2e & 3e graad SO

LU/Be — 2018duur: 117 min. — eNg gesproken

NL ondertiteldregie: Thomas VinterbergKursk

doelgroep2e & 3e graad secundair onderwijs

JEF in de klasJEF wil kinderen en jongeren filmwijs maken. We dagen je als leerkracht uit om film breed in je lessenpakket te integreren. We reiken je tools aan om je leerlingen de film op een actieve, creatieve en kritische manier te laten beleven. Naast deze lesmap hebben we nog meer in huis. Je vindt het overzicht achteraan in deze lesmap.

LesmapIn deze lesmap zoomen we in op de productie van de film, de thematiek en de verhaallijn, maar we geven ook interes-sante filmtechnische duiding. De lesmap wordt doorspekt met weetjes, vragen en methodieken.

afspeellijst �Bij Kursk is een afspeellijst beschikbaar op YouTube waarin alle video’s waarnaar verwezen wordt in deze lesmap gebundeld staan. Handig om te gebruiken in de klas tijdens het bespreken van de film!

KurskTrailerBekijk voor je naar de film gaat alvast de trailer in de klas.

Pinterest �Neem er zeker ook het prikbord op Pinterest bij. Je vindt er tal van leuke en interessante beelden en elementen die je kan koppelen aan de bespreking.

Film boeken?Wil je de film met je klas bekijken in de bioscoop, neem dan contact op met Stephanie Van den Berge voor tarieven en praktische afspraken: svandenberge@belgafilms.be

1D Z

b

Filmfiche Synopsis 3 Technische kaart 3In de pers 3

Filmproductie de regisseur: Thomas Vinterberg 4 Waarom heeft Vinterberg deze film gemaakt? 4 Film gebaseerd op waargebeurde feiten 5 vs. documentaire Belgische cast 6

Inhoudelijk Personages 8Een voorwerp als leidraad doorheen de film: het 11 polshorlogeHet zeevaarderslied 11de ramp: hoe is het zover kunnen komen? 12ethisch debat in de klas 13Kursk in de lessen natuurwetenschappen 14de Koersk als inspiratiebron voor een 15 nieuwe game

Filmtechnisch Opnames in de aed Studios in Lint 16afwisselen van beeldformaat 16Juxtapositie 17

Pinterest

Bibliografie

Meer film?

JEF biedt meer dan film!

2D Z

b

Cast Matthias Schoenaerts, Léa Seydoux, Colin Firth, Max von Sydow, Josse de Pauw, eva Van der gucht en Kristof CoenenDistributie Belga Films

https://www.kursk.be/https://www.facebook.com/kursk.be/

In de pers‘De elegante cameravoering van Anthony Dod Mantle slaagt er wonderwel in de beslotenheid van de onderzeeër op te roepen in onverwacht breedbeeldformaat. Een meer vierkant beeld gebruikt hij dan weer voor het thuisfront, op het land. De uitstekende muziekscore van Alexandre Desplat, smaakvol Russisch getint, stuwt ons door de minder spannende momenten terwijl de echt dramatische passages eerder met een melodisch melancholische klankscore ondersteund worden.’ – Variety

‘… Vinterberg heeft het zichzelf niet gemakkelijk gemaakt … hij vertelt niet alleen over de mannen in de onderzeeër, maar ook over de verschrikte gezinnen op het droge en over de stompzinnige kortzichtigheid van de bureaucraten rondom hen. Dit alles verpakt in de toegankelijke structuur van een rampenfilm, met de obligate momenten van suspense, en met tot tranen toe bewegende speeches. Met een hoofdacteur die de looks heeft van een ware filmster’ – The guardian

SynopsisIn 2000 zinkt de russische nucleaire onderzeeër Kursk na een explosie naar de bodem van de ijzige Barentszzee. aan boord weten 23 matrozen zich in veiligheid te brengen in een onbeschadigd compartiment. Terwijl zij vechten om te overleven, stuiten hun wanhopige familieleden op een muur van politiek stilzwijgen. Hoewel de russische marine er met haar verouderd materiaal niet in slaagt de mannen te bevrijden, houden ze alle buitenlandse hulp af. Kostbare tijd gaat verloren terwijl de russische autoriteiten maar niet kunnen kiezen tussen hun nationale trots en het leven van hun landgenoten…

een overrompelend waargebeurd verhaal van regisseur Thomas Vinterberg (Festen, Jagten, Far From the Madding Crowd) met Matthias Schoenaerts, Léa Seydoux, Colin Firth, Max von Sydow, Josse de Pauw, eva Van der gucht en Koen de Sutter.

Noot: De film heet Kursk, naar de russische naam van de duikboot. In Nederlands- talige teksten schrijft men meestal Koersk.

Technische kaartEen film van Thomas VinterbergLU/BE, 2018, 117 minuten, ENG gesproken, NL ondertiteld

Scenario robert rodat (Saving Private Ryan)Productie ariel ZeïtounMuziek alexandre desplat (The King’s Speech, De rouille et d’os, The Grand Budapest Hotel, The Shape of Water)Montage Valdís ÓskarsdóttirCamera anthony dod Mantle

Filmfiche 3D Z

b

de regisseur: Thomas Vinterberg

Thomas Vinterberg werd in 1969 in Kopenhagen (denemarken) geboren en studeerde er in 1993 af aan The National Film School of denmark (den danske Filmskole). Vinterberg is samen met regisseurs Lars von Trier, Kristian Levring en Søren Kragh- Jacobsen de oprichter van ‘Dogme 95, een lijst van tien strikte regels waaraan zij zich willen houden bij het maken van films. Festen (1998) was de eerste en meteen ook meest bekende Dogme 95-film. Die betekende voor Vinterberg zijn internationale doorbraak en hij won er o.a. de juryprijs van het Filmfestival van Cannes mee.

In 2003 stapt Vinterberg van de zichzelf opgelegde regels af voor zijn film It’s All About Love met Joaquin Phoenix en Claire danes. Ook de productie van Kursk volgt de dogme 95-ideologie niet. ander bekend werk van Vinterberg is Jagten (2012) en Far from the Madding Crowd (2014).

� Meer weten over de dogme 95-beweging? Bekijk dan een korte introductie via de afspeellijst. (3’19” - engels gesproken) en de trailer van Festen.

� er staat ook info op het Pinterest bord!

Waarom heeft Vinterberg deze film gemaakt?Vinterberg vertrekt normaal vanuit een eigen idee, hij schrijft zelf een scenario en wordt later bij elke stap van het proces betrokken. Voor Kursk werd hij gevraagd door Matthias Schoenaerts, die toen al door de producent gecast was voor de hoofdrol. de twee kennen elkaar van hun samenwerking voor Far from the Madding Crowd. Vinterberg was meteen overtuigd van de kwaliteit van Robert Rodats scenario. Wat hem, los van het politieke en romantische verhaal, vooral aansprak was het universele thema: ‘running out of time’, want uiteindelijk is dat wat we allemaal ooit ervaren: tijd te kort hebben, afscheid moeten nemen. Voor Vinterberg gaat het in deze film over leven en dood. elke scène in de film draait volgens hem om leven geven en nemen: bv. Tanya is zwanger, ze ademt om haar ongeboren kind te laten leven ↔ de bemanningsleden van de Koersk proberen kramp-achtig zuurstof te vinden om te kunnen ademen en in leven te blijven.

� Bekijk een interview met Thomas Vinterberg op onze afspeellijst.

Filmproductie 4M j

b

Film gebaseerd op waargebeurde feiten vs. documentaireKursk is gebaseerd op het boek ‘de Koersk, de dodelijke reis van een kernonderzeeër.’ (originele titel: ‘a Time to die, The Untold Story of the Kursk Tragedy.’) van journalist robert Moore. Hij heeft een zeer uitgebreid onderzoek gevoerd naar de oorzaken en het verloop van de ramp en reddingsoperatie. Hij sprak o.a. met kenners van duikboottechnologie, familieleden van de slachtoffers, officieren van de Russische marine, personeel van de Noorse en Britse marine en amerikaanse experts. Commodore david russell van de Britse marine, die de Britse reddingspoging leidde, was een grote bron van informatie voor Moore en hij is ook een belangrijk personage in de film.

Wist-je-datje: hoe komt het fragment van het Metallica- concert in de film terecht?

Vinterberg is een grote Metallica-fan. de deense drummer van de band, Lars Ulrich, is een persoonlijke vriend. Het concert dateert uit 1991 in Moskou. een tijdperk toen alles veranderde in rusland: er kwam vrijheid voor het volk na de val van het communisme, maar het is eveneens de periode die aan de basis ligt van het tragische verhaal van de Koersk, want begin jaren ‘90 begonnen de grote besparingen bij de marine. Ook kwam er begin de jaren ‘90 persvrijheid in rusland, maar de ramp met de Koersk zorgde daarna weer voor het inperken van die vrijheid.

� Bekijk en beluister de song ‘enter Sandman’ tijdens het concert dat in de film voorkomt.

5D Z

b

de feiten zoals ze beschreven worden in het boek, liggen aan de basis van de film. De film is echter geen documentaire, maar een drama gebaseerd op ware feiten. In Vinterbergs langspeelfilm komen de namen en karakteristieken van de bemanningsleden die we volgen niet letterlijk overeen met echte bemanningsleden van de Koersk. de personages uit de film zijn een mix van verschillende opvarenden. De hoofdrol in de film, Mikhail Averin, is gebaseerd op de echte kapitein-luitenant dmitri Kolesnikov, op wiens lichaam drie brieven gevonden werden. Kolesnikov had echter zelf geen kinderen, maar vele andere bemannings-leden wel, want 71 kinderen bleven na de ramp vaderloos achter. Daarom beslisten de filmmakers om het hoofdpersonage vader te laten zijn.

de politieke context en het verloop van de reddingsoperatie komen wel overeen met de werkelijkheid en zijn op bewezen feiten gebaseerd. de fel bekritiseerde houding van kersvers president Vladimir Poetin vlak na de ramp komt in de film echter niet aan bod. de rol van de russische overheid wordt hier vertolkt door militaire gezaghebbers in Moskou. De filmmakers waren er zich van bewust dat het onderwerp nog steeds zeer gevoelig ligt in rusland.

Wat zich afspeelt in de duikboot zelf blijft giswerk, want niemand heeft het verder kunnen vertellen. de brieven die gevonden werden, het verslag van experts na de berging van het wrak en de autopsie op de lijken, vormen de bron om bepaalde veronder-stellingen te maken over de gebeurtenissen aan boord.

� Op de afspeellijst kan je een engelstalige docu-mentaire (44’) over de ramp bekijken, waarin ook robert Moore en david russell uitleg geven. In de documentaire komen ook beelden terug die scènes vormen in de film, bv. de informatievergadering van de russische marine voor de familieleden, waarin een luid protesterende vrouw ingespoten wordt met een kalmeringsmiddel.

Schrijf een kort afscheidsbriefje aan de personen die je nauw aan het hart liggen. Wil je dicht bij de sfeer van de film blijven, maak het dan donker in de klas voor deze opdracht en gebruik geen tafels.

Belgische castKursk is een Belgische co-productie. daardoor spelen naast Matthias Schoenaerts nog heel wat andere Belgische acteurs mee in deze film.

6D Z

b

We sommen ze hier graag even op:

Josse de Pauw als Vadim Markov (vader van een opvarende) Tijmen govaerts als commandant van de Tech Seaway eagle

Koen de Sutter als admiraal Ivakin Kristof Coenen als bemanningslid Sashaeva van der gucht als familielid Marina Lebedev

7D Z

b

PersonagesEr zijn vier kernpersonages in de film, waardoor we de gebeurtenissen volgen vanuit vier verschillende standpunten.

Kapitein-luitenant Mikhail averinMikhail, gespeeld door de Belgische acteur Matthias Schoenaerts, is de leidinggevende officier in compartiment 7 op het moment van de ontploffingen. Hij neemt de leiding op zich van de groep overlevenden en wordt als het ware hun verdediger en spirituele vader. We beleven de ramp aan boord door zijn ogen.

Schoenaerts: “Hij heeft veel ervaring op duikboten, maar de laatste tien jaar hebben hij en zijn crew niet meer gevaren. Dus vindt hij deze oefening met een duikboot uitermate interessant. De Koersk was een sterk statussymbool voor de Russische marine.”

� In het interview op de afspeellijst vertelt Matthias Schoenaerts over zijn bijdrage aan Kursk en het maken van de film.

Mikhail averins vrouw Tanya

een rol gespeeld door de Franse actrice Léa Seydoux (La vie d’Adèle, Spectre). Zij symboliseert een van de radeloze en onwetende familieleden aan land. Ze ontpopt zich tot trekker en woordvoerder van de familieleden en doet er alles aan om druk uit te oefenen op de russische autoriteiten en via de pers het verhaal wereldwijd onder de aandacht te brengen.

Inhoudelijke info 8M j

b

Seydoux: “Wanneer je een dramatische film maakt die op waarachtige feiten gebaseerd is en jij speelt een bestaand persoon, dan kan dat enigszins intimiderend overkomen. Het moet er echt uitzien. Dat was een obsessie voor mij. Ik moest en zou de rol echt en waarachtig spelen.”

� Bekijk ook het interview met Léa Seydoux over haar rol.

Commodore david russell

een rol voor de Britse acteur Colin Firth. dit personage is waarheidsgetrouw gebaseerd op de echte david russell en zijn ervaringen. Hij was officier van dienst bij de Britse marine op het moment van de ramp en leidde de Britse reddingspoging. Via zijn verhaal ontvouwt zich de militaire en diplomatieke invalshoek van de ramp. david russell werkte actief mee aan het boek van robert Moore en aan de film, o.a. door acteur Colin Firth te begeleiden bij het uitwerken van zijn personage.

Firth: “Je ziet me niet in actie, ik bedien ook geen machines en ik stel geen technische handelingen. Ik móet wel spreken als een technicus, wat in een film erg moeilijk is. Het is een probleem om dat persoonlijk te laten overkomen, moeilijk om het interessant te houden én moeilijk om te doen alsof je er iets van begrijpt. David heeft me daar goed geholpen.”

door kinderogen: Misha averineen belangrijke rol is weggelegd voor de zoon van Mikhail en Tanya, Misha. Dit is het filmdebuut van Artemiy Spiridonov. Hij observeert alle gebeurtenissen in stilte, maar op het einde van de film is zijn daad van verzet een krachtig statement. Wanneer de hooggeplaatsten van de marine op de begrafenis langs de kinderen passeren om ze een hand te schudden, weigert Micha de hand en kijkt hij naar de grond. en alle kinderen hierna ook. de regisseur toont hiermee dat de jonge (toekomstige) generatie niet langer akkoord gaat met het beleid van de russische autoriteiten. Misha is de voorbode van hoe de huidige generatie russen kritischer durft te staan ten opzichte van de overheid.

9D Z

b

10D Z

b

Vraag voor de leerlingen Herinner je je de scènes waarin een polshorloge (of het ontbreken ervan) een belangrijke rol speelde? Laat je leerlingen de scènes opsommen.

antwoord: W Openingsscène: Misha houdt zijn adem in onder water

terwijl zijn papa de tijd bijhoudt. W Mikhail en zijn kompanen besluiten hun uurwerk in pand te

geven omdat er geld nodig is voor de aankopen voor het trouwfeest.

W Pavlov kan bij de test met de torpedo’s de intervallen niet meten omdat hij geen uurwerk meer heeft.

W doordat Mikhail zijn uurwerk niet meer heeft, geeft hij niet op het precieze afgesproken tijdstip de klopsignalen om te signaleren dat er nog overlevenden zijn.

W In de slotscène krijgt Misha het uurwerk van zijn vader terug.

Vraag voor de leerlingen Wat symboliseert het polshorloge in al deze scènes?

antwoord:Het polshorloge lijkt een katalysator te zijn voor alle gebeurte-nissen in de film. Het maakt ze tot trotse mariniers (die hun adem lang kunnen inhouden), het draagt bij tot gelukkige momenten (trouwfeest), het is van belang om hun werk goed uit te voeren (intervallen bijhouden, signalen doorgeven) en het versterkt de familieband (een herinnering die je kan doorgeven van vader op zoon). Het polshorloge staat ook symbool voor het thema dat Vinterberg zo belangrijk vindt in deze film: de tijd en het verstrijken ervan.

Het zeevaarderslied

De filmmakers hebben dit lied heel bewust gekozen. Het symboliseert de broederschap en solidariteit onder zeelui in het algemeen en de bemanning van duikboten in het bijzonder. Ze vormen één familie, ze delen een sterke loyaliteit. dat geldt voor de bemanningsleden van de Koersk, maar ook ruimer voor elke duikbootbemanning ter wereld, dus ook voor david russell, admiraal gruzinsky en het Noorse reddingsteam. Hun broeder- schap overstijgt grenzen en nationaliteiten. de echte david russell bevestigt dit.

een voorwerp als leidraad doorheen de film: het polshorloge

11D Z

b

een duikbootbemanning doet overal hetzelfde soort werk, ze genoten dezelfde opleiding en training, inclusief ontsnappings- pogingen van 100 meter diep. dus zij wisten allemaal hoe het compartiment er uitzag, hoe het voelde om daar vast te zitten. dat schept een band. dat geldt trouwens ook voor de vele russische mariniers die bij de oefening en de reddingsoperatie betrokken waren. Zij belemmerden daarom de aangeboden buitenlandse hulp niet (in tegenstelling tot hun oversten).

“Zeelui redden zeelui, zelfs in een oorlog.” - uit de toespraak van Tanya op de begrafenis

Vraag voor de leerlingen Dit lied is ook een ander terugkerend element in de film. In welke scènes wordt het gebruikt en hoe verschillend is de context?

antwoord:Op het trouwfeest. er heerst een vrolijke, uitbundige sfeer. Op het einde van de tweede akte. er is geen hoop meer voor de bemanning aan boord van de Koersk. Ze zingen samen hun eigen afscheidslied.

Vraag voor de leerlingen Heb je zelf een lied dat belangrijk voor je is of dat je vaak in groep zingt (op school, in de jeugdbeweging...)? Waar gaat het over?

de ramp: hoe is het zo ver kunnen komen?Hoe de ontploffing aan boord precies is gebeurd, werd nooit met 100% zekerheid achterhaald, maar de omvang van de ramp is zeker te wijten aan de jarenlange besparingen bij de Russische marine na de val van het communisme.

Vraag voor de leerlingen Geef enkele voorbeelden van de besparingen uit de film. (vbn: bescheiden levensstijl, armtierige woonsten, besparingen op boten, kortere opleidingen, verouderd materiaal, lage lonen…)

Zouden er minder slachtoffers gevallen zijn als Rusland meteen buitenlandse hulp had geaccepteerd?

Vraag voor de leerlingen Waarom denk je dat Rusland die buitenlandse hulp niet meteen heeft aanvaard?

antwoord: W eer van het land W Overtuigd van eigen kunnen en materiaal W Bang om maritieme en nucleaire geheimen prijs te geven

In de film komt een kort stukje tv-nieuws uit die tijd, waarin verwezen wordt naar de nasleep van de koude oorlog en het wantrouwen van rusland tegenover westerse landen (en omge-keerd, want dat is ook de reden waarom Britten en amerikanen de russische militaire oefening met argusogen volgden).

12D Z

b

Laat je leerlingen in kleine groepjes online de historische context opzoeken op internet of in het boek van robert Moore. Vraag hen ook kranten- artikels en nieuwsberichten uit die tijd te gebruiken om de gebeurtenis te omkaderen. Laat elke groep het resultaat van hun opzoekwerk aan elkaar presenteren via Powerpoint, Prezi of laat ze een infographic maken!

geef elk groepje een gerichte zoekterm: Koersk - dmitri Kolesnikov - david russell - russische marine - de Koude Oorlog - president Vladimir Poetin - (vul zelf aan)

Tip! Je kan de leerlingen de ramp met de Koersk ook laten vergelijken met de hachelijke reddingsoperatie van het jonge voetbalteam in Thailand in juli 2018 (ook gedeeltelijk onder water, ook met gevaar voor zuurstoftekort). daar werd wel meteen buitenlandse hulp aanvaard en met verenigde krachten en middelen liep de reddingsactie goed af.

ethisch debat in de klasIn de mogelijke werkvormen vind je veel inspiratie voor een actieve bespreking van de film. Grijp de stellingen hieronder aan om je leerlingen uit te dagen en in gesprek te gaan over de thema’s in de film.

Stellingen:

W Van de regels in het leger mag niet worden afgeweken. Ze zijn er met een reden.

W de trots en de eer van het land staat altijd voorop. W de Britten waren beter zonder akkoord naar de Koersk

gedoken en hadden de reddingsactie beter zelf opgestart. W Het is beter de familie te beschermen en ze niet te veel info

te geven zolang niets zeker is. W er is geen schuldige voor deze ramp, het is een jammerlijk

ongeval.

13M j

b

Aanvullend wat extra vragen om het gesprek bij de stellingen op gang te trekken:

Soms staan de pagina’s uit het boek* vermeld, voor leerkrachten die meer achtergrondsinfo willen over deze onderwerpen.

W Procedures en hiërarchie binnen het leger: wat is de zin en onzin hiervan, is dit een houvast in alle situaties of zijn er situaties waarin hiervan mag worden afgeweken?

W Het belang van de trots en eer van een land (p 146-147) tegenover het kiezen voor mensenlevens, ook al gaat het om militairen die gezworen hebben hun land te verdedigen met hun leven (p. 125).

W Wat als de Britten toch naar de Koersk waren gedoken zonder te wachten op het akkoord van de russen, welke gevolgen had dat kunnen hebben? Oorlog? diplomatieke rel? (p. 122)

W Wat is beter voor de familie van slachtoffers: dat de over-heid info verborgen houdt om hen te behoeden voor (vroeg-tijdig) verdriet of hebben zij meteen recht op de waarheid via transparante communicatie, ook al zijn nog niet alle feiten bekend?

W Is er een schuldige voor deze ramp of betreft het een jammerlijk ongeval met slechte afloop?

W Poetin was net president toen de ramp gebeurde. Is er sedertdien veel veranderd in rusland? Is zijn beleid opener naar westerse landen toe dan toen?

W Hoe kwam Rusland in de media n.a.v. het WK voetbal in 2018? Waren er toen ook besparingen? Diplomatieke gevoeligheden?

W Wat weet je over Rusland? Spreekt het land je aan?

* Er is nu een speciale filmeditie van het boek beschikbaar.

Kursk in de lessen natuurwetenschappenDeze film leent zich uitstekend om een aantal wetenschappelijke termen toe te lichten. de leerlingen zullen zich deze begrippen na het zien van de film levendig kunnen voorstellen en toepassingen in de praktijk beter begrijpen.

W Wat zijn de gevolgen wanneer 23 mannen die zuurstof inademen en koolstofdioxide uitademen in een kleine ruimte zonder ventilatie vastzitten?

W Waarom zwemmen de mannen niet gewoon naar de oppervlakte: wat is decompressie?

W Wat moet de reddingsduikboot eigenlijk doen? 100 m diep dalen, met behulp van een sonar de positie van de Koersk zoeken, een koppeling tot stand brengen, een vacuüm creëren en een kleine hoeveelheid water wegpompen. daarna kunnen ze het luik openen om de mannen te bevri-jden.

W Hoe ontstaat de vlammenzee op het einde? er dreef olie en smeermiddelen op het water door de ontploffing en de zuurstofcassettes (cassettes met superoxide chemicaliën) reageren op luchtvochtigheid.

14M j

b

de Koersk als inspiratiebron voor een nieuwe game de game voor PC, Mac, Xbox One en PS4 werd op 11 oktober 2018 gereleased en kost €30. de makers brengen voor het eerst een spel gebaseerd op een geschiedkundige gebeurtenis op de markt. In het spel beleef je het leven aan boord van de Koersk en de ramp. experts hebben de makers geadviseerd bij het ontwikkelen van het spel.

Meer info: http://jujubee.pl/en.kursk.html

� Bekijk een fragment uit het spel.

15M j

b

Opnames in de aed Studios in LintDe film werd in België en Frankrijk opgenomen. De meeste opnames gebeurden in de aed Studios in Lint (antwerpen). daar werd de Koersk gereconstrueerd. Hiervoor werd beroep gedaan op de bekende Franse production designer Thierry Flamand*. Flamands belangrijkste bijdrage was het ontwikkelen van compar-timent 9, waar de bemanningsleden gedurende het grootste deel van de tweede akte vastzitten. david russell heeft tijdens de opnames de studio bezocht en was echt onder de indruk van de realistische weergave van het interieur van de duikboot.

*de production designer (ook wel art director genoemd) is de vormgever die samen met de regisseur en cameraman de ‘look’ van de film bepaalt.

� Bekijk zeker het filmpje op onze afspeellijst om een betere indruk te krijgen van de duikbootopnames in Lint!

Cameraman anthony dod Mantle: “Compartiment 9 was een onderwaterelement dat je kon laten zakken en kantelen, zodat we het waterpeil in de tank zelf konden bepalen en ik nog veilig, en zonder kabels, van bovenaf kon belichten. En ook onder water hadden we belichting. We bouwden ook kleinere onderdelen van de onderzeeër: compartiment 6 en compartiment 7 en de tunnels. Dat waren kleine stukken die we aan mekaar konden vastmaken en die we een plaats konden geven in het storyboard, zodat we later de film konden monteren. Het was allemaal een grote puzzel.”

Wist-je-datje

de Belgische acteur Kristof Coenen speelde samen met Schoenaerts in de lange onderwaterscène waarin ze op zoek gaan naar zuurstofcassettes. Coenen is voormalig Belgisch kampioen freediven en kan minutenlang zijn adem inhouden. Hij heeft Schoenaerts gecoacht tijdens de opnames.

Filmtechnische info 16M j

b

afwisselen van beeldformaatIn de eerste akte van de film gebruikt Vinterberg de 4:3 aspect ratio (= beeldverhouding), het beeldformaat beslaat niet de volledige schermbreedte. Nadat de Koersk vertrokken is op oefen-missie en onder het wateroppervlak verdwijnt, neemt het beeld de volledige breedte van het scherm in beslag, de 21:9 aspect ratio. de derde akte wordt aangekondigd door terug over te gaan naar de 4:3 aspect ratio, dat gebeurt nadat de Britse duikers ontdekt hebben dat er geen overlevenden zijn.

Vinterberg zegt dat deze keuze er gekomen is om aan te tonen hoe het verhaal door kinderogen gezien wordt. Hij beslist het beeld te verbreden wanneer Misha de duikboot (en zijn vader) onder water ziet verdwijnen, in de onmetelijke oceaan. Ook geeft hij hiermee aan dat het drama nu echt gaat beginnen, als een soort aankondiging van het belangrijkste hoofdstuk. Op het einde keert hij terug naar het kleinere beeldformaat om aan te tonen dat er geen opties meer zijn om de mannen te redden, hun tijd is om…

Zelf experimenteren met beeldverhouding. download de app CineScope in de app Store (€ 5,49). Met deze app kan je foto’s en video’s maken via je iPhone of iPad. Je kan verschillende standaard beeldverhoudingen kiezen, zoals 16:9, 4:3, 1:1 of een eigen verhouding bepalen. Op je scherm zie je meteen het verschil in beeld. door de beeldver- houding te wijzigen, verander je de sfeer van je foto of video.

Via deze website kan je foto’s bekijken die met de app gemaakt werden: www.cinescopeapp.com/photo-gallery.html

� Meer weten over de aspect ratio? Bekijk de filmpjes op Pinterest!

JuxtapositieJuxtapositie (Latijn: juxta, iuxta: dichtbij, naast, zoals) of neven-schikking is het naast elkaar plaatsen van zaken om daarmee een bepaald effect te bereiken. In de filmwereld is montage van verschillende shots na elkaar een veelgebruikte techniek om kort en krachtig iets op te roepen zonder dat het expliciet genoemd of getoond wordt. Vinterberg gebruikt contrasten om verschillen of net overeenkomsten in de verf te zetten.

17D Z

b

Voorbeeld 1 Na de eerste ontploffing breekt er chaos uit in de duikboot. Alles gaat snel, we zien shots van vuur, mensen in paniek, doden op de vloer.

↔ dit wordt in juxtapositie gezet met shots van buitenaf: de stille, kalme zee.

↔ We keren terug naar de chaos aan boord, waar nog een explosie staat te gebeuren. de bemanning probeert dit tegen te houden, maar we zien de verslagenheid. er volgt een tweede ontploffing.

↔ en weer wordt deze chaos afgewisseld met beelden van hoe de explosie er uitziet van buitenaf: de zee blijft rustig.

↔ de afwisseling van chaos, paniek, vuurzee in de onderzeeër, met beelden van de explosie aan de zee-oppervlakte; alles volgt zich steeds sneller op tot we een implosie in de zee zien.

>> De filmmakers versterken met de statige beelden van de kalme zee de chaos en ontreddering van de bemanning aan boord.

Voorbeeld 2Interessant is ook de juxtapositie tussen de eerste en de derde akte. Ze zijn ongeveer even lang van duur en tonen net het tegenovergestelde van elkaar. In de eerste akte vieren we een huwelijksfeest, we zien gelukkige families, het leven zelve. In de derde akte keren we naar dezelfde kerk terug, maar ditmaal om een begrafenis bij te wonen, we zien rouwende familieleden en we worden geconfronteerd met de dood.

>> Zo geven dezelfde locatie en hetzelfde soort muziek ons twee totaal verschillende gevoelens, door wat er in de tweede akte van de film is gebeurd.

� Bekijk via de afspeellijst een korte video waarin alfred Hitchcock uitlegt hoe het naast elkaar plaatsen van bepaalde beelden je interpretatie kan beïnvloeden.

18D Z

b

Laat je ook inspireren door het visuele Pinterest bord van Kursk. Je vindt er nieuwtjes over de filmproductie en première, nieuwsberichten uit 2000, uitgebreide uitleg over de aspect ratio, juxtapositie en dogme95.

k Belga Films. (z.d.). Kursk (Persmap)

k IMdB. (z.d.). Kursk (2018). geraadpleegd op 23 oktober 2018, van https://www.imdb.com/title/tt4951982/

k Kiang, J. (2018, 13 september). Toronto Film review: ‘Kursk’. Variety, van https://variety.com/2018/film/reviews/kursk-review-1202939828/

k Lee, B. (2018, 7 september). Kursk review – devastating drama tackles russian submarine tragedy. The Guardian, van https://www.theguardian.com/film/2018/sep/06/kursk-re-view-devastating-drama-tackles-rus sian-submarine-tragedy

k Moore, r. (2002). De Koersk - De dodelijke reis van een kernonderzeeër. Leuven: Van Halewyck

k Wikipedia. (2018, 15 augustus). Koersk (onderzeeboot). geraadpleegd op 23 oktober 2018, van https://nl.wikipedia.org/wiki/Koersk_(onderzeeboot)

k Video-interviews met de regisseur, via Belga Films (2018). Interview met Thomas Vinterberg [mp4-bestand]. Belga Films (2018). Interview met Colin Firth [mp4-bestand]. Belga Films (2018). Interview met Lea Seydoux [mp4-bestand]. Belga Films

https://www.kursk.be/https://www.facebook.com/kursk.be/

Pinterest Bibliografie

�

19M j

b

JEF wil kinderen en jongeren filmwijs maken. Ontdek hieronder de mogelijkheden om je leerlingen film op een actieve, creatieve en kritische manier te laten beleven.

Meer film?Kortfilm in de klas

Speciaal voor leerkrachten bundelt JEF boeiende en peda-gogisch interessante kortfilms op een online platform. De films spelen in op actuele en relevante thema‘s en sluiten naadloos aan bij de leerdoelen en VOeTen. Film en bespreking passen handig binnen één lesuur. er zijn titels voor alle leeftijdscategorieën, telkens voorzien van een lesfiche. Een film aankopen (downloaden) kost slechts €4 en daarna kan je de film onbeperkt bekijken. Meer info

Focus Franse FilmWe nemen jaarlijks zes Franstalige films op in ons schoolaanbod. Bij elke film is er in de algemene lesmap ook een Franstalige fiche toegevoegd voor de lessen Frans. Meer info

Zoek je een specifieke film?Raadpleeg de filmdatabank van JEF waar je gericht kan zoeken op doelgroep, thema, taal en filmgenre. Meer info Of raadpleeg ons programmatieteam met gerichte vragen: Vraag naar filmadvies via info@jeugdfilm.be

de FilmClubZin om een filmclub op te starten op school voor je leerlingen? Leden genieten wekelijks op school, na de lesuren van een zorgvuldig gekozen aanbod kwaliteitsfilms. als begeleider van de FilmClub krijg je een plug & play filmpakket aangereikt, net als tips en tools om de vertoningen in goede banen en plezante bochten te leiden. www.defilmclub.be

20D Z

b

JEF biedt meer dan film!

JEF biedt talloze mogelijkheden tot extra beleving.

WorkshopsExperimenteer, creëer en beleef film op een actieve en kritische manier met de hele klas. Op jouw school of in het naburige cultuurcentrum. Meer info

Q&A bij een filmvertoningVraag raak en kom alles te weten over het productieproces. Bij sommige films kan je een lid van de filmploeg uitnodigen voor een nagesprek in de klas of in de bioscoopzaal. Meer info

Vorming of nascholing rond filmJEF deelt graag zijn jarenlange expertise. In onderlinge samen-spraak wordt een programma opgesteld, aangepast aan de specifieke noden en wensen van de deelnemers. Meer info

Installaties experimenteer in een audiovisuele speeltuin. de installaties nodigen uit om vrijblijvend te komen spelen met audiovisuele media. Te boeken voor op jouw evenement of school. Bekijk onze installaties hier. JEF creëert ook projecten op maat. Een bijzonder thema? Een originele benadering? Een specifieke doelgroep? Een ongewone locatie? Contacteer meerdanfilm@jeugdfilm.be voor meer informatie.

JEF makersJEF inspireert en stimuleert kinderen en jongeren die zelf films willen maken en experimenteren met audiovisuele media. Ze krijgen hun eigen stek: het YouTube-kanaal bundelt handige tutorials die door jonge filmmakers werden gemaakt. En op de JEF makers-pagina vinden jonge filmfans (en leerkrachten) allerlei handige website en apps. Heb je met de klas of op de academie een film gemaakt? Of heb je een jonge filmmaker in jouw groep? Stuur het resultaat dan zeker in voor de JEF makers selectie. Wie weet wordt dit filmpje wel getoond op een echt cinemascherm. Meer info

JEF festivalJaarlijks kan je in de krokusvakantie terecht op ons festival in antwerpen, Brugge, Kortrijk en gent. Je ontdekt er als leerkracht de nieuwste films en een geweldig medialab! In Antwerpen kan je er ook intekenen met je klas in een periode voor de kerst- of krokusvakantie! Maak je leerlingen warm om zich kandidaat te stellen voor de kinderjury in antwerpen of Brugge. Meer info

21D Z

b