Kadernotitie duurzame energiebronnen (wind en zon)

Gemeente Tholen, 2017

Pagina 2 van 12

Inhoudsopgave

1. Inleiding pag. 3

2. Ambitie gemeente Tholen pag. 4

3. Kleine windturbines pag. 8

4. Grote windturbines pag. 9

5. Grootschalige zonneparken pag. 10

6. Kaartbeeld (zoekgebieden zon en wind) pag. 11

Pagina 3 van 12

1. Inleiding

Windenergie In het kader van het reguleren van windenergie (grote windturbines) zijn in het verleden beleidsvisies door de gemeenteraad vastgesteld (1993 Windenergie op Tholen en 2003 Tholen voor de wind). In de zoekgebieden die in het verleden zijn vastgesteld zijn thans 3 windparken gerealiseerd te weten:

- Windpark Noordpolder (Sint-Maartensdijk) - Windpark Wissewind (Sint Philipsland) - Eneco windmolenpark (Sint-Annaland)

Windpark Stavenisse aan de Pilootweg is inmiddels gesaneerd. Met het oog op de landelijke doelstellingen kan opgemerkt worden dat vanuit de markt er nog steeds initiatieven zijn voor het plaatsen van windturbines. Ook vanuit de samenleving kunnen zich initiatieven voor doen (zogenaamde dorpsmolens). Voor kleinschalige initiatieven is het mogelijk om bij een agrarisch bedrijf of een bedrijf op een bedrijventerrein één kleinschalige windturbine te plaatsen (maximale hoogte van 17 meter van het peil tot aan de as). Zonne-energie Ontwikkelingen in het kader van opwekken van elektriciteit met behulp van zonne-energie gaan steeds verder. Met de komst van zonnepanelen werd het met name voor burgers interessant om zelf elektriciteit op te gaan wekken. Het stimuleren van zonne-energie op particuliere woningen is dan ook zeker een aandachtspunt. Thans wordt het blijkbaar ook voor bedrijven steeds interessanter om te investeren in zonnepanelen. Zowel voor het plaatsen van zonnepanelen op daken van bedrijfspanden als het realiseren van grootschalige zonneparken (enkele of meerdere hectaren) worden steeds vaker initiatieven tot uitvoering gebracht of kenbaar gemaakt. Met betrekking tot het plaatsen van zonnepanelen op daken is landelijke wet- en regelgeving van kracht. Ten aanzien van het realiseren van grootschalige zonneparken was er tot voor kort geen specifiek beleid. De provincie Zeeland hanteert thans echter wel specifiek beleid waarbij opvalt dat het beleid terughoudend is geformuleerd. Op dit moment beschikt de gemeente Tholen niet over specifiek beleid op het gebied van grootschalige zonneparken. Wel is recent een motie aangenomen. Afbakening Deze kadernotitie omvat een aantal varianten met betrekking tot windenergie en grootschalige zonne-energie. Doel van de kadernotitie is het vaststellen van de meest gewenste variant en het stellen van bijbehorende randvoorwaarden op hoofdlijnen. Toekomstige initiatieven zullen getoetst worden aan deze randvoorwaarden. Vervolgens zal een initiatief verder uitgewerkt moeten worden in een ruimtelijk plan waarna de gemeenteraad, of indien aan de orde, het college van burgemeester en wethouders een besluit nemen over het verder in procedure brengen van het initiatief en mogelijk in een later stadium over het al dan niet vaststellen van het ruimtelijk plan. Leeswijzer In hoofdstuk 2 wordt de huidige ambitie en doelstelling van de gemeente Tholen weergegeven. Tevens wordt in dit hoofdstuk inzicht gegeven in de huidige stand van zaken. In de hoofdstukken 3, 4 en 5 worden per duurzame energiebron een nadere uitwerking gegeven van de mogelijkheden en de keuze die de gemeente maakt als het gaat om ruimtelijke invulling van voornoemde doelstelling. Hoofdstuk 6 geeft kaartbeeld met zoekgebieden weer met een toelichting inzake de omvang van de zoekgebieden.

Pagina 4 van 12

2. Ambitie gemeente Tholen

Inleiding Op 30 januari 2014 heeft de gemeenteraad de beleidsnotitie Durf Duurzaam te Doen! vastgesteld. In deze notitie zijn een vijftal speerpunten, tevens deelprogramma’s, benoemd waar vanuit duurzaamheid tot 2025 aan gewerkt zal worden. Eén van de deelprogramma’s is duurzame energie & klimaat. Het programma bestaat uit de verschillende vormen van duurzame energie, zoals windenergie en zon-pv. Het deelprogramma bevat per vorm van duurzame energie ambities, doelstellingen, beleidsuitspraken en acties. Doelstelling De gemeente heeft binnen het speerpunt energie & klimaat een aantal ambities en doelstellingen geformuleerd. De hoofddoelstelling luidt dat Tholen in 2050 een energieneutrale gemeente

1 wil zijn.

Het realiseren hiervan kan door zowel besparing als met de opwekking van duurzame energie. Een mix vormt de ideale situatie. Het is echter onmogelijk om van te voren de optimale verhouding tussen inzet op energiebesparing en inzet op hernieuwbare energie vast te stellen. In de gemeentelijke nota duurzaamheid (2014) is een energiebesparingsdoelstelling van 2% per jaar tot 2020 genoemd. Dit was destijds een landelijke doelstelling die is overgenomen. Door het Klimaatakkoord Parijs (2015) en de Rijksvisie Energierapport (2016) en de Energieagenda (2016) zijn de doelstellingen aangepast. Zo stelt men nu dat de overstap naar duurzame energie stapsgewijs moet gebeuren: 14% duurzame energie in 2020 en 16% duurzame energie in 2023. In 2050 moet de energievoorziening bijna helemaal duurzaam zijn. De uitstoot van CO2 (broeikasgassen) is dan 80-95% minder vergeleken met 1990. Andere definities Voor het vervolg van dit hoofdstuk zijn nog de volgende definities van belang:

• Hernieuwbare energie is energie afkomstig van natuurlijke bronnen die constant worden aangevuld. Dit is energie uit wind, waterkracht, zon, bodem, buitenluchtwarmte, warmte uit net gemolken melk en biomassa. Fossiele energie en kernenergie vallen niet onder hernieuwbare energie, omdat deze afkomstig zijn uit bronnen die niet worden aangevuld.

• Hernieuwbare elektriciteit is elektriciteit opgewekt uit windenergie, waterkracht, zonne-energie of biomassa.

Waar staan we nu? In dit hoofdstuk werpen we een blik op de huidige situatie. Omdat de gegevens slechts tot en met 2015 bijgewerkt zijn, gaan we van deze gegevens uit. De belangrijkste bron is de Klimaatmonitor van Rijkswaterstaat. Voor de vertaling van gegevens worden 4 hoofdsectoren onderscheiden:

• Gebouwde Omgeving

• Verkeer en Vervoer

• Industrie, Energie, Afval en Water

• Landbouw, Bosbouw en Visserij.

1 een energieneutrale gemeente betekent dat de energiebehoefte (energievraag) binnen de gemeente Tholen evenveel is als

de totale hoeveelheid binnen de gemeente opgewekte hernieuwbare energie. Bij energieneutraliteit is Tholen niet afhankelijk van buiten de gemeente opgewekte duurzame energie.

Pagina 5 van 12

(Bron: Klimaatmonitor Rijkswaterstaat)

Belangrijkst is de CO2-uitstoot per sector. Dit is de rekenmethode die wordt gehanteerd om de uitstoot tussen alle sectoren met elkaar te kunnen vergelijken. Daarnaast is de enige landelijke energie-doelstelling te sturen op CO2-reductie (het verminderen van de uitstoot van broeikasgassen). Opvallend is dat de sector verkeer en vervoer in Tholen een groot aandeel heeft in zowel CO2-uitstoot als energiegebruik. Dit is echter wel verklaarbaar. Zo gaat 45% van het energiegebruik in Tholen opgaat aan mobiliteit. De afstanden die inwoners van de gemeente Tholen moeten afleggen voor werk, school en voorzieningen zijn hier debet aan, maar ook de scheepvaart. Overigens zien we in vergelijkbare plattelandsgemeenten hetzelfde beeld. Als tweede scoort de gebouwde omgeving hoog. De gebouwde omgeving bestaat uit woningen, commerciële en publieke dienstverlening. Binnen de particuliere woningvoorraad kan een forse verbeterslag worden gemaakt. Ca. 50% bezit energielabel A, B of C, de andere 50% bezit energielabel D tot en met G. Hier is tot op heden nog geen intensieve inzet op gepleegd. Wanneer we kijken naar het energiegebruik per sector per inwoner komen we tot de volgende cijfers:

(Bron: Klimaatmonitor Rijkswaterstaat)

Ook hier zien we dat Tholen opvallende cijfers laat zien in de sector industrie en, in negatieve zin, het energiegebruik binnen de sector verkeer en vervoer en het aantal elektrische personenauto’s per 100.000 personenauto’s.

Pagina 6 van 12

Conclusie mogelijkheden voor besparing: in de sectoren verkeer & vervoer en gebouwde omgeving valt veel winst te behalen. We zijn daarom van mening dat we ons in eerste instantie op de sectoren verkeer & vervoer en gebouwde omgeving moeten richten.

Hernieuwbare energie en elektriciteit

De andere belangrijke component om energieneutraal te kunnen worden is het opwekken van hernieuwbare energie: in 2015 is het percentage opgewekte hernieuwbare energie binnen de gemeente 13,2 %. Dit getal is opgebouwd uit:

• hernieuwbare elektriciteit - 96,4%

• warmte - 2,1%

• vervoer - 1,1%

(Bron: Klimaatmonitor Rijkswaterstaat)

We zien dat we de 16% hernieuwbare energie in 2023 beginnen te naderen. We zien ook dat de gemeente qua elektriciteit al bijna op 100% staat (zonnepark Ceresweg Tholen is in de berekeningen nog niet meegenomen). De lage percentages voor warmte en vervoer halen echter het totale percentage echter fors naar beneden. Belangrijke vraag die hieruit voortvloeit is welk doel de gemeente zichzelf stelt: scharen we ons achter de 16% in 2023 of gaan we voor meer? En doorvertalend: hoeveel % hernieuwbare elektriciteit wil de gemeente op haar grondgebied opwekken?

We rekenen de percentages in getallen om: het totaal bekende energiegebruik (inclusief duurzame warmte) is in de gemeente Tholen 2.726 TJ. Het totaal opgewekte hernieuwbare energie is 360 TJ. Dit is dus 13,2%.

Om energieneutraal te worden is in de huidige situatie dus nog 2366 TJ nodig. Het is echter niet zonder meer mogelijk om te stellen dat een x-aantal zonneparken en/of x windmolens voldoende zijn om wel energieneutraal te kunnen zijn. Het is wel mogelijk enkele indicaties van andere situaties te geven:

Pagina 7 van 12

• Het zonnepark dat aan de Ceresweg in Tholen gaat verschijnen heeft een oppervlakte van 17 ha zonnepanelen en zal naar verwachting maximaal 13 MWh opwekken. Dit komt overeen met ca. 0,05 TJ.

• Een windmolen van 3 MW zou per jaar ca. 13 miljoen kWh opleveren. Het doel van nu is om in 2050 in de huidige situatie nog 2365 TJ op te wekken als we niet uitgaan van een toename van energie én minder verbruik. Op dit moment zien we echter wel als trend een kleine afname in energiegebruik in woningen voor particulieren. Dit kan over jaren (en door bijvoorbeeld toename van zonnepanelen op woningen voor eigen opwek) nog groter worden. Dit is dus een ‘bewegend beeld’. Conclusie

Als eerste zien we dat we al een grote hoeveelheid hernieuwbare energie opwekken (13,2%), voornamelijk door de grote inzet op hernieuwbare elektriciteit. Het landelijke doel van 14% duurzame energie in 2020 en 16% duurzame energie in 2023 lijkt hiermee lokaal wel haalbaar. Naast grootschalige locaties neemt de toepassing van zonnepanelen op daken van particulieren en bedrijven ook toe. Eerste vraag is of de gemeente Tholen ervoor kiest zich aan deze doelstellingen te willen confirmeren of verder wil gaan. Dan is het nog de vraag op welke manier: wil men dat door grootschalige locaties voor zon en wind beschikbaar te stellen of juist niet? En onder welke voorwaarden en condities dan?

In de volgende hoofdstukken wordt daarom per duurzame energiebron een nadere uitwerking gegeven van de mogelijkheden en de keuze die de gemeente maakt als het gaat om ruimtelijke invulling van voornoemde doelstelling.

Pagina 8 van 12

3. Kleine windturbines

Inleiding Het huidige beleid van de provincie en de gemeente Tholen is de afgelopen 10 jaar niet gewijzigd. Dit beleid staat toe dat kleine windturbines met een maximale as-hoogte van 17 meter (maximale tiphoogte 20 meter) geplaatst worden bij agrarische bedrijven en bedrijven die op bedrijventerreinen zijn gevestigd.Per bedrijf is 1 kleine windturbine toegestaan. De volgende varianten zijn beleidsmatige mogelijkheden. In de afgelopen jaren komt het sporadisch voor dat een burger een kleine windturbine op zijn erf wenst te realiseren. Gezien het veiligheidsaspect (vaak zelfbouw van een mast) en mogelijk geluidshinder is een kleine windturbine in de bebouwde kom niet wenselijk. Varianten kleine windturbines De volgende varianten zijn beleidsmatige mogelijkheden: A. Bestaand beleid in stand houden en niet wijzigen. B. Bestaand beleid (met aanvullende voorwaarden) ook toepassen bij woningen in het Buitengebied. C. Geheel vrij laten, geen regels behoudens een maximale hoogte (zodat geen grote windturbine mogelijk is). D. Geen kleine windturbines meer toestaan.

Aanvullende voorwaarden: - een kleine windturbine dient minimaal 25 meter afstand aanhouden tot naastgelegen bouwpercelen; - de tip-hoogte van een kleine windturbine mag maximaal 20 meter zijn; - maximaal 1 kleine windturbine per adres/hoofdgebouw.

Pagina 9 van 12

4. Grote windturbines

Inleiding Zoals in de voorgaande hoofdstukken is aangehaald blijven er initiatieven bestaan om grote windturbines te realiseren. Zoals bekend hebben deze windturbines een grote impact op de omgeving. Met name de aspecten horizonvervuiling en geluidshinder spelen een grote rol. In het verleden is met name ingezet op het concentreren van grote windturbines. Binnen de provincie Zeeland en de gemeente Tholen zijn, onder andere met het oog op concentratie van windturbines, zoekgebieden of concentratielocaties aangewezen. Gezien de contacten met de Provincie Zeeland zal hoogstwaarschijnlijk in de toekomst verder ingezet worden op concentratie van windturbines en zullen er geen nieuwe concentratielocatie worden aangewezen. Verder was en zal het waarschijnlijk niet mogelijk worden om solitaire windturbines te realiseren. Varianten grote windturbines De volgende varianten zijn beleidsmatige mogelijkheden: A. Doelstelling beleidsvisie ‘Tholen voor de wind’ (22,5 MW) behaald. Geen nieuwe windturbines. - dit standpunt herzien wanneer daar aanleiding toe is vanwege rijks- of provinciaal beleid.

B. In het kader van het algemeen belang voor de inwoners van de gemeente Tholen ruimte bieden voor uitsluitend windturbines die bijdragen aan het algemeen belang. - de opbrengsten van windenergie dienen ingezet worden in het kader van duurzaamheid en

leefbaarheid.

C. Gemeente Tholen staat positief tegenover initiatieven die voorzien in het realiseren van windturbines indien deze op voldoende afstand staan van woningen. - Deze keuze biedt ruimte voor windturbines op het gehele grondgebied van de gemeente Tholen.

D. Gemeente Tholen staat positief tegenover initiatieven die voorzien in het realiseren van windturbines indien deze aansluiten bij een bestaand windpark. - De gemeente Tholen wenst zich in te zetten om landelijke duurzaamheidsdoelstellingen te behalen. - de opbrengsten van windenergie dienen deels (minimaal 25 %) ingezet te worden in het kader van duurzaamheid en leefbaarheid. E. Idem als D met dien verstande dat dorpsmolens (waarvan de revenuen vrijwel geheel ten behoeve van een kern worden ingezet) worden uitgezonderd van het concentratieprincipe indien deze ruimtelijk inpasbaar zijn.

Aanvullende voorwaarden: - maximaal 700 meter afstand van een bestaande windturbine; - maximale as-hoogte van 120 meter; - plaatsing in rechte lijn met bestaand windpark of in rechte lijn parallel aan bestaand windpark.

Pagina 10 van 12

5. Grootschalige zonneparken

Inleiding De gemeente Tholen heeft medewerking verleend aan een grootschalig zonnepark te Tholen door middel van het afgeven van een omgevingsvergunning. Naast dit vergunde initiatief hebben ook andere initiatiefnemers zich gemeld bij de gemeente Tholen. Op dit moment is er geen helder gemeentelijk beleid. Tevens is het huidige beleid van de Provincie Zeeland terughoudend. Huidig Provinciaal beleid - Grootschalige zonneparken worden uitsluitend toegestaan in gebieden binnen de begrenzing bestaand bebouwd gebied (incl. bedrijventerreinen en zeehaventerreinen) en op agrarische bouwvlakken. - De Provincie gaat met betrokken partijen een integrale Kansenkaart opstellen voor Duurzame Energie in Zeeland. Mogelijke toekomstig provinciaal beleid Op het moment van schrijven van deze kadernotitie is nog niet geheel duidelijk welke beleidsrichting de Provincie Zeeland zal kiezen. Mogelijk komt er enige verruiming in het provinciale beleid. Varianten zonneparken De volgende varianten zijn beleidsmatige mogelijkheden: A. Gezien de streekeigenschappen (o.a. rust, ruimte, weidsheid) wenst de gemeente Tholen geen medewerking te verlenen aan het realiseren van nieuwe zonneparken. B. In het kader van het algemeen belang voor de inwoners van de gemeente Tholen uitsluitend ruimte bieden voor zonneparken die bijdragen aan het algemeen belang. - de opbrengsten van een zonnepark dienen ingezet worden in het kader van duurzaamheid en leefbaarheid. C. Gemeente Tholen staat positief tegenover initiatieven die voorzien in het realiseren van zonneparken indien deze niet op gronden worden gerealiseerd met de bestemming Agrarisch. - Gezien mondiale voedselschaarste wenst de gemeente Tholen geen gronden die geschikt zijn voor voedselproductie in te zetten voor het opwekken van duurzame energie. D. Gemeente Tholen staat positief tegenover initiatieven die voorzien in het realiseren van zonneparken indien deze voorzien worden van landschappelijke inpassing. - De gemeente Tholen wenst zich in te zetten om landelijke duurzaamheidsdoelstellingen te behalen. E. Idem als D met aanvullende voorwaarden dat het zonnepark aansluit bij een bestaand windpark en de opbrengsten van het zonnepark deels (minimaal 25 %) ingezet dienen te worden in het kader van duurzaamheid en leefbaarheid. F. Idem als D met aanvullende voorwaarden dat één zonnepark toegevoegd mag worden aan het reeds vergunde zonnepark (Ceresweg te Tholen) en dat dit nieuwe zonnepark gelegen is in het zoekgebied rondom het reeds vergunde zonnepark (zie kaart zoekgebieden). De opbrengsten van het zonnepark dienen deels (minimaal 25%) ingezet te worden in het kader van duurzaamheid en leefbaarheid. Aanvullende voorwaarden: - de verlening van de omgevingsvergunning leidt niet tot onevenredige aantasting van de gebruiks- en ontwikkelingsmogelijkheden van de naastgelegen percelen; - Landschappelijke inpassing dient een 10 meter brede groenstrook te zijn met opgaande streekeigen beplanting of een dubbele ‘windhaag’ met een hoogte van minimaal 3 meter. - Aan de huidige aanvraag wordt uitsluitend medewerking verleend als deze vergund wordt voor 1-1-2020.

Pagina 11 van 12

6. Kaartbeeld (zoekgebieden zon en wind)

Inleiding

Ten behoeve van de varianten waarbij aansluiting gezocht wordt bij bestaande windparken binnen de gemeente Tholen is een kaartbeeld opgesteld. In het kaartbeeld zijn de bestaande windparken aangegeven inclusief een zoekgebied rondom de bestaande windturbines. Het zoekgebied is gevormd door een maximale afstand van 700 meter te hanteren vanaf de bestaande windturbines. De onderlinge afstand tussen de huidige windturbines in de windparken in de gemeente Tholen is ongeveer 400 meter. Verwacht wordt dat toekomstige windturbines iets hoger zullen zijn dan de huidige en dat de onderlinge afstand ook groter zal moeten zijn (500 a 600 meter). Wanneer door omstandigheden het gewenst is een windturbine iets verder weg te zetten dan is dat nog mogelijk door het hanteren van een maximale afstand van 700 meter (mogelijk wegens terreingesteldheid, sloten, dijken etc.) Ook in de omgeving van het reeds vergunde zonnepark (Ceresweg te Tholen) is een zoekgebied opgenomen. Dit zoekgebied is gevormd door een afstand van 1400 meter te hanteren rondom het vergunde zonnepark. Uitsluitend voor het zoekgebied waar geen windturbines geplaats mogen worden is een groter zoekgebied opgenomen. Met name het aspect horizonvervuiling is hierbij niet of nauwelijks aan de orde. Hieronder zijn de totale oppervlakten opgenomen van de zoekgebieden. Verder is bezien welke oppervlakte van de zoekgebieden mogelijk beschikbaar is wanneer zowel grote wateren als natuurgebieden niet meegerekend worden.

Kengetallen bij kaartbeeld Totale oppervlakte zoekgebieden (bruto): 1743 ha Sint Philipsland (uitsluitend t.b.v. windpark) 389 ha Sint-Annaland (uitsluitend t.b.v. windpark) 374 ha Sint-Maartensdijk (uitsluitend t.b.v. windpark) 352 ha Tholen (uitsluitend t.b.v. een zonnepark) 628 ha Totale oppervlakte grond in zoekgebieden*: 1183 ha Sint Philipsland (uitsluitend t.b.v. windpark) 275 ha Sint-Annaland (uitsluitend t.b.v. windpark) 205 ha Sint-Maartensdijk (uitsluitend t.b.v. windpark) 305 ha Tholen (uitsluitend t.b.v. een zonnepark) 398 ha * Dit is de bruto oppervlakte - water en natuur.

Pagina 12 van 12