Kaart 2: onderwijs op afstand kleuters – focus en inrichting 1 / 4

www.lesopafstand.nl

Deze kaart sluit aan op kaart 1: onderwijs op afstand inhoudelijk focus en inrichting en biedt scholen handvatten om het onderwijs op afstand in groep 1 en 2 vorm en inhoud te geven. Uitgangspunt is dat het welbevinden en het gevoel van veiligheid van kinderen voorop staat. Het onderwijs aan jonge kinderen vraagt andere accenten dan het onderwijs in de hogere groepen. Deze kaart geeft handreikingen voor het leggen van deze accenten. Voor leraren en schoolleiders zijn vragen geformuleerd die kunnen helpen bij de inrichting van het onderwijs op afstand, bij het prioriteiten stellen en bij het samenstellen van een aanbod en een aanpak die passen bij het leren en ontwikkelen van jonge kinderen.

De SLO reikt daarbij suggesties aan voor de doelen op de leerlijnen en de uitgeverijen leveren (methode)specifieke handvatten. Zie hiervoor lesopafstand.nl.

De scholen bepalen zelf wat haalbaar is en op welke manier ze het leren op afstand voor kleuters vormgeven binnen de eigen schoolcontext.

1. Pedagogisch relatie

Kinderen kunnen in deze tijd te maken krijgen met wisselende emoties van zichzelf en van mensen in hun omgeving. Ze kunnen angstig en verdrietig worden van te veel en te zwaar ‘nieuws’ over zieken, ziekenhuis en overlijden, maar ze kunnen ook leuke, gekke en nieuwe dingen meemaken nu ze een periode met het gezin thuis zijn. Jonge kinderen kunnen emoties intens beleven en maken geen scherp onderscheid tussen fantasie en werkelijkheid. Het is in deze tijd belangrijk om ervoor te zorgen dat de kinderen zoveel mogelijk onbezorgd kunnen gedijen.

Het is een belangrijke taak van schoolteams om het welbevinden van kinderen te monitoren en zicht te houden op de behoeften van de kinderen en hun ouders. Bij wie gaat alles goed en waar zijn zorgen? Wat reeds bekend is over de leerlingen en hun behoeften, kan hierbij richtinggevend zijn.

Regelmatige contactmomenten met de leraar doen ertoe voor de kinderen. Zij kunnen tijdens deze momenten vertellen over hun dagelijkse belevenissen, maar zij zullen ook behoefte hebben aan het gewone contact met de leraar zoals ze dat hebben in de klas, waar ze plezier met elkaar hebben.

Vragen op schoolniveau• Is afgesproken hoe de leraren zicht houden

op het welbevinden van hun leerlingen?• Is op schoolniveau afgesproken op welke

momenten de leraar contact zoekt met ouders en hoe ouders tussentijds contact kunnen opnemen met de leraar?

• Zijn er kinderen of gezinnen/ouders waarmee intensiever contact nodig is of waarbij specifieke aanpassingen in de contacten nodig zijn?

• Heeft de school tips voor ouders als het kind niet in balans is? Zijn er bijvoorbeeld voorwerpen (speelgoed) of bezigheden waardoor hij/zij weer rustig wordt?

Vragen voor de schoolleiding• Welke afspraken zijn er gemaakt over de

wijze waarop het welbevinden van de kinderen en hun ouders wordt gemonitord en wat de school doet als er signalen zijn dat welbevinden en veiligheid onder druk staan?

• Hoe worden contacten met betrokken externen onderhouden?

• Als contact houden op de reguliere wijze niet mogelijk blijkt, zoekt de school dan naar alternatieven? Wie pakt dit op?

Kaart 2: onderwijs op afstand kleuters – focus en inrichting 2 / 4

www.lesopafstand.nl

2. Organisatie

Ritme en structuur Een schooldag heeft vaak een vast ritme, routines en een gevarieerd aanbod, waarbij kinderen afwisselend spelen-werken en bewegen. Het is waarschijnlijk niet haalbaar om thuis hetzelfde dagritme aan te houden zoals op school, maar een vast ritme en het bieden van structuur geeft kinderen ook in de thuissituatie houvast. Reik ouders gevarieerde en motiverende activiteiten aan die passen in het ritme thuis en waarbij ze deels gebruik kunnen maken van alledaagse situaties. Denk bijvoorbeeld aan het sorteren van de was, tafel dekken, en het spelen met eigen constructiemateriaal. Dit informele leren kan worden meegenomen als ‘onderwijstijd’, zodat er geen dag- of week vullend programma hoeft te worden gemaakt. Het is van belang om met ouders te communiceren dat kinderen veel kunnen leren in alledaagse gezamenlijke momenten, en dat het er niet om gaat dat ze een ‘thuisschool’ ensceneren.

Regelmatig contact met de groep is belangrijk. Spreek als school een richtlijn af over het aantal contactmomenten in de week en maak daarbij een onderverdeling in contacten met de hele groep en contacten met subgroepjes.

Vraag op schoolniveau• Sluiten de activiteiten voldoende aan bij de

mogelijkheden in de thuissituatie?

Vraag voor de schoolleiding• Monitort de schoolleiding de aard van het

aanbod voor kleuters?

Lees meer

Begeleiden op afstand Voor een groot deel zijn de punten uit kaart 1: onderwijs op afstand inhoudelijke focus en inrichting voor de groepen 3 t/m 8 ook relevant voor het onderwijs aan het jonge kind. De

begeleiding zal er doorgaans anders uitzien dan in de hogere groepen. Denk aan online, een (afgesloten) YouTube kanaal, telefonisch, Whatsappgroep, enzovoort.

Er kunnen filmpjes worden gemaakt waarin de kinderen de leraar even zien en horen. Filmpjes kunnen worden ingezet op momenten dat het ouders past en kunnen herhaald worden als kinderen daar behoefte aan hebben. Organiseer regelmatig (online) contacten, bijvoorbeeld in subgroepen, waarbij kinderen kunnen vertellen en/of laten zien wat hen bezighoudt, wat ze hebben gedaan en gemaakt. Maar denk bijvoorbeeld ook aan: het aanbieden van een boek of verhaal, het geven van aanwijzingen en voorbeelden bij een activiteit, iets voorspelen, hen motiveren of iets spannends maken wat hen nieuwsgierig maakt. Houd rekening met de concentratie en de betrokkenheid van de kinderen, dus laat de contactmomenten niet te lang duren.

Vragen op schoolniveau• Welke mogelijkheden worden ingezet voor

het begeleiden op afstand? • Op welke manier worden contactmomenten

ingevuld? Welke momenten zijn voor de hele groep en welke momenten zijn voor de subgroep?

• Welke informatie geeft de leraar ouders over de activiteiten die worden aangereikt?

Lees meer

3. Inhoud

Spelen (en leren) Kleuters zijn speels, onderzoekend en nieuwsgierig. De focus in het onderwijs aan kleuters ligt vaak meer op ontwikkelingsprocessen dan op leerinhouden. Bij de ontwikkeling van kinderen vervult spel een belangrijke rol. Tijdens hun (rollen)spel doen kinderen ontdekkingen en doen ze ervaringen op. Spel helpt kinderen

Kaart 2: onderwijs op afstand kleuters – focus en inrichting 3 / 4

www.lesopafstand.nl

om grip te krijgen op de wereld om hen heen. Op school is er tijdens het spel veel interactie mogelijk, tussen de kinderen onderling, met de leerkracht en met materialen. Hierdoor breiden kinderen hun handelingsrepertoire en hun taal verder uit. Jonge kinderen leren door spel, zeker als het spel wordt gestimuleerd en begeleid. Omdat de meeste ouders niet bekend zijn met de manier waarop spel op school wordt ingezet en gewaardeerd, is het raadzaam om hen spelactiviteiten in kleine stapjes aan te reiken.

Vraag op schoolniveau• Krijgen ouders suggesties om – passend bij

de thuissituatie – spel te stimuleren?

Vraag voor de schoolleider• Is met de ouders gecommuniceerd dat

kinderen veel leren van spelen, en waarom dat zo is?

Lees meer

Het aanbod samenstellenOok nu kan het aanbod doordacht worden opgebouwd. Door terug te kijken waar het aanbod op school is gestopt en te bekijken wat er voor de rest van het schooljaar nog was gepland, kunnen er per vak- en ontwikkelingsgebied prioriteiten worden gesteld. Bij onderwijs op afstand wordt bij de samenstelling van het aanbod rekening gehouden met wat kenmerkend is voor kleuters: afwisseling, bewegen, spelen en af en toe een activiteit waar wat meer concentratie voor nodig is. De leraar kan ideeën en opdrachten aanreiken die de kinderen zelf kunnen uitvoeren en opdrachten die ze met iemand samen moeten doen, bijvoorbeeld met een ouder of broer/zus. Onderwijs op afstand biedt kansen voor een meer geïntegreerd aanbod, dat past bij thuis, bijvoorbeeld het spelen met blokken waarbij het kind gelijktijdig bezig is met construeren, taal en rekenen.

Het aanbod kan, net zoals op school, thematisch worden aangeboden. Dit werkt motiverend en

zorgt voor samenhang en voorspelbaarheid. Zorg voor een goede opbouw van de activiteiten op de wat langere termijn en bied de ouders praktische tips voor bijvoorbeeld bijpassende geschikte (digitale) prentenboeken, gezelschapsspellen (waaronder rekenspellen) en voor manieren waarop ze de activiteiten kunnen begeleiden.

Vragen op schoolniveau • Is er in het aanbod een goede verdeling tussen

spelactiviteiten en meer gerichte opdrachten?• Welke keuzes maakt de leraar om te komen

tot een gevarieerd en betekenisvol aanbod?• Kunnen de kinderen de activiteiten doen met

materialen die thuis voorhanden zijn?

Vragen voor de schoolleider• Welke samenwerking en afstemming is er

binnen het cluster 1/2 over het aanbod? • Is het aanbod in lijn met het aanbod van de

partners van de voor- en vroegschool? Of is het aanbod zelfs gezamenlijk opgesteld?

Lees meer Bekijk de videotips van deskundigen

Taal- en rekenontwikkelingHet is belangrijk om in het onderwijs op afstand aandacht te hebben voor de taalontwikkeling. Kinderen hebben een aangeboren vermogen om zich ‘spontaan’ het taalsysteem eigen te maken, maar taalverwerking gaat niet vanzelf. Opgroeien in een rijke verbale omgeving heeft invloed, met name op de omvang van woordenschat. Ouders verschillen in de mate waarin ze gesprekken voeren met kinderen en in de mate waarin ze hun kind(eren) voorlezen. Het is belangrijk dat spontane taalontwikkeling samen gaat met meer gestuurde taalontwikkeling.

Het is belangrijk dat de ouders weten wat rekenen in groep 1 en 2 in grote lijn inhoudt: leren tellen, leren omgaan met hoeveelheden, maar ook ruimtelijke oriëntatie en het opdoen van ervaringen met meten.

Kaart 2: onderwijs op afstand kleuters – focus en inrichting 4 / 4

www.lesopafstand.nl

Om ouders te informeren over manieren waarop ze de taal- en rekenontwikkeling van kinderen kunnen ondersteunen en sturen, kan de leraar de ouders mee laten kijken tijdens online contacten met de kinderen. De leraar kan ze dan bijvoorbeeld laten zien hoe en welke vragen ze kunnen stellen bij een prentenboek, hoe ze woorden kunnen uitleggen en hoe ze kinderen aan het nadenken kunnen zetten over rekensituaties.

Vragen op schoolniveau• Welke handvatten krijgen ouders om de taal-

en rekenontwikkeling te stimuleren? • Hoe wordt er in het aanbod rekening

gehouden met de doorgaande ontwikkeling naar de volgende groep?

Lees meer

4. De ontwikkeling volgen

AlgemeenIn een kleutergroep wordt de ontwikkeling van de kinderen over het algemeen gevolgd door te observeren met gebruik van een observatie-instrument. Eventueel wordt dit aangevuld met de afname van een kleutertoets. Bij onderwijs op afstand zijn de observatiemogelijkheden beperkt en is toetsen niet passend. Om toch enig zicht te krijgen op de voortgang van de ontwikkeling van het kind, kan de leraar de ouders informeren over wat van het thuisonderwijs wordt verwacht en over de betekenis van de aangereikte activiteiten. De leraar kan in de contacten met ouders gerichte vragen stellen. Daarnaast kan de leraar kinderen observeren tijdens contactmomenten. Het is raadzaam om deze observaties op dezelfde manier te noteren als normaalgesproken gebeurt in de schoolse situatie.

Consequenties voor de ontwikkelingEr zijn kinderen die zich in deze periode zonder problemen verder zullen ontwikkelen. Ook zijn er kinderen die nu mogelijk moeilijker stappen maken, bijvoorbeeld kinderen met een ontwikkelingsachterstand op het gebied van taal, rekenen en zelfstandigheid, die voor een deel van hun ontwikkeling meer afhankelijk zijn van school. Voor deze kinderen kan de school extra ondersteuning organiseren, bijvoorbeeld door extra contactmomenten in te plannen, door specifieke materialen aan te reiken die zijn afgestemd op het kind, en/of door (online) momenten met kleinere groepjes te organiseren. Jonge risicokinderen hebben specifieke pedagogische en didactische onderwijsbehoeften die zich vaak uiten in complex gedrag. Deze kinderen zijn extra kwetsbaar bij onderwijs op afstand.

Vragen op schoolniveau• Zijn er afspraken gemaakt over wat de leraar

tijdens de periode van onderwijs op afstand minimaal wil volgen in de ontwikkeling van kinderen?

• Wordt er met ouders gesproken over de (voortgang in de) ontwikkeling het kind?

• Heeft de school mogelijkheden om kinderen die dat nodig hebben extra begeleiding of uitdaging te bieden?

Vragen voor schoolleiding• Hoe wordt er voorkomen dat er meer kinderen

kleutergroepverlenging krijgen als gevolg van de periode van onderwijs op afstand?

• Hoe gaat de school om met leerlingen die vier jaar zijn geworden en nu niet kunnen instromen in de reguliere setting?

Lees meer