jaarverslag 2017 - stichting pensioenfonds randstad · de uitvoering van de eenvormige, voormalige...

stichting pensioenfonds randstad

jaarverslag2017

inhoud. kerncijfers verslag van het bestuur jaarrekening

inhoud.

kerncijfers4 kernpunten 20175 meerjarenoverzicht van kerncijfers.

verslag van het bestuur8 algemene informatie

16 financiële positie20 bestuursvergaderingen en besluitvorming29 uitvoering pensioenregeling en risicobeheersing48 beleggingen56 actuariële resultaten61 rapport van de visitatiecommissie64 rapportage van het belanghebbendenorgaan66 verklaring en ondertekening

jaarrekening68 inhoud.69 jaarrekening72 toelichting op de jaarrekening98 overige gegevens

jaarverslag 2017 – stichting pensioenfonds randstad 2


kerncijfers.

4 kernpunten 20175 meerjarenoverzicht van kerncijfers.



kernpunten 2017.

actuele dekkingsgraad

100,8%beleidsdekkingsgraad

100,4%aantal deelnemers ruim

16.000omvang fonds

middelgroot

beheerd vermogen

€ 1,1 mld

nog steeds indekkingstekort

herstelgesloten fonds

toekomst?

beleggingsrendement

0,3%

aantal pensioen-gerechtigden

754



meerjarenoverzicht van kerncijfers.

2017 2016 2015 2014 2013

actuele dekkingsgraad 100,8% 98,8% 100,6% 109,1% 104,5%

beleidsdekkingsgraad 100,4% 97,2% 102,0% 109,6% n.v.t.

reële dekkingsgraad 79,6% 78,3% 80,9% n.v.t. n.v.t.

minimaal vereiste dekkingsgraad (behorend bij MVEV) 104,1% 104,1% 104,1% 104,4% 104,5%

dekkingsgraad behorend bij VEV 113,4% 113,1% 113,3% 109,6% 110,4%

aantallen deelnemers en pensioengerechtigden

actieve deelnemers 0 0 0 4.563 4.489

arbeidsongeschikten 172 186 193 170 165

gewezen deelnemers 15.171 15.251 15.343 10.661 10.615

pensioengerechtigden 754 685 617 560 500

totaal 16.097 16.122 16.153 15.954 15.769

aantal actieven als % van totaal 0,0% 0,0% 0,0% 28,6% 28,5%

aantal pensioengerechtigden als % van totaal 4,7% 4,2% 3,8% 3,5% 3,2%

pensioengerechtigden per soort (aantallen)

ouderdomspensioen 540 485 420 364 323

nabestaandenpensioen 107 101 96 91 80

wezenpensioen 46 41 41 43 38

693 627 557 498 441

arbeidsongeschiktheidspensioen 16 17 17 17 15

WAO-hiaatpensioen 45 43 43 45 44

totaal 754 687 617 560 500

premies en uitkeringen (in € 1.000)

feitelijke premie, incl. vrijwillige stortingen, zonderuitv.kst. 0 0 13.929 28.082 27.829

kostendekkende premie 0 0 13.454 28.259 27.638

uitkeringen (inclusief afkoop kleine pensioenen) 8.027 7.349 6.820 6.901 7.589

(Premies 2015 beslaan een half jaar)

uitkeringen per soort (in € 1.000)

ouderdomspensioen 6.146 5.566 4.991 4.720 4.565

nabestaandenpensioen & wezenpensioen 1.678 1.630 1.611 1.557 1.408

arbeidsongeschiktheid & WAO-hiaat 199 134 169 176 167

afkoop kleine pensioenen 0 48 18 456 1.475

samenloop en overige 4 (29) 31 (8) (26)

totaal 8.027 7.349 6.820 6.901 7.589

voorwaardelijke toeslagverlening 1-1-2018 1-1-2017 1-1-2016 1-1-2015 1-1-2014

actieve deelnemers 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% (1.5)%

gewezen deelnemers en pensioengerechtigden 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% (1.5)%



meerjarenoverzicht van kerncijfers.

2017 2016 2015 2014 2013

vermogen en solvabiliteit (in € 1.000)

stichtingskapitaal en reserves 9.078 (13.084) 5.937 82.805 31.048

pensioenverplichtingen (eigen rekening) 1.068.457 1.102.025 984.786 913.099 697.466

minimaal vereist eigen vermogen (MVEV) 1.112.874 1.147.338 1.026.000 953.485 728.764

vereist eigen vermogen (VEV) 1.212.653 1.254.073 1.116.141 1.000.966 769.848

gemiddelde duratie van verplichtingen (in jaren) 24,4 25,3 25,3 24,9 24,2

rentetermijnstructuur (RTS) - gem. internerekenrente 1,6% 1,5% 1,9% 2,2% 3,0%

beleggingen (in € 1.000)

belegd vermogen 1.074.768 1.088.737 990.156 988.712 722.437

beleggingsopbrengsten 1.881 106.881 (8.006) 248.025 (30.210)

beleggingsrendement in % 0,3% 10,8% (0.6)% 34,0% (3.8)%

beleggingsportefeuille (in € 1.000)

vastgoedbeleggingen 64.064 59.099 55.220 27.333 14.029

aandelen 168.296 174.658 176.123 130.687 126.209

vastrentende waarden 839.854 801.268 703.530 790.810 542.420

derivaten 1.351 (311) (245) (1.977) (33)

overige beleggingen 1.203 54.023 55.528 41.859 39.812

beleggingsportefeuille (verdeling in procenten)

vastgoedbeleggingen 6,0% 5,4% 5,6% 2,8% 1,9%

aandelen 15,7% 16,0% 17,8% 13,2% 17,5%

vastrentende waarden 78,1% 73,6% 71,1% 80,0% 75,1%

derivaten 0,1% 0,0% 0,0% -0,2% 0,0%

overige beleggingen 0,1% 5,0% 5,6% 4,2% 5,5%



verslag van hetbestuur.

8 algemene informatie16 financiële positie20 bestuursvergaderingen en besluitvorming29 uitvoering pensioenregeling en risicobeheersing48 beleggingen56 actuariële resultaten61 rapport van de visitatiecommissie64 rapportage van het belanghebbendenorgaan66 verklaring en ondertekening



juridische structuuralgemeenStichting Pensioenfonds Randstad (hierna ook: ‘SPR’,‘het fonds’, ‘het pensioenfonds’, 'de stichting'), statutairgevestigd in Amsterdam, is opgericht op 1 januari 1968.De stichting is ingeschreven bij de Kamer vanKoophandel onder nummer 41202016. De statuten zijnlaatstelijk gewijzigd op 20 april 2017. Hetpensioenreglement is het laatst gewijzigd per 1 januari2018.

SPR is een gesloten ondernemingspensioenfonds entreedt op als enige uitvoerder van de feitelijk tot 1 juli2015 geldende pensioenregeling van de onderRandstad Groep Nederland bv ressorterende bedrijvenen van Randstad nv. Het fonds is zodoende belast metde uitvoering van de eenvormige, voormalige (gesloten)pensioenregeling van alle vaste, ‘indirecte’,medewerkers van de Randstad Groep in Nederland. Hetdraagt de verantwoordelijkheid voor een goedeuitvoering van deze pensioenregeling voor de thansgewezen deelnemers en de pensioengerechtigden inovereenstemming met de bestaande wet- enregelgeving. SPR houdt de aangegane(pensioen)verplichtingen in eigen beheer. SPR werktaan de hand van een actuariële en bedrijfstechnischenota (abtn). Het fonds is aangesloten bij dePensioenfederatie, de belangenorganisatie voorpensioenfondsen in Nederland.

Hoewel de pensioenregeling van SPR in aanleg eenmiddelloonregeling is op basis van eenuitkeringsovereenkomst waarin deelnemerspensioenaanspraken opbouwden, is de regelingadministratief gezien een zogeheten CDC1-regeling: devoormalig aangesloten ondernemingen waren (en zijn)enkel gehouden tot de betaling van depensioenpremies.

SPR heeft een onafhankelijk bestuur bestaande uitprofessionals die geen (financiële of hiërarchische)binding met de Randstad Groep hebben. Daarnaast is ereen belanghebbendenorgaan. Er is één commissie, degeschillencommissie. Het pensioenfonds heeft geenpersoneel in dienst: alle werkzaamheden(pensioenadministratie, -uitbetaling,

vermogensbeheer, communicatie, etc.) zijn uitbesteed,voornamelijk aan Randstad Groep Nederland bv.Randstad Groep Nederland bv betaalt deuitvoeringskosten van het fonds.

Het bestuur laat zich terzijde staan door een externeadviserende actuaris, een externe accountant en eenfiduciaire vermogensbeheerder.

voormalig aangesloten ondernemingenHet fonds is de facto per 1 juli 2015 en formeel per1 januari 2016 gesloten. SPR heeft geen aangeslotenondernemingen meer. De voormalig aangeslotenondernemingen staan vermeld in onderstaande tabel.

voormalig aangesloten ondernemingen(aansluitingen beëindigd m.i.v. 1 januari 2016)

Diemermere Beheer bv

E-bridge bv

I-bridge bv

Otter-Westelaken Groep bv

Randstad Holding nv

Randstad HR Services bv

Randstad Nederland bv

Rederij Clipper Stad Amsterdam (t.b.v. het niet-varende personeel)

Tempo-Team Group bv

Yacht Group Nederland bv

samenstelling vanbestuurlijke organen encommissiesbestuurHet pensioenfonds heeft een onafhankelijk bestuur datis samengesteld uit drie professionals. In het verslagjaaris de samenstelling van het bestuur niet gewijzigd. Debestuursleden zijn voor een periode van drie jarenbenoemd door het belanghebbendenorgaan van hetfonds. In verband met gewenst gefaseerd aftreden,treedt Els Janssen na twee jaren vrijwillig af. Desamenstelling van het bestuur is momenteel als volgt:

1 CDC = collective defined contribution. Hiermee wordt aangegeven dat alle deelnemers de lusten én de lasten van het pensioenfonds gezamenlijk dragen – op basis van devooraf bepaalde premies (contributions). Uiteindelijk is de financiële positie van het pensioenfonds bepalend voor de hoogte van de pensioenaanspraken (benefits). In gevalvan een onvoldoende financiële positie kan het fonds niet bij de sponsor (de onderneming Randstad) ‘aankloppen’ voor steun, zoals bij DB-regelingen (defined benefits)vaak wel het geval is.

algemene informatie.




bestuur 2017functie in

bestuurdatum

toetreden datum aftreden

Han Thoman voorzitter 29 maart 2016 29 maart 2019

Els Janssen secretaris1 september

20161 september

2018

Hans de Ruiter plv. voorzitter 1 juli 2014 1 januari 2019

Bestuurslid en voorzitter Han Thoman heeft eenjarenlange bestuurservaring aan zowel de kant van depensioenuitvoering (DSM Pension Fund Services, BlueSky Group) als aan de bestuurlijke en toezichthoudendekant bij meerdere pensioenfondsen. Els Janssen iswerkzaam bij adviesbureau Edmond Halley enbestuurslid bij twee andere pensioenfondsen; zij heeftook ervaring met toezicht bij pensioenfondsen. Hans deRuiter is Chief Investment Officer bij Stichting TNOPensioenfondsen en had voorafgaand aan zijnbestuurslidmaatschap jarenlang zitting in debeleggingsadviescommissie van SPR. Ook hij heeftervaring met toezicht bij pensioenfondsen.

Het bestuur vertegenwoordigt het pensioenfonds endraagt de verantwoordelijkheid voor de uitvoering vande pensioenregeling en het daartoe behorendepensioen- en beleggingsbeleid. Besluitvorming vereistdat een meerderheid van de bestuursleden haar stemuitbrengt. Het bestuur heeft uitsluitend bevoegdhedenconform de statuten en reglementen van hetpensioenfonds, in overeenstemming met devastlegging in de actuariële en bedrijfstechnische nota(abtn).

Het bestuur heeft een directie aangesteld ten behoevevan het dagelijkse beheer van het pensioenfonds. Dedirecteur is Raimond Schikhof. Hij wordt bijgestaan dooreen adjunct-directeur, Ronald Ganzeboom. Daarnaastzijn er vier personen werkzaam op het pensioenbureauvan Randstad Groep Nederland bv.

belanghebbendenorgaanMet de implementatie van het onafhankelijkebestuursmodel bij SPR in 2016, is er eenbelanghebbendenorgaan opgericht. Dit bestuurlijkeorgaan is samengesteld uit personen met belangen bijhet fonds. Het bestuur legt verantwoording af over hetgevoerde beleid aan het belanghebbendenorgaan.Daarnaast heeft het belanghebbendenorgaangoedkeurings- en adviesrechten. Voordat het bestuur

bepaalde besluiten tot uitvoering kan brengen, moet hetbelanghebbendenorgaan hieraan zijn goedkeuringverlenen dan wel advies hierover uit brengen.Met betrekking tot goedkeuring betreft dit onder meerbesluiten op het gebied van:• wijzigingen van de statuten en (pensioen)reglementen

van het fonds;• liquidatie, fusie of splitsing van het fonds;• het strategische beleggingsbeleid;• het toeslagbeleid;• het herstelplan.

Met betrekking tot adviesrechten gaat het onder meerover besluiten inzake:• de uitvoeringsovereenkomst (tussen het fonds en de

voormalig aangesloten ondernemingen);• uitbesteding van werkzaamheden;• het beloningsbeleid;• het communicatiebeleid van het fonds.

Bovendien is het belanghebbendenorgaan het orgaandat zowel zowel de bestuursleden als de leden van devisitatiecommissie van het fonds benoemt en ontslaat.

Krachtens de statuten van het fonds bestaat hetbelanghebbendenorgaan uit vijf leden: twee namens degewezen deelnemers, twee namens de voormaligaangesloten ondernemingen en één namens depensioengerechtigden. De leden namens de gewezendeelnemers en de pensioengerechtigden zijn door hungeledingen benoemd op basis van verkiezingen. Deleden namens de voormalig aangeslotenondernemingen zijn door deze ondernemingenrechtstreeks benoemd. Alle benoemingen in hetbelanghebbendenorgaan zijn (en worden) gedaanonder de opschortende voorwaarde dat DeNederlandsche Bank hiermee instemt: omdat leden vanhet belanghebbendenorgaan medebeleidsbepalers vanhet fonds zijn, dienen zij getoetst te worden opgeschiktheid.

In 2017 heeft deze toetsing plaatsgevonden voor tweeleden van het belanghebbendenorgaan: Robert te Riet(lid namens gewezen deelnemers) en Mark Poort (lidnamens werkgever). Robert te Riet was al aspirant-lidvan het belanghebbendenorgaan. Mark Poort is deopvolger van Sieto de Leeuw. Laatsgenoemde is in 2017afgetreden vanwege het accepteren van een functiebuiten de Randstad Groep. Bart Gianotten heeft het




voorzitterschap van het belanghebbendenorgaan vanhem overgenomen.

In beginsel zijn alle leden voor vier jaren benoemd. Hetbelanghebbendenorgaan heeft - met het oog op decontinuïteit en het voorkomen van gelijktijdigeaftredingen - een rooster van aftreden vastgesteldwaardoor niet alle leden hun zittingstermijn zullenuitdienen. Bart Gianotten en Solange Overeijnder zulleneind 2018 aftreden, de overige leden eind 2019.

visitatiecommissieOvereenkomstig de bepalingen van de CodePensioenfondsen en de statuten van het fonds heeft SPRhet interne toezicht van het fonds formeel ingericht.Hierbij is gekozen voor een visitatiecommissie die hetinterne toezicht door visitatie vormgeeft. Deze keuze isongewijzigd gebleven bij de implementatie van hetonafhankelijke bestuursmodel in 2016.

Contractpartner voor de visitatiecommissie is VCHolland. Afstemming tussen SPR en VC Holland heeftgeleid tot de in onderstaande tabel vermeldesamenstelling van de visitatiecommissie, die in 2017 nietgewijzigd is. De leden van de visitatiecommissie zijnbenoemd door het belanghebbendenorgaan van hetfonds.

De visitatiecommissie heeft in het late najaar van 2017en januari 2018 haar jaarlijkse visitatie bij het fondsuitgevoerd. De samenvatting van het visitatierapport isopgenomen in dit jaarverslag.

leden visitatiecommissiefunctie

Niek de Jager voorzitter

Jacqueline Lommen lid

Kees Vernooij lid

Met ingang van 2019 zal de visitatiecommissievervangen worden door een permanente raad vantoezicht. Het fonds bereidt zich thans voor op hetformeren van dit nieuwe toezichtsorgaan.

geschillencommissieIn geval er een (vermeend) geschil ontstaat tussen hetpensioenfonds en een belanghebbende bij hetpensioenfonds, is statutair bepaald dat debelanghebbende zich kan wenden tot degeschillencommissie van het pensioenfonds.

De samenstelling van de geschillencommissie is in 2017gewijzigd. Door het vertrek van Sieto de Leeuw uit hetbelanghebbendenorgaan moest er een ander lidnamens de voormalig aangesloten ondernemingenworden benoemd. Hierbij is de keuze gevallen op MarkPoort. Samen met Solange Overeijnder-Schalker maakthij namens de belanghebbenden deel uit van dezecommissie. Voorzitter van deze commissie is iemandvan buiten de Randstad Groep, te weten MeindertAlsma. De heer Alsma is pensioenjurist en was laatstelijkverbonden aan Stichting Pensioenfonds MedischSpecialisten. In het verleden was hij onder anderewerkzaam bij TKP, het Ministerie van SZW en deVereniging van Bedrijfstakpensioenfondsen

leden geschillencommissiefunctie geleding

Meindert Alsma voorzitter -

Mark Poort lid werkgever

Solange Overeijnder-Schalker lid gewezen deelnemers

Er zijn in het verslagjaar geen geschillen geweest.

werkgroep toekomstTen behoeve van de verkenning van de mogelijkhedenvoor de pensioenuitvoering in de toekomst heeft hetbestuur een werkgroep ingesteld. Deze werkgroeponderzoekt de alternatieven voor het pensioenfonds,waarbij opheffing van het fonds alleen aan de orde is alshet alternatief voor de belanghebbenden beter is danvoortzetting van het gesloten fonds. In de werkgroephebben bestuurslid Els Janssen en de directieledenRaimond Schikhof en Ronald Ganzeboom zitting.Tevens is een extern adviseur, Frank Verschuren van

leden belanghebbendenorgaanfunctie in

orgaan geleding

Bart Gianotten voorzitter werkgever

Solange Overeijnder-Schalker secretaris gewezen deelnemers

Wil Kitslaar plv. secretaris pensioengerechtigden

Robert te Riet lid gewezen deelnemers

Mark Poort lid werkgever




Sprenkels & Verschuren, lid van deze werkgroep. Deexterne oriëntatie is in 2017 uitgevoerd en heeft geleidtot enkele conclusies die elders in dit verslag wordentoegelicht. De werkgroep is thans bezig de nadereinvulling van de voorliggende toekomstalternatievenvorm te geven.

compliance officerHet bestuur heeft het bureau Partner in Complance uitAmsterdam aangesteld als compliance officer van hetfonds. Partner in Compliance vulde deze aanstelling inmet de persoon van Danny Smit, partner en oprichtervan Partner in Compliance. De heer Smit zag in 2017 toeop de naleving van de gedragscode als ook op dedeugdelijkheid en effectiviteit van de internecomplianceregels en -procedures van het fonds. Vanaf2018 is deze taak overgenomen door Henk Holt, seniorcompliance officer bij Partner in Compliance. Partner inCompliance verzorgt ook het complianceprogramma,inclusief 'bewustwordingssessies' voor het bestuur, hetbelanghebbendenorgaan en het pensioenbureau vanRandstad Groep Nederland. In 2018 zal Partner inCompliance ook activiteiten in het kader van nieuweprivacywetgeving, de Algemene verordeninggegevensbescherming gaan verrichten. Partner inCompliance wordt de privacy officer van het fonds.

certificerende actuaris en accountantDe certificerende actuaris van SPR is Mercer (Nederland)B.V. De accountant is PricewaterhouseCoopersAccountants N.V.

fiduciaire vermogensbeheerderSPR heeft Kempen Capital Management N.V. (KCM)aangesteld als fiduciaire vermogensbeheerder van hetfonds. KCM beheert in afstemming met het bestuur vanSPR het vermogen van het fonds en stelt welkevermogensbeheerders hierbij (kunnen) wordeningehuurd. KCM laat het vermogen van het fondsnamelijk beheren door andere partijen dan KCM zelf, eenbelangrijke voorwaarde die in de overeenkomst tussenSPR en KCM opgenomen is.

Het vermogensbeheer vindt plaats binnen de kaders vande met KCM afgesloten overeenkomst, het driejarigestrategische beleggingsbeleidsplan van hetpensioenfonds en het jaarlijkse, door het bestuur vast testellen, beleggingsplan. KCM verzorgt tevens het kas-en valutabeheer en draagt zorg voor de

risicobeheersing van de totale beleggingsportefeuilleten opzichte van de pensioenverplichtingen van hetfonds. KCM rapporteert maandelijks gedetailleerd overhet vermogensbeheer en de risicobeheersing, enverzorgt ook de contacten met de ingehuurdevermogensbeheerders.

custody en beleggingsadministratieSPR heeft KAS Bank N.V. aangesteld als bewaarder vande beleggingen (custodian) alsmede als debeleggingsadministrateur van het fonds. KAS Bankbewaart en administreert de belegde effecten engelden; zij rapporteert hierover rechtstreeks aan hetbestuur van SPR. De beleggingsadministratie bij KASBank is leidend voor de financiële verslaglegging van hetpensioenfonds, zoals opgenomen in de jaarrekeningvan dit jaarverslag.

Ook rapporteert KAS Bank over de op de beleggingengelopen risico’s en verzorgt zij maandelijkserapportages van de totale beleggingsportefeuille.Hierdoor wordt het bestuur niet alleen doorvermogensbeheerder KCM, maar eveneens vanuit eenonafhankelijke bron, KAS Bank, structureelgeïnformeerd over de risicobeheersing en de resultatenvan de beleggingsportefeuille van het fonds.

adviseursHet pensioenfonds wordt voor actuariaat,risicobeheersing en advies inzake afstemming van debeleggingen op de pensioenverplichtingen van hetfonds ondersteund door een externe, adviserendeactuaris, te weten Mercer (Nederland) B.V., als ook dooreen ALM2-adviseur, ORTEC Finance. Hoewel deadviserende actuaris en de de certificerende actuarisvan SPR beiden Mercer (Nederland) B.V. betreffen, zijndit verschillende personen die in de praktijk zich nietmet elkaars (afgebakende) werkzaamheden voor SPRbemoeien.

dagelijkse uitvoeringVoor de uitvoering van de pensioenadministratie, hetvoorlichten en informeren van deelnemers, debestuursondersteuning en de beleidsvoorbereidingwordt gebruik gemaakt van het pensioenbureau,waarvan de medewerkers in dienst zijn bij RandstadGroep Nederland bv. De leiding van het pensioenbureauis in handen van de directeur van het pensioenfonds;

2 ALM = asset & liability management




verder zijn op het pensioenbureau de adjunct-directeuren vier medewerkers werkzaam.

Naast de uitvoering van bovengenoemde taken tenbehoeve van SPR wordt door het pensioenbureau het(ambtelijke) secretariaat uitgevoerd van alle organen ende geschillencommissie van het fonds. Hetpensioenbureau voert ook taken en werkzaamhedenvoor andere opdrachtgevers uit.

websiteDe website van SPR is op internet benaderbaar viawww.randstadpensioenfonds.nl. Op de site isinformatie te vinden over het pensioenfonds en depensioenregeling. Op de website zijn (voor iedereen)veel fondsdocumenten te downloaden en wordt eractuele informatie verstrekt over de gang van zakenbinnen het fonds, waaronder maandelijkseberichtgeving over de hoogte van de actueledekkingsgraad en de beleidsdekkingsgraad.

statutaire doelstellingenmissie, visie en strategieAls gevolg van de volledige beëindiging van de actievepensioenopbouw binnen het fonds, moest SPR zichherbezinnen op de missie, visie en strategie van hetfonds. Deze herbezinning leidde ertoe dat voor hetgesloten pensioenfonds de missie als volgt verwoord is:

Het waarborgen en zorgvuldig beheren van deopgebouwde pensioenen binnen het gesloten fonds,waarbij gestreefd wordt naar het realiseren vantoekomstige toeslagverlening en een uiteindelijkeoverdracht van de verplichtingen en middelen die rechtdoet aan de belangen van alle betrokkenen.

De visie van het fonds is dat, gegeven het geslotenkarakter van het pensioenfonds, een overdracht van derechten en verplichtingen op enige termijnwaarschijnlijk is. SPR wil het moment van dezeoverdracht zelf kunnen bepalen en zal dus al hetnoodzakelijke doen om tot dat moment het zelfstandigvoortbestaan van het gesloten fonds op gedegen enverantwoorde wijze vorm te geven. Dat heeft betrekkingop de te nemen risico’s, de financiële positie, debestuurlijke continuïteit en alle andere relevanteonderdelen van de bedrijfsvoering van het fonds. Bij eenuiteindelijke overdracht zullen de belangen van alle

betrokkenen leidend zijn. Het bestuur van SPR wil daarintransparant zijn: uitlegbaarheid van het gevoerde en tevoeren beleid is altijd een voorwaarde.

De strategie van het fonds is dat het bestuur zichoriënteert op de mogelijkheden om de uitvoering van depensioenregeling op enig moment in de toekomst overte dragen aan een andere pensioenuitvoerder. Bij hetbeoordelen van de mogelijkheden hiertoe staat eentoekomstbestendige uitvoering van depensioenregeling centraal. Het beleid van SPR is en blijftgericht op de lange termijn en wordt niet beïnvloed doorafwegingen op de korte termijn. Bovendien wordtduurzame voortzetting van het gesloten fonds nietuitgesloten: continuering van het gesloten fonds is eenserieus toekomstalternatief dat momenteel onderzochtwordt. Dit alternatief bepaalt mede hetlangetermijnkarakter van het gevoerde beleid.

statutenDe statuten van het fonds zijn op 21 april 2017 gewijzigd.De wijzigingen betroffen verduidelijkingen(bijvoorbeeld ten aanzien van stemprocedures van hetbestuur) en verbeteringen van de tot dan toe geldendestatuten. Daarnaast is in de nieuwe statuten opgenomendat het bestuur een directie (in plaats van een directeur)aan kan stellen en dat interventie door devisitatiecommissie in geval van betwistebestuurdersbenoemingen vervangen wordt doorverplicht overleg tussen bestuur enbelanghebbendenorgaan.

Het belanghebbendenorgaan heeft ingestemd met dewijziging van de statuten.

De statuten zijn te vinden op de website van het fonds.Met het oog op de invoering van een raad van toezichtbij het fonds zullen de statuten in het najaar van 2018opnieuw gewijzigd worden.

pensioenreglementMet ingang van 1 januari 2017 en vervolgens ook metingang van 1 januari 2018 is het pensioenreglementgewijzigd. De belangrijkste wijzigingen in 2017 betroffende aanpassingen van de actuariële tarieven op basis vande toen van toepassing zijnde actuariëleuitgangspunten (rentestand, aangepastecorrectiefactoren voor overlevingskansen) en hetpercentage voor de premievrije pensioenopbouw vanarbeidsongeschikt deelnemers (van 1,606% naar 1,616%.


http://www.randstadpensioenfonds.nl/content/home/index.xml

http://www.randstadpensioenfonds.nl/content/downloads/20151231-Statuten-Stichting-Pensioenfonds-Randstad.pdf



Dit laatste, omdat de fiscale mogelijkheden voorpensioenregelingen met een pensioendatum van 65 jaarin 2017 iets verruimd zijn. Deze wijziging was uitsluitendvan toepassing op de arbeidsongeschikte deelnemersvan SPR die, ondanks de sluiting van het fonds, nogpensioenopbouw kennen.

De aanpassingen in 2018 betreffen feitelijk hetzelfde. Ditjaar is het percentage voor de premievrijepensioenopbouw van arbeidsongeschikte deelnemersgedaald van 1,616% naar 1,502%. Dit, omdat de fiscalemogelijkheden voor pensioenregelingen met eenpensioendatum van 65 jaar in 2018 ingeperkt zijn.

Tevens wordt jaarlijks aan de hand van publicaties vande Belastingdienst de franchise gewijzigd.

De nieuwe pensioenreglementen zijn gedeeld met DeNederlandsche Bank. Het actuele pensioenreglement iseveneens te vinden op de website van het fonds.

uitvoeringsovereenkomstSPR voert haar taken uit op basis van eenuitvoeringsovereenkomst. In deze overeenkomst wastot en met 2015 vastgelegd dat SPR depensioenovereenkomsten tussen de werknemers en dewerkgever uitvoert. De werkgever in dezen wasRandstad Groep Nederland bv waarin bijna alleNederlandse werkmaatschappijen van de RandstadGroep zijn opgenomen, alsmede Randstad Holding nv(thans Randstad nv).

In de uitvoeringsovereenkomst is expliciet vastgelegddat de financiële verplichtingen van de werkgever nietverder strekken dan de tijdige betaling van dewerkgeversbijdrage, maar dat er ook in geen gevalsprake kan zijn van premiekorting of terugstorting vanpensioenpremies aan de werkgever. In geval van eendekkings- en/of reservetekort, zoals momenteel bij SPRhet geval is, is het fonds zelf verantwoordelijk voor hetop peil brengen van de financiële positie.

In de vanaf 2016 geldende uitvoeringsovereenkomst -die is afgesloten met dezelfde partijen, Randstad GroepNederland en Randstad Holding - is deze bepalingonverminderd van kracht. Daarnaast is geregeld dat devoormalig aangesloten ondernemingen deuitvoeringskosten van het fonds, met uitzondering vande kosten voor vermogensbeheer, betalen. Indien enzolang SPR belast is met de uitvoering en de afwikkeling

van de pensioenaanspraken en -rechten van het fonds,betalen de voormalig aangesloten ondernemingen deuitvoeringskosten.

In de uitvoeringsovereenkomst zijn ook bepalingenopgenomen voor het door voormalig aangeslotenondernemingen beschikbaar stellen van werknemersmet betrekking tot lidmaatschappen van hetbelanghebbendenorgaan van het fonds. Daarnaast isbepaald hoe het pensioenfonds zich in beginsel opsteltten aanzien van collectieve waardeoverdrachten.

De thans van kracht zijnde uitvoeringsovereenkomst isvoor onbepaalde tijd geldig.

actuariële en bedrijfstechnische nota (abtn)In de actuariële en bedrijfstechnische nota (abtn) is definanciële systematiek van de pensioenregelingvastgelegd, zoals het indexatiebeleid en hetbeleggingsbeleid. Verder zijn de belangrijkstekenmerken van het pensioenreglement en demaatregelen ter zake risicobeheersing uitgebreidbeschreven. Ook de missie en visie van SPR zijnopgenomen in de abtn.

Zoals ieder jaar is in 2017 de abtn geactualiseerd enopnieuw vastgesteld. Ook in 2018 is dit gebeurd. Dezeactuele abtn is te vinden op de website van het fonds.De abtn diende in het verslagjaar onder meer aangepastte worden om het aangepaste beleid met betrekking totrisicomanagement op te nemen. In 2018 zijn er ondermeer actualiseringen aan de hand van de laatstehaalbaarheidstoets van het fonds doorgevoerd.

risicohouding, haalbaarheidstoets entoeslagbeleidIn de abtn is de risicohouding van het fondsgedefinieerd. Deze houding is ook gekwantificeerd,waarbij de ondergrens van het verwachte reëlepensioenresultaat vanuit de feitelijke financiële positievan SPR (op fondsniveau) is gesteld op 75%. Dezeondergrens bedraagt 84% in geval vanuit het vereisteigen vermogen het pensioenresultaat berekend wordt.Daarnaast is de maximale afwijking van ditpensioenresultaat – in een slechtweerscenario gesteldop 35%. De uitkomsten van de in 2017 tijdig bij DeNederlandsche Bank ingediende haalbaarheidstoetsvan SPR liggen alle binnen deze grenzen.


http://www.randstadpensioenfonds.nl/content/downloads/20151229-Reglement-2016-definitief-.pdf

http://www.randstadpensioenfonds.nl/content/downloads/20150707-Uitvoeringsovereenkomst-2016-uitvoeringskosten-ondertekend.pdf

http://www.randstadpensioenfonds.nl/content/downloads/20160325-SPR-ABTN-2016-def.pdf



Deze haalbaarheidstoets geeft evenwel aan dat er dekomende jaren naar verwachting geen sprake zal zijnvan (volledig) geïndexeerde pensioenuitkeringen. Medegezien de huidige financiële positie van het fondsontstaat er vooral in de eerstkomende jaren wat betreftpensioenresultaat een forse ‘achterstand’ ten opzichtevan een volledig geïndexeerde uitkering. Voor dedeelnemers en pensioengerechtigden van SPR betekentdit dat hun pensioen onder normale omstandigheden oplangere termijn mogelijk gedeeltelijk zal wordengeïndexeerd, maar dat de prijsinflatie niet zal kunnenworden bijgehouden.

De hoogte van de toeslag (‘indexatie') wordt jaarlijksvastgesteld aan de hand van de beleidsdekkingsgraadper ultimo jaar. Indien de beleidsdekkingsgraad zichonder de grens van 115%3 bevindt, vindt er geentoeslagverlening plaats. In geval er wel toeslagenworden verleend, worden deze gedaan aan de hand vaneen beleidsstaffel die als maatstaf de prijsindex kent. Alsde beleidsdekkingsgraad 115% of meer bedraagt, kaneen bepaalde mate van de prijsindex als toeslagverleend worden. Hoe hoger de dekkingsgraad, des temeer 'prijsindex' gegeven kan worden. Door dekoppeling met de prijsindex te maken is er eenconnectie met de wens om de pensioenen waardevastte houden.

Toeslagen worden alleen gegeven als het fonds tenminste beschikt over het vereist eigen vermogen(hiertoe in de abtn gesteld op 115%) en wordengefinancierd uit het beleggingsrendement.

gedragscodeSPR heeft een interne gedragscode. Deze gedragscodeis opgesteld volgens de bepalingen van de AutoriteitFinanciële Markten (AFM) en de modelgedragscode diede Pensioenfederatie gepubliceerd heeft. Decompliance officer houdt toezicht op het bepaalde in degedragscode en de naleving hiervan. Alle ‘verbondenpersonen’ van het pensioenfonds worden jaarlijksgevraagd te verklaren dat zij zich hebben gehouden aande gedragscode van het fonds.

Ten aanzien van 2017 hebben alle aangewezenverbonden personen dit inderdaad bij de complianceofficer verklaard. De compliance officer heeft verslaggedaan van deze naleving en aan het bestuur

gerapporteerd geen bevindingen te hebben naaraanleiding van de naleving.

klachten en geschillenSPR heeft een geschillen- en klachtenregeling. Deze ishet laatst in 2016 herzien en vastgesteld door hetbestuur. De belangrijkste punten uit deze regeling zijn:• geschillen betreffen disputen tussen het fonds en

belanghebbenden waarin belanghebbenden zich inhun rechtspositie geschaad menen;

• klachten betreffen verklaringen van belanghebbendendat ze op incorrecte wijze door het fonds bejegend zijn;

• klachten worden afgehandeld door hetpensioenbureau. Het bureau rapporteert daarover aanhet bestuur;

• geschillen worden behandeld in degeschillencommissie, die een nader onderzoek naarfeiten instelt en daarbij het beginsel van hoor enwederhoor toepast;

• de geschillencommissie is door het bestuur van hetfonds gemandateerd besluiten te nemen ten aanzienvan de geschillen;

• de geschillencommissie stelt de belanghebbenden zospoedig mogelijk van de besluiten in kennis en doetdeze besluiten vergezeld gaan van een mededeling datde mogelijkheid bestaat het geschil voor te leggen aande Ombudsman Pensioenen.

• de geschillencommissie is samengesteld uit drieleden, te weten:• een onafhankelijk voorzitter, niet zijnde een

bestuurslid of lid van het belanghebbendenorgaanvan het fonds;

• een lid namens de deelnemers ofpensioengerechtigden van hetbelanghebbendenorgaan);

• een lid namens werkgever van hetbelanghebbendenorgaan).

De geschillencommissie heeft in 2017 (wederom) geengeschillen ontvangen. Het pensioenbureau heeft ookgeen klachten ontvangen. Met het oog op de Algemeneverordening gegevensbescherming zal de klachtenengeschillenregeling in 2018 enigszins gewijzigd worden.

3 In de abtn is als grens het percentage van 115% opgenomen. Dit percentage is representatief voor de dekkingsgraad behorende bij het vereist eigen vermogen (VEV) vanhet fonds. Formeel kan het fonds tot toeslagverlening overgaan indien de dekkingsgraad gelijk of hoger is dan de VEV-dekkingsgraad.


http://www.randstadpensioenfonds.nl/content/downloads/Klachtenengeschillenregeling.pdf



uitbestedingSPR maakt gebruik van het pensioenbureau vanRandstad Groep Nederland bv. Zodoende zijn alleuitvoerende werkzaamheden van het pensioenfondsuitbesteed. De uitbesteding aan Randstad GroepNederland bv is geformaliseerd door middel van eenuitbestedingsovereenkomst. Deze overeenkomst isgetoetst aan de wettelijke richtlijnen voorpensioenfondsen met betrekking tot uitbesteding. Aandeze uitbesteding zijn voor het pensioenfonds geenkosten verbonden: Randstad Groep Nederland neemtalle kosten van het pensioenbureau voor haar rekening.In de overeenkomst is de onafhankelijke positie van hetpensioenbureau benadrukt: het moet zich bij devervulling van de overeengekomen werkzaamhedenrichten naar de belangen van de bij SPR betrokkengewezen deelnemers, pensioengerechtigden enaangesloten ondernemingen. Het pensioenbureaudraagt zorg voor het op evenwichtige wijze behartigenvan de belangen van alle betrokkenen van SPR.

Ook met de andere derde partijen KCM en KAS Bank N.V.heeft het fonds uitbestedingsovereenkomsten enservice level agreements afgesloten. Daarnaast heefthet pensioenbureau overeenkomsten afgesloten metIdella B.V. (voorheen: Piramide Finance B.V.),leverancier van het pensioenadministratiepakket. Alleovereenkomsten voldoen aan de wettelijke richtlijnenvoor pensioenfondsen ter zake uitbesteding en zullen in2018 deels geactualiseerd worden als gevolg van deAlgemene verordening gegevensbescherming.

Monitoring van de uitbestede taken en deuitbestedingsafspraken geschiedt door het bestuur insamenspraak met de directie van het fonds.



financiële positie enontwikkelingdekkingsgraad

De waarde van de beleggingen van SPR is in 2017afgenomen. Het balanstotaal van het fonds daalde ook.Desalniettemin is de financiële positie van het fondsverbeterd: de beleidsdekkingsgraad, de dekkingsgraaddie het gemiddelde is van de actuele dekkingsgradenvan de laatste twaalf maanden en die bepalend is voorbeleidskeuzes en -maatregelen van het fonds, steeg van97,2% naar 100,4%.

Ook de actuele dekkingsgraad van SPR steeg; eind 2016bedroeg deze 98,8%, ultimo 2017 100,8%. Door de(lichte) stijging van het renteniveau in 2017 daalden depensioenverplichtingen meer in waarde dan debezittingen van het fonds. Met als consequentie dat hetfonds er financieel beter voor staat dan een jaar geleden.

Een en ander betekent wel dat SPR nog steeds in eensituatie van een dekkingstekort verkeert. De(beleids)dekkingsgraad is lager dan de dekkingsgraaddie hoort bij het minimaal vereist eigen vermogen(MVEV) van het fonds. Deze dekkingsgraad bedraagt104,1%4. Vanwege het dekkingstekort is er eenherstelplan van toepassing. Evaluatie van dit herstelplanin 2017 leerde dat het fonds zich op eigen kracht

financieel tijdig kan herstellen. De evaluatie van begin2018 bevestigt deze conclusie. Niet alleen hetdekkingstekort zal normaliter binnen enkele jarenworden opgeheven, ook het reservetekort - de situatiewaarin de beleidsdekkingsgraad lager is dan dedekkingsgraad behorende bij het vereist eigenvermogen (VEV) van het fonds - kan binnen de gesteldetermijn van tien jaar worden weggewerkt.

De praktijk van 2017 bevestigde deze verwachtingen. Inhet herstelplan was namelijk ook een stijging van debeleidsdekkingsgraad voorzien - naar 99,7%. Dat depraktijk beter was dan de verwachting, komt voort uithet positieve beleggingsresultaat en het feit dat hetfonds het renterisico op de pensioenverplichtingen niet(meer) volledig afdekt. Dit laatste zorgt bij stijgenderenteniveaus voor positieve effecten op dedekkingsgraad.

De ontwikkeling van de beleidsdekkingsgraad in hetverslagjaar laat zich met de rode lijn weergeven in degrafiek. Te zien is dat deze dekkingsgraad elke volgendemaand hoger ligt dan in de maand ervoor. Andersgezegd: het twaalfmaands gemiddelde van de actueledekkingsgraden (dat is wat de beleidsdekkingsgraad is)stijgt consequent. Deze stijgingen worden veroorzaaktdoor de hogere maandelijkse actuele dekkingsgraden -de blauwe lijn. Ook is te zien dat de actueledekkingsgraden in 2017 bijna in elke maand hoger warendan in de maand ervoor. Deze hogere actuele

ontwikkeling dekkingsgraad 2017realisatie versus verwachtingen herstelplan

actuele dekkingsgraad beleidsdekkingsgraad verwachte beleidsdekkingsgraad herstelpad (uit 2017)

ultimo

2016

januari

2017

februari

2017

maart

2017

april

2017

mei

2017

juni

2017

juli

2017

augustus

2017

september

2017

oktober

2017

november

2017

ultimo

2017

96

98

100

102

104

4 104,1% is het voor SPR in 2017 van toepassing zijnde percentage. In 2015 en 2016 was dit ook 104,1%, in 2014 104,4% en in 2013 104,5%. In haar communicatie gebruikte SPRin het verleden het afgeronde percentage van 105%.

financiële positie.




dekkingsgraden zorgden ervoor dat de stijging van debeleidsdekkinsgsgraad sneller ding dan voorzien werdin het herstelplan. Het fonds staat er daarom eind 2017financieel beter voor dan verwacht werd.

In de grafiek is daarnaast te zien wat de verwachteontwikkeling van de beleidsdekkingsgraad volgens hetin 2017 ingediende 'herstelpad' was (de gele lijn). In 2018is het herstelplan opnieuw geëvalueerd. Mede dankzijde goede ontwikkelingen in 2017 zou SPR zich tijdigfinancieel kunnen herstellen. Dit herstel komt voort uitverwachte overrendementen: de beleggingen zullennormaal gesproken meer rendement opleveren danbenodigd is voor het waarderen van depensioenverplichtingen, precies wat in 2017 gebeurde.

Dat de praktijk echter ook anders kan uitwijzen, staatbuiten kijf. Het jaar 2016 was hiervan een voorbeeld.Toen daalden de dekkingsgraden fors.Belanghebbenden van het fonds zullen er dan ookzonder meer rekening mee moeten houden dat in detoekomst toch aanvullende maatregelen voor financieelherstel nodig zijn. Verlaging van de pensioenen in dekomende jaren is zeker niet uit te sluiten. De gewezendeelnemers en gepensioneerden van SPR moetenhiermee rekening blijven houden.

SPR heeft een relatief jonge populatie van gewezendeelnemers en pensioengerechtigden en zodoendehebben de pensioenverplichtingen een lange duratie,ze zullen gemiddeld genomen pas ver in de toekomstuitgekeerd worden. De financiële positie van het fondsis daardoor in beginsel in grote mate gevoelig voorrentebewegingen. De rente bepaalt immers in hogemate wat de financiële waarde van depensioenverplichtingen is. SPR dekt de bewegingen vande rente evenwel grotendeels af: daardoor zou dedekkingsgraad van het fonds minder gevoelig moetenzijn voor ontwikkelingen van de rente. Bij een dalenderente stijgt de waarde van de pensioenverplichtingen,maar door de renteafdekking stijgt ook de waarde vande beleggingen en gebeurt er per saldo weinig. Doordatde rekenrente waarmee de pensioenverplichtingengewaardeerd worden, de UFR-rente, een "kunstmatige"is, is de praktijk van renteafdekking echterweerbarstiger. Er zijn namelijk niet altijdbeleggingsinstrumenten voorhanden die debewegingen van de UFR-rente kunnen 'matchen'. Dezeweerbarstigheid heeft (positieve en negatieve) effectenop de financiële positie van het fonds.

De stijging van de dekkingsgraden in 2017 komtvoornamelijk voort uit de stijging van de algemenerentestand en uit het feit dat SPR niet het gehelerenterisico heeft afgedekt. Daarnaast hadden de relatiefgoede beleggingsrendementen op zakelijke waardeneen positieve invloed. Verder was 2017 een relatief'normaal' jaar: in tegenstelling tot andere jaren waren ergeen aanpassingen in de systematieken vanrenteberekeningen en dekkingsgraadschattingen, ofoverlevingskansen en fondsspecifiekecorrectiefactoren op deze overlevingskansen. Deontwikkeling van de dekkingsgraden van het fonds in deafgelopen vijf jaren laat dit ook zien.

ontwikkeling (beleids)dekkingsgraadin %

2017 2016 2015 2014 2013

Actuele dekkingsgraadper jaareinde(gerealiseerd) 100,8 98,8 100,6 109,1 104,5

Beleidsdekkingsgraad perjaareinde 100,4 97,2 102,0 109,6 n.v.t

Beleidsdekkingsgraad perjaareinde (verwachtingherstelpad 2017) 99,7 97,2 n.v.t n.v.t n.v.t

Zoals hierboven staat, heeft het fonds in het verslagjaareen evaluatie van het herstelplan gedaan. In maart 2017heeft deze evaluatie onder meer geleid tot devaststelling van een nieuw, zogeheten herstelpad. Uit ditherstelpad bleek dat het pensioenfonds naarverwachting per einde 2017 een actuele dekkingsgraadvan 100,6% en een beleidsdekkingsgraad van 99,7% zouhebben. De praktijk was dus beter. In de volgende tabelis zichtbaar hoe de realisatie en de verwachting van deactuele dekkingsgraad (uit het herstelpad) zich totelkaar verhouden.




werkelijke t.o.v. verwachte actuele dekkingsgraadin %

2017 realisatie 2017 herstelpad

dekkingsgraad 31 december 2017 98,8 98,8

pensioenpremies 0,0 0,0

pensioenuitkeringen 0,0 0,0

toeslagverlening (indexatie,winstbijschrijvingen) 0,0 0,0

wijziging rentetermijnstructuur,gevolgen voor VPV 1,6 0,0

beleggingsresultaat(overrendement) 0,4 1,8

overige oorzaken, verwerkingnieuwe actuariële grondslagen 0,0 0,0

Dekkingsgraad 31 december2017 100,8 100,6

De volgende tabel laat het overrendement van debeleggingen zien. Getoond is het beleggingsresultaatals saldo van drie posten, waarmee inzichtelijk wordt inhoeverre het beleggingsresultaat de ontwikkeling vande waarde van de pensioenverplichtingen van het fondsheeft kunnen volgen. Te zien is dat het saldo, het'actuariële beleggingsresultaat', bijna € 22 miljoenbedraagt.

'actuarieel beleggingsresultaat' 2017in € 1.000

2017

directe en indirecte beleggingsopbrengsten 1.881

aan de voorziening pensioenverplichtingentoegerekende intrest 2.371

invloed van wijziging van de rentetermijnstructuur op deVPV 17.600

Saldo van baten en lasten 21.852

Zoals vermeld, is een pensioenfonds financieel hersteldals het naast het opheffen van het dekkingstekort ook desituatie van een reservetekort weet op te heffen.Daarvoor moet een pensioenfonds eenbeleidsdekkingsgraad hebben die hoger ligt dan dedekkingsgraad behorende bij het vereist eigenvermogen (VEV). Met andere woorden: het vermogenvan een fonds moet groter zijn dan het VEV. Het VEV ishet vermogen van een pensioenfonds dat naarverwachting benodigd is om te voorkomen dat hetfonds binnen één jaar terecht zal komen in de situatie

van een dekkingsgraad die lager is dan 100%, gegeveneen statistische zekerheidsmaat van 97,5%. De hoogtevan dit vermogen hangt af van de risico’s die eenpensioenfonds loopt en de mate waarin het deze heeftafgedekt. De VEV-dekkingsgraad van SPR bedraagt eind2017 113,4% (2016: 113,1%). Ligt de dekkingsgraad onderdeze VEV-dekkingsgraad, dan is er sprake van eensituatie van een reservetekort; een situatie die sinds hetnajaar 2008 op SPR van toepassing is.

Pas als SPR niet meer in een situatie van eenreservetekort verkeert, zullen de pensioenaansprakenen ingegane pensioenen verhoogd (kunnen) wordendoor middel van toeslagverlening (indexatie)5. Sinds2009 is hiervan dan ook geen sprake meer bij SPR.Zowel het in 2015 ingediende herstelplan als decijfermatige evaluaties hiervan in 2016, 2017 en 2018,tonen (nog steeds) aan dat SPR zich tijdig - dat wilzeggen uiterlijk in 2027 - financieel kan herstellen. Het inmaart 2018 ingediende herstelplan voorspelt dat hetfonds eind 2025 een beleidsdekkingsgraad heeft diehoger ligt dan de dekkingsgraad behorende bij het VEV.

Het beleggingsrendement van SPR was positief in 2017.De beleggingen van SPR zijn opgenomen in tweedeelportefeuilles: de matchingportefeuille en derendementsportefeuille. Met de matchingportefeuillewordt getracht het renterisico van depensioenverplichtingen van het fonds in een bepaaldemate af te dekken. Met de rendementsportefeuille wordtgetracht rendement te behalen, waarmee de dekkings-en reservetekorten van het fonds kunnen wordenopgeheven en waardoor in de toekomst depensioenaanspraken en ingegane pensioenen (weer)verhoogd zouden kunnen worden.

De benchmark voor de matchingportefeuille is gelijk aande waardeverandering van de verplichtingen(gewaardeerd tegen de swapcurve ('marktrente'))vermenigvuldigd met het renteafdekkingspercentage(eveneens op basis van de swapcurve). De benchmarkvoor de rendementsportefeuille is afgeleid van destrategische beleggingsmix van derendementsportefeuille voor 2017 en de bijbehorendebenchmarks voor de individuelebeleggingscategorieën.

5 Het al dan niet verhogen van de pensioenaanspraken en ingegane pensioenen vergt een bestuursbesluit. Het is geen automatisme op basis van de hoogte van dedekkingsgraad. Zie ook de volgende paragraaf.




Door de rentestijging in het verslagjaar is het rendementvan de matchingportefeuille negatief geweest. Derendementsportefeuille kende een positief rendement.De matchingportefeuille presteerde iets slechter danhaar benchmark, de rendementsportefeuille deed hetbeter dan de benchmark.

rendementen beleggingsportefeuillesin % / in %-pt.

realisatie benchmark verschil

resultaatmatchingsportefeuille (6,2) (6,0) (0,2)

resultaatrendementsportefeuille 6,3 5,8 0,5

Totaal beleggingsresultaat 0,3 (0,6) 0,9

SPR hecht er waarde aan om de financiëleontwikkelingen (ook) te blijven relateren aan demarktrente: deze rente vormt een goede maatstaf voorde economische omgeving waarin het pensioenfondszich bevindt.

Die economische omgeving bepaalt ook hetbeleggingsresultaat, dat per saldo - ook als het nietgerelateerd wordt aan de waardeontwikkeling van depensioenverplichtingen - in 2017 licht positief was:+ € 1,9 miljoen (2016: + € 106,9 miljoen). Hetbeleggingsresultaat, zijnde de directe en indirectebeleggingsopbrengsten van de bezittingen van hetfonds, is onderdeel van alle baten en lasten die in eenjaar het resultaat van het pensioenfonds bepalen. Allebaten en lasten van SPR met elkaar verrekenend, is er in2017 sprake van een positief resultaat van € 22,2 miljoen(2016: - € 19,0 miljoen). Een resultaat dat zich uit in eenstijging van de dekkingsgraden van het fonds.

Sinds 2015 kent het fonds, als gevolg van wettelijkeregels vastgelegd in het Financieel Toetsingskader voorpensioenfondsen, een zogeheten reële dekkingsgraad.De reële dekkingsgraad is gedefinieerd als debeleidsdekkingsgraad gedeeld door de'indexatiedekkingsgraad'6. De reële dekkingsgraad vanSPR ultimo 2017 bedraagt 79,6% (2016: 78,3%). Dezedekkingsgraad is dus ook gestegen.

Ter afsluiting van deze paragraaf het volgende: hetafgelopen jaar zijn aan SPR geen dwangsommen of

boetes opgelegd. Er zijn door DNB geen directeaanwijzingen aan het fonds gegeven. Ook is er geenbewindvoerder aangesteld. Tevens is de uitoefeningvan bevoegdheden van organen van het pensioenfondsniet gebonden aan toestemming van de toezichthouder.

vaststellingpensioenaanpassingOp basis van de financiële positie van het fonds - engegeven de situatie van een reservetekort - heeft hetbestuur van SPR besloten dat de pensioenaansprakenen ingegane pensioenen per 1 januari 2018 nietverhoogd worden.

Een verhoging van de pensioenen is normaliter aan deorde als het fonds aan het einde van een kalenderjaarniet in de situatie van een reservetekort verkeert. Andersgezegd: in de situatie dat de beleidsdekkingsgraad aanhet einde van het jaar groter of gelijk is dan dedekkingsgraad behorende bij het VEV. Met eenbeleidsdekkingsgraad van 100,4% en een VEV-dekkingsgraad van 113,4% is deze situatie ultimo 2017niet gerealiseerd.

saldo van baten en lastenx € 1.000

2017 2016

directe en indirectebeleggingsopbrengsten 1.881 106.881

resultaat pensioenactiviteiten(excl. aanpassing actuariëlegrondslagen) 20.281 (120.565)

resultaat SPR (excl. aanpassingactuariële grondslagen) 22.162 (13.684)

aanpassing actuariëlegrondslagen 0 (5.337)

saldo van baten en lasten 22.162 (19.021)

6 De indexatiedekkingsgraad is de dekkingsgraad waarbij volledige toeslagverlening op basis van prijsinflatie mogelijk is, onafhankelijk van de eigen toeslagambitie van hetfonds. Ter bepaling hiervan zijn wettelijke rekenregels voorgeschreven. Per einde 2017 bedraagt de indexatiedekkingsgraad van SPR 126,1%.



bestuursvergaderingen enbesluitvorming.vergaderingenOm voldoende zicht te houden op en aandacht teschenken aan alle zaken die bij het besturen van eenpensioenfonds van belang zijn, is regelmatig overlegvoeren van essentieel belang. Het bestuur van SPRvergadert daarom normaliter één keer per maand, metuitzondering van de zomerperiode. In 2017 heeft hetbestuur elf keer vergaderd en heeft er diverse malentelefonisch bestuursoverleg plaatsgevonden. Daarnaastzijn er vier overlegvergaderingen met hetbelanghebbendenorgaan geweest. Eind oktober is eengezamenlijke studiedag van beide organengeorganiseerd.

In dit hoofdstuk wordt een toelichting gegeven bij debelangrijkste onderwerpen waar het bestuur zich in hetverslagjaar over heeft gebogen en de besluiten diehierbij genomen zijn. Bij belangrijke besluiten wordtaangegeven welke afwegingen hierbij door het bestuurzijn gemaakt. Ook wordt getracht om per onderwerpaan te geven in hoeverre de door het bestuur gesteldebeleidsdoelen voor 2017 daadwerkelijk zijn bereikt. Alsdat niet het geval is, wordt aangegeven welke oorzakenhet bestuur daarvoor ziet.

activiteiten en besluitenIn het verslagjaar stonden voor het bestuur de toekomstvan de pensioenuitvoering en het voldoen aanuiteenlopende verplichtingen op het gebied vancompliance en governance centraal. Daarnaast vroegenreeds langer lopende thema’s, zoals het dekkingstekort,aandacht van het bestuur.

beleidsvoornemens 2017Het bestuur had in overleg met hetbelanghebbendenorgaan voor 2017 de volgendebeleidsvoornemens vastgesteld:

• Besluitvorming door bestuur enbelanghebbendenorgaan over de toekomst van hetfonds;

• Beheersing van risico’s op gebied van IT enadministratie;

• Zichtbare monitoring vanuitbestedingsovereenkomsten;

• Versterking van de communicatie.

Sinds 2017 werkt het bestuur met een zogenaamde‘bestuurskalender’. Hierin zijn alle beleidsmatigevoornemens en verplichtingen van het bestuurverwerkt. Aan de hand van de bestuurskalender, diewordt gedeeld met het belanghebbendenorgaan, kande voortgang van de werkzaamheden worden bewaakten wordt er duidelijkheid gegeven over desamenwerking tussen bestuur enbelanghebbendenorgaan.

Onderstaand geeft het bestuur inzicht in de realisatievan deze beleidsvoornemens en andere relevantedossiers die in 2017 de aandacht van het bestuur hebbengevraagd.

toekomst van de pensioenuitvoeringHet veruit belangrijkste aandachtspunt voor het fondsbetrof en betreft de toekomst van depensioenuitvoering, en daarmee de toekomst van hetpensioenfonds. De primaire taak enverantwoordelijkheid voor het bestuur zijn het goeduitvoeren van de pensioenregeling. Gelet op de situatievan het gesloten fonds is het de primaire zorg van hetbestuur om de pensioenregeling op eentoekomstbestendige wijze op een kwalitatiefhoogwaardig niveau en tegen acceptabele kosten uit tevoeren. De vraag is echter of de belangen van degewezen deelnemers en pensioengerechtigdenmogelijk beter zouden kunnen worden behartigd doorde pensioenregeling onder te brengen bij een externepartij. De doelstelling van het bestuur was om in 2017 hetreeds lopende onderzoek naar de optimale wijze vanpensioenuitvoering af te ronden, leidend tot verderebesluitvorming over de toekomst van depensioenuitvoering en daarmee ook over die van hetfonds.De werkgroep die hiertoe door het bestuur is ingesteld,bestaande uit de bestuurslid Els Janssen, de directie vanhet pensioenfonds en extern consultant FrankVerschuren heeft zich gebogen over het brede palet vanmogelijke uitvoeringsvormen van de pensioenregeling.Daarbij zijn zowel relatief nieuwe uitvoeringsvormen,zoals het algemeen pensioenfonds (apf) als reeds langerbestaande uitvoeringsvormen zoals de verzekerdepensioenregeling en aansluiting bij eenbedrijfstakpensioenfonds overwogen. Op voorhand zijngeen opties uitgesloten. Aan de hand van debelangrijkste criteria die door het bestuur in overleg methet belanghebbendenorgaan zijn vastgesteld (denominale zekerheid van de pensioenen, de kansen op



bestuursvergaderingen en besluitvorming.

toekomstige toeslagverlening, de financiëleconsequenties die voor de belanghebbendenverbonden zijn aan de overgang en detoekomstbestendigheid van de gekozen oplossing) isbekeken welke van de mogelijke alternatieven het bestezou kunnen voldoen. Daarnaast zijn de optiesvergeleken op verschillende andere relevante factoren,zoals de mate van invloed die er kan wordenuitgeoefend, de mogelijkheden om eigen beleid tevoeren en om gebruik te blijven maken van eigenuitbestedingspartijen. Bij dit onderzoek zijn concretevoorstellen uitgevraagd van mogelijke aanbieders omeen goed zicht te krijgen op de daadwerkelijkemogelijkheden in de markt.Deze uitvraag en de toetsing van de resultaten aan decriteria hebben uiteindelijk geleid tot een finaaldocument dat eind 2017 door het bestuur in overleg methet belanghebbendenorgaan is vastgesteld. In ditdocument worden de consequenties van de mogelijkealternatieven vergeleken en beoordeeld vanuit hetperspectief van de verschillende belanghebbenden bijhet fonds. Daarbij zijn ook kostenconsequentiesnadrukkelijk in kaart gebracht. De beoordeling van dealternatieven vindt plaats ten opzichte van de‘basisoptie’, zijnde de zelfstandige voortzetting van hetgesloten pensioenfonds.Uit het onderzoek kwamen de volgende conclusies naarvoren:• Vanwege de voorkeur voor een ‘proven solution’ vallen

opties als overdracht naar eenpremiepensioeninstelling of andere meer theoretischeopties af;

• Vanwege de lage rekenrentes en de lange looptijd vande pensioenverplichtingen is overdracht naar eenverzekeraar geen realistische optie;

• Overdracht naar een bedrijfstakpensioenfonds of eenalgemene kring bij een apf wordt als onwenselijkbeschouwd vanwege de ‘vermenging’ van deopgebouwde aanspraken met toekomstig op tebouwen aanspraken van andere deelnemers /werkgevers.

Het bestuur komt tot de conclusie dat de overdrachtnaar een eigen kring in een apf momenteel de enigerealistische optie is ten opzichte van de ‘basisoptie’ vanhet voortzetten van het eigen fonds. Daarbij geldt dataan één randvoorwaarde moet worden voldaan alvorensde nadere selectie van een apf ter hand kan wordengenomen, zijnde de financiering van de toekomstigeuitvoeringskosten. Op grond van de huidige

uitvoeringsovereenkomst met de voormaligaangesloten ondernemingen zijn deze ondernemingenverplicht om de jaarlijkse uitvoeringskosten van hetfonds te financieren zolang het fonds bestaat. De eigenexcassovoorziening van het fonds wordt op grond vanhet uitgevoerde onderzoek als ontoereikendbeschouwd om de verwachte toekomstigeuitvoeringskosten bij een apf te kunnen financieren. Eensubstantiële verhoging van de excassovoorziening zounoodzakelijk zijn om een overdracht zonder nadelenvoor de gewezen deelnemers en pensioengerechtigdenmogelijk te maken.

De voormalig aangesloten ondernemingen hebbenbegin 2018 in reactie op het uitgevoerde onderzoekaangegeven bereid te zijn tot het doen van degenoemde bijdrage om een overdracht naar een apfmogelijk te maken. Dat betekent dat in 2018 het verdereselectietraject van een apf met eigen kring ter hand zalworden genomen. Hiertoe heeft het bestuur een aantalrandvoorwaarden bepaald. De resultaten van dezeselectie zullen worden afgewogen tegen demogelijkheid van voortzetting van de uitvoering van depensioenregeling binnen het pensioenfonds. In datgeval zal wel omgezien moeten worden naar eenprofessionalisering van de pensioenadministratie eneventueel een versterking van debestuursondersteuning. De huidige wijze van uitvoeringen ondersteuning wordt door het bestuur niet alstoekomstbestendig beschouwd. Ook dit aspect zal inhet vervolgonderzoek in 2018 worden meegenomen.

Het bestuur constateert dat ten aanzien van hetbelangrijkste beleidsonderwerp in 2017 weliswaar flinkevoortgang en concrete resultaten zijn geboekt, maar datde beoogde doelstellingen niet volledig zijngerealiseerd. De uitvoering van een zorgvuldigonderzoek, de afstemming met belanghebbenden en dewens om met zoveel mogelijk door alle betrokkenengedragen conclusies te komen hebben meer tijdgevraagd dan verwacht. In 2018 blijft dit onderwerpbovenaan de prioriteitenlijst van het bestuur, met deverwachting dat er in de loop van het jaar definitievekeuzes kunnen worden gemaakt.




beheersing van risico's op gebied van IT enadministratieIn 2016 is geconstateerd dat de belangrijkste niet-financiële risico’s van het pensioenfonds gelegen warenin de sfeer van informatietechnologie (IT) en depensioenadministratie. Ten aanzien van IT-risico’s washet voornemen om dit te vertalen in specifieke aandachtvoor de wijze waarop de uitbestedingspartijen dezerisico’s beheersen, welke maatregelen getroffen zijn enhoe zij hierover rapporteren. Voor wat betreft depensioenadministratie was gebleken dat deadministratie en communicatie op het gebied vanarbeidsongeschiktheid kwetsbaar en voor verbeteringvatbaar waren.

Op het gebied van IT heeft bij de belangrijksteuitbestedingspartij Randstad Groep Nederland (RGN)een review plaatsgevonden van de wijze waaropmogelijke IT-risico’s beheerst. Aan de hand vanrapportages van RGN is vastgesteld hoe zaken zijngeregeld op het gebied van beveiliging, continuïteit enkwaliteit van IT-voorzieningen. De onderuitbestedingvan RGN aan de leverancier van hetpensioenadministratiesysteem Idella en de externehosting van deze applicatie vormen nog onderwerp vanonderzoek. Het bestuur is bezig met het formuleren vaneen eigen IT-beleid dat naar verwachting medio 2018kan worden afgerond. De uitbestedingspartijen van hetpensioenfonds zullen aan de hand van de in dit beleidvastgelegde uitgangspunten en kaders wordengetoetst.

Het bestuur heeft in 2017 extra aandacht gegeven aande behandeling van de achterstanden in de verwerkingvan arbeidsongeschiktheidsgegevens. Dit heeft ertoegeleid dat de geconstateerde achterstanden eind 2017grotendeels ingelopen zijn. Tevens zijn praktischeafspraken gemaakt om de kans op toekomstigewerkachterstanden te verkleinen. Ultimo 2017 diendenog een gering aantal gecompliceerde gevallen teworden bijgewerkt. Het bestuur heeft de verwachtingdat deze achterstand in het tweede kwartaal van 2018zal zijn weggewerkt.

De constatering is dat ook op dit punt geen sprake is vaneen volledige realisatie van de gestelde doelen. Dat ismet name te wijten aan de beperkte personele bezettingvan het pensioenbureau. De stappen die gezet zijnzullen naar verwachting in de loop van 2018 wordenafgerond, waarmee dit beleidspunt gerealiseerd zal zijn.

zichtbare van monitoring vanuitbestedingsovereenkomstenIn 2016 heeft het bestuur het uitbestedingsbeleid vanhet fonds herijkt en opnieuw vastgesteld. In 2017hebben enkele beperkte aanpassingen in dit beleidplaatsgevonden. De volgende stap in de beheersing vande uitbesteding betrof het beter gestructureerd latenplaatsvinden van de selectie, vastlegging en monitoringvan de relaties met de uitbestedingspartijen. Dedoelstelling voor 2017 was om te komen tot eengestandaardiseerde methodiek van evaluatie van deprestaties van uitbestedingspartijen. Het gaat daarbijmet name om het pensioenbureau, de fiduciairevermogensbeheerder Kempen Capital Management encustodian KAS Bank.

Het bestuur heeft in 2017 een standaardbeoordelingsmodel opgesteld waarin alle criteria zijnopgenomen die zijn vastgelegd in hetuitbestedingsbeleid. In de bestuurskalender zijn demomenten vastgelegd waarop de jaarlijkse evaluatievan de uitbestedingsrelaties plaatsvindt. De prestatiesen relevante kenmerken van de uitbestedingspartijenworden beoordeeld en omschreven, waarna deresultaten ook met hen gedeeld en besproken worden.Concrete verbeterpunten worden benoemd en kritischeopmerkingen en observaties worden getoetst. Dedoelstelling van deze trajecten is om over en weerduidelijkheid te verschaffen over de beelden enverwachtingen bij de samenwerking. In het verslagjaarheeft op deze wijze de beoordeling van custodian KASBank plaatsgevonden. In begin 2018 heeft volgensdezelfde werkwijze ook de evaluatie van hetpensioenbureau en van Kempen Capital Managementplaatsgevonden. De uitkomsten van de beoordelingenwaren overwegend positief, met enkele kritischekanttekeningen. Op basis hiervan zijn verbetertrajectenafgesproken en zijn concrete doelstellingen metpartijen vastgelegd. De systematiek en planning van debeoordelingen zijn met behulp van de bestuurskalendervastgelegd. Indien gewenst kan het bestuur over gaantot inschakeling van een externe partij om eenbeoordelingstraject uit te voeren of te begeleiden. Medegezien de onzekerheid omtrent het voortbestaan vanhet pensioenfonds heeft het bestuur in 2017 geengebruik gemaakt van deze mogelijkheid.

Het bestuur beoordeelt de realisatie van dit beleidspuntals geslaagd. Hoewel de uiteindelijke beoordeling vande belangrijkste uitbestedingsrelaties in het voorjaar




van 2018 is afgerond, acht het bestuur de werkwijze ende resultaten hiervan toereikend voor een goedebeheersing van de uitbestedingsrelaties.

versterking van de communicatieIn 2016 heeft het bestuur een nieuwcommunicatiebeleidsplan voor het geslotenpensioenfonds vastgesteld. In dit beleidsplan isvastgelegd hoe het bestuur om wenst te gaan met decommunicatieve verplichtingen en inspanningen.Daarbij zit een zekere spanning tussen enerzijds derelevantie die het gesloten pensioenfonds voor debelanghebbenden heeft en anderzijds de financiëlemiddelen die aan de communicatie worden besteed. Zois het aantal wettelijke contactmomenten met gewezendeelnemers zeer beperkt en vergt een digitalisering vande communicatie juist weer veel investeringen.

Het bestuur heeft besloten om niet te investeren in dedigitalisering van de communicatie met individueledeelnemers en pensioengerechtigden. SPR heeft nietde beschikking over een ‘mijn-omgeving’, zoals veelandere fondsen tegenwoordig wel hebben. De redenenvoor deze keuze zijn gelegen in de afweging dat er geennieuwe aanspraken binnen het pensioenfonds meerworden opgebouwd en de relatief hoge kosten van hettot stand brengen van een dergelijke voorziening.

Als uitvloeisel van het communicatiebeleidsplan heefthet bestuur in 2017 wel uitvoering gegeven aan hetvoornemen om een nieuwe website voor hetpensioenfonds tot stand te brengen. Deze websitehanteert de opbouw van het Pensioen 1-2-3 alsuitgangspunt, waarmee informatie gelaagd wordtaangeboden. Ook wordt voor de navigatie van dewebsite aangesloten bij de informatiebehoeften van deverschillende doelgroepen door specifieke informatie tebieden die voor de betreffende groep relevant is. Devormgeving van de website is conform de nieuwehuisstijl van de Randstad-organisatie, die in 2017 isgeïntroduceerd. Aan de ‘achterkant’ van de website zijnvoorzieningen getroffen om de beveiliging en hetbeheer van de website efficiënter te laten plaatsvinden.Hiermee zijn de bereikbaarheid en de bedrijfszekerheidverhoogd.

Het bestuur had bij de bepaling van de beleidsagendabepaald dat de communicatie over de toekomst van depensioenuitvoering een belangrijke rol speelt in decontacten met de deelnemers en

pensioengerechtigden. Zoals hiervoor aangegeven,hebben de ontwikkelingen op dit vlak nog niet geleid totconcrete boodschappen die zich lenen voorcommunicatie met de betrokkenen. Er waren in 2017naar de mening van het bestuur nog teveelonzekerheden en onduidelijkheden in het traject om decommunicatie hieromtrent op te kunnen pakken. Er zijnom die reden in 2017 geen pensioenkranten verspreid ofandere communicatietrajecten gestart.

Het bestuur constateert dat de haalbare inspanningenop communicatiegebied in 2017 zijn gerealiseerd. Voor2018 geldt dat het bestuur het onverminderd van belangis dat het fonds de betrokkenen tijdig, evenwichtig,correct en gedoseerd informeert over de toekomst vande pensioenuitvoering.

governance en functionerenbestuursmodel2017 was het tweede jaar waarin het bestuur en hetbelanghebbendenorgaan gezamenlijk verantwoordelijkzijn geweest voor de besturing van SPR. Aan de basisvan deze besturing ligt een open en transparantesamenwerking tussen beide organen ten grondslag. Hetbestuur tracht het belanghebbendenorgaan in eenvroegtijdig stadium te betrekken bij relevantevraagstukken. Het organiseren van een gezamenlijkestudiedag over de beleggingen en over de toekomst vanhet pensioenfonds was een goede illustratie van decoöperatieve samenwerking tussen beide organen.Door het belanghebbendenorgaan zo volledig envroegtijdig mogelijk te informeren over relevanteonderwerpen tracht het bestuur de besluitvormingbinnen het fonds zo efficiënt en duidelijk mogelijk telaten verlopen. Naar de mening van het bestuur is dit in2017 goed gelukt.

Op basis van aanbevelingen van de visitatiecommissieen het belanghebbendenorgaan heeft het bestuur in2017 besloten om de zittingstermijnen van de driebestuursleden zodanig aan te passen dat het risico vandiscontinuïteit zoveel mogelijk beheerst wordt. Ook inhet belanghebbendenorgaan is gekozen voor eengefaseerd aftreden van de leden.

SPR heeft eind 2017 een opdracht voor visitatie verstrektaan VCH. De samenvatting van de bevindingen van devisitatiecommissie is elders in dit jaarverslag terug tevinden. De jaarlijkse zelfevaluatie van het bestuur is injanuari 2018 door het bestuur uitgevoerd, ditmaal onder




begeleiding van een externe deskundige. De resultatenvan deze zelfevaluatie worden door het bestuurmeegenomen in de beleidsplannen voor 2018.

uitlooprisico arbeidsongeschiktheidVanwege de overgang naar de pensioenregeling bij ABNAmro Pensioenen in 2015 en de daaromtrent gemaakteafspraken, kwam het zogenaamde uitlooprisico in hetkader van de verzekeringen voor arbeidsongeschiktheidten laste van SPR. Op grond van de gebruikelijkewachttermijn van 104 weken voor het vaststellen vanarbeidsongeschiktheid was afgesproken dat de‘schadegevallen’ van personen die op het moment vanovergang naar de nieuwe regeling (1 juli 2015) reeds ziekwaren, voor rekening van het pensioenfonds zoudenkomen. SPR had een voorziening opgebouwd terdekking van deze risico’s. De gewezen deelnemersontvangen hun verzekerde ‘prestaties’ via deverzekeraar die samenwerkt met ABN Amro Pensioenen.Er zijn in 2016 door het pensioenfonds afsprakengemaakt met deze verzekeraar over de grondslagenwaartegen deze risico’s zouden worden ingekocht.

Medio 2017 kon de balans worden opgemaakt. In totaalwaren er veertien personen die in de betreffendeperiode arbeidsongeschikt zijn geraakt en financieel tenlaste van het pensioenfonds zijn gekomen. Een deel vande inkoop bij de verzekeraar heeft plaatsgevonden in2017, het restant is begin 2018 ingekocht. Per saldo kanworden vastgesteld dat de opgebouwde voorzieningtoereikend is gebleken om de schades te dekken. Hetresterende batige saldo bedroeg na de afrekening in2018 € 24.000 en wordt toegevoegd aan de middelenvan het fonds.

dekkingstekort en herstelplanSinds oktober 2008 verkeert SPR in de situatie van eendekkingstekort, wat betekent dat de middelen van hetpensioenfonds niet toereikend zijn om de contantewaarde van de pensioenverplichtingen en de daarbijbehorende buffers te financieren. Sinds 2009 heeft hetfonds geen toeslagen verleend op de opgebouwdepensioenen en in 2014 is een korting van 1,5% op depensioenen toegepast.

Aan de hand van wekelijkse en maandelijkse schattingenwordt het bestuur doorlopend geïnformeerd over dehoogte van de dekkingsgraad en de eventuele gevolgenvoor het herstelplan en te nemen maatregelen. Definanciële positie en de ontwikkeling van de

dekkingsgraad worden elders in dit bestuursverslagtoegelicht. Hier wordt nogmaals gemeld dat debeleidsdekkingsgraad van het fonds met 100,8% ultimo2017 net iets boven het voorziene herstelpad lag.Aanvullende maatregelen in het kader van het herstelzijn daardoor niet benodigd, maar het herstel is nogaltijd zeer broos. Kortingsmaatregelen zijn zeker niet uitte sluitenen verlening van toeslagen is in de komendejaren in ieder geval niet aan de orde.

complianceIn het verslagjaar is door het bestuur wederomonverminderd aandacht besteed aan en tijd gestoken inhet onderwerp compliance, ofwel het voldoen aan wet-en regelgeving. Met de ondersteuning van de externecompliance officer heeft het fonds de systematischeintegriteitsrisicoanalyse (SIRA) in 2017 herijkt. Dezeanalyse geeft inzicht in de risico’s die het bestuur zietten aanzien van allerlei aspecten van integriteit,waaronder belangenverstrengeling, maar ook nalevingvan sanctiewetgeving, witwassen en fraude. Ook is een‘awarenesssessie’ op het gebied van integriteitgeorganiseerd, waarbij onder leiding van de complianceofficer door de verbonden personen van hetpensioenfonds (bestuursleden, leden van hetbelanghebbendenorgaan maar ook medewerkers vanhet pensioenbureau) is gediscussieerd overintegriteitsthema’s. Sessies als deze en het gebruik vaninstrumenten zoals een compliancekalender hebben alsdoel om het bewustzijn van de bewaking van integriteitbinnen het pensioenfonds te versterken.

In enkele compliancedocumenten zijn in 2017inhoudelijke aanpassingen doorgevoerd. Alleverbonden personen ondertekenen jaarlijks eenverklaring over het naleven van de gedragscode. Decompliance officer heeft verslag uitgebracht van zijnbevindingen over het verslagjaar en heeft in 2017 geenovertredingen van de gedragscode geconstateerd.

beleggingsbeleidDe beleidsmatige besluitvorming inzake beleggen heeftin 2017 met name betrekking gehad op het thema‘maatschappelijk verantwoord beleggen’ ofwel MVB. In2016 heeft het bestuur het beleid inzake MVBvastgesteld. De ambitie van het bestuur is om te komentot een maatschappelijk verantwoord beleggingsbeleiddat verder gaat dan het voldoen aan de minimalewettelijke voorwaarden. Daarbij worden debeleggingstitels die voorkomen op uitsluitingslijsten




zoveel als mogelijk uitgesloten, dus ook binnen de'passieve' beleggingsfondsen. In debeleggingsprocessen van het fonds – met name bij deselectie en monitoring van vermogensbeheerders –wordt het effect van MVB-factoren op debeleggingsrisico’s en het rendement explicietmeegewogen conform het gedefinieerde MVB-beleid.Het fonds verwacht van zijn vermogensbeheerders datzij een MVB-beleid hebben dat niet materieel van hetMVB-beleid van het fonds afwijkt en dat niet leidt tothogere risico’s. De kosten van het MVB-gerelateerdebeleggingsbeleid mogen niet substantieel afwijken vanandere vormen van beheer.

In 2017 heeft dit beleid grotendeels zijn beslaggekregen. Voor de aandelenbeleggingen heeft ditgeresulteerd in de transitie van een aantal passieveaandelenfondsen naar fondsen waarin explicieteuitsluiting wordt toegepast. Voor anderebeleggingscategorieën is in 2017 de afweging gemaaktof een transitie naar meer MVB-verantwoordebeleggingen haalbaar was. In bepaalde gevallen isbesloten om hiervan (vooralsnog) af te zien vanwege derelatief hoge kosten en /of de beperkte beschikbaarheidvan geschikte alternatieven.

Aan het eind van het jaar heeft het bestuur insamenwerking met de fiduciaire vermogensbeheerderKempen Capital Management een evaluatie van het in2017 gevoerde beleggingsbeleid uitgevoerd. Daarbijzijn zowel de strategische als de uitvoeringstechnischeaspecten van het beleggingsbeleid geëvalueerd.Tijdens een gezamenlijke studiedag van het bestuur enhet belanghebbendenorgaan is gesproken over degewenste aanpassingen in het beleggingsbeleid voor2018. Dit heeft geleid tot enkele beperkte wijzigingen inhet beleid voor 2018. Voor een inhoudelijke toelichtingbij het gevoerde beleggingsbeleid en de behaalderesultaten wordt verwezen naar het hoofdstuk overbeleggingen in dit bestuursverslag.

naleving code pensioenfondsenSinds 2014 is de Code Pensioenfondsen van kracht.Deze vorm van zelfregulering binnen de pensioensectorbevat 83 beschreven normen voor ‘goedpensioenfondsbestuur’. Het streven van depensioensector is om door middel van de Code deoptimalisering van de kwaliteit van hetpensioenfondsbestuur door pensioenfondseninzichtelijk te maken. De Code tracht invulling te geven

aan de drie functies van ‘goed pensioenfondsbestuur’,te weten: besturen, toezicht houden en verantwoordingafleggen over wat het pensioenfonds gepland engerealiseerd heeft. Daarbij is van belang dat er eengoede scheiding van verantwoordelijkheden is met eensysteem van controle en evenwicht tussen de functies(‘checks and balances’). Randvoorwaarde hierbij is dathet pensioenfonds integer en transparant handelt.

De Code is gebaseerd op het ‘pas-toe-of-leg-uit-beginsel’. Het pensioenfonds wordt geacht aan tekunnen geven of en zo ja, waarom het fonds bepaaldekeuzes heeft gemaakt die afwijken van de Code. In dezeparagraaf wordt ingegaan op de wijze waarop het fondsde Code in het verslagjaar heeft toegepast, ten aanzienvan welke onderwerpen uit de Code er sprake is vanafwijkingen en welke argumentatie het bestuur hierbijheeft.

In het bestuursverslag over 2016 heeft het fondsgerapporteerd dat er ten aanzien van vier normen werdafgeweken van de Code dan wel dat er ruimte bestondvoor verbetering. Dit betrof de volgende normen:

• Norm 26: Meting van effectiviteit vancommunicatiemiddelen;

• Norm 29: Draagvlak voor verantwoord beleggen;• Norm 69: Opstellen diversiteitsbeleid;• Norm 82: Compliance met weten regelgeving.

Ten aanzien de eerste twee normen constateert hetheeft het bestuur dat de geconstateerde afwijking vande normen na 2017 nog steeds aan de orde is. Deoorzaak voor deze afwijking is gelegen in deonduidelijkheid over de toekomst van hetpensioenfonds. Zolang niet duidelijk is of het fondszelfstandig zal worden voorgezet, zal er in ieder gevalgeen onderzoek onder deelnemers plaatsvinden naar deeffectiviteit van communicatiemiddelen, aangezien eendergelijke investering alleen doelmatig is wanneer hetfonds ook een concreet toekomstperspectief heeftwaarin iets met de uitkomsten van een dergelijkonderzoek kan worden gedaan. Op het gebied van hetdraagvlak voor verantwoord beleggen heeft in 2017evenmin een meting onder de deelnemersplaatsgevonden. Wel heeft het bestuur zichingespannen om het beleid ter zake duidelijk vast teleggen in de Verklaring inzake deBeleggingsbeginselen. Ook voor dit onderdeel geldtdezelfde constatering: investering hierin is alleen




doelmatig als er een toekomstperspectief is voor hetpensioenfonds.

Ten aanzien van de andere twee normen is door hetbestuur in 2017 zodanige actie ondernomen dat erinmiddels wel aan de normstelling wordt voldaan. Eind2017 heeft het bestuur een diversiteitsbeleid opgestelddat formeel is vastgelegd in de fondsdocumenten en datgehanteerd wordt bij toekomstige vacatures. Aangeziener in het verslagjaar geen vacatures in het bestuur of hetbelanghebbendenorgaan geweest zijn, is hetdiversiteitsbeleid vooralsnog niet concreet toegepast.De compliance met weten regelgeving is geborgd

doordat minimaal twee maal per jaar wordt vastgesteldof het fonds alle recente en komende regelgevingafdoende heeft geïmplementeerd in de systemen.Indien noodzakelijk kunnen ook externe partijen wordeningeschakeld om deze controles uit te voeren.

Het bestuur heeft begin 2018 het verslag over denaleving van de Code Pensioenfondsen in het jaar 2017vastgesteld. In dit verslag is aangegeven in hoeverre hetpensioenfonds voldoet aan de gestelde normen. Inonderstaand overzicht wordt aangegeven aan welkenormen in 2017 niet of niet volledig werd voldaan.

code pensioenfondsen

codenorm(nr.) omschrijving kwalificatie

26 Eens in de drie jaar meting van effectiviteit van ingezette communicatiemiddelen Niet voldaan.

29 Draagvlak onder belanghebbenden voor keuze inzake verantwoord beleggen Deels voldaan.

34 Beloningsbeleid van uitbestedingspartijen Deels voldaan.

39 Beoordeling functioneren actuaris en accountant Deels voldaan.

58 Zelfevaluatie belanghebbendenorgaan Niet voldaan.

68 In bestuur en belanghebbendenorgaan minimaal één lid onder de 40 jaar Niet voldaan.

De afwijking van de normen 26 en 29 is hierboven reedsverantwoord. De verwachting van het bestuur is dat inde loop van 2018 duidelijkheid zal ontstaan over heteventuele voortbestaan van SPR. De invulling van beidenormen is sterk afhankelijk van die toekomst. Mocht debesluitvorming aldus zijn dat er eentoekomstperspectief is voor het fonds, dan zal ergeïnvesteerd worden in de beide onderwerpen.

Voorts merkt het bestuur op dat ten aanzien van vierandere normen eerder sprake is van een gedeeltelijk danin het geheel niet voldoen. In ieder geval is er ruimtevoor verbetering aanwezig. Onderstaand wordt pernorm de afwijking gemotiveerd en wordt (indien vantoepassing) aangeven welke acties door het bestuurworden ondernomen om aan de normen te kunnenvoldoen.

norm 34 beloningsbeleid van uitbestedingspartijenOnderdeel van het uitbestedingsbeleid van het fonds ishet verkrijgen van inzicht in het beloningsbeleid van deuitbestedingspartijen. Daarbij zijn niet zozeer deabsolute hoogte van de beloning, maar eerder de

systematiek van beloning (voorkoming van ‘perverseprikkels’) en de hiervoor gehanteerde criteria vanbelang. Er zijn door SPR echter geen normen gesteld ener vindt geen inhoudelijke beoordeling van hetbeloningsbeleid van de uitbestedingspartijen plaats.Het fonds heeft geen voornemens om hierin in 2018verandering te brengen.

norm 39 beoordelen functioneren actuaris enaccountantDe beoordeling van het functioneren van decertificerend actuaris en accountant vindt sinds 2016plaats. Daarmee wordt gedeeltelijk aan deze normvoldaan. Het communiceren van de resultaten van dezebeoordeling met het belanghebbendenorgaan (andersdan via het delen van de verslagen van debestuursvergaderingen) heeft tot dusver nietplaatsgevonden. Na afronding van het jaarwerk over hetverslagjaar 2017 zal wederom een gestructureerdebeoordeling van beide actoren plaatsvinden en zullende resultaten met het belanghebbendenorgaan wordengedeeld.




norm 58 zelfevaluatie belanghebbendenorgaanDe bestuurlijke zelfevaluatie vindt jaarlijks conform denormen van de Code plaats, maar tot heden heeft devoorgeschreven zelfevaluatie door hetbelanghebbendenorgaan nog niet plaatsgevonden. Hetbelanghebbendenorgaan heeft inmiddels aangegevenin 2018 wel een zelfevaluatie mee te nemen alsactiepunt. Inhoud en vorm hiervan dienen nog nader teworden bepaald.

norm 68 in bestuur en belanghebbendenorgaanminimaal één lid onder de 40 jaarUit de recent verschenen rapportage van deMonitoringcommissie voor de Code Pensioenfondsen isgebleken dat een groot aantal pensioenfondsen nogniet aan de gestelde normen ten aanzien van diversiteitvoldoet. Voor SPR geldt dat in zowel het bestuur als inhet belanghebbendenorgaan een vrouw isvertegenwoordigd, maar dat in beide organen dejongeren onder de veertig jaar ontbreken.

Gelet op de kenmerken van het bestuur (een bestuursamengesteld uit drie onafhankelijkeberoepsbestuurders met brede pensioenkennis en -ervaring) zal het niet eenvoudig zijn om eengekwalificeerde kandidaat onder de veertig jaar tevinden. Ook is het aantal vacatures in de tijd beperkt.Naar verwachting zullen die zich in 2018 niet gaanvoordoen, waardoor de kans dat op korte termijn aandeze norm zal worden voldaan, zeer gering is. Voor hetbelanghebbendenorgaan geldt dat er eind 2018 sprakezal zijn van twee vacatures, waarvan er één door middelvan een verkiezing onder de gewezen deelnemers zalworden ingevuld. Daarbij zal extra aandacht wordengegeven aan het diversiteitsbeleid en de wens om ookjongeren in de fondsorganen vertegenwoordigd te latenzijn.

De Code Pensioenfondsen geeft voorts aan dat over eenaantal specifieke onderwerpen gerapporteerd dient teworden. Ten aanzien van de overige onderwerpenwaarover gerapporteerd dient te worden (de kosten vande uitvoering van de pensioenregeling, de naleving vande gedragscode en de afhandeling van klachten engeschillen), wordt verwezen naar het eerste hoofdstuken naar het hoofdstuk over uitvoering van ditbestuursverslag.

beleidsvoornemens voor 2018Het bestuur van SPR heeft, in overleg met hetbelanghebbendenorgaan, voor 2018 nieuwebeleidsvoornemens vastgesteld. Onderstaand wordendeze voornemens kort toegelicht.

besluitvorming door bestuur en belanghebbendorgaanover toekomst fondsHet wederom belangrijkste aandachtspunt voor hetbestuur betreft de toekomst van de pensioenuitvoering.Zoals aangegeven in dit hoofdstuk zijn de eersteconclusies op basis van onderzoek getrokken en is zekergesteld dat aan bepaalde randvoorwaarden wordtvoldaan. Concreet moet in 2018 een keuze gemaaktworden tussen de overdracht van de pensioenen naareen eigen kring in een algemeen pensioenfonds,gevolgd door liquidatie van het fonds, dan wel hetvoortzetten van de pensioenuitvoering binnen hetgesloten fonds. Bij een keuze voor de laatste optie zalbepaald moeten worden op welke wijze deadministratieve uitvoering, communicatie enbestuursondersteuning toekomstbestendig kunnenworden uitgevoerd. De uiteindelijke keuze zal debetrokkenheid en goedkeuring van hetbelanghebbendenorgaan vragen en zal zorgvuldigmoeten worden gecommuniceerd naar debelanghebbenden.

implementatie three-lines-of-defence en borging rolsleutelfunctionarissenMet ingang van 2019 zal de Nederlandse vertaling vande IORP II-richtlijn in de Nederlandsepensioenwetgeving worden geïmplementeerd. Eenbelangrijk onderdeel van deze regels heeft betrekkingop de invulling van de zogenaamde ‘sleutelfuncties’binnen het pensioenfonds. Daarbij moet gedachtworden aan risicomanagement, internal audit en deactuariële functie. Daarnaast zal in 2018 nadere duidinggegeven moeten worden aan het ‘three-lines-of-defence’-model waarin de verdeling van deverantwoordelijkheden rond risicomanagement binnenhet fonds wordt bepaald. Naar verwachting zal hetbestuur hier in 2018 mee doende zijn.

vaststelling en implementatie IT-beleidHoewel het bestuur in 2017 verhoogde aandacht heeftgehad voor de beheersing van IT-risico’s, heeft dit zichnog niet vertaald in de totstandkoming van hetgewenste eigen beleid op dit vlak. De doelstelling vanhet bestuur is om in 2018 te komen tot de vaststelling




van een eigen IT-beleid dat voldoende borging biedtvoor de dagelijkse uitvoering en praktisch toepasbaar isvoor de uitbestedingspartijen. Met de ondersteuningvan een externe consultant en in overleg met debelangrijkste uitbestedingspartijen zal dit IT-beleid in2018 worden vastgesteld en geïmplementeerd.

uitvoering ALM-studieHet vierde bestuurlijke voornemen betreft de uitvoeringvan een nieuwe ALM-studie in het najaar van 2018.Hoewel ook ten aanzien van dit thema de toekomst vanSPR een belangrijke rol speelt, geldt hiervoor dat,ongeacht of de pensioenuitvoering wordt voortgezetbinnen het eigen fonds dan wel in een eigen kring bij eenalgemeen pensioenfonds, een meerjarigbeleggingsbeleid zal moeten worden bepaald dataansluit bij de risicohouding van de gewezendeelnemers en pensioengerechtigden. De uitkomstenvan de ALM-studie zullen, in combinatie met derisicohouding van het fonds, de bouwstenen vormenvoor het strategisch beleggingsbeleid voor deeerstkomende jaren vanaf 2019.Bij de realisatie van de genoemde beleidvoornemens isde medewerking en/of goedkeuring van hetbelanghebbendenorgaan op diverse onderdelennoodzakelijk. Het bestuur heeft voor 2018 wederom eenbestuurskalender opgesteld waarin de genoemdevoornemens en alle reguliere beleidsonderdelen zijnverwerkt. Hiermee kan de voortgang van dewerkzaamheden worden bewaakt en wordt erduidelijkheid gegeven over de samenwerking tussenbestuur en belanghebbendenorgaan.



algemene kenmerkenpensioenregelingSPR is uitvoerder van pensioenregeling die tot medio2015 van toepassing was voor de werknemers van deonder Randstad Groep Nederland bv ressorterendebedrijven, als ook voor het personeel van RandstadHolding nv (thans: Randstad nv) (met uitzondering vande leden van de Raad van Bestuur). Het pensioenfondsheeft de aangegane pensioenverplichtingen in eigenbeheer.

Sinds 2016 zijn er geen actieve deelnemers meer.Zodoende is SPR een volledig gesloten pensioenfonds.Wel zijn er nog arbeidsongeschikte deelnemers voor wiepremievrije voortzetting van de pensioenopbouw in deregeling van SPR plaatsvindt.

Gedurende het verslagjaar was het Pensioenreglement2017 van het fonds van toepassing. De kernelementenvan dit pensioenreglement zijn:• Geen toetredingsleeftijd;• Pensioenleeftijd is 65 jaar;• Pensioengrondslag bestond uit pensioensalaris (twaalf

maandsalarissen plus vakantiegeld) minus franchise;• Hantering van wettelijk minimale franchise ten

behoeve van opbouw ouderdomspensioen - = alleennog van toepassing op arbeidsongeschiktedeelnemers met premievrije opbouw;

• Hantering van wettelijk maximaal toegestanepensioensalaris van € 103.317,- per jaar;

• Opbouw ouderdomspensioen voor premievrijgesteldearbeidsongeschikten bedroeg (in 2017) 1,616% per jaar(het fiscaal maximaal toegestane percentage voorregelingen met een pensioeningangsleeftijd van 65jaar);

• Voor genoemde arbeidsongeschikten:nabestaandenpensioen verzekerd op risicobasis terhoogte van 70% van het bereikbaarouderdomspensioen plus tijdelijknabestaandenpensioen verzekerd op risicobasis terhoogte van de gehanteerde franchise;

• Vervroeging of uitstel van pensioeningangsdatumevenals flexibele aanwending opgebouwdepensioenaanspraken, waaronder uitruil vanouderdomspensioen in nabestaandenpensioen, zijnmogelijk;

• In geval van arbeidsongeschiktheid: dekking voor hetWGA-hiaat, voor zover dit hiaat niet samenhangt met

werkloosheid. In geval van gedeeltelijkearbeidsongeschiktheid wordt de wettelijke WGA-uitkering aangevuld tot een niveau van 70% van hetlaatst verdiende loon;

• Voorwaardelijke, jaarlijkse aanpassing vanopgebouwde aanspraken en ingegane uitkeringen opbasis van een bestuursbesluit gerelateerd aan definanciële situatie van het fonds (de hoogte van dedekkingsgraad);

• Korting van pensioenaanspraken en ingeganepensioenen in geval dat het fonds zich in eendekkingstekort bevindt, mits er geen anderemogelijkheden meer zijn om dit dekkingstekort teniette doen en de wetgeving SPR feitelijk geen anderekeuze biedt.

ontwikkelingpensioenpremieAangezien het pensioenfonds een geslotenpensioenfonds is, zijn er geen pensioenpremies meeraan de orde. Wel betalen de voormalig aangeslotenondernemingen de uitvoeringskosten van het fonds.Deze betalingen kwalificeren evenwel niet alsverschuldigde premie.

In de uitvoeringsovereenkomst is opgenomen dat devoormalig aangesloten ondernemingen deuitvoeringskosten van het fonds voor hun rekeningnemen. Er is geen reden om te twijfelen aan de nalevingvan deze afspraak, ook gezien de solide financiëlepositie van Randstad nv en Randstad Groep Nederlandbv. Het bestuur stelt jaarlijks vast in hoeverre definanciële positie van de ondernemingen toereikend isom aan deze verplichting te kunnen (blijven) voldoen.

ontwikkelingdeelnemersbestandHet is niet onlogisch voor een gesloten pensioenfonds:het totaal aantal deelnemers is in het verslagjaargedaald. De daling is klein omdat het fonds gedurendehet grootste deel van 2017 een beleidsdekkingsgraadkende die onder 100% lag, waardoor er maar weiniguitgaande waardeoverdrachten zijn geweest.Voornamelijk overlijdensgevallen zorgen ervoor dat de

uitvoering pensioenregeling enrisicobeheersing.



uitvoering pensioenregeling en risicobeheersing.

populatie van het fonds in omvang afneemt. Dezekomen echter maar sporadisch voor bij SPR aangeziende populatie van deelnemers en gepensioneerdenrelatief jong is.

De groep 'actieve en arbeidsongeschikte deelnemers'kende aan het einde van 2017 nog 172 deelnemers,zijnde de arbeidsongeschikte deelnemers diepremievrije voortzetting van pensioenopbouw bij SPRhebben. Door revalideringen en een enkeloverlijdensgeval is dit aantal afgenomen ten opzichtevan het jaar ervoor (eind 2016: 186).

Het aantal gewezen deelnemers bedraagt 15.171 (ultimo2016: 15.251) en het aantal pensioengerechtigden is in2017 gestegen naar 754 (2016: 687).

De stijging van het aantal pensioengerechtigden komtvoort uit de ingang van ouderdomspensioenen. In degrafieken zijn de ontwikkelingen van de aantallenactieve, gewezen en pensioengerechtigde deelnemersin de afgelopen vijf jaren te zien.

Hoewel het in verhouding om kleine aantallen gaat,zorgen onder meer een instroom van 61 nieuwepensioengerechtigden voor een aantal van 540ouderdomsgepensioneerden aan het einde van hetverslagjaar. Eind 2016 waren dit er 485, een stijging vanruim 11%. Naast de ouderdomsgepensioneerden zijn ernog meer pensioengerechtigden; 214 om precies te zijn,

aantal actieve en arbeidsongeschikte deelnemers

172

186

193

4.733

4.654

2017

2016

2015

2014

2013

0 2.000 4.000 6.000 8.000

aantal gewezen deelnemers

15.171

15.251

15.343

10.661

10.615

2017

2016

2015

2014

2013

0 5.000 10.000 15.000 20.000

aantal pensioengerechtigden

754

687

617

560

500

2017

2016

2015

2014

2013

0 200 400 600 800

verloop aantal arbeidsongeschikte (actieve) deelnemers2017

186 0 0 (1)

0 (8)(5)

172

beginstand

nieuwe deelnemers

herintre

ders

overlij

dens

pensionerin

g

reva

liderin

gen

andere

oorzake

n

eindstand

0

50

100

150

200

verloop aantal gewezen deelnemers 2017

15.251 0 8 (20) (61) (12) (5) 15171

beginstand

herintre

ders

nieuwe 'slap

ers'

waard

eoverd

rachten

pensionerin

g

overlij

dens

andere

oorzake

n

eindstand

0

5.000

10.000

15.000

20.000




waaronder voornamelijk ontvangers van eennabestaanden of wezenpensioen.

De onderverdeling van de groep pensioengerechtigdennaar pensioensoort is opgenomen in de volgendegrafiek.

aantal pensioengerechtigden naar pensioensoort, 2017

2017

540

107

46

1645

ouderdomspensioen wezenpensioen WAO-hiaatpensioennabestaandenpensioen AO-pensioen

Alle gewezen deelnemers hebben pensioenaansprakenbij SPR, alle pensioengerechtigden hebben eeningegaan pensioen bij SPR. Dit zijn depensioenverplichtingen van het fonds. Dezeverplichtingen worden gewaardeerd en verantwoord alsde voorziening pensioenverplichtingen van SPR. Metname als gevolg van de kleine stijging van de(reken)rente daalde de waarde van deze voorziening inhet verslagjaar. Ultimo 2017 bedraagt deze€ 1.069,0 miljoen, € 33,6 miljoen minder dan per einde2016 (toen: € 1.102,6 miljoen). Een afname van -/- 3,0%.

De ontwikkeling van de voorzieningpensioenverplichtingen van SPR in de laatste vijf jaar iste vinden in de grafiek.

voorziening pensioenverplichtingen 2013-2017

272.191364.437

31.165 34.036 30.720

327.967

436.224

836.224937.313 900.344

97.911

113.056

117.979

131.234137.905

actieven & arbeidsongeschiktengewezen deelnemerspensioengerechtigden

2013 2014 2015 2016 20170

250.000

500.000

750.000

1.000.000

1.250.000

Het grootste deel van de voorzieningpensioenverplichtingen is gereserveerd voor degewezen deelnemers van het fonds, te weten 84%. 5%van de populatie is pensioengerechtigd; voor hen is 13%van de pensioenvoorziening gereserveerd. De overige3% van de voorziening hoort bij de arbeidsongeschiktedeelnemers die nog als actieve deelnemers gezienworden op grond van hun premievrije voortzetting vande pensioenopbouw bij SPR. In de tabel staan dezeverhoudingen.

De gewezen deelnemers vormen zowel in aantallen alsvoor wat betreft de voorziening pensioenverplichtingeneen grote meerderheid. Relatief gezien zijn zij nog jong:gemiddeld circa 42 jaar oud. Dit heeft als consequentiedat het gesloten fonds SPR een pensioenfonds is datpensioenverplichtingen heeft die tot ver in de toekomstreiken en daarmee gevoelig is voor de ontwikkelingen inde langetermijnrente waarmee de verplichtingenworden berekend.

verhoudingen tussen groepen deelnemers

in %

% aandeel inaantallen

deelnemers% aandeel in voorz.

pens.verpl.

actieve deelnemers (incl.arbeidsongeschikten) 1 3

gewezen deelnemers 94 84

pensioengerechtigden 5 13

100 100




risicobeheersingSPR wordt bij het streven om zijn doelstellingen tebereiken met verschillende en wisselendeonzekerheden geconfronteerd. Voor het bestuur vanhet pensioenfonds is van belang om vast te stellen welkemate van onzekerheid als gewenst of acceptabel wordtbeschouwd. Onzekerheid biedt zowel risico’s alskansen. Integraal risicomanagement stelt het bestuur instaat om op een efficiënte en effectieve wijze met dezeonzekerheid en de hieraan verbonden risico’s en kansenom te gaan. Bij integraal risicomanagement wordt zowelaandacht besteed aan financiële risico’s als aan niet-financiële risico’s. Het pensioenfonds streeft ernaar omdeze risico’s doorlopend in kaart te brengen en de juistemaatregelen te treffen om deze risico’s te kunnenmitigeren en vervolgens te monitoren.

Hiertoe hanteert het bestuur een systematische aanpakvan integraal risicomanagement. Deze is in dithoofdstuk nader beschreven.

opzet van de risicobeheersingHet belangrijkste uitgangspunt voor het integraalrisicomanagement wordt gevormd door de missie, visieen strategie van het pensioenfonds. Deze dienen alsleidraad voor het formuleren van de doelstellingen ophet gebied van strategie, operatie, rapportage,compliance en vermogensbeheer. Een risico is alleenrelevant als het de realisatie van de doelstellingen vanhet pensioenfonds zou kunnen hinderen.

De missie van SPR is om de opgebouwde pensioenenbinnen het gesloten fonds te waarborgen en zorgvuldigte beheren, waarbij gestreefd wordt naar het realiserenvan toekomstige toeslagverlening en een mogelijkeoverdracht van de verplichtingen en middelen die rechtdoen aan de belangen van alle betrokkenen. Hetpensioenfonds stelt zich ten doel om tot het momentvan een overdracht al het noodzakelijke te doen om hetzelfstandig voortbestaan van het gesloten fonds opgedegen en verantwoorde wijze vorm te geven. Deuitlegbaarheid van het gevoerde en te voeren beleid isdaarbij een voorwaarde, als ook de onbepaalde tijd vanhet zelfstandig voortbestaan van het fonds.

Bij de vaststelling van het risicomanagement isdaarnaast de risicobereidheid van groot belang. Derisicobereidheid geeft aan in welke mate het fondsbereid is op om geaggregeerd niveau risico’s te

accepteren bij het nastreven van de strategischedoelstellingen. De risicobereidheid stelt daarmee degrenzen vast waarbinnen de strategie van het fondsuitgevoerd kan worden. De integralerisicomanagementaanpak richt zich op alle financiële enniet-financiële risico’s die de doelstellingen van hetfonds, en daarmee die van zijn belanghebbenden,kunnen schaden.

financiële risicobereidheidHet algemene uitgangspunt van het beleid van SPR isom de in het verleden uitgevoerdepensioenovereenkomsten na te komen met behulp vande voor het fonds beschikbare sturingsmiddelen. Definanciële positie van het gesloten pensioenfondswordt, bij gebrek aan premiestroom en zonder opbouwvan nieuwe pensioenrechten, vrijwel volledig gestuurdvia de middelen uit beleggingsopbrengsten. Het risicovan niet toereikende beleggingsopbrengsten, waardoorde ingegane pensioenen en pensioenaansprakenverlaagd zouden kunnen worden, ligt op grond van hetreglement volledig bij de deelnemers enpensioengerechtigden. Het beleid van SPR is daaromzodanig ingericht dat onder een breed scala vanomstandigheden op lange termijn naar verwachting eenzo hoog mogelijk pensioen wordt uitgekeerd, terwijl dekans op korten in enig jaar zoveel als redelijkerwijsmogelijk wordt beperkt.

Dit beleid is vertaald in een risicohouding die feitelijktwee vormen kent: een voor de korte termijn en een voorde lange termijn. Als maatstaf voor de risicohoudingvoor de korte termijn hanteert SPR deevenwichtsdekkingsgraad, de dekkingsgraad behorendbij het vereist eigen vermogen (VEV) van het fonds. Hetbestuur heeft de deze risicohouding vastgesteld op eenVEV tussen 109,9% en 121,0%. Het VEV, waarvan dehoogte met name afhankelijk is van het risicoprofiel vanhet beleggingsbeleid, kan fluctueren doorverschuivingen in de strategische beleggingsmix vanhet fonds, maar mag niet buiten deze grenzenterechtkomen. Het feit dat er een ondergrens wordtgesteld aan dit risico, geeft aan dat het nemen van eenzekere mate van beleggingsrisico als essentieel wordtbeschouwd om de doelstellingen van het fonds tekunnen realiseren.

De risicohouding voor de lange termijn is uitgedrukt inhet (niet-gekwantificeerde) streven dat de kans op hetkorten van de ingegane pensioenen en aanspraken zeer




beperkt dient te zijn en dat de ondergrens van hetverwachte reële (langetermijn)pensioenresultaat - zoalsgedefinieerd in de haalbaarheidstoets - op fondsniveau75% is. Als een slechtweerscenario zich voordoet, is demaximaal aanvaardbare afwijking 35% van dezeondergrens. Daarnaast heeft het bestuur bepaald dat ingeval het onverhoopt noodzakelijk is dat een korting opde pensioenen moet worden doorgevoerd, deze kortingmaximaal 1% per jaar mag bedragen. Op grond hiervanis een concrete ondergrens voor debeleidsdekkingsgraad van het fonds bepaald, de‘kritieke dekkingsgraad’. Deze lag in 2017 op een niveauvan 96%. Vanaf een beleidsdekkingsgraad op dit niveauwordt het fonds geacht om over voldoendeherstelvermogen te beschikken om zonder aanvullendekortingen tijdig te kunnen herstellen tot het niveau vanhet vereist eigen vermogen (VEV). Jaarlijks wordt dekritieke dekkingsgraad opnieuw berekend.

In 2015 heeft SPR een ALM-studie laten uitvoeren. Eénvan de conclusies van deze studie was dat de kans datSPR in de komende vijf jaar de ingeganepensioenuitkeringen en opgebouwdepensioenaanspraken moet korten, zeer klein is. En ingeval er gekort moet worden, dan bedraagt deze kortingcirca 0,2% per jaar. Gezien de risicohouding wordendeze kans en mate van korting aanvaardbaar geacht.

niet-financiële risicobereidheidDe niet-financiële risicobereidheid van hetpensioenfonds laat zich lastiger duiden. Alsuitgangspunt geldt dat het pensioenfonds in beginseleen foutloze administratie en dienstverlening aan zijndeelnemers en pensioengerechtigden nastreeft. Hetvolledig mitigeren van alle denkbare operationelerisico’s in de uitvoering is echter (te) kostbaar en daaromaccepteert het pensioenfonds een beperkt restrisico.Vanwege het gesloten karakter van het pensioenfondsis de afhankelijkheid van omgevingsfactoren zoalsaangesloten ondernemingen minimaal. Wel accepteertSPR de risico’s die samenhangen met mogelijkwijzigende regelgeving en veranderende opvattingen inde werkwijze van de toezichthouder.

uitvoering risicoanalyseHet bestuur van het fonds heeft de relevante financiëleen niet-financiële risico's van het fonds geïnventariseerden geïdentificeerd. Ten behoeve van analyse enmonitoring zijn deze risico’s op basis van hunexpertisegebied toebedeeld aan de bestuursleden. De

toebedeelde risico’s worden in een jaarlijkse cyclusbeoordeeld en binnen het bestuur besproken op basisvan een analyse waarin de kansen op en de mogelijkeimpact van risico’s zijn gewaardeerd. Een en anderresulteert in een totaaloverzicht, een 'levend' documentmet 27 relevante risico’s die zijn onderverdeeld naarfinanciële risico’s (17 stuks) en niet-financiële risico’s (10stuks) dat doorlopend door het bestuur wordtaangepast op basis van de meest recente inzichten enontwikkelingen.

Voor wat betreft de kansen op het voordoen vanspecifieke risico’s hanteert het pensioenfonds devolgende indeling:

kansklassesTen aanzien van de waarschijnlijkheid waarin debeoordeelde risico's zich zouden kunnen manifesteren,wordt door SPR de volgende indeling aangehouden: dierisico’s met zich meebrengen wordt door hetpensioenfonds de volgende indeling aangehouden:

zeeronwaarschijnlijk

Het is onwaarschijnlijk dat dit risico optreedt inde komende 36 maanden.

onwaarschijnlijkHet is mogelijk dat dit risico optreedt in dekomende 36 maanden.

mogelijkHet is mogelijk dat dit risico optreedt in dekomende 12 maanden.

waarschijnlijkHet is vrijwel zeker dat dit risico optreedt in dekomende 12 maanden.

zeer waarschijnlijkHet is vrijwel zeker dat dit risico meer daneenmaal optreedt in de komende 12 maanden

impactklassesMet betrekking tot de impact die risico's met zichmeebrengen in geval ze zich voordoen, wordt devolgende indeling aangehouden:

minimaalMinimale negatieve gevolgen voor realiseren vanmissie of doelstellingen van het fonds.

kleinGeen materiële impact op het bereiken van de missieof doelstellingen van het fonds.

middelmatigMateriële impact op het bereiken van missie endoelstellingen van het fonds.

hoog / grootSterk verminderde mogelijkheid om missie endoelstellingen te realiseren.

maximaalVerlies van de mogelijkheid om de activiteiten van hetfonds voor te zetten. Liquidatie.




risicoprofiel en risicobereidheidIn eerste instantie worden zowel de kans als impactbeoordeeld vanuit de bruto-sfeer, dus zonderinachtneming van de risicobeheersende maatregelendie het pensioenfonds getroffen heeft. De inzet vanbeheersmaatregelen leidt in de meeste gevallen tot eenverlaging van de kans en/of impact van degesignaleerde risico’s. Het resulterende netto-risicowordt op basis van de onderstaande schaalgewaardeerd:

1-3 goed beheerst Vergt normale bestuurlijke aandacht

4-5 voldoendebeheerst

Risico acceptabel, maar bewakingvereist

6-10 risicovol Risico zorgwekkend, verdere beheersingvereist

> 10 hoog risico Risico onacceptabel, directe beheersingnodig

bestuurlijk proces van risicobeheersingHet proces van integraal risicomanagement is eendoorlopend bestuurlijk proces. Het is van belang dat derisico’s periodiek worden beoordeeld en besproken.Ook is het relevant om mogelijke nieuwe risico’s tesignaleren en in te schatten. Daarnaast verdient de inzetvan mogelijke nieuwe of alternatievebeheersmaatregelen doorlopende aandacht. Om hetintegraal risicomanagement organisatorisch te kunnenborgen heeft het bestuur een vaste werkwijzevastgesteld voor een periodieke bespreking van derisico’s.

Gedurende een kalenderjaar worden alle onderkenderisico’s besproken. Ieder bestuurslid is op basis van debinnen het bestuur afgesproken verdeling vanaandachtsgebieden primair verantwoordelijk voor debewaking van de daarbij behorende risico’s. Hetbetreffende bestuurslid bereidt ten behoeve van debespreking in de bestuursvergadering deze risico’s inoverleg met de directie voor, waarna plenairebespreking en eventuele besluitvorming plaatsvinden.Als er nieuwe inzichten zijn of als er mogelijke nieuwebeheersmaatregelen aan de orde zijn, dan worden deeffecten hiervan meegenomen in het model en wordenop grond hiervan mogelijke besluiten genomen enacties ingezet. Dergelijke sessies vinden drie maal perjaar plaats, waarmee jaarlijks de gehele cyclusdoorlopen wordt. Specifieke aandacht wordt daarbijbesteed aan de risico’s waarvan de beheersing door hetbestuur als ontoereikend is beoordeeld.

Naast de periodieke monitoring van de risico’s vindt bijbesluitvorming door het bestuur een weging van derelevante risico’s plaats. Indien de besluitvormingonderwerpen betreft waarbij hetbelanghebbendenorgaan een adviserende ofgoedkeurende rol heeft, wordt de invloed van hetvoorgenomen besluit op de relevante risico’s toegelichtbij de voorlegging aan het belanghebbendenorgaan.

De actuele risicomatrix van het pensioenfonds is perbegin 2018 als volgt samengesteld:




Hieronder worden de belangrijkste risico’s enbeheersingsmaatregelen toegelicht.

financiële risico'sDe financiële risico’s zijn vooral bepalend voor devormgeving van het beleggingsplan van het fonds enhet daaruit voortvloeiende mandaat van de fiduciairevermogensbeheerder. Door het bepalen van diversemaatstaven voor risicobudgettering en het vaststellenvan onderliggende bandbreedtes, maximale exposures,minimale ratings en andere limieten, is een complex vanmaatregelen getroffen met als doel om de inzet vanbeleggingsrisico’s te laten conformeren aan het beleidvan het fonds. Risico’s die als ongewenst wordenbeschouwd, zoals rente- en valutarisico's, worden

volledig of grotendeels geneutraliseerd door middel vanbeleggingsinstrumenten. Over de inzet enonderbouwing van het risicobudget wordt maandelijkszowel door de fiduciaire vermogensbeheerder (KCM) alsdoor de custodian (KAS Bank) aan het bestuur van hetfonds gerapporteerd. Naar de mening van het bestuurzijn de belangrijkste financiële risico’s voor het fonds hetrenterisico, het curverisico, het zakelijke-waardenrisico,het tegenpartijrisico, het inflatierisico en hetlanglevenrisico. Hier worden bewust beheerste risico’sgezocht. Daarnaast wordt de beheersing van het(ongewenste) operationele risico ten aanzien van deverwerking van arbeidsongeschiktheid momenteel alsontoereikend beschouwd. Onderstaand wordt eentoelichting per risico gegeven.

risicorisico-categorie kans impact risicoprofiel (netto) risicobereidheid status

Beleggingsbeleidrisico Financieel onwaarschijnlijk klein acceptabel beheerst acceptabel beheerst OK

Renterisico Financieel onwaarschijnlijk middelmatig risicovol risicovol OK

Curverisico Financieel onwaarschijnlijk middelmatig risicovol risicovol OK

Zakelijke-waarden(prijs)risico Financieel mogelijk klein risicovol risicovol OK

Kredietrisico Financieel onwaarschijnlijk klein acceptabel beheerst acceptabel beheerst OK

Valutarisico Financieel waarschijnlijk minimaal acceptabel beheerst acceptabel beheerst OK

Tegenpartijrisico Financieel onwaarschijnlijk klein acceptabel beheerst acceptabel beheerst OK

Leveragerisico Financieel onwaarschijnlijk klein acceptabel beheerst acceptabel beheerst OK

Onderpandrisico Financieel onwaarschijnlijk klein acceptabel beheerst acceptabel beheerst OK

Inflatierisico Financieel mogelijk middelmatig risicovol risicovol OK

Liquiditeitsrisico Financieel onwaarschijnlijk klein acceptabel beheerst acceptabel beheerst OK

Bewaarnemingsrisico Financieel zeer onwaarschijnlijk middelmatig goed beheerst goed beheerst OK

Verzekeringstechnisch risico -lang leven Financieel onwaarschijnlijk middelmatig risicovol risicovol OK

Verzekeringstechnisch risico -kort leven Financieel onwaarschijnlijk klein acceptabel beheerst acceptabel beheerst OK

Verzekeringstechnisch risico -arbeidsongeschiktheid Financieel onwaarschijnlijk klein acceptabel beheerst acceptabel beheerst OK

Operationeel risico - juistheid envolledigheidpensioenadministratie Financieel zeer onwaarschijnlijk middelmatig goed beheerst goed beheerst OK

Operationeel risico - verwerkingstatus arbeidsongeschiktheid Financieel mogelijk klein risicovol acceptabel beheerst NIET OK

Managementinformatierisico Niet-financieel onwaarschijnlijk klein acceptabel beheerst acceptabel beheerst OK

IT-risico Niet-financieel onwaarschijnlijk klein acceptabel beheerst acceptabel beheerst OK

Communicatierisico Niet-financieel onwaarschijnlijk klein acceptabel beheerst acceptabel beheerst OK

Crisiscommunicatie Niet-financieel zeer onwaarschijnlijk klein goed beheerst acceptabel beheerst OK

Juridisch risico Niet-financieel zeer onwaarschijnlijk klein goed beheerst goed beheerst OK

Uitbestedingsrisico Niet-financieel zeer onwaarschijnlijk hoog / groot acceptabel beheerst acceptabel beheerst OK

Bestuursrisico Niet-financieel onwaarschijnlijk klein acceptabel beheerst acceptabel beheerst OK

Niet-evenwichtebelangenafweging Niet-financieel zeer onwaarschijnlijk middelmatig goed beheerst goed beheerst OK

Integriteitsrisico Niet-financieel zeer onwaarschijnlijk klein goed beheerst goed beheerst OK

Veranderende weten regelgeving Niet-financieel onwaarschijnlijk klein acceptabel beheerst acceptabel beheerst OK




renterisicoHet renterisico of matchingrisico is het risico dat zichkan voordoen als gevolg van het niet gematcht zijn vanactiva en passiva, dan wel inkomsten en uitgaven, intermen van rentevoet en rentetypische looptijden. Hetrenterisico wordt door het bestuur van SPR als hooggeschat vanwege de karakteristieken van het fonds,zoals een hoge rentegevoeligheid van depensioenverplichtingen. Daarbij bewegen bezittingenen verplichtingen niet in gelijke mate door demarktwaarde van de bezittingen en de ‘boekwaarde’ vande verplichtingen op basis van de UFR-rente.Complicerend daarbij is het ‘politieke’ risico vanaanpassing van de UFR-rente door de toezichthouderwaardoor de balans tussen activa en passiva kanfluctueren en beheersingsmaatregelen hun doel voorbijkunnen schieten.

SPR dekt het renterisico in hoge mate af, waardoor ernetto gezien minder risico gelopen wordt. Hiertoe wordteen dynamische rentestaffel gebruikt, wat wil zeggendat de mate van afdekking van het renterisico van depensioenverplichtingen fluctueert met de hoogte vande (markt)rente. De renteafdekkingsniveaus betreffengeen automatismen: bij het bereiken van een bepaaldrenteniveau stelt het bestuur van het fonds vast of demate van renteafdekking gewijzigd dient te worden.

Het dynamische renteafdekkingsbeleid is getoetst in deALM-studie. Ook is de impact op het VEV van dit beleidgeanalyseerd. Geconcludeerd is dat het dynamischerenteafdekkingsbeleid naar verwachting een positiefeffect heeft op het rendements- en risicoprofiel van hetfonds. Bovendien is er bij verschillende renteniveaussprake van een constanter VEV. Eind 2017 werd,uitgaande van een waardering van depensioenverplichtingen op basis van de UFR, 70% vanhet renterisico afgedekt.

Monitoring van dit risico geschiedt feitelijk continu, inhet bijzonder aan de hand van de maandrapportagesvan KCM en KAS Bank. Tussentijdse overschrijdingenvan de rondom de norm vastgestelde bandbreedtesmelden zij evenwel op dagbasis. Deze meldingenkunnen leiden tot aanpassing van de mate vanrenteafdekking door het bestuur van SPR, waarbij devastgestelde staffel wordt gevolgd

curverisicoDit betreft het risico dat de waarde van depensioenverplichtingen en de beleggingen niet involdoende mate met elkaar mee fluctueren als gevolgvan veranderingen in de rentecurve wanneer er geensprake is van parallelle renteveranderingen (over degehele rentecurve). Dit risico ontstaat als het renterisiconiet op alle looptijden in gelijke mate wordt afgedekt.Vanwege de hoge duratie van depensioenverplichtingen van SPR wordt ook dit aspectals risicovol beoordeeld.

De beheersing van dit risico richt zich op het bereikenvan een goede spreiding van de rente-afdekking perlooptijdsegment, waarvoor specifieke begrenzingen zijnvastgesteld. De zwakke schakel in de beheersing van ditrisico wordt met name gevormd door de invloed van deUFR-systematiek. Door de afwijking van de bewegingenin de marktrente ten opzichte van de ‘kunstmatige’ UFR-rente is het vrijwel onvermijdelijk dat er verschillenbestaan tussen de koersbewegingen van de swaps enobligaties die gebruikt worden voor de rente-afdekkingen de wijze waarop de verplichtingen op basis van detoezichtcurve worden berekend. Dit risico wordt aan dehand van maandelijkse rapportages nauwlettendgevolgd

zakelijke-waardenrisicoHet zakelijke-waardenrisico is het risico vanveranderingen in de waarde van de bezittingen van hetfonds als gevolg van wijzigingen in marktprijzen van opde beurs verhandelbare aandelen. Het fonds heeftbewust gekozen voor het opnemen van aandelen in debeleggingsportefeuille om rendement te behalen omdaarmee de pensioenen te kunnen indexeren. Dit risicowordt gemitigeerd door diversificatie die onder meer isvastgelegd in de strategische beleggingsmix van hetfonds. Naast deze mix heeft SPR in het mandaat dat zijfiduciair vermogensbeheerder KCM verstrekt heeft,richtlijnen bepaald ten aanzien vanbeleggingscategorieën waarin mag worden belegd.Bovendien beperkt SPR het zakelijke-waardenrisicodoor grenzen te stellen aan het risicobudget optotaalniveau. Ook belegt het fonds in beginsel passiefaan de hand van marktbenchmarks. Hiermee wordtvoorkomen dat er risico's worden gelopen door hetmaken van beleggingskeuzes die afwijken van hetgemiddelde van de markten (concentratierisico).




Het belangrijkste zakelijke-waardenrisico voor SPR is hetaandelenmarktrisico. Dit komt tot uitdrukking in debijdrage van het aandelenrisico aan hetdekkingsgraadrisico. Zo’n 40% van hetdekkingsgraadrisico komt voor rekening voor hetaandelenrisico. Door de begrenzingen die in hetstrategische beleggingsbeleidsplan zijn gesteld aanaandelen, wordt bewaakt dat het aandelenrisico niet tedominant wordt voor de ontwikkeling van de financiëlepositie van het fonds.

tegenpartijrisicoHet tegenpartijrisico ziet toe op de risico’s die gelopenworden met de partijen waarmee het fonds op hetgebied van beleggingen financieringsrelaties isaangegaan. Om dit risico te beheersen is in een eigenderivatenbeleid door SPR vastgelegd wat de restrictieszijn ten aanzien van tegenpartijen bij het aangaan vanfinancieringsconstructies. Het op dagbasis uitwisselenvan onderpand maakt hier onderdeel van uit; alleen cashen staatsobligaties van met een kredietwaardering vanAA of worden hierbij geaccepteerd. De "minimumtransfer amount" is gesteld op € 250 duizend; dit om tevoorkomen dat kleine bedragen moeten wordenuitgewisseld.

Ten behoeve van rentederivaten worden door devermogensbeheerder Insight met de betrokkentegenpartijen ISDA-overeenkomsten afgesloten. Dezebevatten onder andere de bepalingen over wederzijdsebetalingsverplichtingen, verklaringen, garanties,opschortingsrechten, gronden voor opeising enafspraken over de schadeberekening. Aan deovereenkomsten wordt een zogeheten credit supportannex (CSA) toegevoegd. Een CSA reduceert hettegenpartijrisico. Een CSA houdt in dat periodiek demarktwaarde van een swap moet worden verrekend.

Voor valutaderivaten zijn via gestandaardiseerdecontracten eveneens strikte eisen gesteld. Gezien hetfeit dat deze contracten elke drie maanden aflopen - enworden 'doorgerold' - zijn de financiële risico's hiervanbeperkt. In het verslagjaar werd om die reden niet metonderpand gewerkt. Vanaf 2018 vindt wel uitwisselingvan onderpand plaats bij valutatermijntransacties. Alsuitgangspunt bij beursgenoteerde beleggingen geldtdat in markten wordt belegd met betrouwbare clearing-en settlementsystemen om dit risico te mijden.

inflatierisicoInflatierisico is het risico dat de reële waarde van depensioenen wordt verminderd door de doorlopendeinvloed van prijsstijgingen. Het fonds tracht dit risico tebeheersen door het verlenen van toeslagen (indexaties).SPR streeft ernaar (over de lange termijn) de pensioenenin ieder geval met de helft van de prijsindexatie te latentoenemen. De financiering van de toeslagverleningvindt volledig plaats vanuit de te realiserenbeleggingsrendementen. Om dit te kunnen realiseren isbinnen de beleggingen gekozen voor zakelijke waardenzoals aandelen en enkele specifiekebeleggingscategorieën die in geval van inflatiezekerheid moeten bieden (de inflatie ‘bij moetenhouden’), zoals onroerend goed en inflatiegerelateerdeobligaties. Het bestuur tracht doorlopend te komen toteen zorgvuldige afweging tussen het nominale risico enhet streven naar toeslagverlening door de effecten vanverschillende economische scenario’s te analyseren,zowel in het kader van de ALM-studie als bij devaststelling van het jaarlijkse beleggingsplan en deperiodieke rapportages.

langlevenrisicoHet langlevenrisico is het (verzekeringstechnische)risico dat uitkeringen (nu dan wel in de toekomst) niet(volledig) gefinancierd kunnen worden vanuit premie-en/of beleggingsinkomsten, als gevolg van onjuiste en/of onvolledige (technische) aannames en grondslagen.Het langlevenrisico ziet op het risico dat mensen lateroverlijden dan aangenomen in de veronderstellingen.

SPR hanteert de meest recente overlevingstafel van hetActuarieel Genootschap bij de bepaling van devoorziening pensioenverplichtingen, waarin begrepende verwachte toekomstige verbetering van delevensverwachting. Tevens hanteert het fonds eencorrectie voor de verwachte levensverwachting van depopulatie van het fonds ten opzichte van de totaleNederlandse bevolking (ervaringssterfte). Dezecorrectie is gebaseerd op postcode: naar gelang deervaringssterfte in een bepaald postcodegebied, wordter meer of minder geld gereserveerd ten behoeve vande toekomstige pensioenuitkeringen.

Binnen het vereist eigen vermogen (VEV) van het fondsis een buffer opgenomen ten behoeve van deze risico’s.Met behulp van actuele sterftegrondslagen engenoemde correctiefactoren wordt getracht dezerisico’s te minimaliseren. Naar de actuele stand van




zaken houdt SPR zodoende (financieel) rekening met deverzekeringstechnische risico's; het fonds blijft echterevenwel gevoelig voor aanpassingen van bijvoorbeeldde overlevingstafel en correctiefactoren inzakeervaringssterfte. De laatste aanpassing van de actuariëletafels in 2016 heeft het fonds ongeveer 0,6%-punt aandekkingsgraad gekost. De eerstvolgende aanpassingvan de overlevingstafels en correctieactoren is voorzienper eind 2018. Voor de monitoring van hetverzekeringstechnische risico wordt gebruikt gemaaktvan de adviserende actuaris.

operationeel risico arbeidsongeschiktheidDit is het (verzekeringstechnische) risico dat als gevolgvan niet-doeltreffende processen de administratie vanarbeidsongeschikten onjuist of onvolledig blijkt te zijn.Vanwege de complexiteit van de materie kunnen deregistratie van arbeidsongeschiktheid en de daaraanverbonden consequenties niet volledig ondersteundworden binnen het pensioenadministratiesysteem envindt dit deels plaats aan de hand van Excel-spreadsheets. Daarnaast is de kennis van de materiedermate specifiek dat een beperkt aantal medewerkersbinnen het pensioenbureau de verwerking kanuitvoeren. De beheersmaatregelen die momenteelgetroffen zijn richten zich met name op het verkrijgenen verwerken van de gegevens overarbeidsongeschiktheid die vanuit het UWV wordenverkregen, en op het toepassen van eenvierogencontrole op de verwerking van mutaties.Daarnaast heeft het bestuur ingezet op het verbredenvan de kennis op dit terrein binnen het pensioenbureauen het wegwerken van opgelopen achterstanden op ditgebied. In 2017 is dit streven goeddeels gerealiseerd.Het blijft echter een complex onderwerp dat vergaandeadministratieve kennis vergt, zodat het ook in 2018 despecifieke aandacht van het bestuur blijft vragen

vereist eigen vermogen (VEV)De hierboven opgesomde financiële risico's laten zichkwantificeren in het vereist eigen vermogen (VEV) vanhet fonds per einde van het verslagjaar. Het VEV geeftweer welke kapitaalbuffers SPR dient aan te houden omhet solvabiliteitsrisico van het fonds conform de daartoeopgestelde regels te beheersen. De NederlandscheBank heeft hiertoe een solvabilteitstoetsvoorgeschreven, de S-toets. De toets is een wiskundigbewerkte som van bovengenoemde risico's en leverteen percentage op dat moet worden opgeteld bij eendekkingsgraad van 100% - = de

evenwichtsdekkingsgraad. Hoe groter de risico's dieeen pensioenfonds loopt, des te groter het VEV.

Voor SPR ziet de berekening van het VEV met behulp vande S-toets er als volgt uit:

Bedrag bijfeitelijke mix

Bedrag bijstrategische

mix

S1 - renterisico 42.337 42.105

S2 - marktrisico 66.279 84.928

S3 - valutarisico 18.352 18.624

S4 - commodities-risico 0 0

S5 - kredietrisico 40.087 43.069

S5 - verzekeringstechnisch risico 38.526 38.526

S7 - actief beheer risico 0 0

Diversificatie-effect (79.594) (83.568)

Vereist Eigen Vermogen 125.987 143.684

Voorziening pensioen-verplichtingen (tot.) 1.068.969 1.068.969

VEV als percentage 11,8% 13,4%

in € 1.000

Het VEV op basis van de strategische (beleggings)mixbedraagt derhalve 13,4% van de voorzieningpensioenverplichtingen. In het FinancieelToetsingskader is dit de waarde waarop desolvabiliteitspositie wordt getoetst. Het VEV op basisvan de feitelijke mix bedraagt 11,8%. Dit lagerepercentage voor de feitelijke beleggingsmix wordtveroorzaakt door de hogere allocatie naar liquidemiddelen in de feitelijke mix ten opzichte van destrategische verdeling. Beide percentages liggen(opgeteld bij 100%) ruim boven debeleidsdekkingsgraad van het fonds ultimo 2017. SPRbeschikt dan ook niet over de vereiste kapitaalbuffers enkampt met een dekkingstekort.

Genoemde VEV-percentages vallen echter wel binnende bandbreedtes die met betrekking tot derisicohouding voor de korte termijn zijn geformuleerd.De gelopen financiële risico's van het fonds voldoendaarmee aan de mate waarin SPR bereid is risico's telopen. Daarmee heeft het fonds in 2017 voldaan aan de




eis om alleen aanvaardbaar geachte financiële risico's teaccepteren.

niet-financiële risico'sNaast de financiële risico’s kent SPR ook een aantalrisico’s van niet-financiële aard. Deze risico’s laten zichniet direct kwantificeren in Euro’s, maar kunnen wel vangrote invloed zijn op de vraag in hoeverre hetpensioenfonds in staat is om de doelstellingen terealiseren. Naar de mening van het bestuur isveranderende weten regelgeving in toenemende mateeen niet-financieel risico dat continue monitoring enanticipatie vereist. Daarnaast verdienen enkele andereniet-financiële risico’s, waaronder hetuitbestedingsrisico, extra aandacht. Onderstaand wordttoegelicht wat de belangrijkste niet-financiële risico’szijn die het pensioenfonds onderkent en hoe het fondstracht om deze risico’s te beheersen.

veranderende weten regelgevingDit betreft het risico dat schade voor het fonds en/ofdeelnemers en pensioengerechtigden ontstaat alsgevolg van het niet-naleven van weten regelgeving. Ditgeldt eveneens voor schade die kan ontstaan door hetdoor het fonds niet voldoen aan verplichtingen uitovereenkomsten. Als belangrijkstebeheersingsmaatregel geldt dat het bestuur issamengesteld uit pensioenprofessionals die opdagelijkse basis met de pensioenmaterie actief zijn. Hetbestuur wordt terzijde gestaan door een ervaren enjuridisch onderlegde directie en maakt zo nodig gebruikvan de diensten van juridische experts bij specifiekevraagstukken. Het fonds gaat indien nodig actief dedialoog aan met toezichthouders over wet- enregelgeving die volgens het fonds niet (dan wel beperkt)toepasbaar is voor de situatie van het gesloten fondsSPR. Als aanvullende beheersmaatregel behandelt hetbestuur twee maal per jaar plenair alle op handen zijndenieuwe weten regelgeving die gevolgen voor het fondszouden kunnen hebben.

Desondanks ziet het bestuur de weten regelgeving alseen groot risico. Dit inzicht is gebaseerd op detoenemende regeldruk die alle nieuwe wetten en regelsin 2018 en verdere jaren met zich meebrengen. In hetbijzonder worden hierbij genoemd: de Algemeneverordening gegevensbescherming ter zakebescherming van persoonsgegevens, de verplichteinstelling van een raad van toezicht en de implementatievan de IORP-II-richtlijn. Het vereist voor een

pensioenfonds met een klein bestuur en een relatiefklein pensioenbureau veel anticiperingsvermogen omaan de veranderende weten regelgeving te voldoen.Mogelijk dat hiervoor vergaande investeringen inmensen en middelen gedaan moeten worden. Hettoekomstalternatief van voorbestaan van het geslotenfonds met uitbesteding van de pensioenadministratieen bestuursondersteuning aan een andere derde partijdan Randstad Groep Nederland moet dan ook in dit lichtworden bezien. SPR is bij de uitwerking van ditalternatief nadrukkelijk op zoek naar een partij diekostenefficiënt continu kan voldoen aan deveranderende weten regelgeving voorpensioenfondsen.

Totdat de keuze voor een toekomstalternatief voor hetfonds gemaakt is, zullen het bestuur en de directiemoeten 'roeien met de riemen' die ze hebben. Reden omnadrukkelijk de risico's voortvloeiende uit veranderendewet- en regelgeving intensief te monitoren.

IT-risicoDit betreft het risico dat de informatievoorzieningonvoldoende continuïteit heeft, alsmede het risico datde IT- processen onvoldoende integer of onvoldoendebeveiligd zijn. De bron van dit risico ligt in de IT-infrastructuur of de IT-ondersteuning. Deze risico’sworden meegenomen in de selectie, aansturing enbeoordeling van externe uitvoerders. Ten aanzien vanvitale taken worden met de externe uitvoerdersafspraken gemaakt inzake beveiliging van gegevens,bedrijfszekerheid, back-up-procedures,uitwijkmogelijkheden en worden escrow-overeenkomsten afgesloten waarmee debeschikbaarheid van de gebruikte programmatuurwordt gewaarborgd.

Ten aanzien van dit risico is de constatering dat de eisenten aanzien van IT-beveiliging de afgelopen jaren op eenhoger niveau zijn gekomen. De toegenomen aandachtvoor bescherming van persoonsgegevens (Algemeneverordening gegevensbescherming), toegang totdigitale systemen en de mogelijkheid van misbruik vangegevens leiden tot strengere eisen en hogereverwachtingen. Om hieraan tegemoet te komen zijnverwerkersovereenkomsten afgesloten en wordenprocesbeschrijvingen van uitbestedingspartijenverwacht.




In de sfeer van aanvullende beheersmaatregelen washet fonds voornemens om in 2017 een eigen beleid tenaanzien van IT-risico te formuleren. Dit is slechts ten delegerealiseerd. In 2018 wordt dit verder opgepakt.Daarnaast wordt kritisch gekeken naar de inhoud vanISAE-rapportages van de verschillendeuitbestedingspartijen van het fonds.

uitbestedingsrisicoDit betreft het risico dat de continuïteit, integriteit en/ ofkwaliteit van de aan derden uitbestede werkzaamhedendan wel door deze derden ter beschikking gesteldeapparatuur en personeel wordt geschaad, waardoor debelangen van het pensioenfonds worden geschaad.Onderdeel hiervan is het coördinatierisico, zijnde hetrisico dat de onderlinge samenwerking of detransparantie tussen de verschillende uitvoerdersonvoldoende is waardoor de kwaliteit van de uitvoeringniet in overeenstemming is met het door het fondsgewenste niveau.

SPR heeft de facto alle uitvoerende en ondersteunendetaken uitbesteed aan externe partijen. Derisicobeheersing begint bij een zorgvuldige selectie vande betreffende partijen, waarbij gebruik wordt gemaaktvan een voorafgaande risicoanalyse en dedeskundigheid van externe consultants. Metuitvoerende partijen zijn uitbestedingsovereenkomstenen service level agreements afgesloten die dewederzijdse rechten en verplichtingen duidelijkweergeven. In deze overeenkomsten zijn allebepalingen vastgelegd inzake geheimhouding,scheiding van bestanden, toegang van detoezichthouder tot de gegevens en andere wettelijkevereisten.

Indien mogelijk en relevant, wordt gestreefd naar eendoor de uitvoerder te hanteren certificering van dewerkprocessen, zoals ISAE3402. Periodiekerapportages van de uitvoerders dienen een adequaatinzicht te verschaffen in de werkzaamheden van debetreffende partij. Jaarlijks vindt door het bestuur eenevaluatie van de uitbestede werkzaamheden plaats. Derisicomanagementrapportages gaan expliciet in op demate waarin en de wijze waarop de continuïteit, dekwaliteit en de integriteit van de dienstverlening zijn enworden geborgd. Het uitbestedingsbeleid van SPR isnamelijk gebaseerd op deze drie pijlers. Van deuitbestedingspartners wordt verlangd dat zij aan dehand van deze pijlers rapporteren. De risico's rondom

uitbesteding van het vermogensbeheer aan KCMworden gemonitord door KAS Bank. Zij controleert opdagbasis of de afspraken tussen SPR en KCM wordennagekomen overeenkomstig de beleggingsrichtlijnen,waaronder de bepalingen op het gebied vanmaatschappelijk verantwoord beleggen.

Tevens heeft het pensioenbureau van Randstad eenbelangrijke rol in de beheersing van de risico's inzakeuitbesteding. Het pensioenbureau heeft veelvuldigcontact met alle (andere) uitbestedingspartners enheeft zodoende continu 'een vinger aan de pols' als hetom nakomen van de afgesproken, uitbestedewerkzaamheden gaat. Het pensioenbureau is evenwelook zelf één van de uitbestedingspartners van SPR enderhalve onderwerp van de jaarlijkse evaluatie op deuitbestede werkzaamheden die het bestuur verricht.

integriteitsrisicoDit is het risico dat de integriteit van het fonds wordtbeïnvloed als gevolg van niet-integere, onethischegedragingen van de organisatie in het kader van wet- enregelgeving en maatschappelijk en door het fondsopgestelde normen. Onderdelen van hetintegriteitsrisico zijn: benadeling van derden,voorwetenschap, witwassen, terrorismefinanciering,belangenverstrengeling, fraude en onbehoorlijkhandelen. Integriteit wordt mede ingevuld door hetuitdragen van een integere bedrijfscultuur door hetbestuur.

Het fonds heeft een integriteitsbeleid en eengedragscode vastgesteld en heeft voorzien in deaanstelling van een compliance officer. Ook is er eenklokkenluidersregeling, een incidentenregelig en eensystematische integriteitsrisicoanalyse (SIRA) diejaarlijks geactualiseerd wordt. Met deze SIRA wordenmogelijke integriteitsrisico’s, zoals het risico vanbelangenverstrengeling, door het bestuur en decompliance officer beoordeeld.

bestuursrisicoHet bestuursrisico is dat als gevolg van de kleinebezetting van het driehoofdige bestuur een kwetsbaresituatie ontstaat. Een eventueel tussentijds vertrek vanéén van de bestuursleden zorgt voor een 'gat' dat snelgevuld moet worden ten behoeve van de bestuurlijkecontinuïteit en beheersing / besturing van het fonds.Om dit risico te beheersen is gekozen voor eensamenstelling van drie bestuursleden; bij vertrek van




één van de bestuurders is het bestuur nog steedsvolledig bevoegd. Verder betaalt het fonds eenmarktconforme vergoeding aan de bestuurders. Dezemoet het fonds in staat stellen om in voorkomendegevallen tijdig nieuwe kandidaten te selecteren. Hetaflopen van de zittingstermijnen van de bestuursledenvindt gespreid in de tijd plaats.

communicatierisicoDit is het risico dat de communicatie van hetpensioenfonds niet voldoet aan weten regelgeving danwel onvoldoende aansluit bij de behoeften enbelevingswereld van de deelnemers en/ofpensioengerechtigden waardoor deze onjuist,onvolledig en/of niet tijdig worden geïnformeerd. Omdit risico te beheersen heeft het pensioenfonds eencommunicatiebeleidsplan vastgesteld en is in 2017 eennieuwe website gelanceerd. Het bestuur geeftregelmatig voorlichting ten behoeve van de Verenigingvan Gepensioneerden om de situatie van het fonds ende toekomstperspectieven duidelijk te maken. Hetpensioenfonds tracht duidelijk en transparant tecommuniceren en geen onjuiste verwachtingen tewekken bij de belanghebbenden. Afhankelijk van deuitkomst van de binnen afzienbare tijd te nemenbeslissingen omtrent de toekomst van hetpensioenfonds zou een gericht onderzoek naar decommunicatie van het fonds kunnen worden ingezet alsinstrument om de verwachtingen van deelnemers engepensioneerden nog beter in kaart te kunnen brengen.

uitvoeringskostenDe uitvoeringskosten van SPR zijn te verdelen in tweesoorten kosten: de kosten van pensioenbeheer(administratie) en de kosten van vermogensbeheer(beleggingen). De kosten van pensioenbeheer, zijnde deadministratieve uitvoeringskosten en de kosten voorbestuursondersteuning, worden gedragen door devoormalig aangesloten ondernemingen. Deze kostenkomen dus niet ten laste van het pensioenfonds enhebben om die reden geen invloed op het financiëleresultaat van het pensioenfonds. In 2015 is in eenuitvoeringsovereenkomst voor onbepaalde tijd met devoormalig aangesloten ondernemingen vastgelegd datde Randstad Groep gedurende het voortbestaan van hetfonds de uitvoeringskosten van het geslotenpensioenfonds voor haar rekening zal blijven nemen.

pensioenbeheerkostenHet pensioenbureau van Randstad Groep Nederlandverricht primair de taken ten behoeve van depensioenuitvoering voor SPR. Daarnaast worden er ookactiviteiten uitgevoerd voor anderepensioenregelingen. Daarom wordt slechts een deel vande kosten van het pensioenbureau toegerekend aanSPR. Uit de kostenverdeelstaat van het pensioenbureauover 2017 blijkt dat € 818 duizend van de kostengerelateerd is aan de kosten van pensioenbeheer voorhet fonds (2016: 800 duizend). Dit bedrag betreft deelskosten die rechtstreeks verbonden zijn aan deuitvoering van de pensioenregeling, zoals de kosten vanhet administratiesysteem en personeelskosten. In dekosten zitten evenwel ook indirecte kostenposten, zoalsde bijdragen aan toezichthoudende instanties als DeNederlandsche Bank en de Autoriteit FinanciëleMarkten. Ook kosten als de bijdrage voor het nationalepensioenregister en de inhuur van de accountant,adviserend actuaris, certificerend actuaris encompliance officer zijn in deze kosten opgenomen.Verder zitten in deze kosten schattingselementen tenbehoeve van de toerekening van personeelskosten vanhet pensioenbureau aan het fonds.

Een specifiek aspect van de uitvoeringskosten betreft dekosten van het externe toezicht. Als financiële instellingstaat SPR onder toezicht van twee externe partijen, teweten De Nederlandsche Bank en de AutoriteitFinanciële Markten. Aan beide toezichthouders is hetfonds een jaarlijkse toezichtbijdrage verschuldigd, diedoor de betreffende toezichthouder op basis van degeldende weten regelgeving wordt bepaald. Dezebijdragen hebben zich de afgelopen jaren als volgtontwikkeld.

ontwikkeling toezichtskostenin €

2017 2016 2015 2014 2013

De NederlandscheBank 64.483 60.457 45.613 46.446 55.934

AutoriteitFinanciële Markten 3.658 5.528 4.677 3.937 2.912

Wat opvalt is het onvoorspelbare verloop van dezetoezichtskosten, die voor SPR niet beïnvloedbaar zijn.Met name de onverminderde stijging van detoezichtsbijdrage voor DNB is opvallend en tegelijkertijdzorgwekkend te noemen. De kosten van de AFM zijn




eveneens onvoorspelbaar maar relatief gering inhoogte. Naast deze directe toezichtkosten wordt hetfonds ook geconfronteerd met indirectetoezichtskosten. Dit zijn de kosten die het fonds moetmaken (bijvoorbeeld door de inzet van externe partijen)om aan nieuwe verplichtingen te voldoen die door detoezichthouders (al dan niet als gevolg van wetgeving)worden verlangd. Uitvoering geven aan onderzoekendie door met name DNB worden geïnitieerd leidtbijvoorbeeld tot extra kosten voor het fonds. Ook deverplichting tot het instellen van een permanente raadvan toezicht zal in 2019 leiden tot hogereuitvoeringskosten.

De voorgeschreven systematiek van berekening van deuitvoeringskosten per deelnemer gaat uit van de situatievan een actief pensioenfonds met een zekere populatieaan deelnemers en pensioengerechtigden. Depensioenbeheerkosten worden hiertoe gedeeld doorhet aantal actieve deelnemers enpensioengerechtigden. Aangezien het fonds geslotenis, leidt deze systematiek (waarin de 15.171 gewezendeelnemers niet meetellen) naar de mening van hetbestuur tot onzinnige resultaten. Desondanks volgtonderstaand het resultaat van deze voorgeschrevenberekening:

kosten pensioenbeheeraantal / bedragen in €

2017 2016

aantal deelnemers 926 871

kosten pensioenbeheer 817.508 800.000

gem. kosten per deelnemer 883 918

Het is voor SPR relevanter om te kijken naar een maatstafdie rekening houdt met de specifieke situatie van hetfonds, derhalve op basis van het totaal aantaldeelnemers inclusief de gewezen deelnemers.Uitgaande van de gemiddelde som van het totaal aantaldeelnemers bedroegen de kosten van pensioenbeheer€ 50,75 per deelnemer/pensioengerechtigde. In 2016was dit bedrag € 49,57 per deelnemer/pensioengerechtigde. Per saldo zijn de kosten perdeelnemer/pensioengerechtigde dus licht gestegen.Nogmaals wordt benadrukt dat deze kosten geheel voorrekening van de voormalig aangesloten ondernemingenkomen en dus geen effect hebben op het financiële

resultaat van het pensioenfonds of de pensioenen vande gewezen deelnemers en pensioengerechtigden.

vermogensbeheerkostenDe kosten van het vermogensbeheer worden deelsverantwoord in de staat van baten en lasten in dejaarrekening. Dit betreft de zogenaamde ‘out-of-pocket-kosten’, ofwel de kosten die SPR daadwerkelijk betaaltvoor het vermogensbeheer. In 2017 is dit een bedrag van€ 1,0 miljoen (2016: € 0,9 miljoen). Deze kosten zijnonderdeel van het beleggingsrendement van het fonds.

Daarnaast zijn er andere, niet-direct zichtbare kosten dieverbonden zijn aan het vermogensbeheer. Dit zijn dekosten die binnen de onderliggende beleggingsfondsendirect verrekend worden met de waarde van debeleggingen van het fonds en niet tot uitdrukkingkomen in separate facturen. Het gaat hierbij ombeheerkosten van beleggingsfondsen en om aan- enverkoopkosten van deze beleggingsfondsen. Ookbetreft het de kosten als gevolg van transacties binnende beleggingsfondsen waarin het pensioenfondsbelegt. Al deze kosten zijn weliswaar niet directzichtbaar in de vorm van uitgaven door hetpensioenfonds, maar vormen feitelijk wel een grotekostenpost als het om vermogensbeheer ten behoevevan pensioenen gaat. Daarom moeten pensioenfondsendeze kosten ook verantwoorden in hun jaarverslagen.

Vermogensbeheerder KCM en het pensioenfondsspannen zich in om een zo goed mogelijk inzicht teverkrijgen in deze kosten. De meeste beheerders vanbeleggingsfondsen zijn daarbij behulpzaam door hetpubliceren van de daarvoor gehanteerde gegevens. Tenaanzien van de transactiekosten, voortkomend uit aan-en verkopen van beleggingen, gaat het evenwel omschattingen. Hierbij zijn de ‘kosten per trade’ en deomloopsnelheden binnen de beleggingsfondsengebruikt – onder de aanname dat toe- enuittredingskosten van een beleggingsfondskostendekkend zijn voor de bijbehorende transactiesbinnen dit beleggingsfonds. In geval de fondsbeheerdervan het beleggingsfonds wel een opgave doet van detransactiekosten van het fonds, is uiteraard deze opgavegehanteerd.

De schatting van de totale vermogensbeheerkosten is tezien in de volgende tabel.




Als maatstaf voor de beheerkosten is de OngoingCharges Figure (OCF) van de beleggingsfondsen waarinbelegd wordt, gebruikt. De OCF bevat debeheervergoeding plus de administratiekosten,accountantskosten, bewaarkosten, kosten voorsecurities lending e.d. van het beleggingsfonds.Beleggingsfondsen publiceren de OCF in hunjaarverslagen. Aangezien het boekjaar vanbeleggingsfondsen per fonds verschilt en dejaarverslagen niet altijd tijdig voor het jaarwerk van SPRbeschikbaar zijn, is de meest recent gepubliceerde OCFgebruikt. Als een beleggingsfonds geen OCF, maar TER(Total Expense Ratio) rapporteert, is deze maatstafgebruikt. In relatie tot wat hierboven al vermeld is: de inde tabel per beleggingscategorie vermeldebeheerkosten maken onderdeel uit van de kosten van debeleggingsfondsen waarin SPR belegt en worden nietdirect in rekening gebracht bij SPR. Deze kosten zijndaarom niet expliciet terug te vinden in de jaarrekeningvan SPR. De beheerkosten die bij 'totaal overige kosten'vermeld staan, worden wel direct in rekening gebrachtbij SPR; deze kosten zijn derhalve in beginsel wel terugte vinden in de jaarrekening van SPR. Verschillen tussendeze kosten en de jaarrekening gepresenteerde kostenkomen voort uit timingissues en verrekeningen vanverkregen kortingen die KCM doorgeeft aan SPR.

Met betrekking tot de performancegerelateerde kostenis de werkelijk gerekende prestatiebonus over hetvoorliggende kalenderjaar gerapporteerd. Dit isuitsluitend van toepassing bij de categorie hedge funds,de categorie waaruit SPR zich mede om deze (relatief)hoge bonussen in de loop van het verslagjaar nagenoegteruggetrokken heeft.

De totale kosten van vermogensbeheer wordengerelateerd aan het gemiddeld belegde vermogen vanhet pensioenfonds in dat jaar. In 2017 bedroeg hetgemiddeld belegd vermogen € 1.082 miljoen.Procentueel komen de totale kosten van hetvermogensbeheer daardoor op 46 basispunten (0,46%)van het gemiddeld belegd vermogen. In 2016bedroegen deze procentuele kosten 56 basispunten(0,56%). Er is dus sprake van een duidelijke daling.

De vermogensbeheerkosten zijn afhankelijk van debeleidskeuzes van SPR die weer gerelateerd zijn aan hetrisicoprofiel van SPR en de hieruit voortvloeiendebeleggingsmix. Gedurende de laatste jaren vertoondende procentuele vermogensbeheerkosten eenstructurele daling (vanaf 0,70% in 2014), die zich in 2017heeft doorgezet. De daling van devermogensbeheerkosten is te herleiden tot betere

kosten vermogensbeheerin € 1.000

Beheer-kosten

Performancegerelateerde

kosten Transactie-kosten Totaal 2017 Totaal 2016

vastgoedbeleggingen 227 0 0 227 261

aandelen 224 0 110 334 288

vastrentende waarden 1.336 0 213 1.549 1.218

hedge funds 452 197 144 793 1.834

overige beleggingen 112 0 2 114 90

overlay-beleggingen 357 0 288 645 850

totaal kosten toe te wijzen aancategorieën 2.708 197 757 3.662 4.541

kosten fiduciair beheer 866 0 0 866 863

bewaarloon 144 0 0 144 148

overige kosten 309 0 0 309 245

Totaal overige kosten 1.319 0 0 1.319 1.256

totale kosten van vermogensbeheer 4.027 197 757 4.981 5.797

als bps van het gemiddeld belegdvermogen 37 2 7 46 56




prijsafspraken met de fiduciaire vermogensbeheerder,de toenemende allocatie naar passieveaandelenbeleggingen (die in de regel lagerebeheervergoedingen en transactiekosten kennen danactieve producten) en - specifiek voor 2017 - hetafbouwen van de investeringen in hedge funds.Beleggingen in hedge funds leidden elk jaar tot eensubstantiële kostenpost en de verhouding tussen dezekosten en het rendement was zodanig dat SPR beslotenheeft geheel uit de beleggingscategorie te stappen.Doordat het verkopen van de hedge funds pas konplaatsvinden aan het einde van het eerste kwartaal in2017 zijn de kosten voor deze categorie in hetverslagjaar, gecombineerd met deperformancegerelateerde vergoeding over 2016,alsnog aanzienlijk. In 2018 zullen deze kosten verderafnemen, hetgeen naar verwachting zal leiden tot eenverdere daling van de vermogensbeheerkosten.

De toelichting op de kosten van vermogensbeheer in ditbestuursverslag wijkt af van de kosten zoalsgepresenteerd in de jaarrekening. Deze toelichting inhet bestuursverslag is gebaseerd op de AanbevelingenUitvoeringskosten van de Pensioenfederatie. In dejaarrekening zijn de kosten verantwoordovereenkomstig de Richtlijnen van de Raad voor deJaarverslaggeving. In de jaarrekening betreft het, zoalshierboven al gemeld, de kosten die direct voor rekeningvan het fonds zijn gekomen. In onderstaande tabel is deaansluiting tussen de kosten van vermogensbeheer,zoals gepresenteerd in het bestuursverslag en in dejaarrekening weergegeven. De door KCM verkregen en

doorgegeven kortingen op beheerkosten vanbeleggingsfondsen worden hierin opgeteld bij de in dejaarrekening op genomen kosten: door deze kostenbetaalt SPR minder kosten, maar voor de presentatie vande kosten van vermogensbeheer in dit bestuursverslagwordt uitgegaan van de kosten zonder deze kortingen.

benchmarking van resultaten enuitvoeringskostenTen behoeve van benchmarking van devermogensbeheerkosten van het pensioenfonds,participeert SPR in de zogeheten IBI Benchmark van hetInstitutioneel Benchmarking Instituut (IBI). In dezebenchmark worden door pensioenfondsen aantoezichthouders gerapporteerde gegevens - opvrijwillige basis - met elkaar vergeleken. Daarnaast issinds 2016 een vergelijking van de prestaties vanpensioenfondsen mogelijk aan de hand van de door DNBperiodiek gepubliceerde toezichtsgegevens. In dezeparagraaf wordt een analyse gegeven van hetrendement, de kosten en het risico van de totalebeleggingsportefeuille over 2016, aangezien debenchmarkinggegevens over 2017 pas beschikbaarkomen na de indiening van de verslagen over dat jaar.Ten behoeve van benchmarkgegevens worden detransactiekosten gebruikelijk niet meegenomen. Dezetransactiekosten bedroegen in 2016 8 basispunten(0,08%). De vergelijking is daarom gebaseerd op eenniveau van 0,48% aan vermogensbeheerkosten.

kosten vermogensbeheer: aansluiting met jaarrekeningx € 1.000

Beheer-kostenPerformance

gerelateerde kosten Transactie-kosten Totaal 2017 Totaal 2016

beheervergoedingen 0 0 5 5 9

kosten fiduciair beheer 512 0 0 512 461

bewaarloon 144 0 0 144 148

overige kosten 311 0 0 311 257

kosten opgenomen in dejaarrekening 967 0 5 972 875

kosten gesaldeerd met indirectebeleggingsopbrengsten 2.501 197 752 3.450 4.922

door fiduciair managerdoorgegeven kortingen opbeheerkosten beleggingsfondsen 559 0 0 559 0

totale kosten vanvermogensbeheer 4.027 197 757 4.981 5.797




analyse dnb-gegevensDe gegevens in figuur 1 zijn ontleend aan Sprenkels &Verschuren die vergelijkbare grafieken op basis van dedatabase van DNB op zijn website publiceert. Het VEVgeldt hierbij als benadering voor het risicoprofiel van debeleggingsportefeuille. Dit is niet de meest optimalemaatstaf om het beleggingsrisico in kaart te brengen,maar het is wel een uniforme maatstaf. Hierdoor kunnengegevens van SPR vergeleken worden met eenrelevante peer group, zijnde andereondernemingspensioenfondsen.

Uit de figuur kan worden opgemaakt dat het fonds in2017 ten opzichte van het risicoprofiel eenbeleggingsrendement had dat onder de mediaan lag. Dehoge mate van renteafdekking door SPR is hiervoor eenverklaring.

Onderstaand wordt nader ingezoomd op de relatietussen het gerealiseerde rendement en devermogensbeheerkosten. In figuur 2 is de relatieweergegeven tussen het risico (VEV) en devermogensbeheerkosten voor dezelfde peer group alsin figuur 1. Het betreft cijfers over het jaar 2016.

Uit deze analyse blijkt dat de vermogensbeheerkostenvan het fonds relatief hoog zijn ten opzichte van hetrisico. De meeste ondernemingspensioenfondsen dieeen vergelijkbaar VEV hebben, hebben een lagerkostenniveau. Beperking van onderstaande analyse isdat het VEV niet een goed inzicht geeft in derisicobronnen. De veronderstelling van het bestuur isdat de hogere kosten in 2016 ten opzichte van

vergelijkbare pensioenfondsen met name veroorzaaktzijn door de allocatie naar relatief dure hedge funds.Zoals elders in dit verslag vermeld, is deze allocatieinmiddels fors afgebouwd; SPR neemt 'afscheid' vanbelegingen in hedge funds.

Het niveau van de vermogensbeheerkosten kan alsindicator worden gezien voor de aard van debeleggingsmix. Fondsen met een relatief hoge allocatienaar illiquide beleggingen, zoals hedge funds en niet-genoteerd vastgoed, zullen in de regel een relatief hoogkostenniveau hebben, terwijl fondsen met een relatiefhoge allocatie naar liquide beleggingen in de regel eenrelatief lager kostenniveau zullen hebben.

analyse IBI-benchmarkingrapportDoor het Institutioneel Benchmarking Instituut (IBI) iseveneens een analyse gemaakt van devermogensbeheerkosten van het fonds in 2016. De peergroup in dit benchmarkonderzoek is echter maar klein:negen ondernemingspensioenfondsen met eenvermogen tussen € 1 miljard en € 5 miljard. Het totaleuniversum van IBI-benchmarking bestaat uit 31pensioenfondsen. De resultaten van deze analyse staanin de “vlieger” in figuur 3.

figuur 1: beleggingsrendement 2017

rend

emen

t (YT

D)

10%

5%

0%

100% 110% 120% 130% 140%

gem. = 4,6%

gem. = 117,7%

vereiste dekkingsgraad

figuur 2: vermogensbeheerkosten

1,5%

1,0%

0,5

0,0%

verm

ogen

sbeh

eerk

oste

n (%

gem

...

100% 110% 120% 130%

vereiste dekkingsgraad

gew. gem. = 0,35%




figuur 3: prestaties vermogensbeheer SPR

benchmarkkosten - index

implementatie - index

asset allocatieindex

1-jarig rendementindex

alpha index

fondsibi universumibi peergroep

5-jarig rendementindex

210180150120806030

0

Zoals blijkt, heeft SPR een vergelijkbare kostenstructuur('benchmarkkostenindex) met de IBI-peer group. Ditbeeld is enigszins afwijkend van de analyse van de DNB-data, en dat heeft mede te maken met het feit dat in deIBI-analyse de vermogensbeheerkosten wordengecorrigeerd voor de beleggingsmix. Dit hangt samenmet het feit dat beleggingscategorieën als hedge fundsnu eenmaal duurder zijn dan een passieve belegging inaandelen. Rekening houdend met de beleggingsmix vanSPR geldt een benchmarkkostenniveau van 51basispunten, wat hoger is dan de feitelijkevermogensbeheerkosten van het fonds over 2016.

Dat de implementatie van het beleggingsbeleid bij SPRvoor een belangrijk deel passief is, blijkt ook uit eenander punt in de ‘vliegergrafiek’: de zogeheten alpha-index is namelijk in lijn met die van de anderepensioenfondsen. Passief beleggen wordt meer enmeer de norm in de pensioenwereld.

De zogeheten implementatie-index geeft aan inhoeverre gebruik wordt gemaakt van extra "lagen" dienoodzakelijk zijn voor het kunnen beleggen in deverschillende beleggingscategorieën (bijvoorbeeld viafund-of-funds). Op dit punt scoort SPR hoger dan depeer group en het universum: het fonds belegt meer viabeleggingsfondsen dan andere pensioenfondsen doen.

Voorts blijkt uit de assetallocatie-index dat SPR eenbeleggingsmix heeft die qua spreiding niet veel afwijkt

van de IBI-peer group. Wat wel afwijkt is het rendement.Op de '1-jarig rendement-index' en ‘5-jarig rendement-index’ scoort het fonds beter dan de peer group. Hetbetere resultaat ten opzichte van de peer group en hetIBI-universum wordt met name veroorzaakt door hetbetere resultaat op de renteafdekking. SPR heeftgemiddeld een hogere renteafdekking gehad en datgegeven heeft in de laatste jaren relatief veelbijgedragen aan het beleggingsrendement.

Het actieve beheer van delen van de beleggingsmixheeft negatief bijgedragen aan de performance over deperiode 2013-2016: de gemiddelde excess returnbedroeg namelijk -1,5% tegenover -0,3% voor de peergroup van IBI. De conclusie is dat de kosten van actiefbeheer zich niet eenvoudig laten vertalen in extrarendement. Reden voor het bestuur van SPR om minderactief te beleggen.

oordeel van het bestuur over deontwikkeling van de uitvoeringskostenDe kosten verbonden aan het pensioenbeheer wordensinds jaar en dag volledig gedragen door de (voormalig)aangesloten ondernemingen. Ook in de situatie van hetgesloten pensioenfonds is deze afspraak met devoormalige werkgever voor onbepaalde tijd vastgelegd.Dat betekent dat de ontwikkeling van deze kosten voorde deelnemers en pensioengerechtigden van het fondsniet direct relevant is. Deze kosten hebben immers geeninvloed op het resultaat van SPR. Desondanks streeft hetfonds ernaar om deze kosten te beheersen en op eenacceptabel niveau te houden, ook in relatie tot anderefondsen. De conclusie is dat de kosten per deelnemer in2017 licht zijn gestegen ten opzichte van 2016. Dit laatzich grotendeels verklaren door hogere kosten voorpensioenuitvoering als gevolg van inhuur van derdepartijen ten behoeve van adviezen om te blijven voldoenaan weten regelgeving en verplichte bijdragen aanDNB, AFM en het nationale pensioenregister.

Voor de komende jaren verwacht het bestuur eenstijgende trend van de kosten van pensioenbeheer,gezien de toename van verplichtingen voortkomendeuit weten regelgeving. Expliciet genoemd hiervoorworden: de Algemene verordeninggegevensbescherming, de verplichte instelling van eenraad van toezicht en de implementaties vansleutelfuncties als gevolg van de Europese IORP-II-richtlijn. Een eventuele toekomstige uitbesteding vanwerkzaamheden aan een andere partij dan Randstad




Groep Nederland zal vermoedelijk tot een verdere,substantiële stijging van de pensioenbeheerkostenkunnen leiden.

Ten aanzien van de kosten voor vermogensbeheer is hetbestuur licht positief gestemd over de constatering datSPR er dit jaar in geslaagd is om deze kosten duidelijk teverlagen. Het verkopen van de beleggingen in hedgefunds heeft met name bijgedragen aan dit resultaat. Dekostenoverweging is, mede dankzij de toegenomentransparantie, een belangrijkere rol gaan spelen bij debesluitvorming omtrent de inrichting van debeleggingsportefeuille en evaluatie van resultaten.



algemene ontwikkelingenop beleggingsgebiedeconomische ontwikkelingen in 2017Economisch gezien was 2017 een goed jaar. Deeconomische groei die in 2016 reeds zichtbaar was,heeft zich doorgezet en begon bovendien steeds meervastere vorm te krijgen. Met name in de VerenigdeStaten was het economisch herstel sterk. De outputgaps zijn in de meeste sectoren zo goed als verdwenen,en dat vertaalt zich in aantrekkende investeringen eneen afname van de werkloosheid. Ook in Europa werdhet herstel steeds krachtiger. Omdat Europa nog achterloopt op de Verenigde Staten, gaat dit herstelvooralsnog gepaard met beperkte additioneleinvesteringen en loonstijgingen. De aantrekkende groeigaat gepaard met een positieve ontwikkeling in debedrijfswinsten. Dit heeft zich in 2017 vertaald in hogerendementen voor de aandelenmarkten.

Qua (geo)politieke ontwikkelingen was 2017 ook eeninteressant jaar voor beleggers. Allereerst was er deinauguratie van Trump als president van de VerenigdeStaten begin 2017. Met Trump is het politieke risicotoegenomen. Zo besloot Trump om uit hetKlimaatakkoord van Parijs te stappen, kondigde hij aanheffingen te zullen instellen op buitenlandse producten,kondigde hij aan uit de Iran-deal te willen stappen, enzette hij het conflict met Noord-Korea op scherp. Intoenemende mate lijkt het erop dat ‘America First’gepraktiseerd wordt door de Amerikaanse regering endat maakt het beleid minder voorspelbaar hetgeenconsequenties kan hebben voor de positie van deVerenigde Staten in de wereld.

Ook in Europa waren er de nodige ontwikkelingen. Debelangrijkste was de verkiezing van Macron alspresident van Frankrijk in april. Met de verkiezing vanMacron is een ruk naar rechts voorkomen, en daarmeeis eveneens de pro-Europa houding van Frankrijkgeborgd. Macron heeft aangekondigd forsehervormingen te willen doorvoeren. De komende jarenzal moeten blijken in welke mate hij hier in zal slagen.Ook Brexit staat nog steeds hoog op de politiekeagenda. Inmiddels lijkt het erop dat de Brexit minderhard zal zijn dan aanvankelijk gedacht. De onzekerheidrond dit proces is echter nog steeds groot dus het ismoeilijk om hier concrete uitspraken over te doen. Dezeonzekerheid heeft in 2017 gevolgen gehad voor het

Britse pond, de inflatie, de aandelenmarkten en deeconomische groei in Engeland.

In 2017 was het monetair beleid overwegendaccomoderend. In de Verenigde Staten is de rente met0,75% verhoogd en ook de Bank of England heeft eeneerste rentestijging doorgevoerd. Dit zijn echterbescheiden stapje richting een monetair-neutraalbeleid. In Europa heeft de ECB de rente gelijk gehoudenin 2017; ook heeft de ECB het opkoopprogrammagecontinueerd in 2017.

Tegen de achtergrond van een stevige economischegroei en een monetair beleid dat de economischeopleving niet frustreert, hebben de financiële marktengoede resultaten laten zien in 2017. Dit geldt zowel voorde aandelenmarkten als de obligatiemarkten. Deaandelenmarkten profiteerden met name van de groeiin de bedrijfswinsten, en de obligatiemarktenprofiteerden vooral van de daling in de credit spreads.

aandelenIn 2017 behaalden aandelen een goed resultaat.Aandelen ontwikkelde markten behaalden eenrendement van 8,3% en aandelen opkomende landenbehaalden een rendement van 22,5%. Dit zijn derendementscijfers in Euro. Bedacht moet worden dathier nog valuta-effecten in zitten. Omdat de Euro in 2017ten opzichte van vrijwel alle andere valutageapprecieerd is, zijn de rendementen in lokale valutanog een stuk hoger. Keerzijde van de hogeaandelenrendementen is dat de aandelenmarkteninmiddels een waarderingsniveau hebben bereiktwaarbij markten relatief duur beginnen te worden; ditgeldt met name voor de Verenigde Staten. Dit betekentdat de verwachte rendementen voor de komende jarenlager zijn dan voorheen. Dit blijft een aandachtspunt.

staatsobligatiesIn Europa zijn de rentes licht gestegen in 2017. De yieldvan Duitse 10-jaars staatsleningen steeg met ruim 20basispunten. De continuering van het beleid van de ECBalsmede de aanhoudende lage inflatie hebben gezorgdvoor een stabiele ontwikkeling in de yields.

In de Verenigde Staten daarentegen is de yield curveverder afgevlakt. Dit komt door het beleid van de FederalReserve wat er voor heeft gezorgd dat de korte renteszijn gestegen, terwijl de lange rentes nauwelijks zijn

beleggingen.



beleggingen.

veranderd. Dit laatste was het gevolg van redelijkstabiele inflatieverwachtingen.

overige beleggingscategorieënDe beleggingen in Nederlandse woninghypothekenbehaalden in 2017 een rendement van 3,8%. Dat is eenredelijke spread ten opzichte van de swap rentes. Dedaling in de vereiste spreads is hier mede debet aangeweest.

Ook bedrijfsobligaties deden het goed in 2017. Zijprofiteerden van de afnemende credit spreads(kredietopslag vanwege kredietrisico). Dit deed zichvoor in zowel Europa als de Verenigde Staten. Bij deAmerikaanse high yield-markt (markt voorhoogrentende obligaties) is de credit spread eind 2017gedaald tot ongeveer 330 basispunten en in Europahigh yield-markt tot 230 basispunten. Deze spreads zijnlaag in historisch perspectief en dat maakt dat dezemarkten, net als de aandelenmarkten, relatief gezien aande dure kant zijn.

De beleggingen in niet-genoteerd vastgoedrealiseerden een rendement van 14,0% in 2017. Ditbetreffen beleggingen in Nederlandse woningen enwinkels. Met name de Nederlandse woningen deden hetgoed in 2017. Er is nog steeds veel vraag naarhuurwoningen in de vrije sector; per saldo is het aanbodnog steeds lager dan de vraag. De verwachting is dat ditde komende paar jaren zo zal blijven. Bij dewinkelbeleggingen is selectie van de juiste locaties zeerbelangrijk. Generiek ondervindt deze vastgoedsectorveel hinder van de ontwikkelingen op het gebied vaninternet-shopping. Echter, niet alle winkels enwinkelcentra hebben hier evenveel last van.

valutaHet jaar 2017 stond in het teken van een sterke euro.Vrijwel alle valuta zijn gedeprecieerd ten opzichte vande euro. De US dollar verloor 13,8% ten opzichte van deeuro, en de Japanse yen ruim 10%. Ook de valuta’s vande opkomende landen moesten terrein prijs geven. Desterkte van de euro is mogelijk een gevolg van heteconomisch herstel in Europa wat er voor zorgt dat degroeiverschillen tussen Europa en de andere landenkleiner wordt. Wat mogelijk ook een rol speelt is dat depolitieke onzekerheid met betrekking tot de VerenigdeStaten, en daarmee de US dollar. Als deze doorbeleggers als groot wordt beschouwd, dan kan dat ertoe

leiden dat grotere posities worden aangehouden inEuro’s.

Voor wat betreft de depreciatie van de US dollar kan eenverklaring zijn gelegen in het renteverschil tussen deVerenigde Staten en Europa. Het verschil tussen deLibor (dollar) rente en Euribor (euro) rente is erg grootgeworden in 2017 en dat heeft er voor gezorgd dat hethedgen van het US dollar risico voor Europese beleggersduur is geworden. Daar staat echter tegenover dat hetvoor Amerikaanse beleggers juist interessant isgeworden om gehedged te beleggen in Europeseaandelen en bedrijfsobligaties. De kapitaalstroom diehiermee verbonden is,heeft per saldo een opwaartseffect op de waarde van de US dollar.

beleggingsbeleid en -rendementbeleggingsbeleid stichting pensioenfondsrandstadOndanks dat het fonds meer dan twee jaar geleden eengesloten fonds is geworden, geldt nog steeds dat hetfonds relatief veel jonge deelnemers en weiniggepensioneerden heeft. Consequentie van het zijn vaneen gesloten fonds is dat er geen premie-inkomstenmeer zijn. Dat betekent dat de realisatie van de ambitievan het fonds grotendeels afhankelijk is van debeleggingen en zodoende van het gevoerdebeleggingsbeleid. Hoewel het beleggingsbeleid van hetfonds nog steeds gericht is op de lange termijn, geldtdat er veel aandacht is voor de kortetermijnrisico’s.Gezien de hoogte van de dekkingsgraad van het fonds– het fonds kampt met een reserve- en eendekkingstekort - is de financiële draagkracht beperkt.Dat betekent dat het fonds behoedzaam omgaat met hetnemen van risico’s. Ook het financieel toetsingskader(FTK) dwingt SPR om nauwgezet op dekortetermijnrisico’s te sturen.

Centraal in het beleggingsbeleid staat het onderscheidin een matchingportefeuille en eenrendementsportefeuille. De matchingportefeuille heeftals beleggingsdoelstelling het realiseren van eenresultaat dat gelijk is aan het resultaat op de afgedektepensioenverplichtingen. In deze portefeuille wordt hetrenterisico afgedekt. Hiervoor worden beleggingengebruikt die een laag kredietrisico kennen, zoals



beleggingen.

staatsleningen van eurozone-landen met een hogerating. De rendementsportefeuille heeft alsbeleggingsdoelstelling het behalen van een voldoendehoog rendement, waardoor de financiële positie van hetfonds zich verbetert en waardoor er op termijn weermogelijkheden tot toeslagverlening ontstaan. Binnengrenzen worden beide portefeuilles gescheiden vanelkaar beheerd. De som van beide bepaalt het totalebeleggingsrisico dat het fonds loopt en hetbeleggingsrendement dat het fonds genereert.Daarnaast wordt de optelling van beide portefeuillesgebruikt voor verslaggevingsdoeleinden (zoals dejaarrekening en de periodieke rapportages aan DeNederlandsche Bank). Het vermogen van SPR wordtbinnen de matching- en rendementsportefeuillesbelegd op basis van vastgelegde verhoudingen tussende verschillende beleggingscategorieën. Op basis vande asset-&-liability-(ALM-)studie die in 2015 isuitgevoerd, is een strategisch beleggingsbeleidontwikkeld, waaronder een strategischenormportefeuille. Hierin zijn voor de verschillendebeleggingscategorieën bandbreedtes opgenomen dievan toepassing zijn voor de komende jaren. Daarnaastwordt er jaarlijks een beleggingsplan opgesteld waarbijhet strategische beleggingsbeleid als referentiekaderfungeert. Ook in het jaarlijkse beleggingsplan zijnbandbreedtes vastgelegd waarbinnen fluctuaties in dewaarde van de beleggingen zich mogen voordoen.Bovendien is het mandaat waarmee de fiduciairevermogensbeheerder van het fonds, KCM, kan werken,begrensd door een zogeheten risicobudget dateveneens jaarlijks opnieuw wordt vastgesteld. Tenbehoeve van de vaststelling van dit risicobudget en voorde uitvoering van het vermogensbeheer binnen dekaders van dit budget maken SPR en KCM voortdurendafwegingen omtrent de vraag of het nemen van(beleggings)risico naar verwachting beloond wordt.Aan de hand daarvan wordt bepaald hoe het te nemenrisico het beste verdeeld kan worden over deverschillende beleggingscategorieën.

Hoewel het nemen van beleggingsrisico geen doel opzich is, is het niettemin noodzakelijk ombeleggingsrisico te nemen ten einde de financiëlepositie van het fonds te verbeteren en uitzicht te houdenop toekomstige toeslagverlening. Het nemen vanbeleggingsrisico brengt ook de kans op tegenvallenderendementen met zich mee en een daaruitvoortvloeiende verslechtering van de financiële positievan het fonds. Het bestuur bepaalt jaarlijks welk risico

aanvaardbaar wordt geacht. Dit wordt tot uitdrukkinggebracht in de vorm van een risicobudget voor KCM. Hetis aan KCM om binnen het risicobudget en binnen dekaders van het jaarlijkse beleggingsplan voorstellen tedoen over de inzet van dit risico.

Met betrekking tot de verdeling van het vermogen is hetuitgangspunt dat spreiding over beleggingscategorieëngewenst is. Zo wordt in beginsel voorkomen dat deuitkomsten van de beleggingen – en afgeleid daarvande dekkingsgraad van SPR – te veel afhankelijk wordenvan één soort risico. Het renterisico manifesteert zichvooral in de matchingportefeuille. In dematchingportefeuille wordt geïnvesteerd instaatsobligaties met lange looptijden en in renteswaps.Het zakelijkewaardenrisico concentreert zich vooral inde rendementsportefeuille. In derendementsportefeuille wordt voornamelijk belegd inzakelijke waarden, zoals aandelen en onroerend goed;maar ook in woninghypotheken en bedrijfsobligaties.Naast de splitsing van de beleggingen in tweeportefeuilles en het afdekken van het renterisico van depensioenverplichtingen worden de risico’s van debuitenlandse valuta’s waarin het meeste belegd wordt,de Amerikaanse dollar, het Britse pond en de Hongkong-dollar voor 75% afgedekt.

maatschappelijk verantwoord beleggenHet bestuur van SPR heeft een beleid vastgesteld tenaanzien van maatschappelijk verantwoord beleggen.Het bestuur vindt dat bij de uitvoering van hetbeleggingsbeleid aandacht moet worden besteed aansociale onderwerpen, milieuvraagstukken en corporategovernance. Het pensioenfonds maakt daarbij gebruikvan de maatschappelijk verantwoorde-beleggingsoplossing van KCM. Hierbij worden deprincipes van de Global Compact van de VerenigdeNaties als uitgangspunt gehanteerd. Deze tien principeszijn gerelateerd aan arbeidsnormen, mensenrechten,milieu en anti-corruptie en vinden hun oorsprong ininternationaal breed geaccepteerde verdragen, zoals deUniversele Verklaring van de Rechten van de Mens en deconventies van de International Labour Organisation.

Het maatschappelijk-verantwoord-beleggingsbeleid isop verschillende wijzen ingebed in debeleggingsportefeuille en heeft zijn weerslag opverschillende onderdelen:



beleggingen.

• Engagement; aangaan van dialoog metondernemingen om veranderingen te bewerkstelligen;

• Uitsluiting; bedrijven die direct betrokken zijn bij deproductie van controversiële wapens (anti-persoonsmijnen, kernkoppen, of clusterbommen)worden uitgesloten van belegging. Sinds 2013 geldteen wettelijk verbod op het (laten) uitvoeren vantransacties, het verstrekken van leningen of verwervenvan niet vrij verhandelbare deelnemingen in bedrijvendie betrokken zijn bij de productie, distributie ofverkoop van clustermunitie of cruciale onderdelendaarvan. Eenmaal per jaar wordt, na overleg tussen deAFM, brancheorganisaties en marktpartijen, eenindicatieve lijst van betrokken ondernemingengepubliceerd en aangepast. Het bestuur van SPR zieterop toe dat niet belegd wordt in bedrijven op dezelijst. In de uitbestedingsovereenkomst met KCM en hetjaarlijks op te stellen beleggingsplan, is naderomschreven op welke wijze KCM namens SPR invullinggeeft aan dit verbod.

beleggingsmix en -rendementDe beleggingsmix die SPR in 2017 met betrekking tot hetvermogensbeheer gehanteerd heeft, staat vermeld inonderstaande tabel.

Deze beleggingsmix is vastgelegd in hetgeactualiseerde beleggingsplan dat in februari 2017 isgeïmplementeerd. Ten opzichte van het beleggingsplan2016 kende dit plan enkele wijzigingen. Het meest in hetoog springende is de afbouw van debeleggingscategorie ‘hedge funds’ (absoluutrendement); de hoge kosten van deze beleggingen ende teleurstellende rendementen in de afgelopen jarenwaren de redenen hiervoor. De vrijkomende middelenzijn voornamelijk binnen de categorie ‘hoogrentendeleningen’ in subcategorie ‘structured credit’ belegd.Daarnaast is er verder geïnvesteerd inhypotheekleningen; door de hoge creditspread heeft

deze categorie een aantrekkelijk verwacht rendementen deze categorie zorgt ook voor meer diversificatie inde portefeuille.

Ten behoeve van de renteafdekking hanteert het fondseen dynamische rentestaffel. Kern van deze staffel is datde renteafdekking afhankelijk is van het niveau van derente. In 2017 is onveranderd 56% van derentekarakteristieken van de verplichtingen afgedekt(op basis van de swapcurve; dit is circa 80% op basis vande toezichtscurve).

Het risicobudget, in casu de dekkingsgraadvolatiliteit opbasis van de toezichtscurve, bedroeg in het verslagjaar6,9%. Het actuele risico heeft hier gedurende het jaarruim onder gelegen. Dit is een gevolg van de financiëlepositie van het fonds en de onzekerheid in deeconomische omgeving.

SPR behaalde de laatste tien jaar debeleggingsrendementen zoals vermeld in onderstaandetabel.

beleggingsrendementen 2007-2016in %

2017 2016 2015 2014 2013 2012 2011 2010 2009 2008

beleggingsrendement SPR 0,3 10,8 (0,6) 34,0 (3,8) 16,0 9,6 17,4 (1,1) 3,7

Aan het eind van het verslagjaar is 52,9% van het belegdvermogen van SPR geïnvesteerd in dematchingportefeuille en 47,1% in derendementsportefeuille. Deze verdeling wijkt af van de

strategische verdeling (55% matchingportefeuille en45% rendementsportefeuille), maar valt binnen devastgelegde bandbreedtes van het beleggingsplan. Deallocatie van alle beleggingen over de portefeuilles en

beleggingsmix 2017in %

belegggingscategorie normweging

matchingsportefeuille (55%)

- 56% renteafdekking verplichtingen

o.b.v. toezichtscurve (= 75-80% op swaprente)

rendementsportefeuille (45%)

- aandelen ontwikkelde landen 24,4

- aandelen opkomende landen 8,9

- onroerend goed 11,1

- absoluut rendement 0,0

- bedrijfsobligaties 16,7

- hypotheekleningen 16,7

- hoogrentende leningen 16,7

- liquiditeiten 5,6



beleggingen.

beleggingscategorieën is zichtbaar in onderstaandetabel.

samenstelling beleggingen per portefeuille per beleggingscategorie ultimo jaar

beleggingscategorie beheerders 2017

feitelijke allocatie in € feitelijke allocatie in %

2017 2016 2017 2016

matchingportefeuille 568.876 573.000 52,9 52,6

vastrentende waarden 568.876 573.000 52,9 52,6

- staatsobligatiesdiscretionaire staatsobligaties van A,NL, D, B, FIN en EU. 170.348 170.898 15,8 15,7

- LDI-fondsen Insight Investment 262.753 319.208 24,4 29,3

- geldmarktbeleggingen JP Morgan 134.773 85.623 12,5 7,9

- liquide middelen - 1.002 (2.729) 0,1 (0,3)

rendementsportefeuille 505.892 515.737 47,1 47,4

vastrentende waarden 270.978 228.268 25,2 21,0

- hypothecaire leningen Aegon AM 101.645 87.109 9,5 8,0

- bedrijfsobligatiesBlackrock, Legal & General, StandardLife Investments 83.693 81.743 7,8 7,5

- hoogrentende leningen(bedrijven) Lazard 55.066 27.948 5,1 2,6

- hoogrentende leningen(landen) Kempen structured credit pool 27.611 0 2,6 0,0

- geldmarktbeleggingen JP Morgan 0 31.468 0,0 2,9

- liquide middelen - 2.963 0 0,3 0,0

aandelen 168.296 174.658 15,7 16,0

- ontwikkelde markten Northern Trust 120.326 130.621 11,2 12,0

- opkomende markten Northern Trust 47.970 44.037 4,5 4,0

Vastgoed 64.064 59.099 6,0 5,4

- niet-genoteerd vastgoedNederland Altera Vastgoed 64.064 59.099 6,0 5,4

absoluut rendement 1.203 54.023 0,1 5,0

- hedge funds Prisma 1.203 54.023 0,1 5,0

financiële derivaten 1.351 (311) 0,1 0,0

- valutatermijnderivaten discretionaire termijncontracten 1.351 (311) 0,1 0,0

totaal beleggingen 1.074.768 1.088.737 100,0 100,0

De tabel 'Samenstelling beleggingen' laat zien dat tenopzichte van 2016 de matchingportefeuille relatief evengroot is gebleven. Binnen de portefeuille is een grotereallocatie naar geldmarktbeleggingen zichtbaar. In de

rendementsportefeuille is duidelijk zichtbaar dat dedesinvesteringen in hedge funds zijn aangewend voorinvesteringen in hypotheken en hoogrentendeleningen.



beleggingen.

Het rendement van de totale portefeuille bedroeg over2017 0,3%. Dit rendement is opgebouwd uit eenrendement van -/- 6,2% voor de matchingportefeuille eneen rendement van 6,3% voor derendementsportefeuille. Het negatieve rendement vande matchingportefeuille is primair een reflectie van derentestijging die zich in het verslagjaar heeftvoorgedaan. De matchingportefeuille presteerde in2017 iets slechter dan haar benchmark; derendementsportefeuille presteerde beter dan debenchmark. In onderstaande tabel zijn de behaalderendementen per beleggingscategorie – en die van debenchmarks – opgenomen.

beleggingsrendementen 2017 per portefeuille percategoriein %

belegggingscategorie realisatie benchmark verschil

matchingportefeuille (6,2) (6,0) (0,2)

- vastrentende waarden (6,2) (6,0) (0,2)

- liquide middelen 0,0 0,0 0,0

rendementsportefeuille 6,3 5,8 0,5

- bedrijfsobligaties 2,4 2,4 0,0

- hoogrentende len. (bedrijven) (6,8) (7,2) 0,4

- hoogrentende len. (landen) (1,2) 1,0 (2,2)

- aandelen ontwikkelde landen 8,5 8,3 0,2

- aandelen opkomende landen 22,7 22,5 0,2

- genoteerd onroerend goed 13,5 13,5 0,0

- niet-genoteerd onroerend goed 14,0 14,0 0,0

- absoluut rendement (0,1) 0,6 (0,7)

- hypotheken 3,8 3,8 0,0

matchingportefeuilleDe matchingportefeuille heeft – zoals feitelijk hierbovenal vermeld – tot doel het repliceren van dekasstroomkarakteristieken van de verplichtingen c.q.het afdekken van het renterisico op depensioenverplichtingen van het fonds. Deze afdekking

gebeurt aan de hand van discretionaire beleggingen inlanglopende staatsobligaties – van voornamelijk vanDuitsland en Nederland – en in LDI-fondsen van InsightInvestment. Bij deze vermogensbeheerder belegt SPR invier fondsen. Met de matchingportefeuille wordtgetracht de impact van de UFR-rente op depensioenverplichtingen voor 56% af te dekken (op basisvan de swapcurve; op basis van de toezichtscurve komtdit overeen met een afdekking van 80%). Het perfectafdekken van het renterisico is niet mogelijk omdat er inde markt geen ‘UFR-instrumenten’ te verkrijgen zijn. Inde LDI-fondsen wordt de renteafdekking geëffectueerdmet behulp van rentederivaten en staatsobligaties.Bedrijfsobligaties en hypotheken maken geen deel uitvan de matchingportefeuille. Desalniettemin wordt bijhet matchen van de pensioenverplichtingen rekeninggehouden met de rentekarakteristieken van debedrijfsobligaties en de hypotheken die SPR inportefeuille heeft. In tabel "Verdeling afdekkingrenterisico" is weergegeven wat het relatief belang isvan de diverse instrumenten bij de renteafdekking.

Het rendement van de matchingportefeuille was,evenals de benchmark, negatief in 2017. De redenhiervoor was de lichte stijging van de rente in hetverslagjaar. De matchingportefeuille presteerdeslechter dan de benchmark, wat voornamelijk teverklaren is door de ontwikkeling van de swap-spreads.In de matchingportefeuille zitten naast rentederivatenook staatsobligaties van voornamelijk Duitsland,Nederland en Frankrijk. Het effectief rendement op dezestaatsleningen is minder fors gedaald dan de swaprente;het verschil tussen het effectief rendement opstaatsleningen en de swaprente wordt ook welaangeduid als de swapspread. De swaprente is de basisvoor de waardering van de benchmark. Om deze redenheeft de matchingportefeuille een slechter resultaatbehaald dan de benchmark.

In geld gemeten, bestaat de matchingportefeuille perultimo 2017 voor ongeveer 30% uit staatsobligaties,voor 46% uit LDI-fondsen van Insight Investment en voor24% uit het geldmarktfonds van JP Morgan. De grootstebeleggingen binnen de matchingportefeuille zijnweergegeven in volgende tabel.in %

2017

rentederivaten 45

staatsobligaties (nominaal) 7

staatsobligaties (inflatiegerelateerd) 0

bedrijfsobligaties en hypotheken 4

totaal 56



beleggingen.

x € 1.000

2017 2016

JP Morgan Euro Liquidity Fund 134.773 73.120

Insight LDI Solutions - EUR 30 year fund 85.339 117.257

Insight LDI Solutions - EUR Assets 30 year fund 78.590 92.197

Insight LDI Solutions - EUR 50 year swap fund 67.231 109.754

Insight LDI Solutions - EUR 20 year fund 31.593 0

France (Govt. Of) 1,0% - 25/5/2027 13.962 14.534

rendementsportefeuilleMet de rendementsportefeuille wil SPR zorgdragen voorpositieve beleggingsrendementen die ertoe leiden datde financiële positie van het fonds verbetert en erzodoende – op termijn – ruimte ontstaat voor verhogingvan de pensioenen van deelnemers enpensioengerechtigden.

SPR belegt binnen de rendementsportefeuille alleen inbeleggingsfondsen. Een groot deel van deze fondsenhanteert een passieve beleggingsstijl, een stijl waarbijvastgelegde markindices kostenefficiënt gevolgdworden. De samenstelling van derendementsportefeuille is hierboven vermeld. Deportefeuille heeft in 2017 een positief rendementgerealiseerd van +8,3%. De benchmark behaalde eenrendement van +7,9%. Zonder de valuta-afdekking zijndeze percentages +6,3% respectievelijk +5,8%.

De valuta-afdekking heeft in 2017 geld gekost en dat wasin het bijzonder het gevolg van de verzwakking van deeuro ten opzichte van de Amerikaanse dollar. Vooral debeleggingen in aandelen, hoogrentende leningen en

vastgoed deden het goed in 2017. De categorieaandelen ontwikkelde markten behaalde eenrendement van +8,5%, de categorie aandelenopkomende markten +22,7%, de categorie niet-beursgenoteerd onroerend goed +14,0%. De categoriehoogrentende leningen stelde teleur met negatieverendementen. In 2017 is het grootste deel van debeleggingen in hedge funds verkocht. Het laatste‘plukje’ zal in 2018 verkocht worden.

Een overzicht van de rendementen perbeleggingscategorie en hun benchmarks is opgenomenin onderstaande tabel.

in %, exclusief valuta-afdekking

2017realisatie

2017benchmark

relatieveperformance

aandelen ontwikkeldemarkten 8,5 8,3 0,2

aandelen opkomendemarkten 22,7 22,5 0,2

bedrijfsobligaties 2,4 2,4 0,0

hoogrentende leningen(bedrijven) (6,8) (7,2) 0,4

hoogrentende leningen(landen) (1,2) 1,0 (2,2)

beursgenoteerd onroerendgoed 13,5 13,5 0,0

niet-beursgenoteerdonroerend goed 14,0 14,0 0,0

absoluut rendement (hedgefunds) (0,1) 0,6 (0,7)

hypotheken 3,8 3,8 0,0

totaal 6,3 5,8 0,5



beleggingen.

x € 1.000

beleggingsfonds categorie beleggingsstijl 2017 2016

AeAM Dutch Mortgage Fund (Aegon) hypothecaire leningen actief 90.087 87.109

Kempen structured credit pool hoogrentende leningen (bedrijven) actief 55.066 0

Northern Trust Europe Custom ESG aandelen ontwikkelde markten passief 47.732 0

Altera Vastgoed Woningen onroerend goed (niet-genoteerd) actief 45.224 39.906

Standard Life Investments European Corporate BondFund

bedrijfsobligaties actief32.205 31.428

Northern Trust Europe RAFI Unit A EUR aandelen ontwikkelde markten actief 28.055 30.383

Lazard Emerging Market Debt Blend hoogrentende leningen (landen) actief 27.611 27.948

Northern Trust North America CUS ESG aandelen ontwikkelde markten passief 26.783 0

Blackrock Euro Investment Grade Corporate Bond Fund bedrijfsobligaties passief 26.263 25.672

Legal & General Euro Corporate Bond Fund bedrijfsobligaties actief 25.225 24.643

Northern Trust All Country Asia ex Japan Equity IndexFund

aandelen opkomende landen passief24.836 22.680

Northern Trust EM Custom ESG Equity Ind aandelen opkomende landen passief 23.135 0

Altera Vastgoed Winkels onroerend goed (niet-genoteerd) actief 18.840 18.778

Northern Trust U.S. RAFI Unit A EUR aandelen ontwikkelde markten actief 17.667 17.807

ASR Hypothekenfonds non-NHG hypothecaire leningen actief 11.558 0

De grootste beleggingen in de rendementsportefeuillezijn weergegeven in onderstaande tabel. Hierin zijn allefondsen opgenomen waarin de waarde van debeleggingen van SPR aan het einde van 2017 meer dan€ 10 miljoen bedraagt.

In de tabel is ook vermeld of er sprake is van eenpassieve of actieve beleggingsstijl. Het bestuur van SPRheeft de mening dat het volgen van een marktindex,passief beleggen, het uitgangspunt moet zijn bij debeleggingen in de rendementsportefeuille, in hetbijzonder in (nagenoeg) efficiënte markten alsaandelenmarkten in ontwikkelde landen. Deze meningis zichtbaar in de verdeling van deaandelenbeleggingen, waar in fondsen van NorthernTrust, een zeer grote passieve vermogensbeheerder,alle beleggingen zijn ondergebracht. Hierdoor wordeneveneens de kosten van vermogensbeheer gedrukt.



actuariële resultaten.

actuariële analyseBij de vaststelling van de voorzieningpensioenverplichtingen (VPV) van het fonds wordenveronderstellingen gehanteerd met betrekking totrente, sterfte, arbeidsongeschiktheid en kosten. Dewerkelijkheid wijkt onvermijdelijk af van deze

veronderstellingen, waardoor er ten opzichte van deze(actuariële) veronderstellingen winst of verlies wordtgerealiseerd.

De actuariële analyse maakt het totale saldo van batenen lasten per (actuariële) veronderstelling inzichtelijk.De analyse is opgenomen in onderstaande tabel.




actuariële analysex € 1.000

2017 2016

premieresultaat

- premiebijdragen 0 0

- benodigde premie 0 0

0 0

resultaat op beleggingen

- beleggingsresultaat 1.881 106.881

- benodigd voor toegerekende rente aan VPV 2.371 586

- wijziging marktrente (RTS) op VPV 17.600 (121.269)

21.852 (13.802)

resultaat op pensioenaanpassing

- toeslagen (geen korting) 10 11

10 11

resultaat op kosten

- beschikbaar voor kosten 818 800

- beschikbaar voor kosten uit VPV 159 145

- uitvoeringskosten in boekjaar (818) (800)

159 145

resultaat op sterfte

- resultaat langlevenrisico (16) (1.268)

- resultaat overlijdensrisico (120) (21)

(136) (1.289)

omrekening overlevingstafels

- aanpassing actuariële grondslagen 0 (5.337)

0 (5.337)

overige resultaten

- resultaat op arbeidsongeschiktheid 803 (29)

- resultaat op risicoherverzekering (stop-loss) 24 0

- resultaat op waardeoverdrachten (254) 92

- resultaat op overige mutaties (296) 1.188

277 1.251

saldo van baten en lasten 22.162 (19.021)

De uitkomsten van de solvabiliteitstoets en het oordeelvan de actuaris over de financële positie van het fondsis elders in dit bestuursverslag opgenomen.




actuariële toelichtingpremieresultaatSPR is een gesloten pensioenfonds, er is zodoende geensprake meer van premies. Hoewel de voormaligaangesloten ondernemingen, zolang het fonds bestaat,onverminderd de uitvoeringskosten van het fonds voorhun rekening nemen, worden de hiermee gemoeidegelden niet als premieresultaat verwerkt. De premies endaarmee het premieresultaat zijn daarmee nihil. Deuitvoeringskosten zijn wel zichtbaar in het resultaat opkosten. Zie hieronder.

resultaat op beleggingenActuarieel gezien moet het rendement op debeleggingen van het pensioenfonds groter zijn dan debenodigde rentetoevoeging van de voorzieningpensioenverplichtingen om te kunnen spreken van eenpositief beleggingsresultaat.

Aangezien de interne rekenrente van het fonds in 2017licht steeg - van 1,5% per einde 2016 naar 1,6% ultimo2017 - nam de voorziening pensioenverplichtingen inwaarde af. Actuarieel gezien betekent dit een bate('wijziging marktrente'). Mede omdat de gevolgen vanrenteontwikkelingen bij SPR niet volledig zijn afgedekt,leidde de stijging van de (reken)rente actuarieel tot eenpositief beleggingsresultaat. Debeleggingsopbrengsten waren per saldo positief endaarmee groter dan de waardeafname van depensioenverplichtingen.

resultaat op pensioenaanpassingIn 2017 is er geen toeslag verleend op de opgebouwdepensioenaanspraken en de ingeganepensioenuitkeringen. Ook is er geen sprake geweest vanverlagingen van de pensioenen. Het onder deze postvermelde resultaat op pensioenaanpassing betreft dejaarlijkse actuariële verhoging van het kleine deelherverzekerde aanspraken met 2%.

resultaat op kostenIn de voorziening pensioenverplichtingen van SPR is eenvoorziening voor excassokosten opgenomen. Dezevoorziening bedraagt 2% van depensioenverplichtingen. Bij pensioenuitkeringen (en bijeventuele afkoop van pensioenen) komen deze geldenbeschikbaar. Bij andere fondsen dienen deze gelden terfinanciering van de uitvoeringskosten van het fonds.

De uitvoeringskosten van SPR - € 818 in 2017 - komenevenwel (met uitzondering van de kosten voorvermogensbeheer) voor rekening van de voormaligaangesloten ondernemingen. De vrijgevallen gelden uitde voorziening voor excassokosten zijn niet benodigd,waardoor het fonds actuarieel gezien een positiefresultaat op kosten boekt.

resultaat op sterfteHet resultaat op sterfte is licht negatief in 2017. Ditresultaat bestaat uit twee delen: het resultaat oplangleven en het resultaat op overlijden.

Het (kleine) negatieve resultaat op langleven, ofwel hetzich voordoen van het langlevenrisico van het fonds,wordt bepaald door het feit dat er minder middelenbeschikbaar kwamen dan waar op grond van deoverlevingstafels gerekend was. Anders gezegd: eroverleden minder deelnemers dan verwacht, dan wel dedeelnemers en/of pensioengerechtigden die overleden,hadden relatief kleinere pensioenen. Ten behoeve vandeze verwachting maakt SPR gebruik van deoverlevingstafel van het Actuarieel Genootschap, dePrognosetafel AG2016. Hierop wordenleeftijdsafhankelijke correctiefactoren toegepast,gebaseerd op de woonplaats van de (gewezen)deelnemer of pensioengerechtigde, de zogeheten'postcode-methodiek'.

Het resultaat op overlijden, ofwel het zich voordoen vanhet overlijdensrisico van het fonds, was ook negatief in2017. De hoogte van de uit te kerennabestaandenpensioenen is hoger dan waar op grondvan de overlevingstafel mee gerekend is.

Het aantal overlijdensgevallen is zodanig gering dat aande resultaten op langleven en resultaten op overlijdengeen conclusies verbonden kunnen worden. In 2017 waser sprake van een klein negatief resultaat, in de jarenervoor waren de resultaten groter (positief én negatief).Om na te gaan of de gehanteerde overlevingskanseneen goede weerspiegeling zijn van die van SPR, zullende resultaten over een langere periode gevolgd moetenworden. De gevoeligheid voor 'uitschieters' in bepaaldejaren wordt zodoende verminderd. Op basis van eenanalyse over de laatste vijf jaar blijkt geen structurelewinst of verlies.




omrekening overlevingstafelsIn tegenstelling tot 2016 is er in het verslagjaar geenomrekening c.q. aanpassing van de overlevingstafelsgeweest. Dit resultaat is daarom nihil. In 2016 heeft hetfonds het door het Actuarieel Genootschapgepubliceerde Prognosetafel AG2016 toegepast. Devoorziening pensioenverplichtingen is daardoor toen inwaarde toegenomen. Een aanpassing van deoverlevingstafels zal naar waarschijnlijkheid weer in2018 gedaan worden.

overige resultaten

resultaat op arbeidsongeschiktheidHet resultaat op arbeidsongeschiktheid over 2017 komtvoornamelijk voort uit revalidatie. Het fonds kentmomenteel 172 arbeidsongeschikte deelnemers diepremievrije voortzetting van hun pensioenopbouwhebben. Deze pensioenopbouw is afgefinancierd. Ingeval van revalideringen valt dit geld vrij, wat leidt toteen resultaat op arbeidsongeschiktheid. In hetverslagjaar was hiervan sprake.

resultaat op risicoherverzekeringDe 'voorziening stop-loss' diende ter dekking van hettweejarig uitlooprisico van hetarbeidsongeschiktheidsrisico, gerekend vanaf 1 juli2015, de datum van collectieve beëindiging van depensioenregeling bij het fonds. In 2017 heeft deverwerking van de 'schade' plaatsgevonden; voordeelnemers die het recht op premievrijstelling hebbenverkregen, is het risico overgedragen aan verzekeraarElipsLife middels de betaling van een koopsom door hetfonds. De voortzetting van de pensioenopbouw vindtvoor deze deelnemers plaats in de huidige Randstad-pensioenregeling bij ABN AMRO Pensioenen. In 2018 zalten behoeve van dezelfde groep (inmiddels)arbeidsongeschikte deelnemers nog eeninloopkoopsom ten behoeve van het WGA-hiaat wordenvoldaan aan ElipsLife.

Beide koopsommen zijn betaald uit de 'voorzieningstop-loss'. Deze voorziening bedroeg iets meer dan desom van genoemde koopsommen. Zodoende is er eenklein resultaat op riscioherverzekering in 2017. Hiermeeis de voorziening stop-loss afgewikkeld.

resultaat op waardeoverdrachtenHet resultaat op waardeoverdrachten is het verschiltussen de afgerekende overdrachtswaarden en deactuarieel benodigde c.q. vrijvallen koopsommen voorinkomende en uitgaande waardeoverdrachten. Bijuitgaande waardeoverdrachten boekte SPR in 2017actuarieel gezien verlies, omdat de wettelijke tarieven(gebaseerd op langjarige gemiddelde rentestanden)voor waardeoverdrachten tot overdrachtswaardenleidden die hoger zijn dan de actuele voorziening -bepaald aan de hand van de rentestand op het momentvan overdracht - voor de bijbehorendepensioenaanspraken bij SPR. Inkomendewaardeoverdrachten zouden zodoende leiden tot eenactuariële winst, zij het dat door de sluiting van het fondsinkomende waardeoverdrachten niet meer voorkomen.

Door de stijging van de beleidsdekkingsgraad in de loopvan het verslagjaar naar een niveau van meer dan 100%,is er vanaf november weer uitvoering gegeven aanwaardeoverdrachten. Het resultaat opwaardeoverdrachten is dientengevolge maar klein: hetbetreft slechts twintig overdrachten.

resultaat op overige mutatiesHet grootste resultaat op overige mutaties betreft het'flexibiliseringsresultaat': het resultaat dat ontstaat uitvervroeging en uitstel van de pensioendatum en dooruitruil van pensioenaanspraken bij pensionering. Hetflexibiliseringsresultaat is negatief als gevolg van het feitdat de uitruilfactoren voor flexibilisering op anderegrondslagen zijn vastgesteld dan de actuarëlegrondslagen die in het verslagjaar bij de voorzieningpensioenverplichtingen zijn gehanteerd.

Het resultaat op overige mutaties bestaat daarnaastonder meer uit correcties en mutaties die metterugwerkende kracht als gevolg van verwerkingen enaanpassingen in de pensioenadministratie naar vorenkwamen. Deze worden alle gesommeerd in deze post,zodat aansluiting wordt behouden met de actuariëlebeginstand van het verslagjaar. Zo is er bijvoorbeeld eenresultaat op uitkeringen, omdat er voor de actuariëleberekening van de voorziening voor de ingeganepensioenen van uitgegaan wordt dat allepensioenuitkeringen op 1 juli van het desbetreffende jaarplaatsvinden. In de praktijk is dit natuurlijk niet het geval,waardoor er een actuarieel resultaat op uitkeringenontstaat.




Een uitsplitsing van de resultaten op overige mutaties in2017 is opgenomen in de tabel.

resultaat op overige mutatiesin € 1.000

2017

- resultaat op uitkeringen (18)

- resultaat op pensioneringen (1)

- resultaat op uitstel pensioneringen (98)

- resultaat op vervroeging bij pensionering 67

- resultaat op uitruil bij pensionering (58)

- resultaat op aanpassing tijdelijk NP (20)

- overige actuariële resultaten (168)

totaal resultaat overige mutaties (296)



rapport van de visitatiecommissie.

algemeenDe visitatiecommissie van SPR heeft in het late najaarvan 2017 en begin 2018 haar visitatie uitgevoerd. Hethierbij behorende visitatierapport is in februari 2018 inconceptvorm uitgekomen. Na bespreking van ditrapport in het bestuur en door het bestuur met devisitatiecommissie is in april 2018 een definitief rapportopgesteld. Uit het definitieve rapport is de'Samenvatting Bevindingen Visitatie 2017' hieronderopgenomen.

samenvatting bevindingenvisitatie 2017inleidingHet belanghebbendenorgaan (BO) heeft VCHolland endaarmee de leden van de visitatiecommissie (VC) deopdracht gegeven tot de uitvoering van een visitatie bijStichting Pensioenfonds Randstad (het Fonds) in hetkader van een driejaarscyclus van visitaties, zoals methet Fonds is overeengekomen. De VC heeft tot(wettelijke) taak toezicht te houden op (detotstandkoming van) het beleid van het Bestuur en opde algemene gang van zaken in het Fonds. De VC is tenminste belast met het toezien op een adequaterisicobeheersing en evenwichtige belangenafwegingdoor het bestuur en legt verantwoording af over deuitvoering van de taken aan het BO en Randstad GroepNederland (RGN), en in het jaarverslag. Het interntoezicht vervult zijn taak zodanig dat het bijdraagt aanhet effectief en slagvaardig functioneren van het Fondsen aan een beheerste en integere bedrijfsvoering.VCHolland heeft voor de uitvoering van visitaties eenwerkwijze ontwikkeld die uiteindelijk uitmondt in eenrapportage over de bevindingen en het oordeel van deVC. De visitatieperiode strekte zich uit tot de mediofebruari 2018 beschikbare informatie omtrent deperiode t/m 15 november 2017.

oordeel/bevindingen

samenvattend oordeelGedurende 2017 is het Fonds verder gegaan op de wegdie het in 2016 is ingeslagen. De hoofdthema’s, te wetende structureel zwakke vermogenspositie, de status vangesloten fonds en de noodzaak tot het verderontwikkelen en implementeren van de toekomstvisie

zijn nog altijd actueel. Het Fonds heeft in 2017 prioriteitgesteld aan het ontwikkelen van een toekomstvisie. DeVC acht dit een valide keuze. Mede als gevolg van dekwantitatief minimalistische opzet van de governancequa bemensing is er ten aanzien van de reguliereverbeteragenda nog werk in uitvoering. De VC heeft nietgeconstateerd dat dit in 2017 invloed heeft gehad op degang van zaken binnen het Fonds of dat eronaanvaardbare risico’s zijn gelopen, maar onderschrijftwel de bevinding van het bestuur dat het Fondsduidelijke kwetsbaarheden kent. De VC is wel vanmening dat de documentatie van de bestuurlijke“reference trail” kan worden verbeterd zonder dat ditten koste gaat van de bestuurlijke efficiëntie. Alsvoorbeelden kan worden genoemd het periodiekonderhouden van het risicouniversum, alsmede deverbeteragenda die hieruit voortvloeit.

a. follow-up vorige visitatieHet Fonds heeft de opvolging van de aanbevelingen uitde vorige visitatie ten behoeve van de VCgedocumenteerd en de prioriteiten besproken. De VCbegrijpt de prioriteiten die het Fonds gedurende 2017heeft gesteld, maar is van mening dat de regulierevastlegging van de afwegingen verbetering behoeft omvolledig aan norm 9 van de Code Pensioenfondsen tevoldoen.

b. algemene gang van zakenHet toekomstvisieproject is in 2017 voortvarendopgepakt. Het Fonds heeft een aantal optiesonderzocht, waarvan het een tweetal (APF of doorgaanals gesloten fonds) realistisch acht. De VC beveelt aanom keuze van de toekomstige uitvoeringsmoduszodanig in de tijd uit te zetten dat maximale zekerheidbestaat over de toekomstbestendigheid ervan. HetFonds geeft aan dat het doordrongen is van het belangvan tijdige implementatie van de Algemene verordeninggegevensbescherming. De VC beveelt aan om deimplicaties tijdig in de uitbestedingsovereenkomsten enhet risico-universum te verwerken.

c. governanceHet Fonds heeft gekozen voor een “lean” opzet met eenklein professioneel bestuur, geen commissies en eentweehoofdige directie. Dit maakt het Fonds kwetsbaar,zeker in een tijd waarin de gestelde eisen aanpensioenfondsen toenemen en binnen het Fonds –naast de reguliere bedrijfsvoering – extra tijd enmiddelen nodig zijn voor het strategische heroriëntatie




project. Het Fonds heeft in het kader van hettoekomstvisieproject geconstateerd dat erkwetsbaarheden zijn in het Fonds en heeft deze kwestieaangekaart bij de werkgever en het BO. De VC beveeltaan om ook gedurende de periode waarin detoekomstvisie wordt uitgewerkt en geïmplementeerd degrenzen van uitvoerbare pensioenuitvoering enbestuurlijke ondersteuning zorgvuldig te bewaken en denoodzakelijke acties te nemen om een beheerste enintegere bedrijfsvoering te waarborgen.

Daarnaast beveelt de VC het BO aan om zich verder doorte ontwikkelen in een krachtige, proactieve enzelfstandige rol ten behoeve van de diverse groepenbelanghebbenden, en in het kader van de nieuwewetgeving de vorm en inhoud van het intern toezicht zospoedig mogelijk aan te passen aan de nieuwewetgeving.

d. geschiktheidHet onafhankelijke bestuur bestaat uit professionals. Hetbestuur beschikt over een adequate gedragscodewaarover jaarlijks door een externe compliance officerwordt gerapporteerd. De VC beveelt aan om hetdiversiteitsbeleid expliciet te formuleren teneinde aannorm 66 van de Code Pensioenfondsen te voldoen.

e. beleggingenDe VC is van oordeel dat het Fonds voldoendeactiviteiten onderneemt om aan de geldende normenmet betrekking tot het beleggen van waarden tevoldoen, maar onderschrijft het plan om de “gehelebeleggingsconstellatie” te documenteren en beveeltaan om hierbij voldoende bestuurlijke betrokkenheid tehebben om “eigenaar” te kunnen zijn van hetgedocumenteerde beleid.

f. risicobeheerGedurende 2017 zijn enkele vorderingen gemaakt metbetrekking tot het bepalen van de risk appetite en detoewijzing van het beheer van bepaalde risico’s aanbestuursleden. De interne auditfunctie in het “three linesof defense” model is nog altijd niet goed ingevuld en deVC beveelt aan om dit, met inachtneming van dekomende wetswijziging als gevolg van gewijzigdeEuropese regelgeving, aan te passen. Daarenboven ishet van belang dat de interne auditactiviteiten zich ookuitstrekken tot het pensioenbureau.

Voorts beveelt de VC aan om alle ICT-risico’s die voorhet Fonds kunnen leiden tot (reputatie-) schade,verstoring van bedrijfsprocessen of overtreding van(privacy-) regelgeving systematisch te inventariseren ente bewaken.

g. communicatieHet Fonds voldoet aan de minimale wettelijkeverplichtingen op het gebied van communicatie. Deambitie van het bestuur ligt hoger en de VC onderschrijfthet belang om inhoud te geven aan die hogere ambitietegen de achtergrond van de grote strategische thema’sdie actueel zijn in het Fonds. Hierbij behoeft een tijdigeen transparante communicatie over de keuze van hettoekomstige uitvoeringsmodel aandacht. Daarbijbeveelt de VC aan om voldoende aandacht te bestedenaan de communicatie richting gewezen deelnemers.

De visitatiecommissie,

Jacqueline LommenKees VernooijNiek de Jager




reactie van het bestuur ophet visitatierapportHet bestuur van SPR heeft het rapport van devisitatiecommissie (VC) uitvoerig besproken, onderkentde gesignaleerde verbeterpunten en gaat daarmee aande slag. Risicobeheersing is voor het bestuur eenbelangrijk thema. Het besteedt daar veel aandacht aan,maar stelt tegelijkertijd vast dat het inrichten enformaliseren van de "three lines of defence" gegeven deconstellatie van het fonds een lastige opgave is. Inoverleg met het belanghebbendenorgaan zal hetbestuur zich voorbereiden op het omvormen van hetinterne toezicht bij het fonds van een visitatiecommissienaar een raad van toezicht.



rapportage van hetbelanghebbendenorgaan.verslag en oordeel van hetbelanghebbendenorgaanHet belanghebbendenorgaan heeft naastgoedkeurings- en adviesrechten betreffende diversebestuursbesluiten ook de taak om een oordeel uit tespreken over het gevoerde (en te voeren)bestuursbeleid.

Verantwoord beheer van de opgebouwdepensioenaanspraken en ingegane pensioenuitkeringen,en de verkenning van de toekomstperspectieven vanhet fonds hebben in 2017 in grote mate de agenda vanhet bestuur bepaald. Langs die lijnen heeft hetbelanghebbendenorgaan ook gewerkt.

Volgens het belanghebbendenorgaan heeft deprofessionaliteit van het onafhankelijke bestuur heeftook in 2017 tot kwalitatief goede besluitvorming geleid.Professionals begrijpen elkaar snel. Dat maakt het voorhet belanghebbendenorgaan niet altijd eenvoudig omde lijn zonder uitleg te volgen. Een gezamenlijkestudiedag over het beleggingsbeleid heeft duidelijkbijgedragen aan het op de juiste wijze kunnenbeoordelen van het beleid. Zoals vorig jaar afgesproken,is er ook een slag gemaakt in diepgang vanbestuursnotities en notulen van vergaderingen om hettoezicht op de juiste manier te kunnen blijven borgen.

Het belanghebbendenorgaan heeft uitvoerig gekekennaar de governance van het fonds. Het is verheugenddat we kunnen constateren dat er weer stappenvoorwaarts zijn gemaakt. De aandachtspunten van 2016zijn grotendeels opgepakt. Wel raden wij het bestuuraan de aandacht te behouden voor de thansopenstaande punten.

Het belanghebbendenorgaan oordeelt positief over destappen die er in 2017 gezet zijn om het risicobeleid aante scherpen. In 2018 is het zaak vorm te geven aan hetop effectieve wijze checken van de werking van debeheersmaatregelen en de rapportage daarover.

Het aspect van bestuurlijke continuïteit blijft aandachtvergen. Er is meer spreiding aangebracht in het roostervan aftreden van de bestuursleden van SPR, maar in2019 lopen nog steeds twee zittingstermijnen af. Hetbelanghebbendenorgaan roept op om niet in één jaartwee bestuursleden te vervangen.

Het belanghebbendenorgaan constateert net als hetbestuur dat met nieuwe wetgeving en toezichtkaderssteeds meer van de uitvoering door pensioenfondsenwordt gevraagd en zien dat dit er in de praktijkonvermijdelijk toe leidt dat pensioenfondsen zich devraag stellen of zij nog wel verantwoordelijkheid kunnennemen voor die uitvoering. Ook in 2018 zet de trend totmeer regulering zich voort, onder meer met deinvoering van de Algemene VerordeningGegevensbescherming en voorbereiding op deinvoering van de Europese IORP-II-richtlijn. Tevenswordt de procedure in gang gezet om een voor hetfonds verplichte raad van toezicht in te stellen.

Tegen de achtergrond van de geschetste trend is hetbestuur in samenspraak met hetbelanghebbendenorgaan doende het mogelijkperspectief van aansluiten bij een APF af te zetten tegenvoortzetting van het gesloten fonds, eventueel met eenverdere uitbestede pensioenuitvoering enbestuursadvisering. Bestuur enbelanghebbendenorgaan hebben gezamenlijk zich totdoel gesteld dit besluitvormingsproces in 2018 af teronden.

Alles bij elkaar genomen beoordelen wij het beleid vanhet bestuur als positief. De belangen van allebetrokkenen zijn naar vermogen behartigd. Gaarnespreken wij daarnaast onze waardering en onze dank uitvoor het vele werk dat door het bestuur, door de directieen door de medewerkers van het pensioenbureau isverricht.

Diemen, 24 mei 2018BelanghebbendenorgaanStichting Pensioenfonds Randstad

Bart Gianotten, voorzitterSolange Overeijnder-Schalker, secretarisWil Kitslaar, lidRobert te Riet, lidMark Poort, lid



rapportage van het belanghebbendenorgaan.

reactie van het bestuurHet bestuur heeft met belangstelling kennisgenomenvan het oordeel van het belanghebbendenorgaan. Hetbestuur spreekt zijn waardering uit voor de adequatewijze waarop het belanghebbendenorgaan (BO) tot zijnoordeel is gekomen. Een goed functionerend BO isessentieel voor de evenwichtige besturing van hetfonds.

Het verslag en het oordeel van het BO zijn besproken inde overlegvergadering van bestuur en BO op 24 mei2018. De door het BO genoemde aspecten vangovernance en bestuurlijke continuïteit worden doorhet bestuur onderkend; derhalve heeft het bestuur hetrooster van aftreden aangepast, zodanig dat debestuursleden in de tijd gespreid aftreden. Het zorgpuntvan het BO inzake het vervangen van tweebestuursleden in één jaar heeft de aandacht van hetbestuur: ook het bestuur wil dit voorkomen en steltzodoende bij het aflopen van de zittingstermijnen in2019 herbenoeming van ten minste één van debestuursleden voor.

Dat er door toenemende regeldruk steeds meer van deuitvoering door pensioenfondsen gevraagd wordt, isniet nieuw en is er mede de reden voor geweest dat SPRstaat waar het nu staat: een gesloten pensioenfonds meteen onafhankelijk bestuur bestaande uit professionalsdat zich, naast het zorgdragen voor een verantwoordeuitvoering, nadrukkelijk oriënteert op de mogelijkhedenvoor de toekomst. Dat het BO zich inspant (en zich in zalblijven spannen) om deze toekomstoriëntatie in 2018gezamenlijk met het bestuur af te ronden metbesluitvorming is een feit waarvoor het bestuur het BOzeer erkentelijk is. Als directe vertegenwoordiger van debelangenhebbenden van het fonds speelt het BOlogischerwijs een belangrijke rol bij de bepaling van detoekomst van het fonds. Met het BO gaat het bestuurvoorbereidingen treffen voor de formatie van een raadvan toezicht en zal het BO suggesties aanreiken voor deverdeling van de toezichtsdomeinenen.

De door het BO getoonde waardering voor en dank aande directie en de medewerkers van het pensioenbureauis door het bestuur overgebracht. Het bestuuronderschrijft deze overigens van harte.



verklaring en ondertekening.

ontwikkelingen in 2018Naast het beheren van het pensioenfonds en hetvoldoen aan alle weten regelgeving - in het bijzonderde Algemene verordening gegevensbescherming en deimplementatie van een permanente raad van toezicht -zal het bestuur in 2018 de alternatieven voor detoekomst van het fonds verder onderzoeken. Hetonderzoek richt zich concreet op een overdracht van depensioenrechten en -verplichtingen van het fonds aaneen derde partij - en daarmee liquidatie van het fonds -als ook op het voortbestaan van het gesloten fonds metuitbesteding van de pensioenadministratie enbestuursondersteuning aan een andere partij danRandstad Groep Nederland.Expliciet wordt hiernogmaals gemeld dat in geval de belangen van dedeelnemers en de gepensioneerden naar de mening vanhet bestuur en het belanghebbendenorgaan het besteworden behartigd door middel van het voortbestaan vanhet fonds, continuering van het pensioenfonds devoorkeur verdient.

Met betrekking tot de financiële positie van het fonds: inde tijd die sinds het einde van het verslagjaar verstrekenis, doet de situatie van het dekkingstekort zich bij SPRnog steeds voor. Ultimo april 2018 ligt de (geschatte)beleidsdekkingsgraad op 100,9%. Ook de actueledekkingsgraad bedraagt 100,9%. Op basis van de in2018 uitgevoerde evaluatie van het herstelplan van hetfonds, zijn verlagingen van de pensioenen niet aan deorde. Deze kunnen evenwel niet uitgesloten worden: ermoet rekening mee gehouden worden dat het fondsbinnen afzienbare tijd (na 2018) een verlaging van depensioenen moet aankondigen en toepassen.

dekkingsgraden in 2017in %

ultimo2017

april2018

beleidsdekkingsgraad 100,8 100,9

actuele dekkingsgraad 100,4 100,9

dekkingsgraad behorend bij VEV 113,4 112,1

ondertekeningAldus vastgesteld op 24 mei 2018 en ondertekend op15 juni 2018.

Het bestuur van Stichting Pensioenfonds Randstad,

Han Thoman, voorzitterEls Janssen, secretarisHans de Ruiter, plaatsvervangend voorzitter



jaarrekening.



inhoud.

jaarrekening69 balans per 31 december 201770 staat van baten en lasten over 201771 kasstroomoverzicht over 2017

toelichting op de jaarrekening72 1 algemene toelichting72 2 grondslagen voor waardering van activa en passiva76 3 grondslagen voor bepaling resultaat78 4 beleggingen voor risico pensioenfonds81 5 herverzekeringsdeel technische voorzieningen82 6 vorderingen en overlopende activa82 7 overige activa82 8 stichtingskapitaal en reserves84 9 technische voorzieningen86 10 overige schulden en overlopende passiva86 11 risicobeheer91 12 niet in de balans opgenomen activa en

verplichtingen91 13 verbonden partijen91 14 premiebijdragen (van werkgever en deelnemers)92 15 beleggingsresultaten voor risico pensioenfonds93 16 pensioenuitkeringen93 17 herverzekering93 18 mutatie voorziening pensioenverplichtingen voor

risico pensioenfonds94 19 mutatie herverzekeringsdeel technische

voorzieningen95 20 saldo overdrachten van rechten95 21 overige lasten95 22 aantal personeelsleden95 23 bezoldiging bestuurders95 24 honoraria onafhankelijke accountant96 25 uitvoeringskosten96 26 gebeurtenissen na balansdatum97 27 statutaire regeling omtrent de bestemming van het

saldo van baten en lasten97 ondertekening jaarrekening

overige gegevens98 bijdrage in het tekort98 financiële overeenkomst met sponsors98 actuariële en bedrijfstechnische nota

100 verklaring van de actuaris102 controleverklaring van de onafhankelijke accountant105 personalia stichting pensioenfonds randstad



jaarrekening

balans per 31 december 2017.

x € 1.000 referentie 31 december 2017 31 december 2016

ACTIVA

beleggingen voor risico pensioenfonds 4

vastgoedbeleggingen 64.064 59.099

aandelen 168.296 174.658

vastrentende waarden 839.854 801.268

financiële derivaten 1.351 311

overige beleggingen 1.203 54.023

1.074.768 1.089.359

herverzekeringsdeel technische voorzieningen 5

voorziening herverzekering 512 558

512 558

vorderingen en overlopende activa 6

vordering op verzekeringsmaatschappijen 604 337

overige vorderingen en overlopende activa 31 170

635 507

overige activa 7

liquide middelen 2.565 102

2.565 102

TOTAAL ACTIVA 1.078.480 1.090.526

PASSIVA

stichtingskapitaal en reserves 8

stichtingskapitaal 0 0

algemene reserve 53.448 55.129

beleggingsreserve 90.236 89.529

toeslagreserve (134.606) (157.742)

9.078 (13.084)

technische voorzieningen 9

voorziening pensioenverplichtingen 1.068.969 1.102.583

1.068.969 1.102.583

overige schulden en overlopende passiva 10

financiële derivaten 0 622

nog te betalen pensioen 191 180

overige schulden 197 181

overlopende passiva 45 44

433 1.027

TOTAAL PASSIVA 1.078.480 1.090.526jaarverslag 2017 – stichting pensioenfonds randstad 69


jaarrekening

staat van baten en lasten over 2017.

x € 1.000 referentie 2017 2016

BATEN

premiebijdragen (van werkgever en deelnemers) 14 0 0

directe beleggingsopbrengsten 43.609 8.667

indirecte beleggingsopbrengsten (40.756) 99.089

kosten vermogensbeheer (972) (875)

beleggingsresultaten voor risico pensioenfonds 15 1.881 106.881

TOTAAL BATEN 1.879 106.844

LASTEN

pensioenuitkeringen 16 (8.027) (7.349)

herverzekering 17 (1.352) 64

pensioenopbouw 0 0

rentetoevoeging 2.371 586

aanpassing actuariële grondslagen overlevingskansen 0 (5.337)

wijziging marktrente 17.600 (121.269)

indexering en overige toeslagen 10 11

onttrekking pensioenuitkeringen 7.946 7.269

onttrekking pensioenuitvoeringskosten 159 145

wijziging uit hoofde van overdracht van rechten 3.652 1.433

mutatie op basis van sterftegevallen (136) (1.289)

mutatie op basis van arbeidsongeschiktheid 803 0

mutatie voorziening risicoherverzekering 1.439 0

overige mutaties voorziening (276) 1.212

mutatie voorziening pensioenverplichtingen voor risico van hetpensioenfonds 18, 19 33.568 (117.239)

saldo overdracht van rechten 20 (3.906) (1.341)

overige lasten 21 (2) (37)

TOTAAL LASTEN 20.283 (125.865)

SALDO VAN BATEN EN LASTEN 22.162 (19.021)

verdeling van saldo van baten en lasten

naar algemene reserve 0 0

naar beleggingsreserve 0 0

naar toeslagreserve 22.162 (19.021)

TOTAAL 22.162 (19.021)



jaarrekening

kasstroomoverzicht over 2017.

x € 1.000 referentie 2017 2016

kasstroom uit pensioenactiviteiten

ontvangen (betaalde) premies (1) 398

ontvangen in verband met overdrachten van rechten 0 0

betaalde pensioenuitkeringen en afkopen kleine pensioenen (8.197) (7.555)

betaald in verband met overdracht van rechten (3.906) (1.355)

ontvangen uitkeringen van herverzekeraars 0 2

betaalde premies herverzekering (1.415) 0

(13.519) (8.510)

kasstroom uit beleggingsactiviteiten

verkopen en aflossingen van beleggingen 455.939 157.957

ontvangen directe beleggingsopbrengsten 44.061 8.701

aankopen beleggingen (483.177) (157.482)

betaalde kosten voor vermogensbeheer (841) (869)

15.982 8.307

mutatie liquide middelen 2.463 (203)

stand per 1 januari 7 102 305

mutatie liquide middelen 2.463 (203)

stand per 31 december 7 2.565 102



toelichting op de

jaarrekening.(Alle in de tekst opgenomen bedragen betreffen duizendtallen, tenzij anders aangegeven.)

1 algemene toelichtingactiviteitenHet doel van Stichting Pensioenfonds Randstad (SPR) ishet nu en in de toekomst verstrekken van uitkeringenaan gepensioneerden en nabestaanden ter zake vanouderdom en overlijden. Tevens verstrekt het fondsuitkeringen aan arbeidsongeschikte deelnemers. Hetpensioenfonds geeft invulling aan de uitvoering van devoormalige pensioenregeling van de ondernemingenbehorende tot de Randstad Groep Nederland bv die hetzogeheten indirecte personeel in dienst hebben,evenals van Randstad nv. Met ingang van 1 juli 2015hebben deze ondernemingen een anderepensioenregeling; deze wordt elders uitgevoerd. SPR isdientengevolge een gesloten pensioenfonds, een statusdie formeel sinds 1 januari 2016 van kracht is.

De stichting is ingeschreven bij de Kamer vanKoophandel onder nummer 41202016.

financieel toetsingskaderSinds 1 januari 2007 is de Pensioenwet in werking.Onderdeel van de Pensioenwet is het FinancieelToetsingskader (FTK). Het FTK is een verzameling van(reken)regels voor pensioenfondsen en stelt daarmeede kaders waarbinnen een pensioenfonds moetopereren. SPR past het FTK toe in zijn jaarverslag,conform de bepalingen van Richtlijn 610Pensioenfondsen van de Raad van deJaarverslaggeving. In 2015 is het FTK herzien ensindsdien gelden er aangepaste regels, vastgelegd inhet nFTK.

toelichting op het kasstroomoverzichtVoor de opstelling van het kasstroomoverzicht is dedirecte methode gehanteerd. Hierbij worden alleontvangsten en uitgaven als zodanig gepresenteerd. Erwordt onderscheid gemaakt tussen kasstromen uitpensioenactiviteiten en kasstromen uitbeleggingsactiviteiten.

2 grondslagen voorwaardering van activa enpassiva

algemeenDe jaarrekening is opgesteld in overeenstemming metde wettelijke bepalingen van Titel 9 Boek 2 BW – voorzover verplicht gesteld door de Pensioenwet – en destellige uitspraken van de Richtlijnen voor deJaarverslaggeving (RJ), uitgegeven door de Raad voorde Jaarverslaggeving. De jaarrekening is opgesteld ineuro’s.

Beleggingen en pensioenverplichtingen wordengewaardeerd op reële waarde. De overige activa enpassiva worden gewaardeerd op de verkrijgings- ofvervaardigingsprijs. Als geen specifieke waarderings-grondslag is vermeld, dan vindt waardering plaats tegende verkrijgingsprijs. In de balans, de staat van baten enlasten en het kasstroomoverzicht zijn referentiesopgenomen, waarmee wordt verwezen naar detoelichting.



toelichting op de jaarrekening.

vergelijking met voorgaand jaarDe gehanteerde grondslagen van waardering en vanresultaatbepaling zijn niet gewijzigd ten opzichte vanhet voorgaande jaar.

schattingen en veronderstellingenBij toepassing van de grondslagen en regels voor hetopstellen van de jaarrekening vormt het bestuur van SPRzich verschillende oordelen en maakt schattingen dieessentieel kunnen zijn voor de in de jaarrekeningopgenomen bedragen. Indien het voor het geven vanhet in artikel 2:362 lid 1 BW vereiste inzicht noodzakelijkis, is de aard van deze oordelen en schattingen inclusiefde bijbehorende veronderstellingen opgenomen bij detoelichting op de desbetreffende jaarrekeningposten.

SPR hanteert onverkort de rentecurve die DNBpubliceert ten behoeve van haar toezicht oppensioenfondsen, de zogeheten rentetermijnstructuurmede gebaseerd op een ultimate forward rate (UFR)-correctie.

De correctiefactoren toegepast op de AG-Prognosetafelmet overlevingskansen ter bepaling van de voorzieningpensioenverplichtingen van SPR worden gebaseerd opsociaal-economische factoren per leeftijd en geslachtaan de hand van postcodes in Nederland. Per einde 2015zijn deze correctiefactoren voor het laatstgeactualiseerd. De AG-Prognosetafel is in 2016geactualiseerd.

opname van actief, verplichting, baatof lastEen actief wordt in de balans opgenomen wanneer hetwaarschijnlijk is dat de toekomstige economischevoordelen naar het pensioenfonds zullen toevloeien ende waarde daarvan betrouwbaar kan wordenvastgesteld.

Een verplichting wordt in de balans opgenomenwanneer het waarschijnlijk is dat de afwikkeling daarvangepaard zal gaan met een uitstroom van middelen en deomvang van het bedrag daarvan betrouwbaar kanworden vastgesteld.

Baten worden in de rekening van baten en lastenopgenomen wanneer een vermeerdering van heteconomisch potentieel, samenhangend met eenvermeerdering van een actief of een vermindering van

een verplichting, heeft plaatsgevonden, waarvan deomvang betrouwbaar kan worden vastgesteld.

Lasten worden verwerkt wanneer een vermindering vanhet economisch potentieel, samenhangend met eenvermindering van een actief of een vermeerdering vaneen verplichting, heeft plaatsgevonden, waarvan deomvang betrouwbaar kan worden vastgesteld.

vreemde valuta

functionele valutaActiva en verplichtingen in vreemde valuta wordenomgerekend naar euro’s tegen de koers perbalansdatum. Deze waardering is onderdeel van dewaardering tegen reële waarde. Baten en lastenvoortvloeiende uit transacties in vreemde valuta’sworden omgerekend tegen de koers pertransactiedatum.

transacties, vorderingen en schuldenTransacties in vreemde valuta gedurende deverslagperiode zijn in de jaarrekening verwerkt tegen dekoers op transactiedatum. Monetaire activa en passivain vreemde valuta worden omgerekend tegen de koersper balansdatum. De uit de afwikkeling en omrekeningvoortvloeiende koersverschillen komen ten gunste often laste van de staat van baten en lasten.

beleggingen

vastgoedbeleggingen(Indirecte) vastgoedbeleggingen worden gewaardeerdop de per balansdatum geldende marktwaarde. Voorbeursgenoteerde beleggingen is dit de beurskoers perbalansdatum. Voor niet-beursgenoteerde beleggingenfondsbeleggingen is dit de nettovermogenswaarde vanhet beleggingsfonds. Ongerealiseerdewaardestijgingen worden via de staat van baten enlasten verwerkt.

aandelenAandelen en participaties in beleggingsinstellingen/-fondsen zijn gewaardeerd op marktwaarde perbalansdatum. Voor beursgenoteerde beleggingen is ditde beurskoers per balansdatum. Voor niet-beursgenoteerde beleggingen fondsbeleggingen is ditde nettovermogenswaarde van het beleggingsfonds.Ongerealiseerde waardestijgingen worden via de staatvan baten en lasten verwerkt.




vastrentende waardenVastrentende waarden en participaties inbeleggingsinstellingen zijn gewaardeerd opmarktwaarde per balansdatum. Voor beursgenoteerdebeleggingen is dit de beurskoers per balansdatum. Voorniet-beursgenoteerde beleggingen fondsbeleggingenis dit de nettovermogenswaarde van hetbeleggingsfonds.De lopende interest op vastrentendewaarden wordt gepresenteerd als onderdeel van demarktwaarde van de vastrentende waarden.

financiële derivatenFinanciële derivaten worden in de jaarrekeningopgenomen tegen marktwaarde. Indien geenmarktwaarde beschikbaar is, wordt de waarde bepaaldmet behulp van marktconforme en toetsbarewaarderingsmodellen. Er wordt geen gebruik gemaaktvan hedge accounting. Indien een derivatenpositie(inclusief opgelopen rente) negatief is, wordt het op depassiefzijde van de balans verantwoord.

overige beleggingenOverige beleggingen worden gewaardeerd opmarktwaarde. Indien geen marktwaarde beschikbaar is,wordt de waarde bepaald met behulp vanmarktconforme en toetsbare waarderingsmodellen.Deposito’s worden gewaardeerd tegen kostprijs.

methodiek bepaling marktwaardeBij de waardering van de beleggingen van hetpensioenfonds kan voor het grootste deel gebruikworden gemaakt van marktnoteringen, metuitzondering van bepaalde derivaten, die op basis vanwaarderingsmodellen en -technieken zijn gewaardeerd.Hierin worden veronderstellingen gehanteerd tenaanzien van bijvoorbeeld kredietrisico, correlaties enrentecurves.

Opgemerkt wordt dat schattingen naar hun aardsubjectief zijn en dat de geschatte actuele waarden vanfinanciële instrumenten daarom inherent onderhevigzijn aan onzekerheden. Deze schattingen zijnmomentopnames, gebaseerd op demarktomstandigheden en de op dat momentbeschikbare informatie. De waarderingsmodellen en -technieken die gehanteerd zijn bij het schatten van dereële waarde van de derivaten zijn met namemededelingen geweest van gerenommeerdederdepartijen: banken, brokers, custodians, etc. tenaanzien van de transactieprijzen.

herverzekeringsdeel technischevoorzieningen

herverzekeringspremiesHerverzekeringspremies worden verantwoord in deperiode waarop de herverzekering betrekking heeft.

herverzekeringscontracten op risicobasisTot en met 2001 verzekerde SPR de mogelijke lastenvoortvloeiend uit WAO-hiaten bij Zwitserleven. WAO-hiaatgevallen die betrekking hebben op de jaren tot enmet 2001 komen zodoende ten laste van dezeverzekeringsmaatschappij. Vorderingen uit ditherverzekeringscontract op risicobasis worden alsactief verantwoord op het moment dat de onderhavigeverzekerde gebeurtenis zich voordoet. De waarderingvindt plaats op basis van de contante waarde van deverzekerde uitkeringen uit hoofde van het contract,volgens de grondslagen van het pensioenfonds, waarbijrekening wordt gehouden met de kredietwaardigheidvan de verzekeraar (afslag voor kredietrisico).Genoemde grondslagen van het fonds zijn dezelfde alsdie voor de waardering van voorziening voorpensioenverplichtingen voor risico van hetpensioenfonds worden gebruikt (zie hieronder).

De niet direct uit lopende afrekeningen opeisbarevorderingen uit verzekeringspolissen worden op debalans in een afzonderlijke actiefpost opgenomen.Opeisbare vorderingen/schulden uit hoofde vanlopende afrekeningen binnen de contractperiodeworden opgenomen als kortlopende vorderingen/kortlopende schulden.

De herverzekerde pensioenverplichtingen worden bij deberekening van de voorziening pensioenverplichtingenaan de activazijde van de jaarrekening verwerkt. Zeworden gewaardeerd op actuele waarde aan de handvan de door DNB gepubliceerde rentetermijnstructuur(UFR-rente).

vorderingen en overlopende activaVorderingen worden bij eerste verwerking gewaardeerdtegen de reële waarde van de tegenprestatie.Vorderingen worden na eerste verwerking gewaardeerdtegen de geamortiseerde kostprijs. Als de ontvangst vande vordering is uitgesteld op grond van een verlengdeovereengekomen betalingstermijn wordt de reëlewaarde bepaald aan de hand van de contante waarde




van de verwachte ontvangsten en worden er op basisvan de effectieve rente rente-inkomsten ten gunste vanhet saldo van baten en lasten gebracht. Voorzieningenwegens oninbaarheid worden in mindering gebracht opde boekwaarde van de vordering.

Vorderingen en overlopende activa wordenonderscheiden van vorderingen in verband metbeleggingstransacties. Vorderingen uit hoofde vanbeleggingstransacties worden gepresenteerd onder debeleggingen.

liquide middelenLiquide middelen bestaan uit kas, banktegoeden endeposito’s met een looptijd korter dan twaalf maanden.Rekening-courantschulden bij banken zijn opgenomenonder schulden aan kredietinstellingen onderkortlopende schulden. Liquide middelen wordengewaardeerd tegen nominale waarde. Liquide middelenuit hoofde van beleggingstransacties wordengepresenteerd onder de beleggingen.

stichtingskapitaal en reservesHet stichtingskapitaal en de reserves worden bepaalddoor het bedrag dat resteert nadat alle actiefposten enposten van het vreemd vermogen, inclusief devoorziening pensioenverplichtingen voor risico van hetpensioenfonds, volgens de van toepassing zijndewaarderingsgrondslagen in de balans zijn opgenomen.SPR heeft een afgerond stichtingskapitaal van € 0 (reëelzijnde vijfenveertig euro).

De statutaire reserves en de overige wettelijke reservesdie het pensioenfonds conform artikel 2:389 en artikel2:390 BW vormt, blijken op grond van artikel 2:373 lid 1BW afzonderlijk uit de balans. Er zijn drie reserves bijSPR:

• de algemene reserve;• de beleggingsreserve;• de toeslagreserve.

De algemene reserve bedraagt 5% van de voorzieningpensioenverplichtingen voor risico van hetpensioenfonds. De beleggingsreserve vormt samen metde algemene reserve het bedrag dat volgens hetstandaardmodel van DNB hoort bij het vereist eigenvermogen (VEV) van het pensioenfonds. De omvang vande toeslagreserve is gelijk aan de overwaarde ofonderwaarde van het fonds buiten het totaal van de

voorziening pensioenverplichtingen, de algemenereserve en de beleggingsreserve.

technische voorzieningen

algemeenVoorzieningen worden gevormd voor in rechteafdwingbare of feitelijke verplichtingen die op debalansdatum bestaan waarbij het waarschijnlijk is dateen uitstroom van middelen noodzakelijk is en waarvande omvang op betrouwbare wijze is te schatten. Devoorzieningen worden gewaardeerd op de besteschatting van de bedragen die noodzakelijk zijn om deverplichtingen per balansdatum af te wikkelen. Devoorzieningen worden gewaardeerd op de contantewaarde van de uitgaven die naar verwachtingnoodzakelijk zijn om de verplichtingen af te wikkelen.

Wanneer verplichtingen naar verwachting door eenderde zullen worden vergoed, wordt deze vergoedingals een actief in de balans opgenomen indien hetwaarschijnlijk is dat deze vergoeding zal wordenontvangen bij de afwikkeling van de verplichting.

voorziening pensioenverplichtingen voorrisico van het pensioenfondsDe voorziening voor pensioenverplichtingen voor risicovan het pensioenfonds (VPV) wordt tegen actuelewaarde gewaardeerd aan de hand van de door DNBgepubliceerde rentetermijnstructuur per balansdatumop basis van de UFR-rekenrente. De waarde van devoorziening wordt bepaald op basis van de contantewaarde van de beste inschatting van toekomstigekasstromen die samenhangen met de op balansdatumonvoorwaardelijke pensioenverplichtingen.Onvoorwaardelijke pensioenverplichtingen zijn deopgebouwde nominale aanspraken.

Bij de berekening van de VPV is uitgegaan van het op debalansdatum geldende pensioenreglement en van deover de verstreken deelnemersjaren verworvenaanspraken. Jaarlijks wordt door het bestuur besloten ofop de opgebouwde pensioenaanspraken en ingeganepensioen toeslag (indexatie) kan worden gegeven.Toeslagen kunnen ook negatief zijn: depensioenaanspraken en ingegane pensioenuitkeringenworden dan gekort. Alle per balansdatum bestaandetoeslagenbesluiten zijn in de berekening begrepen;genomen toeslagenbesluiten betrekking hebbend opposities na balansdatum niet.




Bij de berekening van de voorziening wordt rekeninggehouden met premievrije pensioenopbouw voor dearbeidsongeschikte deelnemers van het fonds.

Bij de bepaling van de actuariële uitgangspunten wordtrekening gehouden met de voorzienbare trend inoverlevingskansen.

De VPV is gebaseerd op de volgende actuariëlegrondslagen en veronderstellingen:• De gehanteerde marktrente is gebaseerd op de

rentetermijnstructuur zoals gepubliceerd door DNB –inclusief UFR, rekening houdend met de looptijd vande uitkeringen;

• Overlevingstafel, te weten de Prognosetafel AG2016,startjaar 2018, inclusief op basis vansociaaleconomische factoren aan de hand vanpostcodes berekende correctiefactoren per leeftijd engeslacht (2016: Prognosetafel AG2016, startjaar 2017);

• Ten behoeve van alle actieve deelnemers is eennabestaandenpensioen op risicobasis verzekerd.Reservering voor nabestaandenpensioen ten behoevevan (gewezen) deelnemers vindt plaats voor deaanspraken op nabestaandenpensioen opgebouwdtot 1 januari 2001 en de aanspraken opnabestaandenpensioen die verkregen zijn uit uitruilvan ouderdomspensioen op 30 juni 2015;

• Een kostenopslag ter grootte van 2,0% van devoorziening pensioenverplichtingen in verband mettoekomstige administratie- en excassokosten;

• Voor de arbeidsongeschikte deelnemers wordtrekening gehouden met premievrijstelling van detoekomstige pensioenopbouw.

beleggingen (financiële derivaten)Indien een derivatenpositie (inclusief opgelopen rente)negatief is, wordt deze op de passiefzijde van de balansverantwoord. Derivaten worden in de jaarrekeningopgenomen tegen marktwaarde. Als er geenmarktwaarde beschikbaar is, dan wordt de waardebepaald met behulp van marktconforme en toetsbarewaarderingsmodellen.

overige schulden en overlopendepassivaOverige schulden worden opgenomen tegen de reëlewaarde van de tegenprestatie, gewoonlijk de nominalewaarde. Overlopende passiva worden opgenomentegen de reële waarde.

3 grondslagen voorbepaling resultaatalgemeenDe in de staat van baten en lasten opgenomen postenzijn in belangrijke mate gerelateerd aan de in de balansgehanteerde waarderingsgrondslagen voorbeleggingen en de voorzieningenpensioenverplichtingen. Zowel gerealiseerde alsongerealiseerde resultaten worden direct verantwoordin het resultaat.

premiebijdragen (van werkgever endeelnemers)Onder premiebijdragen van werkgever en deelnemerswordt verstaan de in rekening gebrachte c.q. te brengenbedragen voor op te bouwen en verzekerdepensioenen. Premies zijn toegerekend aan de periodewaarop ze betrekking hebben. Aangezien het fondsgesloten is, is deze resultaatspost niet langer meer vantoepassing.

belegggingsresultaten risicopensioenfonds

directe beleggingsopbrengstenOnder de directe beleggingsopbrengsten wordt in ditverband verstaan rentebaten en –lasten, dividenden,huuropbrengsten en soortgelijke opbrengsten.Dividend wordt verantwoord op het moment vanbetaalbaarstelling. Directe beleggingsresultaten zijntoegerekend aan de periode waarop ze betrekkinghebben.

indirecte beleggingsopbrengstenOnder de indirecte beleggingsopbrengsten wordenverstaan de gerealiseerde en ongerealiseerdewaardewijzigingen en valutaresultaten. In dejaarrekening wordt geen onderscheid gemaakt tussengerealiseerde en ongerealiseerde waarde-veranderingen van beleggingen. Allewaardeveranderingen van beleggingen, inclusiefvalutakoersverschillen, worden alsbeleggingsopbrengsten in de staat van baten en lastenopgenomen. Indirecte beleggingsresultaten zijntoegerekend aan de periode waarop ze betrekkinghebben.




kosten vermogensbeheerOnder kosten van vermogensbeheer vallen debeheerkosten die de vermogensbeheerders – inclusiefde fiduciaire vermogensbeheerder – in rekeningbrengen, evenals de transactiekosten, bewaarloon ende overige administratieve kosten van beleggingen.

verrekening van kostenMet de directe en indirecte beleggingsopbrengsten zijnverrekend de aan de opbrengsten gerelateerdetransactiekosten, provisies, valutaverschillen e.d.

pensioenuitkeringenDe pensioenuitkeringen betreffen de aanpensioengerechtigden uitgekeerde bedragen plus deafkopen (uitkeringen ineens) van kleinepensioenaanspraken. De afkopen zijn berekend opactuariële grondslagen en toegerekend aan hetverslagjaar waarop zij betrekking hebben. Depensioenuitkeringen zijn toegerekend aan de periodewaarop ze betrekking hebben.

pensioenuitvoeringskostenDe pensioenuitvoeringskosten zijn toegerekend aan deperiode waarop ze betrekking hebben.

mutatie voorzieningpensioenverplichtingen voor risico vanhet pensioenfondsDe mutatie voorziening pensioenverplichtingen betreftde wijziging in de waarde van de voorzieningpensioenverplichtingen voor risico van hetpensioenfonds.

mutatie herverzekeringsdeeltechnische voorzieningenDe mutatie herverzekeringsdeel technischevoorzieningen betreft de wijzigingen in de waarde vanhet herverzekeringsdeel technische voorzieningen.

saldo overdrachten van rechtenDe post saldo overdracht van rechten bevat het saldovan bedragen uit hoofde van overgenomen dan welovergedragen pensioenverplichtingen.

overige lastenOverige baten en lasten zijn toegerekend aan de periodewaarop ze betrekking hebben.




4 beleggingen voor risicopensioenfonds

beleggingen naar soort

x € 1.000 vastgoedbeleggingen aandelenvastrentende

waardenfinanciëlederivaten

overigebeleggingen totaal

(saldo)

beleggingen in categorie 64.064 168.208 834.143 1.351 1.203 1.068.969

opgelopen rente 0 0 1.749 0 0 1.749

openstaande transacties 0 88 0 0 0 88

liquide middelen 0 0 3.962 0 0 3.962

stand per 31-12-2017 64.064 168.296 839.854 1.351 1.203 1.074.768

verloop beleggingen

x € 1.000 vastgoedbeleggingen aandelenvastrentende

waardenfinanciëlederivaten


(saldo)

stand per 1-1-2016 54.770 176.123 703.343 (245) 55.528 989.519

aankopen 9.950 56.246 88.264 0 0 154.460

verkopen (9.227) (80.165) (73.645) (201) 0 (163.238)

verkoopresultaat (249) (3.444) 342 201 0 (3.150)

waardeontwikkeling 3.439 16.909 83.859 (67) (1.505) 102.635

stand per 31-12-2016 58.683 165.669 802.163 (312) 54.023 1.080.226

aankopen 0 97.725 385.031 0 0 482.756

verkopen 0 (110.842) (281.033) (7.513) (53.695) (453.083)

verkoopresultaat 0 7.156 (3.993) 7.513 898 11.574

waardeontwikkeling 5.381 8.500 (68.025) 1.663 (23) (52.504)

stand per 31-12-2017 64.064 168.208 834.143 1.351 1.203 1.068.969

Op balansdatum bedroeg de waarde van debeleggingen van het fonds € 1.074.768 (2016:€ 1.088.737). Hiervan was € 1.068.969 aan effecten inbezit (2016: € 1.080.226). Het verschil tussen dezebedragen betreft de opgelopen rente, de nog teontvangen gelden uit openstaande transacties en hetkasgeld in de beleggingsportefeuille dat (al dan niettijdelijk) niet belegd is (de liquide middelen).

Ultimo 2017 bedraagt de debetpositie van de financiëlederivaten € 1.351 (2016: € 311). De creditpositie van dederivaten is € 0 (2016: € 622). Bovenstaandebeleggingswaarden zijn mede gebaseerd op het saldovan de debet- en creditpositie van de financiëlederivaten.

Aan de activazijde van de balans hebben debeleggingen eind 2017 dezelfde waarde als de totalebeleggingswaarden: € 1.074.768 (2016: € 1.089.359).

beleggingen: activa en passivax € 1.000 2017 2016

activawaarde beleggingen voor risico van hetpensioenfonds 1.074.7681.089.359

passivawaarde beleggingen voor risico van hetpensioenfonds (derivaten) 0 (622)

stand per 31 december 1.074.768 1.088.737




Financiële derivaten worden gebruikt om devalutarisico's af te dekken. Ten behoeve van het hedgenvan de risico's die het fonds met de beleggingen looptop de Amerikaanse dollar en het Britse pond zijnvalutatermijncontracten afgesloten. De gepresenteerdewaarde aan derivaten betreffen dezevalutatermijncontracten.

Het afdekken van het renterisico van depensioenverplichtingen van SPR geschiedt binnenbeleggingsfondsen als ook met behulp vanstaatsobligaties. Ook in de hiervoor gebruiktebeleggingsfondsen wordt gebruik gemaakt vanstaatsobligaties. Tevens maken deze fondsen gebruikvan forward bonds en renteswaps. Dit zijn financiëlederivaten, maar deze worden niet onder deze categoriein de jaarrekening vermeld, daar ze integraal onderdeeluitmaken van beleggingsfondsen, de zogeheten LDI7-fondsen, waarin SPR belegt.

De omvang van de aan- en verkopen van voornamelijkaandelen en vastrentende waarden in in 2017 aanzienlijkals gevolg van 'herschikkingen' in debeleggingsportefeuille. Zo werden alleaandelenbeleggingen overgeheveld naarbeleggingsfondsen van Northern Trust en werd er indeze categorie afscheid genomen van anderevermogensbeheerders.

beleggingen in aangeslotenondernemingenStichting Pensioenfonds Randstad belegt niet direct inRandstad nv of in één van de andere bij het fondsaangesloten ondernemingen. Via participatie inaandelenbeleggingsfondsen kan er indirect wel sprakezijn van beleggingen in Randstad nv. Deze mogelijke,indirecte beleggingen zijn beperkt van omvang.

vastgoedbeleggingen

vastgoedbeleggingen (totaal)x € 1.000 2017 2016

indirecte vastgoedbeleggingen (participatiesin beleggingsfondsen) 64.064 59.099

stand per 31 december 64.064 59.099

Vastgoedbeleggingen bestaan bij SPR uit belangen inAltera Vastgoed N.V., voor wat betreft de sectoren'winkels' (€ 18.840; 2016: € 18.778 (excl. openstaandebedragen)) en 'woningen' (€ 45.224; 2016: € 39.906(excl. openstaande bedragen)). Dit betreft beleggingenin Nederlandse winkelgebouwen, winkelcentra enwoningen. SPR heeft het belang in het woningenfondsin het verslagjaar uitgebreid.

Op balansdatum zijn alle vastgoedbeleggings-transacties van SPR volledig afgehandeld.

vastgoedbeleggingen (gesplitst)x € 1.000 2017 2016

indirecte vastgoedbeleggingen (participatiesin beleggingsfondsen) in bezit 64.064 58.683

indirecte vastgoedbeleggingen (participatiesin beleggingsfondsen) openstaand 0 416


aandelen

aandelenbeleggingenx € 1.000 20147 2016

niet-beursgenoteerdeaandelenbeleggingsfondsen 168.296 174.658


Aandelenbeleggingen vinden plaats in fondsen vanprofessionele vermogensbeheerder Northern Trust. Debezittingen in de aandelenbeleggingsfondsen vanVanguard zijn in 2017 verkocht. De vrijgekomen geldenzijn alle geïnvesteerd in fondsen van Northern Trust,daar deze beter aansluiten bij het gewenstmaatschappelijk-verantwoord-beleggingsbeleid vanSPR. Northern Trust is zodoende de enigeaandelenbelegger van SPR.

7 LDI = liability driven investments. Investeringen die gebaseerd worden op de verplichtingen(structuur) van de belegger. In geval van pensioenfondsen: depensioenverplichtingen.




vermogensbeheerders aandelenbeleggingen

Europa Northern Trust

Noord-Amerika Northern Trust

Azië, Oceanië (exclusief Japan) Northern Trust

wereldwijd, opkomende markten Northern Trust

vastrentende waarden

vastrentende waarden naar soortx € 1.000 2017 2016

staatsobligaties 170.349 166.961

niet-beursgenoteerde beleggingsfondsen -bedrijfsobligaties 83.693 90.653

niet-beursgenoteerde LDI-beleggingsfondsen 262.754 328.219

niet-beursgenoteerde beleggingsfondsen -hoogrentende leningen 82.677 0

niet-beursgenoteerde hypotheekfondsen 101.645 87.141

niet-beursgenoteerde geldmarktfondsen 134.774 127.748



De waarde van de vastrentendewaardenbeleggingenvan het fonds zijn inclusief de opgelopen couponrentes.Zie onderstaande tabel voor de uitsplitsing.

vastrentende waardenx € 1.000 2017 2016

vastrentende waarden in bezit 834.143 802.163

opgelopen couponrente 1.749 1.836

nog te betalen transacties vastrentendewaarden 0 (3.277)

stand per 31 december exclusief liquidemiddelen 835.892 800.722



De beleggingen in vastrentende waarden bestaan uitstaatsobligaties, uit beleggingsfondsen die invastrentende waarden en in renteswaps beleggen (LDI-beleggingsfondsen), als ook uit beleggingsfondsen diebeleggen in bedrijfsobligaties of hoogrentendeleningen van landen. Tevens is er sprake vanbeleggingen in hypotheken (via een fonds voor gemene

rekening van Aegon Asset Management (AeAM)) en in'structured credits', een bijzondere vorm vanhoogrentende leningen van bedrijven.

Het grootste deel van dezevastrentendewaardenbeleggingen is te vinden in dematchingportefeuille van SPR; deze beleggingen zijngericht op het afdekken van het renterisico van depensioenverplichtingen en vinden onder meer plaats bijInsight Investment. Bij Insight Investment belegt SPR invier liability-driven-investments-fondsen, waarmee eengroot deel van het renterisico op depensioenverplichtingen wordt afgedekt. Daarnaast iseen substantieel deel van de matchingportefeuillebelegd in staatsobligaties van Duitsland, Nederland,Oostenrijk en de Europese Unie. Deze staatsobligatieszijn discretionaire beleggingen, ofwel beleggingenrechtstreeks op naam van SPR. Het pensioenfonds bezitook inflatiegerelateerde staatsobligaties, uitgegevendoor Frankrijk en Duitsland.

In de rendementsportefeuille zijn eveneensvastrentende waarden opgenomen. Deze zijn gericht ophet behalen van rendement en bestaan voornamelijk uitbeleggingsfondsen die in bedrijfsobligaties,hoogrentende leningen (van landen en bedrijven) ofhypotheekleningen investeren.

Ultimo 2017 zijn de beleggingen in vastrentendewaarden, waaronder geldmarktbeleggingen, in beheerbij zeven vermogensbeheerders.

vermogensbeheerders beleggingen in vastrentendewaarden

LDI-fondsen, gericht opmatching renterisico Insight Investment

bedrijfsobligaties Blackrock, Legal & General

hoogrentende leningenLazard, Kempen Structured Credit

Pool

hypothecaire leningen AeAM (Aegon)

geldmarktfondsen JP Morgan




financiële derivatenSPR maakt - op eigen naam - gebruik van financiëlederivaten. Deze hebben het afdekken van hetvalutarisico als doel. De posities van deze financiëlederivaten (valutatermijncontracten) per jaareinde, diedirect op naam van SPR staan, zijn vermeld inonderstaande tabel. De contracten zijn (alle) afgeslotenmet JP Morgan.

financiële derivaten

x € 1.000

2017 2016

debet credit totaal

valutaderivaten 1.351 0 1.351 (311)

stand per 31 december 1.351 0 1.351 (311)

Derivaten ter afdekking van het renterisico op depensioenverplichtingen zijn onderdeel van de LDI-fondsen van Insight Investment (zie vastrentendewaarden). Deze LDI-fondsen maken voornamelijkgebruik van forward bonds en renteswaps. Dezederivaten kennen het kredietrisico (het risico dattegenpartijen niet aan hun betalingsverplichtingenkunnen voldoen) als grootste risico. Dit risico wordtbeperkt door Insight alleen transacties toe te laten staanmet kredietwaardige tegenpartijen, en door te werkenmet onderpanden die op dagbasis worden uitgewisseld.

overige beleggingenDe overige beleggingen van SPR bestaan uitparticipaties in een beleggingsfonds dat is gericht ophet behalen van absoluut rendement (hedge fund). Ditis fonds is een zogeheten fund-of-funds en wordtbeheerd door Prisma Capital Partners. SPR is haarbelegggingen in hedge funds aan het afbouwen tot nul;de rendementen staan niet in verhouding tot de hogekosten van deze fondsen. Op de balansdatum heeft SPRnog een klein aandeel van € 1.203 in hedge funds.

overige beleggingenx € 1.000 2017 2016

niet-beursgenoteerde beleggingsfondsenoverige beleggingen 1.203 54.023


5 herverzekeringsdeeltechnische voorzieningenTot en met 2001 verzekerde SPR de mogelijke lastenvoortvloeiend uit WAO-hiaten bij Zwitserleven. WAO-hiaatgevallen die op deze herverzekering betrekkinghebben, komen zodoende ten laste van dezeverzekeringsmaatschappij en zijn voor SPR eenvordering herverzekering WAO-hiaat. Deze bedraagtultimo 2017 € 512 (2016: € 558).

voorziening herverzekeringx € 1.000 2017 2016

stand per 1 januari 558 582

toeslagverlening 10 11

renteaangroei (1) 0

mutatie sterfte 1 1

aanpassing middeling rentetermijnstructuur 0 0

actualisering rentetermijnstructuur (1) 21

onttrekking voor pensioenuitkeringen (54) (56)

onttrekking voor pensioenuitvoeringskosten (1) (1)

aanpassing correctiefactoren ervaringssterfte 0 0

stand per 31 december 512 558

De looptijd van de vordering herverzekering is langerdan één jaar. In de voorziening pensioenverplichtingenvan het fonds is deze vordering tevens alsherverzekeringsdeel opgenomen. Het betreft eenverplichting van SPR die volledig herverzekerd is.




6 vorderingen enoverlopende activavorderingen en overlopende activax € 1.000 2017 2016

vordering op verzekeringsmaatschappijen 604 337

overige vorderingen en overlopende activa 31 170


De post 'vordering op verzekeringsmaatschappijen'betreffen door SPR ten behoeve van de voormaligeaangesloten ondernemingen van het fondsvoorgeschoten WAO-hiaatuitkeringen.

Daarnaast zijn de voormalig aangeslotenondernemingen het pensioenfonds nog geldenverschuldigd zijnde vergoedingen voor deonafhankelijke bestuursleden van SPR. Deze wordendoor SPR betaald, maar worden doorbelast aan devoormalige aangesloten ondernemingen SPR: zijbetalen de uitvoeringskosten, waarnder debestuurskosten, van het fonds. De op balansdatumopenstaande vordering op de voormalig aangeslotenondernemingen vormt de post 'overige vorderingen enoverlopende activa'.

Alle vorderingen hebben een looptijd van minder danéén jaar.

7 overige activaoverige activax € 1.000 2017 2016


stand per 31 december 2.565 102

De overige activa van het fonds betreffen de liquidemiddelen ofwel de tegoeden op bankrekeningen diedirect opeisbaar en ter vrije beschikking van SPR zijn.Liquide middelen met betrekking tot debeleggingsrekeningen zijn verantwoord onder debeleggingen. De hier vermelde liquide middelen zijnvoornamelijk bedoeld ter betaling vanpensioenuitkeringen en uitgaandewaardeoverdrachten.

8 stichtingskapitaal enreservesstichtingskapitaalSPR heeft een stichtingskapitaal van vijfenveertig euro.

algemene reserveDe algemene reserve bedraagt (statutair) 5% van devoorziening pensioenverplichtingen eigen rekening enis in het boekjaar in omvang afgenomen gezien degedaalde waarde van de voorzieningpensioenverplichtingen.

verloop stichtingskapitaal en reservesx € 1.000 stichtingskapitaal algemene reserve beleggingsreserve toeslagreserve totaal

stand per 1-1-2016 0 49.268 81.505 (124.836) 5.937

bestemming van het saldo vanbaten en lasten 0 0 0 (19.021) (19.021)

overige mutaties 0 5.861 8.024 (13.885) 0

stand per 31-12-2016 0 55.129 89.529 (157.742) (13.084)

bestemming van het saldo vanbaten en lasten 0 0 0 22.162 22.162

overige mutaties 0 (1.681) 707 974 0

stand per 31-12-2017 0 53.448 90.236 (134.606) 9.078




algemene reservex € 1.000 2017 2016

Stand per 1 januari 55.129 49.268

(onttrekking)/toevoeging algemenereserve (naar)/uit beleggingsreserve (1.681) 5.861

(onttrekking)/toevoeging uitbestemming van het saldo van baten enlasten 0 0


beleggingsreserveDe beleggingsreserve vormt samen met de algemenereserve het bedrag dat volgens het standaardmodel vanDNB hoort bij het vereist eigen vermogen (VEV) van hetpensioenfonds. De beleggingsreserve is ultimo 20178,4% (2016: 8,1%) van de voorzieningpensioenverplichtingen.

beleggingsreservex € 1.000 2017 2016

stand per 1 januari 89.529 81.505

(onttrekking)/toevoegingbeleggingsreserve (naar)/uit toeslagreserve (974) 0

(onttrekking)/toevoegingbeleggingsreserve (naar)/uit algemenereserve 1.681 (5.861)

(onttrekking)/toevoeging uit bestemmingvan het saldo van baten en lasten 0 13.885


toeslagreserveDe toeslagreserve heeft als doel toekomstigetoeslagverleningen aan de gewezen deelnemers en depensioengerechtigden te kunnen uitvoeren. Detoeslagreserve wordt gevoed door de toevoeging vanhet financiële resultaat voor zover dit niet benodigd isvoor de andere reserves. De omvang van detoeslagreserve is in beginsel onbeperkt, maar bedraagtdoor de tekorten van het fonds op de balansdatum-/- € 134.606 (2016: -/- € 157.742).

Bij een positieve toeslagreserve verleent SPR in beginseltoeslagen. Ultimo 2017 is de toeslagreserve negatief;voor het bestuur van SPR reden om geen toeslagen opde pensioenen te verlenen per 1 januari 2018. Het

verloopoverzicht van de toeslagreserve staat in de tabelhieronder.

toeslagreservex € 1.000 2017 2016

stand per 1 januari (157.742) (124.836)

(onttrekking)/toevoegingtoeslagreserve (naar)/uitbeleggingsreserve 974 (13.885)

(onttrekking)/toevoeging uitbestemming van het saldo van baten enlasten 22.162 (19.021)

stand per 31 december (134.606) (157.742)

solvabiliteit en dekkingsgraadOp basis van de wettelijke regels van het FTK wordenverplicht buffers aangehouden voor de risico’s die hetpensioenfonds loopt. Deze zijn terug te vinden in dealgemene reserve en de beleggingsreserve. Volgens deFTK-richtlijnen zijn deze buffers als vermeld inonderstaande tabel weer te geven. Ook zijn deverschillende dekkingsgraden van het fonds vermeld.

solvabiliteit en dekkingsgraadx € 1.000 2017 2016

minimaal vereist eigen vermogen(MVEV) 43.905 45.313

vereist eigen vermogen (VEV) 143.684 144.658

solvabiliteitsbuffer (134.606) (157.742)

MVEV als % van VPV 104,1% 104,1%

VEV als % van VPV 113,4% 113,1%

actuele dekkingsgraad 100,8% 98,8%

beleidsdekkingsgraad 100,4% 97,2%

reële dekkingsgraad 79,6% 78,3%

De buffers worden door het pensioenfonds met behulpvan de standaardmethode van DNB berekend. Hierbijwordt voor de samenstelling van de beleggingenuitgegaan van de feitelijke beleggingsmix in deevenwichtssituatie. Deze buffers zijn niet voldoendeaanwezig: de som van het stichtingskapitaal en dereserves is kleiner dan de vereiste buffers, het fondsverkeert in de situatie van een dekkingstekort.




De (beleids)dekkingsgraad is lager dan dedekkingsgraad die hoort bij het minimaal vereist eigenvermogen (MVEV) van het fonds. Deze dekkingsgraadbedraagt 104,1% ultimo 2017. Gezien het dekkingstekortis er een herstelplan van toepassing. Evaluatie van ditherstelplan begin 2018 leert dat het fonds zich op eigenkracht financieel tijdig8 kan herstellen. Niet alleen hetdekkingstekort zal naar verwachting binnen enkele jarenworden opgeheven, ook het reservetekort - de situatiewaarin de beleidsdekkingsgraad lager is dan dedekkingsgraad behorende bij het vereist eigenvermogen (VEV) van het fonds (zie ook hieronder) - zalbinnen de gestelde termijn van tien jaar kunnen wordenweggewerkt.

De praktijk van 2017 leidde tot betere resultaten dan diein het herstelplan waren vastgelegd. In het herstelplanwerd per einde 2017 uitgegaan van een actueledekkingsgraad van 100,6% en eenbeleidsdekkingsgraad van 99,7%. Ultimo 2017 bedragendeze echter 100,8% respectievelijk 100,4%. Hetfinanciële herstel verliep beter dan verwacht; de lichtgestegen rente is hiervoor de belangrijkste oorzaak.

SPR heeft in maart 2018 wederom een evaluatie van hetherstelplan uitgevoerd. De uitkomsten hiervan zijningediend bij De Nederlandsche Bank. Deze laatsteevaluatie toont aan dat het fonds in het jaar 2025 hetreservetekort op zal heffen. Dit is binnen dehersteltermijn van tien jaar. Het dekkingstekort is naarverwachting eind 2020 opgeheven. Desalniettemin is definanciële situatie van het fonds broos, waardooreventuele maatregelen in de vorm van kortingen op depensioenen in de nabije toekomst niet zijn uit te sluiten.

Het minimaal vereist eigen vermogen (MVEV) bedraagtultimo 2017 4,1% van de voorzieningpensioenverplichtingen € 43.905). Eind 2016 bedroegdeze eveneens 4,1% (€ 45.313).

Het vereist eigen vermogen (VEV) bedraagt ultimo 201713,4% van de voorziening pensioenverplichtingen, teweten: € 143.631. Ultimo 2016 bedroeg deze 13,1%(€ 144.658).

Zoals vermeld, bedraagt de actuele dekkingsgraad vanhet pensioenfonds per 31 december 2017 100,8% (2016:98,8%). De dekkingsgraad wordt berekend uit het

quotiënt van de activa van het fonds en de voorzieningpensioenverplichtingen, rekeninghoudend met deherverzekerde verplichtingen.

De beleidsdekkingsgraad, het gemiddelde van deactuele dekkingsgraden van de laatste twaalf maanden,bedroeg per jaareinde 2017 100,4% (2016: 97,2%). Debeleidsdekkingsgraad ligt onder de dekkingsgraad vanhet VEV en ook onder de dekkingsgraad behorende bijhet MVEV. SPR verkeert, zoals vermeld, daardoor in desituatie van een dekkingstekort.

De reële dekkingsgraad was aan het einde van hetverslagjaar 79,6% (2016: 78,3%).

9 technischevoorzieningenvoorziening pensioenverplichtingenDe voorziening pensioenverplichtingen is gelijk aan decontante waarde van de opgebouwdepensioenaanspraken en ingegane pensioenuitkeringen,waarbij aanvullend geldt dat voor arbeidsongeschiktedeelnemers ook de toekomstige opbouw in aanmerkingis genomen. De contante waarde wordt bepaald aan dehand van de rentetermijnstructuur.

Per einde 2017 bedraagt de gemiddelde rekenrente voorde pensioenverplichtingen van SPR 1,62% bij een duratievan 24,4 jaar (2016: 1,49%; duratie van 25,2 jaar).

De voorziening voor de herverzekerdepensioenverplichtingen is niet opgenomen in devoorziening pensioenverplichtingen voor eigenrekening (‘VPV eigen rekening’). De voorziening stop-loss maakt wel deel uit van deze 'VPV eigen rekening',daar hieruit nog arbeidsongeschiktheidsschades dievoor risico van het pensioenfonds zijn, moeten wordenbetaald. De voorziening stop-loss bedraagt per einde2017 € 557 (2016: € 1.996), wat gelijk is aan het bedragdat in 2018 zal worden voldaan aan verzekeraar ElipsLifeals inkoopsom voor het WGA-hiaat voor veertiendeelnemers.

8 Tijdig betekent dat SPR binnen de (maximale) hersteltermijn van (eerst twaalf jaar) - thans - tien jaar een dekkingsgraad zal hebben die hoger ligt dan deevenwichtsdekkingsgraad behorende bij het vereist eigen vermogen (VEV) van het fonds. Tevens betekent dit dat de dekkingsgraad naar verwachting niet langer dan vijfjaar achtereen lager is dan de dekkingsgraad behorende bij het minimaal vereist eigen vermogen (MVEV) van SPR.




verloop voorziening pensioenverplichtingenx € 1.000 2017 2016

stand per 1 januari 1.102.025 984.786

toevoeging pensioenopbouw 0 0

renteaangroei (2.371) (586)

actualisering rentetermijnstructuur (17.600) 121.269

toeslagverlening (vrnl. korting) (10) (11)

mutatie saldo overdrachten van rechten (3.652) (1.433)

onttrekking voor pensioenuitkeringenen -afkopen (7.946) (7.269)

onttrekking voorpensioenuitvoeringskosten (159) (145)

mutatie op basis van sterftegevallen 136 1.289

mutatie op basis vanarbeidsongeschiktheid (803) 0

mutatie voorzieningrisicoherverzekering (1.439) 0

Aanpassing actuariële grondslagen terzake overlevingskansen 0 5.337

overige mutaties 276 (1.212)

stand per 31 december (VPV eigenrekening) 1.068.457 1.102.025

herverzekeringsdeel technischevoorziening 512 558

stand per 31 december (VPV) 1.068.969 1.102.583

toeslagverleningHet bestuur van SPR besluit jaarlijks of de opgebouwdeaanspraken en ingegane uitkeringen aangepast worden.Dit besluit is afhankelijk van de dekkingsgraad van hetfonds en de algemene prijsinflatie in Nederland. Een enander is vastgelegd in artikel 18 van hetpensioenreglement. In principe wordt er toeslagverleend als de financiële positie zodanig is dat dedekkingsgraad hoger is dan het (in een percentageuitgedrukte) vereiste eigen vermogen. Anders gezegd:de aanspraken en ingegane uitkeringen worden inbeginsel positief aangepast als SPR zich niet indekkings- of reservetekort bevindt.

Het bestuur heeft gezien de negatieve waarde van detoeslagreserve besloten de pensioenen per 1 januari2018 niet te verhogen. Er wordt dus nu geen toeslagverleend.

Er is geen recht op toekomstige verhogingen. Het is nietzeker of en in hoeverre in de toekomst toeslagen kunnenworden verleend. Het fonds heeft geen geldgereserveerd voor toekomstige verhogingen en dezeook niet toegezegd. Eventuele verhogingen zijn geheelafhankelijk van de financiële situatie van het fonds;bovendien moet er sprake zijn geweest van inflatie.

Voor een toelichting op de verschillende posten van devoorziening pensioenverplichtingen wordt verwezennaar de toelichting op de posten bij de staat van batenen lasten.

De voorziening voor pensioenverplichtingen eigenrekening is naar categorieën van deelnemers als volgtsamengesteld:

voorziening pensioenverplichtingen eigen rekeningverdeeld naar soorten en aantallen deelnemers

9-7-1905 8-7-1905

x € 1.000 aantal x € 1.000 aantal

actieve deelnemers 0 0 0 0

arbeidsongeschikten 22.447 172 22.552 186

gewezen deelnemers 900.344 15.171 937.313 15.251

pensioengerechtigden 137.393 693 130.676 627

toekomstige opbouwarbeidsongeschikten 7.425 9.195

nog niet ingegaan WAO-hiaat 291 293

voorziening stop-lossverzekering 557 1.996

stand per 31 december 1.068.457 16.036 1.102.025 16.064

herverzekeringscontractenDe waarde van de voorziening voor de herverzekeringbedroeg per 31 december 2017 € 512 (2016: € 558). Ditbetreft de verzekering van het WAO-hiaat die tot en met2001 was ondergebracht bij Zwitserleven.

Daarnaast heeft het pensioenfonds een voorzieningstop-loss, in het verleden gevormd ten behoeve van deop risicobasis herverzekerde risico’s uit hoofde vanarbeidsongeschiktheid en overlijden. Deze verzekeringis beëindigd, maar de voorziening is blijven bestaan.Deze dient ter dekking van de schadelast vanarbeidsongeschiktheid die tussen 1 juli 2015 en 1 juli 2017is ontstaan en voor rekening van SPR komt. De hoogte




van deze schadelast is na 1 juli 2017 vastgesteld, waarnade voorziening afgewikkeld kon worden. Voor dearbeidsongeschikte deelnemers die recht hebben oppremievrijstelling is het risico in het verslagjaarovergedragen aan verzekeraar ElipsLife middels eenbetaling van een koopsom van € 1.415. De voortzettingvan de pensioenopbouw vindt plaats op basis van denieuwe Randstad-pensioenregeling, uitgevoerd doorABN AMRO Pensioenen. Op de balansdatum resteert ernog een bedrag van € 557 in de voorziening stop-loss.Dit bedrag zal in 2018 worden voldaan aan verzekeraarElipsLife als inkoopkoopsom voor de verzekering vanhet WGA-hiaat voor veertien deelnemers. Daarmee zalde voorziening stop-loss zijn afgewikkeld.

10 overige schulden enoverlopende passivaoverige schulden en overlopende passivax € 1.000 2017 2016

financiële derivaten 0 622

nog te betalen pensioen 191 180

overige schulden 197 181

overlopende passiva 45 44

stand per 31 december 433 1.027

De overige schulden en overlopende passiva hebbenalle een resterende looptijd van minder dan één jaar.

In de overige schulden en overlopende passiva zijn definanciële derivaten van het fonds opgenomen die op deverslagdatum een negatieve waarde kennen. In 2017 isdit niet het geval, in 2016 wel. Het betreftvalutatermijncontracten. Zie paragraaf 4 voor eentoelichting hierop. Andere posten betreffen nog tebetalen pensioenen, overige schulden zijnde nog tebetalen loonheffingen over de uitgekeerde pensioenenen overlopende passiva.

De samenstelling van de overlopende passiva staat inonderstaande tabel.

overlopende passivax € 1.000 2017 2016

nog te betalen pensioenpremies 0 1

nog te betalen bestuurskosten 45 43


De overige overlopende passiva bestaan uit nog tebetalen bestuurskosten voor de onafhankelijkebestuurders. SPR betaalt deze, maar belast deze dooraan de voormalige aangesloten ondernemingen.

11 risicobeheerbeleid en risicobeheerIn het bestuursverslag is uiteengezet welke risico’s hetpensioenfonds loopt en welk beleid wordt gevoerd terbeheersing van de risico’s. In deze paragraaf wordtingegaan op de kwantitatieve en kwalitatieve aspectenvan de beheersingsmaatregelen.

Voor risicobeheer heeft het bestuur de beschikking overde volgende beleidsinstrumenten:• ALM-beleid en duration-matching;• Dekkingsgraad;• Financieringsbeleid;• Premiebeleid;• Indexatiebeleid;• Herverzekeringsbeleid;• Risicobeleid ten aanzien van uitbestede

werkzaamheden aan derden.

Welke beleidsinstrumenten het bestuur op welke manierzal hanteren wordt bepaald op basis van uitvoerigeanalyses van de te verwachten toekomstigeontwikkelingen van de verplichtingen en deontwikkelingen op de financiële markten. Voor dezeanalyses gebruikt het fonds onder andere asset-liability-management-studies (ALM-studies). Op basis van deuitkomsten van deze analyse stelt het bestuurbeleggingsrichtlijnen vast waarop het door het fonds uitte voeren beleggingsbeleid wordt gebaseerd.

De beleggingsrichtlijnen zetten uiteen binnen welkegrenzen en normen het beleggingsbeleid moet wordenuitgevoerd, en richten zich op het beheersen van debelangrijkste (beleggings)risico’s, waaronder hetgebruik van derivaten en het beoordelen van




‘tegenpartijen’. Het beleggingsbeleid omvat dejaarlijkse vaststelling van een beleggingsplan (perkalenderjaar) en bepaalt de opdracht die fiduciairvermogensbeheerder KCM heeft bij het beheren van hetvermogen van het fonds.

renterisicoHet renterisico is het risico dat de waarden van de in debeleggingsportefeuille opgenomen vastrentendewaarden en de pensioenverplichtingen veranderen alsgevolg van ongunstige veranderingen in de marktrente.De maatstaf voor het meten van rentegevoeligheid is deduratie. De duratie is de gewogen gemiddelderesterende looptijd in jaren van de kasstromen.

Als op balansdatum de duratie van de beleggingenaanzienlijk korter is dan de duratie van deverplichtingen, dan is er sprake van een zogeheten‘duration-mismatch’. Bij een rentedaling zal de waardevan beleggingen minder snel stijgen dan dat de waardevan de verplichtingen dit zal doen (bij toepassing van deactuele marktrentestructuur), met als gevolg dat dedekkingsgraad zal dalen. Aangezien normaliter meerdan de helft van de portefeuille van SPR belegd is invastrentende waarden, doet dit zich bij SPR voor als derente daalt. Daarom tracht SPR dit renterisico tenopzichte van de verplichtingen af te dekken. Ditgeschiedt door te beleggen in LDI-fondsen van InsightInvestment. Binnen deze fondsen wordt door hetaankopen van langlopende staatsobligaties, door hetafsluiten van renteswaps en het kopen van forwardbonds het renterisico van de pensioenverplichtingenvan SPR afgedekt. Forward bonds en renteswaps zijnrentederivaten. Genoemde obligaties en rentederivatenbrengen de duratie van de beleggingen in beginsel opeen vergelijkbaar niveau als de duratie van deverplichtingen.

Vanaf september 2012 worden depensioenverplichtingen gewaardeerd op basis van eenUFR-rente. Op basis van de UFR-rente is er bij SPR sprake

van een grote mate van afdekking van het renterisicovan verplichtingen, zij het dat de effectiviteit van dezerenteafdekking kan variëren. Deze kon (en kan) hoger oflager zijn, afhankelijk van de renteontwikkelingen op definanciële markten. Thans (2018) is het beleid om 70%van het renterisico van de verplichtingen - gewaardeerdaan de hand van de UFR-rente - af te dekken.

De vastrentende waarden, exclusief de opgelopenrente, de openstaande posten en de liquide middelenbehorende bij deze beleggingscategorie, staanuitgesplitst naar looptijd in onderstaande tabel vermeld.

looptijden vastrentende waarden2017 2016

x€ 1.000 in %

x€ 1.000 in %

resterende looptijd ≤ 1 jaar 134.774 16,2 99.885 12,5

resterende looptijd > 1 en < 5jaar 43.147 5,2 36.279 4,5

resterende looptijd ≥ 5 jaar 656.222 78,7 665.999 83,0

stand per 31 december 834.143 100,0 802.163 100,0

Beleggingen in beleggingsfondsen worden gezien alsbeleggingen met een looptijd langer dan vijf jaar.Uitzonderingen hierop zijn de beleggingen in eengeldmarktfonds van JP Morgan. Dit betreft de in de tabelvermelde beleggingen binnen de vastrentende waardenmet een looptijd van minder dan één jaar.

valutarisicoValutarisico is het gevaar dat de waarde van eenfinancieel instrument zal wijzigen als gevolg vanveranderingen in valutawisselkoersen. Aangezien hetpensioenfonds in euro’s administreert, wordt dit risicobepaald door de omvang van beleggingen in niet-eurovaluta. SPR dekt de Amerikaanse dollar, de Hongkongdollar en het Britse pond sterling voor 75% af. Hierbijwordt ‘door de beleggingsfondsen heen gekeken’: bij debeleggingsfondsen wordt gekeken in hoeverre hunbezittingen zijn samengesteld uit investeringen dienoteren in vreemde valuta, ongeacht het feit of hetbeleggingsfonds in euro of in een vreemde valutarapporteert. Wel wordt er gekeken of er binnen debeleggingsfondsen zelf sprake is van valuta-afdekking(hedging). Vervolgens worden door KCM de valuta-afdekkingen vormgegeven. De waarde van de per heteinde van het verslagjaar uitstaande termijncontracten

duratiein jaren

2017 2016

duratie van de vastrentende waarden(voor derivaten) 5,0 4,7

duratie van de vastrentende waarden(na derivaten) 20,4 22,8

duratie van de nominalepensioenverplichtingen 24,4 25,2




ten behoeve van deze valuta- afdekkingen bedraagt€ 1.351 (2016: -/- € 312).

Op balansdatum zijn de in de hierna volgende tabelvermelde ongerealiseerde posities betreffendevalutatermijncontracten ter zake afdekking in debeleggingsportefeuille opgenomen.

Valutatermijncontracten (financiële derivaten)

x € 1.000

hoofdsom marktwaarde

2017 2016 2017 2016

resterende looptijd ≤ 1 jaar 109.026 84.526 1.351 (312)

resterende looptijd > 1 en < 5jaar 0 0 0 0

resterende looptijd ≥ 5 jaar 0 0 0 0

stand per 31 december 109.026 84.526 1.351 (312)

kredietrisicoKredietrisico is het risico van financiële verliezen voorhet fonds als gevolg van faillissement ofbetalingsonmacht van tegenpartijen waarop het fonds(potentiële) vorderingen heeft. Hierbij kan onder meerworden gedacht aan partijen die obligatieleningenuitgeven, banken waar deposito’s worden geplaatst,marktpartijen waarmee over-the-counter-(OTC-)derivatenposities worden aangegaan en aanbijvoorbeeld herverzekeraars.

Om dit risico te beperken worden eisen gesteld aan dekredietwaardigheid van tegenpartijen, wordtgezorgd voor voldoende spreiding of worden extrazekerheden verlangd. De spreiding komt onder meer tot

uiting in de verschillende sectoren waarin belegd wordt.In de tabel 'Beleggingen naar sector' wordt de verdelingvan de beleggingen naar sectorsoort weergegeven.

beleggingen naar sectorx € 1.000 2017 2016

overheidsinstellingen 161.700 164.901

financiële instellingen 498.251 225.384

beleggingsfondsen 186.096 501.110

andere instellingen 222.922 188.831

totaal 1.068.969 1.080.226

De waarden representeren de beleggingen die in bezitvan het fonds zijn. Deze waarden zijn exclusief dewaarden uit nog te ontvangen rentes, te ontvangeneffectentransacties, de liquide middelen behorende bijde beleggingsrekeningen en de overlopendebeleggingspassiva. De beleggingsfondsen waarin hetfonds belegt, staan hierboven als een aparte categorievermeld. Alleen in enkele vastrentende waarden envalutatermijncontracten belegt het pensioenfondsdiscretionair. Hier worden derhalve de grootsteprijsrisico’s gelopen.

Een andere manier voor het aanbrengen van spreidingis door te beleggen in verschillende delen van de wereld(regiospreiding). De verdeling van de beleggingen naarregio is weergegeven in onderstaande tabel. Hierin zijnde beleggingen in fondsen meegenomen.

beleggingen naar valuta

x € 1.000 vastgoedbeleggingen aandelen vastrentendewaarden

derivaten(gesaldeerd)


2017 2016 2017 2016 2017 2016 2017 2016 2017 2016 2017 2016

euro 64.064 58.683 40.283 41.775 759.704 778.035 109.125 72.247 597 38.171 973.773 988.911

Britse pond 0 0 20.322 23.762 12 (538) (14.628) (17.082) 103 2.231 5.809 8.373

Hongkong dollar 0 0 14.630 12.609 0 0 0 0 27 575 14.657 13.184

Japanse yen 0 0 0 0 0 0 0 0 81 1.745 81 1.745

Amerikaanse dollar 0 0 47.865 45.135 55.565 10.995 (93.146) (55.477) 0 0 10.284 653

Canadese dollar 0 0 1.606 0 0 0 0 0 9 187 1.615 187

Australische dollar 0 0 0 0 0 0 0 0 22 479 22 479

overige valuta 0 0 43.502 42.388 18.862 13.671 0 0 364 10.635 62.728 66.694

stand per31 december 64.064 58.683 168.208 165.669 834.143 802.163 1.351 (312) 1.203 54.0231.068.9691.080.226




beleggingen naar regiox € 1.000 2017 2016

ontwikkelde markten 998.902 1.020.986

opkomende markten 70.067 59.240

totaal 1.068.969 1.080.226

Ten aanzien van de kredietwaardigheid van dedebiteuren kan onderstaand overzicht voor de bij SPR inbezit zijnde vastrentende waarden worden gegeven,conform de credit rating van Standard & Poor’s.

kredietwaardigheid vastrentende waardenx € 1.000 2017 2016

AAA 327.094 348.550

AA 258.222 241.295

A 40.869 30.201

BBB 62.103 38.219

lager dan BBB 41.460 2.542

geen rating 104.395 141.356

Totaal 834.143 802.163

Voor de bepaling van de kredietwaardigheid wordt"door de fondsen heen gekeken". SPR belegtvoornamelijk met behulp van beleggingsfondsen invastrentende waarden: voor de kredietwaardigheidwordt echter niet de kredietwaardigheid van hetbeleggingsfonds als geheel, maar de individuelebeleggingen die dat fonds bezit, als uitgangspuntgenomen. Zowel hogere als lagere komen voor in dezebeleggingsfondsen. Een substantieel deel van devastrentende waarden bezit een credit rating van AAAof AA (70% van de vastrentende waarden ultimo 2017;74% ultimo 2016).

Het grootste deel van de hoogkredietwaardigebeleggingen in vastrentende waarden van SPR bestaatuit beleggingen in staatsobligaties van dehoogkredietwaardige landen Duitsland, Nederland enOostenrijk. ‘Geen rating’ is voornamelijk van toepassingop beleggingen binnen de fondsen van InsightInvestment.

concentratierisicoHet concentratierisico omvat de verhoging van rente-,prijs- en kredietrisico’s indien beleggingen niet

adequaat worden verspreid. Van concentratie kanworden gesproken indien er geen sprake is van eenevenwichtige spreiding over de beleggingscategorieën,sectoren, regio’s en tegenpartijen.

SPR belegt voornamelijk in beleggingsfondsen vanprofessionele vermogensbeheerders. De grootstebeheerder voor SPR is Insight Investment. De vijfgrootste beleggingsposities per einde 2017 staan inonderstaande tabel.

de vijf grootste beleggingenx € 1.000 2017

JP Morgan Liquidity Funds - Euro Liquidity Fund 134.774

AeAM (Aegon) Dutch Mortgage Fund 90.087

Insight Investment LDI Solutions Plus Euro 30 Year Fund 85.339

Insight Investment LDI Euro Assets Fund 78.590

Insight Investment LDI Solutions Plus Euro 50 Year SwapFund 67.231

De beleggingen in de Insight-fondsen zijn beleggingenin vastrentende waarden en renteswaps – gericht op dematching van het renterisico van SPR. Op debalansdatum zat 26% van het belegde vermogen vanSPR in beleggingsfondsen van Insight Investment. Eenpercentage dat een jaar eerder hoger was, namelijk 38%.

Het genoemde fonds van JP Morgan is eengeldmarktfonds dat belegt in (kortlopende) liquidemiddelen. Het genoemde fonds van AeAM (Aegon) iseen groeiend fonds dat in Nederlandsehypotheekleningen belegt.

Buiten de beleggingen in beleggingsfondsen is ultimo2017 de grootste belegging een Franse staatsobligatie.

de grootste discretionaire beleggingx € 1.000 2017

France (Govt. Of) 1,0% - 25/5/2027 13.962

Inzake de discretionaire beleggingen van het fonds zijner geen beleggingen die afzonderlijk meer waard dan5% van de totale beleggingsportefeuille van SPR.




liquiditeitsrisicoLiquiditeitsrisico is het risico dat het pensioenfonds nietde mogelijkheid heeft om de financiële middelen teverkrijgen die benodigd zijn om aan zijn verplichtingente kunnen voldoen. Het liquiditeitsrisico binnen hetpensioenfonds is zeer beperkt aangezien er geenbeleggingen plaatsvinden in incourante effecten.Vrijwel alle beleggingen hebben direct dan wel indirecteen notering. Binnen zekere restricties kunnen veelbeleggingen op korte termijn tegen de actuele waardete gelde worden gemaakt. De minst liquide beleggingenzijn de vastgoedbeleggingen in de fondsen van AlteraVastgoed en beleggingen in het Dutch Mortgage Fundvan AeAM (Aegon); deze beleggingen zijn op basis vaninschrijvingen op naam en kunnen dientengevolge nietzonder meer verhandeld worden. Er is echtermomenteel een grote vraag naar deze beleggingen - ergelden wachtrijen voor inschrijvingen. In geval vanmogelijke (vrijwillige) liquidatie van het pensioenfonds -indien er voor gekozen wordt de pensioenen van SPRonder te brengen bij een andere pensioenuitvoerder - iser de verwachting dat de beleggingsportefeuille liquidegenoeg is om de liquidatie te kunnen doen.

Aangezien SPR een gesloten fonds is geworden, komenzijn er geen premie-inkomsten meer. Met uitzonderingvan de directe beleggingsopbrengsten zijn er alleen noguitgaande geldstromen. Met name in de vorm vanpensioenuitkeringen. In relatie tot de omvang van debeleggingsportefeuille zijn in deze pensioenutkeringenin de komende jaren zodanig klein dat er weinig kans isdat het fonds op korte dan wel middellange termijn inbetalingsproblemen zal komen. Debeleggingsportefeuille is voldoende liquide dan welliquide te maken, zodanig dat de uitkeringen gedaankunnen blijven worden.

verzekeringstechnische (actuariële)risico'sDe belangrijkste verzekeringstechnische risico’s zijn hetlangleven-, overlijdens- enarbeidsongeschiktheidsrisico. Het langlevenrisico is hetrisico dat deelnemers langer blijven leven dangemiddeld verondersteld wordt bij de bepaling van devoorziening pensioenverplichtingen. Als gevolg hiervankan de pensioenvermogenopbouw niet toereikend zijnvoor de uitkering van de pensioenverplichtingen. Opbasis van de door het Actuarieel Genootschapgepubliceerde Prognosetafel AG2016 zijn de

overlevingskansen van deelnemers engepensioneerden van SPR in 2016 aangepast, wat toeneen kleine, nadelige invloed had op de financiële positievan SPR. In 2017 zijn er geen aanpassingen geweest inde overlevingskansen.

Het overlijdensrisico betekent dat het fonds in geval vanoverlijden mogelijk een nabestaandenpensioen moettoekennen waarvoor door het fonds geen voorzieningenzijn getroffen. Dit risico kan worden uitgedrukt inrisicokapitalen. Het fonds heeft hetnabestaandenpensioen herverzekerd bij een externe,onder toezicht van DNB staande,verzekeringsmaatschappij (Zwitserleven).

Het arbeidsongeschiktheidsrisico betreft het risico dathet fonds voorzieningen moet treffen voorpremievrijstelling bij invaliditeit en het toekennen vaneen arbeidsongeschiktheidspensioen (schadereserve).Voor dit risico werd jaarlijks een risicopremie in rekeninggebracht. Het verschil tussen de risicopremie en dewerkelijke kosten wordt verwerkt via het resultaat. Deactuariële uitgangspunten voor de risicopremie werdenperiodiek herzien, maar dienden in 2017 enkel nog alsbasis voor de bepaling van de schade door 'uitloop': inhoeverre zijn deelnemers die op het moment vanovergang naar de nieuwe Randstad-pensioenregelingnaar ABN Amro Pensioenen (30 juni 2015) ziek waren,voor 1 juli 2017 arbeidsongeschikt geworden enzodoende recht hebben op premievrijepensioenopbouw ten laste van SPR. De afrekeninghiervoor is op de verslagdatum nog deels onderhandenwerk. Zie de paragraaf "technische voorzieningen"(herverzekeringscontracten).




12 niet in de balansopgenomen activa enverplichtingen

Er zijn geen 'niet in de balans opgenomen activa enverplichtingen'.

Wel wordt hier gemeld dat de fiduciairemanagementovereenkomst tussen SPR en KCM isafgesloten voor onbepaalde tijd - met een opzegtermijnvan één maand voor beide partijen.

De uitbestedingsovereenkomst betreffende deuitbesteding van de pensioenuitvoering (o.m.administratie) van SPR en Randstad Groep Nederland bvgeldt voor onbepaalde tijd - met een opzegtermijn vanzes maanden voor beide partijen. Deze overeenkomstheeft geen financiële gevolgen voor het pensioenfonds:Randstad neemt de kosten van de pensioenuitvoeringvoor zijn rekening, zoals ook is vastgelegd in een andereovereenkomst - de uitvoeringsovereenkomst.

Deze uitvoeringsovereenkomst, afgesloten tussen SPRenerzijds en Randstad nv en Randstad Groep Nederlandbv anderzijds, geldt eveneens voor onbepaalde tijd - meteen opzegtermijn van drie maanden voor beide partijen.Indien Randstad en Randstad Groep Nederland deovereenkomst eenzijdig beëindigen, dienen zij decontante waarde van de toekomstige kosten van depensioenuitvoering direct aan SPR te voldoen.

13 verbonden partijentransacties met bestuurdersDe onafhankelijke bestuurders van het fonds ontvangeneen bezoldiging van SPR (die wordt doorbelast aan devoormalige werkgever). Het pensioenfonds heeft geenleningen verstrekt aan (voormalige) bestuurders. Ookheeft SPR geen vorderingen op (voormalige)bestuurders.

overige transacties met verbondenpartijenSPR heeft een uitvoeringsovereenkomst afgesloten metde voormalige werkgever ten aanzien van de uitvoeringvan de pensioenregeling. Een beschrijving op

hoofdpunten van de uitvoeringsovereenkomst isopgenomen in het bestuursverslag. De voormaligaangesloten ondernemingen dragen geheel depensioenuitvoerings- en administratiekosten,waaronder ook de kosten voor bezoldiging van debestuurders. Uitsluitend de beleggingskosten (kostenvermogensbeheer) worden gedragen door hetpensioenfonds.

14 premiebijdragen (vanwerkgever en deelnemers)pensioenpremiesx € 1.000 2017 2016

premiebijdragen werkgever 0 0

premiebijdragen deelnemers 0 0

premies vrijwillige stortingen 0 0

totaal 0 0

Gezien het feit dat het fonds per 1 januari 2016 formeelgesloten is, zijn er geen pensioenpremies aan de orde.

De uitvoeringskosten van SPR worden betaald door devoormalige werkgever. Toen het fonds nog niet geslotenwas werden deze kosten ten behoeve van actuariëleberekeningen en verantwoording fictief opgenomen inde kostendekkende en feitelijke (of verschuldigde)premies van het fonds. Deze ‘fictie’ had geen invloed ophet resultaat, maar gaf inzicht in hoeverre deverschuldigde premie alle kosten voor pensioen,waaronder die voor de pensioenuitvoering, dekte.Aangezien er vanaf 2016 geen premies meerverschuldigd zijn, is deze fictie ook niet meer vantoepassing. Wel kan gemeld worden dat deuitvoeringskosten in 2017 € 818 (2016: € 800) bedragen.




15 beleggingsresultaten voor risico pensioenfondsbeleggingsresultaten

directebeleggingsopbrengsten

indirectebeleggingsopbrengsten

kostenvermogensbeheer totaal

x € 1.000 2017 2016 2017 2016 2017 2016 2017 2016

vastgoedbeleggingen 2.379 1.736 5.380 3.190 0 0 7.759 4.926

aandelen 3.482 2.208 12.861 13.465 0 0 16.343 15.673

vastrentende waarden 37.748 4.723 (69.049) 84.207 0 0 (31.301) 88.930

financiële derivaten 0 0 9.177 (269) 0 0 9.177 (269)

overige beleggingen 0 0 875 (1.504) 0 0 875 (1.504)

kosten vermogensbeheer 0 0 0 0 (972) (875) (972) (875)

totaal 43.609 8.667 (40.756) 99.089 (972) (875) 1.881 106.881

De directe beleggingsopbrengsten zijn € 43.609 in 2017(€ 8.667 in 2016).

De indirecte beleggingsopbrengsten zijn -/- € 40.756(2016: -/- € 99.089).

De kosten van vermogensbeheer zijn in 2017 € 972(2016: € 875). Deze kosten zijn de kosten bestaande uitbeheervergoedingen voor het vermogensbeheer en uitde transactiekosten, het bewaarloon en andereadministratieve kosten voor de beleggingen die hetpensioenfonds in eigendom heeft. Deze zijn niettoegerekend aan de verschillendebeleggingscategorieën, omdat het vergoedingenbetreft die op alle categorieën van toepassing zijn:fiduciair vermogensbeheerder KCM en custodian KASBank verrichten diensten voor de gehelebeleggingsportefeuille van het fonds. De kosten die zijin rekening brengen bij SPR, zijn op basis vanfunctionele werkzaamheden opgesteld en worden nietper beleggingscategorie berekend of verdeeld.

Gespecificeerd staan de kosten van vermogensbeheerin onderstaande tabel.

vermogensbeheerkostenx € 1.000 2017 2016

beheerkosten fiduciairvermogensbeheerder (512) (460)

administratiekosten custodian &beleggingsadministrateur (293) (246)

bewaarloon, banken transactiekosten (167) (169)

Totaal (972) (875)

Kortingen die KCM weet te verkrijgen bijvermogensbeheerders waarin door SPR belegd wordt,worden direct verrekenend met de beheerkosten dieKCM bij SPR in rekening brengt. KCM ontvangt geenperformancegerelateerde vergoedingen.




16 pensioenuitkeringenAangezien het aantal pensioengerechtigden jaarlijkstoeneemt, neemt ook het bedrag dat aanpensioenuitkeringen betaald wordt, stelselmatig toe.

pensioenuitkeringenx € 1.000 2017 2016

ouderdomspensioen (6.146) (5.566)

arbeidsongeschiktheidspensioen (41) (52)

nabestaandenpensioen (1.595) (1.551)

wezenpensioen (83) (79)

WAO-hiaatpensioen (158) (130)

samenloop en derden (4) 33

afkoop kleine ouderdomspensioenen 0 0

afkoop kleine nabestaanden- enwezenpensioenen 0 0

intrestvergoeding later betaaldeuitkeringen 0 (4)

totaal (8.027) (7.349)

17 herverzekeringDe post herverzekering bestaat uit een saldo vanuitkeringen betreffende herverzekeringen. De premiesherverzekering in 20187 betreffen de betaling van dekoopsom aan verzekeraar ElipsLife voor dearbeidsongeschikte deelnemers die recht oppremievrije voortzetting van hun pensioenopbouwhebben. Deze voortzetting vindt plaats op basis van denieuwe Randstad-pensioenregeling die wordtuitgevoerd door ABN AMRO Pensioenen. ElipsLife is alsverzekeraar verbonden aan deze regeling.

Herverzekeringx € 1.000 2017 2016

premies herverzekering (1.415) 0

uitkering herverzekering (WAO-hiaatuitkeringen) 61 64

totaal (1.354) 64

18 mutatie voorzieningpensioenverplichtingenvoor risico pensioenfonds

De mutatie voorziening pensioenverplichtingen voorrisico van het pensioenfonds wordt berekend door debeginstand van de voorziening van de eindstand af tetrekken.

pensioenopbouw (0)Aangezien SPR gesloten is, heeft er geenpensioenopbouw plaatsgevonden. De premievrijepensioenopbouw van de arbeidsongeschiktedeelnemers is reeds opgenomen in de voorzieningpensioenverplichtingen.

rentetoevoeging (+ € 2.371)De pensioenverplichtingen zijn opgerent met -/- 0,217%.De rentetoevoeging is bepaald op basis van deéénjaarsrente van de door DNB gepubliceerderentetermijnstructuur per 31 december 2016. Door denegatieve rente leidt de oprenting dit jaar tot eenpositief resultaat voor SPR.

aanpassing actuariële grondslagen terzake overlevingskansen (€ 0)De aanpassing van de actuariële grondslagen op basisvan de in september 2016 gepubliceerde AG-Prognosetafel 2016 is in het verslagjaar 2016 verwerkt.In 2017 zijn de overlevingskansen niet aangepast.

wijziging marktrente (+ € 17.600)Jaarlijks wordt per 31 december de marktwaarde van detechnische voorzieningen herrekend door toepassingvan de door DNB gepubliceerde rentetermijnstructuur.Het effect van de verandering van derentetermijnstructuur wordt verantwoord onder de post'wijziging marktrente'. Per 31 december 2017 was degemiddelde interne rekenrente 1,6%, op basis een UFR-rekenrente (31 december 2016: 1,5%).

indexering en overige toeslagen (+€ 10)SPR streeft ernaar de pensioenen van de deelnemers engepensioneerden jaarlijks aan te passen. Dit kan echteralleen als de financiële situatie van het fonds daartoe




toereikend is; de toeslagverlening heeft derhalve eenvoorwaardelijk karakter. Dit betekent dat geen recht opindexering bestaat en dat het niet zeker is of en inhoeverre in de toekomst indexering kan plaatsvinden.De mogelijke toeslagverlening wordt gefinancierd uit definanciële reserves van het fonds (indien aanwezig). Ookneerwaartse aanpassingen van de pensioenen(kortingen) zijn mogelijk.

De herverzekerde pensioenaanspraken worden jaarlijksverhoogd met 2%.

onttrekking voor pensioenuitkeringenen pensioenuitvoeringskosten (+ € 159& € 7.946)Er wordt een actuariële berekening gemaakt van detoekomstige pensioenuitvoeringskosten (met nameexcassokosten) die gepaard gaan met het doen vanpensioenuitkeringen, en van de pensioenuitkeringenzelf. Deze berekeningen worden in de voorzieningpensioenverplichtingen opgenomen. Deze post betreftde vrijval ten behoeve van de financiering van de kosten(à € 159) en uitkeringen (à € 7.946) van het verslagjaar.

wijziging uit hoofde van overdracht vanrechten (+ € 3.652)De inkomende en uitgaande waardeoverdrachtenhebben invloed op de hoogte van de voorziening.Aangezien het fonds gesloten is, zijn er enkel noguitgaande waardeoverdrachten. Gezien het feit dat debeleidsdekkingsgraad lang onder 100% lag, werden ergedurende het grootste deel van het jaar geenwaardeoverdrachten uitgevoerd. Na vaststelling vaneen beleidsdekkingsgraad van meer dan 100% per eindeoktober zijn vanaf medio november 2017 op verzoek vande betreffende deelnemers pensioenrechtenovergedragen naar andere pensioenuitvoerders.

overige mutatie voorzieningpensioenverplichtingen (+ € 1.830)

x € 1.000 2017 2016

mutatie op basis van sterftegevallen (136) (1.289)

mutatie op basis vanarbeidsongeschiktheid 803 0

mutatie voorzieningrisicoherverzekering 1.439 0

overige mutaties voorziening (276) 1.212

totaal 1.830 (77)

Het langlevenrisico leidde in 2017 tot een verlies (-/- € 16:op grond van de overlijdensgevallen kwamen mindermiddelen beschikbaar dan waar op grond van deoverlevingstafels op was gerekend. Ook hetoverlijdensrisico was licht negatief (-/- € 120).

Andere posten die in deze overige mutaties zijnopgenomen, zijn de resultaten op uitkeringen en opflexibilisering. De resultaten op flexibilisering zijn hetgevolg van het feit dat de uitruilfactoren op anderegrondslagen zijn vastgesteld dan de grondslagen die in2017 bij de VPV zijn gehanteerd.

19 mutatieherverzekeringsdeeltechnische voorzieningen

De mutatie herverzekeringsdeel technischepensioenverplichtingen wordt berekend door debeginstand van de voorziening van de eindstand af tetrekken. Zie hiervoor paragraaf 5.




20 saldo overdrachten vanrechteninkomende en uitgaande waardeoverdrachten

financieel(jaarrekening) actuarieel

x € 1.000 2017 2016 2017 2016

inkomendewaardeoverdrachten 0 0 0 0

uitgaandewaardeoverdrachten (3.906) (1.341) (3.652) (1.433)

Totaal (3.906) (1.341) (3.652) (1.433)

De post saldo overdrachten van rechten bevat het saldovan bedragen uit hoofde van overgenomen(inkomende) dan wel overgedragen (uitgaande)pensioenverplichtingen. Inkomendewaardeoverdrachten komen gezien het geslotenkarakter van het fonds niet meer voor. Uitgaande wel; bijdeze boekt SPR een negatief resultaat, doordat dewettelijke tarieven voor waardeoverdrachten tot eenhogere overdrachtswaarde (zie kolom 'financieel')leiden dan in de voorziening pensioenverplichtingen(kolom 'actuarieel') is opgenomen.

Het proces van uitgaande waardeoverdracht is medionovember 2017 hervat. De overdrachtswaarde heeftzodoende betrekking op slechts een gering aantaloverdrachten; de overdrachten die in december totafronding zijn gekomen.

21 overige lastenoverige lastenx € 1.000 2017 2016

interest uit niet-beleggingsactiviteiten (2) (9)

andere lasten 0 (28)

Totaal (2) (37)

22 aantal personeelsledenBij SPR zijn geen werknemers in dienst. Dewerkzaamheden worden verricht door werknemers diein dienst zijn van de voormalig aangeslotenondernemingen, i.c. bij het pensioenbureau van

Randstad Groep Nederland bv. In 2017 waren dit zespersoneelsleden, zijnde 5,8 FTE’s.

Het pensioenbureau heeft meer taken dan de uitvoeringvoor SPR. Uit een interne kostenverdeelstaat blijkt datgemiddeld 2,2 FTE's zich bezighouden metdienstverlening ten behoeve van en namens SPR. Depersoneelskosten zijn voor rekening van de voormaligeaangesloten ondernemingen.

23 bezoldigingbestuurdersDe bezoldiging voor (voormalige) bestuurders en ledenvan het belanghebbendenorgaan van SPR bedroeg intotaal € 110 in 2017 (2016: € 91).

Met de implementatie van het onafhankelijkebestuursmodel in 2016 ontvangen de onafhankelijkebestuursleden jaarlijks vergoedingen, zijnde € 35 voorde voorzitter en € 25 voor een bestuurslid. Daarnaastworden reis- en verblijfkosten vergoed. Leden van hetbelanghebbendenorgaan ontvangen een vergoedingvan € 3,5 (per jaar).

De vergoedingen voor de bestuursleden en de leden vanhet belanghebbendenorgaan namens deelnemers ennamens de pensioengerechtigden worden vergoeddoor de voormalige aangesloten ondernemingen enkomen per saldo niet ten laste van SPR.

24 honorariaonafhankelijke accountantDe kosten voor de onafhankelijke accountant wordenniet gedragen door SPR. Randstad Groep Nederland bvneemt alle uitvoeringskosten, waaronder deze, voorhaar rekening. De accountant, PricewaterhouseCoopersAccountants N.V. (PwC), heeft de in de tabel vermeldekosten in rekening gebracht.




accountantskostenx € 1.000 2017 2016

kosten jaarwerkcontrole (46) (44)

kosten andere controlediensten 0 0

kosten (fiscale) advisering 0 0

totaal (46) (44)

Deze kosten zijn exclusief btw.

25 uitvoeringskostenDe kosten voor vermogensbeheer en de kosten voorpensioenuitvoering zijn elders in deze jaarrekeninggepresenteerd. Ten behoeve van het overzicht zijn zehier gegroepeerd.

In de kosten voor vermogensbeheer zijn niet de kostenopgenomen die binnen beleggingsfondsen verrekendworden. Het betreft hier alleen de kosten die direct bijSPR in rekening zijn gebracht.

uitvoeringskostenx € 1.000 2017 2016

kosten vermogensbeheer (972) (875)

kosten pensioenuitvoering 0 0

bestuurskosten 0 0

totaal (972) (875)

De kosten voor pensioenuitvoering worden, zoalsvermeld, gedragen door Randstad Groep Nederland bven zijn dus niet ten laste van het fonds gebracht. Uit eeninterne kostenverdeelstaat blijkt dat € 818 (2016: € 800)te relateren is aan kosten van pensioenbeheer voor SPR- waaronder 'verplichte' kosten voor DNB, AFM, hetPensioenregister, de onafhankelijke accountant en dewaarmerkend actuaris.

Voor de bestuurskosten wordt verwezen naar paragraaf23 'Bezoldiging bestuurders'.

26 gebeurtenissen nabalansdatumEr zijn geen gebeurtenissen na balansdatum die hiervermeld dienen te worden.




27 statutaire regelingomtrent de bestemmingvan het saldo van baten enlastenConform artikel 2 van de statuten van SPR wordt hetmaken van winst niet beoogd. Daardoor zal het saldovan baten en lasten op basis van bestuursbesluiten tengunste dan wel ten laste van de reserves van het fondsworden gebracht.

Het saldo van baten en lasten van 2017 is geheel tengunste van de reserves gebracht.

ondertekeningjaarrekeningDe jaarrekening 2017 is opgemaakt op 24 mei 2018 enondertekend te Diemen op 15 juni 2018.

Het bestuur van Stichting Pensioenfonds Randstad,

Han Thoman, voorzitterEls Janssen, secretarisHans de Ruiter, plaatsvervangend voorzitter



overige

gegevens.

bijdrage in het tekortConform artikel 18 lid 4van het Pensioenreglement 2016van SPR zullen in het geval de middelen van het fondsontoereikend zijn om de verplichtingen van het fonds tedekken, alle ingegane pensioenen en opgebouwdepensioenaanspraken worden verlaagd, indien aan devolgende voorwaarden is voldaan:

• De technische voorzieningen en het minimaal vereisteigen vermogen van het fonds zijn niet meer volledigdoor waarden gedekt;

• Het pensioenfonds is niet in staat binnen de wettelijkgestelde termijnen de technische voorzieningen enhet minimaal vereist eigen vermogen door waarden tedekken zonder dat de belangen van (gewezen)deelnemers, pensioengerechtigden of de werkgeveronevenredig worden geschaad; en

• Alle overige beschikbare sturingsmiddelen, metuitzondering van het beleggingsbeleid, zijn ingezetzoals uitgewerkt in een kortetermijnherstelplan.

financiële overeenkomstmet sponsorsIn het kader van de gewijzigde pensioenregeling enfinanciële werkwijze van het fonds per 1 januari 2006 istussen Stichting Pensioenfonds Randstad en dewerkgever Randstad Holding nv per dezelfde datum eennieuwe financieringsovereenkomst gesloten. Dezeovereenkomst is per 1 januari 2008 vervangen door eenuitvoeringsovereenkomst tussen SPR en RandstadGroep Nederland bv. Deze uitvoeringsovereenkomst isper 1 januari 2013 opnieuw afgesloten en kende eenlooptijd van één jaar. Deze overeenkomst is vervolgensstilzwijgend verlengd met één jaar. Met betrekking tot

2015 is er wederom een nieuweuitvoeringsovereenkomst afgesloten - opnieuw met eenlooptijd van één jaar. Ter zake 2016 en de jaren daarnais in 2015 een herziene uitvoeringsovereenkomstafgesloten. Dit is de huidige uitvoeringsovereenkomstwelke een looptijd kent van onbepaalde duur.

In genoemde overeenkomsten was de werkgeveruitsluitend gehouden tot voldoening van dewerkgeversbijdrage (pensioenpremie) op basis eenleeftijdsafhankelijke staffel die toegepast werd op depensioengrondslagen van de actieve deelnemers vanSPR. In geen geval kon (en kan) de werkgever verplichtworden om additionele bijdragen te doen. De werkgeverkon (en kan) nimmer enige aanspraak doen gelden opde middelen van het fonds. Van terugstorting vanpremies of verlaging van premies op grond van definanciële situatie van het fonds kon, kan en zal derhalvenooit sprake zijn.

In de uitvoeringsovereenkomst ter zake 2016 en de jarenerna is vastgelegd dat zolang SPR bestaat, devoormalige werkgever de uitvoeringskosten van hetfonds voor zijn rekening zal nemen.

actuariële enbedrijfstechnische notaVolgens de Pensioenwet dient een pensioenfonds eenactuariële en bedrijfstechnische nota (abtn) vast testellen betreffende het te voeren beleid, waarin definanciële opzet en de waarderingsgrondslagen waarophet beleid rust, gemotiveerd zijn omschreven.

Elementen uit de abtn van SPR zijn:



overige gegevens.

• Indirecte en directe beleggingsresultaten wordentoegevoegd c.q. onttrokken aan het resultaat van SPR;

• Technische en overige resultaten worden toegevoegdc.q. onttrokken aan het resultaat van SPR;

• De algemene reserve, de financiële buffer van hetfonds, wordt gevoed door het jaarlijkse resultaat datresteert na de mutaties van de voorzieningen enandere reserves, de extra reserve moet fluctuaties tengevolge van gelopen risico's opvangen, evenals dekosten verbonden aan periodieke aanpassing van deactuariële grondslagen.

Daarnaast zijn in de abtn de belangrijkstebeleidsuitgangspunten van het fonds vastgelegd. Ditzijn onder andere het beleggingsbeleid, hetuitbestedingsbeleid, de wijze van risicobeheersing enhet communicatiebeleid. Feitelijk zijn dezeuitgangspunten ook beschreven in dit jaarverslag.Tevens maakt het financieel crisisplan onderdeel uit vande abtn. De abtn is te vinden op de website van hetfonds.



overige gegevens.

verklaring van de actuarisopdrachtDoor Stichting Pensioenfonds Randstad te Amsterdam is aan Mercer (Nederland) B.V. de opdracht verleend tot hetafgeven van een actuariële verklaring als bedoeld in de Pensioenwet over het boekjaar 2017.

onafhankelijkheidAls waarmerkend actuaris ben ik onafhankelijk van Stichting Pensioenfonds Randstad, zoals vereist conform artikel 148van de Pensioenwet. Ik verricht geen andere werkzaamheden voor het pensioenfonds. Omdat Mercer (Nederland) B.V.beschikt over een door de toezichthouder goedgekeurde gedragscode, is het toegestaan dat andere actuarissen endeskundigen aangesloten bij Mercer (Nederland) B.V. wel andere werkzaamheden verrichten voor het pensioenfonds.

gegevensDe gegevens waarop mijn onderzoek is gebaseerd, zijn verstrekt door en tot stand gekomen onder deverantwoordelijkheid van het bestuur van het pensioenfonds. Voor de toetsing van de technische voorzieningen envoor de beoordeling van de vermogenspositie heb ik mij gebaseerd op de financiële gegevens die ten grondslag liggenaan de jaarrekening.

afstemming accountantOp basis van de door mij en de accountant gehanteerde Handreiking heeft afstemming plaatsgevonden over dewerkzaamheden en de verwachtingen bij de controle van het boekjaar. Voor de toetsing van de technischevoorzieningen en voor de beoordeling van de vermogenspositie als geheel heb ik de materialiteit bepaald op€ 2,1 miljoen (0,2% van de technische voorzieningen per 31 december 2017). Met de accountant ben ik overeengekomenom geconstateerde afwijkingen boven € 265 duizend te rapporteren. Deze afspraken zijn vastgelegd en de uitkomstenvan mijn bevindingen zijn met de accountant besproken.

Ik heb voorts gebruik gemaakt van de door de accountant in het kader van de jaarrekeningcontrole onderzochtebasisgegevens. De accountant van het pensioenfonds heeft mij geïnformeerd over zijn bevindingen ten aanzien vande betrouwbaarheid (materiële juistheid en volledigheid) van de basisgegevens en de overige uitgangspunten die voormijn oordeel van belang zijn.

werkzaamhedenTer uitvoering van de opdracht heb ik, conform mijn wettelijke verantwoordelijkheid zoals beschreven in artikel 147 vande Pensioenwet, onderzocht of is voldaan aan de artikelen 126 tot en met 140 van de Pensioenwet.

Als onderdeel van de werkzaamheden voor de opdracht heb ik onder meer onderzocht of:

• de technische voorzieningen, het minimaal vereist eigen vermogen en het vereist eigen vermogen toereikend zijnvastgesteld;

• de kostendekkende premie voldoet aan de gestelde wettelijke vereisten;• het beleggingsbeleid in overeenstemming is met de prudent-personregel.

Voorts heb ik mij een oordeel gevormd over de vermogenspositie van het pensioenfonds. Daarbij heb ik mij gebaseerdop de tot en met balansdatum aangegane verplichtingen en de op dat moment aanwezige middelen en is mede hetfinancieel beleid van het pensioenfonds in aanmerking genomen.

Mijn onderzoek heb ik zodanig uitgevoerd, dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de resultaten geenonjuistheden van materieel belang bevatten.



overige gegevens.

De beschreven werkzaamheden en de uitvoering daarvan zijn in overeenstemming met de binnen het KoninklijkActuarieel Genootschap geldende normen en gebruiken, en vormen naar mijn mening een deugdelijke grondslag voormijn oordeel.

oordeelDe technische voorzieningen zijn, overeenkomstig de beschreven berekeningsregels en uitgangspunten, als geheelbezien, toereikend vastgesteld. Het eigen vermogen van het pensioenfonds is op de balansdatum lager dan hetminimaal vereist eigen vermogen.

Met inachtneming van het voorafgaande heb ik mij ervan overtuigd dat is voldaan aan de artikelen 126 tot en met 140van de Pensioenwet, met uitzondering van artikelen 131, 132 en 133 waaraan niet wordt voldaan vanwege een negatiefaanwezig eigen vermogen.

Op basis van de uitkomsten van de uitgevoerde haalbaarheidtoets in 2017 concludeer ik dat er sprake is van deverwachting dat het pensioenresultaat circa 84% bedraagt. Gezien de beleidsdekkingsgraad op de balansdatum en deontwikkeling van de actuele dekkingsgraad zal het pensioenfonds naar verwachting op de korte termijn niet in staatzijn om een (volledige) toeslag te verlenen.

De beleidsdekkingsgraad van het pensioenfonds op balansdatum is lager dan de dekkingsgraad bij het minimaal vereisteigen vermogen. Deze situatie bestaat voor drie achtereenvolgende jaareinden.

Mijn oordeel over de vermogenspositie van Stichting Pensioenfonds Randstad is gebaseerd op de tot en metbalansdatum aangegane verplichtingen en de op dat moment aanwezige middelen. De vermogenspositie is naar mijnmening slecht, omdat het aanwezig eigen vermogen lager is dan het minimaal vereist eigen vermogen.

Amstelveen, 15 juni 2018

Origineel getekend door:

Drs. E.L. van den Doel AAGverbonden aan Mercer (Nederland) B.V.



overige gegevens.

controleverklaring van de onafhankelijke accountantAan: het bestuur van Stichting Pensioenfonds Randstad

verklaring over de jaarrekening 2017

ons oordeelNaar ons oordeel geeft de jaarrekening van Stichting Pensioenfonds Randstad een getrouw beeld van de grootte en desamenstelling van het vermogen van de stichting op 31 december 2017 en van het resultaat voor het jaar geëindigd op31 december 2017 in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 van het in Nederland geldende Burgerlijk Wetboek (BW).

wat we hebben gecontroleerdWij hebben de in dit jaarverslag opgenomen jaarrekening 2017 van Stichting Pensioenfonds Randstad te Amsterdam(‘de stichting’) gecontroleerd. De jaarrekening bestaat uit:• de balans per 31 december 2017;• de staat van baten en lasten voor het jaar geëindigd op 31 december 2017; en• de toelichting met een overzicht van de gehanteerde grondslagen voor financiële verslaggeving en overige

toelichtingen.

Het stelsel voor financiële verslaggeving dat is gebruikt voor het opmaken van de jaarrekening is Titel 9 Boek 2 van hetin Nederland geldende Burgerlijk Wetboek (BW).

de basis voor ons oordeelWij hebben onze controle uitgevoerd volgens Nederlands recht, waaronder ook de Nederlandse controlestandaardenvallen. Onze verantwoordelijkheden op grond hiervan zijn beschreven in de sectie ‘Onze verantwoordelijkheden voorde controle van de jaarrekening’.

onafhankelijkheidWij zijn onafhankelijk van Stichting Pensioenfonds Randstad zoals vereist in de Wet toezicht accountantsorganisaties(Wta), de Verordening inzake de onafhankelijkheid van accountants bij assuranceopdrachten (ViO) en andere voor deopdracht relevante onafhankelijkheidsregels in Nederland. Verder hebben wij voldaan aan de Verordening gedrags- enberoepsregels accountants (VGBA).

verklaring over de in het jaarverslag opgenomen andere informatieNaast de jaarrekening en onze controleverklaring daarbij, omvat het jaarverslag andere informatie, die bestaat uit:• het bestuursverslag;• de overige gegevens.

Op grond van onderstaande werkzaamheden zijn wij van mening dat de andere informatie:• met de jaarrekening verenigbaar is en geen materiële afwijkingen bevat;• alle informatie bevat die op grond van Titel 9 Boek 2 BW is vereist.

Wij hebben de andere informatie gelezen en hebben op basis van onze kennis en ons begrip, verkregen vanuit dejaarrekeningcontrole of anderszins, overwogen of de andere informatie materiële afwijkingen bevat.

Met onze werkzaamheden hebben wij voldaan aan de vereisten in Titel 9 Boek 2 BW en de Nederlandse Standaard 720.Deze werkzaamheden hebben niet dezelfde diepgang als onze controlewerkzaamheden bij de jaarrekening.

Het bestuur is verantwoordelijk voor het opstellen van de andere informatie, waaronder het bestuursverslag en deoverige gegevens in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW.



overige gegevens.

verantwoordelijkheden met betrekking tot de jaarrekening en deaccountantscontrole

verantwoordelijkheden van het bestuur voor de jaarrekeningHet bestuur is verantwoordelijk voor:• het opmaken en het getrouw weergeven van de jaarrekening en voor het opstellen van het bestuursverslag, beide in

overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW; en voor• een zodanige interne beheersing die het bestuur noodzakelijk acht om het opmaken van de jaarrekening mogelijk te

maken zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg van fouten of fraude.

Bij het opmaken van de jaarrekening moet het bestuur afwegen of de stichting in staat is om haar werkzaamheden incontinuïteit voort te zetten. Op grond van het genoemde verslaggevingsstelsel moet het bestuur de jaarrekeningopmaken op basis van de continuïteitsveronderstelling, tenzij het bestuur het voornemen heeft om de stichting teliquideren of de bedrijfsactiviteiten te beëindigen of als beëindiging het enige realistische alternatief is. Het bestuurmoet gebeurtenissen en omstandigheden waardoor gerede twijfel zou kunnen bestaan of de stichting haarbedrijfsactiviteiten kan voortzetten, toelichten in de jaarrekening.

onze verantwoordelijkheid voor de controle van de jaarrekeningOnze verantwoordelijkheid is het zodanig plannen en uitvoeren van een controleopdracht dat wij daarmee voldoendeen geschikte controle-informatie verkrijgen voor het door ons af te geven oordeel.

Ons controleoordeel beoogt een redelijke mate van zekerheid te geven dat de jaarrekening geen afwijkingen vanmaterieel belang bevat. Een redelijke mate van zekerheid is een hoge mate maar geen absolute mate van zekerheidwaardoor het mogelijk is dat wij tijdens onze controle niet alle afwijkingen ontdekken.

Afwijkingen kunnen ontstaan als gevolg van fraude of fouten en zijn materieel indien redelijkerwijs kan worden verwachtdat deze, afzonderlijk of gezamenlijk, van invloed kunnen zijn op de economische beslissingen die gebruikers op basisvan deze jaarrekening nemen. De materialiteit beïnvloedt de aard, timing en omvang van onze controlewerkzaamhedenen de evaluatie van het effect van onderkende afwijkingen op ons oordeel.

Een meer gedetailleerde beschrijving van onze verantwoordelijkheden is opgenomen in de bijlage bij onzecontroleverklaring.

Amsterdam, 15 juni 2018

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V.

Origineel getekend door: drs. H.C. van der Rijst RA



overige gegevens.

bijlage bij onze controleverklaring over de jaarrekening2017 van stichting pensioenfonds randstadIn aanvulling op wat is vermeld in onze controleverklaring hebben wij in deze bijlage onze verantwoordelijkheden voorde controle van de jaarrekening nader uiteengezet en toegelicht wat een controle inhoudt.

de verantwoordelijkheden van de accountant voor de controle van de jaarrekeningWij hebben deze accountantscontrole professioneel-kritisch uitgevoerd en hebben waar relevant professioneleoordeelsvorming toegepast in overeenstemming met de Nederlandse controlestandaarden, ethische voorschriften ende onafhankelijkheidseisen. Onze doelstelling is om een redelijke mate van zekerheid te verkrijgen dat de jaarrekeningvrij van materiële afwijkingen als gevolg van fouten of fraude is. Onze controle bestond onder andere uit:

• Het identificeren en inschatten van de risico’s dat de jaarrekening afwijkingen van materieel belang bevat als gevolgvan fouten of fraude, het in reactie op deze risico’s bepalen en uitvoeren van controlewerkzaamheden en het verkrijgenvan controle-informatie die voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel. Bij fraude is het risico dat een afwijkingvan materieel belang niet ontdekt wordt groter dan bij fouten. Bij fraude kan sprake zijn van samenspanning, valsheidin geschrifte, het opzettelijk nalaten transacties vast te leggen, het opzettelijk verkeerd voorstellen van zaken of hetdoorbreken van de interne beheersing.

• Het verkrijgen van inzicht in de interne beheersing die relevant is voor de controle met als doelcontrolewerkzaamheden te selecteren die passend zijn in de omstandigheden. Deze werkzaamheden hebben niet alsdoel om een oordeel uit te spreken over de effectiviteit van de interne beheersing van de stichting.

• Het evalueren van de geschiktheid van de gebruikte grondslagen voor financiële verslaggeving en het evalueren vande redelijkheid van schattingen door het bestuur en de toelichtingen die daarover in de jaarrekening staan.

• Het vaststellen dat de door het bestuur gehanteerde continuïteitsveronderstelling aanvaardbaar is. Tevens op basisvan de verkregen controle-informatie vaststellen of er gebeurtenissen en omstandigheden zijn waardoor gerede twijfelzou kunnen bestaan of de stichting haar bedrijfsactiviteiten in continuïteit kan voortzetten. Als wij concluderen dat ereen onzekerheid van materieel belang bestaat, zijn wij verplicht om aandacht in onze controleverklaring te vestigenop de relevante gerelateerde toelichtingen in de jaarrekening. Als de toelichtingen inadequaat zijn, moeten wij onzeverklaring aanpassen. Onze conclusies zijn gebaseerd op de controle-informatie die verkregen is tot de datum vanonze controleverklaring. Toekomstige gebeurtenissen of omstandigheden kunnen er echter toe leiden dat eenorganisatie haar continuïteit niet langer kan handhaven.

• Het evalueren van de presentatie, structuur en inhoud van de jaarrekening en de daarin opgenomen toelichtingen enhet evalueren of de jaarrekening een getrouw beeld geeft van de onderliggende transacties en gebeurtenissen.

Wij communiceren met het bestuur onder andere over de geplande reikwijdte en timing van de controle en over designificante bevindingen die uit onze controle naar voren zijn gekomen, waaronder eventuele significantetekortkomingen in de interne beheersing.



overige gegevens.

personalia stichting pensioenfonds randstadbestuur

functie leeftijd nevenfuncties

Han Thoman voorzitter 72 onafhankelijk voorzitter Stichting Pensioenfonds van de Grolsche Bierbrouwerij

onafhankelijk voorzitter Stichting Pensioenfonds SNS Reaal

voorzitter Audit-, Risk- & Compliancecommssie Stichting Pensioenfonds van deMetalektro (PME)

voorzitter Visitatiecommissie Stichting Pensioenfonds HAL

Hans de Ruiter plv. voorzitter 52 CIO Stichting Pensioenfonds TNO

senior Lecturer Nyenrode Business University

associate Professor of Finance and Investments Vrije Universiteit

voorzitter Beleggingscommissie Stichting Pensioenfonds F. van Lanschot

lid Raad van Toezicht Stichting Pensioenfonds Openbaar Vervoer

Els Janssen secretaris 46 senior consultant Edmond Halley B.V.

bestuurslid Pensioenfonds Openbare Bibliotheken

manager bestuursbureau St. Pensioenfonds AT&T Nederland

voorzitter visitatiecommissie Stichting Pensioenfonds HaskoningDHV

lid Visitatiecommissie Stichting Pensioenfonds Staples

belanghebbendenorgaanfunctie leeftijd nevenfuncties

Bart Gianotten voorzitter 49 CFO Yacht Group Nederland bv

Solange Overeijnder-Schalker secretaris 53 bedrijfsjurist Randstad Groep Nederland bv

Wil Kitslaar plv. secretaris 71 gepensioneerd

Robert te Riet lid 50 strateeg divisie Pensioen & Leven | Achmea

Mark Poort plv. voorzitter 46 manager Social & Public Affairs Randstad Groep Nederland bv

pensioenbureau randstad groep nederland bvfunctie

Raimond Schikhof directeur

Ronald Ganzeboom adjunct-directeur

Kees de Roder stafspecialist

Peter den Ronden principal stafspecialist

Olaf Smit stafspecialist

Erik Stevens senior stafspecialist


jaarverslag 2017 - stichting pensioenfonds randstad · de uitvoering van de eenvormige, voormalige...

Documents

Transcript of jaarverslag 2017 - stichting pensioenfonds randstad · de uitvoering van de eenvormige, voormalige...