JAARVERSLAG 2017 - nvaa.nl · Met expertise die is opgedaan binnen de Weleda, is er door een groep...

Nederlandse Vereniging van Antroposofisch Artsen

JAARVERSLAG 2017

NVAA Jaarverslag 2017 Pagina 2 of 45


Inhoudsopgave Voorwoord ........................................................................................................................................................ 4 Activiteiten ........................................................................................................................................................ 7

Artsendagen ............................................................................................................................................ 7 Esoterisch uur .......................................................................................................................................... 7 Mailings en convocaat ............................................................................................................................. 7 NVAA leden .............................................................................................................................................. 8

Bestuur .............................................................................................................................................................. 8 Bestuurssamenstelling ............................................................................................................................. 8

Activiteiten van het bestuur in 2017 ................................................................................................................. 9 Internationaal zie ook verslag Conference of the boards of medical associations ................................. 9 IVAA ......................................................................................................................................................... 9 Voorzittersoverleg complementaire artsenverenigingen ...................................................................... 10 Contacten met de media ....................................................................................................................... 10 Overleg met Weleda Nederland ............................................................................................................ 10 Overleg met Wala Nederland ................................................................................................................ 10

NVAA commissies ........................................................................................................................................... 11 Opleidingscommissie NVAA ................................................................................................................... 11 Accreditatiecommissie ........................................................................................................................... 14 Certificatencommissie ........................................................................................................................... 15 Aukje Kaptein ......................................................................................................................................... 15 Visitatiecommissie ................................................................................................................................. 15 PR ........................................................................................................................................................... 16 Studentenwerkgroep ............................................................................................................................. 16 MIP commissie / VIM-commissie ........................................................................................................... 16 Tuchtcommissie ..................................................................................................................................... 18

Activiteiten van de ledengroepen .................................................................................................................. 19 Consultatief werkende artsen ................................................................................................................ 19 Consultatiebureau-artsen ...................................................................................................................... 19 Werkgroep Geisteswissenschaftliche Gesichtspunkte zur Therapie. ..................................................... 20 Academy for Integrative Medicine (AIM) .............................................................................................. 20

Vertegenwoordiging ....................................................................................................................................... 22 1. Sectoroverleg beroepsverenigingen NVAZ .................................................................................. 22 2. Interdisciplinaire Klachten- en Bemiddelingscommissie (IKBC) .................................................. 22

Aanvulling op het jaarverslag 2016. ............................................................................................................... 22 Evaluatie Beleidsplannen 2017 ....................................................................................................................... 27

Inhoudelijk ............................................................................................................................................. 27 Politiek ................................................................................................................................................... 27 Kwaliteitsbeleid ..................................................................................................................................... 27 Opleiding................................................................................................................................................ 28 Vereniging ............................................................................................................................................. 29 Verjonging ............................................................................................................................................. 29 Opvolging huisartsen die met hun praktijk stoppen .............................................................................. 30 Patiëntbrieven ....................................................................................................................................... 30 Boekenfonds .......................................................................................................................................... 30 Website .................................................................................................................................................. 31 PR ........................................................................................................................................................... 31 Samenwerking ....................................................................................................................................... 31

Beleidsplannen 2018 ....................................................................................................................................... 32 Inhoudelijk ............................................................................................................................................. 32

NVAA Jaarverslag 2017 of 45

Politiek ................................................................................................................................................... 32 Opleiding................................................................................................................................................ 33 Vereniging ............................................................................................................................................. 33 Verjonging ............................................................................................................................................. 33 Opvolging huisartsen die met hun praktijk stoppen .............................................................................. 34 Patiëntbrieven ....................................................................................................................................... 34 Boekenfonds .......................................................................................................................................... 34 Website .................................................................................................................................................. 34 PR ........................................................................................................................................................... 34 Samenwerking ....................................................................................................................................... 35

JAARCIJFERS 2017 ........................................................................................................................................... 36 BALANS .................................................................................................................................................. 37 COMMENTAAR BIJ DE RESULTATEN EN BALANS 2017 EN BEGROTING 2018 ....................................... 38 Financiële gegevens Opleidingscommissie over 2017 ........................................................................... 39

Bijlagen ........................................................................................................................................................... 40 Bijlage 1: Toekenningen accreditatie 2017 (zie de site voor details)..................................................... 40 Bijlage 2: Samenstelling sector beroepsverenigingen van de NVAZ...................................................... 41 Bijlage 3: Lidmaatschap sector beroepsverenigingen NVAZ ................................................................. 43 Bijlage 4: Jaarverslag IVAA 2017 ........................................................................................................... 45 Bijlage 5: Verklaring van gebruikte afkortingen .................................................................................... 45



Voorwoord

Het verenigingsjaar startte op de jaarvergadering 2017 met de ingewikkelde situatie rond het royement van een

lid van de NVAA dat politiek gezien voor de vereniging onontkoombaar was, maar menselijk en collegiaal gezien

natuurlijk veel discussie opriep.

In het kader van de integratie van artsendagen, Plantagodagen en opleidingsdagen waren meerdere artsendagen

ingeruimd voor de inspirerende en goed bezochte dierlijke Plantagodagen: slangen, inktvis, bijen en mieren. Te-

vens werkten we onder de bezielende leiding van Albert Schmidli, farmaceut, aan de minerale composities van

Rudolf Steiner, zoals Solutio Sacchari comp. Een Jung mediziner- en tweede dag ‘werken aan Vademecumbijdra-

gen met middelen die in het Nederlandse Repertorium staan’ had helaas, mede door het prachtige weer, on-

danks de inspirerende locatie op Kraaijbekerhof, nauwelijks (2) deelnemers. Nadat de artsendag in september af-

gezegd was, omdat een programma niet rond te krijgen was, waren de artsendagen in het najaar verder goed be-

zocht: Machteld Huber nam ons mee in het werken aan positieve gezondheid. De pastoraal medisch dag over or-

gaandonatie startte met een mensenwijdingsdienst in de Christengemeenschap in Zeist. Dat gaf een goed start-

punt voor het gesprek en is zeker voor herhaling vatbaar. Ook de artsen euritmistendag was goed bezocht. We

werkten aan de Seelische Übungen met inleidingen van Edmond Schoorel en oefeningen met Hilda Boersma. On-

dertussen loopt de euritmie verdiepingscursus met een 20-tal artsen en dito euritmietherapeuten.

Al met al reden voor het bestuur om, in de loop van 2018, een breed scholingsoverleg te starten om te komen tot

een afgewogen, onderling goed afgestemd, inspirerend pakket van opleiding en nascholing vanuit de verschillen-

de invalshoeken en behoeftes van de leden, jong en oud.

De basisopleiding zoals aangeboden in het kader van de Academie Antroposofische Gezondheidszorg mag zich

weer verheugen in grote belangstelling. Zo veel, dat er in september 2017 zelfs 2 groepen zijn gestart.

Na de vorige jaarvergadering hebben alle leden via het collectief abonnement het tijdschrift voor integrale ge-

neeskunde (TIG) toegezonden gekregen. Evaluatie en eventuele voortzetting daarvan vindt op de komende jaar-

vergadering plaats.

De BTW kwestie is nu voor bijna iedereen beslecht, voor een lid loopt er nog een procedure bij de belastingdienst

maar de verwachting is dat ook deze procedure positief zal worden afgerond.

Een drietal consultatieve artsen heeft in 2017 hun BIG-herregistratie gekregen. Van artsen van andere CAM-

artsenverenigingen hoorde het bestuur echter dat hun aanvraag afgewezen was. Het lijkt er dus op dat het beleid

van de NVAA in deze het goede is geweest. In overleg met de KNMG is vastgesteld dat tenminste 95% van het

werk van een antroposofisch arts bestaat uit regulier medisch handelen (conform wat bij de BTW ook al gold) en

dat gewerkte uren als antroposofisch arts dus gewoon meetellen als werkervaring.



Er was ook in 2017 overleg met Weleda en – informeel - Wala over de (nijpende) situatie van de geneesmiddelen

en de route(s) voor patiënten om middelen vanuit Duitsland te bestellen. Door ziekte en uitval is het bestuur er

in 2017 niet in geslaagd om met de verschillende partijen samen om de tafel te komen, maar de gesprekken

worden voortgezet. Het aantal antroposofische geneesmiddelen dat voorgeschreven wordt neemt nog steeds af,

het aantal artsen dat de praktijk neerlegt neemt toe. Er is een gestage toeloop van nieuwe artsen bij de opleiding

en bij de vereniging, met een duidelijke behoefte aan scholing in het kunnen behandelen met antroposofische

middelen. Voordat dat echter geleid heeft tot creativiteit in het gebruik van alle mogelijkheden zijn we jaren ver-

der. Ook lukt het, ondanks de activiteiten van de task force opvolging, met name de solopraktijken nog niet over-

al om een antroposofisch georiënteerde opvolger te vinden. Vanuit de NVAZ is het initiatief geboren tot verdere

profilering van de antroposofische geneeskunst. Met expertise die is opgedaan binnen de Weleda, is er door een

groep afgevaardigden van de NVAZ hard gewerkt aan een document dat als uitgangspunt zal dienen voor een

uitgekiende reclamecampagne. Deze campagne zal worden uitgewerkt door Branding a Better World (BABW),

een reclamebureau die ook de succesvolle campagne van de Weleda verzorgde. Voor de NVAA was Casper Post

Uiterweer bij dit proces betrokken.

Samenwerking met andere partners in opleiding, nascholing, conferenties, verzekeringscontacten, PR en politiek

is ook in 2017 doorgezet.

Klein punt van zorg blijft de begroting. De ambitie van de vereniging loopt niet in de pas met de mogelijkheden.

Hoewel de contributie voor een volledig lidmaatschap € 740 bedraagt, is de gemiddelde bijdrage per lid € 394.

Dat heeft enerzijds te maken met een toenemend aantal gepensioneerde artsen, anderzijds ook met een toene-

mend aantal leden dat een deeltijdpraktijk heeft. Hierdoor is er een, bijna structureel, tekort op de begroting.

Het bestuur zal zich de komende jaren moeten beraden op oplossingen voor de toekomst.

Al geruime tijd geeft Madeleen aan dat haar takenpakket, gecombineerd met een eigen praktijk, te zwaar is ge-

worden. In 2017 legde zij daarom haar bestuurstaken binnen de IVAA neer. Zij heeft jarenlang een belangrijke rol

vervult binnen de IVAA en waar nodig en mogelijk de Nederlandse positie verdedigt en vertolkt. We zijn als be-

stuur buitengewoon dankbaar dat zij dit al die jaren met verve heeft weten te doen. In 2018 zal zij ook haar taken

binnen de NVAA gaan afbouwen. Na jaren lid te zijn geweest van het bestuur, en daarvan de meeste jaren als

voorzitter, zal zij op de jaarvergadering van 2019 het stokje overdragen aan Nanette Roelfsema. Het komende

jaar zullen zij als duo het voorzitterschap uitoefenen, zodat Madeleen de kans krijgt haar jarenlange ervaring over

te dragen en Nanette ingewerkt kan worden. Het bestuur is zeer verheugd dat het na jaren gelukt is iemand te

vinden die bereid is het voorzitterschap op zich te nemen.



Margaret Vink heeft helaas laten weten dat zij het bestuur gaat verlaten. Margaret was lid van het bestuur sinds

2013 en richtte zich onder andere op de consultatieve leden en het boekenfonds. We willen haar hier graag be-

danken voor haar inzet voor de NVAA en het bestuur.

Gelukkig is Annemieke van Oostveen bereid om lid te worden van het bestuur, zodat we toch op een mooie be-

zetting blijven.

Rest het bestuur op deze plek alle leden te bedanken voor hun betrokkenheid, speciaal de velen die actief zijn

(geweest) in een van de NVAA-commissies en - nascholingen. Dit jaarverslag is een weergave van hun inzet.

Het bestuur



Activiteiten

Artsendagen

Januari Artsendag / Plantago: Slangen

Februari Medische Conferentie “Onderweg met rugzakje of backpack”

Maart Esoterisch uur, jaarvergadering

Plantago: Inktvis

April Plantago: Bij

Mei Schmidli dag + ICT (ervaringen met solutio sachari comp - bij te sterke nierstraling en bij hyper-

tensie)

Juni JMK, ICT artsendag: Vademecum / Repertorium

Plantago: Mier

September Geen artsendag

Oktober Artsendag / Plantago: Kalk

Versterking autonomie

November Plantago: kiezel

Artsen-priesterdag

Herfstcongres Depressie

December Euritmisten – artsendag

Plantago: Aluminium

De opkomst bij de artsendagen was dit jaar buitengewoon goed met grote sprekers als Schmidli. Ook de planta-

godag en de gezamenlijke dag met de priesters en euritmisten was erg goed bezocht. Het zal nog een hele klus

worden dit in 2018 te evenaren!

Esoterisch uur

Voorafgaand aan de jaarvergadering werd voor de leden van de NVAA een goed bezocht esoterisch uur gehou-

den over ‘Schau was kosmisch sich fügt’ door Ton van Osch, met met euritmie door Elianne van Dooren en ge-

sprek over hoe je om kunt gaan met deze meditatie.

Mailings en convocaat

Maandelijks gaat het convocaat naar de leden. Na invoering van een bijdrage in de verzendkosten zijn er momen-

teel nog 2 leden die de mededelingen per post ontvangen. De overige leden krijgen de mededelingen per mail. In



de tekst van de mededelingen zijn links opgenomen naar de artikelen die vervolgens ook op de ledenpagina van

de NVAA te lezen zijn.

Gestreefd wordt naar een goede mix van verenigingsnieuws, actualiteiten en (wetenschappelijke) artikelen. Stuur

je bijdrage altijd aan: [email protected] Ook tips over wetenschappelijke publicaties blijven altijd welkom op

[email protected] . Tussentijds vonden er mailings plaats naar aanleiding van actuele ontwikkelingen. De mai-

lings zijn ook terug te vinden op de ledensite: www.nvaa-leden.nl/convocaat/. Toegangswoord tot de ledenpagi-

na is op te vragen bij het secretariaat.

NVAA leden

In 2017 zijn 6 nieuwe leden tot de vereniging toegetreden. Er waren 4 opzeggingen, waarvan twee opzeggingen

na gesprek met het bestuur zijn omgezet in steunlidmaatschap. Er was 1 royement. Buitengewoon lid Tecla Heij-

ting is overleden, evenals oud-lid Jan Zee.

Bestuur

Het algemene bestuur (AB) vergadert iedere twee maanden over de grote lijnen van het verenigingsbeleid. Op de

agenda staan als vaste punten alle commissies en disciplines binnen de NVAA. Het dagelijks bestuur (DB) handelt

in de tussenliggende maand alle lopende zaken af. De voorzitter is aanspreekpunt voor actualiteiten en media.

Bestuurssamenstelling

Madeleen Winkler: voorzitter, DB, PR, voorbereidingsgroep artsendag, mediacontacten, lid visitatiecommissie,

aanspreekpunt commissies binnen de NVAA, overleg met Weleda, deelnemer voorzittersoverleg CAM-artsen.

Op persoonlijke titel: vice voorzitter IVAA bestuur en van daaruit deelname aan internationale CAMDOC en CAM

Stakeholderoverleg EUROCAM, lid medische sectieraad.

Marieke Krans: vice voorzitter, DB, sector beroepsverenigingen NVAZ, lid visitatiecommissie, lid opleidingscom-

missie, afgevaardigde internationaal.

Christof Zwart: penningmeester, secretaris, AB, website, lid verzekeringswerkgroep NVAZ.

Arthur Gradenwitz: lid DB, contactpersoon nieuwe leden.

Margaret Vink: lid AB, aanspreekpunt consultatieve artsen

Nanette Roelfsema: lid AB

Het bestuur wordt secretarieel ondersteund door Wim Verest.

Het bestuur wordt ten aanzien van de zorgverzekeringen bijgestaan door Peter Staal. Peter is tevens bestuurslid

van de NVAZ.

mailto:[email protected]


http://www.nvaa-leden.nl/convocaat/



Eef Jansen vertegenwoordigt de NVAA in het internationale opleidingen overleg.

Er is jaarlijks overleg met de onderwijscommissie, de accreditatiecommissie en de certificatencommissie. Zo no-

dig vergadert het bestuur over onderzoeksvragen met Erik Baars, lector.

Activiteiten van het bestuur in 2017

Internationaal zie ook verslag Conference of the boards of medical associations

De NVAA was vertegenwoordigd door Madeleen Winkler en Marieke Krans bij het internationale overleg van de

besturen van de artsenverenigingen wereldwijd, evenals bij de jaarvergadering van de internationale artsenver-

eniging IVAA (Internationaler Vereinigung Anthroposophischer Ärtzegesellschaften).

De Sektionsleiter Mattias Girke met zijn plaatsvervanger Georg Soldner zijn zeer actief met de Care werkgroepen

om de expertise te verzamelen van waar de antroposofische geneeskunde een bijdrage kan leveren aan de ge-

zondheidszorgproblemen van onze tijd. Hiermee hopen zij die bijdrage op een goede manier zichtbaar te maken.

Ook werd de nieuwste druk van het Vademecum met een speciale bijlage over Maretaktherapie bij kanker offici-

eel gepresenteerd.

De jaarlijkse bijeenkomst met alle producenten van antroposofische geneesmiddelen was vooral gewijd aan hoe

de producenten van de verschillende maretakpreparaten erbij staan. Door het jaar heen heeft de IMKA - Inter-

nationale Medizinische Koordination Arzneimittel - meermalen overleg met Weleda en Wala en Iscador AG

(vroeger HISCIA). Met Weleda waren er extra bijeenkomsten over het toekomstige assortiment, waarbij ook Ne-

derland in de persoon van Madeleen Winkler was uitgenodigd. Er is in die kringen grote waardering voor het Ne-

derlandse Repertorium.

IVAA: zie ook jaarverslag IVAA en www.ivaa.info

De NVAA is lid van de IVAA, Internationale Vereniging van Antroposofisch Artsen. Naast de activiteiten van de

IVAA in Europa is er toenemende aandacht voor de wereldwijde samenwerking. In India en Brazilië waren er bij-

voorbeeld ontwikkelingen die de antroposofische geneeskunde een kans boden om zichtbaar en erkend te wor-

den. Ook is er sprake van samenwerking met de WHO die haar leden motiveert om Traditional and Complemen-

tory Medicine te integreren in de gezondheidszorg, waaronder antroposofische geneeskunde. Er is blijvende

aandacht voor de verkrijgbaarheid en registratiemogelijkheden van de antroposofische geneesmiddelen. In de

samenwerking met andere complementaire artsen en niet-artsenverenigingen is binnen EUROCAM ingestemd

met het oprichten van een stichting EUROCAM, die als officiële rechtspersoon met meer zeggingskracht kan op-

treden in Brussel. Een hot item is AMR, antimicrobial resistance, waarbij met name de antroposofische genees-



kunde wat bij te dragen heeft. Vertegenwoordigers hebben aan diverse officiële bijeenkomsten deel kunnen ne-

men. Het ECDC, European Center for Disease Control, vroeg bij de IVAA een gesprek aan over AMR en over ons

standpunt betreffende vaccinaties. Het leverde een wederzijds interessant gesprek op waar ze graag nog eens op

terug komen.

Voorzittersoverleg complementaire artsenverenigingen

In 2017 waren er geen officiële vergaderingen. Enkele consultatieve leden van de NVAA hebben hun BIG-

herregistratie ontvangen. Wat betreft de BTW hebben juridische uitspraken vastgelegd dat BIG beroepen van

BTW zijn vrijgesteld, ook als zij complementaire therapieën voorschrijven.

Contacten met de media

Leden van de NVAA reageerden op artikelen in bijvoorbeeld Medisch Contact, maar ook op berichten in de lande-

lijke dagbladen.

Om eenduidig naar buiten op te treden is het van essentieel belang dat mediacontacten van leden van de

NVAA afgestemd worden met het DB van de NVAA.

Overleg met Weleda Nederland

Het bestuur had in 2017 enige malen overleg met de Weleda over de situatie van de geneesmiddelen, de berei-

dingsapotheek, de komst van de apotheker Albert Schmidli in juni en de uitdagingen waar Weleda Nederland

voor staat.

Overleg met Wala Nederland

Er is zo nodig overleg. In verband met de perikelen rond de bestellingen bij Duitse apotheken had het bestuur in

2017 wel overleg met WALA op de agenda staan, maar dit kon door ziekte en tijdelijke managementveranderin-

gen bij de producent helaas nog geen doorgang vinden.



NVAA commissies

Opleidingscommissie NVAA

Leden van de Opleidingscommissie(OC)

Guus van der Bie, Véronique van Erp, Eef Jansen (voorzitter/ penningmeester), Marieke Krans, Majella van

Maaren, George Maissan, Karen Siebring.

De OC bestond het afgelopen jaar uit zeven mensen. Quirine Dekker ondersteunt bij de coördinatie en facilitering

van de onderwijs activiteiten en voert het secretariaat van de OC. Tessa Posthuma ondersteunt in haar rol als

groepsbegeleider tot juli 2017.

George Maissan is in de OC als vertegenwoordiger van de stuurgroep Basismodule, Marieke Krans als vertegen-

woordiger van het bestuur NVAA. Met ingang van september 2017 is binnen de OC is een stuurgroep Vervolgop-

leiding gevormd door Véronique van Erp, Marieke Krans, George Maissan en Karen Siebring.

De Opleidingscommissie is in 2017 zeven keer bijeen geweest om te vergaderen, daarnaast is er regelmatig ad

hoc onderling e-mailen telefonisch contact.

Over de opleiding

Er wordt geprobeerd om beter aan te sluiten bij de drukke agenda’s van studenten anno nu. Daarnaast wordt

een nauwere samenhang met de Academie Antroposofische Gezondheidszorg gezocht en gevonden.

Aan de multidisciplinaire Basismodule Antroposofische Gezondheidszorg die georganiseerd wordt door de Aca-

demie Antroposofische Gezondheidszorg nemen per september 2017 acht artsen deel. Van de twaalf artsen die

in juni 2017 de Basismodule in juni 2017 hebben afgerond zijn er tien doorgestroomd naar de Vervolgopleiding.

De Vervolgopleiding

Groepsbegeleider is Tessa Posthuma tot juli 2017.

Van de elf studenten in de Vervolgopleiding 2016-2017 hebben er twee de opleiding voor de zomer met een

examen afgerond. Met de instroom van tien cursisten uit de basisopleiding zijn we in september met vijftien

deelnemers gestart met Veronique van Erp en George Maissan als groepsbegeleiders.

In oktober moest één student wegens persoonlijke omstandigheden een jaar stopzetten, zodat er nu veertien

deelnemers zijn, waarvan er naar verwachting in juni 2018 drie afstuderen.



Doelstellingen van de opleidingscommissie en voortdurende bijsturing curriculum

Vanuit bovengenoemde evaluaties en onze eigen doelstelling zijn we afgelopen jaar de vorm en inhoud van de

Vervolg Opleiding steeds verder aan het ontwikkelen om tot een definitief curriculum te komen. Het doel blijft:

“het tot stand brengen van een kwalitatief goede opleiding, die goed vindbaar is voor allerlei soorten art-

sen. Een opleiding die gezicht heeft naar het maatschappelijk veld, contacten heeft met de AIM en die op

termijn ook serieus genomen wordt door de reguliere opleiding.”

Waar de opbouw van het curriculum afgelopen jaar een duidelijke structuur heeft gekregen, zijn we nu vooral de

inhoud/invulling van de opleidingsdagen nog verder vorm aan het geven.

Daarnaast streeft de commissie naar een opleiding die financieel gezond is en niet alleen hoeft te draaien op

vrijwilligers. Een opleiding die zowel inhoudelijk als organisatorisch, interdisciplinair de krachten bundelt en

daarnaast voldoende ruimte biedt voor beroepsspecifieke verdieping. Een opleiding die inspeelt op de kwaliteits-

eisen en leervragen anno nu en die toekomstbestendig is.

Daarbij hebben we elkaar nodig. We hebben de beroepsvereniging NVAA nodig als bron voor docenten, stage-

plekken, iedereen geïnvolveerd te houden in het onderwijs en de eigen éducation permanente.

We hebben de Academie nodig om het interdisciplinaire werken inhoudelijk met elkaar te verdiepen en op een

hoger niveau te tillen. De Academie is ook nodig om samen (interdisciplinair) te studeren en innerlijke scholing te

verzorgen, voor zowel opleiding als nascholing. Dit is waar de antroposofische gezondheidszorg haar meerwaar-

de kent en daar dient ze ook mede toe op te leiden. Daarnaast wordt het voor alle beroepsgroepen steeds moei-

lijker haalbaar om dat uit eigen gelederen op te tuigen, met name in het kader van menskracht. Hierin zijn we le-

rende, zoekende en moeten en willen we samen bouwen. Elke beroepsgroep zoekt naar nieuwe vormen en pas-

sende inhouden, die datzelfde doel dienen: De antroposofische gezondheidszorg toekomstbestendig maken.

Met betrekking tot de verschillende onderdelen van de opleiding wordt naar verdere professionalisering ge-

streefd. Dit gebeurt door constante evaluaties van deelnemers, docenten en organisatoren, van het bestaande

curriculum en nieuwe ideeën.

Alle cursusonderdelen worden schriftelijk geëvalueerd.

De toetsingscriteria die tot doel hebben een eenduidig toetsingskader te bieden voor zowel de cursisten, de

examinatoren als de OC zelf, worden ook in 2016/17/18 voortdurend op hun waarde beoordeeld en zo nodig bij-

gesteld.

Voor het borgen van professionaliteit en kwaliteit van de OC is besloten dat één van de twee coördinatoren van

de Basismodule arts dient te zijn, en dat één OC lid tevens bestuurslid NVAA is.

Daarnaast is een inhoudelijk stuk geschreven door de OC over het ‘proces in de antroposofische geneeskunde’

ten behoeve van de deelnemers aan de Vervolgopleiding.



Omwille van verdere samenwerking met de Academie AG, om menskracht te bundelen en maatschappelijke po-

sitie te versterken, zijn we concreet meer interdisciplinair onderwijs in samenwerking met en onder de vlag van

de Academie gaan organiseren. We hebben meer samenwerking gezocht met andere organen die kwalita-

tief goed onderwijs organiseren voor de NVAA, zoals de Plantago groep, zodat we ook hier van elkaars activitei-

ten kunnen profiteren. We hebben moeten zoeken naar een financieel beter te dragen curriculum omdat het

eerste ingezette vernieuwde curriculum te kostbaar bleek voor minder cursisten. Dit is nog steeds een aan-

dachtspunt.

De opleidingsactiviteiten ook ontmoetingsplaats te laten zijn voor jonge en oudere leden om de kracht van de

vereniging en het verenigingsleven te versterken. Ook in 2017 blijken de opleidingsdagen nog te weinig aantrek-

kingskracht op de NVAA leden te hebben.

Met al deze ontwikkelingen willen we ook een antwoord kunnen geven op de evaluaties van de cursisten waaruit

blijkt dat men vóór de Vervolgopleiding graag zo compleet mogelijk informatie wil hebben over doelen, inhoud

(programma en opbouw), studiebelasting en exameneisen. In de vervolgopleiding willen ze meer aan de hand

worden genomen, onder andere door een systematische opbouw (opbouw in leerstof en oefeningen en opbouw

in benadering van casuïstiek) en oefenen van fenomenologie. Wij merkten daardoor hoe belangrijk het is om aan

te sluiten bij het competentiegerichte onderwijs dat de meeste huidige cursisten kennen van de opleidingen die

ze al doorlopen hebben.

Praktisch heeft dit onder meer geleid tot een duidelijker definiëring van taken van de groepsbegeleiders en

stuurgroepleden/OC, het aanvullen van de eerste versie VO-klapper, het werken met portfolio’s en presentaties

op de terugkomdagen met de groep zelf, en met (zelf)evaluaties. Daarnaast is het aantal stagedagen toegeno-

men. Het moge duidelijk zijn dat dit een proces is dat voort blijft duren, waarbij we dankbaar gebruik blijven ma-

ken van de evaluaties van de cursisten.

Momenteel is de 3-jarige vervolgopleiding als volgt samengesteld:

- 15 terugkomdagen (TKD)

- 9 Plantagodagen

- 12 AAG-dagen

- 30 dagdelen praktijkstage

- 2 casus

- 1 monografie

- portfolio maken en geregelde evaluaties

- innerlijke scholing / meditatiewerkplaats

- deelname aan herfstcongres en medische sectiedagen (beide facultatief)

- afronding met een mondeling examen.



Financieel

Hoewel de nieuwe opleiding inhoudelijk een verrijking lijkt te zijn, is deze financieel zoals hij nu is ingericht min-

der rooskleurig (zie hiervoor ook het financiële jaarverslag van de OC en de financiële stukken van de NVAA). Dit

komt grotendeels omdat de huidige opleiding bijna geheel opleiding en nauwelijks nog nascholing voor ervaren

artsen is. Hierdoor ontvangt de commissie geen extra deelnamebijdragen van andere deelnemers. Tot nu toe

kunnen wij de gemaakte kosten opvangen vanuit de buffer die is opgebouwd in de afgelopen jaren en door

schenkingen die we ontvingen.

Er wordt momenteel druk gezocht naar mogelijkheden om door samenwerking met onder meer de Academie, de

Artsendagen en de Plantagogroep de opleiding betaalbaar en inhoudelijk sterk te houden. Daarnaast is het stre-

ven dat de opleiding ook een ontmoetingsgelegenheid blijft voor ervaren en minder ervaren dokters.

Voor de nieuwe deelnemers aan de Vervolgopleiding waren we genoodzaakt het cursusgeld te verhogen, mede

omdat nu alle terugkomdagen in een betere - dus duurdere - locatie zijn ondergebracht.

Vooruitzichten 2017/18

De OC is druk doende om de opleiding inhoudelijk goed te verzorgen en betaalbaar te houden. Daarnaast is het

maatschappelijk gezien belangrijk dat de antroposofische gezondheidszorg zichtbaar en weerbaar blijft. Eén en

ander maakt een blijvende focus op de samenwerking tussen verschillende echelons noodzakelijk.

Concreet willen we in 2017/18 het studiemateriaal verder uitbreiden dat als naslagwerk kan dienen voor de stu-

denten. Ook willen we het studiemateriaal voor en de evaluatie van de supervisoren (opleiders) verder ontwikke-

len.

Eef Jansen, voorzitter, met dank aan alle OC-leden

Accreditatiecommissie

De commissie bestaat sinds 27 oktober 2009 uit: Maria Bosman, Marijke van der Veen en Luch Leeffers (voorzit-

ter).

We hebben in 2017 5 x telefonisch vergaderd en een keer samen gegeten bij Maria Bosman. In 2017 zijn er 64

aanvragen beoordeeld en zijn er 62 toewijzingen geweest. We ervaren dat accreditatie vragen voor collega’s

vaak nog een ingewikkeld probleem is, hoewel de voorwaarden duidelijk in het huishoudelijk reglement van de

NVAA onder punt 4.3 staan. We vragen de aanvragers zich aan het huishoudelijk reglement te houden en voor de

duidelijkheid voor iedere aanvraag afzonderlijk een volledig ingevuld aanvraagdocument te gebruiken.

Dit aanvraagdocument is te downloaden door op de site van de NVAA onder informatie-voor-artsen/ Accreditatie

bijen nascholing NVAA op de link accreditatie aanvraag te klikken.

Het ingevulde aanvraagdocument vergezeld van een inhoudelijke toelichting en/of cursusprogramma graag mai-

len naar mijn emailadres: [email protected].

Luch Leeffers.

https://nvaa.nl/?p=597




Certificatencommissie

Leden: Liesbeth Kuhlemaijer (voorzitter, nieuwe registraties), Aukje Kaptein (secretaris), José Korte (herregistra-

ties).

De certificatencommissie is 6 x bij elkaar gekomen, telefonisch. Er is eenmalig in levenden lijve vergaderd met

dagelijks bestuur, opleidings- en accreditatiecommissie.

Er zijn 17 mensen geherregistreerd (t.o.v. 15 in 2016)., waarvan 6 voorlopige registraties.

Er zijn geen mensen nieuw geregistreerd (t.o.v. 4 in 2016).

Er zijn 6 registraties komen te vervallen (t.o.v. 3 in 2016): 5 om leeftijd- of gezondheidsredenen, 1 arts heeft zijn

lidmaatschap opgezegd. Er staan nog een aantal visitaties open. Door het vroeg inplannen van de visitaties zijn

bijna alle herregistraties in orde. Het is niet gelukt om een lid voor de visitatiecommissie te vinden: er was ie-

mand gevonden maar die trok zich terug.

Aukje Kaptein

Visitatiecommissie

Volgens het Huishoudelijk Reglement nemen alle leden van de NVAA, ook als ze niet geregistreerd zijn, deel

aan de visitatie. Niet alle leden hebben dat paraat. Ook zijn er collega’ s die met pensioen zijn gegaan of niet

meer als antroposofisch arts werkzaam zijn. Al met al leverde dat de visitatiecommissie weer wat kinken in de vi-

sitatiekabel op, waarvoor creatieve oplossingen zijn gezocht. Bijvoorbeeld door het inzetten van een ‘ joker’, een

lid dat eigenlijk nu nog niet hoeft te visiteren, maar bereid is dat wel al of zelfs extra te doen om de visitatie-

dominoreeks niet af te laten breken. Hierbij bezoekt dokter A dokter B, die vervolgens dokter C visiteert etc, tot-

dat de laatste weer naar dokter A gaat.

Uiteindelijk blijkt de grootste meerderheid van de leden achteraf toch erg tevreden over de visitatie. ‘Het was

een erg interessante uitwisseling en gesprek met een collega. Eindelijk eens iemand die 3 uur naar me wilde luis-

teren. Heb ook leuke nieuwe ideeën gekregen’.

En behalve voor de kwaliteitseisen doen we het daar met elkaar natuurlijk ook voor.

Corinne Merkens heeft in 2017 de visitatiecommissie versterkt. Het ligt in de bedoeling dat het 3e lid tevens aan

de certificatencommissie deelneemt om de volgens het huishoudelijk reglement gewenste koppeling tot stand te

brengen.

De zorgverzekeraars eisen dat leden door 2 andere leden gevisiteerd worden. Er is met de zorgverzekeraars uit-

onderhandeld, dat artsen, zoals huisartsen en specialisten, die ook aan een regulier visitatie of accreditatie pro-

gramma deelnemen niet aan die voorwaarde hoeven te voldoen en visitatie door 1 lid van de NVAA voldoende is.

In 2017 is voorbereid hoe dat in het dominosysteem van onderlinge visitatie ingebouwd kan worden.

Marieke Krans, Madeleen Winkler



PR

PR activiteiten zijn de verantwoordelijkheid van het DB. Journalisten weten het bestuur met vragen wel te vin-

den, maar de contacten hebben in 2017 niet tot (spraakmakende) radio of TV optredens aanleiding gegeven.

Studentenwerkgroep

De antroposofische medisch studenten werkgroep in 2017

De medisch studentengroep kwam in 2017 negen maal bij elkaar met medisch studenten van over het hele land.

Mensen reisden vanuit Groningen, Amsterdam, Rotterdam, Leiden en Utrecht om te werken aan de Jungmedizi-

nerkurs, fenomenologische waarnemingsoefeningen aan planten, aan de organen en geneesmiddelen en te ho-

ren over “Wat brengt het antroposofisch mensbeeld jou als arts?” (Guus van der Bie), “Wat brengt het antropo-

sofisch mensbeeld jou als arts in de behandeling van Diabetes?” (Kore Luske).

De groep aanwezigen wisselt, o.a. doordat de meesten met coschappen zijn begonnen en enigen nu met hun

specialisatie bezig gaan. De studenten bereiden zelf de bijeenkomsten voor, ook organisatorisch.

De groep werd dit jaar begeleid door Kore Luske, huisarts aan het Therapeuticum Aquamarijn in Arnhem en

Christina van Tellingen, consultatief arts te Zeist. De NVAA heeft op haar website een melding van de studenten

werkgroep.

Het was alweer een mooi en inspirerend jaar.

Christina van Tellingen

MIP commissie / VIM-commissie

In 2009 werd de Commissie Meldingen Incidenten Patiëntenzorg geïnstalleerd vanuit de jaarvergadering van de

NVAA.

Benoemd werden Herman Schim van der Loeff (voorzitter), Aart van der Stel (lid) en Jan Arent van Ittersum (se-

cretaris). In de jaarvergadering van 2014 vond herbenoeming plaats.

In 2017 heeft de commissie eenmaal onderling contact gehad via email ter vaststelling van het jaarverslag 2017.

De opdracht van het bestuur aan de commissie was het verzamelen van incidentmeldingen om hieruit punten te

destilleren die kunnen worden vertaald naar kwaliteitslagen voor de organisatie als geheel. Belangrijk met be-

trekking tot het incidentmelden is het principe van het zgn blame-free melden. Dit wordt gewaarborgd door ge-

heimhoudingsplicht van de commissie. Doel van de meldingen is het verhogen van de kwaliteit van de te leveren

antroposofische zorg door het anoniem delen van de leermomenten uit fouten/incidenten die wij allemaal kun-

nen maken. Dit terugkoppelen kan geschieden middels vermelding in het jaarverslag, maar ook indien van be-

lang, via extra berichtgeving naar de leden.



In het overleg met het bestuur werd in 2010 besloten thematisch te werk te gaan, door vanaf 2011 alles te regi-

streren wat er zich voordoet aan incidenten (en dat zijn gebeurtenissen die buiten het gene liggen wat men er

procesmatig van verwacht) rond de medicatie.

Door dit vereniging breed te gaan registreren kunnen zaken aan het licht komen waarbij structureel naar een op-

lossing kan worden gezocht. In deze zin werkt dit kwaliteit verhogend.

De MIPcie transformeerde daarbij naar een kwaliteitscommissie, die ook de MIP-meldingen onder haar hoede

blijft houden.

In 2017 bereikten ons wederom geen meldingen van welke aard dan ook.

Vanuit het bestuur is de suggestie gedaan om de commissie te transformeren naar een VIM-commissie en de le-

den aan te moedigen vrijwillig en veilig incidenten te melden, waarmee de commissie in kwalitatief opzicht aan

het werk kan.

De commissie wil de leden daarom (nogmaals) aansporen om het komende jaar VIM-meldingen te rapporteren

en wil het speerpuntbeleid van alles wat te maken heeft met medicatie (beschikbaarheid, bijwerkingen, leve-

ringsproblemen etc) continueren.

VIM-formulier kunt u downloaden vanaf de site van de NVAA of anders rechtstreeks mailen aan de secretaris via

[email protected]

J.A van Ittersum (secretaris)

VIM-Meldingsformulier

Meldingsformulier Vrijwillige incidentmelding (inclusief melding bijwerkingen antroposofische medicijnen)

Datum

omschrijving van het incident

Wat zijn de gevolgen voor de patiënt?

Is er sprake van letsel?

Is dit letsel blijvend?

Welke maatregelen heeft u getroffen om herhaling te voorkomen?

Wat is volgens u het leermoment in dit incident?

Welke boodschap zou u de collega’s mee willen geven?




Tuchtcommissie

Leden: Paul Schmitz (voorzitter), Joost Laceulle (secretaris), Lilian van Raalte (lid), Rob Brunsting en Jeannette van

der Schuit-Jansen (plaatsvervangend lid) en Mr. J Verheul, jurist.

In 2017 waren er geen meldingen voor de tuchtcommissie.

Paul Schmitz.

College van Beroep In 2017 ontving het College van Beroep op 7 april een bezwaar tegen een besluit en de handelwijze van het

NVAA-bestuur.

Het bezwaar werd in behandeling genomen. Voordat het tot een uitspraak kwam, werd de klacht echter door

klager ingetrokken.

Over werkwijze en praktische afwikkeling van zaken bij het College van Beroep volgt nog afstemmingsoverleg

met het NVAA-bestuur.

Martijn van Hall, secretaris College van Beroep

Boekenfonds

We hebben twintig exemplaren ontvangen van de erven van een boek van collega Degenaar, eerder huisarts in

Hilversum. De meeste boeken zijn naar de wens van de erven op een opleidingsdag van de NVAA uitgedeeld aan

collega’s in opleiding, de overige exemplaren wachten op een plekje in een op te richten eigen antroposofisch

medische bibliotheek.

Er zijn in 2017 geen nieuwe titels toegevoegd aan het boekenfonds.

Margaret Vink



Activiteiten van de ledengroepen

Consultatief werkende artsen

De herregistratie van basisartsen in het BIG-register is een feit geworden. Voor enkele van onze leden is dit aan

de orde, zij moesten zich voor 1 januari 2018 herregistreren. Voorwaarde voor herregistratie is werkervaring be-

staande uit minstens 2080 uur patiëntencontact in 5 jaar. In overleg met de KNMG is vastgesteld dat 95% van

het werk van een antroposofisch arts bestaat uit regulier medisch handelen en dat gewerkte uren als antroposo-

fisch arts dus gewoon meetellen als werkervaring. In de setting van een eigen praktijk kan het lastig zijn aan te

tonen dat het aantal uren patiëntcontact gehaald wordt. We hebben tot nu echter alleen maar positieve berich-

ten gehoord over registraties die verlengd zijn.

Margaret Vink

Consultatiebureau-artsen

Binnen de Interdisciplinaire werkgroep Antroposofische Ouder- en Kindzorg (IAOKZ) komen met name artsen en

verpleegkundigen (totaal ca 45 leden) driemaal per jaar bijeen voor uitwisseling van ervaringen op de antroposo-

fische CBs. Sinds een paar jaar doen we één bijeenkomst per jaar samen met de kraamverzorgenden. Dankzij de

opleiding Natuurlijke Kraamzorg groeit het aantal kraamverzorgenden, die op sommige plaatsen ook contact on-

derhouden met ons.

Onderwerpen waar we ons in 2017 mee bezig hielden, waren:

Reflux, antroposofisch bekeken, samen met de kraamverzorgenden;

Een bijeenkomst stond in het teken van het afscheid van Ria Blom. Zij zette het inbakeren op de kaart in de regu-

liere jeugdgezondheidszorg; Edmond Schoorel hield een bevlogen lezing over overgang van kosmos naar aarde

en het belang van ritme;

We spraken over ouderparticipatie op het cb en hadden een update over het vaccinatiegebeuren. Dit jaar ver-

scheen het verpleegkundigen Bulletin, gewijd aan de IAOKZ met daarin bijdragen van ons, o.a. over het thema

Reflux.

Een punt van aandacht blijft de opvolging, aangezien meerderen van ons de pensioengerechtigde leeftijd behaald

hebben of aan het naderen zijn. We houden onze ogen en oren open en bezinnen ons op nieuwe mogelijkheden

om geïnteresseerden aan te trekken.

Rineke Boerwinkel



Werkgroep Geisteswissenschaftliche Gesichtspunkte zur Therapie.

Het afgelopen jaar zijn er weer maandelijkse ontmoetingen geweest met de Wijnrank groep die meestal op de

tweede zaterdag van de maand gehouden worden voordat de artsendag begint of bij een van de leden thuis in

de zitkamer meestal van 09.00 tot 10:30.

De Wijnrank groep bestaat al 30 jaar en was oorspronkelijk de groep voorgezeten door Frank Wijnbergh (GA 312)

en later door Ton van Osch (GA 313). De laatste drie jaar wordt de lijn van de voordrachten vastgehouden door

Willem Beukers.

Er is een vaste groep deelnemers (ongeveer 12) die met regelmaat samenkomen.

Huisartsen, apotheker, tandarts, KNO arts, oogarts en internist maken het samen weer boeiende bijeenkomsten

omdat ieder vanuit zijn invalshoek bijdraagt aan verheldering van de voordrachten van R. Steiner.

Het is een open groep waar een ieder zo maar kan instromen of eenmalig langs kan komen. Nieuwkomers wor-

den enthousiast begroet. Na een korte inleiding lezen we de derde artsencursus, GA 314 Physiologisch Therapeu-

tisches en zijn nu aangekomen bij de 8e voordracht van 28-10-1922 handelend over het boeiende thema van de

nierstraling.

Buiten de bijeenkomsten is er de mogelijkheid te reageren op allerlei ontwikkelingen binnen de digitale muren

van HAweb (https://haweb.nl). Het is een online platform van huisartsen onder de rook van de LHV en de NHG

die ook toegankelijk is voor niet huisartsen.

Momenteel maken 31 huisartsen en 5 niet huisartsen er gebruik van, wiens artikelen ook te lezen zijn.

Voor informatie: [email protected]

W. Beukers

Academy for Integrative Medicine (AIM)

Een korte impressie over het afgelopen studiejaar 2016-2017 van de AIM.

Binnen de Onderwijscommissie (OWC), waar vertegenwoordigers van de vier vakgebieden vertegenwoordigd zijn

(TCM, Homeopathie, Natuurgeneeskunde, AG) is veel werk verricht om het tweede studiejaar met ruim twintig

studenten (met name huisartsen) tot een succes te maken. Er zijn in totaal 7 blokken: vier over elk vakgebied af-

zonderlijk en drie over leefstijlgeneeskunde. Op de vrijdagavonden was een afwisselend programma van lezingen

en beeldvormende besprekingen. De eindtermen zijn vastgesteld. Daarbij werd duidelijk dat wij meer praktijkge-

richt willen gaan werken. Een eerste stap is dat er dit voorjaar stages gaan plaatsvinden. Ook zullen eerste stap-

pen gezet worden op het gebied van intervisie en mentorgroepen. We hebben bepaald dat de studenten een

aantekening IM krijgen. Met deze aantekening kan lidmaatschap van de AVIG aangevraagd worden en daarmee

toegang tot eventuele verzekeringsgelden. Met betrekking tot de NVAA werd op de ALV in 2016 besloten dat

men aspirant lid kan worden. De bedoeling van de Onderwijscommissie is dat de specifieke vakopleidingen leiden

tot specialist-zijn in een van de vier vakgebieden. Alles in het kader van IM, dus bijvoorbeeld IM-specialist




met subspecialisatie AG bijvoorbeeld.

Inhoudelijk zijn wij in 2017 intensief met het NIKIM in gesprek gegaan. Het Nationaal Instituut voor Kennis over

IM heeft haar doelen bereikt en wil graag opgaan in een verder verband met de AIM. Het betekent een verster-

king in de OWC van de kennis over IM en het van start gaan van een wetenschapscommissie, met ook de moge-

lijkheid een ervaren bibliothecaresse publicaties op het gebied van IM te laten actualiseren en te bundelen. Ook

hopen wij tot een verdere integratie te komen met het Platform tot behoud van Enthousiasme en Compassie in

de zorg.

Voor meer informatie: zie bijlage AIM en www.aim-edu.nl

Marko van Gerven

http://www.aim-edu.nl/



Vertegenwoordiging

De NVAA werd vertegenwoordigd in:

1. Sectoroverleg beroepsverenigingen NVAZ

In 2017 heeft de Sector Beroepsverenigingen NVAZ (s.b. NVAZ) vijf keer vergaderd. De vergaderingen werden

ondersteund door John Benjamin als programmacoördinator NVAZ en als trait d’union tussen s.b. NVAZ, bureau

NVAZ en bestuur NVAZ.

Het s.b. NVAZ heeft als doel uitwisseling, afstemming, kwaliteitsbevordering en initiëren van ontwikkelingen in

de antroposofische gezondheidszorg door de gezamenlijke beroepsverenigingen. Relevante informatie vanuit de

Commissie Zorgverzekeringen (zie aldaar) is een vast onderdeel van de agenda.

In het kader van de nieuwe wet per 2017 WKKGZ (Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg) is er een gezamen-

lijke aansluiting bij De Geschillencommissie. Gels Versteegh was voor 2017 de gezamenlijke klachtenfunctionaris

is. De IKBC is na afronding van lopende zaken in 2017 opgeheven.

Het Project Positionering van de Antroposofische Gezondheidszorg in Nederland, waarmee in 2015 begonnen is,

werd op de voet gevolgd (zie verslag NVAZ).

De relevantie van de activiteiten van het Lectoraat AG Leiden voor de beroepsverenigingen, zoals de zorgpro-

gramma’s en de questionnaires, werden besproken en verhelderd.

De positie van de beroepsverenigingen voor biografiek en voor natuurvoedingskundigen op antroposofische ba-

sis werd besproken. Aan het bestuur NVAZ is de vraag gesteld een mogelijkheid voor aansluiting bij de NVAZ te

creëren voor de beroepsverenigingen op het gebied van de preventieve gezondheidszorg, in samenhang met het

s.b. NVAZ.

Het bemensen van de besturen van de verschillende beroepsverenigingen en daarmee de vertegenwoordiging in

het s.b. NVAZ blijft lastig en onderwerp van uitwisseling. Zo werkt de NVKT toe naar het benoemen van een be-

taalde onafhankelijk voorzitter. Bij de NVAA en de NVKT is sprake van betaalde secretariële ondersteuning. Dit is

voor kleinere verenigingen niet zelfstandig haalbaar. Mogelijkheden tot bundeling van bestuurlijke activiteiten

werden besproken.

2. Interdisciplinaire Klachten- en Bemiddelingscommissie (IKBC)

Aanvulling op het jaarverslag 2016.

Als gevolg van het vervallen van de Wet Klachtrecht Cliënten Zorgsector en de invoering van de de Wet Kwaliteit

Klachten en Geschillen Zorg (WKKGZ) is de functie van de IKBC vervallen per 31 december 2016.

Op die datum was nog één klacht in behandeling bij de IKBC. De klacht betrof relationele aspecten en professio-

neel handelen. Over die klacht is uitspraak gedaan door de klachtcommissie op 9 september 2017.



In de slotvergadering van de IKBC op 9 februari 2017 is het jaarverslag 2016 goedgekeurd en is besloten dat de

voorzitter en secretaris een aanvulling op dat jaarverslag zullen opstellen over de afwikkeling van de werkzaam-

heden.

De klachtcommissie heeft uitspraak gedaan over de laatste klacht op 9 september 2017. Daarmee zijn de werk-

zaamheden van de IKBC afgewikkeld.

Deze aanvulling op het jaarverslag 2016 wordt toegezonden aan de sector beroepsverenigingen van de NVAZ.

10 januari 2018, Drs A Vroon, voorzitter en Mr G.A. Versteegh, secretaris

3. NVAZ

Het bestuur van de NVAZ bestaat in 2017 uit:

Ted van Schie, voorzitter, John Benjamin, bestuursecretaris, Ghiti Brinkman, lid, AnnaMaria van Keulen, lid,

Wietse de Lege,lid, instellingen, Peter Staal, lid, eerstelijnszorg

De NVAZ is een overkoepelende organisatie voor antroposofische zorgaanbieders die meerdere functies heeft. Zij

representeert zowel de eerstelijn als therapeutica en zorginstellingen. De NVAZ kent geen individuele leden. Het

bestuur heeft in 2017 een nieuwe therapeute verwelkomd (AnnaMaria van Keulen), waarmee het bestuur nu

drie eerstelijners heeft. Verder is het bestuur op zoek naar verbreding door nog een persoon uit de instellingen

uit te nodigen. Er zijn nog geen definitieve toezeggingen gedaan. In 2017 heeft de NVAZ de volgende activiteiten

gekend:

1. De profilering (zie hieronder, PAG) van de antroposofische zorg is verder opgezet en daar is onder regie

van de NVAZ een mandaatgroep opgericht. In het kader hiervan is ook de NVAZ zich bewust van het feit

dat het werkveld te weinig bewustzijn heeft van wat er in de NVAZ omgaat en is er te weinig interactie.

Om dit aan te pakken is een facebookpagina geopend, wordt de community AG (mailing) uitgegeven aan

de geïnteresseerde lezer. Tevens is gepoogd de behoeften van het werkveld beter in kaart te brengen

door een enquête te houden onder de leden om een beeld te krijgen wat er in het veld leeft. Dit heeft

uiteindelijk de vorm gekregen van enkele gesprekken met steakholders als vooronderzoek voor een en-

quête.

2. Inspiratie en ontwikkeling: In 2017 zijn diverse studiebijeenkomsten geweest voor medewerkers van de

instellingen en is een ‘Expeditie U’ geweest, een ludieke kennismakingsdag voor jonge mensen die in de

instellingen (willen) werken. Verder heeft er een Therapeuticumdag plaatsgevonden in het Therapeuti-

cum in Utrecht waar ongeveer 35 deelnemers aanwezig waren, er inspirerende workshops te volgen wa-

ren en veel uitwisseling was.



3. De WKKGZ is een verandering in het veld en dankzij de inspanningen van bestuurssecretaris John Benja-

min is in overleg met Gels Versteegh (oude IKBC) een contract gesloten met een algemene aanbieder van

een klachtregeling voor beperkte kosten.

4. Het Lectoraat (HSL) heeft gevraagd na te denken over de mogelijkheid zorgprogramma’s onder te bren-

gen bij de NVAZ. Het probleem is dat de HSL zowel aanbieder als belangenbehartiger van de zorgpro-

gramma’s is en dat wringt. Omdat er problemen waren met de implementatie in het veld is besloten dit

aan de NVAA voor te leggen. De NVAA gaat hiermee, samen met Erik Baars vooralsnog in 2018 mee aan

de slag.

5. Op de VU is de Bernard Lievegoed Leerstoel ingericht. Pim Blomaard is daar geïnstalleerd en heeft als

taak om onderzoek en ontwikkeling in te zetten om vooral de werkzaamheden van de VG-zorg in de in-

stellingen te ondersteunen. Pim is oud bestuurslid van de NVAZ.

6. Financieel: NVAZ heeft een beperkte financiële ruimte hetgeen inhoudt dat projecten in de regel zichzelf

moeten kunnen financieren. De NVAZ heeft voor enkele projecten een kassiersfunctie. Een van die func-

ties is overigens ook het in dienst hebben van Pim Blomaard. De grootste kostenpost van de NVAZ is per-

soneel en beheer.

7. Er zijn opnieuw meerdere bijeenkomsten geweest van de Commissie Zorgverzekeringen: Hierin zijn na-

mens de NVAA Barbara Bisschot en Peter Staal betrokken. Ook Marco Ephraïm was de laatste keer aan-

wezig. Een belangrijk punt naar de verzekeraars toe is goede informatie en daarvoor is de functie van Erik

Baars en het Lectoraat een zeer belangrijke pijler. Een groot probleem is dat veel verzekeraars steeds

minder in de aanvullende verzekering aanbieden en dat steeds minder mensen zich aanvullend verzeke-

ren. Tevens trekken sommige verzekeraars de stekker uit het overleg of plaatsen zij belangrijke contacten

over zodat opgebouwde goodwill verdampt. Antroposana houdt met sommige verzekeraars contact voor

een eigen polis, maar daar is het probleem dat die vaak relatief veel ‘gebruikers’ aantrekt.

8. Op verzoek van Antroposana is het overleg met Antroposona geïntensiveerd.

9. Ondanks dat het werk van de NVAZ binnen het veld beperkt bekend is wordt er omgekeerd ook wel een

beroep gedaan op de NVAZ voor praktische zaken die wellicht niet direct voor de NVAZ zijn. Zo wordt het

secretariaat soms gebeld door patiënten met hulpvragen en wordt soms uit de instituten verzocht om

hulp voor het vinden van bestuursleden voor verschillende functies. In dat laatste geval wordt afhankelijk

van individuele kwaliteit / tijd hebben /mogelijkheden soms wel ingegaan.

4. PAG

Het Platform Antroposofische Gezondheidszorg is een gezamenlijk overleg van een verzameling van organisaties

van buiten de NVAZ met de NVAZ.



Vertegenwoordigers hierin zijn:

- Erik Baars: Lectoraat van de Hogeschool Leiden en medische sectie

- Truida de Raaf: De Academie AAG en medische sectie

- Steven ten Brinke: Landelijk Ouderen Verbond

- Leo Beth: Instituut voor Biografiek

- Wieneke de Groot: Antroposana

- Michiel Gastkemper: journalist

- John Benjamin en Peter Staal: NVAZ

In 2017 werd aan de hand van het proces over de profilering (het meer bekend maken van de antroposofische

zorg in Nederland) duidelijk hoe stroperig de PAG functioneert. De PAG is er voornamelijk om elkaar te informe-

ren, maar op het moment dat er behoefte is actie te ondernemen, gaat het moeizaam omdat het niet duidelijk is

wie welke belangen kan vertegenwoordigen en met welke bevoegdheden mensen in de vergadering zitten. Dat is

gezien de samenstelling wel logisch, maar ook verlammend. Uit de PAG en het Sectorberaad zijn de initiatieven

gekomen die hebben geleid tot het concretiseren van de plannen voor de Profilering.

Profilering Antroposofische zorg: Hiervoor is een aparte mandaatgroep opgericht die zich met de profilering

gaat bezighouden:

-Merlijn Trouw vanuit de instellingen

- Truida de Raaf vanuit de AAG

- Wieneke de Groot vanuit Antroposana

- Linda van de Zande vanuit de NVKT

- Erik Baars vanuit de Hogeschool

- Richard van der Hoek en Marc van Boven vanuit de Weleda (op verzoek van Antroposana vanwege hun experti-

se)

- John Benjamin, Ted van Schie en Peter Staal vanuit de NVAZ, Peter Staal ook gemandateerd door de NVAA.

Aanvankelijk leek het verstandig om gezamenlijk op te trekken met een ‘alliantie-manager’ maar omdat sommige

partijen vreesden dat daar teveel tijd in zou gaan zitten, is besloten direct in zee te gaan met een reclamebureau

(Branding a Better World, BABW), waarmee Weleda goede ervaringen had.

Dat proces is nu gaande en we hopen dat dat een afronding zal krijgen in 2018. Peter Staal is aanspreekpunt voor

BABW naar de werkgroep toe. Ted van Schie bestiert met Marc van Boven de zakelijke kanten.

Intussen hebben Casper Post Uiterweer (NVAA) en Peter Staal (NVAZ) een Taskforce opvolging gevormd. Zij wil-

den niet wachten op het complete proces van profilering en meteen met de opvolging aan de slag. Samen met

Elisabeth Laceulle werken zij eraan dat de soms problematische opvolging van artsen die stoppen met hun prak-



tijk in kaart wordt gebracht en dat daar mogelijk ondersteuning voor wordt aangeboden. Hiervoor is vanuit de

profileringswerkgroep een bedrag van 3000 euro per jaar voor drie jaar gereserveerd.

Het PAG gaat zich in 2018 bezinnen over een nieuwe invulling van de vergaderingen en het takenpakket. Een an-

der initiatief dat vanuit de PAG is genomen is dat door Weleda in samenspraak met de Krant van de Aarde een

artikelenreeks over antroposofische zorg is gestart met Majella van Maaren en Peter Staal (als redactieleden van

het Weleda Medisch Nieuws)

Peter Staal, huisarts, Bestuurslid NVAZ

Andere posities / belangen:

- Namens de NVAA en NVAZ lid van de profileringsmandaatgroep van de PAG en lid Taskforce

- Medisch adviseur bij Weleda Benelux, Zoetermeer

- Lid van de Raad van Commissarissen van De Seizoenen, Oploo



Evaluatie Beleidsplannen 2017

Inhoudelijk

Voortzetting esoterische uren. In 2017 wordt het esoterisch uur gehouden op 11 maart over “Schau was kos-

misch sich fügt” door Ton van Osch.

Voorafgaand aan de ALV hield Ton van Osch een inspirerend uur. Het bestuur kijkt tevreden terug op deze combi-

natie van esoterisch uur en ALV.

Politiek

Inzet voor de antroposofische geneesmiddelen. Individuele leden worden opgeroepen deel te nemen aan het

Vademecumproject. De Vademecum-bijdragen zijn geaccrediteerd. Hierdoor hoopt het bestuur dat er een sub-

stantiële bijdrage uit Nederland aan het Vademecum kan worden geleverd. Ook worden de Vademecumbijdra-

gen van NVAA leden gepubliceerd op ledenpagina van de NVAA website.

Verder wil het bestuur een ‘huisapotheek’ opstellen: een lijstje met middelen die handig zijn om in huis te heb-

ben. Leden zal gestimuleerd worden deze ‘huisapotheek’ op de praktijksite te plaatsen.

Ondersteunen van de Europese lobby in Brussel. Actieve bijdrage via het lidmaatschap van de IVAA aan de Euro-

pese lobbyarbeid, door vrijstelling van de NVAA voorzitter voor het Europese werk door financiële bijdrage aan

de IVAA en waar nodig door als leden gehoor te geven aan de oproep om brieven te schrijven aan politici.

Ook in 2017 werden er Vademecum bijdragen geschreven. Er kwam een geheel nieuwe versie van het Vademe-

cum uit, met een addendum specifiek gericht op de ondersteunende behandeling bij kanker.

Op verzoek van het bestuur stelde Simon Arends een huisapotheek op.

In 2017 was de voorzitter actief in het bestuur van de IVAA en steunden we de IVAA met € 15.000. Het bestuur

heeft doelbewust besloten om niet te reageren op het rumoer in de media dat Homeopathie in discrediet bracht.

Kwaliteitsbeleid

De NVAA wil maatschappelijk verantwoord en transparant in de wereld staan. Dit betekent dat zij zich wil con-

formeren aan de wens om duidelijke kwaliteitssystemen te hebben. Leden van de NVAA worden gestimuleerd

om hieraan zoveel mogelijk te voldoen. Aanpassing van het klachtrecht in de WKKGZ wordt op de ALV in 2017

vertaald naar aanpassingen in het huishoudelijk reglement en ook de andere commissies worden hiermee in

overeenstemming gebracht. Ook worden de huisartsen opgeroepen om deel te nemen aan kwaliteitsmetingen

met CQI inclusief antroposofische module.

In 2017 waren er enkele klachten over leden van de NVAA welke door de klachtenfunctionaris werden behandeld

en er is informatiemateriaal ontwikkeld over de nieuwe klachtenregeling. Deelname aan CQI blijft nog wat achter;

deelname wordt van harte aanbevolen aan de leden.



Onderzoek

Het stimuleren van onderzoek dat de werkzaamheid van antroposofische geneeskunde onderbouwt, onder ande-

re door financiële ondersteuning van het lectoraat en het netwerk oncologie, CQI, praktijkspiegel. Immaterieel

door bij te dragen aan onderzoek als bijvoorbeeld de continue CQI-AG monitoring. Alle huisartsen worden opge-

roepen hun VEKTIS-gegevens te delen met Erik Baars, zodat ze geanonimiseerd gebruikt kunnen worden om de

kostenbesparing van de AG wetenschappelijk te kunnen onderbouwen.

De NVAA is betrokken bij de oprichting van een opleidings- en onderzoekfonds.

Ook in 2017 droeg de NVAA bij aan het lectoraat. Eind 2017 werd het verzamelen van data voor het netwerk on-

cologie weer opgestart. Door diverse huisartsen werden de VEKTIS-data aangeleverd en uit analyse blijkt nog al-

tijd een forse besparing door AG artsen, al wordt het verschil de laatste jaren wel iets minder groot.

Op de jaarvergadering van 2018 zullen we het O&O-fonds presenteren.

Opleiding

De NVAA wil stimuleren dat de opleidingen op antroposofisch medisch gebied verder samenwerken en aanslui-

ten aan de internationale opleidingen. Waar mogelijk aansluiten op onderwijskundige ontwikkelingen in Neder-

land: meewerken aan de master Antroposofische geneeskunde op HBO niveau, al blijft een academische leer-

stoel voor antroposofische geneeskunde het einddoel. De basisopleiding is ondergebracht bij de Academie An-

troposofische Gezondheidszorg.

De NVAA zal nadrukkelijker participeren in de initiatieven van de Academy for Integrative Medicine (AIM,

www.aim-edu.nl) en haar nascholingen openstellen voor studenten van die academie. De NVAA prijst zich geluk-

kig met een zeer actieve opleidingscommissie. In 2017 waren er zoveel inschrijvingen op de basisopleiding van de

AAG vanuit allerlei beroepsgroepen, dat er twee groepen moesten starten; hieronder waren 8 artsen. Dit is een

verheugende ontwikkeling

De nascholingen van de AIM werden middels het convocaat gecommuniceerd met de leden. Ook ondersteunt de

NVAA de studentwerkgroep.

Bijdragen aan de opleiding: De leden worden opgeroepen om zich een dag per jaar ter beschikking te stellen

voor de opleiding t.b.v. antroposofisch arts, onder coördinatie van de opleidingscommissie. Bijvoorbeeld door les

te geven, of door waar te nemen voor een collega t.b.v. diens onderwijsactiviteiten.

De Opleidingscommissie vermeldt in schriftelijke verzoeken aan leden voor tutorschap, stagebegeleiding en oplei-

dingsactiviteiten dit beleidsbesluit en vraagt om in overweging te nemen af te zien van (een deel van) de financi-

ele vergoeding t.b.v. de NVAA en doelstelling.




Vereniging

Artsendagen, opleiding en andere nascholing worden in samenhang aangeboden. Op de artsendagen wordt ge-

werkt aan de Jungmediziner Kurs. We willen doorgaan met de intercollegiale toetsing op de artsendagen.

Er waren weer veel goed bezochte artsendagen in 2017. Er werd gewerkt aan de JMK en er was ICT. NVAA-

artsendagen: Plantagodagen over slangen, bijen en kwarts, artsendag over positieve gezondheid, (Machteld Hu-

ber), dag met Schmidli over geneesmiddelenbereiding (solutio sachari comp), Pastoraal medisch, artsen euritmie;

de artsendag van 9 september kon geen doorgang vinden.

Verjonging

Activiteiten ontwikkelen om gezien de vergrijzing van onze vereniging een verjonging tot stand te brengen.

1. Instellen van ‘kennismakingslidmaatschap’ waardoor jonge leden al in een vroeg stadium kunnen

kennismaken met de NVAA.

2. Voortgang van de studentenwerkgroep met de bedoeling dat een groep studenten langer aan ons

verbonden blijft. Wanneer dat lukt verder vervolg van deze activiteiten.

3. In samenwerking met andere CAM-artsenverenigingen studentencongressen ondersteunen en be-

zoeken.

4. Collegae en instellingen stimuleren om coassistenten en AIOS, artsen in opleiding, op te leiden of

HADO, huisartsdocent, te worden.

5. De Academie Antroposofische Gezondheidszorg waar mogelijk onder de aandacht brengen van jonge

artsen en studenten.

6. Leden oproepen om studenten van zowel de voortgezette opleiding als van de AIM een kans te bie-

den stage te lopen.

7. Mensen die de voortgezette opleiding hebben afgerond, geïnteresseerd maken voor een lidmaat-

schap van de NVAA.

8. Het bestuur biedt jaarlijks het aspirant lidmaatschap aan aan diegenen die de opleiding van NVAA en

AIM volgen.

Zorg blijft de geringe personele kracht om deze belangrijke activiteiten te laten plaatsvinden.

1. Studenten van de AAG en de AIM konden in 2017 aspirant-lid worden van de NVAA. Hiervan maakten zo’n

5 studenten gebruik.

2. De studentenwerkgroep had in 2017 weer verschillende bijeenkomsten.

3. Het lukt steeds minder gemakkelijk om mensen te vinden die op dergelijke evenementen de NVAA kunnen

representeren. In 2017 moesten we daarom een aantal keer verstek laten gaan. Wie wil in 2018 de NVAA

representeren bij studentencongressen??



4. Diversen leden van de NVAA zijn opleider, zowel van AIOS huisartsgeneeskunde als van coassistenten en

studenten geneeskunde.

5. Er was dit jaar een grote instroom van deelnemers aan de AAG. De bekendheid groeit!

6. Op diverse plekken liepen stagiairs van de AIM mee in antroposofische praktijken.

7. Er waren in 2017 zeven nieuwe aanmeldingen: 3 nieuwe leden (Esther Bos, Nienke Smitsman en Wende-

lien Heddema); 3 nieuwe aspirant-leden (Hindina de Bruin, Lidewij Rutgers–Stehouwer en Esther van

Osselen) en 1 buitengewoon lid (Florian Bonte, apotheker).

8. Studenten van de AAG en de AIM konden in 2017 aspirantlid worden van de NVAA. Hiervan maakte 1 stu-

dent gebruik.

Opvolging huisartsen die met hun praktijk stoppen

Doel is zoveel mogelijk opvolging door antroposofische collega’s of artsen die geïnteresseerd zijn de opleiding te

gaan doen. Twee leden helpen daarbij om de zoektocht naar opvolging wat dat betreft succesvol te laten verlo-

pen. Met hun ervaring en steun hopen we dat dit vaak kan lukken.

Er is een taskforce praktijkopvolging van start gegaan. Met onder andere advertenties op HA-web en door onder-

steuning aan vertrekkende huisartsen te bieden, hopen we voldoende opvolgers te vinden voor huisartsen die

overwegen te stoppen met hun praktijk.

Patiëntbrieven

Om de zichtbaarheid van de antroposofische geneeskunde te vergroten wil het bestuur patiëntenbrieven laten

maken over een aantal veel voorkomende aandoeningen. Hiervoor wordt samengewerkt met Antroposana. Het

streven is in 2017 vijf vernieuwde brieven te produceren en ook digitaal ter beschikking te stellen. Daarvoor zal

ook de hulp ingeroepen worden van een professioneel schrijver en vormgever.

De patiëntbrieven worden in samenspraak met Antroposana gemaakt. In 2017 besloot Antroposana tot een ge-

heel nieuwe opzet, zodat de oplevering van de brieven wat vertraging oploopt. Voor de NVAA was Casper Post Ui-

terweer het aanspreekpunt, in 2018 zal dat stokje aan Simon Arends worden overgedragen.

Boekenfonds

Het oprichten van een ‘boekenfonds’. Met dit fonds kunnen boeken worden uitgegeven in beheer van de NVAA.

De auteur kan ervoor kiezen het copyright bij de NVAA te leggen, of per testament over te dragen aan de NVAA.

Hierdoor kunnen boeken ‘behouden’ blijven voor de toekomst. De voorbereidingen voor het opzetten van het

boekenfonds worden voortgezet.

Er werden in 2017 geen nieuwe contracten afgesloten. De NVAA gaat door met het behoeden van de aan haar

toevertrouwde werken.



Website

De nieuwe ledenwebsite van de NVAA: de leden worden opgeroepen gebruik te maken van de website, inclusief

de chatfunctie.

Er werden verschillende zaken aangepast, met name rondom de herregistratiefunctie.

PR

In samenhang met de NVAZ ontwikkelen van een op de antroposofische gezondheidszorg gerichte PR campagne.

Inmiddels heeft Branding a Beter World (BABW) de opdracht gekregen om een campagne voor te bereiden die

meer aandacht moet geven aan de antroposofische geneeskunde. Belangrijk onderdeel hiervan is het ontwikkelen

van een website met aansprekende informatie en goede doorlinkmogelijkheden.

Samenwerking

Deelname van NVAA aan NVAZ, IVAA en andere relevante gremia.

In samenwerking met de andere CAM-artsenverenigingen werken aan erkenning m.b.t. wet-BIG. KNMG, btw etc.

van goede kwaliteit van de beroepsverenigingen en public relations. In 2017 wil het bestuur investeren in het

Netwerk IM en het roept alle leden op om te kiezen voor het collectieve abonnement op het Tijdschrift voor In-

tegrale Geneeskunde (TIG)

Op de ALV van 2017 besloten de leden te kiezen voor een collectief abonnement op het TIG. In de meeste versche-

nen nummers was ook een bijdrage vanuit de antroposofische geneeskunde.



Beleidsplannen 2018

Inhoudelijk

Voortzetting esoterische uren. In 2018 wordt het esoterisch uur gehouden op 10 maart over “Fühle in des Fiebers

Maß” door Guus van de Bie.

Politiek

Inzet voor de antroposofische geneesmiddelen. Individuele leden worden opgeroepen deel te nemen aan het

Vademecumproject. De Vademecum-bijdragen zijn geaccrediteerd. Hierdoor hoopt het bestuur dat er een sub-

stantiële bijdrage uit Nederland aan het Vademecum kan worden geleverd. Ook worden de Vademecumbijdra-

gen van NVAA leden gepubliceerd op ledenpagina van de NVAA website. Ook komt er steeds een Vademecumbij-

drage als bestuursmededeling bij het convocaat.

Verder wil het bestuur een ‘huisapotheek’ opstellen: een lijstje met middelen die handig zijn om in huis te heb-

ben.

Ondersteunen van de Europese lobby in Brussel. Actieve bijdrage via het lidmaatschap van de IVAA aan de Euro-

pese lobbyarbeid door financiële bijdrage aan de IVAA en waar nodig door als leden gehoor te geven aan de

oproep om brieven te schrijven aan politici.

Kwaliteitsbeleid

De NVAA wil maatschappelijk verantwoord en transparant in de wereld staan. Dit betekent dat zij zich wil con-

formeren aan de wens om duidelijke kwaliteitssystemen te hebben. Leden van de NVAA worden gestimuleerd

om hieraan zoveel mogelijk te voldoen, bijvoorbeeld door het overleggen van een VOG, waarom de zorgverzeke-

raars vragen.

Onderzoek

Het stimuleren van onderzoek, dat de werkzaamheid van antroposofische geneeskunde onderbouwt, onder an-

dere door financiële ondersteuning van het lectoraat en het netwerk oncologie, CQI, praktijkspiegel. Immaterieel

door bij te dragen aan onderzoek als bijvoorbeeld de continue CQI-AG monitoring. Huisartsen worden opgeroe-

pen om deel te nemen aan kwaliteitsmetingen met CQI inclusief antroposofische module, en t.b.v. het zichtbaar

maken van de kwaliteit van antroposofische huisartsenpraktijken hun praktijkspiegel anoniem te delen met Erik

Baars t.b.v. wetenschappelijk onderzoek.

De NVAA is betrokken bij een opleidings- en onderzoekfonds.



Opleiding

De NVAA wil stimuleren dat de opleidingen op antroposofisch medisch gebied verder samenwerken en aanslui-

ten aan de internationale opleidingen. Waar mogelijk aansluiten op onderwijskundige ontwikkelingen in Neder-

land: meewerken aan de master Antroposofische geneeskunde op HBO niveau, al blijft een academische leer-

stoel voor antroposofische geneeskunde het einddoel. De basisopleiding is ondergebracht bij de Academie An-

troposofische Gezondheidszorg.

De NVAA zal nadrukkelijker participeren in de initiatieven van de Academy for Integrative Medicine (AIM,

www.aim-edu.nl) en haar nascholingen openstellen voor studenten van die academie. Ook blijft de NVAA de

studentwerkgroep ondersteunen.

Bijdragen aan de opleiding: De leden worden opgeroepen om zich een dag per jaar ter beschikking te stellen

voor de opleiding t.b.v. antroposofisch arts, onder coördinatie van de opleidingscommissie. Bij voorbeeld door

les te geven, of door waar te nemen voor een collega t.b.v. diens onderwijsactiviteiten.

De Opleidingscommissie vermeldt in schriftelijke verzoeken aan leden voor tutorschap, stagebegeleiding en op-

leidingsactiviteiten dit beleidsbesluit en vraagt om in overweging te nemen af te zien van (een deel van) de finan-

ciële vergoeding t.b.v. de NVAA en doelstelling.

Vereniging

Artsendagen, opleiding en andere nascholing worden toenemend in samenhang aangeboden, o.a. als ICT. Daar-

voor worden de deelnemers van de opleiding expliciet uitgenodigd. Het bestuur wil zich beraden op haar taken in

het huidige tijdsgewricht en streeft naar een evenwichtige taakverdeling naar draagkracht.

Verjonging

Activiteiten ontwikkelen om gezien de vergrijzing van onze vereniging een verjonging tot stand te brengen.

1. Voortgang van de studentenwerkgroep met de bedoeling dat een groep studenten langer aan ons ver-

bonden blijft. Wanneer dat lukt verder vervolg van deze activiteiten.

2. In samenwerking met andere CAM-artsenverenigingen studentencongressen ondersteunen en bezoeken.

NVAA-leden worden expliciet uitgenodigd om de NVAA op zulke bijeenkomsten te representeren. Op de

jaarvergadering ligt een intekenlijst daarvoor en leden kunnen zich door het jaar heen hiervoor bij de

NVAA-secretaris melden.

3. Collegae en instellingen stimuleren om coassistenten en AIOS, artsen in opleiding, op te leiden of HADO,

huisartsdocent, te worden.

4. De Academie Antroposofische Gezondheidszorg waar mogelijk onder de aandacht brengen van jonge art-

sen en studenten.




5. Leden oproepen om studenten van zowel de voortgezette opleiding als van de AIM een kans te bieden

stage te lopen.

6. Het bestuur biedt jaarlijks het (aspirant) lidmaatschap aan, aan diegenen die de opleiding van NVAA en

AIM volgen.

Opvolging huisartsen die met hun praktijk stoppen

Doel is zoveel mogelijk opvolging door antroposofische collega’s of artsen die geïnteresseerd zijn om de opleiding

te gaan doen. Twee leden helpen daarbij om de zoektocht naar opvolging wat dat betreft succesvol te laten ver-

lopen. Met hun ervaring en steun hopen we dat dit vaak kan lukken.

De Taskforce praktijkopvolging zet haar faciliterende werk in 2018 voort.

Patiëntbrieven

Om de zichtbaarheid van de antroposofische geneeskunde te vergroten ondersteunt het bestuur Antroposana

met behulp van een professioneel schrijver en vormgever in het maken van patiëntenbrieven over een aantal

veel voorkomende aandoeningen. Deze brieven zullen ook digitaal ter beschikking komen.

Voor de NVAA zal in 2018 Simon Arends het aanspreekpunt zijn.

Boekenfonds

De NVAA beheert de aan haar toevertrouwde werken in het NVAA-boekenfonds. Met dit fonds worden boeken

uitgegeven in beheer van de NVAA. De auteur kan ervoor kiezen het copyright bij de NVAA te leggen, of per tes-

tament over te dragen aan de NVAA. Hierdoor kunnen boeken ‘behouden’ blijven voor de toekomst. De voorbe-

reidingen voor het opzetten van het boekenfonds worden voortgezet. Er wordt omgekeken naar een locatie van

een concrete boekenkast.

De NVAA gaat ook in 2018 door met het behoeden van de aan haar toevertrouwde werken.

Website

De leden worden opgeroepen gebruik te maken van de website, inclusief de chatfunctie.

PR

In samenhang met de NVAZ en andere deelnemers aan het platform AG begeleiden van een op de antroposofi-

sche gezondheidszorg gerichte PR campagne. Bestuur - en Peter Staal vanuit de NVAZ - zullen het proces dat is

toevertrouwd aan Branding a Better World (BABW) nauwkeurig volgen. Dit proces moet leiden tot een campagne

die meer aandacht moet geven aan de antroposofische geneeskunde. Belangrijk onderdeel hiervan is het ontwik-

kelen van een website met aansprekende informatie en goede doorlinkmogelijkheden.



Samenwerking

Deelname van NVAA aan NVAZ, IVAA en andere relevante gremia, zoals de AAG, de andere CAM-

artsenverenigingen en netwerk IM met als doel bevordering en erkenning van Integrative Medicine in Nederland

Het omzetten van het collectieve abonnement van het Tijdschrift voor Integrale Geneeskunde (TIG) in een goed-

kopere digitale versie.



JAARCIJFERS 2017

BEGROTING Resultaten Begroting

OMSCHRIJVING: 2017 2017 2018

IN UIT IN UIT IN UIT

Contributie oude jaren 3.000,00 740,00 350,00

Contributie 64.200,00 69.301,00 67.500,00

Abonnement TIG 7.440,00 7.440,00

Giften 4.150,00 4.080,00 4.080,00

Bijdrage verzendkosten 60,00

Bijdrage vergoeding bestuur 7.650,00 6.900,00 7.000,00

Herregistratie 1.500,00 1.650,00 1.500,00

Rente

Contributie IVAA 15.000,00 15.000,00 15.000,00

Contributie NVAZ 4.020,00 3.780,00 3.780,00

Med. Sektion 2.500,00

Medische sectie 1.300,00 1.500,00

Netwerk Integrative Medicine 2.500,00

WKKGZ 3.720,00

Bijdrage lectoraat 4.000,00 4.000,00 4.000,00

Patientbrieven / PPCG 2.500,00

Reis- en bestuurskosten 2.500,00 1.335,33 1.500,00

Onkostenverg. voorzitter 12.000,00 12.000,00 9.000,00

Directiesecretaresse 12.000,00 10.322,83 12.000,00

Verzekeringen 500,00 484,00 500,00

Secretariaat NVAZ 5.500,00 5.424,93 5.500,00

Onkosten artsendagen 2.000,00 2.452,00 2.500,00

Kantoorartikelen 273,50 250,00

Drukwerk en papier 79,94

Repertorium / Forschung 298,00

PR 1.000,00 441,00 4.500,00

Website 500,00 365,00 350,00

Lief en leed 550,00 298,30 300,00

Bankkosten 200,00 148,16 200,00

(Accreditatie) opleiding 100,00 398,35 250

Studentenwerkgroep 2.000,00 1.080,00 2.000,00

Onderzoek / Projecten / LAAN 2.000,00 10.000,00 2.225,58 8.915,61 1.200,00 5.000,00

Boekenfonds 500,00 500,00 500,00

Advocaat 750,00 250,00

Verdiepingscursus euritmie 6.600,00 10.310,35 16.000,00

TEKORT/Overschot 20.020,00 5.129,98 28.410,00

Totaal 92.500,00 92.500,00 88.366,93 88.366,93 103.040,00 103.040,00



BALANS

01.01.2017

BALANS

01.01.2018

DEBET CREDIT DEBET CREDIT

ING 443,93 443,93

Triodosbank 86.157,90 94.163,07

Te ontvangen/ betalen

NVAZ

Vrijwilligersvergoeding

bestuur

6.900,00

Advocaatkosten

Rente 51,97

Bestuurskosten 1.110,68 132,93

Bankkosten 36,32 34,74

Boekenfonds 2.500,00 3.000,00

Kosten IKBC

Kosten artsendagen

Studentenwerkgroep 1.080,00 1.080,00

Netzwerk Onkologie 2.500,00

Reeds betaald 2017 75,00

Directie secretaresse 1.022,45

Reserve 78.329,35 83.459,33

Totaal 86.653,80 86.653,80 94.607,00 94.607,00



COMMENTAAR BIJ DE RESULTATEN EN BALANS 2017 EN BEGROTING 2018

Resultaten : Het jaar werd afgesloten met een plus van ruim € 5.000,00, maar dat wordt volledig veroorzaakt

door de post ‘verdiepingscursus euritmie’ die eigenlijk vreemd vermogen is. Zonder die post zou er een tekort

zijn geweest van ruim € 5.000,00. Belangrijke oorzaak is het teruglopen van de inkomsten uit contributies. Wan-

neer de verhoging ivm. het TIG buiten beschouwing wordt gelaten, liepen deze terug met € 2.000,00. Dat het te-

kort niet veel groter was, komt omdat een aantal begrote posten uiteindelijk niet werden uitgegeven.

Balans: De balans laat een positief saldo zien van € 443,93 op de ING en € 94.163,07 op de Triodosbank aan de

debetzijde. Daarbij dan nog enkele te voorziene posten aan zowel debet- als creditzijde. Het vermogen is toege-

nomen tot € 83.459,33. Dat is dus inclusief het bedrag van de verdiepingscursus, totaal nog zo’n € 16.000.

Begroting: Dit jaar is er een TEKORT begroot van € 28.410,00. Daarvan is bijna € 12.500,00 echt tekort, waaron-

der ruim € 4.000,00 voor het gezamenlijke PR-project van de NVAZ. De andere € 16.000 betreft de voorziene uit-

gaven van de verdiepingscursus. Ondanks deze ontwikkeling, ziet het bestuur geen kans om de contributie te

verhogen, daar de penningmeester diverse signalen ontvangt dat de contributie echt wel aan zijn maximum zit.

Contributie: Het voorstel is dan ook om de contributie gelijk te houden.

Praktiserende leden met een vaste praktijk of loondienst van 2,5 dag of meer € 740,00*

Praktiserende leden met een kleine praktijk of loondienst minder dan 2,5 dag en

buitengewone leden € 340,00*

Minimumbijdrage € 240,00*

Steunbijdrage € 90,00*

*inclusief de bijdrage TIG.

De steunbijdrage is met name bedoeld voor gepensioneerde leden die graag betrokkenheid willen blijven tonen

maar voor wie de minimumcontributie niet realistisch is gezien hun inkomenspositie. De minimumbijdrage is be-

doeld met gepensioneerde leden met een wat betere financiële positie en voor die leden die gezien hun financi-

ele omstandigheden niet in staat zijn de eigenlijke contributie te voldoen.

Alle leden worden opgeroepen om wat meer te storten wanneer de financiële positie dat toelaat. Voor werken-

de leden is dit aftrekbaar als beroepskosten, voor niet werkende leden als gift aan een stichting met maatschap-

pelijk nut (ANBI). Voor die leden is het zinvol om een overeenkomst met de NVAA aan te gaan voor (tenminste) 5

jaar. In dat geval geldt voor hun schenking namelijk geen drempel meer.



U treft ook dit jaar weer een overzicht aan van het saldo van de opleidingscommissie. De opleidingscommissie

heeft een eigen penningmeester die wordt gecontroleerd door de overige leden van de commissie. De notulen,

waarin de begroting door de commissie zijn goedgekeurd, worden door de penningmeester van de NVAA over-

genomen.

Financiële gegevens Opleidingscommissie over 2017

IN UIT Balans 1-1-2017 31-12-2017

Rente € 109,42

Saldo bank € 13,315,19 € 36,943,69

Cursusgelden € 50,200,00

Saldo sparen € 48,000,34 € 48,109,76

Retour Plantago € 115,00

ingekochte programma’s AAG en

Plantago + herfstcongres

€ 9,300,00 Mutaties € 23,738,92 docenturen en examinatoren /

supervisievergoedingen

€ 4,835,26 reiskosten docenten en vergade-

ring

€ 1,482,01 Totaal € 85,054,45 € 85,053,45

huisvesting en catering

€ 3,908,00 advertenties

€ 900,63

bankkosten

€ 119,03 materiaalkosten

€ 540,00

bloemen

€ 80,50 secretariaatskosten

€ 5,520,07

Totaal mutaties € 50,424,42 € 26,685,50 netto € 23,738,92



Bijlagen

Bijlage 1: Toekenningen accreditatie 2017 (zie de site voor details)

AAC0601 .05 Conferentie medische sectie "Onderweg met rugzakje of backpack?", Amsterdam, 11-02-17.

AAC0602 .17a Auteurschap Ernst Ellis artikel "Overspanning en burn-out in een antroposofisch perspectief"

AAC0603 .16 Docentschap Jaap van de Weg: Meditatie workshop voor medische studenten. Herdecke, 2016.

AAC0604 .16a Docentschap Jaap van de Weg: Cursus Karma, Gezondheid en Ziekte. 2015/2016.

AAC0605 .17a Auteurschap Jaap van de Weg boek Waarom doe ik wat ik doe? Christofoor, 2016.

AAC0606 .16a Docentschap Jaap van de Weg: Opleiding Karmisch kijken te Zeist, 2016/2017

AAC0607 .16a Docentschap Jaap van de Weg: Lessen a/d opleiding tot Biografisch coach 4e jaar, Instituut voor Biografiek te Driebergen 2015/2016

AAC0608 .08 Therapeuticumdag NVAZ, Utrecht, 25-03-17.

AAC0609 .16a Docentschap Peter Staal over maagdarmaandoeningen in Introductiedag Integrative Medicine, Driebergen, 28-01-17.

AAC0610 .16 Docentschap Peter Staal Ver Werken, de basisoefeningen.Conferentie Onderweg met rugzakje of backpack? Amsterdam, 11-02-17.

AAC0611 .08a Introductiedag tweejarige opleiding Integrative Medicine, Driebergen, 28-01-17.

AAC0612 .07 Introductiedag antroposofische geneeskunde, Academy for Integrative Medicine, Driebergen, 11-02-17.

AAC0613 .08 Wetenschappelijk congres registratie. Academy for Integrative Medicine, Driebergen, 09-03-17.

AAC0614 .08a CAM Congres Mind-Body Medicine, Integrale Geneeskunde, Driebergen, 07-04-17.

AAC0615 .08a CAMcursus Leefstijlgeneeskunde 1: Beweging en ademhaling, Academy for Integrative Medicine, Driebergen, 01-04-17.

AAC0616 .08a CAM Congres Integrale Geneeskunde, Driebergen, 08-04-17.

AAC0617 .08 International medical painting therapy courses Emerald Foundation. Den Haag, 22 t/m 26 mei 2017

AAC0618 .08 International medical painting therapy courses Emerald Foundation. Den Haag, 29 mei t/m 1 juni 2017

AAC0619 .08 Cursus Geneesplanten in Fontaines-St. Clair (Fr.), Jannetje van Groningen, 2-5 juni 2017

AAC0620 .08 Studieweekend therapeuticum De Rozenhof, Zutphen, 4 en 5 november 2016.

AAC0621 .16a Docentschap Th. Kelling: Lezing over ademhaling en longen op de jaarvergadering chirophonetiek vereniging, Bussum, 19-03-17.

AAC0622 .16a Docentschap Th. Kelling: Les Plegan, verpleegkundige basisopleiding: Inleiding uitwendige therapie. Driebergen, 29-03-17.

AAC0623 .16a Docentschap Th. Kelling: werkgroep Symposium Gezondmakend Onderwijs over ritmes, ademhaling, slaap en slaapstoornissen

AAC0624 .08 Symposium Gezondmakend Onderwijs: De nacht. De wil in actie! Amsterdam, 19 mrt. 2017.

AAC0625 .16a Docentschap Th. Kelling: lessen over motoriek, menskunde, medische c.q. heilpedag. typologie, 3- en 4-ledigheid, Helicon, 2017.

AAC0626 .16a Docentschap Th. Kelling: lessen medisch antroposofische basis voor opleidingen kunstzinnige therapie Hogeschool Leiden, 2017.

AAC0627 .16a Docentschap Th. Kelling: Cursus kunst van de kinderbespreking, Amsterdam, 2016/2017.

AAC0628 .08 Docentendag 2, Academie AG, Zeist, 11-03-2018.

AAC0629 .08 Scholing ADHD van kind naar volwassene, Academie AG, Zeist, 24 en 25 maart 2017.

AAC0630 .08 Scholing Medicijnbereiding Weleda, Academie AG, Zoetermeer, 12-05-17.

AAC0631 .08 Scholing Fenomenen van desintegratie in deze tijd. Academie AG, Zeist, 18-11-16.

AAC0632 .08 Scholing Autisme spectrum stoornissen vanuit integratief perspectief. Academie AG, Driebergen, 16-12-16.

AAC0633 .08 Scholing Verteren van voedsel en zintuigindrukken. Academie AG, Zeist, 21-04-17.

AAC0634 .08 Scholing Beeldvorming van de constitutie. Academie AG, Zeist, 07-01-17.

AAC0635 .08a CAM-cursus De Psyche in balans; de juiste ondersteuning. Stichting Orthokennis, Oostzaan, 31-03-17.

AAC0636 .08a CAM-cursus Nadere kennismaking met aminozuren; van theorie naar praktijk. Zaandam, 17-03-17.

AAC0637 .14 Studiegroep voeding en antroposofische mensvisie. Met Annejet Rümke, Egmond aan den Hoef, 2017.

AAC0638 AAC0639 .21 CAM Vitals Congres 2017 over Jodium, Bunnik, 19-05-17.

AAC0640 .29 Docentschap Aukje Kaptein Verteren van voeding en zintuigindrukken, Zeist, 21-04-17.

AAC0641 .30 Docentschap Aukje Kaptein Seminar doktersassitentes, Zoetermeer, 21-06-17.

AAC0642 .29 Tutorschap Marieke Krans cursist basismodule Academie Antroposofische Gezondheidszorg 2016 - 2017, Driebergen.

AAC0643 .19 Verdiepingswerkplaats Menskunde: De mens in karmisch perspectief. Driebergen 2017.

AAC0644 .21 CAMcursus Leefstijlgeneeskunde De kracht van de voeding, Academy for Integrative Medicine, Soesterberg, 13-05-17.

AAC0645 .20 Symposium "Vitaliteit van mensen versterken door innovatie en ondernemerschap. Hogeschool Leiden, 19-05-17.

AAC0646 .19 Scholing Levende metalen en planeetprocessen- in relatie tot de mens

AAC0647 .21 CAMcursus Leefstijlgeneeskunde Stress, ontspanning & zingeving, Academy for Integrative Medicine, Soesterberg, 11-06-17.

AAC0648 .21 CAM-Terugkomdag De laatste ontwikkelingen in de pathologie en op bacterieel gebied. Houten, 23-09-17. DNH praktijk & research.

AAC0649 .31 Auteurschap Christof Zwart Artikel Depressiebehandeling vanuit antroposofisch perspectief. Tijdschrift voor Integrale geneeskunde.



AAC0650 .21 CAM Born to Be - Symposium Praktijkgerichte Integrale Geboortezorg, Zutphen 22, 23 en 24 juni 2017.

AAC0651 .21 CAM Ancestral Health Symposium 2017, over gezondheid vanuit evolutionair perspectief: leefstijlinterventies, Maastricht, 30-09-17.

AAC0652 .21 CAM Introductiedag Integrative Medicine en Systeembiologie, Soesterberg 07-10-17.

AAC0653 AAC0654 AAC0655 .17 Herfstcongres 2017 Depressie:de duistere afgrond van de eigen ziel, Amsterdam, 24 en 25-11-17.

AAC0656 .20 Scholing Het menselijk lichaam vanuit de vier orgaansystemen: hart, longen, lever en nieren. Therapeuticum Haarlem, 3-10-17

AAC0657 .19 Verdiepingswerkplaats De mens in karmisch perspectief, Zeist, 4 en 25-10, 8 en 22-11.

AAC0658 .19 Embryologiecursus bij de Blechschmidt collectie met Guus van der Bie in Gøttingen, 14 en 15 november 2017.

AAC0659 .30 Docentschap Aukje Kaptein: scholing studenten over Het menselijk lichaam, Kraaybekerhof, Driebergen, 10 en 31-10-17.

AAC0660 .20 Symposium De ziel als bemiddelaar tussen lichaam en geest, Raphaëlhuis RSzorg Den Haag, 17 en 18 nov. 2017

AAC0661 .20 Voordracht Karma, gezondheid, ziekte door Jaap v.d. Weg op 29-09-17 in Therapeuticum de Linde te Tilburg

AAC0662 .20 Workshop Karma, gezondheid, ziekte door Jaap v.d. Weg op 30-09-17 in Therapeuticum de Linde te Tilburg

AAC0663 .21 CAMscholing Integraal werken in de praktijk, Soesterberg, 9 dec. 2017.

Bijlage 2: Samenstelling sector beroepsverenigingen van de NVAZ

In de sector beroepsverenigingen NVAZ (s.b. NVAZ) zijn in 2017 de volgende beroepsverenigingen vertegen-

woordigd:

- BPHA Beroepsvereniging van Psychosociale Hulpverleners werkend vanuit de Antroposofie; vacature

- NVAA Nederlandse Vereniging van Antroposofische Artsen; Marieke Krans (voorzitter s.b. NVAZ)

- NVAF Nederlandse Vereniging van Antroposofische Fysiotherapeuten; Willy Kruisbrink, Tjeerd Alkemade

- NVAP Nederlandse Vereniging ter bevordering van de Antroposofische Psychotherapie; Els van Beek

- NVDA Nederlandse Vereniging van Diëtisten werkzaam vanuit de Antroposofie; geen vertegenwoordiging

- NVET Nederlandse Vereniging voor Euritmietherapie; Wolf Reurik

- NVKT Nederlandse Vereniging voor Kunstzinnige Therapieën op antroposofische grondslag; Cocky van der Lin-

den, opgevolgd voor Brigitte Povel en tijdelijk Linda van de Zande

- V&VN az Verpleegkundigen en Verzorgenden Nederland, afdeling Antroposofische Zorg; Wijnanda Algra



Bijlage 3: Lidmaatschap sector beroepsverenigingen NVAZ

Hoe wordt een beroepsvereniging lid van de sector beroepsverenigingen NVAZ?

Het proces in 3 stappen:

1. Aanvragen opsturen naar [email protected] met de volgende 12 documenten:

- De beroepsvereniging heeft statuten. In de statuten staat verwoord dat het antroposofische mens– en

wereldbeeld uitgangspunt en inspiratiebron is.

- De beroepsvereniging heeft een huishoudelijk reglement.

- De beroepsvereniging heeft een beroepsprofiel, waarin blijkt dat er een samenhangende antroposofische

beroepsinhoud is met betrekking tot de drie volgende gebieden: de gezonde mens, de zieke mens (pa-

thologie) en de behandeling (therapie). Bron: Michaëla Glöckler, Medische Sectie van de internationale

antroposofische beweging in Dornach, te Zwitserland, 2005.

- De beroepsvereniging heeft gedragsregels/een beroepscode, waarin de omgang met patiënten/cliënten

en collegae geregeld is; een overdracht- en nazorg reglement.

- De beroepsvereniging heeft een regulier erkende basisopleiding en een antroposofisch therapeutische

vervolgopleiding. Deze voldoet aan de beroepsgerelateerde kwaliteitseisen en heeft een (inter)nationale

inbedding. Er wordt bijen nascholing verzorgd.

- De beroepsvereniging heeft een klachtenreglement. De beroepsvereniging onderschrijft de samenwer-

kingsovereenkomst van de IKBC van de sector beroepsverenigingen NVAZ en draagt naar rato bij aan de

bekostiging hiervan.

- De beroepsvereniging heeft een tuchtrechtregeling.

- De beroepsvereniging heeft jaarverslagen vanaf het jaar van oprichting.

- De beroepsvereniging heeft een beroepsregister en registratieregeling.

- De beroepsvereniging heeft richtlijnen voor praktijkvoering, praktijkinrichting, behandelwijzer, bereik-

baarheid, patiënten/cliëntendossier, hygiëne, privacy

- De beroepsvereniging heeft een patiënt / cliënttevredenheidsenquete i.o.

- De beroepsvereniging heeft een regeling intercollegiale toetsing en visitatie i.o.

2. Toetsing van criteria door een gemandateerde groep van het sectoroverleg beroepsverenigingen NVAZ en in-

brengen in sectoroverleg ter goedkeuring.

3. Over de uitslag wordt binnen 8 weken gecommuniceerd.

a. Bij een positieve uitkomst is lidmaatschap mogelijk. Lidmaatschap houdt in:

- Jaarlijkse contributie bijdragen;




- Deelname aan het overleg van de sector beroepsverenigingen NVAZ;

- Meewerken aan de afspraken van het sectoroverleg;

- Gebruik van de gespreksruimte NVAZ voor de eigen beroepsvereniging;

- De leden van de beroepsvereniging hebben recht op vergoeding van de zorgverzekeraars, daar waar dit

in de polis is opgenomen.

b. Bij een negatieve uitkomst wordt duidelijk aangegeven waarom lidmaatschap (nog) niet aan de orde is en wat

de volgende stap kan zijn.

Namens het sector overleg beroepsverenigingen NVAZ,

Alexandra Buijsman

Aanpassing op 27 januari 2009



Bijlage 4: Jaarverslag IVAA 2017

Zie losse pdf.

Bijlage 5: Verklaring van gebruikte afkortingen

AVIG Artsenvereniging Voor Integrale Geneeskunde

AMPEWG Europese politieke werkgroep voor antroposofische geneesmiddelen

BfArM Federal Institute for Drugs and Medical Devices

CAMDOC Europese CAM-artsenverenigingen

CEOM European Council of Medical Orders

CQI Consumers Quality Index

DG SANCO Directorate-General for Health and Consumers

ECHAMP European Coalition on Homeopathic and Anthroposophic Medicinal Products

ELIANT European Alliance of Initiatives for Applied Anthroposophy

EPHA European Public Health Alliance

ESCAMP European Scientific Cooperative on Anthroposophic Medicinal Products

EUROCAM Network of the entire CAM sector in the EU

GAIA Gemeenschappelijke Accreditatie Internet Applicatie

GAHMJ Tijdschrift van Global Advances in Health and Medicine (GAHM)

IAOKZ Interdisciplinaire werkgroep Antroposofische Ouder- en Kindzorg

IKAM Internationale Koordination Anthroposophische Medizin

IKBC Interdisciplinaire Klachten- en BemiddelingsCommissie

IVAA International Vereinigung Anthroposophischer Ärztegesellschaften

KNMG Koninklijke Nederlandse Maatschappij tot bevordering der Geneeskunst

NVAA Nederlandse Vereniging van Antroposofische Artsen

NVAZ Nederlandse Vereniging van Antroposofische Zorgaanbieders

NVET Nederlandse Vereniging van Euritmietherapeuten

PAME

Project Anthroposophic Medicines Europe.

JAARVERSLAG 2017 - nvaa.nl · Met expertise die is opgedaan binnen de Weleda, is er door een groep...

Documents

Transcript of JAARVERSLAG 2017 - nvaa.nl · Met expertise die is opgedaan binnen de Weleda, is er door een groep...