Jaarverslag 2016...Op 31 december 2016 was de beleidsdekkingsgraad van 105,5% lager dan de vereiste...

Jaarverslag 2016

Pensioenfonds Horeca & Catering | Jaarverslag 2016

Inhoud Jaarverslag

Voorwoord 4

Kerngegevens 5

Verslagvanhetbestuur 7

Financiëlesituatie 7

Vermogensbeheer 10

Pensioenbeheer 15

Risicobeleid 26

Pensioenfondsbestuur 32

Vooruitzichten 36

Organisatie 37

Functiesennevenfuncties 40

Berichtvanhetverantwoordingsorgaan 46

Verslagvanderaadvantoezicht 48

Jaarrekening

Balans 51

Staatvanbatenenlasten 52

Kasstroomoverzicht 53

Toelichting 54

Overige gegevens

Controleverklaringvandeonafhankelijkeaccountant 76

Actuariëleverklaring 81

Resultaatbestemming 83

Gebeurtenissennabalansdatum 83

pagina


Jaarverslag 2016


-4-

Voorwoord

VooruligthetjaarverslagvanPensioenfondsHoreca&Catering.PensioenfondsHoreca&Cateringisuitvoerdervandepensioenregelingenvoordebedrijfstakkenhorecaencatering.Hetfondskenteind2016meerdan1,2miljoendeelnemers(actiefengewezen),ruim43.000pensioengerechtigdenencirca36.000aangeslotenwerkgevers.

PensioenfondsHoreca&Cateringhechtveelwaardeaandekernwaardengoed,goedkoopengastvrij.Goedbetekentvoorhetfondsondermeerdatdewerkgevers-endeelnemersadministratiezovolledigenactueelmogelijkzijn.Goedkoophoudtindathetfondsopdekostenletendaaromdeuitvoeringskostenvanpensioenbeheerperdeelnemerendekostenvanvermogensbeheerzolaagmogelijkwilhouden.Gastvrijbetekentdathetfondszichzoveelmogelijkverplaatstindewerkgeverendedeelnemerenhelderenduidelijkcommuniceert.Dekernwaardenvormdenookin2016eenleidraadvooronzewerkzaamhedenin2016.

In2016gavenwij(verder)opvolgingaanonsplanvanaanpakvoordeinvoeringvandenieuwepensioenregelingvanaf1januari2017.Basisvoordenieuweregelingvormdehetpensioenakkoorddatsocialepartnersinjuni2015sloten.Debelangrijkstewijzigingenbetreffenhetverhogenvandepensioenrichtleeftijdvan65jaarnaar67jaarenhetverhogenvanhetopbouwpercentagevan1,466%naar1,65%.

Inhetkadervandeverhogingvandepensioenrichtleeftijdbeslotenwijtotconversievandeopgebouwdeaansprakenouderdomspensioenmeteenpensioenleeftijdvan65jaarnaareenpensioenrichtleeftijdvan67jaarper1januari2017.Inhetbelangvandedeelnemersvoorkomenwijdaarmeecomplexiteitinregelingenadministratie.

Wijbeslotenopgrondvanhetvastgelegdetoeslagbeleidin2016geenvoorwaardelijketoeslagper1januari2017teverlenen.Actievedeelnemerskregenvoordelaatstekeereenonvoorwaardelijketoeslagvanuitdeopslagindepremie.Dezebedraagt0,52%enisper31december2016toegekend.

Wijbesteeddenin2016aandachtaandeverdergaandedigitaliseringvandecommunicatiemetwerkgeversendeelnemersenstondenstilbijIT-governanceen-informatiebeveiliging.

Indetweedehelftvan2016verkendenwijstapsgewijsverschillendestrategischescenario’svoordetoekomstvanhetfonds.In2017vervolgenwijdittrajectdoormetsocialepartnersingesprektegaanoverhetverkennenendelenvaneengezamenlijktoekomstbeeldvoorPensioenfondsHoreca&Catering.

Naastdezefondsspecifiekeontwikkelingen,haddenwijookaandachtvoordeontwikkelingenomonsheen.Hetjaar2016kenmerktezichdooreengrotebeweeglijkheidopdefinanciëlemarkten.DitwerdondermeerveroorzaaktdooreenreeksonverwachtepolitiekegebeurtenissenwaaronderdeBrexitendeverkiezingvanDonaldTrumpalsnieuwepresidentvandeVerenigdeStaten.Persaldowassprakevanhogereaandelenmarktenenlagererente.

Opdetotalebeleggingenbehaaldehetfondsover2016eennettorendementexclusiefrenteswapsvan8,43%.Ditbetekenteenstijgingtenopzichtevan2015,toenhetnettorendement2,34%was.Inclusiefrenteswapsbedroeghetnettorendement12,03%.Delagererenteleiddetoteentoenamevandewaardevandeverplichtingen.Ditnegatieveeffectwaspersaldovangroterebetekenisvoordefinanciëlepositievanhetfondsdanhetbehaalderendement.Dedekkingsgraadbedroegeind2016109%tegen110%eind2015.Debeleidsdekkingsgraaddaaldevan114,3%eind2015naar105,5%eind2016.

Inhetvorigeverslagjaarevalueerdehetbestuurhetbestuursmodelénhetbestuurlijkfunctioneren.Dieevaluatieleiddeondermeertotdeconclusiedatpersonelevernieuwinginhetbestuurnoodzakelijkwas.Per1juli2016vonddiepersonelevernieuwingplaatsenisdemeerderheidvanonsvoordeeerstekeerbenoemdalsbestuurslidvanPensioenfondsHoreca&Catering.Wiltugraagwetenwiewijzijn?Kijktudaneensopwww.phenc.nl/het-bestuur.Daarstellenwijonskortaanuvoor.

Veelleespleziermethet52ejaarverslagvanPensioenfondsHoreca&Catering!


-5-

Kerngegevens

1Geactualiseerdtenopzichtevanhetjaarverslag

2012.

2Indecontractcateringbranchedroegenwerkgevers

enwerknemersin2012en2013elk0,27%vande

pensioengrondslagafalsadditionelebijdragevoor

dekostendekkendheidvandepremie.Inde

horecabranchedroegensocialepartnerseen

vergelijkbarebijdragebijdooreenadditionele

stortinginhetfonds.

3Dekkingsgraadpermaandeinde.


-6-


-7-

Verslag van het bestuur

Financiële situatie

Tekortsituatie blijft in 2016 bestaanMet ingang van 1 januari 2015 verkeert Pensioenfonds Horeca & Catering in een tekortsituatie. Gedurende 2016 is deze situatie niet gewijzigd.

Beleidsdekkingsgraad daalde in 2016Debeleidsdekkingsgraaddaaldevan114,3%per31december2015naar105,5%pereinde2016.

Dedekkingsgraadisdeverhoudingtussenhetpensioenvermogenendepensioenverplichtingen.PensioenfondsHoreca&CateringhanteertmaandelijksdedoordeNederlandscheBankvoorgeschrevenberekeningsmethode.Dedekkingsgraadpermaandeindekaninkortetijdsterkschommelendoorfluctuatiesopdefinanciëlemarkten,omdateenveranderingindebezittingenofdeverplichtingendirecteffectheeftopdedekkingsgraad.

Debeleidsdekkingsgraadishetgemiddeldevandedekkingsgradenpermaandeindeoverdelaatstetwaalfmaanden.Dezebeleidsdekkingsgraadisdoordetwaalfmaandsmiddelingstabielerdandedekkingsgraadpermaandeinde.Vanaf1januari2015baseertPensioenfondsHoreca&Cateringbeleidsbeslissingenopdezebeleidsdekkingsgraad.PensioenfondsHoreca&Cateringpubliceertdebeleidsdekkingsgraadmaandelijksopdewebsitevanhetfonds.

Reële dekkingsgraadDereëledekkingsgraadvanhetfondsisgelijkaandebeleidsdekkingsgraadgedeelddoordebeleidsdekkingsgraaddieisvereistvoorvoorwaardelijketoeslagverleningopbasisvandetoenamevandeprijsindex.Dereëledekkingsgraadbedraagteind201684,9%(2015:91,1%).

Ontwikkeling beleidsdekkingsgraadIndegrafiek‘Ontwikkeling(beleids)dekkingsgraad2016’isdeontwikkelinggedurende2016vandebeleidsdekkingsgraadafgezettenopzichtevandeontwikkelingvandedekkingsgradenpermaandeinde.Indeeerstetweemaandenvanhetjaardaaldededekkingsgraadsnel,vooralalsgevolgvaneensterkdalenderente.Vanafmaarttotenmetseptemberbleefdedekkingsgraadminofmeerstabiel.Inhetvierdekwartaaltradherstelopdankzijstijgenderenteengoedebeleggingsrendementen.Diteffectkomtalsgevolgvandetwaalfmaandsmiddelinggefaseerdtotuitingindebeleidsdekkingsgraad.Debeleidsdekkingsgraaddaaldegedurendeheel2016,doordateffectenvanveelhogeredekkingsgradengedurende2015geleidelijkuitdebeleidsdekkingsgraadgeëlimineerdwerden.

Ontwikkeling(beleids)dekkingsgraad2016


-8-

Analyse dekkingsgraad per maandeindeDehoogtevandedekkingsgraadpermaandeindewordtinbelangrijkematebeïnvloeddoordehoogtevanderekenrente,dematevanrenteafdekkingenhetrendementvandebeleggingen.Dedalingvanderentein2016hadeennegatiefeffectopdedekkingsgraadvanongeveer13,5procentpunt.Inclusiefdeeffectenvanderente-afdekkingsstrategiediehetfondstoepast,hadhetrendementvandebeleggingenin2016eenpositiefeffectopdedekkingsgraadvancirca12,0procentpunt.Persaldoisheteffectopdedekkingsgraaddusnegatief.

Daarnaastblijvendeeffectenvanpremie,uitkeringenenlevensverwachtingvoordehoogtevandedekkingsgraadvanbelang.Defeitelijkepremievan16,8%vandepensioengrondslagishogerdandewettelijkvereistegedemptekostendekkendepremie,maarlagerdanwatnodigisvoordeaangroeivandepensioenverplichtingen.Depremiedroegin2016daardoor0,1procentpuntbijaandedalingvandedekkingsgraad.Doorhetuitkerenvandepensioenenenafkoopwaardendaaldededekkingsgraadmet0,1procentpunt.

Eind2016pastePensioenfondsHoreca&Cateringdepensioenverplichtingenaangewijzigdeinzichtenindelevensverwachtingaan.OokverwerktePensioenfondsHoreca&Cateringeind2016deovergangnaardenieuwepensioenregelingper1januari2017indetechnischevoorzieningenenopgebouwdepensioenen.Dezeaanpassingenhaddenbeidegeeneffectopdedekkingsgraad.

Vereist eigen vermogenHetvereisteigenvermogenisdeomvangvanheteigenvermogendataanwezigmoetzijnomtevoorkomendat,metdewettelijkvastgesteldezekerheidsmaatvan97,5%,hetpensioenvermogenvanhetfondsbinnenéénjaarminderisdandevoorzieningen.Dehoogtevanhetvereisteigenvermogenisafhankelijkvanhetrisicoprofielvanhetfonds.Ditrisicoprofielvolgtuithetstrategischbeleggingsbeleid.HetvereisteigenvermogenvanPensioenfondsHoreca&Cateringbedroeg31december2015125,1%.Eind2016bedroeghetvereisteigenvermogen125,2%.

HerstelplanOp31december2016wasdebeleidsdekkingsgraadvan105,5%lagerdandevereistedekkingsgraadvan125,2%.Hierdoorwassprakevaneentekort,eensituatiewaarvansinds1januari2015sprakeis.PensioenfondsHoreca&Cateringdiendedaarom,conformdegeldenderegelgeving,inmaart2016enmaart2017geactualiseerdeherstelplanneninbijdeNederlandscheBank.Detoezichthouderstemdeinjuni2016inmethetinmaart2016ingediendeherstelplan.

Inhoud herstelplanHettekortisopgehevenzodrade(verwachte)beleidsdekkingsgraadhogerisdandevereistedekkingsgraad.Hetin2016verderopgelopentekortzalvolgenshetper31december2016geactualiseerdeherstelplannaarverwachtingindeloopvan2023zijnopgehevenzonderexplicieteherstelmaatregelentehoevennemen.

RekenrenteInseptember2012werddoorhetkabinetvoorNederlandsepensioenfondsendeUltimateForwardRate(UFR)ingevoerd.Totdantoewerdendeverplichtingenvanpensioenfondsengewaardeerdopbasisvandemarktrente.

MetdeintroductievandeUFRwerddewaarderingvandetechnischevoorzieningenopbasisvande(gemiddelde)marktrentevoorlangelooptijdeninfeitevervangendooreenlangetermijnverwachterente.HetniveauvandeUFRwasdestijdsvastgesteldop4,2%.

Op15juli2015schreefdeNederlandscheBankeennieuwemethodiekvooromdeUFRtebepalen.DenieuweUFRisgeenvastpercentagemeer,maarvariabelenafhankelijkvandehistorischemarktrentesovereenperiodevantienjaar.Doordatdemarktrentedeafgelopenjarenisgedaald,zaldeUFRookgaandalenalsdemarktrenteophethuidigelageniveaublijft.Dehogerentesuitdeeerstejarenzullenerdannamelijk‘uitlopen’.Zelfsalsdemarktrentegaatstijgen,blijftdeUFRnogdalen.

PensioenfondsHoreca&Cateringhanteertbijdeberekeningvandetechnischevoorzieningenin2016devolgenderentetermijnstructuren:•deRTSvolgensdemethodiekdieper15juli2015doordeNederlandscheBankisvoorgeschreven(DNB-UFR-nieuw);•deRTSvastgesteldopbasisvanactuelemarktrente(RTS-swap).Delaatsteisrelevantinhetkadervandewerkingvanderente-afdekking.

Indefiguur‘Renteeind2016tenopzichtevaneind2015’zijnderentecurvenvandemarktrente(RTSmarktrente)enmetdeUFR(RTSUFR)perjaareinden2015en2016weergegeven.Daarnaastwordtdeveranderinginbeidecurveneind2016tenopzichtevaneind2015inbeeldgebracht.


-9-

Renteeind2016tenopzichtevaneind2015

Duidelijkzichtbaarisdedalingvandecurvenin2016tenopzichtevaneind2015.Dezerentedalingkomttotuitingindewaarderingvandeverplichtingenenhet(negatieve)effectopdeontwikkelingvandedekkingsgraadvanhetfondsin2016.

Levensverwachting en sterfteonderzoekPensioenfondsHoreca&CateringwaardeertdetechnischevoorzieningenopbasisvanactueleenreëleinzichtenomtrentdelevensverwachtingvanNederlanders.In2016publiceerdehetActuarieelGenootschapeennieuweprognosevandebevolkingssterfteindeAGPrognosetafel2016.PensioenfondsHoreca&CateringwaardeerdedetechnischevoorzieningenopbasisvandezePrognosetafel.

JaarlijksonderzoektPensioenfondsHoreca&Cateringdesterfteontwikkelingbinnenhetdeelnemersbestandvanhetfonds.Delevensverwachtingvandedeelnemersvanhetfondsverschiltmetdievandetotalebevolking.Daarompasthetfondsvoordezezogehetenfondsspecifiekeervaringssterftecorrectiefactorentoeopdelandelijkesterftekansen.Uithetonderzoekdathetfondsin2016uitvoerde,blijktdeafwijkingvanfondsspecifiekeervaringssterftetenopzichtevandelandelijkesterftekanseninhetalgemeenvergelijkbaartezijnmethetonderzoekin2015.Alleenvoormannenindeleeftijdenvan66totenmet70jaarisdecorrectiefactoropdebevolkingssterfte(verder)verhoogd.PensioenfondsHoreca&Cateringsteldevastdatinhetdeelnemersbestandmeermannenindezeleeftijdscategorieoverlijdendanhetlandelijkgemiddelde.

HetbijstellenvandelevensverwachtingdoorhanteringvandeAGPrognosetafel2016endefondsspecifiekecorrectiefactorvoorervaringssterftevanmannenindeleeftijdvan66t/m70hadgeengevolgenvoordefinanciëlepositievanPensioenfondsHoreca&Catering.


-10-

Vermogensbeheer

Beleggen: focus op lange termijn en risicobeheersingOm de pensioenen nu en in de toekomst te kunnen betalen, belegt Pensioenfonds Horeca & Catering de ontvangen pensioenpremies. Het fonds maakt daarbij een zorgvuldige afweging tussen risico en rendement. In 2016 behaalde het fonds een netto rendement op de beleggingen van 8,43% exclusief renteswaps.

Het beleggingsbeleid van Pensioenfonds Horeca & Catering richt zich op de lange termijn. Tegelijkertijd houdt het fonds ook de risico’s op de korte termijn goed in de gaten. Door actuele ontwikkelingen kan het nodig zijn het beleid bij te stellen. Het fonds volgt de resultaten van zijn vermogensbeheerders én de veranderingen in de markt op de voet, zodat het bestuur zorgvuldig en tijdig kan reageren.

Rendement op de beleggingen In2016bedroeghetnettorendementopdebeleggingen8,43%exclusiefrenteswaps.PensioenfondsHoreca&Cateringgebruiktrenteswapsomeendeelvanhetrenterisicoaftedekken.Inclusiefderenteswapsbedroeghetrendement12,03%.Hetnettorendementopdebeleggingenexclusiefrenteswapswas0,10procentpunthogerdanhetrendementvandevergelijkendebenchmark(8,33%).DerendementscijferszijnberekenddoorBankofNewYorkMellon,eenonafhankelijkebeleggingsadministrateur.Indetabel‘Rendementenbeleggingscategorieën2016’staateenoverzichtvandebrutoennettoabsoluterendementenperbeleggingscategorie.Daarnaastisdebenchmarkopgenomenomdenettorelatieverendementenuittedrukken.

Rendementenbeleggingscategorieën2016

DestrategischebeleggingsportefeuillevanPensioenfondsHoreca&Cateringbestaatvoor45,5%uitzakelijkewaarden,zoalsaandelen,converteerbareobligatiesenprivateequity.Beleggingeninvastrentendewaardenbeslaan44,5%vandestrategischeportefeuille.Hierondervallenobligatiesendebeleggingeninhypotheken.Deresterende10%isbelegdineencombinatievanbeursgenoteerdenniet-beursgenoteerdonroerendgoed.Verdelingvermogeneind2016


-11-

Decijfersoverhetbelegdvermogenindekerncijfersenindetabel‘Verdelingvermogeneind2016’hierbovenkomenniet(direct)overeenmetcijfersindetoelichtingopdejaarrekening.Ditkomtdoordatdebeleggingscategorieën(vermogenenresultaat)indekerncijfersenditonderdeelvanhetverslagconformhet(strategisch)beleggingsbeleidwordengepresenteerd.Indejaarrekeningwijktdetoerekeningvandebeleggingenaandeverschillendebeleggingscategorieënhiervanaf.

Z-score en performancetoetsDez-scorevanPensioenfondsHoreca&Cateringover2016is0,17.Ditbetekentdathetfondsmetdedaadwerkelijkeuitvoeringvanhetbeleggingsbeleidin2016betereresultatenbehaaldedandevergelijkendebenchmarks.Bijdeberekeningwordendeuitvoeringskostenvanhetvermogensbeheermeegenomen,zodathetgaatomnettorendementen.Alshetfeitelijknettorendementopdebeleggingenvanhetfondshogerisdanhetnettonormrendement,danontstaateenpositievez-score.

PensioenfondsHoreca&Cateringvoerdein2016deperformancetoetsuit.Deuitkomstvandeperformancetoetsoverhetjaar2016is2,25.Alsdeuitkomstvandeperformancetoetslagerisdan0,danishetfondsverplichtomwerkgeversdiedaaromvragenvrijstellingvandeverplichtstellingteverlenen.DitvolgtuithetVrijstellings-enboetebesluitWetBpf2000.

Rendement per beleggingscategorie

Zakelijke waardenBeleggingeninaandelenzijneenbelangrijkonderdeelvandeportefeuillezakelijkewaarden.DeaandelenportefeuillevanPensioenfondsHoreca&Cateringbehaaldeinhetverslagjaareennettorendementvan9,37%.Debenchmarkbehaaldeeentotaalrendementvan9,74%.

Dewereldeconomieisin2016duidelijkopdeproefgestelddooreenreeksonverwachtepolitiekegebeurtenissen:deBrexitinmei,deverkiezingvanDonaldTrumpalsnieuwepresidentvandeVerenigdeStateninnovemberenhetaftredenvandeItaliaansepremierMatteoRenzialsgevolgvanhetreferendumovergrondwetswijzigingenindecember.Dezegebeurtenissenleiddentotveelbeweeglijkheidopdefinanciëlemarkten.Beleggerswistenzichechternaelkegebeurtenissnelteherpakken.Bovendienzorgdehetverdereherstelvandemacro-economischecijfersvooroptimismeopdeaandelenmarkten.

HetduidelijkeherstelopdeAmerikaansearbeidsmarktendeaantrekkendeeconomieleiddenindecember2016toteenverhogingvanderentedoordeFederalReserve(Fed),deAmerikaansekoepelvancentralebanken.Ditwasvoorheteerstsindsdecembervanhetjaardaarvoor.Deverhogingbedroegeenkwartprocentpunt.DeFedrekentvoor2017opdrierenteverhogingenmeteenkwartprocentpunt.DeEuropeseCentraleBank(ECB)besloothetopkoopprogrammavanobligatiesteverlengen,maarwelmeteenlagerbedragvan60miljardeuropermaandinplaatsvan80miljardeuro.Deverlagingwordtdoorgevoerdvanafapril2017.DeECBheeftaangegeveniniedergevaltotdecember2017doortezullengaanmethetopkopenvanonderandereleningeninfinanciëlemarkten.

Rendementenopdiverseaandelenmarktenkendengroteverschillen.Noord-Amerikaanseaandelenenaandelenopkomendemarktenpresteerdenrelatiefgoed,terwijlaandelenuitEuropaachterbleven.

Deportefeuilleconverteerbareobligatiesbehaaldeeennettorendementvan1,81%.EengoedeselectievanconverteerbareobligatieszorgdeervoordatdeportefeuillevanPensioenfondsHoreca&Catering1,23procentpuntbeterpresteerdedandebenchmark(0,58%).

Hetnettorendementopprivateequitybedroegin20167,08%.Datis6,33procentpuntmeerdandebenchmarkdie0,75%rendeerde.DebenchmarkishetdriemaandsEuribor-tariefplus1%.Privateequitybleefin2016intrek.Ditkwamdoordaterwereldwijdveelgeldbeschikbaarwasbijinvesteerdersdieeenaantrekkelijkrendementverwachtten.Daarnaastmaaktendelagerenteshetaantrekkelijkomtransactiesmetvreemdvermogentefinancieren.Decombinatievanveelbeschikbaarvermogenenhetgemakvanvreemdvermogenfinancieringhadeenprijsopdrijvendeffectopdeprivateequitymarkt.In2016warenerookveelverkooptransacties(exits)vanbelangenindeprivateequityportefeuillevanPensioenfondsHoreca&Catering,diebijdroegenaandepositievewaardeontwikkelingvandeportefeuille.


-12-

Regioverdelingzakelijkewaardeneind2016

Defiguur‘Regioverdelingzakelijkewaardeneind2016’laatderegioverdelingzienvandetotaleportefeuillezakelijkewaardenvanPensioenfondsHoreca&Catering.

Onroerend goedBeleggingeninonroerendgoedzijnverdeeldoverbeursgenoteerdonroerendgoedenniet-beursgenoteerdindirectonroerendgoed.PensioenfondsHoreca&Cateringbelegtinbeidecategorieënenbehaaldemetdeportefeuillewereldwijdbeursgenoteerdonroerendgoedover2016eenrendementvan4,53%.Hiermeewerd0,90procentpuntbetergepresteerddandebenchmark.

Metdeportefeuilleniet-beursgenoteerdindirectonroerendgoedbehaaldehetfondseennettorendementvan7,82%(benchmark:8,74%).Deportefeuilleniet-beursgenoteerdindirectonroerendgoedisvolledigbelegdinNederlandsonroerendgoedenverdeeldoverdesectorenwoningen,winkels,kantorenenbedrijfsruimten.Derendementenwarenin2016inallesectorenpositief,behalveinkantoren.Beleggingeninwoningenbehaaldenhethoogsterendement(14,23%)gevolgddoorbedrijfsruimten(9,52%)enwinkels(3,00%).Beleggingeninkantorenbehaaldeneenrendementvan(-1,63%).Gedurende2016zijndebeleggingenindesectorkantorengrotendeelsafgebouwdopbasisvanhetin2015vastgesteldestrategischvastgoedplan.

Defiguur‘Verdelingportefeuilleniet-beursgenoteerdindirectonroerendgoedeind2016’geeftdeverdelingoversectorenweervandeportefeuilleniet-beursgenoteerdindirectonroerendgoed.

Verdelingportefeuilleniet-beursgenoteerdindirectonroerendgoedeind2016

Vastrentende waardenDebeleggingscategorievastrentendewaardenvanPensioenfondsHoreca&Cateringbestaatuitbeleggingeninobligatiesenhypotheken.

Hetnettorendementopdebeleggingeninobligatiesbedroeg8,90%.Eenrendementdat0,11procentpunthogerwasdandatvandebenchmark.

Debeleggingeninobligatiesbestaanvoornamelijkuitnominaleeninflatiegerelateerdestaatsobligaties.BinnendeportefeuillenominaleobligatieswordtalleenbelegdinNederlandenDuitsland.BinnendeinflatiegerelateerdeobligatieportefeuillebelegthetfondsalleeninDuitslandenFrankrijk.Hetnettorendementopdenominalestaatsobligatiesbedroeg9,81%(benchmark:9,49%)in2016.Beleggingenininflatie-gerelateerdeobligatiesbehaaldeneennettorendementvan4,96%(benchmark:5,00%).


-13-

NaastbeleggingeninEuropesestaatsobligatiesbestaatdeobligatieportefeuillevanPensioenfondsHoreca&Cateringuitobligatiesinopkomendemarktenenhighyieldobligaties(risicovolleobligatiesmeteenhogerrendement).Hetnettorendementopobligatiesinopkomendemarktenbedroegin201611,31%.Ditrendementwas0,51procentpunthogerdandebenchmark.Deportefeuillehighyieldobligatiesbehaaldeeenrendementvan12,33%eenrendementdat2,09procentpuntlagerwasdandatvandebenchmark.

DeportefeuillehypothekenbestaatuitNederlandseparticuliereenzakelijkehypotheken.Dezeportefeuillebehaaldeeennettorendementvan5,34%dat1,33procentpunthogerisdandebenchmark.

Defiguur‘Regioverdelingvastrentendewaardeneind2016’geeftderegioverdelingvoordebeleggingscategorievastrentendewaardenweer.

Regioverdelingvastrentendewaardeneind2016

Afdekking rente- en valutarisico Hetrenterisicoiseenvandebelangrijksterisico’svanhetfonds.Sinds1juli2015wordtalsgevolgvanhetstrategischdynamischafdekkingsbeleid50%vanhetrenterisicoafgedekt.Hetstrategischdynamischbeleidtenaanzienvanderenteafdekkinghoudtindatdematevanafdekkingafhankelijkisvandedekkingsgraadenderentestand.Hetfondsdekthetrenterisicoafdooreenbeleggingvan22,5%(strategischnormgewicht)vandebeleggingsportefeuilleinlanglopendeEurostaatsobligaties.Ookvormendebeleggingeninhypotheken(5%)eninflatiegerelateerdestaatsobligaties(10%)onderdeelvanderenteafdekking.Omtoteenafdekkingvan50%tekomen,gebruiktPensioenfondsHoreca&Cateringrenteswaps.

Alsgevolgvaneenverderedalingvandelangerentesin2016steegdewaardevanderenteswaps.DaardoorbehaaldePensioenfondsHoreca&Cateringeenrendementvan12,03%inclusiefderenteafdekking.

PensioenfondsHoreca&Cateringheefteeninternationalebeleggingsportefeuille.Ongeveer50%vanallebeleggingenvindtplaatsinanderevalutadandeeuro.Hetvalutarisicovandezebeleggingenwordtstrategischafgedekt.Afdekkingvanhetvalutarisicozorgtvoor(kortetermijn)stabilisatievanderendementen.Voorbeleggingeninvreemdevalutawaarinhetfondsbeperktbelegtofwaarbijhetafdekkenvanhetvalutarisicopraktischzeerlastigofbijzonderkostbaaris,laathetfondsditrisicoonafgedekt.Ongeveer80%vandebeleggingsportefeuillebestaatuitbeleggingenineuroenbeleggingeninvreemdevalutawaarvanhetvalutarisicoisafgedektnaareuro.

Strategische beleggingsallocatie: focus op lange termijn en risicobeheersingCentral ClearingEuropeseregelgeving(EMIR)verplichtmarktpartijenomtransactiesinbepaaldebeleggingsinstrumentenaftewikkelen(te‘clearen’)viaeencentraletegenpartij(deCCP).DerenteswapsvanPensioenfondsHoreca&CateringvallenonderdezeCentralClearingverplichting.Voorpensioenfondsengeldtopditmomentnogeen(tijdelijke)vrijstellingvandezeverplichting.Hetbestuurstondin2016alvaststilbijdegevolgenvandezeCentralClearingverplichting.HetbestuuronderzochtdemogelijkhedenomrenteswapsonderCentralClearingaftesluitenendebestaanderenteswapsonderCentralClearingondertebrengen.Hiertoewerdenookdegevolgenvoordebeleggings-portefeuilleinkaartgebracht.Duidelijkwasdathetafsluitenvanbilateralerenteswapsduurderzouworden,debestaandebilateralerenteswapsmoeilijkerverhandelbaarendemarktreedstendeerdenaarCentralClearing.HetbestuurbeslootdaaromvoortesorterenopdetoekomstigeverplichtingomrenteswapsonderCentralClearingteverhandelenenregeldein2016debenodigdefaciliteitenin.

ValutabeleidHetvalutabeleidvanPensioenfondsHoreca&Cateringisin2016herzien.Hetbestuurbesloothetvalutarisicoopbeleggingeninvreemdevalutavanontwikkeldemarktenstrategischvoor70%aftedekkennaareuro.Hetvalutarisicoopbeleggingeninopkomendemarktenwordtnietafgedekt.Ditvanwegedebeperktebeschikbaarheidenliquiditeitvaninstrumentenendehogeimplementatiekosten.Deafdekkingvanhetvalutarisicogaatvanaf2017centraalplaatsvinden.EencentralevalutaoverlaysteltPensioenfondsHoreca&


-14-

Cateringbeterinstaatomstrategischinvullingtegevenaanhetafdekkenvanhetvalutarisico.Doorhetvalutarisicoondertebrengenineenapartoverlaymandaatkanwordengestuurdopdegewenstestrategischeafdekking.Daarnaastkaneengespecialiseerdevalutamanagerzichvolledigtoeleggenopdemeestefficiëntemaniervanhetbeheersenvanhetvalutarisicometdegewenstematevantransparantieinuitvoering.Hetvalutarisicowordtpassiefafgedekt.DitsluitaanbijdebeleggingsovertuigingvanPensioenfondsHoreca&Cateringombijvoorkeurtekiezenvooreenpassievebeleggingsoplossing.

Evaluatie beleggingscategorieënHetbestuurhoudtperiodiekdetoegevoegdewaardevanallebeleggingscategorieëntegenhetlicht.In2016zijndebeleggingscategorieënhypotheken,obligatiesopkomendemarkten,aandelenlargecapsontwikkeldemarkten,aandelenlargecapsopkomendemarktenenprivateequitygeëvalueerd.

Indeevaluatiesvandebeleggingscategorieënvergelijkthetbestuurhetgerealiseerderendementmetdeaannamesuitdestrategischestudies.Ookbeoordeelthetbestuurdeontwikkelingvanderisico’sindebetreffendebeleggingscategorieën.Daarnaastbekijkthetbestuurofdeinvullingvandebeleggingsmandatenvoldoetaandestrategischeuitgangspuntenvanhetbeleggingsbeleid.Hetbestuurconcludeerdedatdeinvullingvandeonderzochtebeleggingscategorieënaansluitopdestrategischeuitgangspuntenennogsteedsvoldoenaandeverwachtingen.

Beleggingen in NederlandEenbelangrijkgedeeltevandewereldwijdebeleggingsportefeuillevanPensioenfondsHoreca&CateringisbelegdinNederland.Deportefeuilleniet-beursgenoteerdonroerendgoedisvolledigbelegdinNederland.Ditgeldtookvoordebeleggingeninparticuliereenzakelijkehypotheken.DaarnaastiseenbelangrijkgedeeltevandebeleggingeninstaatsobligatiesbelegdinNederlandsestaatsobligaties.VerderhoudthetfondsNederlandsebeleggingenaaninzijnoverigeaandelen-enobligatieportefeuilles.Eind2016werd15,3%vanhettotaalbelegdvermogenbelegdinNederland.

Maatschappelijk verantwoord beleggenHetbehalenvaneengoedrendementvooronzedeelnemersishetuitgangspunt,maarPensioenfondsHoreca&Cateringvindthetookbelangrijkdatditopeenmaatschappelijkverantwoordemaniergebeurt.DaaromheeftPensioenfondsHoreca&Cateringbeleidopgesteldvoormaatschappelijkverantwoordbeleggen.

PensioenfondsHoreca&Cateringwilvoorkomendatwordtbelegdinondernemingenwaarvandebedrijfsactiviteitennietpassenbijdeuitgangspuntenvandewerkgeversendewerknemersindebedrijfstakkenhorecaencatering.Omdezeuitgangspuntentetoetseniseenonderzoekgehoudennaarhetbelangvanmaatschappelijkverantwoordbeleggenonderdewerkgeversenwerknemers.Uitditonderzoekbleekdatdemaatschappelijkethema’sarbeidsomstandigheden(kinderarbeid),mensenrechten,corruptieenmilieuhetzwaarstwegen.Dezemaatschappelijkethema’svormentevensdebasisvoordeGlobalCompactPrincipleszoalsgeformuleerddoordeVerenigdeNaties.Ernstigeschendingenvandezeprincipeskunnenredenzijnomnietindezeondernemingentebeleggen.Ookwordtnietbelegdinpubliekeenprivateondernemingendiecontroversiëlewapenszoalsclusterwapens,nucleairewapensenlandmijnenmaken.DaarnaastsluitPensioenfondsHoreca&CateringbeleggingeninstaatsobligatiesuitvanlandenwaartegenbepaaldesanctiesvandeEuropeseUnieofVerenigdeNatieszijnuitgevaardigd.

NaasthetuitsluitenvanbeleggingenlevertPensioenfondsHoreca&Catering,ondanksderelatiefhogekostenvoorhetbetreffendevermogensbeheerentransactiekosten,eenactievebijdrageaanmaatschappelijkverantwoordbeleggendoorookteinvestereninprivateequityspecifiekgerichtophetinvestereninschonetechnologieën.OokhechthetbestuuraaneengoedecorporategovernancebijdeondernemingenwaarinzijinvesteertengeefthierinvullingaandooreenwereldwijdstembeleidtevoerenvoorallebedrijvenwaarinPensioenfondsHoreca&Cateringviaaandelenbelegt.

Beleggingsadviescommissie Ookin2016wasdebeleggingsadviescommissieactiefbetrokkenbijhetbeleggingsbeleid.Hetbestuurheeftveelwaarderingvoordeadviezendiedebeleggingsadviescommissiein2016gafendieindeuiteindelijkebesluitvormingwerdenbetrokken.Terugkoppelingaandebeleggingsadviescommissiegebeurtvooralalshetadviesniet(volledig)wordtovergenomen.Deledenvandecommissieadviseerdenhetbestuurin2016ondermeerover:•CentralClearingenliquiditeitsmanagement;•deaanstellingvaneencentralevalutaoverlaymanager;•balansmanagement;•hetbeleggingsjaarplanvoor2017;•strategischbeleggingsbeleid;•deexternevermogensbeheerders;•deevaluatieendestrategischeuitgangspuntenvandeverschillendebeleggingscategorieën

Debeleggingsadviescommissiewasookbetrokkenbijdejaarlijksestrategischeconferentievanhetbestuur.


-15-

Pensioenbeheer

Met ingang van 1 januari 2017 wijzigde de pensioenregeling van Pensioenfonds Horeca & Catering. Basis voor deze wijziging vormde het pensioenakkoord dat sociale partners in juni 2015 sloten voor de periode 2016 tot en met 2021. De belangrijkste wijzigingen voor 2017 betreffen het verhogen van de pensioenrichtleeftijd van 65 naar 67 jaar en het verhogen van het opbouwpercentage van 1,466% naar 1,65%. Het fonds informeerde de aangesloten werkgevers en deelnemers in 2016 over de wijzigingen en paste alle online en offline communicatie aan.

Het bestuur besloot op grond van het vastgelegde toeslagbeleid in 2016 geen voorwaardelijke toeslag per 1 januari 2017 te verlenen. Actieve deelnemers kregen voor de laatste keer een onvoorwaardelijke toeslag vanuit de opslag in de premie. Deze bedraagt 0,52% en is per 31 december 2016 toegekend.

In 2016 legde Pensioenfonds Horeca & Catering in de communicatie met werkgevers en deelnemers de nadruk op het stimuleren van het gebruik van de online omgeving van het fonds. Het fonds deed dit aan de hand van customer journeys (klantreizen). Via customer journeys leidt het fonds werkgevers en deelnemers langs gelaagde informatie die snel en eenvoudig inzicht biedt en waarbij (online) actie kan worden ondernomen. Om in te zetten op de customer journeys breidde het fonds in 2016 de functionaliteiten van werkgeversportaal GRIP uit en kregen alle deelnemers toegang tot het deelnemersportaal.

PremiePremiebeleid per 1 januari 2016Defeitelijke(doorsnee)premievoordebasispensioenregelingvanPensioenfondsHoreca&Cateringbedroegin2016netalsin201516,8%vandepensioengrondslag.Voor2017isdepremieookvastgesteldop16,8%.Depremiesvoordeaanvullenderegelingenvanhetfondswordenhiervanafgeleidenzijnopbasisvandezelfdeuitgangspuntenvastgesteld.

Metingangvan1januari2016toetstPensioenfondsHoreca&Cateringdekostendekkendheidvandepremieopbasisvanverwachtrendement.Hettehanterenverwachtrendementisvastgesteldinovereenstemmingmethetpensioenakkoordvansocialepartnersvanjuni2015enbedraagt4,1%.Hetbestuursteldedeverwachtekostendekkendepremievoor2016voorafvastopbasisvandegegevensper30september2015.Dezegedemptekostendekkendepremieisin2016lagerdandefeitelijkepremievan16,8%.Ookvoor2017wordteengedemptekostendekkendepremieverwachtdielagerisdandefeitelijkepremie.HetfondsvoldoethiermeeaandeeisendiedePensioenwetsteltaandepremiestelling.

Premie-egalisatiereserveVanaf2016wordteenpremie-egalisatiereservegevormd.Inzake2016ishetpositieveverschiltussendefeitelijke(doorsnee)premieendegedemptekostendekkendepremietoegevoegdaandepremie-egalisatiereserve.Ookvoor2017lijktspraketezijnvaneenpositiefverschil.

Isdefeitelijke(doorsnee)premielagerdandegedemptekostendekkendepremie,dankandepremie-egalisatiereservewordengebruiktomdedoorsneepremieaantevullentoteenkostendekkendniveau.Alsdepremie-egalisatiereservenietvoldoendeisomhettekortindekostendekkendepremieaantevullen,legthetbestuurdiesituatieaansocialepartnersvoor.

Alsernaafloopvanhetpensioenakkoordsprakeisvaneenoverschotindepremie-egalisatiereserve,kanditwordengebruiktvoorextrapensioenopbouwofextratoeslag.Ditkanalleenvoordedeelnemersdieindejaren2016totenmet2021premiebetaaldenenvoorzoverditwettelijkenfiscaalmogelijkis.Alshetoverschotnaarhetoordeelvansocialepartnerstegeringis,ofalssocialepartnersgeenbesluitnemen,zalheteventuelerestantwordendoorgeschovennaareennieuwepremieperiode.

PremiedekkingsgraadDepremiedekkingsgraadgeeftdeverhoudingtussendefeitelijk(te)ontvangenpremieendepremiedienodigisvoordeinkoopvannieuwepensioenaanspraken.Hierbijwordtgeenrekeninggehoudenmetverwachtrendement.Eenpremiedekkingsgraadonderde100%geeftaandathetfondseendeelvanhettoekomstigerendementnodigheeftvoordepensioenaangroei.Depremiedekkingsgraadwasin201697,3%.Datbetekentdatdepremie2,7%lagerwasdannodigvoordeaangroeivanpensioenin2016.In2017bedraagtdepremiedekkingsgraad75,9%opbasisvanderentestandper1januari2017.Delagerepremiedekkingsgraadin2017iseengevolgvandelagererentestandper1januari2017.Ineendergelijkehoogtevandepremiedekkingsgraadziethetbestuuraanleidingomdezeinbesprekingenmetsocialepartnersmeetenemen.


-16-

ToeslagToeslagbeleidPensioenfondsHoreca&Cateringkentvanaf2015eenvastgelegdtoeslagbeleid.Voorhettoeslagbeleidbepaaldensocialepartnersconcretemaatstavenenuitgangspunten.Opbasishiervanbeoordeelthetbestuurelkjaarofeenvoorwaardelijketoeslagkanwordenverleendenzoja,hoehoogdezevoorwaardelijketoeslagis.

Hetbestuurhanteertdestijgingvandeconsumentenprijsindexallehuishoudensafgeleid(hierna:CPI)alsmaatstafvoorhettoeslagbeleid.HiervoorwordtdeCPIvanseptembervergelekenmetdeCPIvanseptembervanhetvoorgaandejaar.Hetbestuurstreefternaaromlangjariggemiddeldtenminste50%vandestijgingvandeCPIalstoeslagteverlenen.Dezeambitieisgeconcretiseerdinhettoeslagbeleidviaeenstaffel.Indezestaffelisdehoogtevandedaadwerkelijktoetekennenvoorwaardelijketoeslagverlening,naastdestijgingvandeCPI,ookdebeleidsdekkingsgraad,hetvereisteigenvermogenendereëledekkingsgraadper30septembervanbelang.Debeleidsdekkingsgraadisdegemiddeldedekkingsgraadoverdelaatste12maanden.Dereëledekkingsgraadvanhetfondsisgelijkaandebeleidsdekkingsgraadgedeelddoordebeleidsdekkingsgraaddieisvereistvoorvoorwaardelijketoeslagverleningopbasisvandetoenamevandeprijsindex.Eind2016bedroegdereëledekkingsgraad84,9%.Eenvoorwaardelijketoeslagkanalleentoekomstbestendigwordenverleend,datwilzeggendatdienaarverwachtingookindetoekomstkanwordenverleend.

Onderstaandetabeltoontdevoorwaardelijketoeslagverleningbijverschillendedekkingsgraden.

Overzichtvoorwaardelijketoeslagverlening

Geen voorwaardelijke toeslag per 1 januari 2017Hetbestuurbeslootin2016omopbasisvanhettoeslagbeleidper1januari2017geenvoorwaardelijketoeslagteverlenen.Ditkwamomdatdebeleidsdekkingsgraadper30september2016lagerwasdan110%,namelijk106%.OverigensgafookdeontwikkelingvandeCPI(0,0%)geenaanleidingtothetverlenenvaneenvoorwaardelijketoeslag.

Inhaaltoeslag onder voorwaarden mogelijk Ondervoorwaardenverleenthetbestuureeninhaaltoeslagtot50%vandeCPI.Ditishetgevalalsovervoorgaandejaren(metingangvan2016)hetstrevenvansocialepartnersvaneentoeslagvan50%vandeCPIteverlenennietisgehaald.Dehoogtevandeinhaaltoeslagisreglementairbegrensd.

Detoeslagper1januari2016bedroegminderdan50%vandestijgingvandeafgeleideCPI,namelijk0,1%inplaatsvan0,2%.Hierdoorontstondeenindexatie-achterstandvan0,1%dieindetoekomstkanleidentotinhaalindexatie.OmdatdestijgingvandeCPIgelijkisaan0,0%ontstaatper1januari2017geen(nieuwe)indexatie-achterstand.Debeleidsdekkingsgraadper31december2016waslagerdanhetvereisteigenvermogen,waardoorgeensprakekonzijndatin2017inhaalindexatieisdoortevoeren.

Onvoorwaardelijke toeslag van 0,52% per 31 december 2016 uit premieopslag voor actieve deelnemersDepremiebevateenopslagvan0,9procentpuntvoordejaarlijkseonvoorwaardelijketoeslagverlening.Hetbestuursteldedetoeslagvanuitdezeopslagindepremievastop0,52%per31december2016.Dezeverhoginggeldtvoordeopgebouwdeaansprakenvandeelnemersdie


-17-

gedurendehetboekjaar2016actiefwaren.Opbasisvanhetpensioenakkoordvoordeperiode2016totenmet2021vansocialepartnersvervaltmetingangvan2017deopslagvan0,9procentpuntindepremieenisdevolledigepremiebestemdvoorderegulierepensioen-opbouw.Daarmeevervaltmetingangvan2017ookdeonvoorwaardelijketoeslag.

KortingKortingsbeleidVanaf1juli2015isopbasisvanhetpensioenakkoordvastgelegdinwelkesituatiehetfondsopgebouwdepensioenenenpensioen-uitkeringenkankorten.Hetbestuurstreeftnaareenbeleidwaarbijrechtenkortingzoveelmogelijkwordtvoorkomen.

Socialepartnersbepaaldendateeneventueleverlagingvandepensioenenenuitkeringeninnavolgendejarennietwordtgerepareerd.

Alsdefinanciëlepositievanhetfondsnaarhetoordeelvanhetbestuurontoereikendis,ishetbestuurbevoegdéénofmeerderefinanciëlesturingsmiddelenaantewendenterverbeteringvandefinanciëlepositievanhetfonds.Indatkaderziethetbestuurrechtenkortingalsnoodmaatregel.

Pensioenregeling in 2017 aangepastPensioenrichtleeftijd naar 67 jaarHetpensioenakkoordvansocialepartnersbevatookafsprakenoverdepensioenregelingvoordeperiodevan2017totenmet2021.Per1januari2017isdepensioenrichtleeftijdverhoogdvan65naar67jaar.Alsgevolgvandezeverhogingconverteerdehetfondsper1januari2017deopgebouwdeaansprakenouderdomspensioenmeteenpensioenleeftijdvan65jaarnaareenpensioenrichtleeftijdvan67jaar.Eenuitzonderinggeldtvoordeelnemersdievoorafgaandaan1januari2017explicieteenkeuzevoor(eerdereoflatere)ingangvanhetouderdomspensioenhebbengemaaktofvoorwiehetpensioenalisingegaan.

Opbouwpercentage verhoogd naar 1,65%Deverhogingvandepensioenrichtleeftijdsluitaanbijdefiscaleregelgeving.Hierdoorontstondfiscaalookruimtevooreenhogeropbouwpercentageindebasispensioenregeling.Socialepartnersbeslotendaaromtoteenverhogingvanhetopbouwpercentageper1januari2017van1,466%naar1,65%.Hetuitgangspuntomdelaagstmogelijkefranchisetehanteren,blijftookindepensioenregelingvanaf1januari2017gehandhaafd.

Conversie per 1 januari 2017Per1januari2017vonddeconversievandeopgebouwdeaansprakenouderdomspensioenplaatsnaardedagwaaropdedeelnemer67jaarwordt.Hetbestuursteldeeencollectiefactuarieelgelijkwaardigeensekseneutraleconversiefactorvastopbasisvanderentetermijnstructuurvan30september2016.Dedeelnemerheeftdemogelijkheidhetpensioentevervroegen,totbijvoorbeelddeAOW-leeftijd.Devervroegingsfactorenzijninsamenhangmetdeconversiefactorvastgesteldomzodoendeopindividueelverzoekdegevolgenvandeconversietekunnenterugdraaien.

Hetbestuurbeslootookdeaansprakenvroegpensioenomtezettennaareenaanspraakouderdomspensioenmeteenpensioenrichtleeftijdvan67jaar.Eenbelangrijkeafweginghierbijwasdateenvroegpensioenuitkeringeindigtop65-jarigeleeftijdendaarmeenietmeeraansluitopdepensioenrichtleeftijddiehetfondsvanaf1januari2017hanteert.Ookwordtdeperiodetussenheteindevandevroeg-pensioenuitkeringendeingangvandeAOW-uitkering,steedsgroter.Voordeelnemersdiebezwaarmaaktentegendeomzettingvandeaansprakenvroegpensioennaarouderdomspensioen,heeftgeenomzettingplaatsgevonden.Welzijnuitkostenoogpuntdemogelijkhedenvoordegenendiedeaansprakenvroegpensioenniethebbenomgezetbeperkt.Zijkunnendevroegpensioenuitkeringalleenop62-jarigeleeftijdlateningaanofopdatmomentalsnogomzetten.

Overgangsregeling voor deelnemers met een WAO-uitkeringHetbestuurtrofmetingangvan2017eenovergangsregelingvoordeelnemersdieeenWAO-uitkeringontvangenenvoorwieeenpremie-vrijevoortzettinggeldt.Voordezedeelnemersvindtpensioenopbouwplaatsoverhetloon(zonderfranchise)van0,48%ouderdomspensioenof,alseendeelnemereennabestaandenpensioenhadverzekerd,0,39%ouderdomspensioen.Hetbestuurbeslootomper1januari2017ookvoordezedeelnemersdeaansprakenomtezettennaareenpensioenrichtleeftijdvan67jaarendaarbijeenevenredigeverhogingvanhetopbouwpercentagetoetepassen.Deopbouwpercentagesvan0,48%en0,39%zijndaaromverhoogdtot0,54%(zonderverzekeringnabestaandenpensioen)respectievelijk0,44%(métverzekeringnabestaandenpensioen).OpdezewijzekunnenWAO-uitkeringsgerechtigdenvoorwiepremievrijevoortzettinggeldt,dedeelnamevoortzettentotdeAOW-leeftijd:opdatmomentstoptookdeWAO-uitkering.

Wijziging verplichtstellingMetdeverhogingvandepensioenrichtleeftijdnaar67jaariseenwijzigingvandeverplichtstellingnoodzakelijk.DebeleidsregelstoetsingskaderWetBpf2000veronderstellennamelijkdatindeverplichtstellingleeftijdsgrenzenzijnbenoemd.Deverplichtstellingvanhetfondsisvoorhetlaatstper1januari2008gewijzigdenkenteenleeftijdvan21jaartot65jaar.Eenwijzigingvandeleeftijdsgrenshoudteenformelewijzigingvan(dereikwijdtevan)deverplichtstellinginmetalsdoeldenieuwepensioenrichtleeftijdvan67tekunnen


-18-

handhaven.In2016hebbendevoorbereidingenplaatsgevondenvoorhetopstellenvaneenrepresentativiteitsopgavedieonderdeeluitmaaktvanhetverzoektotwijzigingvandeverplichtstelling.Hetfondsdiende,medenamensdebetrokkensocialepartners,op9februari2017hetverzoektotwijzigingvandeverplichtstellinginbijhetMinisterievanSocialeZakenenWerkgelegenheid.Ditleiddeop9mei2017totwijzigingvandeverplichtstellingbijbesluitvan3mei2017.

Flexibel pensioenHetuiteenlopenvandeAOW-leeftijdendepensioenrichtleeftijdleiddeerooktoedathetbestuuraandachtbesteeddeaanflexibelemogelijkhedenvoorpensioen.Daarbijhieldhetbestuurrekeningmetdebeperktevraagnaarflexibelemogelijkheden,dehoogtevanhetopgebouwdepensioenendeuitvoerbaarheidvanvarianten.ZoisvastgelegddatvervroegenmogelijkistotvijfjaarvóórdeAOW-leeftijdenuitsteltotvijfjaarnádeAOW-leeftijd.Daarnaastblijvendekeuzemogelijkhedenvoordeeltijdpensioeneneenhoog-laagoflaag-hoogvariantbestaan.Ergeldenwelvoorwaardenvoordehoogtevandeuitkeringenhetaantalkeerdatdehoogtevandeuitkeringkanvariëren.

Aanvullend ouderdomspensioen en aanwijzing voor nabestaandenpensioenverzekeringDewijzigingvandepensioenregelingvanaf2017vormdeookaanleidingomdeaanvullenderegelingen,diehetpensioenfondssinds2007alsaanvullendproductopcollectieveofindividuelebasisaanbiedt,teevalueren.Deverhogingvandepensioenrichtleeftijdnaar67jaarendeverhogingvanhetopbouwpercentageindebasispensioenregelingnaar1,65%maaktenhetweermogelijkomvariantenaantebiedenvooraanvullendouderdomspensioen.

Hetbestuurbeslootopbasisvandeevaluatieeninafstemmingmetsocialepartners,omdemogelijkhedenvooraanvullendouderdoms-pensioenaantepassen.Vanaf1januari2017iseenopbouwvan1,65%of1,701%mogelijkoverdeaanvullendepensioengrondslag,bovenhetmaximumpensioengevendsalarisvan€35.798(2017)uitdebasispensioenregeling.Daarnaastiseenaanvullendopbouwpercentagevan0,051%mogelijkbovenophetopbouwpercentagevan1,65%uitdebasispensioenregeling.Hetbestuurbeslootvanuitkosten-overwegingenditaanvullendopbouwpercentagevan0,051%alleenaantebiedenincombinatiemeteenopbouwpercentagevan1,701%overdeaanvullendepensioengrondslag.Ookbesloothetbestuurderegelingenvooraanvullendouderdomspensioenvanaf2017nietlangeralsindividueelproductaantebieden.Deredenhiervoorvormdendegeringebelangstellingvoorditproductendekostendaarvan.

Deregelingvoordeaanvullendenabestaandenpensioenverzekeringveranderdenietper1januari2017.Denabestaandenpensioen-verzekeringvanhetfondsgaatuitvaneendekkingspercentageoverhetpensioengevendjaarsalariszonderfranchise.Voordeelnemersmeteenrelatieflaagloonkandittoteensituatievanfiscalebovenmatigheidleiden,waardooreenaanwijzingvandepensioenregelingnoodzakelijkis.HetDirectoraat-GeneraalBelastingdienstvanhetMinisterievanFinanciënweesperbriefvan17januari2017depensioenregelingvanPensioenfondsHoreca&CateringaanalspensioenregelingindezinvandeWetopdeLoonbelasting1964.

Deevaluatievandeaanvullenderegelingenleiddeooktothetbesluitomdenabestaandenpensioenverzekeringnietlangerteherverzekeren.Eenanalyseweesuitdathetaantaldeelnemersindenabestaandenpensioenverzekeringredelijkstabielwasendepremiesteedstoereikend.Hetbestuurconcludeerdedatderisico’sgoeddoorhetfondszelftedragenzijn.

Communicatie over nieuwe pensioenregelingPensioenfondsHoreca&CateringinformeerdealledeelnemersenuitkeringsgerechtigdenvanhetfondsendewerkgeversdiezichregistreerdenophetwerkgeversportaalGRIPin2015aloverdenieuwepensioenregeling.Hetfondsbenuttein2016decontactmomentenrondhetverstrekkenvandeUniformePensioenoverzichtenaan(actieveengewezen)deelnemersdoornogmaalstewijzenopdeveranderingenper1januari2017.OokinformeerdePensioenfondsHoreca&Cateringin2016alleaangeslotenwerkgeversoverdenieuwepensioenregelingper1januari2017.Voordeelnemersenwerkgeversvoorwiedenieuwepensioenregelingmeerspecifiekegevolgenheeft,steldePensioenfondsHoreca&Cateringinformatieopmaatop.Hetfondspastealleonlineenofflinecommunicatiemiddelenaanopdepensioenregelingvanaf1januari2017.Demedewerkersvandeuitvoeringsorganisatievolgdenopleidingenoverdewijzigingenindepensioenregeling.

Overeenkomst tot formele opdrachtaanvaardingInjuni2015slotensocialepartnersindehorecaencateringeennieuwpensioenakkoordvoordejaren2016totenmet2021.Hetbestuuraanvaarddedeafsprakenuitditpensioenakkoordennamdezeopineenovereenkomsttotformeleopdrachtaanvaarding.Eind2015boodhetbestuurdezeovereenkomstaansocialepartnersaan.

Deovereenkomstbevat,naastdeafsprakenuithetpensioenakkoord,ookeenbeschrijvingvandeverantwoordelijkheidsverdelingtussenhetfondsbestuurensocialepartners.Verdervoorzietdeovereenkomsttotopdrachtaanvaardinginafsprakenoveroverlegtussenhetfondsbestuurensocialepartners.

In2016ontvinghetbestuurhetberichtdatsocialepartnersenkelewijzigingenwildenaanbrengenindetekstvandeovereenkomst.Hetbestuurbesprakdezewijzigingenenberichttesocialepartnersoverdeuitkomstdaarvan.Naaraanleidinghiervanisdeovereenkomstinjanuari2017doorbeidepartijenondertekend.


-19-

Herijking communicatiebeleidBegin2016herijktehetbestuurhetcommunicatiebeleidvanhetfondsvoordeperiode2016totenmet2018.Hetbestaandebeleidwerdopaccentenaangescherptengeherformuleerd.ZodeedhetbestuuraanpassingennaaraanleidingvandeinvoeringvandeWetPensioencommunicatieendetoegenomenmogelijkheidomdigitaaltecommuniceren.

Omeenvoudenconcreetheidinbeleidenuitvoeringteborgenencomplexiteittevoorkomen,maaktehetbestuureenscherperonderscheidtussenhet‘waarom’endeambitiesendoelstellingenvancommunicatieendeuitvoeringdaarvan.

HetuitgangspuntvoordecommunicatievanPensioenfondsHoreca&Cateringblijfthetbijdragenaanmentalerustvoordeelnemersenhet‘ontzorgen’vanwerkgeversdooradministratiefgemaktebieden.

Verdergaande digitaliseringPensioenfondsHoreca&Cateringbedientwerkgeversen(oud-)deelnemersbijvoorkeurdigitaal.Hetverdervormgevenvandiedigitaleklantbedieningwaseenbelangrijkedoelstellingin2016.Daardoorwasdeonlineomgevingvanhetfondsookin2016continuinontwikkeling:hetfondsstemdedieverderafopdeinformatie-encommunicatiebehoeftenvanwerkgeversendeelnemers.Hetbezoekvandeonlineomgevingdoorwerkgevers,deelnemersengepensioneerdennamin2016verdertoe.Zoweldealgemeentoegankelijkeonlineinformatiealsdepersoonlijkeportaalomgevingenwerdenvakerbezocht.OokhetaantalregistratiesopwerkgeversportaalGRIPenhetaantale-mailadressenvandeelnemersengepensioneerdennamenforstoe.

Hetfondsprikkeltdeelnemersviaactiverendecommunicatieominteloggenopdeonlineomgevingendaarhete-mailadresachtertelaten.Hetfondsbenuthiervoorzoveelmogelijkdewettelijkverplichtecommunicatiemomenten.WerkgeverswordenopzoveelmogelijkcontactmomentengestimuleerdzichteregistrerenopGRIP.Onlinehelpthetfondswerkgeversendeelnemersdoorinzichtindeeigensituatietegeven,opbasisvandeindeadministratievanhetfondsbeschikbaregegevens.Viacustomerjourneys(klantreizen)leidthetfondswerkgeversendeelnemerslangsgelaagdeinformatiediesneleneenvoudiginzichtbiedtenwaarbij(online)actiekanwordenondernomen.Decustomerjourneysontwikkelthetfondsopgrondvandegetoondewensenenbehoeftenvande(deel)doelgroepen.

Werkgeversportaal GRIPInjanuari2016vernieuwdehetfondshetwerkgeversportaalGRIP.InGRIPvindenwerkgeversvoordeinlogalgemeneinformatieenbedrijfsspecifiekeinformatieoverloongegevensenbetalingennadeinlog.HetvernieuwdeGRIPgeeftwerkgeverseenverbeterdinzichtinhunpensioenzaken.Dankzijeenaantalnieuwefunctionaliteitenzienwerkgeversofhuntermijnbedragaansluitopdegemiddeldewerkelijkepremie.

ViacustomerjourneysroeptPensioenfondsHoreca&CateringwerkgeversopnaarGRIPtegaanalszijactiemoetenondernemen.In2016ontwikkeldehetfondsmeerderecustomerjourneysdiewerkgevershelpenoptijddejuistepremietebetalen.EenwerkgeverkanzelfopGRIPzijntermijnbedragaanpassen,enhetfondskanditdoenvoorwerkgeversbijwiehettermijnbedragveelafwijktvandewerkelijkepremie.Hierdoorverkleindehetverschiltussenvoorschotenwerkelijkepremie.Ditleiddein2016nahetverstrekkenvandejaarafrekeningtoteenaanzienlijkeverminderingvandegeldstroomvanennaarhetfonds.GRIPlaatwerkgeversdeactuelestandvandejaarafrekeningzienengeeftopelkmomentinzichtindestatusvanbetalingen.Hetfondsstarttein2016methetversturenvandigitalenota’saanwerkgevers.Werkgeversdiedigitaalbereikbaarzijn,ontvangenhunmaandelijksenotapere-mail.DevernieuwingvanGRIPincombinatiemetdenieuwecustomerjourneysleiddetoteenverderestijgingvanhetgebruikvanGRIP.Eind2016gebruikte67%vandeaangeslotenwerkgeversGRIP.

DeelnemersportaalPensioenfondsHoreca&Cateringdigitaliseerdein2016deprocessenrondeenaantalbelangrijkecontactmomentenmetdeelnemersenuitkeringsgerechtigden.

Inheteerstekwartaalvan2016breiddehetfondsdeonlineomgevingvooruitkeringsgerechtigdenuit.Zijkregeninjanuarivoorheteerstdigitaalhunjaaropgaveenuitkeringsspecificatie.Uitkeringsgerechtigdenontvangensindsdienpere-mailofperposteenoproepommetDigiDinteloggenomonlinehunpersoonlijkeinformatietebekijken.Daarbijkrijgenzijhetverzoekomhete-mailadresaantemeldenindepersoonlijkeonlineomgeving.

Inheteerstehalfjaarwerktehetfondsdaarnaastaanhetuitbreidenvandeonlineinformatievoordeelnemersdie(her)startenindehorecaencatering.Dezedeelnemerskrijgenkortenkrachtigdevoorhenmeestbelangrijkeinformatie.Zokrijgenzijuitlegoverwaardeoverdrachtendemogelijkheidomindividueelnabestaandenpensioenteverzekerenenkunnenzijdaaroponlineactieondernemen.OokstaanhetwettelijkverplichtePensioen1-2-3endePensioenvergelijkeronlinevoordestartersenherintreders.


-20-

Eenbelangrijkeontwikkelingin2016wasookdatPensioenfondsHoreca&CateringcommunicatiemetdeelnemersrealiseerdeviadeBerichtenboxvanMijnOverheid.Depersoonlijkewebsitevooroverheidszakenvormtdaarmeeeenextrakanaalvoorhetfondsomhetpensioenbewustzijnvandeelnemerstevergroten.TevensrichttePensioenfondsHoreca&Cateringeenberichtenboxinbinnendeeigenonlineomgeving.Daarmeekanhetfondsdeelnemersonlineviapersoonlijke‘alerts’wijzenopactueledigitaleinformatie.

Indetweedehelftvan2016ontwikkeldehetfondsvoordeelnemersdemogelijkheidomonlinehunpensioenuitkeringaantevragen,watvervolgensdigitaalindedeelnemersadministratiewordtverwerkt.Deelnemerskunnendaarvanbegin2017gebruikmaken.Ineencustomerjourneykrijgenzijvollediginzichtindekeuzesdiezekunnenmakenenzienzijdirectdegevolgenervanopheteigenpensioen.Ookkunnendeelnemersdepensioenplanner‘OpKoers’gebruiken.Hiermeekunnenzeondermeereeninschattingmakenvanhuninkomstenenuitgavennapensionering.

Verderoptimaliseerdehetfondsin2016deonlineinformatievoordeelnemersdiestoppenmethetopbouwenvanpensioenbijPensioenfondsHoreca&Catering.Dezedeelnemerskunnenvanafbegin2017nietalleendewettelijkeverplichtestopinformatiezien,maardanookdevoorhenrelevanteactiesondernemen.

Informatie over bijzonder nabestaandenpensioen verbeterdHetfondsverbeterdein2016deadministratievandeaansprakenopbijzondernabestaandenpensioen.Aansprakendieinhetverledenmogelijknietjuistwarenafgesplitstofwaarovermogelijknietduidelijkwasgecommuniceerd,zijnopdejuistewijzegeregistreerd.Opbasisdaarvaninformeerthetfondsdebetreffendedeelnemersenhunex-partnersbegin2017.Doeldaarvanisdeelnemers,hunhuidigepartnersenhunex-partnersbeterinzichttegevenindeaansprakenop(bijzonder)nabestaandenpensioen.

Beheersing van de pensioenuitvoeringPensioenfondsHoreca&Cateringiseenzelfadministrerendpensioenfonds.Overdeuitvoeringvindtviadereguliereplanning&controlcyclusrapportageaanhetbestuurplaats.Bovendienlegtdedirecteurjaarlijkseenincontrolstatementafaanhetbestuur.Debasisvoorhet‘incontrol’statementishetManagementControlSysteem(MCS).InhetMCSzijndebeheersingsdoelstellingenvanPensioenfondsHoreca&Cateringopgenomen.Debeheersingsdoelstellingenzijnuitgewerktenvastgestelddoormiddelvankeycontrols.

ISAE 3402 rapportagePensioenfondsHoreca&CateringheefteenISAE3402TypeIIrapport.Ditrapportgeeftdebeschrijving,opzet,bestaanenwerkingvandeinternebeheersingsmaatregelenvaneenserviceorganisatieweergedurendedegespecificeerdeverslagperiodevan1januaritotenmet31december2016.IndescopevandeISAE3402rapportagezijndieprocessenencontrolemaatregelenopgenomendierelevantzijninhetkadervandefinanciëleverantwoording.Opdezewijzeisdeprofessionaliteitvandebeheersomgevingviaeenonafhankelijketoetsvaneenexterneaccountantaantoonbaargemaakt.

Aanvulling interne beheersingsraamwerk met informatiebeveiligingNaastISAE3402ishetinternebeheersingsraamwerkin2016verderaangevuldengeprofessionaliseerdmetinformatiebeveiligingwaarbijhetISO27001raamwerkalsbasisheeftgediend.Belangrijkeonderdelenhierinzijnhetimplementerenvaneen“InformationSecurityManagementSystem(ISMS)”eneenbaselinevanbeheersingsmaatregelen.Eenrisicoanalysevanmogelijkedreigingenenafhankelijk-hedenvormthiervoorhetvertrekpunt.PensioenfondsHoreca&Cateringvoerdesamenmeteenexternegespecialiseerdepartijeenexternebenchmarkuitopdeopzetvanhetbeheersingskadervoorinformatiebeveiligingeneendreigingenanalyse.Daarnaastwerdeentechnischenetwerkscanuitgevoerdopfeitelijkeexternedreigingen.Debevindingenleiddentoteenaangevuldeengeïmplementeerdesetaankeycontrolsinclusiefaangescherptemaatregelenvoorhetborgenvanmogelijkerisico’sophetgebiedvaninformatiebeveiliging.

Meldplicht datalekkenSinds1januari2016geldtdemeldplichtdatalekken.Dezemeldplichthoudtindatorganisaties(zowelbedrijvenalsoverheden)directeenmeldingmoetendoenbijdeAutoriteitPersoonsgegevenszodrazijeenernstigdatalekhebben.Inbepaaldesituatiesmoetenzijhetdatalekookmeldenaandebetrokkenenvanwiedepersoonsgegevenszijngelekt.

Bijeendatalekgaathetomtoegangtotofvernietiging,wijzigingofvrijkomenvanpersoonsgegevensbijeenorganisatiezonderdatditdebedoelingisvandezeorganisatie.Ondereendatalekvaltnietalleenhetvrijkomen(lekken)vangegevens,maarookonrechtmatigeverwerkingvangegevens.Nietiederdatalekhoefttewordengemeld.Meldingisverplichtalseendatalekleidttoteenaanzienlijkekansopenernstigenadeligegevolgenvoordebeschermingvanpersoonsgegevens,ofeenkansdaarop.

Vanaf1januari2016heeftPensioenfondsHoreca&Cateringdemeldplichtdatalekkengeborgdinzijninternebeheersingsraamwerkenoperationelewerkzaamheden.In2016heeftPensioenfondsHoreca&CateringachtdatalekkengemeldaandeAutoriteitPersoons-gegevens.Hetbetrofdatalekkenvangegevensopindividueelniveau.Hetfondsmelddededatalekkenookaanbetrokkenenindegevallenwaarinsprakewasvaninformatievangevoeligeaarden/ofmogelijkeaantastingindepersoonlijkelevenssfeervandebetrokkenen.Hetfondsvoerdeeenanalyseuitnaardeoorzaakvandedatalekken.Ditleiddewaarnodigtotaanpassingvanwerkwijzenenprocedures.


-21-

B&IP 2016-2018DeuitvoeringsorganisatievanPensioenfondsHoreca&CateringsteltiederedriejaareenmeerjarenplaneneenBedrijfs-eninformatieplan(B&IP)op.Dezeplannenwordengedeeldmethetbestuur.In2016ishetB&IP2016-2018vastgesteld.DitplangeefteenintegraalensamenhangendbeeldvanuittevoerenIT-gerelateerdeactiviteitenin2016totenmet2018opbasisvanhetmeerjarenplan2016-2018.

In2016zettehetfondsinopverdereontwikkelingvanonlinezelfbediening.Hierbijnemendeelnemersenwerkgeverszelfhetinitiatiefompersoonlijkeinformatieintezien,eenactieoptestartenofaftehandelen.Ditgebeurtopbasisvanverschillendecustomerjourneys.Hierbijwordendedeelnemerenwerkgeverstapvoorstapgeholpenomdebetekenistebegrijpenenwaarnodigdejuistehandelingenteverrichten.Deuitkomstenvanonlinezelfbedieningwordendigitaalverwerktindewerkgevers-endeelnemersadministratie.

PensioenfondsHoreca&Cateringzetvanaf2016inopverdereverbeteringvanklantbedieningenhetverderverhogenvandeefficiencydoorverregaandedigitalisering,automatiseringenherontwerpvandebackoffice.Ditdoethetfondsaandehandvaneenaantalthema’s:gegevenslogistiek,digitalisering,zoemendeITfabriek,vooronderzoekenoverigeprojecten.

GegevenslogistiekPensioenfondsHoreca&Cateringverkrijgtdegegevensvoordewerkgevers-endeelnemersadministratieuitdeloonaangifteketenviaUWV.Hetfondsgaatdeverwerkingvandieontvangengegevensindenabijetoekomstmoderniseren.Deactualiteitvandegegevensindesystemenvanhetfondswordtdaarmee(tegengelijkblijvendeoflagerekosten)verhoogdwatleidttotnogbetereinformatievoordeelnemersenwerkgeversindeportalen.Daarnaastvindteenanalyseplaatsopdegegevensleveringenzoalsaangiftegedragenvoorspelbaarheidvanwerkaanbod.

DigitaliseringPensioenfondsHoreca&Cateringwerktaanhetverderdoorontwikkelenvandeselfserviceendigitaliseringvandediensten.Ditdoethetfondsopeenzodanigemanierdatdedeelnemerenwerkgeversteedsmeer‘zelfaanhetstuur’komenenhiermeecentraalstaanindeklantbediening.

Zoemende IT FabriekDoorhetdoorvoerenvandigitaliseringenzelfserviceindeprimaireapplicaties,verminderthethandmatigwerkenlevertdaarmeeeenkostenbesparingop.PensioenfondsHoreca&Cateringstreeftnaarhetverbeterenvandeefficiencyenkwaliteit.Hiervoorvindtjaarlijksregulieronderhoudplaatsopdeoperationelesystemenomblijvendtevoldoenaanwet-enregelgeving.

Vooronderzoeken en overige projectenPensioenfondsHoreca&Cateringwerktopcontinuebasisaanhetuitvoerenvandiverseveranderinitiatieven.Daartoevindenvoor-onderzoekenplaatsomklantbedieningverderteoptimaliserenencontinuïteitvandeadministratievoeringteblijvengaranderen.

Kosten pensioenuitvoeringPensioenfondsHoreca&Cateringvindtlageuitvoeringskostenbelangrijk.Hetfondsvoertdaaromdepensioenadministratiezoefficiëntmogelijkuit.Doordathetfondsdepensioenregelinguitvoertvooreengrotegroepdeelnemerslevertditdoordeschaalgroottelagerekostenperdeelnemerop.Hetfondsheeftdaarnaastgeenwinstoogmerk.Datbetekentdathetfondsallepremiesenbeleggings-opbrengsten,naaftrekvandeuitvoeringskosten,directaanpensioenkanbesteden.Doordathetfondszelfdepensioenadministratieverzorgt,isgeensprakevaneventuelekostenverhogendeBTWoverdezeactiviteit.PensioenfondsHoreca&CateringvolgtdeAanbevelingenUitvoeringskosten,zoalsdiezijnopgestelddoordePensioenfederatie.


-22-

Uitsplitsing van uitvoeringskostenDetotaleuitvoeringskostenvanPensioenfondsHoreca&Cateringover2016bedragen€59,1miljoen(2015:€56,4miljoen).Onderstaandetabelgeefteenspecificatievandezekostenweer.

Overzichtuitvoeringskosten2016versus2015

Dekostenvermogensbeheerendetransactiekostenzijnuitgedruktals%vanhetgemiddeldbelegdvermogen.

Detotaleuitvoeringskostenbestaanuitkostenpensioenbeheer,kostenvermogensbeheerentransactiekosten.Doordezeopsplitsinginkostensoorten,waarbijdebijbehorendekostenzijnvastgesteldvolgensdeaanbevelingenvandePensioenfederatie,zijndeuitvoeringskostenvanpensioenfondsentevergelijken.Hetfondsneemtdaartoesinds2013deelaanhetjaarlijksonderzoekdoorhetInstitutioneelBenchmarkingInstituut(IBI).DitonderzoekisspecifiekopNederlandgericht.

In2015heeftPensioenfondsHoreca&Cateringdehoogtevandevermogensbeheerkostenendeuitvoeringvantransactieslatentoetsenenonderzoekendooreenexterneconsultant.Uitditonderzoekblekendevermogensbeheerkostengemiddeldgenomencompetitieftezijn.Ookbleekbestexecutiongeborgdbijdeaangesteldevermogensbeheerders.

KostenpensioenbeheerDekostenpensioenbeheerbestaanuit:•kostenvoordepensioenadministratie;•kostenvancommunicatiemetdeelnemersenwerkgevers;•hetdeelvandebestuurskostendatistoeterekenenaanpensioenbeheer.

Dekostenvanpensioenbeheerover2016bedragen€57perdeelnemer.Over2015bedroegendekostenperdeelnemer€55.Destijgingtenopzichtevan2015ishetgevolgvan:•eentoenamevanhetaantaldeelnemers(effect-€4perdeelnemer);•incidenteelhogekostenpensioenbeheerin2016(effect€6perdeelnemer).

*Hetvergelijkingscijferover2016wordtindetweedehelftvan2017verwacht.


-23-

KostenvermogensbeheerDetotalekostenvanvermogensbeheerbedroegen€25,9miljoenin2016.Ditis0,30%vanhetgemiddeldbelegdvermogen.In2015bedroegendekosten0,34%vanhetgemiddeldbelegdvermogen.Onderstaandetabelgeefteenspecificatievandetotalekostenvermogensbeheer,bestaandeuitdirectebeheerkostenenoverigebeheerkosten.

Dedirectebeheerkostenzijnuitgedruktals%vanhetgemiddeldbelegdvermogenvandebetreffendebeleggingscategorie.

Deoverigebeheerkostenzijnuitgedruktals%vanhetgemiddeldbelegdvermogen.

Directe beheerkostenPensioenfondsHoreca&Cateringlaathetbelegdvermogenbeherendoorexternevermogensbeheerders.Dedirectebeheerkostenbevattenallekostenvandezeexternebeheerders.Ditbetrefthoofdzakelijkdebeheervergoedingvandeexternebeheerders(inclusiefonderliggendefondsen)enprestatievergoedingen(alleenbijprivateequity).Deabsoluteenrelatievedalingvan2016tenopzichtevan2015wordtvrijwelgeheelverklaarddoordelageredirectebeheerkostenbijaandelen.

Overige beheerkostenOnderoverigebeheerkostenvallendekostenvanhetinternfiduciairbeheer,kostenbewaarloonenoverigekosten.


-24-

TransactiekostenDetransactiekostenzijndirectgerelateerdaandetotstandkomingvanbeleggingstransacties.Destijgingtenopzichtevan2015wordtgrotendeelsverklaarddoordehogeretransactiekostenbijvastrentendewaarden.Enerzijdshoudendezeextrakostenverbandmeteenhogereschattingvandebied-laatspreadvoorhigh-yieldobligatiestenopzichtevan2015.Metingangvan2016isdeschattinggebaseerdopmarktinformatie.Anderzijdsvondin2016eentransitieindezebeleggingscategorieplaatswaardoorerveeltransactiesnodigwaren.

Detransactiekostenzijnuitgedruktals%vanhetgemiddeldbelegdvermogenvandebetreffendebeleggingscategorie.

Kosten en rendementOnderstaandetabelgeeftperbeleggingscategorieeenoverzichtvanhetnetto-rendementinrelatietotdedirectebeheerkostenentransactiekostenalspercentagevanhetgemiddeldbelegdvermogen.Dezevergelijkingisomdevolgenderedenenrelevant:•Voorbeleggingenmeteengunstigecombinatievanrisicoenrendementkaneenhogerkostenniveauaanvaardbaarzijnomdateenhoger

rendementwordtverwacht.PensioenfondsHoreca&CateringmaaktdezeafwegingopbasisvandeALM-studie.Indezestudiebepaalthetbestuurdegewenstebeleggingsmixopbasisvandefinanciëlepositievanhetfondsendeverhoudingtussenrendementenrisicovanelkebeleggingscategorie.

•Dematevanactiefofpassiefbeheerbeïnvloedtdeomvangvandekosten.Actiefbeheerbrengthogerekostenmetzichmeedanpassiefbeheer.Hiertegenoverstaatbijactiefbeheereenhogerverwachtrendement.

Dedirectebeheerkostenentransactiekostenzijnuitgedruktals%vanhetgemiddeldbelegdvermogenvandebetreffendebeleggingscategorie.

Uitdetabellenvolgtdatdedirectebeheerkostenvanprivateequityrelatiefhoogzijninverhoudingtotdedirectebeheerkostenvandeoverigebeleggingscategorieën.Daartegenoverstaatechtereenhogernettorendementwateenpositievebijdragelevertaanhetrealiserenvandedoelstellingenvanhetbeleggingsbeleidvanhetfonds.Devolgendefactorenbeïnvloedenhetkostenniveauvanprivateequity:•Bijprivateequitywordtineenaantalgevallendevergoedinggebaseerdopdetoezeggingen(commitments)inplaatsvandaadwerkelijk

belegdvermogen.Daarnaastzijndekostenindeopstartfasevaneenprivateequity-programmarelatiefhoog.• PensioenfondsHoreca&Cateringheeftéénprogrammamanageraangesteldvoorhetbeheervandebeleggingenprivateequity.

DaarnaastbelegtPensioenfondsHoreca&Cateringineenaantal(deels)aflopendeexternbeheerdefund-of-funds.Defondsenbeleggenonderliggendinverschillendeprivateequity-fondsen.Degerapporteerdedirectebeheerkostenbevattenookdebeheervergoedingenvandeonderliggendeprivateequity-fondsen.


-25-

•Bijprivateequity-fondsenwordtgewerktmetprestatievergoedingen.Dezevergoedingenwordenpasbetaaldnahetbehalenvaneenvoorafgedefinieerdrendement.Dezeprestatievergoedingenvanzoweldefund-of-fundsalsdeonderliggendeprivateequity-fondsenmakendeeluitvandedirectebeheerkosten.

Berekende en in rekening gebrachte vermogensbeheerkostenOnderstaandetabelgeefteensplitsingtussenberekendekosteneninrekeninggebrachtekosten.

Uitsplitsingkostenvermogensbeheerinberekendekosteneninrekeninggebrachtekosten

Deinrekeninggebrachtekostenbedragen€22,4miljoenenbestaanuit:•betaaldefacturenvanexternevermogensbeheerders,•betaaldeinterneuitvoeringskosten,•ingehoudenbeheersvergoedingenen•kostenuitbeleggingsfondsenwaarbijeenaccountantsverklaringisontvangen.

Deberekendekostenbedragen€3,4miljoenenbetreffenvoornamelijkberekendebeheerkostenuitbeleggingsfondsenwaarvoornoggeenaccountantsverklaringisontvangen.


-26-

Risicobeleid

Identificeren en beheersen van risico’sPensioenfonds Horeca & Catering heeft de verplichting nu en in de toekomst pensioenen uit te keren. Identificeren en beheersen van risico’s die dit kunnen bedreigen, is voor het bestuur van het fonds daarom essentieel. Het bestuur legde onderkende risico’s vast in het risicoraamwerk en benoemde de gevolgen van de risico’s en de kans dat die risico’s optreden. Daarnaast beschreef het bestuur de maatregelen die het heeft genomen om de risico’s te beheersen.

De risico’s die het bestuur beschreef in het risicoraamwerk, met name de gevolgen daarvan en, de kans dat ze optreden en de beheersmaatregelen daartegen, blijven niet altijd gelijk. Het bestuur heeft oog voor deze bewegingen en evalueert om die reden periodiek het raamwerk risicomanagement.

Inrichting risicomanagementHetbestuurbenoemtrisicothema’sopgrondvandegeformuleerdebeleidscyclusvoorintegraalrisicomanagement.Hetbestuurkoppelthetrisicoraamwerkaanhetbeheersingskadervankeycontrols,zoalsditbinnendeeigenuitvoeringsorganisatieisgeïmplementeerd.Metbehulpvanditbeheersingskaderwordtinhetrisicoraamwerkeenverbindinggelegdtussendestrategischerisico’sdiehetbestuuronderkentendedagelijksehandelswijzeindeuitvoering.PensioenfondsHoreca&Cateringrichthetrisicomanagementmodelinmeteenintegraleverantwoordelijkheidopelkniveau:vanmedewerkertotbestuur.Hetbetrefteensamenspelvanpersonendiegezamenlijkhunrolbinnenhetrisicomanagementinvullen.

Derisicomanagercoördineertdebeleidscyclus.Ookbeoordeeltderisicomanagerofrisico’s(tijdigenvoorzovermogelijkvolledig)wordenonderkendindebeleidscyclusendeuitvoeringdaarvan.Hetbestuurconstateerdein2016dathetrisicoraamwerkgoedisopgezetendatdebeleidscycluswerkt.Deorganisatievanhetrisicomanagementishiermeevolgenshetbestuurpassendbijhetkarakterendeomvangvanhetfonds.

RisicosoortenPensioenfondsHoreca&Cateringonderscheidtdevolgenderisicosoorten:• Strategischerisico’s:hierondervallenvoorPensioenfondsHoreca&Cateringrisico’sdieopvoorhandniettenormerenzijnen(grote)

invloedkunnenhebbenophetfonds.Dezerisico’szijnweltekwalificeren,maarniettekwantificeren.• Financiëlerisico’s:hierondervallenvoorPensioenfondsHoreca&Cateringrisico’sdie(grote)invloedkunnenhebbenophetfonds.

Opbasisvanwet-enregelgevingeneigennormenzijndezerisico’stenormerenentekwantificeren(Besluitfinancieeltoetsingskadereneigenmodellen).

• Operationelerisico’s:hierondervallenvoorPensioenfondsHoreca&Cateringrisico’sdieinvloedkunnenhebbenophetfonds.Opbasisvanwet-enregelgevingeneigennormen(richtlijnenuitbesteding/contractualrequirements)zijndezerisico’stekwalificerenen(overhetalgemeen)tekwantificeren.Hetgaatomrisico’smetbetrekkingtotdeeigenuitvoeringsorganisatieendeuitbestedewerkzaamheden.

Eenuitwerkingvandezerisicosoortenendebijbehorendegeïdentificeerderisico’s,issamengevatinzevenverschillenderisicokaarten.Dezerisicokaartenbevatteneenbeschrijvingvanhetrisicoendecontext.Waarmogelijkiseeninschattingvanhetrisicogegeven.Ditgebeurtaandehandvandekansversusdeimpact.Daarnaastbesteedtelkekaartaandachtaandebeheersingenhetbeleidrondomhetrisicoendewijzevanrapportageenevaluatie.Hetbestuuractualiseerdederisico-inschatting,gegevendebeleidscyclusrisicomanagement,pereinde2016.

Hetrisicodathetdraagvlakonderdeelnemersenwerkgeverstenaanzienvanpensioenofhetpensioenfondsvermindert,istoegevoegdaandeonderkenderisico’s.Intotaalbenoemdehetbestuurdaarmee35risico’sbinnenderisicosoorten:strategisch,financieelenoperationeel.Indeonderstaandefiguurisdezeonderverdelingweergegeven.


-27-

Strategischerisicoanalyse

Bepalende risico’sHetbestuurachttehetvoordebenodigdefocusgoedom,binnenhettotaalaanrisico’s,derisico’stebenoemendiehetmeestbepalend(kunnen)zijn.Bepalendbetekenthierbijdatderisico’sdeambitievanhetfondsingevaarkunnenbrengen.

Voor2016hadhetbestuurvoorafdevolgenderisico’salsbepalendonderkend:1.Wet-enregelgeving(risico1.1)metinbegripvanhetrisico‘wegvallenverplichtstelling’(risico4.5);2.Socialepartners(risico1.2)medeinrelatietotrisico‘visieenstrategie’(risico2.3);3.Visieenstrategie(risico2.3)inhetbijzonderhetactualiserenervan;4.Dekkingsgraadrisico(risico3.1),metnamevanuithet‘renterisico’(risico3.2)enhet‘marktrisico’(risico3.4);5.Publiciteit/negatievemediaaandacht(risico1.3),vanuitmaatschappelijkeontwikkelingen;6.ICTeninformatiebeveiliging(risico5.4)metinbegripvanrisicovoor‘uitbestedeIT’(risico7.3).

In2016gafhetbestuurviadestrategischetoekomstverkenninginvullingaandebeheersingvandeeerstedriebepalenderisico’s.Debestuurlijkevernieuwingper1juli2016versneldeditproces.Nadereinvullingvindtookin2017plaatsviaverkenningmetsocialepartnersvaneengemeenschappelijktoekomstbeeld.

1 Externeomgeving

2 Bestuur 3 Solvabiliteitpensioenfonds

4 Deelnemers- enwerkgeversbestand

5 Uitvoerings-organisatie

6 Communicatiemetdeelnemers

7 Uitbesteding

3.1Dekkings-graadrisico

3.2Renterisico

4.1Leeftijds-opbouwdeelnemers

3.3Liquiditeits-risico

4.2Aantaldeelnemers

3.4Marktrisico

4.3Ervarings- sterfte

3.5 Kredietrisico

4.4Overlapofontduikingwerkingsfeer

3.6Valutarisico

4.5Wegvallenverplicht-stelling

3.7Verzekerings-technischrisico

3.8Actiefbeheerrisico

5.1Keyperformanceindicatoren

6.1Wet-enregelgeving

7.1 Vermogens- beheer

5.2Internbeheersings-systeem

6.2Boodschap 7.2Debiteuren

5.3Deskundige,competenteenintegeremedewerkers

7.3 IT

5.4ICTeninformatie-beveiliging

5.5Compliance

5.6Aansturingorganisatie

1.1 Wet-enregelgeving

2.1Deskundig,competentenintegerbestuur

1.2Socialepartners

2.2Besturings-model

1.3Publiciteitnegatievemedia

2.3Visieenstrategie

Financiële risico’s Operationele risico’sStrategische risico’s

1.4 Afhankelijk-heidUWV

2.4Focus

4.6Economischemalaise

3.9Integriteit-risico

4.7 Draagvlak deelnemers& werkgevers


-28-

In2016toetstehetbestuurhetdekkingsgraadrisico,renterisicoenmarktrisicotussentijdsaandeuitgangspuntenvandeALMstudieuitdecember2014.Definanciëlepositievanhetfondsendemarktomstandighedenwarenaanleidingvoordezetussentijdsetoetsing.DetoetsbevestigdedatdeuitkomstenvandieALMstudieookgeziendegewijzigdesituatienogaltijdalsvalidegeldenvoorhetfinanciëlebeleid.Dein2016doorgevoerdeverdereprofessionaliseringbinnendeuitvoeringsorganisatieinzakebeheersingvanderisico’sbetreffendeinformatiebeveiligingzalin2017uitmondenineencertificeringopbasisvanISO27001.

Inonderstaandefiguurzijnde35risico’suitdestrategischerisicoanalysenaarnettorisicogewogenweergegeven.Hetnettorisicoishetrisicodatresteertmetinbegripvandeeffectenvanbeheersmaatregelen.Derisico’szijngeclusterdnaardeperspectievenvandedrierisicosoorten:strategischerisico’s,financiëlerisico’senoperationelerisico’s.Vanbuitennaarbinnenneemtdebetekenisvanhetnettorisicovoorhetfondstoe.

Hetbestuurwoogin2015derisico’sopnieuwviaeenactualiseringvandestrategischerisicoanalyse.Inonderstaandefiguurzijnde34risico’suitdestrategischerisicoanalysenaarwaarschijnlijkheidennaarimpactgewogenweergegeven.Derisico’szijngeclusteerdnaardeperspectievenvandedrierisicosoortenstrategischerisico’s,financiëlerisico’senoperationelerisico’s.Vanbuitennaarbinnenneemtdebetekenisvanhetrisicovoorhetfondstoe.

Risico’senbetekenisvoorhetfonds

Aandehandvandeactualiseringvandestrategischerisicoanalysesteldehetbestuurvoorhetjaar2017devolgendebepalenderisico’svast:

1.Wet-enregelgeving(risico1.1metinbegripvanhetrisico4.5wegvallenverplichtstelling):betekenisvanenvoorbereidenopeennieuwpensioenstelsel;

2.Socialepartners(risico1.2medeinrelatietotrisico2.3visieenstrategie):verderopbouwenvaneenonderlingerelatieenkomentoteengezamenlijktoekomstbeeld;

3.Visieenstrategie(risico2.3):komentotafrondingvanhetin2016ingezettetraject;4.Dekkingsgraadrisico(risico3.1,metnamevanuitrisico3.2renterisicoenrisico3.4marktrisico):verbeterenvandefinanciëlepositie;5.ICTeninformatiebeveiliging(risico5.4metinbegripvanrisico7.3uitbestedeIT).

3.4

3.1

3.2

4.5

2.3

1.2

1.3

1.1

5.4 7.3

3.3 3.5

3.63.7

3.8

3.9

4.1

4.2

4.3

4.4

4.6

5.57.1

7.2

6.2

6.15.3

5.25.1

5.6

2.2

1.4

2.1

2.4

FinancieelStrate

gisch

Operationeel

4.7


-29-

Dezebepalenderisico’s(methethoogstenettorisico)bevindenzichindehieraanvoorafgaandefiguurinhetoranjeofrodegebied.Dekansdatdezerisico’szichvoordoen,deimpactvandezerisico’s,deeffectiviteitvandeingezettebeheersmaatregelenendeactualiteitondersteunendeclassificatieals‘bepalend’.

Risicokaarten1. Externe omgevingDezerisicokaartbeschrijfthetrisicodatexternepartijendestrategievanPensioenfondsHoreca&Cateringnegatiefbeïnvloeden.Dearbeidsvoorwaardepensioenwordtmeerenmeerineenpolitiekspeelveldbetrokken.Deverwachtingisdatin2017meerduidelijkheidontstaatovereennieuwpensioenstelsel.Ditisooknoodzakelijk.Deelnemerszijnzichnamelijksteedsmeerbewustvanhetfeitdatpensioenennietzekerzijn.Duidelijkheidisteverschaffenomvertrouwente(her)winnen.

PensioenfondsHoreca&Cateringverkrijgt(totophedenalsenigpensioenfondsinNederland)degegevensvoordewerkgevers-endeelnemersadministratieuitdeloonaangifteketenviaUWV.Hiermeeborgthetfondseenefficiëntewerkwijze.Hetbestuurvolgtperkwartaaldeexterneontwikkelingenendewijzewaaropendematewaarinzijdegeïdentificeerderisicogebiedenraken,doormiddelvandebestuursrapportage.Relevanteonderwerpenplaatsthetbestuurvooreenregulierebestuursvergaderingopdeagendaofworden,indienersprakeisvanurgentie,tussentijdsdoorhetbestuurbehandeld.

2. BestuurDerisicokaart‘Bestuur’betrefthetrisicodatdeslagkrachtvanhetbestuurnegatiefwordtbeïnvloedendelangetermijnstrategievanhetfondsingevaarkomt.Eenbeheersteenintegerebedrijfsvoeringvraagtinzichtinpensioenenendetakenenverantwoordelijkhedenvanhetpensioenfondsbestuur.Daaromvindthetbestuurhetessentieelomfocustekunnenhebbenopdelangetermijn.Jaarlijksevalueerthetbestuurdaaromhetfunctionerenvanhetbestuursmodelenheteigenbestuurlijkfunctioneren.Hetbeleidmetbetrekkingtotbenoeming,deskundigheidsbevorderingenevaluatievanhetfunctionerenligtvast.

3. Solvabiliteit pensioenfondsHetsolvabiliteitsrisicoishetbelangrijksterisicovoorPensioenfondsHoreca&Catering.Ditishetrisicodathetpensioenfondsnietbeschiktovervoldoendevermogenomdepensioenverplichtingentedekken.Deontwikkelingvanhetsolvabiliteitsrisicowordtgemetenaandehandvandedekkingsgraad.Gezienhetbelangvandesolvabiliteitwordenderisico’sdieinvloedopdesolvabiliteithebbencontinugemetenengemonitord.Daarbijgaathetom:• hetrenterisico(s1)• hetzakelijkewaardenrisico(s2)• hetvalutarisico(s3)• hetgrondstoffenrisico(s4)• hetkredietrisico(s5)• hetverzekeringstechnischrisico(s6)• hetliquiditeitsrisico(s7)• hetconcentratierisico(s8)• hetoperationeelrisico(s9)• hetactiefbeheerrisico(s10)

PensioenfondsHoreca&CateringbeheersthetsolvabiliteitsrisicomethetformulerenvanbeleidenhetuitvoerenvanperiodiekeAssetLiabilityManagement-studiesenrisicobudgetonderzoeken.Zovindtin2017overeenkomstigdebeleidscyclusrisicomanagementeennieuweALM-studieplaats.Hetfondskwantificeertenmonitortdegevoeligheidvandetechnischevoorzieningenendebeleggingenperweek,maandenkwartaal.Perkwartaalvindteengevoeligheidsanalyseplaatsopdeeffectenvanschokkeninrenteenzakelijkewaarden(alsbelangrijksterisico’svoorhetsolvabiliteitsrisicovanhetfonds)opdedekkingsgraad.

4. Deelnemers- en werkgeversbestandDebasisvanderisicokaart‘Deelnemers-enwerkgeversbestand’ishetrisicodatdedeelnemers-en/ofwerkgeverspopulatievanPensioenfondsHoreca&Cateringwijzigingenondergaanmetimpactopdeuitgangspuntendiedebasisvormenvoorhetfinanciëlebeleid.

DeverplichtstellingvanPensioenfondsHoreca&Cateringisbepalendvoorhetdeelnemers-enwerkgeversbestand.Deverhogingvandepensioenrichtleeftijdvan65jaarnaar67jaarper1januari2017maakteeenwijzigingvandeverplichtstellingsbeschikkingnodig.De‘oude’verplichtstellingsbeschikkinggingnoguitvaneenleeftijdvan21jaartot65jaar.Dematevanrepresentativiteitvansocialepartnersdievereistwasvoordezewijzigingisinvoldoendemateaangetoond.

HetdeelnemersbestandvanPensioenfondsHoreca&Cateringheefteenspecifiekeopbouw.Metbijvoorbeeldveeljongerenindehoreca,diekortdurendeenwisselendedienstverbandenhebben.Ookzijnerspecifiekeverschillentussendeelnemersindehorecaenindecontractcatering.Overnamesvanbedrijfsactiviteiten,wijzigingenvanbedrijfsactiviteiten,fusiesenfaillissementenkunnenhetwerkgeversbestandbeïnvloeden.


-30-

Viadebestuursrapportagesvolgthetbestuurdetussentijdseontwikkelingeninhetdeelnemers-enwerkgeversbestand.Jaarlijksstelthetfondseeninternactuarieelrapportop.Omdedriejaarvindteenuitgebreideanalysevanhetdeelnemersbestandplaats.Begin2017ishiervanweersprake.

5. UitvoeringsorganisatieOnderderisicokaart‘Uitvoeringsorganisatie’valthetrisicodatinterneprocessen,menselijkgedragenbeheersingvandepensioenuitvoeringsystemendeoptimaleuitvoeringvandepensioenregelingenhetfiduciairvermogensbeheerverstoren.Deeigenuitvoeringsorganisatieverzorgtdewerkgevers-,deelnemers-enuitkeringsadministratie.Ookondersteuntzijhetbestuur(strategisch,beleidsmatig,juridischensecretarieel).Verderverzorgtdeuitvoeringsorganisatiedefiduciairetaakophetvlakvanvermogensbeheer(beheervanhetproces‘Selecteren,aanstellen,monitorenenontslaanvanvermogensbeheerders’).

Doormiddelvaneeninternbeheersingskader,waarinrisico’senbeheersmaatregelenzijngeïdentificeerdenperiodiekwordengetoetst,beheerstPensioenfondsHoreca&Cateringditrisico.Bevestigingvanopzet,bestaanenwerkingvindtplaatsdoormiddelvaneenISAE3402typeIIverklaring.Jaarlijkslegtdeuitvoeringsorganisatieverantwoordingafaanhetbestuurviahet‘incontrolstatement’.Hetbestuurheeftviadebestuursrapportageiederkwartaalinzichtin(deontwikkelingenvan)deuitvoering.

6. Communicatie met deelnemers DezerisicokaartbetrefthetrisicodatPensioenfondsHoreca&Cateringnietinstaatisdedeelnemerstijdigenadequaatteinformeren.HetdeelnemersbestandvanPensioenfondsHoreca&Cateringbevatveeljongerendieindehorecawerkenmetkortdurendeenwisselendedienstverbanden.Deelnemerszijnvaakweinigpensioenbewust.

HetgevenvanactueleenrelevanteinformatieaanzijndeelnemersiseenbelangrijkedoelstellingvanPensioenfondsHoreca&Catering.TegelijkertijdishetvoorPensioenfondsHoreca&Cateringzaakdekostenvandevereistecommunicatiemiddelentebeheerseninrelatietotdepensioenopbouwenkenmerkenvande(passerende)deelnemers.Vergaandedigitalisering,incombinatiemetverderedoelgroepsegmentaties,campagnes,specifiekecustomerjourneysdragenbijaanhet‘juist’informerenvandedeelnemerénhetverlagenvankosten.DaarnaastdragenhetlobbyenvooraanpassingvandePensioenwetendeuitbreidingvandefunctionaliteitenvanhetPensioenregisterbijaandegetroffenmaatregelenomditrisicotebeheersen.

7. UitbestedingDerisicokaart‘Uitbesteding’betrefthetrisicodatdepartnerswaarmeeeenovereenkomstisaangegaandeafsprakennietcorrectuitvoeren,waardoorgeensprakemeerisvaneenbeheersteenintegerebedrijfsvoering.Uitbestedingishetopstructurelebasislatenuitvoerenvanwerkzaamheden,waaronderprocessenofdelenvanprocessen,dooronafhankelijkederden.

Bijuitbestedingblijfthetfondszelfverantwoordelijkvoordebeheersingvandebedrijfsprocessen.Daaromishetcruciaalomdeuitvoeringvandeuitbestedetakentebeoordelen.Daarvoorbeschikthetfondsovertoereikendeprocedures,maatregelenendeskundigheid.

Devermogensbeheerders,beleggingsadministrateurenbewaarnemers,incassobureausengerechtsdeurwaardersenIT-servicebureauswerkenopbasisvanvolmachten,mandateringen,ServiceLevelAgreementsenanderebevoegdheden.Dezeliggenvastinovereenkomstenvanopdracht.Doorhetcontinumonitorenvandeprestatiesenperiodiekegesprekken,vindtconstanteevaluatievandeuitbestedingplaats.

RisicohoudingOpgrondvanhetFinanciëleToetsingskaderdienenpensioenfondsenheldertemakenhoerisico’swordenopgevangen.Zijmoetendaaromhunrisicohoudingvastleggen.Derisicohoudinggeeftaaninhoeverrehetpensioenfondsbeleggingsrisico’skanenwillopen.DerisicohoudingvanPensioenfondsHoreca&Cateringiszowelkwalitatiefalskwantitatiefvastgelegd.

Kwalitatieve risicohoudingPensioenfondsHoreca&Cateringkentjaarlijkseengrotein-enuitstroomvanmetnamejongedeelnemersdievooreenrelatiefkorteperiodedeelnemerzijn.InvergelijkingmetanderefondsenbeheertPensioenfondsHoreca&Cateringvoorveel(gewezen)deelnemerseenrelatiefkleinpensioenvooreenlangeperiode.Derelatiefgeringehoogtevanhetopgebouwdepensioenwordtveroorzaaktdoorrelatiefkortedeelneming,kleinedienstverbandenenlagesalarissen.VoorhetgrootstedeelvandegepensioneerdenisdemaandelijksepensioenuitkeringvanPensioenfondsHoreca&CateringeenaanvullingopdeAOWaldannietnaastnoganderepensioenuitkeringenvananderefondsenofverzekeraars.

PensioenfondsHoreca&Cateringvoerthetpensioenakkoordvansocialepartnersuit,waarineenvastepremieen(vanaf2016)eengedemptpremiebeleidisafgesproken.Vanuitdievastepremiestreefthetbestuurnaareenstabieleopbouwvanpensioenaanspraken.Tegelijkertijdvindensocialepartnersenhetbestuurbehoudvankoopkrachtbelangrijk,isdeCPIdaarvoordemaatstafenhanteerthetbestuurdaarbijalsdoelstellingomtenminstedeambitievansocialepartners(omminimaal50%vandemaatstafterealiseren)waartemaken.Omdeze


-31-

ambitieterealiserenmoetPensioenfondsHoreca&Cateringbeleggen.Debeleggingenwordengespreidomrisico’steverminderen.Incombinatiemethetstrevennaareenstabieleopbouwénhetbehoudenvankoopkrachtiseenkansopkortenvanpensioenechternietuittesluiten.Ditzalalleenalsnoodmaatregeldoorhetbestuurwordeningezet,waarbijkortingenwordengespreidindetijd.Hetbestuurvindthetbelangrijkdateeneventuelekortingquaomvangbeperktblijft.

ViadehaalbaarheidstoetsbeoordeelthetbestuurjaarlijksaandehandvandeopdatmomentaanwezigefinanciëlepositieofdedoelstellingvanPensioenfondsHoreca&Catering–gegevendekadersvoorpremie,(beleggings)risicoendeambitievansocialepartners–realiseerbaaris.Hierbijkijkthetbestuurnaareenverwachtscenario,maarooknaarpositieveennegatievescenario’s.

Kwantitatieve risicohoudingInkwantitatievezinisderisicohoudingalsvolgtgeconcretiseerd:• Voordekortetermijn:viahetvereisteigenvermogen Opbasisvanhetbeleggingsbeleidenhetstrategischdynamischerente-afdekkingsbeleidbedraagthet(strategisch)vereisteigenvermogen

25,2%,meteenbandbreedtevan+/-2,5procentpunt.• Voordelangetermijn:viahetverwachtpensioenresultaat Dedoelstellingvanhetbestuuromdeambitievansocialepartners(ominiedergevaleentoeslagvan50%vandeCPItewillenrealiseren)

waartemaken,komtovereenmeteenondergrensvanhetverwachtepensioenresultaatvan80%.Inhet‘slechtweerscenario’(tewetenhet5epercentielvandewaarnemingen)maghetverwachtepensioenresultaatdaarnietmeerdan40%onderliggen.

Hetbestuurtoetstjaarlijksdehaalbaarheidvande(pensioen)verwachtingendoorhetuitvoerenvaneenhaalbaarheidstoets.

Uitkomsten haalbaarheidstoetsIn2016voerdePensioenfondsHoreca&Cateringeenhaalbaarheidstoetsuit.Dehaalbaarheidstoetsgeeftdoormiddelvanprognosesinzichtindesamenhangtussendefinanciëleopzet,hetverwachtepensioenresultaatenderisico’sdaarvan.

ViadehaalbaarheidstoetsbeoordeelthetbestuurjaarlijksofdedoelstellingenvanPensioenfondsHoreca&Cateringrealiseerbaarzijn.Indehaalbaarheidstoetsstaathetpensioenresultaatcentraal.Hetpensioenresultaatiseenmaatvoorhetkoopkrachtbehoudvanhetopgebouwdeennogoptebouwenpensioen.Hetbestuurkijktnaardepensioenresultatenin2.000verschillendevoorgeschrevenscenario’s.Deongunstigstescenario’sleidentoteenpensioenresultaat’inslechtweer’.

Dehaalbaarheidstoetsisdaarmeeookeeninstrumentvoorhetbestuuromheteigenrisicoprofielteanalyseren.Hoemeer(beleggings-)risicohetpensioenfondsneemt,hoegroterdespreidingrondomhetverwachtepensioenresultaat.Hettenemenbeleggingsrisicohangtafvandeambitiesdiehetbestuurheeftvastgesteldopbasisvanderisicohoudingvandedeelnemers.

Hetverwachtepensioenresultaatdaaldevan90%in2015naar86%in2016enbleefdaarmeebovendedoorhetbestuurin2015vastgesteldeondergrensvan80%.

Voorhetpensioenresultaat‘inslechtweer’steldehetbestuurin2015vast,datditmaximaal40%magafwijkenvanhetverwachtepensioen-resultaat.Hetpensioenresultaat‘inslechtweer’wijktin201643%(2015:38%)afvanhetverwachtepensioenresultaat.Daarmeeisin2016demaximaleafwijkingvan40%overschreden.PensioenfondsHoreca&Cateringheeftmeldinggemaaktvandeoverschrijdingvandemaximaleafwijkingbijdesocialepartnersdiebijdepensioenovereenkomstzijnbetrokken.PensioenfondsHoreca&Cateringheeftin2017deoverschrijdingvandemaximaleafwijkingbesprokenmetdesocialepartnersdiebijdepensioenovereenkomstzijnbetrokken.Degeringematevanoverschrijdingvandemaximaleafwijkingvormtvooralsnoggeenaanleidingtothettreffenvanmaatregelen.

Financieel crisisplanHetfondsbeschiktovereenfinancieelcrisisplandatin2016isgeactualiseerdopbasisvangegevensper30september2016.PensioenfondsHoreca&Cateringdefinieerteenfinanciëlecrisisalsdesituatiewaarinhetfondseenzodanigedekkingsgraadbereikt,waardoordedoelstellingvanhetfondsingevaarkomtenwaarbijhet,voorafbezien,nietmogelijkisomzonderkortenvandeopgebouwdepensioen-aansprakenbinnendewettelijketermijnuitdekkingstekorttekomen.Inhetplanstaanmaatregelendiehetfondsbijeenfinanciëlecrisiskannemen.


-32-

Pensioenfondsbestuur

Waarborging goed bestuurPensioenfonds Horeca & Catering treft maatregelen die goed pensioenfondsbestuur (blijven) waarborgen. Periodieke evaluatie en naleving van de Code Pensioenfondsen dragen hiertoe bij. Dit leidde onder andere tot een bestuurlijke vernieuwing van het fonds in 2016.

Bestuursmodel en bestuurlijke vernieuwingIn2016werdhetbestuurvanPensioenfondsHoreca&Cateringgrotendeelsvernieuwd.Eenjaareerderevalueerdehetbestuurhetbestuursmodelénhetbestuurlijkfunctioneren.Dieevaluatieleiddetothandhavingvanhetparitairebestuursmodelaangevuldmeteenonafhankelijkvoorzitter.Hetzelfdegoldvoordeomvangvanhetbestuurendeverdelingvandezetels.Welconcludeerdehetbestuurtoendatpersonelevernieuwinginhetbestuurnoodzakelijkwas.Hetbestuurbeslootdaaromdathetvoltalligebestuuruiterlijkper1juli2016aftradofzoveeleerderalsmogelijkwas.HetopnieuwbeschikbaarstellenalskandidaatbestuurderwasmogelijkalsdenormenuitdeCodePensioenfondseninachtwerdengenomen.DitbetekendeonderanderedathetbestuurtoetsteofeenkandidaatdemaximalezittingstermijnuitdeCodenietoverschreed.

Voordeinvullingvandebestuurszetelssteldehetbestuurnieuweprofielschetsenop,welkederaadvantoezichtgoedgekeurde.Deprofielschetsenwerdentoegestuurdaanvoordragendeorganisatiesinverbandmetdevoordrachtvoordevacantebestuurszetelsvoorwerkgevers-enwerknemersvertegenwoordigersinhetbestuur.Hetbestuurselecteerdeeenonafhankelijkvoorzitteraandehandvandeaangescherpteprofielschets.Voordevertegenwoordigervanpensioengerechtigdenstarttehetbestuurdekandidaatstellingsprocedure.Deverkiezingvondplaatsinhetderdekwartaalvan2016.

Voorgenomenbenoemingenvondenplaatsdoorhetbestuurnahethorenvanderaadvantoezicht.Deraadvantoezichtkondebenoemingvaneenkandidaatbestuurdertegenhoudenalsdezenietvoldeedaandeprofielschets.Ditgebeurdein2016eenmaal.DefinitievebenoeminginhetbestuurvondplaatsnapositievebesluitvormingdoordeNederlandscheBank.Indeperiodetussenvoorgenomenbenoemingendefinitievebenoemingkunnendekandidaatbestuurdersalstoehoorderdebestuursvergaderingenbijwonen.Ditmethetoogopkennisoverdracht.

Debestuurlijkevernieuwingleiddeertoedatin2016opvoordrachtvanKoninklijkeHorecaNederlandéénalbestaandevacaturewerdingevuldentweenieuwebestuursledenwerdenbenoemd.EénbestuurslidwerdherbenoemdnavoordrachtvanKoninklijkeHorecaNederlandenVeneca.OpvoordrachtvanFNVHorecabondwerdentweenieuwebestuursledenbenoemd.EénnieuwplaatsvervangendbestuurslidwerdbenoemdopvoordrachtvanCNVVakmensen.HetfondsgafnaderinvullingaanhetdiversiteitsbeleiduitdeCodePensioenfondsendoordebenoemingvantweevrouwelijkebestuursleden,vanwieéénjongerisdan40jaar.

Bestuurlijk in controlMetingangvan2015stelthetbestuurjaarlijksvastinwelkematehetbestuurlijk‘incontrol’is.Daarbijhanteerthetbestuureenmethodiekomdematevanbestuurlijk‘incontrol’vasttekunnenstellen.Opbasisvandiemethodiekconcludeerdehetbestuurdathetover2016‘involdoendemateincontrol’is.

DeVerenigingInternToezichthoudersPensioensector(VITP)benoemdeinhaarToezichtcode(nietuitputtende)normendievanbelangkunnenzijnvoordematevan‘incontrol’zijn.Hetbestuurgebruiktvoorhetvaststellenvandematevan‘incontrol’zijndezenormenalsuitgangspuntvoorhettehanterenkaderenvultdezevervolgensfondsspecifiekaan.Hetbestuurhanteertalskaderdevolgendeaandachtsgebieden:• Missie,strategieenbeleid;• Besturing;• Uitvoeringeninrichting;• Beleggingen;• Beheersingenstabiliteit;• Fondsdocumenten;• Contactenencommunicatie;en• Externefactoren.Peraandachtsgebiedbenoemdehetbestuurgeneriekeenfondsspecifiekeonderdelen.ZovindthetbestuurhetbelangrijkdatervoorelkaandachtsgebiedsprakeisvaneenwerkendebeleidscyclusenistevensdenalevingvandeCodePensioenfondsenalsonderdeelopgenomen.Omtothetuiteindelijketotaaloordeeloverbestuurlijk‘incontrol’tekomen,toetstehetbestuurvoorelkonderdeelperaandachtsgebiedinhoeverreersprakewasvan‘incontrol’zijn.Ditgebeurdeaandehandvaneenonderbouwdeinschattingvandematevanincontrolzijn.Hettotaaloordeelover2016luidt(netalsin2015)‘involdoendemateincontrol’.Hetbestuurpaktedevorigjaaronderkendenoodzaaktotherijkingvandemissie,visieenstrategiein2016op.In2017vindthieropeenvervolgplaats.Verdervoerdehetbestuurin2016verbeteringendoorinhetfunctionerenvandegovernancevanhetfondsenmaaktedezezichtbaar.Hetzelfdegeldtvoordehelderheidintakenenverantwoordelijkhedentussendeopdrachtgevendesocialepartnersenfondsbestuur.


-33-

Missie, strategie en doelstellingenHetbestuurhanteertdevolgendemissie:‘PensioenfondsHoreca&Cateringisdebetrouwbarebeheerderenuitvoerdervandepensioenregelingenvoordebedrijfstakkenhorecaencatering.Hetfondsbiedtzijndeelnemerseenbasispensioenenaanvullenderegelingen,zoalseennabestaandenpensioenverzekering.’DevisievanhetbestuurkomttotuitingindeambitievanhetfondsomtotdebestepensioenfondsenvanNederlandtehoren.Destrategieisverwoordindriebelangrijkekernwoorden:goed,goedkoopengastvrij.Goedbetekentondermeerdatdebranchegegevenszuiverenvolledigzijn.Dooraantesluitenbijdeloonketenishetfondsnietafhankelijkvanaanleveringvanloongegevensdoordewerkgever.HetfondsontvangtdezegegevensviadeBelastingdienstenUWVenmaaktzodoendegebruikvaneenobjectieveenbetrouwbarebron.Goedkoophoudtindathetfondsaltijdopdekostenletenzoefficiëntmogelijkwilwerken.Hetfondshoudtde(uitvoerings)kostenzolaagmogelijk.Opdiemanierkaneenzogrootmogelijkdeelvandepensioenpremiesendebeleggingsopbrengstenvoorpensioenwordengebruikt.Gastvrijbetekentdathetfondszichzoveelmogelijkindewerkgeverendeelnemerprobeertteverplaatsenenhelderenduidelijkcommuniceert.Dedoorontwikkelingvanhetwerkgevers-endeelnemersportaaldraagtbijaanhetvergrotenvandegastvrijheid,doordatwerkgeversendeelnemersopelkgewenstmomentinzichthebbenindevoorhenactueleenrelevantegegevens.Hetbiedtwerkgeversadministratiefgemakendeelnemersmentalerust.

HetbestuurvanPensioenfondsHoreca&Cateringverkendeindetweedehelftvan2016stapsgewijsverschillendestrategischescenario’svoordetoekomstvanhetfonds.Hetbestuurdeedditaandehandvaneenaantalstrategischethema’senstrategischeroutes.

Naaraanleidingvandestapsgewijzetoekomstverkenningconcludeerdehetbestuurindecember2016datdehuidigesituatievanhetfonds,alsverplichtgesteldbedrijfstakpensioenfondsvoordehorecaencatering,eensolidebasisbiedt.Ditgeldtookvoordekomendejaren.Eriswelkwetsbaarheidbijtrendbreuken.Hetvergrotenvanschaaliseenmaatregelomdezekwetsbaarheidtematigen.

In2017gaanhetbestuurensocialepartnersingesprekoverhetverkennenendelenvaneengezamenlijktoekomstbeeld.

Bijhetmakenvanstrategischekeuzesindetoekomstdienthetbelangvandedeelnemersenwerkgeversindehorecaencateringvolgenshetbestuurcentraaltestaan.Hetfondsmoetvoordezegroepenonderscheidendblijven:goed,goedkoopengastvrij.PensioenalsaanvullingopdeAOWzorgtvooreenzekerematevanfinanciëleonafhankelijkheidnapensionering.Hetbestuurheeftdeovertuigingdatiederstukjepensioenertoedoet;ookdatstukjedatjeaanhetbeginvanjewerkzamelevenopbouwt.Depremiediedoorwerkgeversendeelnemerswordtbetaaldisnuenindetoekomstbestemdvoorpensioen.Debestepensioenresultatenwordenbehaalddoorrisico’smetelkaartedelenendeingelegdepremiecollectieftebeleggen.

Code PensioenfondsenDeCodePensioenfondsenbevatbepalingenvoorhetfunctionerenvanhetbestuurendeoverigeorganenbinneneenpensioenfonds.DaarnaastbevatdeCodenormenoveronderanderecommunicatie,diversiteitenverantwoordbeleggen.DenormenindeCodezijnleidend,maarbiedenhetbestuurookruimteomeigen,fondsspecifiekekeuzestemaken.Ditwordtookwelhet‘pas-toe-of-leg-uit-beginsel’genoemd.

Afwijking van de Code PensioenfondsenPensioenfondsHoreca&Cateringwijkteind2016optweeonderdelenafvandeCode.

Ditbetreftindeeersteplaatsderolvanhetverantwoordingsorgaaninhetgevalvaneenvacatureinderaadvantoezicht.Indestatutenvanhetfondsisbepaalddathetverantwoordingsorgaaneen‘zwaarwegendadvies’uitbrengtopeendoorhetbestuurgeselecteerdekandidaat.DeCodegaatechteruitvaneen‘bindendevoordracht’vanhetverantwoordingsorgaan.Hetbestuurheeftbeslotenin2017deCodeopditonderdeelvolledigtegaanvolgenendebepalingindestatutenaantepassen.

Detweedeafwijkingbetrefthetdiversiteitsbeleid.Hetbestuursteldealin2014eendiversiteitsambitievastvoordeverschillendefondsorganendiehogerligtdandeminimalediversiteitsnormindeCode.DeCodeschrijftechterookvoordathetbestuurconcretestappenvaststeltomdediversiteitambitietebehalen(‘hoeenbinnenwelketermijnen’).Dezeconcretestappenbepaaldehetbestuurnogniet.In2017evalueerthetbestuurhetdiversiteitbeleidenbetrektdaarbijookdeconcreteplanning.

ToezichthoudersInhetverslagjaarzijnzoalsgebruikelijktweerelatiebeheergesprekkengevoerdmettoezichthouderdeNederlandscheBank(DNB).Inheteerstegesprekinapril2016kwammetnamedebestuurlijkevernieuwing(endetijdigheidvandepersoneleinvullingervan)aandeorde.HetbestuurvolgdeditgesprekopmethetschriftelijkverstrekkenvanaanvullendeinformatieaanDNB,waaronderdemaatregelendiehetbestuurheeftgetroffenomtijdigdetoenmaligevacaturesinhetbestuurintekunnenvullenzodathetstatutairquorumvoorbestuurlijkebesluitvorminggeborgdwas.Inhettweedegesprekinnovember2016lagdenadrukopdestrategischevisievanhetbestuur.

Verderdiendehetbestuureindmaart2016inhetkadervaneensectorbreedonderzoekdoorDNBeenzelfevaluatieEMIRin.Op19mei2016stemdeDNBinmethetherstelplanper1januari2016zoalsingedienddoorhetbestuur.Injuli2016heefthetbestuur,op


-34-

vraagstellingvanDNBinzakedePanamaPapers,toegelichtopwelkewijzedeintegerebedrijfsvoeringookopditvlakwordtgewaarborgdinbeleidenuitvoering,alsmedededoorhetbestuurondernomenactiesnaaraanleidingvandeberichtgevingrondomdePanamaPapers.

InhetverslagjaarheeftDNBeenonderzoekgehoudennaardeeffectiviteitvanradenvantoezicht.DitonderzoekisookbijPensioenfondsHoreca&Cateringgehouden.DNBconcludeerdeeind2016daterbinnenhetfondsnognietafdoendewerdgestuurdophetherijkenvanhetinterntoezichtopdegewijzigdeomstandighedenbijhetfonds.ViaeenplanvanaanpakgeefthetbestuurinvullingaandedoorDNBgenoemdeaandachtspunten.

MetdeAutoriteitFinanciëleMarkten(AFM)heeftbegin2016afstemmingplaatsgevondenoverconflicterendewettelijkeinformatieverplichtingen.IndewetPensioencommunicatieisvastgelegddatopvastemomentenoverdepensioenregelingof-situatiewordtgecommuniceerd.Insommigesituaties,zoalsbijoverlijdenvandedeelnemer,kandewettelijkverplichtepensioencommunicatieonjuist,verwarrendofzelfspijnlijkzijn.DesituatieszijnterbeoordelingvoorgelegdaandeAFM.DeAFMwasheteensmetdesignalering.DeAFMisvanmeningdatpensioenuitvoerdersindebedoeldesituatieseenafwegingkunnenmaken,waarbijhetbelangvandedeelnemersvooropmoetstaanendecommunicatiemoetaansluitenopdebehoeftenvandedeelnemers.Depensioenuitvoerdermoeterwelvoorzorgendatergeensprakeisvanwillekeur.

Geschiktheid bestuurPensioenfondsHoreca&Cateringheefteen‘raamwerkgeschiktpensioenfondsbestuur’.Hetdocumentbeschrijftinalgemenezindewaarborgenvooreengeschiktpensioenfondsbestuur.Hierbijstaanonafhankelijkheid,geschiktheidvanhetbestuureneengoedsysteemvanchecksandbalancescentraal.HetbestuurvanPensioenfondsHoreca&Cateringsteldeeeneigennormeringvastvoordeskundigheid,competentiesenprofessioneelgedrag.Ooksteldehetbestuureeneigencompetentieprofieleneengroeiambitievoordiversiteitinleeftijdengeslachtvast.

Verderkenthetraamwerkeengeschiktheidsmatrix.Ditiseenpraktischhulpmiddeldatinzichtgeeftindegeschiktheidvandeindividuelebestuursledenenvanhetbestuuralscollectief.In2016hanteerdehetbestuurdegeschiktheidsmatrixbijde(voorgenomen)benoemingenvannieuwebestuursleden.Verdergebruiktehetbestuurdegeschiktheidsmatrixvoorhetbepalenvanactiviteitenvoorcollectieveenindividuelegeschiktheidsbevorderingenhetpermanentdoorlopendegeschiktheidsprogramma.Ditprogrammaondersteunthetbestuurinhetoppeilhoudendanwelverderverdiepenvandeskundigheidenontwikkelenvancompetenties.In2016volgdenvrijwelallebestuursledeneenmasterclassophetgebiedvanIT-beheersingbijNyenrodeBusinessUniversity.Daarnaastwerdendiverseopleidingenofseminarsgevolgd,ondermeerophetgebiedvanactualiteitenenvermogensbeheer.

Klachten, geschillen en bezwarenPensioenfondsHoreca&Cateringkenteeninterneklachtenregeling.Eenklachtiseenschriftelijkeuitingvanontevredenheidovereenbehandeling,bejegening,productofdienstverleningvanhetfondsdiedoordebetrokkendeelnemerofwerkgeveralsonjuistwordtervaren.KlachtenkunnenookviadeOmbudsmanPensioenen,eenexterneenonafhankelijkeklachtinstantie,wordeningediend.DaarmeevoldoethetfondsaandeCodePensioenfondsen.PensioenfondsHoreca&Cateringvindthetnoodzakelijkenwenselijkdateerstdeinterneklachtenregelingwordtafgewikkeldvóórdatdeklachtaaneenexterneinstantiewordtvoorgelegd.In2016vondtenopzichtevanhetvorigeverslagjaarmeerdaneenverdubbelingplaatsvanhetaantalformeleklachten(veertientenopzichtvanzes).Hetaantaldoordeelnemersingediendeklachtensteegvanvijfnaarachtklachten.Hetaantaldoorwerkgeversingediendeklachtensteegfors:vanééninhetvorigeverslagjaarnaarzesin2016.Deklachtenrichtenzichmetnameopdewijzevanbenaderendoorhetfonds.Tweeklachtenleiddentoteenaanpassingvanhetbesluitwaartegendeklachtwasingediend.Inééngevalwasdedirectiehetopbasisvanhardheideensmetdeklager.Erissprakevanhardheidwanneeronverkortetoepassingvanhetpensioenreglementineenbijzondergevaltotonaanvaardbaregevolgenleidt.

In2016zijngeenklachteningediendviadeOmbudsmanPensioenen.Vorigverslagjaarwarendaternogzes.

PensioenfondsHoreca&Cateringkentookeengeschillenregeling.Degeschillenregelingisbedoeldterheroverwegingvanschriftelijkebeslissingenvanhetfonds,dieleidentoteengeschiltusseneen(gewezen)deelnemer,gepensioneerde,gewezenpartnerofnagelatenbetrekkingenvandezepersonenenhetfonds.Hetaantalingediendegeschillensteeglichttenopzichtevanhetvorigeverslagjaar.Hiermeekwameeneindaandedalendetrenddievanaf2013plaatsvond.Inééngeschilpastedegeschillencommissiehetaangevochtenbesluitaan.Ditgebeurdeopbasisvanhardheid.Inééngeschilvondaanpassingplaatsopbasisvanreglementairebepalingen.

HetbestuurvanPensioenfondsHoreca&Cateringisineenaantalgevallenverplichtomwerkgeversvrijstellingvandeverplichtingtotdeelnemingindepensioenregelingteverlenen.Indienergeenverplichtevrijstellingsgrondvantoepassingis,kanhetbestuuronverplichtvrijstellingverlenen.Werkgeverskunnentegenhetbesluittot(afwijzingvan)vrijstellingbezwaarindienen.In2016isgeenbezwaaropeenvrijstellingsbesluitingediend.


-35-


-36-

Vooruitzichten

Ontwikkelingen in 2017Pensioenfonds Horeca & Catering volgt ontwikkelingen die invloed (kunnen) hebben op pensioen in het algemeen en op pensioenfondsen in het bijzonder.

Belangrijke onderwerpen in 2017 zijn in ieder geval:• Ontwikkelingen rondom een nieuw pensioenstelsel;• Verhoging fiscale pensioenrichtleeftijd naar 68 jaar per 1 januari 2018;• Opstellen gezamenlijk toekomstbeeld met sociale partners.

Ontwikkelingen rondom een nieuw pensioenstelselOp8juli2016stuurdestaatssecretarisKlijnsmaeenPerspectiefnotaaandeTweedeKamerwaarindehoofdlijnenvooreentoekomstigpensioenstelselverderwordenuitgewerkt.DePerspectiefnotaiseenvolgendestapindezoektochtnaareentoekomstbestendigpensioenstelseldataansluitopdeveranderendearbeidsmarkt.Nietalleenhetkabinetisdaarbijbetrokken,maarookanderepartijen,zoalsdeSociaalEconomischeRaad(SER).DeSERrapporteerdeop20mei2016overdeverkenningnaarmogelijknieuwepensioencontractenendetransitiedaarnaartoe.

In2017ontstaatnaarverwachtingmeerduidelijkheidoverdedaadwerkelijkekeuzevoor(een)nieuwevariant(en),deafschaffingvandedoorsneesystematiekendepolitiekerichtingvoordekomendejaren.

Verhoging fiscale pensioenrichtleeftijd naar 68 jaar per 1 januari 2018Begin2017maaktedeoverheidbekenddefiscalepensioenrichtleeftijdper1januari2018teverhogenvan67naar68jaar.

Defiscalepensioenrichtleeftijdiseenrekenleeftijddiewordtgebruiktvoordeberekeningvandemaximaaltoegestanefiscaleopbouwruimte.Vanaf1januari2018magnogsteedsfiscaalgefaciliteerdeenlevenslangeuitkeringvan1,875%vanhetmiddelloonwordenopgebouwdopbasisvanderegulierefranchise.Voorwaardedaarbijisdatwordtuitgegaanvaneenuitkeringdieingaatvanafde68-jarigeleeftijd.Indeloopvan2017wordtduidelijkheidverwachtoverdemaximaaltoegestaneopbouwpercentagesbijeenlagerepensioenrichtleeftijden/ofeenlagerefranchise.

PensioenfondsHoreca&Cateringhanteert,opbasisvanhetpensioenakkoorddatsocialepartnersinjuni2015sloten,delaagstmogelijkefranchisebijeenpensioenrichtleeftijdvan67jaar.Defiscalehoudbaarheidvanhethuidigeopbouwpercentagevan1,65%zaltijdigzijnteonderkennenen,invoorkomendgeval,tebesprekenmetsocialepartners.

Opstellen gezamenlijk toekomstbeeld met sociale partnersHetbestuurverkendeindetweedehelftvan2016stapsgewijsverschillendestrategischescenario’svoordetoekomstvanhetfonds.Ditgebeurdeaandehandvaneenaantalstrategischethema’senstrategischeroutes.In2017vindthieropeenvervolgplaatsdoormetsocialepartnersingesprektegaanoverhetverkennenendelenvaneengezamenlijktoekomstbeeldvoorPensioenfondsHoreca&Catering.

Overige aandachtspuntenNaastdegenoemdeaandachtspuntenhoudthetfondsookin2017aandachtvoor:• ontwikkelingeninrelevantewet-enregelgeving,zoalswaardeoverdrachtvankleinepensioenaanspraken;• communicatiemetdeelnemersenwerkgeversdoorverdereoptimaliseringvandedigitalecommunicatieenhetvoldoenaandeeisendie

uitdeimplementatievandeWetPensioencommunicatievoortvloeien;• hetevaluerenenherijkenvanhetbeleidrondommaatschappelijkverantwoordbeleggen.


-37-

Organisatie van het fonds

BestuurPensioenfondsHoreca&Cateringheefteenparitairbestuuraangevuldmeteenonafhankelijkvoorzitter.Naastdeonafhankelijkvoorzitterbestaathetbestuuruitvertegenwoordigersvanwerknemers-enwerkgeversorganisatieseneengekozenvertegenwoordigervanpensioengerechtigden.Driebestuursledenzijnvoorgedragendoordewerknemersorganisaties,waarvantweeledendoorFNVHorecaenFNVCateringgezamenlijkenéénliddoorCNVVakmensen.VierbestuursledenzijnvoorgedragendoordewerkgeversverenigingKoninklijkeHorecaNederlandwaarvanéénopvoordrachtaanKoninklijkeHorecaNederlanddoorVeneca.Daarnaastiséénbestuurslidgekozendoorpensioengerechtigdenvanhetfonds.

Samenstelling van het bestuur op 31 december 2016


-38-

VerantwoordingsorgaanHetverantwoordingsorgaanvanPensioenfondsHoreca&Cateringbestaatuitachtvertegenwoordigersvanactievedeelnemers,éénvertegenwoordigervangepensioneerden,éénvertegenwoordigervangewezendeelnemersenvijfwerkgeversvertegenwoordigers.Debenoemingvandeledenvanhetverantwoordingsorgaanvindtplaatsdoordeorganisatiesdiedebestuursledenvoordragen.

Samenstelling verantwoordingsorgaan op 31 december 2016

Raad van toezichtDeraadvantoezichtvanPensioenfondsHoreca&Cateringbestaatuitdrieonafhankelijke,externeennatuurlijkepersonen,waarondereenvoorzitter.

Samenstelling raad van toezicht op 31 december 2016

BeleggingsadviescommissieDebeleggingsadviescommissievanPensioenfondsHoreca&Cateringbestaatuitdrieonafhankelijke,externeleden,waarondereenvoorzitter.

Samenstelling beleggingsadviescommissie op 31 december 2016

DirectiePensioenfondsHoreca&Cateringheefteeneigenuitvoeringsorganisatie.Devolgendetakenvoerthetfondsuitineigenbeheer:•bestuursondersteuning,inclusiefbeleidsvoorbereidingen-uitvoering;•communicatiebeleid,inclusiefbeleidsvoorbereidingen-uitvoering;•IT-beheersing,inclusiefbeleidsvoorbereidingen-uitvoering;•financiën,inclusiefmonitoringvandevermogensbeheerders;•fiduciairvermogensbeheer,bestaandeuitstrategischeadviseringvanhetbestuur,ondersteuningvandebeleggingsadviescommissieen

deselectieenaansturingvanexternevermogensbeheerders;


-39-

•werkgeversadministratie(registratievanwerkgevers,premievaststellingenincasso);•deelnemersadministratie(registratievandeelnemers,beheervanaansprakenenuitkeringen).

Tenminstetweenatuurlijkepersonenvoerenhetdagelijksbeleiduitomzoteborgendatdeuitvoeringovereenstemtmethetstrategischbeleid.DedirecteurismedebeleidsbepalervolgensdebepalingenvandePensioenwetenmoetvoldoenaandegeschiktheids-enbetrouwbaarheidseisenvandeNederlandscheBank.DedirecteurvanPensioenfondsHoreca&Cateringisverantwoordelijkvoorhetformerenvaneenbetrouwbaarendeskundigmanagementteam.

Directeur op 31 december 2016PaulBraams

Uitbestede takenPensioenfondsHoreca&Cateringbesteedthetdaadwerkelijkevermogensbeheeruit.Hetfiduciairvermogensbeheervindtineigenbeheerplaats.Hetfondsheeftovereenkomstenmetverschillendevermogensbeheerderswaarinvastligtdatzijhetvermogenopzorgvuldige,professioneleenefficiëntewijzebeherenenbeleggen.PensioenfondsHoreca&Cateringheeftvolmachten,mandateringenenanderebevoegdhedenaandevermogensbeheerdersverleend.Dezeliggenvastinovereenkomstenenindejaarlijksebeleggingsplannen.

Voordebeleggingsadministratieen-bewaarnemingiseenaparteorganisatieaangesteld,dienietverbondenismetdedoorPensioenfondsHoreca&Cateringaangesteldevermogensbeheerders.PensioenfondsHoreca&Cateringbesteedtdewerkzaamhedenvoordevoortgezetteincassovanpremienota’suitaanincassobureausengerechtsdeurwaarders.Aandeincassobureausendegerechtsdeurwaarderszijnvolmachten,mandateringenenanderebevoegdhedenverleend.Dezeliggenvastinovereenkomstenvanopdracht.

PensioenfondsHoreca&Cateringbesteedtwerkzaamhedenuittenaanzienvanhostingvandevirtuelewerkomgeving,hostingvanwebsite(s),hostingvan“mijn-omgevingen”,back-upsenrecovery’s.Doormiddelvancontractenenservicelevelagreementswordtdedienstverleningvanexterneleveranciersgemonitordenwordendekwaliteitencontinuïteitgeborgd.


-40-

Functies en nevenfuncties bestuur, organen en commissies naardesituatieper31december2016

Bestuur

G.T.C.A. (Gérard) AbenBeroep:Bestuurder

Nevenfuncties:•VoorzitterraadvantoezichtHetnederlandsepensioenfonds•BestuurderStichtingInfinity•VoorzitterStichtingTalentontwikkelingU.Z.S.C.

A.J. (Albert) AkkermanBeroep:Bestuurder

Nevenfuncties:•BestuurslidBedrijfstakpensioenfondsMetaalenTechniek•ExecutiveLectureropNyenrode•LidfinanciëlecommissieStichtingenVerenigingBartiméus

P. (Paul) CitroenBeroep:Zelfstandigadviseur,interimmanagereninformalinvestor

Nevenfuncties:•WerkgeversvoorzitterStichtingPensioenfondsvoorPersoneelsdiensten(StiPP)•LidbeleggingscommissieStichtingPensioenfondsvoorPersoneelsdiensten(StiPP)•LidadviescommissieStichtingNalevingCAOUitzendbranche•VoorzitterSTAKIvyCompany•VoorzitterSTAKSAINTBASICS

S.S. (Sjoerd) HoogterpBeroep:Bestuurder

Nevenfuncties:•DirecteurbestuursbureauStichtingNotarieelPensioenfonds•InterimdirecteurpensioenbureauStichtingPensioenfondsMercuriusAmsterdam

H.T. (Henk) van der KolkBeroep:Bestuurder

Nevenfuncties:•WerknemersvoorzitterBedrijfstakpensioenfondsDetailhandel•LidbegeleidingscommissieSociaalPlanFNV•Boardmember(treasurer)oftheFairWearFoundation

Mevrouw K. (Krista) NautaBeroep:Expertbeleidsadviseur/productontwikkelingsmanagerPGGM

Nevenfuncties:n.v.t.


-41-

Mevrouw C.E. (Kitty) RoozemondBeroep:Bestuurderentoezichthouder

Nevenfuncties:•VoorzitterBedrijfstakpensioenfondsWaterbouw•Niet-uitvoerendbestuurslidStichtingPensioenfondsvandeABNAMROBankN.V.•LidraadvantoezichtStichtingPensioenfondsABP•LidraadvantoezichtGoldschmedingFoundationvoorMens,WerkenEconomie

F.A. (Frans) van de VeenBeroep:PensioenfondsbestuurderenvakbondsbestuurderCNVVakmensen

Nevenfuncties:•Bestuurslid,lidbeleggingscommissieenlidrisicocommissievan“StichtingDeSamenwerking”,PensioenfondsvoorhetSlagersbedrijf•LideditorialboardSHIFTTOLongTermInvesting

J.D.W. (Hans) VeltkampBeroep:Consultant/PrincipalActuarieelAdviesbureau


M.W. (Marco) van StratentoehoorderBeroep:PensioenfondsbestuurderCNVVakmensen

Nevenfuncties:•LidbestuurbedrijfspensioenfondsvoorhetBakkersbedrijf•LidbestuurStichtingPensioenfondsRecreatie•LidbestuurStichtingVrijwilligVervroegdeUittredingindeContractcateringbranche(SUCONII)

Verantwoordingsorgaan

S. (Sjoerd) BarbierBeroep:GepensioneerdconciërgeHiltonHotelAmsterdam

Nevenfuncties:•LidgeschillencommissieFNVHorecabond•CommissarisW.S.V.Albatros

D.C. (Dirk) BreedveldBeroep:BiersommelierTaveernedeTwaalfBalckenteDenBurgZelfstandigbiersommelier

Nevenfuncties:•LidCAO-commissieFNVHoreca•LidFNVHorecabond•VoorzitterLandelijkeExamenCommissie(LEC)SVH2.0•Lidsubexamencommissiebier/wijnSVH2.0•SecretarisAlliantievanBiertapperijen


-42-

F.J. (Freddy) van BrenkBeroep:BanquetingmedewerkerPostillionBunnik


C. (Cynthia) Drenth - van PuttenBeroep:Bedieningsmedewerkerentrouwambtenaar

Nevenfuncties:•GemeenteraadslidgemeenteMarum

C.A. (Cees) van EkelenburgBeroep:ZelfstandigHorecaondernemer(VOFBarMeneerJansen)

Nevenfuncties:•VicevoorzitterKoninklijkeHorecaNederlandafdelingEemsmond•VoorzitterHorecaverenigingAppingedam•RaadslidfractievoorzitterD66indegemeenteraadvanAppingedam

H. (Henk) ElandBeroep:InterneconsultantKoninklijkeVandenBoerGroep

Nevenfuncties:SecretarisOndernemingsraadKoninklijkeVandenBoerGroep

H. (Hans) GortBeroep:Ondernemer

Nevenfuncties: •LidstuurgroepregionaalplatformcriminaliteitsbeheersingAmsterdam-Amstelland•VoorzitterKoninklijkeHorecaNederlandafdelingAmstelland•SecretarisregioraadKoninklijkeHorecaNederlandregioNoord-Holland

E. (Erwin) van der GraafBeroep:AreageneralmanagerMercureHotelsNederland

Nevenfuncties:•BestuurslidverenigingvaneigenarenparkeergaragePieterAertszstraatteAmsterdam

M. (Martien) de HaanBeroep:Zelfstandigwerkendkok

Nevenfuncties:•CAO-commissieContractcateringFNVCatering•BedrijfscontactpersoonFNVCatering•LidledencongresFNVHorecabond


-43-

J.C. (Hans) van HeelBeroep:DirecteurSABCATERINGZwanenburg

Nevenfuncties:•AlgemeendirecteurFMatWork•BestuurslidStichtingSAB•BestuurslidStichtingSociaalFondsSAB•BestuurslidStichtingVrijwilligVervroegdUittredenvoordeContractcateringbranche(SUCONII)•VoorzitterCercat(StichtingcertificatieContractcatering)

S. P. (Sven) van der HoornBeroep:RayonmanagerEurestCatering

Nevenfuncties:•LidCAO-commissieFNVCatering•VoorzitterPlatformOndernemingsradenContractcatering(POCC)•VoorzitterondernemingsraadCompassGroupNederland;•VoorzitterVUT-stichtingenCompassGroupNederlandHoldingBV•EuropeanWorkcouncilCompassGroupPlc.•LidCAO-commissieFNVHoreca

R. (Ricardo) LubbesBeroep:Ondernemer


M.P.W. (Peter) SonneveldBeroep:ServicesupervisorKloosterHetCenakelvanKontaktderKontinenten


R. (René) StriezenauBeroep:Chef-kokLandgoedWesterlee


R. (Ronald) van der WeeleBeroep:AccountmanagerFletcherhotels

Nevenfuncties:LidledenraadbijRabobankRidderkerkMidden-IJsselmonde


-44-

Raad van toezicht

H.J. (Heino) van EssenBeroep:Toezichthouder

Nevenfuncties:•VoorzitterRevalidatieNederland•LidraadvancommissarissenKSYOSB.V•LidraadvantoezichtStichtingVincere•LidraadvancommissarissenVAVCB.V.•LidbestuurStichtingWeekvandeChronischZieken

Mevrouw A. (Anne) GramBeroep:Toezichthouderenadviseur

Nevenfuncties:•VoorzitterraadvantoezichtStichtingPensioenfondsAPF•LidraadvantoezichtStichtingPensioenfondsZorgenWelzijn•Lidbeleidsadviescommissiebeleggingen&balansmanagementStichtingPensioenfondsvoorHuisartsen•LidraadvantoezichtPensioenfondsDNB•VoorzitterbeleggingsadviescommissiePensioenfondsIBM•LidbeleggingscommissietoeslagendepotCBR•LidbeleggingscommissieStichtingPensioenfondsUWV•LidvisitatiecommissiepensioenfondsHAL•Vicevoorzitter,lidraadvantoezichtVerenigingvanEffectenbezitters(VEB)•LidraadvanadviesTransparencyInternationalNederland

B. (Bart) de RuighBeroep:ManagerBedrijfsvoeringUNICEFNederland

Nevenfuncties:•Lidbestuur,penningmeesterStichtingNationaleOuderendag


-45-

Beleggingsadviescommissie

A.F.P. (Age) BakkerBeroep:Toezichthouderenbestuurder

Nevenfuncties:•Staatsraad(inbuitengewonedienst)vandeRaadvanState•VoorzitterCollegefinancieeltoezichtCuraçao,SintMaartenenCaribischNederland•VoorzitterCollegefinancieeltoezichtAruba•LidbestuurPensioenfondsZorgenWelzijn•VoorzitterraadvancommissarissenNederlandseWaterschapsbankNV•LidadviescommissieBorgstellingsregelingMKB•ExecutivefellowDuisenbergSchoolofFinance

G.L. (Gerard) SirksBeroep:Zelfstandiginterimmanagerenconsultant

Nevenfuncties:•LidraadvantoezichtbeleggingsfondsenvanKempenCapitalManagement•Benoemd(interim)bestuurdervanSovereignTrust(Netherlands)BV•LidbestuurvanStichtingbedrijfstakpensioenfondsvoorhetKappersbedrijf•LidbestuurvanStichtingpensioenfondsWonen•LidraadvantoezichtvanbedrijfstakpensioenfondsvoordeBetonproductenindustrie•ExternadviseurbeleggingsadviescommissieStichtingPensioenfondsvoordeNederlandseGroothandel•LidklantenraadBMOGlobalAssetManagement

D. (Dick) WentingBeroep:Onafhankelijkadviseur

Nevenfuncties:•BestuurslidvanPensioenstichtingvanLunen•VoorzittervaninterntoezichtscommissieToezichtopMaat•LidvandevisitatiegroepPFSupport•LidraadvantoezichtvanPensioenfondsTandartsen•LidraadvantoezichtbedrijfstakpensioenfondsvoorhetLevensmiddelenbedrijf•LidraadvantoezichtbedrijfstakpensioenfondsvoordeGroothandelinBloemenenPlanten•LidraadvantoezichtvanPensioenfondsvoordeWoningcorporaties•ExternadviseurbeleggingsadviescommissieStichtingPensioenfondsvoordeNederlandseGroothandel


-46-

Bericht van het verantwoordingsorgaan

SamenstellingHetverantwoordingsorgaanvanPensioenfondsHoreca&Cateringteltvijftienledendiezijnbenoemddoordewerkgevers-enwerknemersorganisatiesuitdebedrijfstakkenhorecaencontractcatering.Hetverantwoordingsorgaanheeftachtwerknemersleden,vijfwerkgeversleden,éénlidnamensdeniet-actievedeelnemersenéénlidnamensdegepensioneerdeninhetfonds.Op31december2016hebbeninhetkadervandiversiteittweepersonenjongerdan40jaarzittinginhetverantwoordingsorgaan,vanwieéénvrouw.

Taken en bevoegdhedenDetakenenbevoegdhedenvanhetverantwoordingsorgaanzijnenerzijds‘advisering’enanderzijds‘oordeelsvorming’.Doordecombinatievantakenenbevoegdhedenkanhetverantwoordingsorgaanzicheenvolledigoordeelvormenoverhethandelenvanhetbestuurendedaarbijgemaaktekeuzes.

VergaderfrequentieIn2016vergaderdehetverantwoordingsorgaanvierkeer.In2016vondtweekeereenoverlegvergaderingplaatsmetdevoorzittervanhetbestuurenvergaderdehetverantwoordingsorgaanéénkeermetdevoorzittervanderaadvantoezicht.Indieneraanleidingtoeis,overleggenhetbestuurenhetverantwoordingsorgaantussentijdsoveractueleonderwerpen.

Onderwerpen in 2016Bestuurlijke vernieuwing en invulling bestuurszetelsHetverantwoordingsorgaanisbijzondertevredendathetprocesvanbestuurlijkevernieuwing,datin2015ingangisgezet,in2016isafgerond.Per1juli2016isdesamenstellingvanhetbestuurmetzesnieuweledenbelangrijkgewijzigd.Hetverantwoordingsorgaanconstateertookdatermetdebenoemingvantweevrouweninhetbestuurinvullingisgegevenaanhetdiversiteitsbeleid.

Financieel beleid en dekkingsgraadHetverantwoordingsorgaansteltvastdathetbestuuruitvoeringheeftgegevenaanhetfinancieelbeleidinlijnmetdedoelstellingenenbeleidsuitgangspuntenvanhetfonds.Wegensdetekortsituatiedieop1januari2015ontstondenin2016voortduurde,moestPensioenfondsHoreca&Cateringinhetvoorjaarvan2016opnieuweenherstelplanindienen.Hetverantwoordingsorgaansteltvastdatditherstelplanzowelaanwettelijkeeisenalsaandebeleidsuitgangspuntenvanhetfondsvoldoet.DNBkeurdehetherstelplangoed.Opbasisvandegehanteerdeparametersenveronderstellingenblekengeenconcretemaatregelennodigenkomthetfondsbinnendegesteldetermijnuitherstel.

Overeenkomst sociale partners en implementatie nieuwe pensioenregelingHetjaar2016stondvooreengrootdeelinhettekenvandewijzigingvandepensioenregelingper1januari2017,diesocialepartnersin2015afspraken.Hetverantwoordingsorgaansteltvastdathetbestuuropgoedewijzeuitvoeringheeftgegevenaandezewijzigingvandepensioenregeling.Hetverantwoordingsorgaanmerktop,dathetbestuurbijdebesluitvorminghieromtrentopeenevenwichtigewijzebelangenheeftafgewogenvanverschillendedoelgroepen.

Herijking missie, visie en strategieHetverantwoordingsorgaanconstateertdathetnieuwebestuurin2016isgestartmeteenherijkingvandemissie,visieenstrategievanhetpensioenfonds.Hetprocesvanherijkingzalindeloopvan2017wordenafgerond.Hetverantwoordingsorgaanvolgtditprocesmetinteresseenachteengedragenmissie,visieenstrategieinhetbelangvanallebelanghebbendenvanhetfonds.

CommunicatiebeleidHetverantwoordingsorgaanbesprakhetstrategischcommunicatiebeleidenconstateertdatcommunicatieeenbelangrijkaandachtspuntisvanhetbestuur.TweerelevanteontwikkelingenzijndedigitaliseringendeinvoeringvandeWetPensioencommunicatie.PensioenfondsHoreca&Cateringisdaardoorinstaatgerichteropdoelgroepenbelangrijkegebeurtenissentecommunicerendoorinzetvanmeerdigitalemiddelentegenlagerekosten.Hetverantwoordingsorgaanheeftaanbevolen,gegevendesamenstellingvanhetdeelnemersbestand,(eendeelvan)dealgemenecommunicatieookindeEngelsetaaloptestellen.

Gevolgde opleidingen door leden van het verantwoordingsorgaanHetverantwoordingsorgaanvindthetbelangrijkvoorzijntaakuitoefeningomgoedgeïnformeerdentoegerusttezijn.In2016volgdennegenledenvanhetverantwoordingsorgaan,onderwievierrecentaangetredenleden,eenbasisopleidingvoorledenvanverantwoordingsorganenmetalsdoelhetfundamentvanhetkennisniveauteversterken.Ookvolgdehetverantwoordingsorgaancollectiefactualiteitenopleidingen.


-47-

Advisering in 2016Wettelijke en bovenwettelijke adviesbevoegdheidHetverantwoordingsorgaanheefteenwettelijkeadviesbevoegdheid.In2016heefthetverantwoordingsorgaangebruikgemaaktvandezebevoegdheidtoenhetverantwoordingsorgaangevraagdwerdteadviserenoverhetvoorgenomenbesluitvanhetbestuurtotwijzigingenvaststellingvanhetcommunicatiebeleidenvanhetreglementraadvantoezichtenreglementverantwoordingsorgaan.Daarnaastzijnreglementairbovenwettelijkeadviesbevoegdhedenaanhetverantwoordingsorgaantoegekend.In2016heefthetverantwoordingsorgaangeadviseerdoverdevoorgenomenbesluitenvanhetbestuurtotwijzigingvandefondsdocumentenentotvaststellingvanhetherstelplan.

Advisering door het verantwoordingsorgaanHetverantwoordingsorgaanheeftpositiefgeadviseerdopdevoorgenomenbesluitenvanhetbestuurtotwijzigingvandevolgendedocumentenper1januari2017:•ActuariëleenBedrijfstechnischenota(ABTN);•Basispensioenreglement,reglementaanvullenderegelingenenuitvoeringsreglement.Dezedocumentenzijnaangepastnaaraanleidingvandereglementswijzigingdievolgdeuitdetotstandkomingvandenieuwepensioenovereenkomsttussensocialepartnersin2015.

Daarnaastheefthetverantwoordingsorgaanin2016positiefgeadviseerdopdevoorgenomenbesluitenvanhetbestuurtotwijzigingen/ofvaststellingvan:•hetherstelplan•destatuten•hetreglementvoorverkiezingvandevertegenwoordigervandegepensioneerdeninhetbestuur•hetreglementraadvantoezicht•hetreglementverantwoordingsorgaan•deintegriteitsregeling•hetcommunicatiebeleid.

Oordeelsvorming in 2016Hetbestuurlegtverantwoordingafaanhetverantwoordingsorgaanoverhetgevoerdebeleidendebeleidskeuzesdiehetbestuurmaakt.Hetverantwoordingsorgaanbeoordeelt:•hethandelenvanhetbestuurinhetverslagjaar;•hetdoorhetbestuurgevoerdebeleidinhetverslagjaar,en•debeleidskeuzesvoordetoekomst.Hierbijgaathetvooralomdevraagofhetbestuuropeenevenwichtigewijzerekeninghoudtofheeftgehoudenmetallebelanghebbendenvanhetfonds.Hetverantwoordingsorgaangeeftonderandereaandehandvanhetjaarverslageenoordeeloverhethandelenvanhetbestuur.Belangrijkeaanvullendeinformatiebronnenvormdenhierbijderapportageinterntoezichtvanderaadvantoezicht,hetaccountantsverslagenhetactuarieelcertificeringsrapport.

Oordeel verantwoordingsorgaan Hetverantwoordingsorgaanoordeeltpositiefoverhethandelenvanhetbestuurinzakehetgevoerdebeleidendegemaaktebeleidskeuzesenmeentdathetbestuurin2016bijdetotstandkomingvanbesluitenenvaststellingvanbeleidopevenwichtigewijzerekeningheeftgehoudenmetdebelangenvanallebijhetfondsbetrokkenbelanghebbenden.

ToekomstHetprocesvanherijkingvanmissie,visieenstrategiezalhetbestuurin2017afronden.Denationalediscussieoverdetoekomstvanhetpensioenstelsel,diemogelijkoptermijnookgevolgenheeftvoor(depensioenregelingvan)PensioenfondsHoreca&Catering,zalin2017hierbijeenbelangrijkerolspelen.Hetverantwoordingsorgaanzaldezeontwikkelingenmetinteressevolgenenwaarnodighetbestuuradviserenbijdebesluitvorming.

Zoetermeer,8juni2017

SjoerdBarbierDirkBreedveldFreddyvanBrenkCynthiaDrenth-vanPuttenCeesvanEkelenburgHenkElandHansGortErwinvanderGraaf

MartiendeHaanHansvanHeel,plaatsvervangend voorzitterSvenvanderHoorn,voorzitterRicardoLubbesPeterSonneveldRenéStriezenau

RonaldvanderWeele


-48-

Verslag van de raad van toezicht

Deraadvantoezichtheeftdewettelijketaaktoezichttehoudenophetbeleidvanhetbestuurenopdealgemenegangvanzakeninhetpensioenfonds.Deraadvantoezichtgeefteenalgemeenoordeeloverhetfunctionerenvanhetbestuurenistenminstebelastmethettoezienopadequaterisicobeheersingenevenwichtigebelangenafwegingdoorhetbestuur.

Deraadvantoezichtlegtverantwoordingafoverdeuitvoeringvandetakenendeuitoefeningvandebevoegdhedenaanhetverantwoordingsorgaaneninhetjaarverslag.Deraadvantoezichtstaathetbestuurmetraadterzijdeenisgesprekspartnervoorhetbestuur.

DeraadvantoezichtvolgtbijhetuitoefenenvanhettoezichtdePensioenwet,deCodePensioenfondsenenhetVITP-normenkader.Deraadvantoezichtstelteenwerkplanop.Inditplanwordendetoezichtonderwerpenbenoemd,maarookonderwerpenwaaraanzijspecifiekeaandachtwilgeveninhetdesbetreffendejaar.Ookwordtzoveelmogelijkaansluitinggezochtbijdetoezichtthema’svanDNB.

Deraadvantoezichtbestaatuitdrieonafhankelijkeleden:HeinovanEssen(voorzitter),AnneGramenBartdeRuigh.Deraadvantoezichtwerktperpersoonmetaandachts-gebiedenomopdezewijzeopeenefficiëntemanierdetoezichttakentekunnenuitoefenen.Deoordeels-enbesluitvormingvindtsteedsplaatsalsdevoltalligeraadvantoezichtbijeenis.

Deraadvantoezichtvergaderdein2016diversemalenmethetbestuur.Deraadvantoezichtheeftdaarnaastmetverschillendeindividuelebestuursledenkennismakingsgesprekkengevoerdnahunaantredeninhetbestuurper1juli2016.Ookoverlegdedevoorzittervanderaadvantoezichtmethetverantwoordingsorgaan.Voortsvondverschillendekerenafstemmingsoverlegplaatstussendevoorzittersvanhetbestuur,deraadvantoezichtenhetverantwoordingsorgaan.Devoorzittervanhetbestuur,dedirecteurvandeuitvoeringsorganisatieendevoorzittervanderaadvantoezichthebbenregelmatigtussentijdscontactgehadviaoverleg,telefoonen/ofviae-mail.Deraadvantoezichtziethetalshaartaakbijtedragenaandekwaliteiteneffectiviteitvandegovernance,debesturingendebeheersteenintegerebedrijfsvoeringvanhetpensioenfonds.

Deraadvantoezichtheeftin2016bijzondereaandachtgehadvoordeonderwerpentoekomstenvisievormingvanhetpensioenfonds,risicomanagement,vermogensbeheer,IT-beleid,wet-enregelgeving,pensioenregelingvanhetpensioenfondsencommunicatiebeleid.Deraadvantoezichtheeftinditverbandmetverschillendeindividuelebestuursledengesprekkengevoerdoverdezebestuurlijkeonderwerpen.

Deraadvantoezichtconstateertdatin2016debestuurlijkebesluitvormingsprocessenoverhetalgemeengoedzijnverlopen.Deraadvantoezichtheeftvastgestelddathaaraanbevelingenuit2015adequaatzijnopgevolgdendatdedaaruitvoortvloeiendewerkzaamhedenindejaarplanningvanhetbestuurzijnopgenomenenvolgensdieplanningwordenafgewikkeld.

Deafgelopenperiodekenmerktzichdoordebestuurlijkevernieuwingdieheeftplaatsgevondenbinnenhetbestuurvanhetpensioenfonds.Erzijnnieuwebestuursledenbenoemd.Alsgevolghiervanwasderaadvantoezichtgenoodzaakteenbredetaakopvattingtehanterentenaanzienvanhetbestuurlijkfunctioneren.Dezebredetaakopvattingkanvanafnuteruggebrachtwordennaardekerntakenvanderaadvantoezicht.

Hetbestuurheefttijdensverschillendesessieswaarbijderaadvantoezichtookaanwezigwasuitgebreidaandachtbesteedaanhetontwikkelenenformulerenvaneentoekomstvisie.Hierbijisookdetoekomstbestendigheidvanhetpensioenfondsaandeordegekomen.

Deraadvantoezichtvindthetvanbelangdathetbestuurdestrategieenvisievormingvanhetpensioenfondsverderconcretiseertenstrategischekeuzesgaatmaken.Deraadvantoezichtvindtheteveneensvanbelangdathetbestuursamenmetsocialepartnerswerktaaneengezamenlijktoekomstbeeldvanhetpensioenfonds.

NaarhetoordeelvanderaadvantoezichtspeelthetbestuurtijdiginopwettelijkeenactueleontwikkelingenzoalsondermeerhetonderzoekvanDNBnaarhetinterntoezicht.DNBheeftinhetderdekwartaalvan2016eenonderzoekverrichtnaarhetinterntoezichtbijhetpensioenfonds.DeraadvantoezichtisbetrokkengeweestbijditonderzoekenheeftoverleggehadmetDNB.DebevindingenvanDNBdieuitditonderzoeknaarvorenkomen,wordenin2017gezamenlijkopgepaktdoorderaadvantoezichtenhetbestuur.

Deraadvantoezichtisvanmeningdathetbestuurcompetentisentoegewijdzijnbestuurlijkerolentaakvervult.


-49-

Deraadvantoezichtheeftheteigenfunctionerengeëvalueerdonderbegeleidingvaneenexternedeskundige.Uitdezelfevaluatiekomtondermeernaarvorendathetbestuur,hetverantwoordingsorgaanendeuitvoeringsorganisatiewaarderinghebbenvoordewijzewaaropderaadvantoezichtacteertendatderaadvantoezichteenpositieveuitstralingheeftnaardeanderefondsorganen.Hetoverlegtussenhetverantwoordingsorgaanenderaadvantoezichtwordtdoorderaadvantoezichtalsopenenconstructiefgezien.Erissprakevaneenconstructievesamenwerkingenwisselwerkingvanderaadvantoezicht,hetverantwoordingsorgaanenhetbestuur.Deraadvantoezichtenhetbestuurdelendezienswijzedatderolverdelingentaakopvattingvanbeidefondsorganenverderherijktdienenteworden.

Deuitvoeringsorganisatieissolidevormgegevenenfunctioneertgoed.Eenenanderzorgtvoorborgingvandecontinuïteitvandeprimairebedrijfsprocessen.

Hetblijftbelangrijkomdebelangenvanallebelanghebbendenvanhetpensioenfondssteedsvoorogenteblijvenhouden,deverschillendebelangengoedtegenelkaaraftewegenenhelderteblijvenverantwoordenenuitteleggenwaarombepaalde(beleids)keuzeswordengemaakt.

Zoetermeer,19mei2017

HeinovanEssen,voorzitterAnneGramBartdeRuigh


Jaarrekening 2016


-51-

Balans

*Nummeringverwijstnaardetabellenindetoelichting



-52-

Staat van baten en lasten



-53-

Kasstroomoverzicht


-54-

Toelichting op de balans, de staat van baten en lasten en het kasstroomoverzicht

AlgemeenActiviteiten1.PensioenfondsHoreca&Cateringheeftalsdoel,overeenkomstigdestatutenenpensioenreglementen,werknemers,gewezen werknemersenoverigebelanghebbendentebeschermentegendegeldelijkegevolgenvanarbeidsongeschiktheid,ouderdomen overlijden.2.PensioenfondsHoreca&Cateringtrachtditdoeltebereiken:a.doorconformdeindepensioenreglemententestellenregelsuitkeringentoetekennenbijarbeidsongeschiktheid,ouderdomen overlijden;b.viaanderewettigemiddelen,diehetbereikenvanhetdoelkunnenbevorderen.

PensioenfondsHoreca&CateringisstatutairgevestigdteZoetermeer.

OvereenstemmingsverklaringDejaarrekeningvanStichtingPensioenfondsHoreca&CateringisopgesteldvolgensdewettelijkebepalingendieTitel9vanBoek2vanhetBurgerlijkWetboekvoorschrijftenmetinachtnemingvandeRichtlijnenvoordeJaarverslaggeving,inhetbijzonderRichtlijn610Pensioenfondsen.

Algemene grondslagen voor het opstellen van de jaarrekeningAlgemene waarderingsgrondslagenTenzijandersvermeld,neemthetfondsdeactivaenpassivaoptegennominalewaarde.Verdergeldtdathetfonds:•batenenlastentoerekentaanhetjaarwaaropzebetrekkinghebben;•winstenslechtsopneemtvoorzoverzijopbalansdatumzijngerealiseerd;•verliezenenrisico’sdiehunoorsprongvindenvoorheteindevanhetverslagjaarinachtneemt,alszijvoorhetopmakenvande

jaarrekeningbekendwerden.

PensioenfondsHoreca&Cateringheeftdejaarrekeningopgesteldopbasisvanhetuitgangspuntvandecontinuïteitsdoelstelling.

Deindejaarrekeningopgenomenbedragenluiden,tenzijandersvermeld,induizendeneuro’s.

Opname van een actief of een verplichtingEenactiefwordtindebalansopgenomenwanneerhetwaarschijnlijkisdatdetoekomstigeeconomischevoordelennaarhetpensioenfondszullentoevloeienendewaardedaarvanbetrouwbaarkanwordenvastgesteld.Eenverplichtingwordtindebalansopgenomenwanneerhetwaarschijnlijkisdatdeafwikkelingdaarvangepaardzalgaanmeteenuitstroomvanmiddelenendeomvangvanhetbedragdaarvanbetrouwbaarkanwordenvastgesteld.

Batenwordeninderekeningvanbatenenlastenopgenomenwanneereenvermeerderingvanheteconomischpotentieel,samenhangendmeteenvermeerderingvaneenactiefofeenverminderingvaneenverplichting,heeftplaatsgevonden,waarvandeomvangbetrouwbaarkanwordenvastgesteld.Lastenwordenverwerktwanneereenverminderingvanheteconomischpotentieel,samenhangendmeteenverminderingvaneenactiefofeenvermeerderingvaneenverplichting,heeftplaatsgevonden,waarvandeomvangbetrouwbaarkanwordenvastgesteld.

Indieneentransactieertoeleidtdatalleofnagenoegalletoekomstigeeconomischevoordelenenalleofnagenoegallerisico’smetbetrekkingtoteenactiefofeenverplichtingaaneenderdezijnovergedragen,wordthetactiefofdeverplichtingnietlangerindebalansopgenomen.Verderwordenactivaenverplichtingennietmeerindebalansopgenomenvanafhettijdstipwaaropnietmeerwordtvoldaanaandevoorwaardenvanwaarschijnlijkheidvandetoekomstigeeconomischevoordelenenbetrouwbaarheidvandebepalingvandewaarde.

Ditbetekentdattransactieswordenverwerktophandelsdatumennietopafwikkelingsdatum.Alsgevolghiervankansprakezijnvaneenpost‘nogaftewikkelentransacties’.Dezepostkanzoweleenactiefalseenpassiefzijn.

Saldering van een actief en een verplichtingEenfinancieelactiefeneenfinanciëleverplichtingwordengesaldeerdalsnettobedragindebalansopgenomenindienersprakeisvaneenwettelijkeofcontractuelebevoegdheidomhetactiefendeverplichtinggesaldeerdengelijktijdigaftewikkelenenbovendiendeintentiebestaatomdepostenopdezewijzeaftewikkelen.Demetdegesaldeerdeopgenomenfinanciëleactivaenfinanciëleverplichtingensamenhangenderentebatenenrentelastenwordeneveneensgesaldeerdopgenomen.


-55-

SchattingsmethodiekPensioenfondsHoreca&CateringhanteertvoordevaststellingvandepremiesendetechnischevoorzieningendeopgavenvandeloonsommenperwerknemerzoalsdezeviadeloonaangifteketenwordenontvangenvanhetUWV.PensioenfondsHoreca&Cateringschattedepremiesoverhetkalenderjaar2016opbasisvandedefinitieveopgelegdepremiesover2015,aangepastmetdeverwachteloonontwikkelingenbedrijfstakgegevens.Opbasisvandelaatstbekendeloongegevensisinditverslagjaareveneensdeverwachteuitkomstvandepremieherrekeningover2016opgenomen.

Hetfondssteldedemutatievandetechnischevoorzieningin2016uithoofdevanpensioenopbouwvastmetbehulpvanenerzijdsdetotaalgeschattepremiesover2016enanderzijdsdedeelnemerkarakteristiekenvanhetvoorgaandeverslagjaar.Deverschillentussendegeschattebedragenmetbetrekkingtothethuidigeverslagjaarendedefinitieveuitkomstenvolgensdehiernabeschrevengrondslagen,verwerkthetfondsinhetvolgendeverslagjaarindecijfers.

Omrekening vreemde valutaPensioenfondsHoreca&Cateringrekentdeactivaenpassivainvreemdevalutaomtegendevalutakoersperbalansdatum.Voorzoverdevalutarisico’szijnafgedektdoormiddelvanvalutatermijncontracten,wordthetdaaruitperbalansdatumresulterendeongerealiseerdekoersresultaatindebalansopgenomen.Indestaatvanbatenenlastenrekenthetfondsdetransactiesomtegendeophetmomentvandetransactiegeldendekoers.Overigevalutaverschillenkomentengunste,danweltenlastevandestaatvanbatenenlasten.

Grondslagen voor waardering van activa en passivaBeleggingenPensioenfondsHoreca&Cateringwaardeertbeleggingentegenactuelewaarde.Dewaarderingvanparticipatiesinbeleggingsinstellingengeschiedttegenmarktwaarde.Voorbeursgenoteerdebeleggingsinstellingenisditdemarktnoteringperbalansdatum.

VastgoedbeleggingenVastgoedbeleggingenwordengewaardeerdtegenactuelewaarde.Voorofficieelgenoteerdeaandeleninonroerendezakenisditdebeurswaardeperbalansdatum.Voorniet-beursgenoteerdeparticipatiesendeelnemingeninonroerendezakenisditdeberekendeintrinsiekewaarde,diedeactuelewaardevandeonderliggendebeleggingenrepresenteert.

AandelenPensioenfondsHoreca&Cateringwaardeertbeursgenoteerdeaandelenendeparticipatiesinbeursgenoteerdebeleggingsinstellingentegendebeurskoersperbalansdatum.Voorniet-beursgenoteerdeparticipatiesisditdeberekendeintrinsiekewaardediedeactuelewaardevandeonderliggendebeleggingenrepresenteert.

Vastrentende waardenHetfondswaardeertobligatiestegenactuelewaarde.Ditisdebeurskoersperbalansdatum.Dewaardeisexclusiefdeopgelopenrente,diebij’Vorderingenuithoofdevanbeleggingen‘wordtverantwoord.Participatiesinbeleggingsinstellingenmetbetrekkingtothypothecaireleningenwaardeerthetfondstegenactuelewaarde.DezewaardesteltPensioenfondsHoreca&Cateringvastopbasisvandecontantewaardevandemetvervroegdeaflossingaangepastekasstromen,verdisconteerdtegenderenteopEuroswapcurvemetvergelijkbarelooptijdeninclusiefeventueleopslagen,behorendebijhetrisicoprofielvandeleningen.

DerivatenDitbetreftonderanderebeleggingeninrentederivatenwaarmeehetfondsdegevolgenvanrenterisico’sopdedekkingsgraadbeperkt.Dederivatenzijnuittesplitseninpositieveennegatieveposities.DenegatievepositiesverantwoordtPensioenfondsHoreca&Cateringindebalansbij‘Schuldenuithoofdevanbeleggingen’.Hetfondswaardeertderivatentegenreëlewaarde.Datisderelevantemarktnoteringof-alsdezeontbreekt-dewaardediewordtbepaaldmetbehulpvanmarktconformeentoetsbarewaarderingsmodellen.

Immateriële vaste activaMetingangvan2012wordendeuitgavenvoorinvesteringengeactiveerdenoverdegebruiksduurafgeschreven.Hetfondswaardeertsoftwaretegenaanschafwaarde,verminderdmetlineairberekendeafschrijvingen.Dezezijngebaseerdopeenverwachteeconomischelevensduurvanvierjaar.Inhetjaarvaninvesterenschrijfthetfondstijdsgelangaf.

Materiële vaste activaMetingangvan2012wordendeuitgavenvoorinvesteringengeactiveerdenoverdegebruiksduurafgeschreven.DemateriëlevasteactivawaardeertPensioenfondsHoreca&Cateringtegenaanschafwaarde,verminderdmetlineairberekendeafschrijvingen.Dezezijngebaseerdopdeverwachteeconomischelevensduur.Deverwachteeconomischelevensduurvanbouwkundigeaanpassingen,kantoorinrichtingenIT-apparatuurisrespectievelijktien,zevenenvierjaar.Inhetjaarvaninvesterenschrijfthetfondstijdsgelangaf.


-56-

PremievorderingenPremievorderingenwordentegennominalewaardegewaardeerdonderaftrekvaneennoodzakelijkgeachtevoorzieningvoorhetrisicovanoninbaarheid.

Overige reservesHetfondsresultaatover2016is,naaftrekvandetoevoegingaandepremie-egalisatiereserve,tengunstegebrachtvandeoverigereserves.Deoverigereservesdienenals‘buffer’terdekkingvanalgemenerisico’s.Tevensdienendeoverigereservesals‘buffer’vooropvangvanjaarlijkseschommelingenindebatenenlasten,vooraldebeleggingsopbrengsten.Eind2016zijndeoverigereservespositief.

Premie-egalisatiereserveDepremie-egalisatiereservewordtmetingangvan2016gemuteerdmethetverschilvanenerzijdsdedoorsneepremieenanderzijdsdegedemptekostendekkendepremie.

Technische voorzieningenDetechnischevoorzieningenneemthetfondsoptegenactuelewaarde(marktwaarde).DeactuelewaardebepaaltPensioenfondsHoreca&Cateringopbasisvandecontantewaardevandebesteinschattingvandetoekomstigekasstromendiesamenhangenmetdeopbalansdatumonvoorwaardelijkepensioenverplichtingen.Bijdeberekeninghanteerthetfondsdevolgendegrondslagenenveronderstellingen.

RentePensioenfondsHoreca&CateringbepaaltdecontantewaardevandepensioenverplichtingenopbasisvanderentetermijnstructuurdiedeNederlandscheBankpubliceert.Dezeisper31december2016vergelijkbaarmeteenrekenrentevan1,52%(2015:1,89%).BijhetvaststellenvanderentetermijnstructuurmaaktdeNederlandscheBankgebruikvandezogehetenUltimateForwardRate.

Degemiddeldelooptijdvandeverplichtingenis24,4jaar(primojaar)en25,9jaar(ultimojaar).

AG-prognosetafelInseptember2016publiceerdehetKoninklijkActuarieelGenootschap(AG)denieuweprognosetafel.DezeAGPrognosetafel2016isgebaseerdopdemeestactueleinzichtenoverdebevolkingssterfteinNederlandendeontwikkelingdaarvanindetoekomst.PensioenfondsHoreca&Cateringbeslootmetingangvan31december2016dezeAGPrognosetafel2016tehanterenbijdewaarderingvandepensioenverplichtingen.

ErvaringssterfteInaansluitingopdenieuweinzichtenoverdebevolkingssterftebleekuithetonderzoeknaardefondsspecifiekeervaringssterftevanPensioenfondsHoreca&Cateringdatdecorrectiefactorenopdebevolkingssterfteaanpassingbehoefde.Metingangvan31december2016hanteertPensioenfondsHoreca&Cateringdaaromnieuwecorrectiefactorenvoorfondsspecifiekeervaringssterfte.

OverlevingsgrondslagenPensioenfondsHoreca&Cateringsteltdetechnischevoorzieningenper31december2016vastopbasisvandePrognosetafelAG2016.Daarbijhoudthetfondsrekeningmetdebranchespecifiekeervaringssterfte.VoorwezenneemtPensioenfondsHoreca&Cateringgeensterftekanseninaanmerking.Depensioenverplichtingenvoorniet-ingegaanwezenpensioenstelthetfondsvastop6%vandecontantewaardevandenabestaandenpensioenen,behorendebijhetouderdomspensioenvandeelnemersjongerdan65jaar.

MeeverzekerdepartnerHetfondsverondersteltdatdepartnervaneenmannelijkedeelnemerdriejaarjongeris.Departnervaneenvrouwelijkedeelnemerveronderstelthetfondsdriejaarouder.

Deverondersteldepartnerfrequentievoormannen:•looptopvan22%op21jaartot90%op35jaar,en•blijftdaarnagelijktot65jaar.

Deverondersteldepartnerfrequentievoorvrouwen:• looptopvan35%op21jaartot85%op30jaar;• blijftgelijktot50jaar,en• neemtdaarnaaftot70%op65jaar.

Vanafde65-jarigeleeftijdneemtdeverondersteldepartnerfrequentieafmetdesterftekansvandemeeverzekerdepartner.


-57-

ArbeidsongeschiktheidVoordeelnemersaanwievrijstellingvanpremiebetalingwegensarbeidsongeschiktheidisverleend,isdevoorzieninggelijkaandecontantewaardevandetotdepensioendatumteverwervenpensioenaanspraken.

OpslagpercentagevoorkostenVoortoekomstigekostenmetbetrekkingtotdeadministratieenuitbetalingvandepensioenennaingang,verhoogdehetfondsdenettotechnischevoorzieningmet3,5%(2015:3,5%).

ToeslagenToeslagverleningvindt(ondervoorwaarden)plaatsaan:• actievedeelnemersenerzijds• alledeelnemersanderzijds.

ToeslagverleningactievedeelnemersDeelnemersdiegedurendehetboekjaaractiefwaren,hebbentotenmet2016per31decembervandatjaareenonvoorwaardelijkrechtopeentoeslagopdeopgebouwdepensioenaanspraken.Per31december2016kenthetfondsaandedeelnemersdiein2016actiefwareneentoeslagtoetergroottevan0,52%(2015:0,59%).

ToeslagverleningalledeelnemersIn2016heeftPensioenfondsHoreca&Cateringhettoeslagbeleiduitdrukkelijkomschrevenentoegelicht.Voorhettoeslagbeleidbepaaldensocialepartnersconcretemaatstavenenuitgangspunten.Opbasishiervanbeoordeelthetbestuurelkjaarofeenvoorwaardelijketoeslagkanwordenverleendenzoja,hoehoogdezevoorwaardelijketoeslagis.Voorvoorwaardelijketoeslagverleninggeldtvoorgewezendeelnemersengepensioneerdenvoortaanhetzelfdebeleidalsvooractievedeelnemers.Hetbestuurbeslootin2016omper1januari2017geenvoorwaardelijketoeslagteverlenen.

ToekomstigeontwikkelingeninhetsalarisniveauBijdevaststellingvandevoorzieninghoudtPensioenfondsHoreca&Cateringgeenrekeningmettoekomstigeontwikkelingenentoeslagen.Metuitzonderingvandetoeslagper1januarivanhetkomendeboekjaar,alshetbestuurinhetverslagjaarhetbesluittottoeslagverleningnam.

Langlopende schuldenDeoprentingvanhetuitstaandedepotgeschiedtopbasisvaneenrentevan4%.Hetfondsonttrektdeverschuldigdepremiesaanhetdepot.

OverigHetfondswaardeertdeoverigeactivaenpassivategennominalewaarde.

Grondslagen voor de staat van baten en lastenPremiebijdragenDepremiebijdragenzijndeaanhetboekjaartoeterekenenbijdragenvanwerkgeversenwerknemers.Depremiesoverhetkalenderjaar2016berekendehetfondsopbasisvandedefinitieveopgelegdepremiesover2015,aangepastmetdeloonontwikkelingenbedrijfstakgegevens.Opbasisvandelaatstbekendeloongegevensisinditverslagjaareveneensdeverwachteuitkomstvandeeindafrekeningover2016opgenomen.Deimpactisconcreettoegelichtindetoelichtingopdebetreffendeonderdelenuitdebalansenstaatvanbatenenlasten.

WaardeoverdrachtenPensioenfondsHoreca&CateringbaseertdeoverdrachtswaardenvanovertedragenpensioenenopdeberekeningsgrondslagenvanhetBesluitreken-enprocedureregelswaardeoverdrachten.Dewaardeoverdrachtenrekenthetfondstoeaanhetverslagjaarwaarinhetfondsdebijbehorendepensioenaansprakenverwerkte.

BeleggingsresultatenDirectebeleggingsopbrengstenDedirectebeleggingsopbrengstenhebbenbetrekkingopdeaanhetverslagjaartoeterekeneninteresteninhetverslagjaargedeclareerdedividendenenoverigeopbrengsten.

IndirectebeleggingsopbrengstenDeindirectebeleggingsopbrengstenhebbenbetrekkingopgerealiseerdeenongerealiseerdewaardestijgingenof-dalingen.


-58-

KostentoeterekenenaanbeleggingenDekostenvanvermogensbeheerbrengtPensioenfondsHoreca&Cateringinminderingopdesomvandedirecteenindirectebeleggings-opbrengsten.Dezekostenbetreffenmetnamedekostenvanexternevermogensbeheerders,transactiekostenenhetdeelvandeuitvoerings-enbestuurskostenvanhetfondsdatistoeterekenenaandebeleggingen.

PensioenuitkeringenOnderpensioenuitkeringenneemthetfondsdeuitkeringenopvoorouderdoms-,nabestaanden-,wezen-envroegpensioenenuitkeringeninhetkadervandeWAO-aanvullingsregelingenWAO-gatregeling,dietenlastevanhetverslagjaarkomen.Ookneemthetfondshierindeeenmaligeuitkeringenopvoordeafkoopvanpensioenendieonderdewettelijkeafkoopgrensliggen.

HerverzekeringDerisico’sdiehorenbijhetnabestaandenpensioenindeaanvullendepensioenregeling,inclusiefdepremievrijstellinghiervooringevalvanvolledigeenduurzamearbeidsongeschiktheidindezinvandeIVA,warenvolledigherverzekerd.Ditoprisicobasisgeslotenherverzekerings-contractwasondergebrachtbijElipsLife.Hetrisicovoordenabestaandenpensioenverzekeringwordtvanaf1januari2017nietmeerherverzekerd.

Grondslagen voor de opstelling van het kasstroomoverzichtPensioenfondsHoreca&Cateringstelthetkasstroomoverzichtopvolgensdeindirectemethode.Kasstromeninvreemdevaluta’srekenthetfondsomtegendeactuelekoers.

Degeldmiddeleninhetkasstroomoverzichtbestaanuithetsaldoliquidemiddelen.Transactieswaarbijgeenruilvangeldmiddelenplaatsvindt,neemthetfondsnietopinhetkasstroomoverzicht.


-59-

Schattingenvandeactuelewaardevandebeleggingenzijneenmomentopname,gebaseerdopdemarktomstandighedenendebeschikbareinformatieoverhetfinanciëleinstrument.Dezeschattingenzijnvannaturesubjectiefenbevattenonzekerhedeneneensignificanteoordeelsvorming(bijvoorbeeldrentestand,volatiliteit,schattingvankasstromen,etc.)enkunnendaaromnietmetprecisiewordenvastgesteld.Opbasisvandezeverscheidenheidengradatiesinwaarderingsmethodenkunnendebeleggingenwordeningedeeldnaardriewaarderingsniveaus:Niveau1:Dewaardevandebeleggingisgebaseerdopdirectwaarneembaremarktnoteringenvanidentiekebeleggingenineenactievemarkt.Niveau2:Dewaardeisafgeleidvannetto-contante-waardeberekeningenopbasisvanwaarneembaremarktdata.Deimpactvanveronderstellingenishierbijbeperkt.Niveau3:Dewaardewordtvastgesteldmetwaarderingsmodellenwaaringeengebruikisgemaaktvanwaarneembaremarktdata.Opbasisvandezeindelingkandebeleggingsportefeuillealsvolgtwordensamengevat:

Toelichting op de te onderscheiden posten op de balans


-60-

Doordepersaldopositievemarktwaardevanderentederivatenultimo2016ontvingPensioenfondsHoreca&Catering€534miljoenaancollateralinstukken(staatsobligaties)(2015:€383miljoen).Derentederivatenmetnegatievemarktwaardezijnopgenomenonderdepostschuldenuithoofdevanbeleggingen.


-61-

Indetevorderenpremiesultimo2016isdeverwachteuitkomstvandepremieherrekeningover2016opgenomentenbedragevan€14,0miljoen(2015:€28,8miljoen).Daarnaastzijndeloontijdvakkennovemberendecemberbegrepenindetevorderenpremiesultimojaar.Deincassovandietijdvakkenvindtstandaardplaatsinrespectievelijkjanuarienfebruari.


-62-

Debanktegoedenzijntervrijebeschikking.Deliquidemiddelentenbehoevevanvermogensbeheer,betreffendeliquidemiddelendiebijdeexternevermogensbeheerdersbeschikbaarzijn.Sindsmedio2016houdtPensioenfondsHoreca&Cateringeenliquiditeitenbufferaan.DezeliquiditeitenbufferwordtgebruiktomtekunnenvoldoenaandeliquiditeitsbehoeftedievoortvloeituithetaanhoudenvanrenteswapsonderCentralClearing.Omdezeredenishetsaldoliquidemiddelenmaterieelhogerdanultimo2015.

PassivaStichtingskapitaalenreservesHetfondskentgeenstichtingskapitaalenstatutairereserves.

Demutatievandepremie-egalisatiereservebetrefthetverschiltussendeontvangenpremieendebenodigdegedemptekostendekkendepremie.

OpgrondvandePensioenwet,enhetdaaruitvoortvloeiendeBesluitfinancieeltoetsingskaderpensioenfondsen,dienthetvermogenvanhetpensioenfondstenminstegelijktezijnaandetechnischevoorzieningenplushetminimaalvereisteeigenvermogen.Hetminimaalvereistevermogenbedraagtcirca4,1%vandetechnischevoorzieningen.Per31december2016ishetminimaalvereistevermogengelijkaan€335,3miljoen.

PensioenfondsHoreca&Cateringdientbuffersaantehoudenvoorderisico’sdiehetloopt.Ditbetreftbuffersvoor:• hetrenterisico;• hetrisicovanzakelijkewaarden;• hetvalutarisico;• hetgrondstoffenrisico;• hetkredietrisico;• hetverzekeringstechnischrisico;• hetactiefbeheerrisico.

Doordezerisico’stekwantificerenberekentPensioenfondsHoreca&Cateringhetvereisteeigenvermogen.Ditishetvermogendathoortbijdeevenwichtssituatievanhetpensioenfonds.Indeevenwichtssituatieisheteigenvermogenzodanigvastgestelddatmetdewettelijkvastgesteldezekerheidsmaatvan97,5%wordtvoorkomendathetfondsvoordealsonvoorwaardelijkaangemerkteonderdelenvandepensioenovereenkomstbinnenéénjaarovermindermiddelenbeschiktdandehoogtevandetechnischevoorzieningen.

OpbasisvanhetstrategischebeleggingsbeleidbedraagthetvereisteeigenvermogenvoorPensioenfondsHoreca&Cateringopbalansdatum25,2%vandetechnischevoorzieningen.Per31december2016bedraagthetvereisteeigenvermogen,inclusiefheteerdergenoemdeminimaalvereistevermogen,€2.049miljoen.

Hetverschiltussenhettotaleeigenvermogenenhetvereisteeigenvermogenishetvrijeigenvermogen.Ditvrijeigenvermogenisper31december2016gelijkaannegatief€1.322miljoen.


-63-

Derentetoevoegingisgebaseerdopde1-jaarsrentevan-0,060%(2015:0,159%).Dewijzigingactuariëlegrondslagenbetreftdewijzigingvandefondsspecifiekeervaringssterfte;dewijzigingvandeAG-prognosetafelheeftbetrekkingopdeovergangnaardeAG-Prognosetafel2016.

Depostnegatievecontractpositiesbetreftderentederivatenmeteennegatievemarktwaarde.Decontractpositiesmeteenpositievemarktwaardezijnopgenomenonderdebeleggingen.

Deoverigeschuldenuithoofdevanbeleggingenultimo2016betrofgrotendeels(€30miljoen)hetsaldovandevalutatermijncontractenper31december2016.


-64-

Niet in de balans opgenomen verplichtingenAandelenTenaanzienvanbeleggingeninniet-beursgenoteerdeprivateequitybeleggingsfondsenenniet-beursgenoteerdvastgoedisPensioenfondsHoreca&Cateringverplichtingenaangegaanwaarvandebetalingenpasindekomendejarenplaatsvinden.Per31december2016bedragendezeverplichtingenvoordeprivateequitybeleggingsfondsen€295miljoen(2015€244miljoen)envoorhetniet-beursgenoteerdvastgoed€38,9miljoen(2015€64miljoen). Meerjarige huurovereenkomstIn2013iseenhuurovereenkomstaangegaanmetbetrekkingtothetpanddatdoorPensioenfondsHoreca&Cateringalskantoorruimtewordtgebruikt.Deovereenkomstheefteenlooptijdtotenmet30september2023.Dejaarhuurbedraagt€402.000.Dehuurwordtjaarlijksgeïndexeerdopbasisvandealgemeneprijsontwikkeling.Inverbandmetdezeovereenkomstiseenbankgarantieverstrektaandeverhuurdervooreenbedragvan€126.000.

Toelichting op de te onderscheiden posten op de staat van baten en lastenBaten

Depremievoordebasispensioenregelingbedraagtin201616,8%vandepremiegrondslag.PensioenfondsHoreca&Cateringberekendedepremiesvoorhetheffingsjaar2016opbasisvandeeindafrekeningvoor2015waarbijrekeningisgehoudenmetde(loon)ontwikkelingenindebedrijfstak.Tevensisdeverwachteuitkomstvandeeindafrekeningover2016tenbedragevan€14,0miljoeninhetresultaatvan2016opgenomen.Tenslottezijnookdepremiesopgenomendievoortvloeienuiteindafrekeningenovervorigeheffingsjaren.

Werkgeversenwerknemersdragengezamenlijkbijaandepremiesvoordebasispensioenregeling.Depremiesvooraanvullenderegelingenbetreffenzowelindividueleverzekeringenalscollectievecontracten.


-65-

Deindirectebeleggingsopbrengsteninbovenstaandetabelbestaanuitdewaardeontwikkelingenopbeleggingen(toelichting1t/m5)ad€845miljoen,hetnegatieveresultaatopdeafdekkingvanhetvalutarisicoad€106miljoenenoverigevalutaresultatenad€4miljoenpositief.Zievooreentoelichtingopdetransactiekostenhetonderdeel’transactiekosten’inhethoofdstuk‘Pensioenbeheer’inhetbestuursverslag.

Deindirectebeleggingsopbrengsteninbovenstaandetabelbestaanuitdewaardeontwikkelingenopbeleggingen(toelichting1t/m5)ad€46miljoen,hetnegatieveresultaatopdeafdekkingvanhetvalutarisicoad€205miljoenenoverigevalutaresultatenad€6miljoenpositief.

Indeoverigeopbrengsten2015isdeliquidatie-uitkering(€6,8miljoen)vanSUCON(StichtingVrijwilligVervroegdUittredenvoordeContractcateringbranche)begrepen.Dezeuitkeringisin2015doorSUCONaanhetfondsbetaald.


-66-

Lasten

Dewijzigingkostenopslagbetrofdeaanpassingvanhetopslagpercentagevoortoekomstigekostenvan4,0%per31december2014naar3,5%per31december2015.Dewijzigingactuariëlegrondslagenbetreftdewijzigingvandefondsspecifiekeervaringssterfte.DewijzigingvandeAG-prognosetabelheeftbetrekkingopdeovergangnaardePrognosetafelAG2016.

Depensioenuitvoeringskostenbestaanuitdekostenvandeuitvoeringsorganisatie,samenmetdekostenvanhetbestuurenandereorganenendealgemenekostenvanhetfonds.

Personeelskosten(in-enextern)bestaanuitdesalariskostenvanheteigenpersoneelendekostenvoorinhuurvanexternpersoneel.

Deoverigekostenbestaanonderandereuitdekostenvanvergoedingenvoorhetbestuur,deraadvantoezicht,hetverantwoordingsorgaanendebeleggingsadviescommissie.Tenaanzienvandevergoedingenwordt,waarvantoepassing,tevensBTWvergoedoverinrekeninggebrachtebedragen.Verderzijnookdekostenvoorautomatisering,dehuisvestingskosten,dekostenvoorcommunicatie,hethonorariumvandeexterneaccountantenanderealgemenekostenonder‘Overigekosten’opgenomen.

Ultimo2016hadPensioenfondsHoreca&Catering131fteindienst(2015125fte).


-67-

BestuurDetotalevergoedingvoorbestuursledenbedroegin2016€295.364(2015€255.762).Deonafhankelijkvoorzitterontvangteenvergoedingvan€52.500exclusiefBTWopjaarbasis.Dejaarvergoedingvoordeoverigebestuursledenbedraagt€25.000exclusiefBTW.In2015wassprakevaneenvacaturevooreenbestuurslidgedurendetienmaanden.Daarnaastvondin2016vergoedingplaatsvooradditioneleactiviteiten,inhetbijzondervoordeselectiecommissienieuwebestuursleden.

VerantwoordingsorgaanDekostenvoorvacatiegelden,opleidingskostenenreiskostenvoordeledenvanhetverantwoordingsorgaanbedroegenin2016€50.108(2015€43.188).Dehoogtevandevergoedingvoorledenvanhetverantwoordingsorgaanisin2016gelijkgeblevenaan2015,namelijk€410pervergadering.

RaadvantoezichtDetotalevergoeding(inclusiefBTW)voordeledenvanderaadvantoezichtbedroegin2016€84.700(2015€84.700).Devergoedings-regelingvanPensioenfondsHoreca&Cateringkentdetweeledenendevoorzittervanderaadvantoezichteenvergoedingtoevan€17.500respectievelijk€35.000opjaarbasis(exclusiefBTW).

BeleggingsadviescommissieDetotalevergoeding(inclusiefBTW)voordeledenvandebeleggingsadviescommissiebedroegin2016€66.550(2015€66.550).Devergoedingenvoordetweeledenendevoorzittervandebeleggingsadviescommissiebedragen€17.500respectievelijk€20.000opjaarbasis(exclusiefBTW).

DirectieDetotalevergoedingaandedirectiebedroegin2016€300.650(2015€299.536).Ditbedragbestaatuitsalaris,socialelasten,pensioenlasten,reiskostenvergoedingenoverigepersoneelslasten.

AccountantHethonorariumvoordeexterneaccountantmetbetrekkingtotdewettelijkecontrolevandejaarrekeningenverslagstatenbedroegin2016€81.675(2015€94.561).Hethonorariumvoordeexterneaccountantmetbetrekkingtotoverigecontrole-werkzaamhedeninhetkadervanISAE3402certificeringbedroegin2016€61.000(2015€109.505).Hethonorariumvoordecertificerendactuarismetbetrekkingtotdewettelijkecontrolebedroegin2016€41.552(2015€48.400).

Deherverzekeringspremieisvoordeherverzekeringvanderisico’sverbondenaandeaanvullendecollectieveenindividueleverzekeringen.


-68-

Actuariële en bedrijfstechnische analyse over 2016Uitderekeningvanbatenenlastenblijktdatboekjaar2016meteensaldovan€11,3miljoen(2015-€579,2miljoen)isafgesloten.PensioenfondsHoreca&Cateringverklaartditsaldoalsvolgt:

Premie 2016Dehuidigepensioenregelingisvankrachtvanaf1januari2007enisper1januari2015aangepastaandeperdiedatumaangescherpteeisenvandePensioenwet.Per1januari2017wijzigtdepensioenregelingopnieuw.Depensioenrichtleeftijdschuiftopvan65naar67jaar,ondergelijktijdigeverhogingvanhetopbouwpercentagevan1,466%naar1,65%.Tegelijkkomtper1januari2017deonvoorwaardelijketoeslagverleningvooractievedeelnemerstevervallen.

Indezebasispensioenregelingwordtouderdomspensioenopgebouwdoverdepensioengrondslag.Datishetgemaximeerde,pensioen-gevendesalarisverminderdmeteenfranchise.Depremiewordtuitgedruktalseenpercentagevandezepensioengrondslag.Detotaledoorsneepremieisgelijkaan16,8%vandepensioengrondslag,ofwel:circa€371,5miljoen4inhetjaar2016.

Metingangvan2016steltPensioenfondsHoreca&Cateringdekostendekkendepremievastvolgensdemethodevanrentedempingopbasisvanverwachtrendement.Dezegedemptekostendekkendepremieberekendehetfondsinhetvierdekwartaalvan2015opbasisvanper30september2015bekendeuitgangspunten.Dieuitgangspuntenbetreffeneenmetsocialepartnersovereengekomenverwachtrendementvan4,1%perjaarendedoorDNBper30september2015gepubliceerdeinflatieverwachting.Ditverwachterendementendezeinflatieverwachtingstaanbijongewijzigdbeleid–conformdewettelijkevereistenomtrentdempingmetverwachtrendement–voorvijfjaarvast.

4Hetbetrefthierpremieuitsluitendinzakepremiejaar2016.


-69-

Detotalekostendekkendepremievoor2016bedraagt16,3%vandepensioengrondslag,ofwel:circa€361,0miljoen.

Zonderrentedemping(opbasisvanverwachtrendement)zoudekostendekkendepremievoor2016circa€458,9miljoenbedragen.AlsgevolgvandesystematiekvanrentedempingontvingPensioenfondsHoreca&Cateringin2016duscirca€97,9miljoenpremieminderdannodigisvoordetoenamevandetechnischevoorzieningeninverbandmetpensioenopbouw,voorrisicodekking,voorkostendekkingenvoorvormingvanhetvereisteigenvermogen.

Metingangvan2016wordtdepositievemargeindedoorsneepremietenopzichtevandegedemptekostendekkendepremie(0,5%;circa€10,5miljoen)toegevoegdaandepremie-egalisatiereserve.

RisicoparagraafHetbestuursverslaglichttoewelkerisico’sPensioenfondsHoreca&Cateringopstrategischenoperationeelgebiedsignaleertenwelkbeleidhetfondsvoertterbeheersingvandierisico’s.Deonderstaandetekstlichtdekwantitatieveaspectenvanderisico’snadertoe.

SolvabiliteitsrisicoHetbelangrijksterisicovoorPensioenfondsHoreca&Cateringishetsolvabiliteitsrisico.DatishetrisicodatPensioenfondsHoreca&Cateringnietbeschiktovervoldoendevermogenomdepensioenverplichtingentekunnennakomen.Deontwikkelingvanhetsolvabiliteitsrisicowordtgemetenaandehandvandedekkingsgraad.Ditisdeverhoudingtussenhetpensioenvermogenendepensioenverplichtingen.Hetverloopdaarvanblijktuitdegrafiek‘Ontwikkeling(beleids)dekkingsgraad2016’inhetverslagvanhetbestuur.Alsdesolvabiliteitzichnegatiefontwikkelt,bestaathetrisicodatergeenruimteisvoor(voorwaardelijke)toeslagverlening.Ookkunnendanaanvullendemaatregelennodigzijnomdesolvabiliteitopkorte(re)termijnteverbeteren.

TervergelijkingmetdegedemptekostendekkendepremieberekentPensioenfondsHoreca&Cateringooktelkensdeongedemptekostendekkendepremie.Deongedemptekostendekkendepremievoor2016berekendehetfondsinhetvierdekwartaalvan2015.BijdezeprospectievevaststellingisderentetermijnstructuurdiedeNederlandscheBankpubliceerdeper30september2015aangehouden.Opbasisvandeopdezedatumbekenderentetermijnstructuureneenschattingvandeinhetjaar2016intekopenpensioenaansprakenisdenettokoopsombepaalddienodigisvoordeinkoopvandeaanspraken.

Deberekeningvandeongedemptekostendekkendepremiebijdeafsluitingvanhetjaar2016(retrospectief)houdtrekeningmetdeper1januari2016geldenderentetermijnstructuurenopslagvoorhetvereisteigenvermogen(solvabiliteitsopslag)Retrospectiefisookdeschattingvandepensioenopbouwvoorbeidevormenvankostendekkendepremieaangepastaandevoorlopigverwerktelonenin2016endewerkelijkeuitvoeringskostenin2016.

Dekostendekkendepremieisalsvolgt5:

5Dekostendekkendepremievoor2016isberekendopbasisvandesalarisgegevensvan2015omdatdesalarisgegevensvan2016nognietbeschikbaarzijn.


-70-

Uitdetabelblijktdateind2016sprakeisvaneenreservetekort.Hetvereisteigenvermogenuitgedruktindekkingsgraad(volgenshetFTK)steegin2016van125,1%naar125,2%.

PensioenfondsHoreca&Cateringonderkentondermeerderisico’suitdeFTK-standaardtoetsenlichtdiehierondernadertoe:Renterisico(S1),Zakelijkewaardenrisico(S2),Valutarisico(S3),Grondstoffenrisico(S4),Kredietrisico(S5)enVerzekeringstechnischrisico(S6).AlsgevolgvaninvoeringvanhetFTK2015zijnhiervierrisico’saantoegevoegd:Liquiditeitsrisico(S7),Concentratierisico(S8),Operationeelrisico(S9)enActiefbeheerrisico(S10).

Renterisico(S1)Hetrenterisicoishetrisicodatdewaardevanhetvastrentendedeelvanhetbelegdevermogenenvandetechnischevoorzieningenverandertalsgevolgvanwijzigingenindemarktrente.DerentegevoeligheiddievoorPensioenfondsHoreca&Cateringultimo2016geldtisindeonderstaandetabelgespecificeerdnaarpensioenverplichtingen,vastrentendewaardenenrentederivaten(swapsoverlay).Dezetabeltoontderentegevoeligheidultimo2016doorzowelheteffectophetvermogenalsopdedekkingsgraadweertegevenbijdelooptijdafhankelijkerenteschokkendieinhetFTK-standaardmodelzijnvoorgeschreven.

ToezichthouderdeNederlandscheBankhanteertopbasisvandePensioenwetenhetFinancieelToetsingskaderdatisingevoerdper1januari2015(FTK2015)eengestandaardiseerdemethodeomtetoetsenofhetpensioenfondsvoldoendevermogenheeftomrisico’stekunnenopvangen.BijdezeFTK-standaardtoetswordthetbenodigdevermogenvoorelkrisicoberekendaandehandvaneenaantalrisicoscenario’s.Deuitkomstenwordenmedebepaalddoormarktomstandighedenenhetrisicoprofielvandebeleggingen.Voorhetrisicoprofielvandebeleggingenultimo2016isdenormportefeuille2017alsuitgangspuntgenomen.Sommigerisico’sdoenzichsimultaanvoorterwijldatvoorandererisico’sjuistnietgeldt(matevancorrelatie).Daaromwordtbijdevaststellingvanhetbenodigdevermogenookrekeninggehoudenmetdiversificatie-effecten.

Erissprakevanvoldoendeeigenvermogenalsdereserveshogerzijndanhetvereisteigenvermogen.Ditvereisteigenvermogenomvathetvermogendatnodigisomhettotaleeffectvanderisico’stekunnenopvangen.DeonderstaandetabeltoontdeuitkomstenvandeFTK-standaardtoetsvoorPensioenfondsHoreca&Cateringuitgaandevanhetstrategischebeleggingsbeleid:


-71-

IndebovenstaandetabelisderentegevoeligheidvandepensioenverplichtingengebaseerdopderentetermijnstructuurmetdeUltimateForwardRate(UFR)-methodiek.

Hetrenteafdekkingsbeleidbinnendebeleggingsportefeuilleisgerichtopeenrisico/rendementsverhoudingdiepastbijdestructuurvandeverplichtingenenwaarbijwordtvoldaanaandebuffervereistenvandesolvabiliteitstoetszoalsdiegeldenbinnenhetFTK.PensioenfondsHoreca&Cateringverlaagthettotalerenterisicodooreengedeeltevanditrisicoaftedekken.

Omdematevanrenteafdekkingtekunnensturenenhetrenterisicotekunnenbeheersen,hanteertPensioenfondsHoreca&Cateringeenstrategischdynamischrenteafdekkingsbeleid.

Zakelijkewaardenrisico(S2)Hetzakelijkewaardenrisicoomvathetrisicoopeenafnamevandemarktwaardevandezakelijkewaarden(zoalsaandelenenvastgoedbeleggingen).Demarktwaardekanwijzigendoorfactorendiespecifiekzijngerelateerdaaneenindividuelebeleggingofdooralgemenefactoren.PensioenfondsHoreca&Cateringbeperktditrisicodoordiversificatie,ofwelhetspreidenvandezakelijkewaardenoververschillendebeleggingscategorieën,sectorenenregio’s.Deonderstaandetabellengeveneenoverzichtvandeverdelingvanaandelenoverregio’srespectievelijksectoren.


-72-

Valutarisico(S3)Omrisico’stespreideniseenaanzienlijkdeelvandebeleggingengedaaninlandenbuitenheteurogebied,waardoordezebeleggingeninvreemdevalutaluiden.HierdoorlooptPensioenfondsHoreca&Cateringvalutarisico.

Hetvalutarisicovandebeleggingsportefeuillewordtstrategischafgedekt.Circa50%vandebeleggingenvindtplaatsinvalutaandersdandeeuro.Afdekkingvanhetvalutarisicozorgtvoor(kortetermijn)stabilisatievanderendementen.Inbepaaldegevallenwordthetvalutarisicoechteropengelaten,namelijkbijdiebeleggingeninvreemdevalutawaarbijhetafdekkenvanhetvalutarisicopraktischzeerlastigen/ofbijzonderkostbaaris.Hetafdekkenvanniet-materiëlevreemdevaluta(intermenvanbeslagopvereisteigenvermogen)leidtdaarnaasttoteenzeerkleinereductievanhetdekkingsgraadrisico,maarweltotuitvoeringskosten.HetbetrefthiervreemdevalutazoalshetBritsePond,deJapanseYenendeZwitserseFrank.Hetnietafdekkenvandezevalutaheefthetvoordeelvanlagerekostenenminderliquiditeitsbeslag.Ditterwijl,mededoorhetdiversificatievoordeeltenopzichtevandeeuro,erweinigtotgeeninvloedisophetvereisteigenvermogen.

Nadebovenstaandeuitzonderingenbestaat80%vandebeleggingsportefeuilleuitbeleggingenineuroenbeleggingeninvreemdevalutawaarvanhetvalutarisicoisafgedektnaareuro.HetopenlatenvanderesterendepositiesinvreemdevalutaheeftgeensignificanteinvloedophetrisicoprofielvanhetfondsdanwelopdebuffervereistendieDNBstelt.Bovendienkanerzelfseendiversificerendeffectverwachtwordenvanhetopenlatenvaneendeelvanhetvalutarisico.

Alsuitvloeiselvanhetstrategischbeleidomvalutarisico’saftedekkenzethetfondsvalutatermijncontractenin.Onderstaandetabeltoontdevalutapositiesvanhetfondsvoorennaafdekkingdoorvalutaderivatenultimo2016.Onder‘Overige’zijntevensdevaluta’svanopkomendelandenopgenomen.

Grondstoffenrisico(S4)Hetgrondstoffenrisicoomvathetrisicoopfluctuatiesingrondstoffenprijzen.Medio2015heeftPensioenfondsHoreca&Cateringhetdiscretionairmandaatgrondstoffenbeëindigd.

Kredietrisico(S5)HetkredietrisicoomvathetrisicodatPensioenfondsHoreca&Cateringverlieslijdtdoorfaillissementofbetalingsonmachtvantegenpartijenopwiehetfondsvorderingenheeft.Ookbetreftdithetrisicodatpartijenwaarmeehetfondstransactiesisaangegaannietmeerinstaatzijnhuntegenprestatieteverrichten.Hetkredietrisicowordtbeperktdoorhetstellenvaneisenaandekredietwaardigheidvantegenpartijen,doorvoldoendespreidingofdoorhetverlangenvanextrazekerheden.

Denavolgendetabeltoontdeverdelingnaarkredietwaardigheid(uitgedruktinratingcategorieën)vandevastrentendewaarden.UitprudentiëleoverwegingenclassificeertPensioenfondsHoreca&Cateringdevastrentendewaardenopbasisvandelaagsteratingcategorievandevolgendedrieinternationalekredietbeoordelaars:Standard&Poor’s,Moody’senFitch.


-73-

PensioenfondsHoreca&CateringbelegteenbelangrijkdeelvanhetvermogeninlanglopendeEuropesestaatsobligaties.Deonderstaandetabelgeefteenoverzichtvandelandenverdelingbinnendevastrentendewaarden.

NaastkredietrisicobijbeleggingeninvastrentendewaardenlooptPensioenfondsHoreca&Cateringtegenpartijrisicobijderivatenenpositievesaldiopbetaalrekeningen.Tegenpartijrisicoishetrisicodateentegenpartijnietmeeraanzijnverplichtingenkanvoldoen.Bijderivatentransactiesbetreftdithetrisicodattegenpartijenvanrenteswaps,commodities-envalutaderivaten(ditzijnzogeheten‘overthecounter’(OTC)derivaten,waarbijeenafspraakwordtgemaaktzondertussenkomstvaneenbeursinstantie)nietaanhunverplichtingenkunnenvoldoen.PensioenfondsHoreca&Cateringbeheersthettegenpartijrisicodoormiddelvanhetzogeheten‘collateralmanagement’,waarbijeffectenwordengebruiktalsonderpandterbeschermingtegenhettegenpartijrisico.Metdetegenpartijenvanrenteswapcontractenwordtopdagbasiscollateraluitgewisseld.Hierbijwordenalleenstaatsobligatiesgeaccepteerd,mitsdezeaaneenaantalcriteriavoldoen.DaarnaastwordentransactiesinOTCderivatenpasuitgevoerdnadatdekredietwaardigheidvantegenpartijenisbeoordeeld.TevensspreidtPensioenfondsHoreca&Cateringhettegenpartijrisicoovermeerderetegenpartijen.Bijpositievesaldiopbetaalrekeningenbetrefthettegenpartijrisicohetrisicodatdetegenpartijdezesaldinietkanvoldoen.PensioenfondsHoreca&Cateringdektditrisicoafdoorpositievesaldiopbetaalrekeningenteherbeleggeninliquiditeitsfondsen.DezefondsenhebbeneenAAA-rating.

Verzekeringstechnischrisico(S6)Hetverzekeringstechnischrisicobestaatuitderisico’sopnegatieveresultatenopdeverzekeringstechnische(actuariële)grondslagendiewordengebruiktvoordevaststellingvandetechnischevoorzieningenendehoogtevandepremie.Debelangrijksteactuariëlerisico’svoorPensioenfondsHoreca&Cateringzijnhetlanglevenrisicoenhetarbeidsongeschiktheidsrisico,waarbijeerstgenoemdenaarverwachtinghetmeestmaterieelisentotuitdrukkingkomtinhetverzekeringstechnischrisico(S6).

Het(negatieve)langlevenrisicobetrefthetrisicodatdeelnemerslangerblijvenlevendanverondersteldbijdevaststellingvandetechnischevoorzieningen.Hierdoorzoudendegetroffentechnischevoorzieningenniettoereikendkunnenzijnomalletoegezegdepensioenaansprakenenpensioenrechtenindetoekomsttekunnenuitkeren.DoordePrognosetafelAG2016toetepassen,anticipeerthetfondsopstijgendelevensverwachtingen,zodathetlanglevenrisicowordtbeperkt.Indiendelevensverwachtingenzichontwikkelenconformdezeprognosesdanisdeverwachtegemiddeldelevensverwachtingin2065vooreen65-jarigeman24,6jaar(in201524,7jaar)envooreen65-jarigevrouw27,7jaar(in201527,2jaar).

Het(negatieve)arbeidsongeschiktheidsrisicobetrefthetrisicodathetfondsonvoldoendevoorzieningenheeftgetroffenvoorpremievrijstellingbijarbeidsongeschiktheidenhettoekennenvaneenWAO-gatuitkeringofeenWAO-aanvullingsuitkering.

Liquiditeitsrisico(S7)HetliquiditeitsrisicoishetrisicodatPensioenfondsHoreca&Cateringopkortetermijnoveronvoldoendemiddelenbeschiktomaandedirecteverplichtingen,zoalsuitkeringen,tekunnenvoldoen.PensioenfondsHoreca&Cateringkenteenpositiefsaldovanpremie-inkomstenenpensioenuitkeringen.Tevensbeschikthetfondsoversnelliquidetemakenbeleggingen(ongeveer90%vandetotaleportefeuille).Hetliquiditeitsrisicoisverdergereduceerddoordatbinnenelkebeleggingscategorie(metuitzonderingvanprivateequity)eenliquidemandaatbeschikbaariszodathetfondsvialiquidebeleggingenkanbijsturen.Medehierdoorishetliquiditeitsrisicovoorhetfondszeerbeperkt.Omdieredenisvoordebepalingvanhetvereisteigenvermogendegevoeligheidvanheteigenvermogenvoorliquiditeitsrisico(S7)gelijkgesteldaan0%.

Concentratierisico(S8)PensioenfondsHoreca&Cateringsteltzeerhogekredietkwaliteitseisenaanzijnbeleggingeninnominaleenreëlestaatsobligaties.Omdezeredenvoldoenweiniglandenaandezeeisenenzijndezeportefeuillesgeconcentreerd.Vanwegedehogekwaliteitseisenishetrisicodatdezeemittentenhunverplichtingennietkunnennakomenzeerbeperkt.

PensioenfondsHoreca&Cateringhoudteendusdaniggediversifieerdeportefeuilleaandathetconcentratierisiconietmaterieelisvoordevaststellingvanhetvereisteigenvermogen.Omdieredenisvoordebepalingvanhetvereisteigenvermogendegevoeligheidvanheteigenvermogenvoorconcentratierisico(S8)gelijkgesteldaan0%.


-74-

Operationeelrisico(S9)Operationeelrisicobetrefthetrisicovaneenonjuisteafwikkelingvantransacties,foutenindeverwerkingvangegevens,hetverlorengaanvaninformatie,fraudeendergelijke.Dezerisico’swordendoorhetfondsbeheerstdoorhetstellenvanhogekwaliteitseisenaandeorganisatiesdiebijdeuitvoeringzijnbetrokken.

PensioenfondsHoreca&Cateringbesteedthetdaadwerkelijkevermogensbeheeruit.Hetfiduciairvermogensbeheervindtineigenbeheerplaats.Hetfondsheeftovereenkomstenmetverschillendevermogensbeheerderswaarinvastligtdatzijhetvermogenopzorgvuldige,professioneleenefficiëntewijzebeherenenbeleggen.Deafhankelijkheidvandezepartijenwordtbeheerstdoordatdebewaringvandestukkenuitdeportefeuilleisondergebrachtbijeenbewaarbank.Hetbestuurbeoordeeltdekwaliteitvandeuitvoeringvandeexternevermogensbeheerdersendebewaarbankdoormiddelvanperformancerapportagesenonafhankelijkgetoetstebeheersingsrapportages.

Deeigenuitvoeringsorganisatieverzorgtdepensioenadministratieendeondersteuningvanhetbestuur.Tevensvervultzedefiduciairetaakophetvlakvanvermogensbeheer.Hetbestuurbeoordeeltdekwaliteitvandeuitvoeringvandeeigenuitvoeringsorganisatiedoormiddelvankwartaalrapportages,hetjaarlijkse‘incontrolstatement’endeexterngetoetsteISAE-3402verklaring.

PensioenfondsHoreca&Cateringbeheersthetoperationeelrisicodusdanigdatditrisiconietmaterieelisvoordevaststellingvanhetvereisteigenvermogen.Degevoeligheidvanheteigenvermogenvooroperationeelrisicoisgelijkgesteldaan0%.

Actiefbeheerrisico(S10)OnderhetFTK2015ishetactiefbeheerrisicotoegevoegdaandemethodiekvoorhetvaststellenvanhetvereisteigenvermogen.DestandaardschokkenvolgenshetFTK2015gaanuitvanbeleggingconformdeleidenderelevantemarktindices.Indiendedeelportefeuillesdieindicesnietpassiefvolgen,voegtdatrisicotoetenopzichtevandestandaardschokken.Debuffervooractiefbeheerrisicobeoogtdezetoegevoegderisico’stemitigeren.PensioenfondsHoreca&Cateringgaatuitvanpassiefvermogensbeheerenvolgtderhalvedeindices,tenzijactiefbeheeraantoonbaarwaardetoevoegt.Voordeberekeningvanhetactiefbeheerrisicokomtééndeelportefeuilleinaanmerking.Demarktwaardevandieportefeuillebedraagtper31december2016€621miljoen.

Zoetermeer,22juni2017

HetbestuurGérardAben, voorzitterAlbertAkkermanPaulCitroenSjoerdHoogterpHenkvanderKolkKristaNautaKittyRoozemondFransvandeVeenHansVeltkamp

DedirectiePaulBraams,directeur


Overige gegevens


-76-

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant

Aan:hetbestuurvanStichtingPensioenfondsHoreca&Catering

Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen jaarrekening 2016

Ons oordeelWijhebbendejaarrekening2016vanStichtingPensioenfondsHoreca&CateringteZoetermeergecontroleerd.

NaaronsoordeelgeeftdeinditjaarverslagopgenomenjaarrekeningeengetrouwbeeldvandegrootteendesamenstellingvanhetvermogenvanStichtingPensioenfondsHoreca&Cateringop31december2016envanhetresultaatover2016,inovereenstemmingmetTitel9Boek2vanhetinNederlandgeldendeBurgerlijkWetboek(BW).

Dejaarrekeningbestaatuit:• debalansper31december2016;• destaatvanbatenenlastenover2016;• detoelichtingmeteenoverzichtvandegehanteerdegrondslagenvoorfinanciëleverslaggevingenanderetoelichtingen.

De basis voor ons oordeelWijhebbenonzecontroleuitgevoerdvolgenshetNederlandsrecht,waaronderookdeNederlandsecontrolestandaardenvallen.OnzeverantwoordelijkhedenopgrondhiervanzijnbeschrevenindesectieOnzeverantwoordelijkhedenvoordecontrolevandejaarrekening.

WijzijnonafhankelijkvanStichtingPensioenfondsHoreca&Catering(hierna:destichting)zoalsvereistindeVerordeninginzakedeonafhankelijkheidvanaccountantsbijassurance-opdrachten(ViO)enanderevoordeopdrachtrelevanteonafhankelijkheidsregelsinNederland.VerderhebbenwijvoldaanaandeVerordeninggedrags-enberoepsregelsaccountants(VGBA).

Wijvindendatdedooronsverkregencontrole-informatievoldoendeengeschiktisalsbasisvooronsoordeel.

Materialiteit

Wijhoudenookrekeningmetafwijkingenen/ofmogelijkeafwijkingendienaaronzemeningvoordegebruikersvandejaarrekeningomkwalitatieveredenenmaterieelzijn.

Wijzijnmethetbestuurovereengekomendatwijaanderaadvantoezichtenhetbestuurtijdensonzecontrolegeconstateerdeafwijkingenbovende€2,2miljoenrapporterenalsmedekleinereafwijkingendienaaronzemeningomkwalitatieveredenenrelevantzijn.

Opverzoekvanhetbestuurhebbenwijvoordecontrolevandepensioenuitvoeringskosteneenlagerematerialiteitbepaald,namelijk€0,9miljoen,enzijnwijovereengekomendatwijaanhetbestuurvoorditspecifiekeonderdeelgeconstateerdeafwijkingenbovende€45.000rapporteren.

Materialiteit €44,3miljoen

Toegepastebenchmark 0,5%vanhetpensioenvermogen,zijndehettotaalvande technischevoorzieningenvoorrisicopensioenfondsen deoverigereserves.Naderetoelichting Wijhebbenvoordezegrondslaggekozenomdatdithet vermogenbetreftdatdebasisvormtvoordeberekening vande(beleids)dekkingsgraad.Voorhetbepalenvanhet percentagehebbenwijgeletopdefinanciëlepositievande stichtingendematewaarindebeleidsdekkingsgraadzich rondomeenkritischegrensbevindt.Aangeziende beleidsdekkingsgraadperjaareindedichtbijhetminimaal vereisteigenvermogenligt,hebbenwijeenpercentage van0,5%gehanteerd.


-77-

De kernpunten van onze controleIndekernpuntenvanonzecontrolebeschrijvenwijzakendienaaronsprofessioneleoordeelhetmeestbelangrijkwarentijdensonzecontrolevandejaarrekening.Dekernpuntenvanonzecontrolehebbenwijmethetbestuurenderaadvantoezichtgecommuniceerd,maarvormengeenvolledigeweergavevanalleswatisbesproken.

Wijhebbenonzecontrolewerkzaamhedenmetbetrekkingtotdezekernpuntenbepaaldinhetkadervandejaarrekeningcontrolealsgeheel.Onzebevindingentenaanzienvandeindividuelekernpuntenmoetenindatkaderwordenbezienennietalsafzonderlijkeoordelenoverdezekernpunten.

Onze controleaanpak

Doorcontrolevandebalansonderzoekenwijdesamenstellende

delenvandedekkingsgraad.Debalansendaarmeededekkingsgraad

per31december2016hebbenwijmedemetgebruikmakingvande

werkzaamhedenvandecertificerendactuarisgecontroleerd.Wij

hebbendeontwikkelingenindefinanciëlepositievandestichting

beoordeeldopbasisvanhetactuarieelrapportvandecertificerend

actuarisenonzecontrolevandejaarcijfers.Vanwegedegevoeligheid

vanschattingselementenhebbenwijspecifiekaandachtbesteedaan

dewaarderingvande(illiquide)beleggingenendewaarderingvande

technischevoorzieningen.Dewerkzaamhedendiewijinditkader

hebbenuitgevoerdzijnindekernpuntenhiernabeschreven.

Wijcontrolerengeenanderemaandelijksedekkingsgradendande

dekkingsgraadultimoboekjaar.Tenaanzienvananderemaandelijkse

dekkingsgradenhebbenwijdenavolgendetoetsingswerkzaamheden

verricht,dieminderzekerheidgevendaneencontrolevantwaalf

maanddekkingsgraden.Wijhebbendeopzetvanhettotstand-

komingsprocesvandeberekeningvandemaandelijksedekkingsgraad

onderzochtalsmededejuistemaandtoerekeningvanzogenaamde

keyitemsvastgesteld.Ditjaarbetroffenkeyitems:deovergangnaar

demeestrecenteAGprognosetafelendewijzigingvandeervarings-

sterfte.Daarnaastheeftdecertificerendactuarishetprocesvan

vaststellingvandemaandelijksedekkingsgraadbeoordeeldinrelatie

totdeontwikkelingenindebelangrijkstefactoren,zoalsderente-

curve.Wijhebbenkennisgenomenvandeuitkomstvandezewerk-

zaamhedenvandecertificerendactuaris.

Onze controleaanpak

Wijhebbendegehanteerdewaarderingsgrondslagenbeoordeelden

controlewerkzaamhedenuitgevoerdopdewaarderingvandebeleg-

gingenper31december2016.

• Voordepositiesinniet-(beurs)genoteerdefondsenhebbenwijde

waarderingengeverifieerdmetgecontroleerdejaarrekeningen2016

vandezefondsen.Waardeze(nog)nietbeschikbaarzijnomvatonze

controleaansluitingopdemeestrecente(nietgecontroleerde)

rapportagesvandefondsmanagers,waarvantoepassing

gecorrigeerdvoorkasstromentotaanbalansdatum,alsmedede

back-testing(metgecontroleerdejaarrekeningen)enonderzoekvan

demonitoringproceduresvandeuitvoeringsorganisatie.

• Voorwatbetreftdeinterestrateswapshebbenwijmetgebruik-

makingvanonzeeigenwaarderingsspecialisteneenparallelle

waarderinguitgevoerd,waarbijdeobjectievemeetbaarheidvan

gehanteerdemarktgegevensenderepresentativiteitzijngetoetst.

Risico Waardering en toelichting van niet-(beurs)genoteerde beleggingen

Debeleggingenzijneensignificantepostopdebalansvande

stichting.AllebeleggingendienenkrachtensdePensioenwette

wordengewaardeerdopmarktwaarde.Vooreengrootdeelvande

beleggingenisdezemarktwaardeteverifiërenaantransactiesdietot

standzijngekomenopdefinanciëlemarkten(marktprijzen).Erzijn

ookbeleggingendiewordengewaardeerdopbasisvanonafhankelijke

taxaties,netto-contante-waardeberekeningenofeenanderegeschikte

methode,waaronderdeintrinsiekewaardeperparticipatievoorposi-

tiesinniet-(beurs)genoteerdefondsen.

Dewaarderingsonzekerheidneemtinherenttoebij(onafhankelijke)

taxatiesennetto-contante-waardeberekeningenenhangtsamenmet

debeschikbaarheidentoepasbaarheidvanmarktgegevens.Bijde

stichtingbetreffenditdeinterestrateswaps.Depositiesinniet-

(beurs)genoteerdefondsen,metnamevastgoedfondsen,private

equityenhypotheekfondsenkenneneveneensinherentrelatiefveel

waarderingsonzekerheiddoordatdewaardewordtontleendaande

Risico Ontwikkeling van de (beleids)dekkingsgraad

Desolvabiliteitvaneenpensioenfondswordtgemetenaandehand

vandedekkingsgraad.Dedekkingsgraadbrengtdeverhouding

tussende(netto)activaenpensioenverplichtingentotuitdrukkingen

isdaarmeeeengraadmetervoordefinanciëlepositievaneenpensi-

oenfonds.Debeleidsdekkingsgraadisdegemiddeldedekkingsgraad

vandetwaalfmaandenvoorafgaandaanhetmomentvan

vaststelling.

Destichtingiswettelijkverplichtomdebeleidsdekkingsgraadte

hanterenalsbasisvoorbepaaldebeleidsbeslissingen,bijvoorbeeld

inzakeindexatieenkortingen.Daarnaastisdebeleidsdekkingsgraad

ondermeervanbelangomtebepalenofdestichtingvoldoende

buffersheeft.

Hetinhetkadervanonzejaarrekeningcontroleinaanmerking

genomenrisicoisdatde(beleids)dekkingsgraadnietjuistwordt

vastgesteld.


-78-

meestrecenterapportagesvandefondsmanagersgecorrigeerdvoor

kasstromentotaanbalansdatum.

Destichtingheeftdewaarderingsgrondslagenvoordebeleggingen

beschrevenindeparagraafalgemenegrondslagenvoorhetopstellen

vandejaarrekeningeneennaderetoelichtingopgenomenintoelichting

1totenmet5.Uitdezetoelichtingblijktdatper31december2016

€630miljoenisbelegdinniet-(beurs)genoteerdefondsen,waarvan

€264miljoenbetrekkingheeftopvastgoedfondsen,€257miljoenop

privateequityfondsenen€109miljoenophypotheekfondsen.Dit

betreft7,3%vandetotalebeleggingen.Voortsheeftdestichting(per

saldo)eenbedragvan€491miljoenaaninterestrateswapsopde

balansverantwoord.


genomenrisicoisdatdeniet-(beurs)genoteerdebeleggingenniet

juistgewaardeerdzijn.

Risico

Detechnischevoorzieningenwaaronderdevoorzieningpensioen-

verplichtingenbetreffeneensignificantepostindebalansvande

stichting.DetechnischevoorzieningendienenkrachtensdePensioen-

wettewordengewaardeerdopmarktwaarde.Dewaarderingis

gevoeligvoordegehanteerde(actuariële)veronderstellingenen

schattingselementen.Hierligteenaantalbelangrijkeconventiesaan

tengrondslagnamelijkdatvoordewaarderinguitgegaanwordtvan

dedoorDNBgepubliceerderentetermijnstructuuralsmededemeest

recenteinformatie(tafels)omtrentdelevensverwachting,zoals

gepubliceerddoorhetKoninklijkActuarieelGenootschap(AG).In

aanvullingopdetafelswordtgecorrigeerdvoordeingeschatteervar-

ingssterftebijdestichting,zijndedefondsspecifiekeervaringssterfte.

Dezeveronderstellingenhebbentezamenmetdehoogtevande

kostenopslag,waaraaneveneensschattingentengrondslagliggen,

bijzondereaandachtgehadinonzecontrole.

Destichtingheeftdewaarderingsgrondslagenvoordevoorziening

pensioenverplichtingenbeschrevenindeparagraafalgemenegrond-

slagenvoorhetopstellenvandejaarrekeningeneennaderetoe-

lichtingopgenomenintoelichting13.Uitdezetoelichtingblijktdat

(schattings)wijzigingenhebbenplaatsgevondenmetbetrekkingtot

degehanteerdeprognosetafelenervaringssterfte.


genomenrisicoisdatdetechnischevoorzieningenniettoereikend

gewaardeerdzijn.

Onze controleaanpak

Bijdecontrolevandetechnischevoorzieningenhebbenwijgebruik-

gemaaktvandewerkzaamhedenvandecertificerendactuarisvande

stichting.Decertificerendactuarisonderzoektondermeerdetoe-

reikendheidvandetechnischevoorzieningenendenalevingvaneen

aantalspecifiekewettelijkebepalingen.Decertificerendactuarisheeft

daarbijgebruikgemaaktvandedooronsinhetkadervandejaarreken-

ingcontroleonderzochtebasisgegevens,waaronderdepensioenaan-

sprakenvandeelnemers.Gegevenonzeeindverantwoordelijkheid

voorhetoordeeloverdejaarrekeningalsgeheelhebbenwijmetde

certificerendactuarisonzeplanning,werkzaamheden,verwachtingen

enuitkomstenafgestemdvoordecontrolevanboekjaar2016.Hierbij

hebbenwijspecifiekaandachtgevraagdvoordetoetsvandeervarings-

sterfteopbasisvandetoegepasteprognosetafelsendeeffectenvande

wijzigingenhierin,detoereikendheidvandekostenopslagalsmedede

toepassingvandedoorDNBgepubliceerderentetermijnstructuur.

Wijhebbendegehanteerdewaarderingsgrondslagenbeoordeelden

controlewerkzaamhedenuitgevoerdopdewaarderingvandevoor-

zieningpensioenverplichtingenper31december2016.

• Daartoehebbenwijonseenbeeldgevormdvanderedelijkheidvan

deaannamesenschattingenvanhetbestuurmetbetrekkingtotde

gekozenactuariëlegrondslagenalsmededeuitkomstenvanhet

actuariëlegrondslagenonderzoekendegehanteerdewaarderings-

grondslagenbesprokenmetdecertificerendactuaris.

• Hierbijhebbenwijmetinachtnemingvanhetoordeelvande

certificerendactuaris,geletopdebesluitvormingvanhetbestuur,

derecentheidvanbeschikbaargrondslagenonderzoek,detoetsing

opdeonderbouwingvandedaarinopgenomenveronderstellingen,

deuitkomstenvanbeschikbaretussentijdseevaluaties,deuitkom-

stenvandeactuariëleanalyseovermeerderejarenendeaanwezig-

heidvaneenconsistentegedragslijn.

• Daarnaasthebbenwijcontrolewerkzaamhedenuitgevoerdomde

gehanteerdebasisgegevenstetoetsen,waaronderhetevalueren

vandejuistewerkingvandeinternebeheersmaatregelenbijde

pensioenuitvoeringsorganisatie,hetverrichtenvanaansluitwerk-

zaamhedenmetdepensioenadministratievoorwatbetreftde

aantallenendeaansprakenenhetbeoordelenvanhetverloopen

deuitkomstenvandeactuariëleanalyse.

Waardering van en toelichting ten aanzien van de technische voorzieningen


-79-

Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen andere informatieNaastdejaarrekeningenonzecontroleverklaringdaarbij,omvathetjaarverslagandereinformatie,diebestaatuit:• hetbestuursverslag,bestaandeuithetvoorwoordenhetverslagvanhetbestuur;• deoverigegegevens;• deandereinformatiebestaandeuitdekerngegevens,organisatievanhetfonds,functiesennevenfunctiesbestuur,organenen

commissies,berichtvanhetverantwoordingsorgaanenhetverslagvanderaadvantoezicht.

Opgrondvanonderstaandewerkzaamhedenzijnwijvanmeningdatdeandereinformatie:• metdejaarrekeningverenigbaarisengeenmateriëleafwijkingenbevat;• alleinformatiebevatdieopgrondvanTitel9Boek2BWisvereist.

Wijhebbendeandereinformatiegelezenenhebbenopbasisvanonzekennisenonsbegrip,verkregenvanuitdejaarrekeningcontroleofanderszins,overwogenofdeandereinformatiemateriëleafwijkingenbevat.MetonzewerkzaamhedenhebbenwijvoldaanaandevereisteninTitel9Boek2BWendeNederlandseStandaard720.Dezewerkzaamhedenhebbennietdezelfdediepgangalsonzecontrolewerkzaamhedenbijdejaarrekening.

Hetbestuurisverantwoordelijkvoorhetopstellenvandeandereinformatie,waaronderhetbestuursverslagendeoverigegegevensinovereenstemmingmetTitel9Boek2BW.

Beschrijving van verantwoordelijkheden voor de jaarrekening

Verantwoordelijkheden van het bestuur en de raad van toezicht voor de jaarrekeningHetbestuurisverantwoordelijkvoorhetopmakenenhetgetrouwweergevenvandejaarrekeninginovereenstemmingmetTitel9Boek2BW.Inditkaderishetbestuurverantwoordelijkvooreenzodanigeinternebeheersingdiehetbestuurnoodzakelijkachtomhetopmakenvandejaarrekeningmogelijktemakenzonderafwijkingenvanmaterieelbelangalsgevolgvanfoutenoffraude.

Bijhetopmakenvandejaarrekeningmoethetbestuurafwegenofdestichtinginstaatisomhaarwerkzaamhedenincontinuïteitvoorttezetten.Opgrondvangenoemdverslaggevingsstelselmoethetbestuurdejaarrekeningopmakenopbasisvandecontinuïteitsveronderstelling,tenzijhetbestuurhetvoornemenheeftomdestichtingteliquiderenofdeactiviteitentebeëindigenofalsbeëindiginghetenigerealistischealternatiefis.Hetbestuurmoetgebeurtenissenenomstandighedenwaardoorgeredetwijfelzoukunnenbestaanofdestichtinghaaractiviteitenincontinuïteitkanvoortzetten,toelichtenindejaarrekening.

Hetbesluitvanhetbestuurtotvaststellingvandejaarrekeningisonderworpenaandegoedkeuringvanderaadvantoezicht.

Onze verantwoordelijkheden voor de controle van de jaarrekeningOnzeverantwoordelijkheidishetzodanigplannenenuitvoerenvaneencontroleopdrachtdatwijdaarmeevoldoendeengeschiktecontrole-informatieverkrijgenvoorhetdooronsaftegevenoordeel.

Onzecontroleisuitgevoerdmeteenhogematemaargeenabsolutematevanzekerheidwaardoorhetmogelijkisdatwijtijdensonzecontrolenietallemateriëlefoutenenfraudeontdekken.

Afwijkingenkunnenontstaanalsgevolgvanfraudeoffoutenenzijnmaterieelindienredelijkerwijskanwordenverwachtdatdeze,afzonderlijkofgezamenlijk,vaninvloedkunnenzijnopdeeconomischebeslissingendiegebruikersopbasisvandezejaarrekeningnemen.Dematerialiteitbeïnvloedtdeaard,timingenomvangvanonzecontrolewerkzaamhedenendeevaluatievanheteffectvanonderkendeafwijkingenoponsoordeel.

Wijhebbendezeaccountantscontroleprofessioneel-kritischuitgevoerdenhebbenwaarrelevantprofessioneleoordeelsvormingtoegepastinovereenstemmingmetdeNederlandsecontrolestandaarden,ethischevoorschriftenendeonafhankelijkheidseisen.Onzecontrolebestondonderandereuit:• hetidentificereneninschattenvanderisico’sdatdejaarrekeningafwijkingenvanmaterieelbelangbevatalsgevolgvanfoutenof

fraude,hetinreactieopdezerisico’sbepalenenuitvoerenvancontrolewerkzaamhedenenhetverkrijgenvancontrole-informatiedievoldoendeengeschiktisalsbasisvooronsoordeel.Bijfraudeishetrisicodateenafwijkingvanmaterieelbelangnietontdektwordtgroterdanbijfouten.Bijfraudekansprakezijnvansamenspanning,valsheidingeschrifte,hetopzettelijknalatentransactiesvastteleggen,hetopzettelijkverkeerdvoorstellenvanzakenofhetdoorbrekenvandeinternebeheersing;

• hetverkrijgenvaninzichtindeinternebeheersingdierelevantisvoordecontrolemetalsdoelcontrolewerkzaamhedenteselecterendiepassendzijnindeomstandigheden.Dezewerkzaamhedenhebbennietalsdoelomeenoordeeluittesprekenoverdeeffectiviteitvandeinternebeheersingvandestichting;


-80-

• hetevaluerenvandegeschiktheidvandegebruiktegrondslagenvoorfinanciëleverslaggevingenhetevaluerenvanderedelijkheidvanschattingendoorhetbestuurendetoelichtingendiedaaroverindejaarrekeningstaan;

• hetvaststellendatdedoorhetbestuurgehanteerdecontinuïteitsveronderstellingaanvaardbaaris.Tevenshetopbasisvandeverkregencontrole-informatievaststellenofergebeurtenissenenomstandighedenzijnwaardoorgeredetwijfelzoukunnenbestaanofdestichtinghaaractiviteitenincontinuïteitkanvoortzetten.Alswijconcluderendatereenonzekerheidvanmaterieelbelangbestaat,zijnwijverplichtomaandachtinonzecontroleverklaringtevestigenopderelevantegerelateerdetoelichtingenindejaarrekening.Alsdetoelichtingeninadequaatzijn,moetenwijonzeverklaringaanpassen.Onzeconclusieszijngebaseerdopdecontrole-informatiedieverkregenistotdedatumvanonzecontroleverklaring.Toekomstigegebeurtenissenofomstandighedenkunnenerechtertoeleidendatdestichtinghaarcontinuïteitnietlangerkanhandhaven;

• hetevaluerenvandepresentatie,structuureninhoudvandejaarrekeningendedaarinopgenomentoelichtingen;• hetevaluerenofdejaarrekeningeengetrouwbeeldgeeftvandeonderliggendetransactiesengebeurtenissen.

Wijcommunicerenmetderaadvantoezichtenhetbestuuronderandereoverdegeplandereikwijdteentimingvandecontroleenoverdesignificantebevindingendieuitonzecontrolenaarvorenzijngekomen,waarondereventuelesignificantetekortkomingenindeinternebeheersing.

Wijbevestigenaanderaadvantoezichtenhetbestuurdatwijderelevanteethischevoorschriftenoveronafhankelijkheidhebbennageleefd.Wijcommunicerenookmetderaadvantoezichtenhetbestuuroverallerelatiesenanderezakendieredelijkerwijsonzeonafhankelijkheidkunnenbeïnvloedenenoverdedaarmeeverbandhoudendemaatregelenomonzeonafhankelijkheidtewaarborgen.

Wijbepalendekernpuntenvanonzecontrolevandejaarrekeningopbasisvanallezakendiewijmetderaadvantoezichtenhetbestuurhebbenbesproken.Wijbeschrijvendezekernpunteninonzecontroleverklaring,tenzijditisverbodendoorwet-ofregelgevingofinbuitengewoonzeldzameomstandighedenwanneerhetnietvermeldeninhetbelangvanhetmaatschappelijkverkeeris.

DenHaag,22juni2017

Ernst&YoungAccountantsLLPw.g.S.B.SpiessensRA


-81-

Actuariële verklaring

Opdracht DoorPensioenfondsHoreca&CateringteZoetermeerisaanMercer(Nederland)B.V.deopdrachtverleendtothetafgevenvaneenactuariëleverklaringalsbedoeldindePensioenwetoverhetboekjaar2016.

Onafhankelijkheid AlswaarmerkendactuarisbenikonafhankelijkvanPensioenfondsHoreca&Catering,zoalsvereistconformartikel148vandePensioenwet.Ikverrichtgeenanderewerkzaamhedenvoorhetpensioenfonds.

Gegevens Degegevenswaaropmijnonderzoekisgebaseerd,zijnverstrektdoorentotstandgekomenonderdeverantwoordelijkheidvanhetbestuurvanhetpensioenfonds.Voordetoetsingvandetechnischevoorzieningenenvoordebeoordelingvandevermogenspositiehebikmijgebaseerdopdefinanciëlegegevensdietengrondslagliggenaandejaarrekening.

Afstemming accountant OpbasisvandedoormijendeaccountantgehanteerdeHandreikingheeftafstemmingplaatsgevondenoverdewerkzaamhedenendeverwachtingenbijdecontrolevanhetboekjaar.Voordetoetsingvandetechnischevoorzieningenenvoordebeoordelingvandevermogenspositiealsgeheelhebikdematerialiteitbepaaldop€16,3miljoen.Metdeaccountantbenikovereengekomenomgeconstateerdeafwijkingenboven€1,6miljoenterapporteren.Dezeafsprakenzijnvastgelegdendeuitkomstenvanmijnbevindingenzijnmetdeaccountantbesproken.

Ikhebvoortsgebruikgemaaktvandedoordeaccountantinhetkadervandejaarrekeningcontroleonderzochtebasisgegevens.Deaccountantvanhetpensioenfondsheeftmijgeïnformeerdoverzijnbevindingentenaanzienvandebetrouwbaarheid(materiëlejuistheidenvolledigheid)vandebasisgegevensendeoverigeuitgangspuntendievoormijnoordeelvanbelangzijn.

WerkzaamhedenTeruitvoeringvandeopdrachthebik,conformmijnwettelijkeverantwoordelijkheidzoalsbeschreveninartikel147vandePensioenwet,onderzochtofisvoldaanaandeartikelen126totenmet140vandePensioenwet.Dedoorhetpensioenfondsverstrektebasisgegevenszijnzodanigdatikdiegegevensalsuitgangspuntvandedoormijbeoordeeldeberekeningenhebaanvaard.

Alsonderdeelvandewerkzaamhedenvoordeopdrachthebikondermeeronderzochtof:• detechnischevoorzieningen,hetminimaalvereisteigenvermogenenhetvereisteigenvermogentoereikendzijnvastgesteld;• dekostendekkendepremievoldoetaandegesteldewettelijkevereisten;• hetbeleggingsbeleidinovereenstemmingismetdeprudent-personregel.

Voortshebikmijeenoordeelgevormdoverdevermogenspositievanhetpensioenfonds.Daarbijhebikmijgebaseerdopdetotenmetbalansdatumaangeganeverplichtingenendeopdatmomentaanwezigemiddelenenismedehetfinancieelbeleidvanhetpensioenfondsinaanmerkinggenomen.

Mijnonderzoekhebikzodaniguitgevoerd,dateenredelijkematevanzekerheidwordtverkregendatderesultatengeenonjuisthedenvanmaterieelbelangbevatten.

DebeschrevenwerkzaamhedenendeuitvoeringdaarvanzijninovereenstemmingmetdebinnenhetKoninklijkActuarieelGenootschapgeldendenormenengebruiken,envormennaarmijnmeningeendeugdelijkegrondslagvoormijnoordeel.

Oordeel Detechnischevoorzieningenzijn,overeenkomstigdebeschrevenberekeningsregelsenuitgangspunten,alsgeheelbezien,toereikendvastgesteld.Heteigenvermogenvanhetpensioenfondsisopdebalansdatumlagerdanhetwettelijkvereisteigenvermogen,maarnietlagerdanhetwettelijkminimaalvereisteigenvermogen.

Metinachtnemingvanhetvoorafgaandehebikmijervanovertuigddatisvoldaanaandeartikelen126totenmet140vandePensioenwet,metuitzonderingvanartikel132waaraannietwordtvoldaanomdathetaanwezigeigenvermogenlagerisdanhetvereisteigenvermogen.

Opbasisvandeuitkomstenvandeuitgevoerdehaalbaarheidtoetsin2016concludeerikdatersprakeisvandeverwachtingdathetpensioenresultaatcirca86%bedraagt.Echter,opbasisvandebeleidsdekkingsgraadopdebalansdatumendeontwikkelingvandeactueledekkingsgraadzalhetpensioenfondsnaarverwachtingopdekortetermijnnietinstaatzijnom(eenvolledige)uitvoeringaanhettoeslagbeleidtekunnengeven.


-82-

Debeleidsdekkingsgraadvanhetpensioenfondsopbalansdatumislagerdandedekkingsgraadbijhetvereisteigenvermogen,dochtenminstegelijkaandedekkingsgraadbijhetminimaalvereisteigenvermogen.

MijnoordeeloverdevermogenspositievanPensioenfondsHoreca&Cateringisgebaseerdopdetotenmetbalansdatumaangeganeverplichtingenendeopdatmomentaanwezigemiddelen.Devermogenspositieisnaarmijnmeningnietvoldoende,omdathetaanwezigeigenvermogenlagerisdanhetvereisteigenvermogen.

Amstelveen,22juni2017

Ir.M.W.HeemskerkAAGverbondenaanMercer(Nederland)B.V.


-83-

Resultaatbestemming volgens statutenIndestatutenisgeenbepalingopgenomenoverdewijzewaarophetsaldovanbatenenlastenmoetwordenverdeeld.Hetvoorstelvoordeverdelingvanhetfondsresultaat2016isopgenomenonderdestaatvanbatenenlasten.Voorgesteldwordt€10,5miljoentoetevoegenaandepremie-egalisatiereserveenhetrestantvan€0,8miljoentengunstetebrengenvandeoverigereserves.Ditvoorstelisverwerktindebalans.

Gebeurtenissen na balansdatumNabalansdatumdedenzichgeenvoordejaarrekeningrelevantegebeurtenissenvoor.


-84-

ColofonPensioenfondsHoreca&Cateringpresenteerthaarjaarverslag2016onlineopwww.phencjaarverslag.nl.

Deze(officiëleenvolledige)PDF-versievanhetonlinejaarverslagvanPensioenfondsHoreca&Cateringishiertedownloaden:www.phencjaarverslag.nl/downloads.

PensioenfondsHoreca&[email protected](079)3631400

Voorbehoud

PensioenfondsHoreca&Cateringbesteeddedegrootstmogelijkezorg

aandesamenstellingvanhetjaarverslag.Tochkunnenfoutenvoorkomen.

Aanfoutenkuntugeenrechtenontlenen.PensioenfondsHoreca&Catering

behoudtzichookhetrechtvoorfoutenteherstellen.

©PensioenfondsHoreca&Catering,2017,www.phenc.nl/voorbehoud®

Jaarverslag 2016...Op 31 december 2016 was de beleidsdekkingsgraad van 105,5% lager dan de vereiste...

Documents

Transcript of Jaarverslag 2016...Op 31 december 2016 was de beleidsdekkingsgraad van 105,5% lager dan de vereiste...