JAARVERSLAG 2016

1

INHOUD Bestuursverslag

1. De Kunsthal in 2016: Outsider Art, Botero’s Latin Life, Summerschool, en Peter Lindbergh p. 2

2. Bericht van de raad van toezicht p. 3

3. Kunsthal als podium

met een programma in breedte en diepte p. 5

4. Levendige binnenstad p. 6

5. Activiteiten & Talentontwikkeling p. 8

6. Cultureel Ondernemerschap p. 9

7. Marketing & Communicatie p. 11

8. Bedrijfsvoering p. 13

9. Toelichting Governance p. 14

10. Facts & Figures p. 15

11. Korte vooruitblik 2017 p. 17 Jaarrekening Bijlages:

A. Tentoonstellingsprogramma en evenementen 2016 B. Kunsthal in de media C. Organisatie en personeel D. Nevenactiviteiten raad van toezicht, directie en medewerkers

2

1. De Kunsthal in 2016: Outsider Art, Botero’s Latin Life, Summerschool en Peter Lindbergh Het was een bijzonder en succesvol jaar voor de Kunsthal. Bijzonder omdat we in 2016 onze eerste grote eigen reizende tentoonstelling hebben geïnitieerd, geproduceerd, getoond en zelfs hebben doorverkocht. Succesvol omdat we ruimschoots het verwachte bezoekersaantal hebben gehaald met maar liefst 211.677 bezoekers, ongekende internationale persaandacht hebben genoten en hogere inkomsten uit sponsoring en fondsenwerving hebben gegenereerd. Het programma was divers, met vele invalshoeken, disciplines en van hoge kwaliteit. In het voorjaar stonden twee grote tentoonstellingen op het programma, waarvan de ‘jumpology’ met een springende Marilyn Monroe van Philip Halsman een prachtig beeld gaf van de techniek achter de fotografie van de twintigste eeuw. De tentoonstelling ‘The Museum of Everything’ was de grootste en misschien wel de meest complexe tentoonstelling uit de historie van de Kunsthal, met meer dan 1500 werken, een architectuur als een labyrint waarin vriend en vijand van ‘outsider art’ danig verrast werd. Met deze tentoonstelling heeft de Kunsthal haar nek uitgestoken en een lans gebroken voor outsider art in Nederland, en daarvoor (inter)nationale erkenning gekregen. In de zomer is het publiek verleid door de Zuid-Amerikaanse muzikale tonen tijdens de Latin Life Sundays buiten de Kunsthal, als onderdeel van de rijke Colombiaanse tentoonstelling van Fernando Botero. Met deze tentoonstelling hebben we geïnvesteerd in een aantrekkelijk internationaal zomerprogramma, onder de noemer Rotterdam Xpanded: een samenwerking tussen Kunsthal Rotterdam, IFFR en Museum Boijmans Van Beuningen. In het vorige jaarverslag stond het plan vermeld onder de naam Rotterdam Rocks. De eerste editie heeft veel positiefs gebracht, zowel in bezoekersaantal binnen- en buiten de Kunsthal als in persaandacht en in de samenwerking tussen de drie instellingen. Het is wel belangrijk dat er extra middelen (zowel financieel als in organisatie) worden geworven voor toekomstige edities, omdat het model anders niet levensvatbaar is. De zomer bood ook ruimte aan het experiment. De tentoonstelling ‘All you can Art’, een samenwerking met Instituto Buena Bista (IBB) in Curaçao, was meer dan alleen een tentoonstelling. Het was een ‘makers space’, een ‘summerschool’, deelname aan het zomercarnaval en een verrassende presentatie ineen. In het verslag wordt uitgebreid stil gestaan bij de activiteiten en de vernieuwing die dit project heeft gebracht. Nieuw is ook dat de Kunsthal de samenwerking met het IBB continueert en komende zomers wederom een gezamenlijke Summerschool met de kunstenaars David Bade en Tirzo Martha en anderen organiseert. Het najaar startte groots met de lancering van de internationale tour van ‘A Different Vision on Fashion Photography’ van Peter Lindbergh, onze eerste reizende productie. De komst van maar liefst tien wereldberoemde topmodellen naar de opening in de Kunsthal, events in de stad met dans, mode en fotografie, een bliksembezoek van Tina Turner en twee overvolle ‘booksignings’ lokte nationale en internationale pers in grote getalen naar Rotterdam. Het feit dat we twee grote internationale sponsors (Swarovski en Marc O’Polo) aan de tentoonstelling hebben weten te binden, is uniek te noemen. De tentoonstelling reist in 2017 verder naar de Kunsthalle in München en naar Palazzo di Venaria Reale in Turijn. De contrastrijke programmering van de Kunsthal werd gestand gedaan door de schitterende tentoonstelling ‘Making Africa’, een samenwerking met het Vitra Design Museum, naast Lindberghs fotografie te plaatsen. Hedendaags Afrikaans design werd met een frisse blik getoond. In het verslag worden de 21 tentoonstellingen en de diverse randprogramma’s en activiteiten genoemd en beschreven. Het was ook het laatste jaar van deze Cultuurplanperiode en het jaar waarin geadviseerd en besloten werd over het culturele veld voor de komende vier jaar. De Kunsthal heeft een positief advies ontvangen en de urgente boodschap voor een hogere subsidie met name om het team te kunnen versterken is in belangrijke mate gehonoreerd. Vooruitlopend op de finale besluitvorming en in lijn met de algemene strategie is besloten om reeds in 2016 te investeren in nieuwe medewerkers. Zakelijk directeur Bas den Hollander, die sinds eind 2012 gedetacheerd was door de gemeente ten behoeve van het verbouwingsproject, heeft in juni afscheid genomen van de Kunsthal en is een nieuwe uitdaging aangegaan. Wij danken Bas voor zijn enorme inzet en de vele projecten die hij na en naast de verbouwing van 2013 heeft weten te realiseren. Zijn bijdrage is van enorme waarde geweest voor het voortbestaan en groei van de Kunsthal. Wij danken tevens de gemeente voor het feit dat zij Bas den Hollander voor deze lange periode aan ons heeft uitgeleend.

3

In het najaar van 2016 is veel tijd gestoken in het werven van een nieuwe zakelijk directeur. Deze is gevonden in de persoon van Herman van Karnebeek, die op 1 december is begonnen en zich onder andere zal bezighouden met het verbeteren van de eigen inkomsten. Naast Herman is er begin 2016 een extra medewerker communicatie aangenomen en in april een medewerker fondsenwerving die zich met name richt op het werven van particuliere giften. Daarmee investeren wij in onze capaciteit om structureel meer eigen inkomsten te verwerven. Daarnaast is er een aantal vacatures ingevuld vanwege natuurlijk verloop. Deze worden beschreven in op bladzijde 14 en in Bijlage C Organisatie en personeel. De extra wervings-, advies- en salariskosten die hiermee gepaard zijn gegaan, hebben een negatief effect gehad op het resultaat van 2016. In combinatie met een aantal andere zaken heeft dat er toe geleid dat wij helaas het voor 2016 begrote resultaat niet hebben gehaald. Een analyse van het resultaat is opgenomen in de toelichting bij de jaarrekening. De directie en enkele medewerkers van de Kunsthal hebben zich het afgelopen jaar intensief beziggehouden met het verstevigen van de banden met en zich ingezet voor samenwerkingen in de stad. Naast het bijwonen van talrijke vergaderingen van regieraad Hoboken, Stichting Museumpark, overleggen rond de bouw van het Collectiegebouw, Rotterdam Xpanded, MASH-UP, Rotterdam Economic Council, projectgroep Vestigingsklimaat, besprekingen met RRKC, en door zitting te nemen in de projectgroep Internationale Keuken, educatie-overleggen met KCR, werkgroep Publieksbereik, werkgroep 21st Century Skills en stuurgroep Netwerk Cultuurmecenaat heeft de Kunsthal ruimschoots haar rol als een van de culturele voortrekkers op zich genomen. Bij het inspreken voor de hoorzitting van commissie ZOCS ten behoeve van het Cultuurplan hebben wij er samen met directie IFFR en Museum Boijmans Van Beuningen voor gekozen, dit gezamenlijk te doen en ons te richten op de samenwerking met een aantrekkelijk internationaal programma als uitgangspunt. Rest mij nog stil te staan bij enkele interne zaken. In 2016 hebben wij als team de tijd genomen om onze strategie voor de komende vijf jaren uit te werken en op afdelingsniveau aan te laten sluiten. Daarbij is er gekozen voor een meer strategiegeleide organisatie met de nadruk op participatie, betrokkenheid, stewardship, beleving en ervaring. Het team is verstevigd en op enkele cruciale posten aangevuld. Ik heb het volste vertrouwen dat wij de komende jaren de vruchten zullen plukken van de investeringen die wij hebben gedaan in mens, opleiding, educatie en techniek. De vele samenwerkingen met tal van partijen binnen en buiten de stad hebben ook dit jaar wederom geleid tot een bruisend en dynamisch jaar. Daarvoor wil ik alle instellingen, gezelschappen, kunstenaars, creatieven en gastcuratoren heel hartelijk danken. We hebben veel geïnvesteerd in gesprekken met onze belangrijkste stakeholder, de gemeente Rotterdam. Deze gesprekken, met name over onze zorgen rond het collectiegebouw, hebben we als zeer constructief en positief ervaren en we hopen van harte dat wij de relatie met de gemeente en haar verschillende instanties ook de komende jaren verder kunnen verstevigen. Mede dankzij de steun en betrokkenheid van vele kunstenaars, musea, partners, bedrijven, fondsen, donateurs, BankGiro Loterij, (culturele) samenwerkingen in de stad, de gemeente, het consortium en alle bezoekers kunnen we terugkijken op een bijzonder Kunsthaljaar. ‘Mapping de Kunsthal’ (zie achterzijde van dit verslag) illustreert de talrijke samenwerkingspartners waarmee de Kunsthal in 2016 heeft samengewerkt. Mijn laatste woord van dank gaat uit naar de raad van toezicht die zich wederom met volle inzet, tijd, energie en vertrouwen van haar belangrijke taak heeft gekweten en naar het team van de Kunsthal, inclusief oproepkrachten, het opbouwteam en de publieksmedewerkers. Op naar een mooi 2017! Emily Ansenk, directeur Kunsthal Rotterdam (februari 2017) 2. Bericht raad van toezicht Kunsthal Rotterdam 2016 is voor de Kunsthal wederom een succesvol jaar geweest. In het afgelopen jaar presenteerde de Kunsthal bijzondere en veelzijdige tentoonstellingen die een breed en nieuw publiek aanspreken. Er zijn grote stappen gezet in de verdere professionalisering van de organisatie en de bedrijfsvoering. Daarmee laat de Kunsthal zien dat het in staat is om met een klein team van betrokken ondernemende professionals een vooraanstaande positie in te nemen in de culturele sector in Rotterdam en daarbuiten.

4

In 2016 zijn er door de RvT vijf vergaderingen gehouden. In deze vergaderingen zijn de reguliere onderwerpen aan de orde geweest die betrekking hebben op het beleid en de bedrijfsvoering van de Kunsthal. Naast deze onderwerpen is afgelopen jaar veel aandacht geschonken aan het cultuurplan 2017-2020 aangezien hier de basis wordt gelegd voor de structurele subsidierelatie met de gemeente Rotterdam, onze belangrijkste stakeholder. Ook is uitvoerig gesproken over de samenwerking met andere partijen in het Museumpark mede in het licht van de komst van het collectiegebouw. In de vergadering van maart is door de RvT besloten, omwille van een meer efficiënte werkwijze, de volgende commissies in te stellen: - Een renumeratiecommissie (onder voorzitterschap van Peter Drion). Zij adviseert de RvT over het

beloningsbeleid en de beoordeling van het functioneren van het bestuur - Een auditcommissie (onder voorzitterschap van Bianca Tetteroo). Deze commissie adviseert de

RvT over het financiële beleid en de uitvoering daarvan inclusief Risk management, Compliance en Governance.

- Een commissie fondsen en sponsoring (onder voorzitterschap van Steven Lubbers). Deze commissie heeft de opgave om jaarlijks nieuwe donoren en sponsors te werven.

De commissies brengen formeel en informeel verslag uit aan de RvT. Door de renumeratiecommissie is een voorstel gedaan voor aanpassing van de pensioenregeling en de verwerking daarvan in een nieuwe arbeidsovereenkomst voor de directeur/bestuurder. Deze is in de RvT bekrachtigd. Wij hebben vanuit het oogpunt van Good Governance, de voormalige accountant controleerde al vele jaren onze boeken, dit jaar de keuze gemaakt voor een nieuwe accountant. De keuze is gevallen op het accountantskantoor Mazars. Medio 2016 zijn wij begonnen met de voorbereidingen voor het invullen van de vacatures in de RvT. Hiertoe zijn verschillende profielschetsen opgesteld. Medio 2016 heeft Bas den Hollander als zakelijk directeur afscheid genomen van de Kunsthal in verband met het aanvaarden van een nieuwe functie elders. Wij bedanken Bas voor zijn grote inzet bij de Kunsthal in de afgelopen jaren. De RvT is betrokken geweest bij de selectie van de nieuwe zakelijk directeur. Wij zijn verheugd dat deze positie per 1 december door Herman van Karnebeek is ingevuld en wensen hem veel succes Dit jaar is wederom een strategiebijeenkomst georganiseerd met de directeur/bestuurder waarin dieper werd ingegaan op de lange termijn ontwikkelingen en ambities van de Kunsthal. Aan het einde van het jaar is een interne zelfevaluatie door de RvT uitgevoerd. Deze evaluatie heeft plaats gevonden deels in aanwezigheid van de directeur/bestuurder. De evaluatie is uitgevoerd aan de hand van een vragenlijst die van tevoren aan de deelnemers is toegestuurd. Het is de bedoeling in 2017 de evaluatie extern uit te laten voeren. Buiten de reguliere vergaderingen nam de RvT deel aan openingen van tentoonstellingen en andere zakelijke en culturele initiatieven en bijeenkomsten die door de Kunsthal zijn georganiseerd. Alles in ogenschouw genomen is de RvT van mening dat wij adequaat toezicht hebben gehouden op de directie en de wijze waarop zij de organisatie aansturen. Tot slot willen wij de directie en medewerkers van harte bedanken en complimenteren voor hun inzet en de geleverde prestaties in 2016. Arjan Schakenbos, Voorzitter raad van toezicht Kunsthal Rotterdam Samenstelling van de RvT in 2016:

- De heer drs. A.J.M. Schakenbos (1957), voorzitter bestuurder Vestia - De heer Mr. P.J.M. Drion (1947), partner Van Traa Advocaten N.V. - De heer V.S. Mentzel (1945), voormalig staffotograaf NRC Handelsblad - De heer S. P. Lubbers (1967), directeur van de Hollandia Groep - Mevrouw drs. B. E. M. Tetteroo (1969), lid Raad van Bestuur van Achmea

Zie Bijlage D voor het overzicht nevenactiviteiten raad van toezicht, directie en medewerkers.

5

3. Kunsthal als podium met een programma in de breedte en in de diepte Flexibel en contrastrijk De Kunsthal is een toverdoos met flexibele programmering. Daarmee kan zij dwarsverbanden laten zien op het gebied van kunst, cultuur, design en lifestyle en inspelen op actualiteiten. Talrijke doelgroepen ontmoetten elkaar afgelopen jaar in het entreegebied van de Kunsthal: van ‘outsider artists’, fotografieliefhebbers en fashionista’s tot illustratoren, kunstliefhebbers, designfans, Rotterdammers, scholieren, vriendinnenclubs en getalenteerde jongeren. De Kunsthal functioneert wederom zoals het bedoeld is: een Palais des Festivals waar altijd iets te ontdekken is (zie bijlage A Tentoonstellingsprogramma en evenementen).

De start van het jaar wordt gevierd met de ‘Greenchoice Warmetruiendag’ in het kader van de tentoonstelling ‘Knitware. Breimode van Chanel tot Westwood’. Verschillende initiatieven zoals Granny’s Finest, Ja Wol en World of Warmth laten het publiek breien en geven workshops. De Keith Haring tentoonstelling gaat zijn laatste week in en in het kader van Art Rotterdam vindt een debat plaats over Sovjet Design. De mix van grote internationale tentoonstellingen samen met nationale of regionale projecten en de kruisbestuiving tussen luchtige thema’s en verdieping zorgen voor de dynamiek die zo uniek is voor de Kunsthal. Philippe Halsmans fotografische experimenten gelijktijdig geprogrammeerd met de persoonlijke wereld van onconventionele ‘outsider artists’ in ‘The Museum of Everything’ tonen de kracht van creativiteit. Bezoekers die voor Peter Lindbergh komen, zijn aangenaam verrast door de innovatieve Afrikaanse ontwerpen. Tegelijkertijd zijn designliefhebberseventsonder de indruk van de menselijke zwart-wit portretten die Lindbergh maakt van topmodellen en andere beroemdheden. Verdieping en engagement Outsider art ‘kunst buiten het reguliere kunstcircuit’ stijgt in aanzien binnen de kunstwereld, en de Kunsthal haakt daarop aan met de tentoonstelling ‘The Museum of Everything’. Een paar weken voor de opening van het Outsider Art Museum in de Hermitage Amsterdam presenteert de Kunsthal een groots overzicht van honderd onafhankelijke en niet-academische kunstenaars uit de 19e, 20e en 21e eeuw. In dezelfde periode ontdekt het publiek in Hal 1 de fotografische experimenten van Philippe Halsman die vooral beroemd werd van zijn samenwerking met Salvador Dalí en Alfred Hitchcock, en zijn ‘jumpology’ fotografie. Meer dan driehonderd niet eerder getoonde werken, waaronder contactafdrukken, vintage prints en originele fotomontages, tonen Halsmans constante zoektocht naar fotografische (on)mogelijkheden. De verschillende kabinetten hebben een participatief en educatief doel en worden intensief bezocht. De Kunsthal als publiekslaboratorium: All you can Art en Summerschool In de aanloop naar de zomer werft de Kunsthal actief op scholen op zoek naar gemotiveerde jongeren tussen 14 en 24 jaar. Dit resulteert in de start van de Summerschool waar 32 talentvolle jongeren in het atelier, dat onderdeel uitmaakt van de tentoonstelling All you can Art, zes weken lang onderwijs en begeleiding krijgen door kunstenaars volgens het aloude leermodel van meester-gezel. Van 12 juli tot en met 19 augustus werken ze in de Kunsthal onder de bezielende leiding van David Bade, Tirzo Martha en het IBB team, alumni van IBB en gastkunstenaars onder wie Ronald Cornelissen, Marieke Zwart en Machteld Solinger. Ze leren verschillende technieken over houtgraveren, tekenen en portretteren, krijgen kunstgeschiedenis- en cultuurbeschouwingslessen, doen ervaring op met het werken op specifieke locaties, en nemen deel aan het Zomercarnaval waarvoor ze de artistieke prijs winnen. Het is voor het eerst dat jongeren en kunstenaars totale experimentele vrijheid krijgen in de Kunsthal om te werken en te leren. De Kunsthal is van mening dat de onderwijsmethode volgens meester-gezel een plek verdient om zich in Nederland te wortelen en zowel het IBB als de Kunsthal hebben het commitment uitgesproken de komende twee jaar samen te werken op een vergelijkbare manier zoals nu in de Kunsthal gebeurt. De werkwijze die David Bade en Tirzo Martha ontwikkeld hebben en de kans die ze jongeren geven, werkt inspirerend en is van belang voor het Nederlandse kunstonderwijs op alle niveaus, van academies tot de kunst-educatieprogramma’s in het primair en voortgezet onderwijs. Tijdens zogenaamde Denktanks, bijeenkomsten met vakpubliek, is de toekomst van het kunstonderwijs aan bod gekomen. Op 19 augustus is de Summerschool feestelijk afgerond in de Kunsthal met voor alle trotse jongeren een diploma-uitreiking en een eindpresentatie. Bezoekers zijn continu getuige van de activiteiten en kunnen aan bepaalde onderdelen deelnemen. Ook Jet Bussemaker, demissionair minister van OCW, en Birgit Donker, directeur Mondriaan Fonds, bezochten All you can Art in de Kunsthal én Instituto Buena Bista op Curaçao om zich te verdiepen in deze kunstonderwijsaanpak. Het online verslag over de Summerschool is te bekijken op de website.

6

De Kunsthal als podium voor verschillende (museale) partners en kunstenaars De Kunsthal heeft door haar jarenlange expertise met het maken en presenteren van kwalitatief hoogstaande tentoonstellingen een belangrijke functie in het ontsluiten van bijzondere (inter)nationale collecties voor een breed publiek. Zij fungeert vaak als platform voor diverse musea, kunstenaars, particuliere verzamelaars, stichtingen en (maatschappelijke of culturele) instellingen. Ook in 2016 heeft ze deze taak succesvol uitgevoerd met een breed scala aan onderwerpen.

‘Fatale kunst’ over de Nederlandse beeldhouwster Sara de Swart is een verfijnde fin-de-siècle tentoonstelling die De Swarts collectie ontsluit samen met haar eigen werk. Door uitvoerig onderzoek van kunsthistoricus Jaap Versteegh en dankzij kunsthistorisch belangrijke bruiklenen uit privécollecties en musea biedt de tentoonstelling een gezicht aan de relatief onbekende Sara de Swart. In 2016 is veel aandacht voor particuliere Nederlandse verzamelingen. Zo presenteert ‘Bloodywood’ een unieke collectie handbeschilderde filmaffiches uit Ghana van verzamelaar Mandy Elsas. Zijn verzameling van 750 exemplaren, die hij op zijn vele bezoeken aan Ghana verzamelde, is inmiddels uitgegroeid tot een historisch document van betekenis en vastgelegd in een uitvoerige publicatie. De tentoonstelling ‘Kwakzalvers en Tandentrekkers. Tandheelkunde in de prentkunst’ laat aan de hand van bijna 250 prenten en diverse attributen zien hoe er tussen 1470 en 1870 naar tandheelkunde wordt gekeken. De omvangrijke publicatie 'Tandheelkunde in de prentkunst', samengesteld door dr. Gert Schade, vormt de leidraad voor de tentoonstelling die een levendig en hilarisch beeld geeft van de tandentrekkerij uit die tijd.

Ook het historische overzicht van objecten van bakeliet en gerelateerde materialen vindt een podium in de Kunsthal, ter gelegenheid van het 25-jarig bestaan van de Amsterdam Bakelite Collection. Deze verborgen particuliere collectie met ontwerpen van vijfentwintig vooraanstaande vormgevers onder wie Philipe Starck, Friso Kramer en Isamu Noguchi is het ontsluiten meer dan waard.

Ter gelegenheid van North Sea Jazz krijgt fotograaf Pieter Boersma in de Kunsthal een podium met zijn ongepolijste jazzbeelden. In zijn tentoonstelling ‘Drumming’ plaatst Boersma, met oog voor de achtergrond, de drummer in de spotlight. Inspringen op de actualiteit De Kunsthal creëert ook ruimte om in te springen op de actualiteit, door bijvoorbeeld in een kort tijdsbestek een presentatie voor te bereiden over ‘De Zwaan van Rotterdam’. Deze tentoonstelling laat 20 jaar Erasmusbrug zien, samengesteld met het publiek aan de hand van inzendingen zoals waardevolle foto’s, souvenirs, verhalen en unieke objecten, in samenwerking met architect Ben van Berkel en UN Studio. Het 25-jarig bestaan van BoekieBoekie, het Nederlandse literaire tijdschrift voor kinderen en podium voor schrijvers, illustratoren en kinderen, is gevierd met de feestelijke presentatie van de jubileumuitgave, de 100ste BoekieBoekie, en een tentoonstelling. Regelmatig komen op korte termijn inhoudelijk sympathieke projecten langs die goed bij de Kunsthal passen. Zoals de tentoonstelling ‘Uit het leven getekend’ met rechtbanktekeningen van de 86-jarige Rotterdammer Chris Roodbeen. Roodbeen, nog steeds actief als rechtbanktekenaar, ziet vele rechtbanken van binnen en in zijn tekeningen komt een halve eeuw rechtsgeschiedenis voorbij. Ook de tentoonstelling Beelder… van J.A. Deelder past in deze serie van tentoonstellingen die een totaal eigen karakter hebben, een specifieke doelgroep aanspreken en vaak mediageniek zijn. 4. Levendige Binnenstad Net als bij de Gaultiertentoonstelling in 2013, de James Bondtentoonstelling in 2014 en de Keith Haring tentoonstelling in 2015 is het de Kunsthal wederom gelukt om grootstedelijke samenwerkingsverbanden aan te gaan en te zorgen voor zichtbaarheid in de stad, zoals onderstaande voorbeelden laten zien. Met trots kan de Kunsthal terugkijken op de succesvolle tentoonstelling ‘Peter Lindbergh. A Diffferent Vision on Fashion Photography’ die zijn wereldprèmiere in Rotterdam beleeft en 110.000 bezoekers op de been brengt. Peter Lindbergh behoort tot op de dag van vandaag tot de meest invloedrijke modefotografen van de afgelopen veertig jaar, en dat blijkt uit de enorme respons uit binnen- en buitenland.

7

Peter Lindbergh fotoshoot en Citydressing In april vindt in samenwerking met de Rotterdamse haven een bijzondere fotoshoot plaats. Peter Lindbergh, die bij voorkeur industriële locaties gebruikt, strijkt samen met zijn team en medewerkers van Vogue Nederland neer op het terrein van het bedrijf EMO waar topmodel Lara Stone en opkomend talent Elisa Hupkes de hoofdrol spelen in een fotoshoot. Het zijn deze foto’s die zowel een plek vinden in de tentoonstelling als in de stad als eye-catchers, zoals op de Delftse Poort en op de gevel van hotelpartner Mainport. In de LED schermprogrammering in de hal van Centraal Station is eveneens een impressie van de fotoshoot opgenomen. Openingsweekend Peter Lindbergh tijdens opening culturele seizoen, 8 t/m 10 september Met een financiële bijdrage van Rotterdam Festivals kon de Kunsthal verschillende events gerelateerd aan de Peter Lindbergh tentoonstelling organiseren voor een breed publiek onder de noemer ‘Rotterdam. City of Fashion and Photography’. De openingsweek is in samenwerking met de Willem de Kooning Academie ingeluid met een Masterclass door Peter Lindbergh en gastcurator Thierry-Maxime Loriot. Een paar honderd studenten kwamen naar de Kunsthal om de topfotograaf vragen te stellen. Aansluitend opende Peter Lindbergh de pop-up tentoonstelling, met foto’s van de shoot in de Rotterdamse haven, in de hal van het Centraal Station. Met een sneak preview van de jubileumvoorstelling TING! van Scapino Ballet, toestromend publiek en pers is Lindberghs aanwezigheid in Rotterdam publiek gemaakt. Op vrijdag verzamelt internationale pers zich bij de Kunsthal om met Peter Lindbergh en maar liefst zeven Supermodellen (Milla Jovovich, Amber Valletta, Nadja Auermann, Tatjana Patitz, Karen Alexander, Cecillia Chancellor en Lara Stone) voor het eerst de tentoonstelling te bezoeken. In aanwezigheid van Lindbergh en een trotse burgemeester Ahmed Aboutaleb bezoekt Tina Turner ‘s avonds tijdens de exclusieve preview in de Kunsthal de tentoonstelling van de fotograaf met wie zij al jaren bevriend is. Twee portretten van Turner zijn ook in de tentoonstelling te bewonderen. De indrukwekkende line-up van Supermodellen breidt zich op zaterdag verder uit met Cindy Crawford en Eva Herzigova. Het is uniek voor Nederland dat deze Supermodellen vanuit alle windstreken afreizen om de ‘red carpet’ wereldpremière van de tentoonstelling van de Peter Lindbergh bij te wonen. De opening is met optredens van de Zwitserse contortionist Nina Burri en Duitse zanger Tom Hanreich een spektakel van grote internationale allure. De overweldigende opkomst van deze bijzondere gasten maakt het uitgebreide openingsweekend van de tentoonstelling tot een spetterend succes met ongelofelijk veel media-aandacht, booming op sociale media (door zulke invloedrijke ‘influencers’) en maar liefst 6000 genodigden en bezoekers. Rotterdam Xpanded, 18 juni t/m 18 september De Kunsthal Rotterdam slaat samen met International Film Festival Rotterdam (IFFR) en Museum Boijmans Van Beuningen voor de eerste keer de handen ineen voor Rotterdam Xpanded: een multidisciplinair programma met bijzondere films en tentoonstellingen van internationaal geroemde kunstenaars. Naast de tenten van IFFR White Nights’ en de installatie van Olafur Eliasson programmeert de Kunsthal een overzichtstentoonstelling van de wereldberoemde Colombiaanse kunstenaar Fernando Botero. De drie programma’s vallen vijf dagen lang samen: van woensdag 13 t/m zondag 17 juli. Deze dagen zijn de Kunsthal en Museum Boijmans tot 22.00 uur geopend. Om de samenwerking te vieren, is er op woensdag 13 juli een feestelijke avond in het Museumpark. De zomerprogrammering zorgt voor meer bezoekers tijdens de voorheen lauwe zomerperiode, en voor beduidend meer toeristen van binnen én buiten Europa, wat blijkt uit ons postcode-onderzoek dat in juni 2016 is gestart. Latin Life Sundays in Museumpark, 9 zondagen in juli en augustus Negen zondagen, van 3 juli tot en met 28 augustus, organiseert de Kunsthal in het kader van Rotterdam Xpanded ter gelegenheid van de Botero tentoonstelling Latin Life Sundays. Publiek geniet iedere zondag vanaf 14.00 uur van een gevarieerd programma met muziek, dans, eten & cocktails, theater, circus en poëzie in de Kunsthal en in het Museumpark. Trompettiste Maite Hontelé en Amigos doen de kick-off tijdens North Sea Round Town, waarna een spectaculair salsa event losbarst. Tijdens de Latin Life Sundays zijn er swingende optredens van de Salsability Club en Cuartito Azul. Bezoekers kunnen zelf dansen en basispassen leren onder aanmoediging van dansers van de Salsability Club. De Grote Hulashow met fantastisch hoepelspektakel is van de partij evenals Circus Rotjeknor voor de jonge ‘acrobaatjes’. Het mooie weer maakt iedere zondag tot een groot succes! Publieksonderzoek laat zien dat 50% van de bezoekers expliciet op Latin Life Sundays afkomt. Online verslag is te bekijken op de website.

8

All you can Art - SUMMERSCHOOL en het Zomercarnaval Curaçao en Rotterdam kennen een belangrijke traditie in het jaarlijkse carnaval. Een van de opdrachten voor de jongeren is deelname aan het Rotterdamse Zomercarnaval (zaterdag 30 juli 2016). In de Kunsthal wordt in het atelier onder leiding van kunstenaars Bart Stuart, Klaar van der Lippe en Mette Sterre gewerkt aan een artistieke praalwagen, in samenwerking met TENT Rotterdam en organisator DUCOS. David Bade en Tirzo Martha creëren, in samenwerking met Sculpture International Rotterdam en BKOR (programma’s van CBK Rotterdam) met participanten, een nieuw werk voor Uproot Rotterdam, het pop-up beeldenpark in het Museumpark. De studenten leren omgaan met het werken op een specifieke locatie, de betrokkenheid van publiek bij de totstandkoming van een kunstwerk, en bewustwording over de keuze voor vrij versus commercieel werk. Online verslag van de Summerschool is te bekijken op de website. MASH-UP met IFFR Kunsthal Rotterdam en International Film Festival Rotterdam slaan op vrijdag 28 oktober 2016 voor de derde keer op rij de handen ineen voor MASH-UP! Dat betekent een unieke voorpremière (Nocturnal Animals van Tom Ford), een bijzondere tentoonstelling (Peter Lindbergh. A Different Vision on Fashion Photography), een spectaculair optreden (Ntjam Rosie) en een knallend feest (dj Roop), allemaal in de Kunsthal. Evenementen (Kunsthal als Palais des Festivals) In 2016 zijn veel evenementen georganiseerd om nieuw en bestaand publiek te ‘entertainen’, te laten leren en verrijking aan te bieden. Van lezingen tot Artist Talks, van workshops tot ‘walking lectures’, van grote openingen tot FAMILIEdagen, en van masterclasses tot modelscouts. De Kunsthal biedt naast haar tentoonstellingsprogramma een steeds uitgebreider randprogramma onder de noemer ‘Palais des Festivals’. De Kunsthal sluit daarnaast aan bij jaarlijkse activiteiten zoals de Museumnacht, de Nationale Museumweek, De Derde Dinsdag, North Sea Jazz round Town, Rotterdamse Dakendagen, Amsterdamse UITmarkt en Rotterdam Uitdagen. Ontvangsten Ontvangsten zoals de start van Poetry International, het China Café met spreker Nout Wellink als gast, de Hoboken Lecture, een ING kwartaalbijeenkomst, een teamontbijt van Mothership tot de Urban Trail hardloopwedstrijd door het gebouw en De Derde Dinsdag geven naast openingen van tentoonstellingen, lezingen en events de Kunsthal voortdurend extra ‘schwung’. Bovenstaand zijn slechts enkele voorbeelden waarmee de Kunsthal bijdraagt aan verlevendiging van de stad en het Museumpark (zie bijlage A Tentoonstellingsprogramma en evenementen voor een volledig overzicht).

5. Activiteiten & Talentontwikkeling Samenwerken met partijen binnen en buiten de stad De Kunsthal werkt voor haar programmering samen met partijen binnen en buiten de stad, met jonge talenten en gevestigde namen, om cross-overs tussen de verschillende disciplines te stimuleren. Om afscheid te nemen van de succesvolle Keith Haring tentoonstelling geeft Julia Gruen, directeur van de Keith Haring Foundation in januari een uitverkochte tour door de tentoonstelling. In februari komt de 72-jarige Irene Halsman, dochter van Philippe Halsman, naar Rotterdam voor een exclusieve lezing over haar vaders leven en werk. Tijdens de opening van de tentoonstelling ‘Museum of Everything’ gelijktijdig met de Museumnacht op 5 maart, ‘De nacht van Everything’, bruist de Kunsthal van de activiteiten. Er zijn optredens van de band De Kift, de autodidactische muzikant Harry Merry doet iedereen glimlachen en DJ Git Hyper zorgt voor voetjes van de vloer. Het publiek kan op ‘Jump Date’ met Philippe Halsman, maar niet voordat eerst een bezoek aan de snorrenbar is geweest voor een echte Salvador Dalí snor. Er is ook Estafette-Disco-Breien, publiek kan meewerken aan de langste tekening ooit in de Drawing of Everything en alle tentoonstellingen zijn tot 01.00 uur open. Het Weekend of Everything In het ‘Weekend of Everything’ op 16 en 17 april, tijdens de start van de Nationale Museumweek, zijn internationale outsider artists uit de tentoonstelling ‘Museum of Everything’ te gast. Curator en oprichter James Brett geeft publiek een tour door de tentoonstelling, er zijn verschillende Art Talks en een continu filmprogramma toont documentaires over de kunstenaars. Bijzonder om te vermelden is de vertoning van de documentaire Paradijs Glaswater over de Nederlandse kunstenares Marianne Schipaanboord met aansluitend een vraaggesprek met de filmmaker.

9

De ‘Fanfare voor vooruitstrevende volksmuziek’ nodigt bezoekers uit om te ontdekken wat er mogelijk is met zelfgemaakte muziekinstrumenten en iedereen kan meedoen met ‘The Drawing of Everything’ op een 10 meter lang vel papier. In mei zijn op een drietal zaterdagen Art Talks van outsider artists uit Sicilië samen met internationale curatoren op het gebied van outsider art. Familieprogramma´s In het uitgebreide familieprogramma van de Kunsthal staat actieve deelname centraal. Om dit programma tot een succes te maken werkt de Kunsthal samen met verschillende partners zoals Codarts, ROC Albeda College, de Rotterdamse stichting Proefhof, SKVR en partners bij specifieke tentoonstellingen. De open podium functie van de Kunsthal biedt studenten van diverse opleidingen de kans ervaring op te doen met publiek. Tijdens de schoolvakanties ligt de focus op extra activiteiten voor families, zoals speciale familierondleidingen, workshops en muziek- en theatervoorstellingen. Zo werken kinderen in 2016 in het KunsthalLAB aan een eigen kinderboek in het kader van BoekieBoekie, en gaan families samen door de tentoonstellingen aan de hand van de Kijk&Doe-tochten. Kinderen kunnen zich verkleden in de theaterworkshops van Camie Bonger als personages uit Botero’s schilderijen. Onder het motto ‘I love my teeth’ organiseert de Kunsthal op woensdag 19 oktober samen met het Ivoren Kruis een middag in het teken van gezonde tanden. En tijdens de Peter Lindbergh tentoonstelling gaan jonge generaties ‘Supermodellen’ op reis langs zijn pure zwart-wit fotografie. Talentontwikkeling Het KunsthalLAB is de permanente educatieve ruimte waar kinderen (vanaf 4 jaar) én volwassenen actief participeren door middel van een combinatie van leren, entertainment en sociale interactie. Het KunsthalLAB wordt intensief gebruikt tijdens workshops van het Cultuurtraject en in de vakanties. Naar schatting hebben meer dan 1.200 leerlingen in 2016 het KunsthalLAB bezocht en in schoolverband workshops gevolgd. Daarmee is deze plek dé uitvalsbasis voor schoolklassen, kinderen en volwassenen om elke dag deel te kunnen nemen aan activiteiten. Bij de tentoonstelling Museum of Everything hebben kinderen zelf kunst gemaakt en gepresenteerd in hun eigen ‘Mini-Museum van Everything’. Tijdens Making Africa is het KunsthalLAB omgetoverd tot een designlab waar kinderen hun eigen C-Stunner brillen ontwerpen, en ze ontdekken hoe een camera precies werkt in de workshop Camera Obscura.

Life Long Learning voor volwassenen De Kunsthal zet voortdurend in op ‘life long learning’ en ondersteunt dit met aanvullende activiteiten voor volwassenen. Het gidsenteam van UrbanGuides heeft afgelopen jaar in 344 verschillende rondleidingen meer dan 5000 mensen rondgeleid langs tentoonstellingen en door het gebouw. Aan de hand van lezingen, audiotours, een wekelijks filmprogramma in het Auditorium en Artist Talks krijgen volwassenen meer inhoudelijke verdieping bij de tentoonstellingen. Talentontwikkeling kunstenaars in het programma Kunsthal Light # ‘Kunsthal Light #’ is het talentontwikkelingsprogramma voor jonge, beginnende kunstenaars en richt de spotlight op ‘modern muralists’, urban- en striptekenaars, conceptuele kunst en installaties. In de etalage langs de hellingbaan (Hal 6) krijgen kunstenaars de vrije hand om een ‘site specific’ werk te maken dat bezoekers van buiten (zonder entreeticket) kunnen zien. In 2016 zijn drie edities van Kunsthal Light # georganiseerd. De presentatie van Susanne Inglada (1983) sluit aan bij de tentoonstelling Prospects and Concepts van het Mondriaan Fonds tijdens Art Rotterdam. Inge Aanstoot (1987) wint in 2014 en 2015 respectievelijk de Piketprijs voor Schilderkunst en de Sacha Tanja-penning, reden genoeg om haar uit te nodigen voor Kunsthal Light #14. De Rotterdamse kunstenaar Pim Palsgraaf (1979) studeerde in 2003 cum laude af als fine art student aan de Willem de Kooning Academie in Rotterdam. In Artist Talks met respectievelijk curator Noor Mertens, galeriehouder Thierry Reniers van Galerie Vonkel, en kunsthistoricus Guus Vreeburg hebben deze kunstenaars inzicht gegeven in hun werk- en denkwijze. Bovenstaande activiteiten zijn slechts een greep uit het totale aanbod aan activiteiten.

6. Cultureel Ondernemerschap Ondanks dat het jaar 2016 met een negatief saldo is afgesloten, weet de Kunsthal de economisch lastige tijden goed te doorstaan. De Kunsthal is flexibel, heeft een groot doorzettingsvermogen en is vindingrijk in het vinden van partners en middelen om het tentoonstellings- en activiteitenprogramma

10

ieder jaar weer te kunnen realiseren. De gedrevenheid van de organisatie zorgt ervoor dat de Kunsthal haar bestaansrecht als influencer binnen het culturele werkveld en als instapinstelling bestendigt.

Achtergrond businessmodel Kunsthal Rotterdam Ruim de helft van de exploitatiebegroting wordt door de Kunsthal gedekt uit eigen inkomsten. Ondanks de grote competitie met collega-instellingen op het gebied van fondsen en sponsoring uit het bedrijfsleven is de Kunsthal er opnieuw in geslaagd om waardevolle partnerships af te sluiten en genereuze donaties te ontvangen. De Kunsthalformule waarmee met een contrastrijke programma een breed publiek wordt bereikt, ligt ten grondslag aan het businessmodel waarin grootschalige tentoonstellingen de kleinschalige financieren. Hoofdsponsor ING ING heeft zich als hoofdsponsor voor een periode van drie jaar (2015-2017) aan de Kunsthal verbonden, met als gezamenlijke missie kunst en cultuur voor een breed publiek toegankelijk te maken. Onze visie “Door beter te leren kijken, kan je meer zien” dragen we samen uit met als belangrijkste onderdeel van het hoofdsponsorschap dat ING het busvervoer mogelijk maakt van Rotterdamse scholieren die anders niet naar de Kunsthal komen. In 2016 zijn 840 leerlingen van negen verschillende Basis Onderwijs- en Voortgezet Onderwijsinstellingen met de Kunstbuzz naar de Kunsthal gereden. Voor de tentoonstelling ‘Peter Lindbergh. A Different Vision on Fashion Photography’ heeft ING een ‘green screen’ onder de naam ‘Model for a Moment’ mogelijk gemaakt. Dit fotomoment gaf de bezoekers een kans om hun Kunsthalbezoek te delen op social media. ‘Model for a Moment’ heeft op de Facebook-pagina van de Kunsthal geleid tot 7.675 vrolijke, serieuze en gekke portretten, en geeft een visueel overzicht van de pluriformiteit van de Kunsthalbezoekers. Daarnaast hebben David Bade en Tirzo Martha, in samenwerking met de Summerschool studenten, een monumentaal beeld gemaakt voor in de tuin van het ING Hoofdkantoor in Amsterdam Zuidoost. Begunstiger BankGiro Loterij De belangrijkste begunstiger van de Kunsthal is de BankGiro Loterij, dé cultuurloterij van Nederland. Sinds 2007 heeft de Kunsthal ruim 2,6 miljoen euro ontvangen van de BankGiro Loterij, hetgeen in een tijd van een terugtrekkende overheid van groot belang is. In de herfst heeft de Raad van Commissarissen van de BankGiro Loterij bekend gemaakt haar overeenkomst met de Kunsthal met vijf jaar te willen verlengen. In de periode 2017 tot en met 2021 kan de Kunsthal wederom op een jaarlijkse bijdrage rekenen. Daarnaast staan er regelmatig wervers bij de ingang van de Kunsthal om het ‘geoormerkte meespelen’ met de BankGiro Loterij onder de aandacht van bezoekers te brengen. Bezoekers die de Kunsthal een warm hart toedragen kunnen ‘geoormerkt’ met de loterij meespelen waarbij de helft van hun inlegbedrag direct aan de instelling wordt overgemaakt. Gezamenlijk hebben de spelers van de loterij in 2016 de Kunsthal met een totaalbedrag van ongeveer een ton gesteund. De Kunsthal is gratis toegankelijk met een BankGiro Loterij VIP-KAART en organiseert jaarlijks meerdere bijeenkomsten voor BankGiro Loterij deelnemers. Fondsen en Sponsoren De Kunsthal beschouwt zich als een cultureel ondernemer en bedrijven uit Rotterdam en de rest van Nederland verbinden zich graag aan de Kunsthal. Ook in 2016 hebben vele fondsen, stichtingen en sponsoren de verschillende projecten van de Kunsthal op genereuze wijze gesteund. Voor het overzicht van deze partners verwijzen we graag naar de jaarrekening. Naast de subsidies en sponsoring die vaak voor specifieke tentoonstellingen worden toegekend, heeft de Kunsthal een programma om particulieren en bedrijven aan zich te binden: Kunsthal Zakenkring, Kunsthal Vrienden en de Kunsthal Cirkel, die jaarlijks een vast bedrag betalen voor hun lidmaatschap, respectievelijk een vast bedrag per jaar doneren. Kunsthal Zakenkring Kunsthal Zakenkringleden dragen met hun jaarlijkse steun bij aan de (voor)financiering van hoofdtentoonstellingen, of dragen bij in natura of als barter, en mogen als tegenprestatie de Kunsthal gebruiken als platform voor relatiemarketing (lidmaatschap is het jaartal in euro’s: € 2016). Menig Zakenkring lid heeft in 2016 een relatie-event gehouden in de Kunsthal. Op verzoek van onze leden zijn door de Kunsthal speciale rondleidingen en presentaties gegeven, en netwerkontbijten, swingende borrels en chique diners georganiseerd voor hun werknemers en relaties. Op 23 maart organiseert de Kunsthal in samenwerking met VNO-NCW Rotterdam een succesvolle bijeenkomst voor de Kunsthal Zakenkring en het Rotterdamse MBK. ‘Kunst en cultuur, motor van de economische vooruitgang’ met gastspreker Yuri van Geest, bestuurslid van de Singularity University The Netherlands en auteur van ‘Exponentiële Organisaties’.

11

Kunsthal Consuls en ambassadeurs De ‘Kunsthal Consuls’ zijn een adviesgroep van mensen uit het Rotterdamse bedrijfsleven met een groot netwerk. Zij hebben als voornaamste taak om het draagvlak voor de Kunsthal te vergroten en de directie te introduceren bij mogelijke partners in het bedrijfsleven. Daarnaast werkt de Kunsthal aan een Ambassadeursnetwerk van vaste sponsoren, die als zeer waardevolle inhoudelijke en financiële samenwerkingspartners de Kunsthal steunen. In 2016 waren dit ROC Albeda College, Kneppelhout & Korthals Advocaten, Sundio Group en Nationale-Nederlanden. Het drukbezochte NN DE café naast het Rotterdam CS is in nauwe samenwerking met de afdeling Art & Culture van NN Group ingericht in de sfeer van de Peter Lindbergh tentoonstelling. Friends First en Kunsthal Cirkels Met een extra fondsenwerver in 2016 is gestart met een nieuw donateursmodel met als doel meer particuliere begunstigers te interesseren voor de Kunsthal. Het Friends First Programma bestaat uit extra voordelen zoals sneak previews, gereserveerde stoelen, en meet & greets in ruil voor een jaarlijkse bijdrage. In 2016 is hard geworven met als resultaat 255 nieuwe Vrienden. Ook voor begunstigers met een grotere portemonnee heeft de Kunsthal een speciaal programma opgezet. De bronzen, zilveren en gouden Cirkels zijn ontwikkeld om de Kunsthal meer financiële vitaliteit te geven. Deze groep van zeer betrokken particulieren groeit gestaag.

Economische spin-off De economische spin-off van dynamische culturele instellingen zoals de Kunsthal waar de stad Rotterdam van profiteert is van grote waarde. Uit eigen publieksonderzoek blijkt dat 70% van het Kunsthalpubliek in 2016 hun bezoek combineert met winkelen, horeca, hotelovernachting en/of bezoek aan de Markthal. Het effect op de stad van de veelvuldige media-aandacht die door onder meer de internationale Lindbergh opening is gegenereerd, en de boost die mede door de internationale gasten op sociale media plaatsvond, is van onschatbare waarde voor Rotterdam. Zo hebben 383 gasten bij partnerhotel Mainport tijdens de Lindbergh tentoonstelling genoten van een speciaal Lindbergh arrangement. Ook omringende hotels zoals het Bilderberg Parkhotel en Hotel New York hebben Kunsthaltickets ingekocht voor hun gasten. Rekening houdend met het volledige tentoonstellingsprogramma kan de bestedingsimpuls in de stad oplopen tot meer dan € 7 miljoen op jaarbasis. Daarnaast verschaft de Kunsthal werk aan tientallen Rotterdamse ZZP-ers en bedrijven vanwege het tentoonstellingsprogramma, inrichting en vormgeving van tentoonstellingen en op het gebied van marketing. Wederzijdse versterking tussen de detailhandel en de Kunsthal gebeurt op regelmatige basis zoals de samenwerking in het kader van de tentoonstelling ‘Peter Lindbergh’ met de Bijenkorf en Margreeth Olsthoorn. 7. Marketing & Communicatie Het Kunsthalpubliek in 2016 In 2016 ontvangt de Kunsthal 211.677 bezoekers, waarvan 33% nieuw publiek dat nog nooit de Kunsthal heeft bezocht. Gemiddeld bestaat het publiek uit 61% vrouw, 39% man en is het opleidingsniveau 29% WO, 44% HBO, 11% MBO en 16% voortgezet onderwijs en overig. Eigen publieksonderzoeken (steekproeven) tonen aan dat de bezoekerskenmerken variëren naar gelang het tentoonstellingsprogramma. In 2016 laat het voorjaar meer bezoekers uit de regio zien. De bezoekers geven aan specifiek te komen voor de hoofdtentoonstellingen Verbaas mij! van Philippe Halsman (22%), The Museum of Everything (30%) en ‘Fatale kunst’ (10%), terwijl 28% zich laat verrassen. In juni is de Kunsthal gestart met het actief opvragen van postcodes aan bezoekers (exclusief Museumkaarthouders, Rotterdampashouders, CJP of Vriendenkaart waarvan globale data bekend zijn) om meer inzicht te krijgen in de herkomst van ons publiek. In de zomer hebben verhoudingsgewijs veel toeristen uit Europa en daarbuiten de Kunsthal bezocht. Er is een piek in de maanden juni en juli, en in het najaar blijft de toestroom buitenlanders constant. . Enkele significante cijfers over deze doelgroep uit Engelstalige publieksenquêtes: een hoog percentage nieuw publiek (80%), hoog opgeleid (63% WO) en jonger (55% tussen 18-40 jaar). In het najaar geven bezoekers aan speciaal te komen voor de Lindbergh tentoonstelling (70% waarvan 40% nieuw publiek) en voor Making Africa (21%) terwijl een kleiner percentage (23%) zich laat verrassen. In 2016 is circa 25% van de bezoekers afkomstig uit Rotterdam en 17% afkomstig uit de regio.

12

Online kaartverkoop Online kaartverkoop wordt gepromoot bij de hoofdtentoonstellingen in de Kunsthal. Door een toenemend aantal bezoekers wordt deze extra service (met een e-ticket sta je niet in de rij en kun je direct naar de ‘fast lane’) gewaardeerd. In 2016 zijn in totaal 2.247 e-tickets verkocht, beduidend minder dan in 2015. Een reden kan zijn dat afgelopen jaar minder ingezet is op speciale acties om e-ticketing te stimuleren. Daarnaast is het voor museumbezoekers nog steeds niet gebruikelijk om een e-ticket te kopen. In samenwerking met Rotterdam Festivals en Rotterdam Partners is geïnvesteerd in een gezamenlijk online e-ticket platform voor Rotterdamse musea, met als doel toeristen service te bieden. Het platform heeft een eigen ‘loket’ bij Rotterdam Info, en sinds kort ook op het Centraal Station met als doel de drempel voor bezoekers te verlagen en de mogelijkheid te bieden alvast tickets te kopen. Kunsthal.nl In 2016 heeft de nieuwe website van de Kunsthal een jaar gedraaid. De site nodigt uit om door tentoonstellingen te dwalen en te ontdekken. Ook de vele activiteiten komen terug op de homepage en overzichtspagina’s en benadrukken het Palais des Festivals gevoel. In 2016 is een start gemaakt met het automatiseren van boekingen en antwoordmails naar gasten, bezoekers en groepen. Komend jaar, als de hernieuwde CRM database gereed is, staat op de planning om een slag te maken met de digitale marketing op diverse niveaus binnen de organisatie. Mediabereik en free publicity In 2016 is de Kunsthal enorm veel in de media geweest. Veel in de nationale en ongekend veel in de internationale media. Met name de Peter Lindbergh tentoonstelling en het rijk geïllustreerde boek van uitgeverij TASCHEN hebben ongekende media-aandacht gekregen in print, online en radio/TV. Televisieploegen uit Duitsland, Engeland, Frankrijk en Spanje komen naar de perspreview van de tentoonstelling voor een interview met Peter Lindbergh. Ook Nederlandse media zoals RTL Boulevard, RTL Nieuws, AvroTros, Koffietijd, RTV Rijnmond en OPEN Rotterdam besteden ruim aandacht aan Lindbergh. Talrijke interviews en artikelen verschijnen in kranten, tijdschriften, nieuws- en lifestyle media in de ons omringende landen als Frankrijk, België, Duitsland, Polen, Italië en Griekenland tot ver daarbuiten, in de USA, China, Brazilië en Chili. Van El País, The Guardian, New York Style Magazine, The Telegraph, Artforum en i-D Magazine tot Harper’s Bazaar, Vogue, Numeró en PHOTO MAGAZINE. Ook de andere hoofdtentoonstellingen ‘Philippe Halsman’ ,‘The Museum of Everything’, ‘Botero. Celebrate Life!’ en ‘Making Africa’ halen zonder uitzondering de landelijke en internationale media, van Mexico en Roemenië tot de Verenigde Staten en de Antillen. De kleinere tentoonstellingen waaronder de rechtbanktekeningen van Chris Roodbeen en ‘Beelder… van J.A. Deelder’ zijn met opvallend grote spreads in media als de Telegraaf, AD, NRC Handelsblad en Trouw uitgekomen. Emily Ansenk is in 2016 in verschillende media verschenen. In het mei-nummer van SPOOR Magazine in de rubriek ‘Favoriete kunstwerken van’ (oplage 1,2 miljoen) ter gelegenheid van ‘The Museum of Everything’, in het Harpers Bazaar ‘Women of the Year’ decembernummer met complete styling en exclusieve fotoshoot in de Kunsthal en in de Elsevier in het kader van topvrouwen in Nederland. Mediapartners Kunstschrift en Vogue Nederland zijn beiden in 2016 uitgekomen met een speciale editie gekoppeld aan een Kunsthaltentoonstelling. Kunstschrift kwam uit met een special over outsider art, en Vogue met een speciale oktobereditie met Lara Stone op de cover gefotografeerd door Peter Lindbergh inclusief uitgebreide reportage van Lindberghs fotoshoot in de haven. In totaal is de Kunsthal in 2016 in de (print en online) media aanwezig met een nationale mediawaarde van circa 4 miljoen en een internationale mediawaarde van circa 8 miljoen (zie bijlage B Kunsthal in de media). Kortingsacties Naast de golf aan free publicity die de Kunsthal weet te genereren door zichtbaarheid in de stad, zijn regionaal en landelijk verschillende kortingsacties en arrangementen met partijen ontwikkeld. In 2016 is er bewust voor gekozen om selectief te zijn met het aantal kortingsacties en de formulering ervan met als doel het gemiddelde entreetarief te behouden. Dit jaar kwamen via Rotterdamse kortingsacties met onder meer Diergaarde Blijdorp, Euromast, Nationale-Nederlanden, Museumparkticket, Ooievaarspas en Rotterdam Welcome Card ruim 1.500 bezoekers naar de Kunsthal. Landelijke acties met onder andere de BankGiro Loterij, SPOOR Magazine en Holland Pass brengen ruim 1.600 bezoekers op de been. De BankGiro Loterij VIP kaart is een recente kortingskaart voor deelnemers aan de BankGiro Loterij, waarmee in 2016 2.248 bezoekers naar de Kunsthal kwamen.

13

8. Bedrijfsvoering De verbouwing in 2013 was veel meer dan 'slechts' een verbouwing. Het vormde de eerste fase van een nieuw tijdperk voor de Kunsthal. De vernieuwende aanpak om het gehele beheer en onderhoud van het gebouw bij een Rotterdams consortium neer te leggen is in 2015 goed gaan draaien en deze aanpak is in 2016 gecontinueerd. Het gebouw staat er goed bij en de Kunsthal is minder tijd kwijt met het aansturen van het beheer en onderhoud van het gebouw. In 2016 is er maandelijks overleg gevoerd tussen consortium en Kunsthal aangaande het onderhoud en laatste opleverpunten van het gebouw. Deze vergaderingen zijn genotuleerd en gearchiveerd. Daarnaast heeft er einde zomer een informele stuurgroepbijeenkomst plaatsgevonden en begin december een formele bijeenkomst, met alle consortiumleden en de directie van de Kunsthal. Beide bijeenkomsten zijn genotuleerd. Een aantal terugkerende aandachtspunten, zoals haperende liften, wateroverlast, goederenlift, klimaatmonitoring en glasbreuk zijn ter sprake gekomen en worden punt voor punt opgelost. Een aantal gebouwgerelateerde zaken behoeft nog aandacht van de gemeente. Deze vallen noch onder de verantwoordelijkheid van de Kunsthal (huurder), noch onder die van het consortium. Hierover hebben diverse gesprekken plaatsgevonden in het afgelopen jaar, op verschillende niveaus, tot en met de wethouder aan toe. De Kunsthal gaat er vanuit dat de belangrijkste aandachtspunten in het komende jaar in nauwe samenwerking met de gemeente zullen worden opgelost. In 2016 is er voor gekozen om de tweede fase van het kantoorgedeelte geen doorgang te laten vinden in verband met de keuze van andere prioriteiten. De eerste fase van de verbouwing van een nieuw ingerichte personeelsruimte, douche, extra sanitair en keuken is begin 2016 succesvol afgerond binnen budget en planning. Auditorium / winkel / horeca De functionele verbeteringen van het gebouw hebben zich reeds in de praktijk bewezen. Het gebouw is beter en flexibeler te gebruiken. Dit blijkt zowel uit een intensiever gebruik van het Auditorium, uit de gestegen inkomsten van onze museumwinkel(s) ten opzichte van voor 2013, en uit de goed lopende horeca. Natuurlijk blijven er altijd zaken te wensen over. In 2015 zijn plannen gemaakt om het entreegebied nog efficiënter in te richten door een koppeling te maken tussen entree- en winkelbalie. Van het voornemen om daar in 2016 uitvoering aan te geven, is afgezien. Dit heeft te maken met een aantal factoren: financiële ruimte, wisseling van personeel op cruciale plekken en het feit dat het programma van eisen nog niet voldoende is uitgewerkt. In de zomermaanden is het terras van het Kunsthalcafé tijdelijk uitgebreid ten behoeve van de Latin Life Sundays en als pilot om te zien of we het Museumpark rond de Kunsthal en Het Natuurhistorisch kunnen verlevendigen. Dit is zeer succesvol gebleken. De gemeente heeft toegezegd de terrasvergunning voor het komende jaar te herzien – eveneens als pilot – en deze uiterlijk in het voorjaar van 2017 te verstrekken. Het aantal commerciële ontvangsten en evenementen in de Kunsthal, zowel in het Auditorium als in het café, is wederom gestegen. Steeds meer bedrijven weten de Kunsthal te vinden als locatie om een ontvangst of ander evenement te organiseren. In 2016 mochten wij, naast onze sponsors, onder andere de volgende bedrijven verwelkomen: L’Oréal, Swatch, Nike, Eneco, de Nederlandse Orde van Advocaten, Rabobank private banking en BoArte. Er zit groei in de Kunsthalwinkel. In de zomer heeft de Kunsthalwinkel dankzij het grote succes van ‘Botero. Celebrate Life’ ruim 2.600 Botero catalogi verkocht en meer dan 10.000 ansichtkaarten. De drukke zomer gaat vloeiend over in een druk najaar door de pop-up winkel in de Lindbergh tentoonstelling, waarvoor de Kunsthal een speciaal high-end merchandise assortiment ontwikkelt. De typische zwart-wit foto’s doen het goed in de winkel, en veel producten vliegen de deur uit. Ook de Lindbergh catalogi gaan als warme broodjes over de toonbank en waren zelfs even uitverkocht bij uitgeverij TASCHEN. Mede dankzij de succesvolle booksignings zijn er meer dan 2.200 catalogi verkocht, ruim 20.000 kaarten en meer dan 2.500 posters. Risicoanalyse De Kunsthal heeft een risicomatrix opgesteld waarin de belangrijkste risico´s zijn benoemd. Naast de kans op en de impact van betreffende risico´s is aangegeven welke maatregelen zijn genomen om te voorkomen dat deze risico´s zich voordoen dan wel, als de risico´s zich voordoen, welke maatregelen worden genomen om de gevolgen en schade zoveel mogelijk te beperken en te beheersen.

14

Deze risicomatrix wordt periodiek geactualiseerd door de directie en met de raad van toezicht besproken. De belangrijkste (financiële) risico´s in deze matrix zijn:

• Meerjarige financiële zekerheid over de hoogte van onze belangrijkste exploitatiesubsidie ontbreekt. Het voortbestaan staat iedere vier jaar opnieuw ter discussie;

• Kwetsbare organisatie; door een relatief klein team (iedere stafmedewerker is zijn eigen afdeling) is de bedrijfsvoering kwetsbaar;

• Sponsorinkomsten en inkomsten uit fondsen staan blijvend onder druk; • Groeiende concurrentie van vergelijkbaar aanbod (door musea en anderen) in combinatie met

een steeds veeleisender wordend publiek;

• De succesvolle koers; met als neveneffect dat ‘iedereen’ denkt dat de Kunsthal het op eigen kracht wel redt;

• Stijgende productie-, programmerings- en bedrijfskosten (mede gevolg van het ontbreken van een eigen collectie);

• De komst van het Collectiegebouw (reëel risico op verdringing, 'zeker' risico op verslechtering fysieke bereikbaarheid) en de overlast die de bouw met zich mee zou kunnen brengen, met name wat betreft toegankelijkheid, bereikbaarheid en veiligheid van en in het Museumpark.

Bovenstaande risico’s bestaan voor het merendeel uit externe factoren waar de Kunsthal geen invloed op heeft. Het enige min of meer interne risico is de kwetsbare organisatie. Deze is in 2016 binnen de financiële mogelijkheden versterkt. Organisatie & Personeel Het personeelsbestand van de Kunsthal is klein en flexibel maar daardoor ook kwetsbaar. De werkdruk is hoog. In 2015 is in overleg met de Raad van Toezicht besloten dat een minimale versterking van de formatie noodzakelijk is om de organisatie robuuster te maken. De versterking van het team was een belangrijk onderdeel van de aanvraag voor het Cultuurplan 2017-2020. Vooruitlopend op de beslissing inzake de toekenning van de subsidie Cultuurplan 2017-2020 zijn in 2016 formatieplaatsen gerealiseerd voor een zakelijk directeur, een financial controller en een extra medewerker fondsenwerving. Deze zijn allen in 2016 begonnen. De Kunsthal is verheugd dat de aanvraag voor een belangrijk deel gehonoreerd is. Ook is 2016 een nieuw organogram in werking getreden (zie bijlage C Organisatie en personeel). Afdeling veiligheidszaken Per 1 februari 2016 is het tijdelijke contract van de beveiligers van de Kunsthal, hier werkzaam sinds 1 februari 2014, omgezet in een contract voor onbepaalde tijd. De Kunsthal heeft hiermee een goed opgeleid team ‘vast’ in huis gekregen. Deze door ons in 2013 geworven medewerkers zijn, met steun vanuit de gemeente en het UWV (werkgeversinstituut), hiermee vast aan de Kunsthal verbonden. De permanente trainingen en opleidingen van deze groep hebben wij verbreed tot onze ‘buren’, de collega’s van Het Natuurhistorisch en de medewerkers van het Kunsthalcafé. We beschikken hierdoor gezamenlijk over een grote groep gekwalificeerde EHBO’ers en BHV’ers die in geval van nood op diverse locaties ingezet kunnen worden. Kunsthal als ervaringsplek voor stagiaires De medewerkers fondsenwerving, educatie en communicatie zijn ondersteund door stagiaires vanuit diverse (universitaire) opleidingen. De afdeling veiligheidszaken werkt samen met het ROC Albeda College. Dertien leerlingen van de opleiding beveiliging hebben in 2016 bij de Kunsthal hun praktijkstage voor de opleiding Beveiliger-2 gedaan.

9. Toelichting Governance Algemeen De toezichthoudende taken bij de Stichting Kunsthal Rotterdam (de Kunsthal) worden vervuld door een Raad van Toezicht (RvT). Bestuur en toezicht verhouden zich tot elkaar conform het RvT-model, zoals beschreven in de Code Cultural Governance (2016). De RvT is verantwoordelijk voor de instandhouding en continuïteit van de Kunsthal en vervult ten opzichte van de directeur/bestuurder de werkgeversrol. Binnen het kader van de jaarlijks door de RvT vastgestelde begroting is de directeur/bestuurder belast met het algemeen beleid, de strategie, dagelijkse leiding van de Kunsthal, programmering, organisatie van (kunst)tentoonstellingen, fondsenwerving/sponsoring en externe relaties.

15

Meer in het algemeen ziet de RvT er op toe dat directie en staf op adequate wijze invulling geven aan de doelstellingen van de Kunsthal, zoals van tijd tot tijd in nauwe samenspraak tussen de RvT en de directeur worden vastgesteld. De RvT stelt de jaarrekening vast. De RvT vergadert tenminste vier keer per jaar. De (voorzitter van de) RvT wordt door de directie regelmatig geïnformeerd over de gang van zaken. De RvT bespreekt met de directie de plannen die de organisatie ontwikkelt op inhoudelijk en financieel gebied. Op de expertise van de individuele raadsleden wordt regelmatig een beroep gedaan. Samenstelling en profielschets De RvT van de Kunsthal bestaat in 2016 uit vijf leden inclusief de voorzitter. De vacature voor een zesde RvT lid is nog niet vervuld. Bij het opstellen van een voordracht voor een nieuw lid gaat de RvT uit van een profielschets waarin de meest gewenste deskundigheden en andere kwalificaties zijn opgenomen. De RvT als geheel beschikt over algemene en over meer specifieke, voor een museale instelling gewenste, competenties zoals: kennis van de culturele sector, financiële deskundigheid, affiniteit met “het Rotterdamse”, een breed netwerk in het bedrijfsleven en de overheid, en ervaring met de besturing en inrichting van non-profit organisaties. Daarbij streeft de RvT naar diversiteit in zijn samenstelling met betrekking tot achtergrond, leeftijd, geslacht en competentie. De RvT kent een rooster van aftreden dat enerzijds doorstroming bewerkstelligt en anderzijds de continuïteit van het toezicht garandeert. De leden van de RvT worden benoemd voor een periode van vier jaar met een mogelijkheid voor herbenoeming van nog 4 jaar. De leden van de RvT zijn onbezoldigd. De RvT verwacht in 2017 de opvolgers van mevrouw Albayrak, de heer Drion en de heer Mentzel te benoemen. Cultural Governance De in 2016 herschreven Code Cultural Governance wordt door de RvT als richtlijn gebruikt bij het evalueren van zijn werkzaamheden en de samenwerking met de directeur/bestuurder. De in de code beschreven principes en ‘best practices’ worden toegepast.

10. Facts & Figures 2016

Prestatieraster algemeen Bezoekers: plan: 200.000, realisatie: 211.677 Presentaties: plan: 21, realisatie binnen Rotterdam: 21 De bezoekcijfers in 2016 zijn realistisch voorspeld. Deze kunnen per jaar verschillen vanwege het diverse tentoonstellingsaanbod. Museumkaart en Rotterdampas De Museumkaart maakt samen met de regionale Rotterdampas een bezoek aan de Kunsthal nog laagdrempeliger. Bij een totaal bezoekersaantal van 211.677 bezoekers kwam 44% (38% in 2015) met een Museumkaart en was 6% (7% in 2015) in het bezit van een Rotterdampas. De Kunsthal ontving 13.493 Rotterdampashouders (waarvan 61% met gereduceerd tarief vanwege minimum inkomen). Groei online De Kunsthal is steeds actiever op sociale media gericht met als doel een nieuw en ook jonger publiek te bereiken In de statistieken van musea en hun achterban op social media, is de Kunsthal trots dat ze van de Rotterdamse musea hoog staat qua bereik én activiteit op deze kanalen. In 2016 is in nauwe samenwerking met Lindbergh’s Golden Partner Swarovksi en Skyteam social media content ontwikkeld. Op Facebook zijn verschillende succesvolle winacties uitgezet. Met name de winactie met Skyteam voor twee tickets naar Mainland USA heeft veel respons opgeleverd. Ook het winnen van gadgets, posters of catalogi leidt tot veel respons. De Kunsthalwebsite is in 2016 door 469.788 mensen bezocht waarvan 70% nieuwe online bezoekers en 1.552.277 pageviews. In 2016 is op Facebook is het aantal likes met 24% gestegen naar 61.000 volgers. Twitter steeg met 23% naar 94.100 volgers. De achterban op Instagram, waarmee de Kunsthal in 2013 gestart is, is explosief gestegen met 331% naar 16.800 volgers.

16

Kengetallen Onderstaande kengetallen geven een overzicht van de meest relevante cijfers. De Kunsthal wordt slechts voor de helft van haar activiteiten gesubsidieerd en verdubbelt vrijwel iedere euro aan subsidie. Een analyse van de financiële resultaten is te vinden in de toelichting bij de jaarrekening.

Toelichting realisatie prestatieraster 2016

prestatieraster

realisatie 2016

prestaties educatie

per waarvan primair voortgezet

jaar in

R'dam onderwijs onderwijs

aantal producties 0 0 Binnenschools 1.769 9.261

aantal presentaties 21 21 contacturen 71 370

aantal bezoekers 211.677 211.677

Buitenschools < 25 jaar 25 > jaar

deelnemers * 10.435 20.869

contacturen * 10.435 20.869

Toelichting aantal presentaties en bezoekers In 2016 heeft de Kunsthal 211.677 bezoekers ontvangen voor de 21 tentoonstellingen die geprogrammeerd stonden.

17

Toelichting deelnemers Primair Onderwijs en contacturen In 2016 bezoeken 1.769 leerlingen uit het primair onderwijs in schoolverband de Kunsthal bezocht. Dit komt overeen met de prognose uit het Jaarplan (1.750 leerlingen uit PO). De activiteiten die de Kunsthal voor het primair onderwijs organiseert, sluiten aan op het curriculum en zijn aangeboden bij hoofdtentoonstellingen ‘The Museum of Everything’ in het voorjaar en ‘Making Africa’ in het najaar. De contacturen zijn gebaseerd op een gemiddelde van 25 leerlingen per klas die één uur deelnemen aan de educatieprogramma´s in de Kunsthal. Toelichting deelnemers Voortgezet Onderwijs en contacturen In 2016 zien we met 9.261 leerlingen uit het voortgezet onderwijs opnieuw een groei in vergelijking met de prognose (6.000 leerlingen uit VO). Zowel de educatieve programma´s bij ‘Keith Haring’, ‘The Museum of Everything’ en ‘Peter Lindbergh’ trekken veel klassen naar de Kunsthal. De programma´s sluiten aan bij de curricula van de scholen. In de contacturen gaan we uit van gemiddeld 25 leerlingen per klas. Dit betekent 370 contacturen. Toelichting deelnemers buitenschoolse educatie en contacturen De Kunsthal registreert geen bezoekers onder en boven de 25 jaar en ook niet het aantal deelnemers aan activiteiten en hun leeftijden via het kassasysteem. Om tot een verdeling te komen van deelnemers aan buitenschoolse activiteiten jonger en ouder dan 25 jaar, doen we de aanname dat één derde van het publiek dat deelneemt aan de activiteiten en producties jonger is dan 25 jaar en tweederde ouder dan 25 jaar. Gemiddeld duren de activiteiten 1 uur wat resulteert in het aantal buitenschoolse contacturen. Onder activiteiten verstaan we activiteiten die gericht zijn op families, kinderen, jongeren en volwassenen. In 2016 organiseerden we in het bijzonder voor families de KunsthalFAMILIEdagen, voor kinderen bijzondere workshops tijdens de schoolvakanties en doorlopende hands-on activiteiten in het KunsthalLAB voor iedereen. Voor (jong)volwassenen zijn onder andere rondleidingen, lezingen, de Museumnacht, Art Talks, booksignings en diverse andere events georganiseerd. In deze cijfers zijn niet de aantallen leerlingen en studenten op MBO/HBO en universitair onderwijs meegenomen. Dit betreft bijna 4.000 jongeren en adolescenten. Het totaal aantal bezoekers van alle onderwijsniveaus dat de Kunsthal heeft bezocht, inclusief kinderen op de naschoolse opvang, betreft 15.103. 11. Korte vooruitblik 2017 De Kunsthal is verheugd dat haar dringende verzoek om een hogere subsidie, in de eerste plaats om het team te versterken, in belangrijke mate is gehonoreerd. De versterking van het team is nodig om de inkomstenstromen van de Kunsthal de komende jaren te verbreden, en moet leiden tot een structurele en substantiële groei van de eigen inkomsten. De vastgestelde begroting voor 2017 houdt hier al rekening mee. De totale begroting bedraagt € 5.515.000 en het resultaat is nihil. Wij gaan in 2017 door met de omslag naar een meer strategiegeleide organisatie waarbij de nadruk op participatie, betrokkenheid, gastheerschap en beleving ligt.

Jaarrekening 2016 d.d. 27 maart 2017

Balans Exploitatierekening Toelichting op de jaarrekening Overige gegevens

Stichting Kunsthal Rotterdam

Rotterdam

2

Balans per 31 december 2016

(na verwerking exploitatiesaldo)

31-12-2016 31-12-2015

ACTIEF

Materiële vaste activa (1)

Restaurantinventaris 188.668 205.391

Verbouwing Kunsthal 263.468 187.071

Inventaris 431.132 313.610

883.267 706.072

Vlottende activa

Voorraden (2) 90.361 101.300

Vorderingen en overlopende activa

Debiteuren (3) 216.974 169.240

Te vorderen omzetbelasting (4) 46.013 34.026 Overige vorderingen en overlopende activa (5) 979.007 670.109

1.241.993 873.375

Liquide middelen (6) 165.444 462.902

2.381.066 2.143.649

PASSIEF

Eigen vermogen (7) Algemene reserve/weerstandsvermogen 315.862 532.321

Bestemmingsreserve financiering activa 883.269 706.073

Bestemmingsreserve 20.000 194.205

1.219.131 1.432.599 Kortlopende schulden en overlopende passiva

Crediteuren 263.458 228.792

Belastingen (8) 94.783 76.039 Overige schulden en overlopende passiva (9) 803.694 406.219

1.161.935 711.050

2.381.066 2.143.649

Stichting Kunsthal Rotterdam

Rotterdam

3

Exploitatierekening 2016

Baten

Realisatie 2016

Jaarplan 2016

Realisatie 2015

Opbrengsten

Entreegelden (10) 1.195.326 1.200.000 1.115.350

Opbrengst winkel (11) 165.363 180.000 185.539

Bijdrage (12)

- Sponsoring en bijdragen 460.164 350.000 345.606

- BGL 372.401 300.000 401.061

- Fondsen 571.179 200.000 171.356

Overige opbrengsten (13) 194.898 135.000 176.941

2.959.332 2.365.000 2.395.853

Structurele subsidie

Exploitatiesubsidie Gemeente Rotterdam 2.662.453 2.662.453 2.661.614

Totale baten 5.621.785 5.027.453 5.057.467

Lasten

Personeelslasten (14) 2.298.685 2.147.000 2.022.329

Beheerslasten materieel

Huisvestingskosten 875.560 905.000 909.047

Algemene kosten (15) 299.489 248.000 328.478

Afschrijving (16) 110.720 110.000 91.760

3.584.454 3.410.000 3.351.614

Activiteitenlasten materieel

Tentoonstellingskosten (17) 2.239.614 1.800.000 1.804.568

Totale lasten 5.824.068 5.210.000 5.156.182

Financiële lasten 11.185 5.000 4.217

Exploitatiesaldo (213.468) (187.547) (102.932)

Resultaatbestemming (7)

Algemene reserve/weerstandsvermogen (216.459) (44.346)

Bestemmingsreserve financiering activa 177.196 47.209

Bestemmingsreserve (174.205) (105.795)

(213.468) (102.932)

Toelichting op de balans en de exploitatierekening

Algemeen

Stichting Kunsthal Rotterdam, KvK nr. 411326613, is opgericht bij notariële akte op 24 oktober 1991. De vestigingsplaats is Rotterdam (Westzeedijk 341, 3015 AA). Hierna “de Kunshal’.

Volgens artikel drie van de statuten heeft de Kunsthal ten doel:

“de exploitatie van een kunsthal aan de Westzeedijk te Rotterdam”.

De Kunsthal tracht haar doelstelling te bereiken middels het organiseren van (kunst)tentoonstellingen, (culturele) evenementen en de daarbij behorende publieksvoorzieningen.

Het vermogen van de Kunsthal dient ter verwezenlijking van het doel van de stichting.

De leden van de Raad van Toezicht worden benoemd door het college van Burgemeester en Wethouders van de gemeente Rotterdam.

Per 31 december 2016 bestaat de Raad van Toezicht uit de volgende leden:

De heer drs. A. J. M. Schakenbos, voorzitter

Mevrouw B.E.M. Tetteroo, belast met portefeuille financiën

De heer mr. P. J. M. Drion

De heer V. S. Mentzel

De heer S.P. Lubbers

Verbonden partijen

Er zijn geen partijen verbonden aan de Kunsthal. Subsidie

De Kunsthal ontvangt subsidie van de gemeente Rotterdam. Deze wordt jaarlijks verleend ter uitvoering van de activiteiten/prestaties zoals opgenomen in het jaarplan. Voor 2016 waren dat: 21 tentoonstellingen, 200.000 bezoekers, educatieve activiteiten voor scholieren (primair onderwijs:1.750 leerlingen, 70 contacturen & voortgezet onderwijs: 6.000 leerlingen, 240 contacturen ) en buitenschoolse educatieve activiteiten (20.000 deelnemers). Deze doelstellingen zijn behaald. Vaststelling van de subsidie vindt plaats nadat het jaarverslag definitief is en bij de gemeente ingediend.

Stichting Kunsthal Rotterdam

Rotterdam

5

Algemene grondslagen voor de opstelling van de jaarrekening

De jaarrekening is opgesteld met inachtneming van de bepalingen in de Richtlijnen voor de jaarverslaggeving RJ640 “Organisaties zonder winststreven” en de vereisten uit de Subsidieverordening Rotterdam 2014.

De waardering van de activa en passiva en de bepaling van het exploitatiesaldo vinden plaats op basis van historische kosten. Tenzij bij de desbetreffende grondslag voor de specifieke balanspost anders wordt vermeld, worden de activa en passiva gewaardeerd volgens het kostprijsmodel.

Baten en lasten worden toegerekend aan het jaar waarop zij betrekking hebben. Baten worden slechts genomen voor zover zij op de balansdatum zijn gerealiseerd. Lasten, verplichtingen en mogelijke verliezen die hun oorsprong vinden voor het einde van het verslagjaar worden in acht genomen indien zij voor het opmaken van de jaarrekening bekend zijn geworden.

Continuïteit van de activiteiten

Deze jaarrekening is opgesteld uitgaande van de continuïteitsveronderstelling.

Financiële instrumenten

Financiële instrumenten omvatten vorderingen onder vlottende activa, liquide middelen, langlopende schulden en kortlopende schulden. Alle financiële instrumenten worden bij de eerste opname verwerkt tegen reële waarde, inclusief direct toerekenbare transactiekosten. Na de eerste opname worden financiële instrumenten gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs.

Valuta

De jaarrekening is opgesteld in euro’s, de functionele valuta van de Kunsthal.

Collectie

De Kunsthal heeft een aantal kunstwerken in bezit die volledig zijn gefinancierd uit bijdragen van diverse partijen. Deze kunstwerken zijn niet opgenomen onder de activa. Schattingen bij de toepassing van de grondslagen van waardering en resultaatbepaling

De opstelling van de jaarrekening vereist dat de directie oordelen vormt en schattingen en veronderstellingen maakt die van invloed zijn op de toepassing van grondslagen en de gerapporteerde waarde van activa en verplichtingen, en van baten en lasten. De daadwerkelijke uitkomsten kunnen afwijken van deze schattingen. De schattingen en onderliggende veronderstellingen worden voortdurend beoordeeld. Herzieningen van schattingen worden opgenomen in de periode waarin de schatting wordt herzien en in toekomstige perioden waarvoor de herziening gevolgen heeft.

Er zijn geen waarderingsgrondslagen naar de mening van de directie die kritisch zijn ten aanzien van schattingen en veronderstellingen voor het weergeven van de financiële positie.

Stichting Kunsthal Rotterdam

Rotterdam

6

Wet Normering Bezoldiging Topfunctionarissen

Voor de uitvoering van de Wet Normering bezoldiging Topfunctionarissen in de (semi)publieke sector (WNT) heeft de Stichting zich gehouden aan de beleidsregel toepassing WNT en deze als normenkader bij het opmaken van de jaarrekening gehanteerd.

Grondslagen voor de waardering van de activa en passiva

Materiële vaste activa

De materiële vaste activa worden gewaardeerd op verkrijgingsprijs, verminderd met de cumulatieve afschrijvingen en indien van toepassing met bijzondere waardeverminderingen.

De afschrijvingen worden gebaseerd op de verwachte toekomstige gebruiksduur en worden berekend op basis van een vast percentage van de verkrijgingsprijs, rekening houdend met een eventuele restwaarde. Er wordt afgeschreven vanaf het moment van ingebruikneming.

Bedrijfsmiddelen met een aanschafwaarde boven de € 500 en een verwachte levensduur van meer dan drie jaar worden geactiveerd. Afschrijvingen op de materiële vaste activa worden berekend op basis van de volgende percentages per jaar van de aanschafwaarde:

- restaurantinventaris 6,67% (looptijd 15 jaar) tot 33% (looptijd 3 jaar) - verbouwing 6,67% (looptijd 15 jaar) tot 33% (looptijd 3 jaar) - overige inventaris varieert van 6,67% (looptijd 15 jaar) tot 33% (looptijd 3 jaar)

Voorraden

De voorraden worden gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs of lagere netto-opbrengstwaarde. Deze lagere netto-opbrengstwaarde wordt bepaald door individuele beoordeling van de voorraden. Bij de bepaling van de opbrengstwaarde wordt rekening gehouden met de incourantheid van de voorraden.

Vorderingen en overlopende activa

De vorderingen worden bij eerste verwerking opgenomen tegen de reële waarde en vervolgens gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs. De reële waarde en geamortiseerde kostprijs zijn gelijk aan de nominale waarde. Noodzakelijk geachte voorzieningen voor mogelijke verliezen als gevolg van oninbaarheid worden in mindering gebracht. Deze voorzieningen worden bepaald op basis van individuele beoordeling van de vorderingen. Kortlopende vorderingen hebben een looptijd korter dan een jaar.

Liquide middelen

De liquide middelen worden gewaardeerd tegen nominale waarde. Indien middelen niet ter vrije beschikking staan, dan wordt hiermee bij de waardering rekening gehouden.

Eigen vermogen

Het eigen vermogen van de Kunsthal wordt ingedeeld in verschillende reserves.

Algemene reserve/weerstandsvermogen

Dit betreft dat deel van het eigen vermogen waar geen specifieke besteding aan is gegeven door derden of de directie. Deze reserve wordt, in lijn met de hierover gemaakte afspraken met onze

Stichting Kunsthal Rotterdam

Rotterdam

7

grootste subsidie verstrekker, aangehouden om de continuïteit van de Stichting op langere termijn te waarborgen.

Bestemmingsreserve financiering activa

Voor de aanschaf van materiële vaste activa is de reserve financiering activa gevormd. Uitgaven die worden gedekt uit bestemmingsreserve worden in de exploitatierekening verantwoord. Via de bestemming van het exploitatieresultaat worden de toevoegingen aan en onttrekkingen uit de bestemmingsreserve verwerkt.

Bestemmingsreserve

Aan deze van het vermogen afgezonderde reserve is door de directie van de Kunsthal onder goedkeuring van de Raad van Toezicht een in de jaarrekening omschreven bestedingsmogelijkheid gegeven. Deze ligt in het verlengde van de doelstelling van de Kunsthal.

Kortlopende schulden en overlopende passiva

Schulden worden bij eerste verwerking opgenomen tegen de reële waarde en vervolgens gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs. Kortlopende schulden hebben een looptijd korter dan een jaar.

Grondslagen voor bepaling van het resultaat

Algemeen

Het exploitatieresultaat wordt bepaald als het verschil tussen het totaal der baten en het totaal der lasten. De baten en lasten worden bepaald met inachtneming van de hiervoor vermelde grondslagen voor waardering en toegerekend aan het verslagjaar waarop zij betrekking hebben. Voorzienbare verplichtingen en mogelijke verliezen die hun oorsprong vinden voor het einde van het boekjaar worden meegenomen indien zij voor het opmaken van de jaarrekening bekend zijn geworden en wordt voldaan aan de voorwaarden voor het opnemen van voorzieningen.

Tentoonstellingskosten worden per tentoonstelling toegerekend aan de periode waarin de betreffende tentoonstelling plaats vindt. Tentoonstelling gebonden sponsorbijdragen en subsidies worden toegerekend aan de periode waarin de betreffende tentoonstelling plaats vindt.

De kosten van tentoonstellingen die door de Kunsthal worden ge(co)produceerd en verkocht worden aan musea en/of expositieruimtes worden toegerekend aan de periode waarin wordt verwacht dat verkoopbaten kunnen worden gerealiseerd. Hierbij wordt rekening gehouden met een voorzichtige schatting van het aantal te verkopen tentoonstellingen en de kosten worden naar rato van dit aantal verdeeld over de periodes. De tentoonstelling wordt als verkocht beschouwd in het jaar waarin het contract wordt getekend.

Opbrengsten voortvloeiend uit de verkoop van goederen worden verantwoord op het moment dat alle belangrijke rechten op economische voordelen alsmede alle belangrijke risico’s zijn overgegaan op de koper. De kostprijs van deze goederen wordt aan dezelfde periode toegerekend.

Stichting Kunsthal Rotterdam

Rotterdam

8

Subsidies

De structurele subsidies die worden ontvangen ten behoeve van de exploitatie van voortdurende activiteiten worden als baten verantwoord in de exploitatierekening in het jaar waar de toekenning voor geldt. De subsidies worden verantwoord als het waarschijnlijk is dat deze worden ontvangen en de Kunsthal de condities voor ontvangst kan aantonen.

Giften

De niet-financiële bijdragen die door vrijwilligers wordt geleverd, wordt niet in de staat van baten en lasten verantwoord.

Afschrijvingen

Materiele vaste activa worden vanaf het moment van ingebruikneming afgeschreven over de verwachte toekomstige gebruiksduur van het actief. Indien een schattingswijziging plaatsvindt van de toekomstige gebruiksduur, dan worden de toekomstige afschrijvingen aangepast.

Pensioenregelingen personeel

De voor het personeel geldende pensioenregelingen worden gefinancierd door afdrachten aan de pensioenuitvoerder. De verschuldigde premie wordt als last in de exploitatierekening verantwoord. Als de reeds betaalde premiebedragen de verschuldigde premie overtreffen, wordt het meerdere opgenomen als overlopend actief voor zover sprake zal zijn van terugbetaling of van verrekening met in de toekomst verschuldigde premies

Indien er, naast de verplichting voor periodieke pensioenpremies, een verplichting bestaat voor per balansdatum opgebouwde pensioenrechten (backserviceverplichtingen), wordt de verplichting in de balans opgenomen tegen de contante waarde. De Stichting heeft geen verplichting tot het voldoen van aanvullende bijdragen anders dan het voldoen van hogere toekomstige premies.

De Kunsthal kent een middelloonpensioenregeling voor alle werknemers ouder dan 21 jaar met wie een pensioenovereenkomst is gesloten. Het pensioengevend salaris is 12x het maandsalaris vermeerderd met de vakantietoeslag. De franchise bedraag € 12.642,- en de beschikbare premie varieert, afhankelijk van leeftijd, van 8% tot 31,5%. De eigen bijdrage van de werknemers is 4,3% van de pensioengrondslag (pensioengevend salaris minus franchise).

Stichting Kunsthal Rotterdam

Rotterdam

9

Toelichting op de onderscheiden posten van de balans

1) Materiële vaste activa Restaurant- Verbouw- Overige inventaris ingen inventaris Totaal

Boekwaarde per 01-01-2016

205.391 187.071 313.610 706.072

Investeringen - 95.631 192.284 287.916

Afschrijvingen

(16.723) (19.235) (74.762) (110.720)

Boekwaarde per 31-12-2016 188.668 263.468 431.132 883.267

Cumulatieve afschrijving 275.664 522.589 562.103 1.360.356

Afschrijvingspercentages 6,67 - 33 6,67 - 33 6,67 - 33

2) Voorraden handelsgoederen

Voor de winkel worden verkoopartikelen aangehouden. Daarnaast wordt er, in verband met de verkoop van de Museumkaart, een voorraad Museumkaarten aangehouden.

31.12.2016 31.12.2015

Voorraden winkelartikelen 70.373 85.217 Voorraad Museumkaarten 19.988 16.083

90.361 101.300

Vorderingen

3) Debiteuren: 31.12.2016 31.12.2015

Debiteuren 216.974 169.240

De debiteurenvoorziening ultimo 2016 bedraagt € 5.681 (2015: € 3.674).

Stichting Kunsthal Rotterdam

Rotterdam

10

31.12.2016 31.12.2015

4) Belastingen en premies sociale verzekeringen: Omzetbelasting 46.013 34.026

5) Overige vorderingen en overlopende activa: 31.12.2016 31.12.2015

Bijdrage BankGiro Loterij 200.000 200.000 BankGiro Loterij geoormerkt werven 19.915 20.700 Nog te ontvangen subsidie en sponsorbijdragen inzake tentoonstellingen 182.500 62.380 Te ontvangen Museumkaart december 31.892 41.911 Te ontvangen Museumkaart extra uitkering 113.277 85.086 Diverse vooruitbetaalde kosten 19.398 36.309 Vooruitbetaalde tentoonstellingskosten 156.946 131.482 Vooruitbetaalde kosten reizende tentoonstelling 150.000 - Vooruitbetaalde huur 11.637 11.568 Te ontvangen betaalautomaat/Visa/Rotterdamkaart 20.001 16.258 Borgsom en nog te verrekenen met Adyen 500 1.909 Nog te factureren diverse debiteuren 11.731 24.939 Hypo Verein nog te factureren 43.333 - Diversen 17.877 37.567

979.007 670.109

In 2011 heeft de BankGiro Loterij bekend gemaakt de Kunsthal opnieuw voor vijf jaar te steunen met ingang van 2012. De toegekende bijdrage over 2016 bedraagt € 200.000. De uitkering zal in 2017 plaatsvinden. De vorderingen hebben een looptijd van korter dan één jaar.

6) Liquide middelen 31.12.2016 31.12.2015

Kas 24.711 35.612 Bank 140.733 104.305 Bank Zakelijke Spaarrekening - 322.985

165.444 462.902

Door ING Bank is een rekening-courantkredietfaciliteit ter beschikking gesteld met een limiet van € 400.000. Als zekerheid is pandrecht op de bedrijfsuitrusting, voorraden en boekvorderingen geves-tigd. In 2016 werd van het krediet geen gebruik gemaakt.

Stichting Kunsthal Rotterdam

Rotterdam

11

7) Eigen vermogen

Algemene reserve / weerstandsvermogen: 31.12.2016 31.12.2015

Saldo per 1 januari 532.321 576.667 Bij/Af: resultaatbestemming (216.459) (44.346)

Saldo per 31 december 315.862 532.321

Stichting Kunsthal Rotterdam streeft ernaar een algemene reserve/weerstandsvermogen aan te houden om de continuïteit van de Stichting op langere termijn te waarborgen.

Bestemmingsreserve financiering activa: 31.12.2016 31.12.2015

Saldo per 1 januari 706.073 658.864 Bij: dotatie vanuit bestemmingsreserve - 44.556

Bij: resultaatbestemming 177.196 2.653

Saldo per 31 december 883.269 706.073

De Kunsthal houdt een bestemmingsreserve financiering activa die gelijk is aan de boekwaarde van de activa met het oog op de financiële stabiliteit en om de liquiditeitspositie te borgen.

Bestemmingsreserve: 31.12.2016 31.12.2015

Saldo per 1 januari 194.205 300.000 Bij: dotatie bestemmingsreserve - - Af: vrijval reserve (174.205) (61.239) Af: naar de bestemmingsreserve financiering activa - (44.556)

Saldo per 31 december 20.000 194.205

In 2015 heeft de directie heeft een bestemmingreserve gevormd ad € 300.000 voor de verbouwing van het kantoorgedeelte van de Kunsthal en doorontwikkeling van het CRM systeem. De verbouwing is afgerond, voor de doorontwikkeling van het CRM systeem wordt nog €20.000 aangehouden in de bestemmingsreserve.

Resultaatbestemming:

Afname algemene reserve/weerstandsvermogen (216.459)

Toename bestemmingsreserve financiering activa 177.196

Vrijval bestemmingsreserve (174.205)

Totaal resultaat (213.468)

Stichting Kunsthal Rotterdam

Rotterdam

12

Het jaar 2016 is afgesloten met een negatief resultaat van € 213.468. Er is € 177.196 toegevoegd aan de bestemmingsreserve financiering activa, € 174.205 in mindering gebracht op de bestemmingsreserve en € 216.459 in mindering gebracht op de algemene reserve/ weerstandsvermogen. Hiermee komt de algemene reserve/weerstandsvermogen per 31 december 2016 op € 315.862.

Kortlopende schulden en overlopende passiva

8) Belastingen en premies sociale verzekeringen: 31.12.2016 31.12.2015

Loonbelasting 62.890 50.235 Premies sociale verzekeringen bedrijfsvereniging 31.893 25.804

94.783 76.039

9) Overige schulden en overlopende passiva: 31.12.2016 31.12.2015

Te betalen tentoonstellingskosten 89.225 16.252 Personeelskosten 36.840 15.775 Af te dragen pensioenpremie 26.583 - Vooruit ontvangen marketingbijdrage 70.000 80.000 Vooruit ontvangen huurkorting 52.000 56.333 Vooruit ontvangen bijdragen derden 142.844 102.253 Vooruit ontvangen bijdragen zakenkring 34.289 - Nog te ontvangen facturen 28.660 - Te betalen accountantskosten 14.000 12.000 Te betalen vakantiegeld en –dagen 88.855 84.548 Kortlopende lening Blockbuster Fonds 175.000 - Diversen 45.398 39.058

803.694 406.219

Stichting Kunsthal Rotterdam

Rotterdam

13

Niet in de balans opgenomen financiële verplichtingen

Huur- en overige verplichtingen

De huurovereenkomst met de gemeente zoals afgesloten op 23 mei 1997 is per 1 februari 2014 omgezet in:

a. een (tripartite) raamovereenkomst, met een consortium (Eneco, Dura Vermeer en Roodenburg) en de gemeente Rotterdam;

b. een (bilaterale) Onderhouds- en Prestatie Overeenkomst (OEPC) tussen consortium en de Kunsthal voor een breed pakket aan huisvestingskosten;

c. een (bilaterale) huurovereenkomst tussen de gemeente Rotterdam en de Kunsthal.

De vaste huur – circa € 187.000 per jaar - en de verhoging in verband met de kostendekkende huur – circa € 207.000 per jaar - die de Kunsthal voorheen betaalden aan de gemeente Rotterdam, en alle andere huisvestingskosten die aan derden betaald zijn, zijn per 1 februari 2014 vervallen en deze hebben plaats gemaakt voor:

Een vast bedrag voor de totale huisvestingskosten, van € 635.000 per jaar; te voldoen in maandelijkse termijnen aan het consortium. Dit bedrag is gebaseerd op een analyse van het historisch gemiddelde van onze totale huisvestingskosten. Deze kosten omvatten niet alleen de huur, maar ook: de energiekosten, de kosten voor alle softservices (afvalverwerking, schoonmaak etc), de verzekeringspremies, én alle onderhouds- en beheerkosten (storingsonderhoud, preventief onderhoud en het planmatig onderhoud) etc. Het berekende bedrag is verlaagd met de verwachtte efficiencykorting (o.a. uit energiebesparing). Eens in de vier jaar – tegelijk met de (vierjaarlijkse) Cultuurplanperiode – wordt dit geïndexeerd.

Daarnaast betaalt de Kunsthal vanaf 1 februari 2014 € 140.000 (€ 139.227) per jaar als ‘huur’ aan de gemeente Rotterdam (met in 2014 een eenmalige huurkorting van € 65.000, voor een ‘huurvrije periode’. Dit bedrag is een compensatie voor de door de gemeente Rotterdam gedane, voorgefinancierde, investeringen voor de functionele verbeteringen tijdens de verbouwing (€ 2,29 mln); dit bedrag wordt in maandelijkse termijnen voldaan. De looptijd voor beide contracten is vijftien jaar. Groot voordeel van deze constructie is voor de Kunsthal dat de totale huisvestingslasten nu voor een langere periode zijn vastgelegd, behoudens de indexering.

De Kunsthal wordt verder ‘ontzorgd’ voor de totale huisvesting: de verantwoordelijkheden voor het beheer en onderhoud zijn exact vastgelegd in een demarcatielijst, en tegelijk zijn ook de kosten én het afgesproken kwaliteitsniveau contractueel nauwkeurig vastgelegd.

Stichting Kunsthal Rotterdam

Rotterdam

14

Toelichting op de onderscheiden posten van de exploitatierekening

BATEN

Opbrengsten:

10) Entreegelden.

In 2016 heeft de Kunsthal 211.612 bezoekers mogen verwelkomen. In 2015 waren dit 200.353 bezoekers.

11) Opbrengst winkel 2016 2015

Omzet 437.678 408.751 Inkoopwaarde verkopen (246.066) (214.106)

Bruto marge winkel 191.612 194.645 Kosten winkel (porto, inpakpapier, verzendmateriaal etc.) (7.043) (9.106) Incidentele voorraadcorrectie (19.206)

Opbrengst winkel 165.363 185.539

12) Bijdrage 2016 2015

Sponsoring Albeda College 7.500 - Delta Lloyd - 10.000

Dura Vermeer 250 5.000 G + J 10.000 - HAL Investments - 100.000

ING Bank 125.000 100.000 Koninklijke Nederlandse Maatschappij tot Bevordering der Tandheelkunde / Stichting Vrienden Tandheelkundig Erfgoed

20.000 -

Marc O’ Polo 15.000 - MediaCenter Rotterdam 13.029 13.985 Middelland Beheer - 10.000

Nationale Nederlanden 20.000 22.000 Publiciteitsservice - 395

Sundiogroep 20.000 20.000 Swarovski 190.000 - Zakenkring 34.272 28.212

Stichting Kunsthal Rotterdam

Rotterdam

15

2016 2015

Goede Doelen Loterij BankGiro Loterij 200.000 200.000 BankGiro Loterij Geoormerkt werven 97.329 108.256 BankGiro Loterij Fonds 80.189 60.921 Fondsen

Ammodo Fonds - 80.000

Erasmus Stichting - 5.000

Fonds voor cultuurparticipatie 5.000 - Fonds 21 50.000 - Gieskes Strijbis Fonds 250.000 - Mondriaan Fonds 40.000 21.900 Prins Bernhard Cultuurfonds 25.000 - Stichting Verre Bergen 20.000 - Stichting Doen 44.467 - Stichting Elise Mathilde Fonds 2.500 - Stichting Niemeijer Fonds 5.000 - Stichting Retourschip 10.000 15.000 Stichting Verzameling van Wijngaarden – Boot - 3.000

Stichting tot bevordering van Volkskracht - 7.500

Van Leeuwen Lignac Stichting 5.000 5.000 VSB Fonds 40.000 40.000 Wilhelmina E. Jansen Fonds - 5.000

Overige subsidies Rotterdam Festivals 75.000 55.000 Centrum Beeldende Kunst 10.000 - Overige bijdragen Amerikaanse Ambassade - 2.011

Cirkelleden 4.000 3.000 Kunsthal Vriend 4.301 - RVB 500 - Oostenrijkse Ambassade - 850

Tsjechische Ambassade - 1.000

Totale nominale waarde 1.423.337 923.030 Ontvangen in 2014, toegerekend aan 2015 - 96.145

Ontvangen in 2015, toegerekend aan 2016 101.152 (101.152) Ontvangen in 2016, toegerekend aan 2017 (120.744) -

Ten bate van dit boekjaar 1.403.745 918.023

Stichting Kunsthal Rotterdam

Rotterdam

16

13) Overige opbrengsten 2016 2015

Huur restaurant 75.000 85.000 Opbrengst zaalverhuur 26.855 18.611 Opbrengst business development 65.000 - Overige opbrengsten 28.043 73.330

194.898 176.941

LASTEN

14) Personeelslasten 2016 2015

Loonkosten 1.753.730 1.534.081 Sociale lasten 271.746 236.407 Pensioenlasten 165.063 147.393 Uitzendkrachten 13.374 45.623 Overige personeelslasten 94.772 58.825

2.298.685 2.022.329

Door het inzetten van meer eigen personeel wordt er minder aan uitzendkrachten besteed. Ten opzichte van 2015 is het team versterkt op de afdelingen fondsenwerving, communicatie en financiën. De aanstelling van de door gemeente Rotterdam gedetacheerde zakelijk directeur is in 2016 beëindigd. Een nieuwe zakelijk directeur is geworven en op 1 december 2016 in dienst gekomen.

De overige personeelskosten zijn hoger in 2016 vanwege wervingskosten voor personeel, extra reiskosten en hogere opleidingskosten.

Bij de Kunsthal waren gedurende 2016 41 (36,18 fte) personeelsleden in dienst. In 2015 waren dat 37 (34,59 fte) personeelsleden: 2016 2015

Directie 2 1 Staf 16 13 Technische Dienst 4 4 Receptie, kassa 4 4 Winkel 2 2 (hoofd)suppoosten 13 13

41 37

In 2016 bestond de directie uit twee personen: de directeur en de zakelijk directeur, die was toegevoegd vanuit de Gemeente Rotterdam. In december 2016 is deze laatste vervangen door een zakelijk directeur in dienst van de Kunsthal.

Naast personeelsleden in vaste dienst beschikt de Kunsthal over een pool van circa twintig oproepkrachten voor diverse functies en een pool van vrijwilligers voor publieksvoorlichting.

Daarnaast zijn er diverse stagiaires werkzaam bij de afdelingen: beveiliging, communicatie, educatie, en fondsenwerving.

Stichting Kunsthal Rotterdam

Rotterdam

17

15) Algemene kosten 2016 2015

Kantoorkosten 99.295 88.158 Administratie- en advieskosten 81.041 70.479 Publiciteitskosten 53.294 103.563 Overige organisatiekosten 65.859 66.278

299.489 328.478

In de publiciteitskosten 2015 zijn de kosten van de ontwikkeling van de nieuwe website opgenomen. In 2016 waren de publiciteitskosten weer op het gebruikelijke niveau.

16) Afschrijving materiële vaste activa 2016 2015

Restaurantinventaris 16.723 16.723 Verbouwingen 19.235 13.098 Overige inventaris 74.762 61.939

110.720 91.760

17) Tentoonstellingskosten 2016 2015

2.239.614 1.804.568

Ten aanzien van de verantwoording van de tentoonstellingskosten wordt verwezen naar de grondslagen voor de bepaling van het resultaat.

Stichting Kunsthal Rotterdam

Rotterdam

18

Overige toelichtingen

Analyse van verschillen tussen het jaarplan en de realisatie.

Het jaarplan is opgesteld in juni 2015. Bepaalde ontwikkelingen waren in 2015 nog niet te voorzien en hebben tot verschillen geleid.

De tentoonstellingskosten waren hoger dan in het budget voorzien. De voorziene hogere uitgaven zijn gecompenseerd met extra inkomsten van sponsors en fondsen die voor de betreffende tentoonstellingen zijn geworven. Er waren ook kosten die in 2015 niet zijn voorzien. Deze kosten hebben een gematigd negatief effect gehad op de tentoonstellingskosten in 2016.

Begin 2016 liepen de bezoekersaantallen achter op de verwachting. In de loop van het jaar zijn die aantallen aangetrokken en is de achterstand ingelopen. Ten opzichte van 2015 zijn er meer bezoekers geweest waardoor de opbrengst entreegelden in 2016 hoger, ten opzichte van 2015, is.

Door het efficiënt inzetten van eigen personeel wordt er minder aan uitzendkrachten besteed. In de loop van 2016 is het team versterkt op de afdelingen fondsenwerving, communicatie en financiën. De aanstelling van de door gemeente Rotterdam gedetacheerde zakelijk directeur is in juni 2016 beëindigd. Een nieuwe zakelijk directeur is geworven en op 1 december 2016 in dienst gekomen.

De (overige) personeelskosten zijn hoger in 2016 vanwege wervingskosten voor personeel, extra reiskosten, hogere opleidingskosten en de eenmalige verrekening van de pensioenlasten van de directeur/bestuurder.

Huisvestingslasten zijn in 2016 een stuk lager voornamelijk doordat er minder externe opslagruimte is gehuurd.

Uit de winkelvoorraad is eenmalig een grote hoeveelheid oude voorraad gehaald die, ook na diverse acties, niet meer verkoopbaar was.

In 2016 zijn extra advieskosten gemaakt in verband met adviezen omtrent pensioenen.

Stichting Kunsthal Rotterdam

Rotterdam

19

Overige gegevens

Gebeurtenissen na balans datum

Er hebben geen bijzondere gebeurtenissen na de balansdatum plaats gehad die een impact op de jaarrekening 2016 zouden kunnen hebben.

Controleverklaring

Hiervoor wordt verwezen naar de hierna opgenomen verklaring.

Openingssprekers

• Irene Halsman (co-directeur Halsman Archief)• Jessica Voeten (schrijfster)• Jaap Versteegh (kunsthistoricus) • Laura van Dolron (theatermaker)• James Brett• Jet Manrho (oprichtster en hoofdredacteur Boekie Boekie)• Andrea van der Pol (redacteur en presentator)• Thierry-Maxime Loriot• Peter Lindbergh• Mateo Kries (directeur Vitra Design Museum)• drs. Hans Kleinjan (tandarts en kunstenaar)• Gert Schade (kaakchirurg in ruste) • Ben van Berkel (architect) • Jules Deelder (dichter)• Inez Weski (strafpleiter) • Reindert de Groot (oprichter Stichting Amsterdam Bakelite Collection)

Sponsoren / fondsen• Art of Impact • Blockbuster Fonds • Gieskes-Strijbis Fonds• Fonds 21• Fonds Cultuurparticipatie/ Jij maakt het mee • Mondriaan Fonds• Prins Bernhard Cultuur fonds • Rotterdam Festivals • Sculpture International Rotterdam • Stichting Bevordering van Volkskracht• Stichting De Verre Bergen Rotterdam• Stichting DOEN • Stichting Elise Mathilde Fonds • Stichting Niemeijer Fonds

• Stichting Retourschip • Van Leeuwen van Lignac• VSB Fonds• AON • FCA Group • ING • ING Art Management • Kon. Ned. Maatschappij tot bevordering der Tandheelkunde (KNMT)• Mainport Hotel • Marc O’Polo • MediaCenter Rotterdam • SkyTeam• Stichting Vrienden Tandheelkundig Erfgoed (SVTE) • Swarovski • Thalys

Kunsthal Ambassadeurs • Delta Lloyd• Nationale-Nederlanden • Sundio Group • Kneppelhout & Korthals Advocaten • ROC Albeda College

Kunsthal Zakenkring

Educatie / Talentontwikkeling• Codarts • Theaterhavo/vwo Rotterdam• LMC Voortgezet Onderwijs Rotterdam • Hogeschool Rotterdam• Willem de Kooning Academie • Kenniscentrum Cultuureducatie Rotterdam (KCR) • ROC Albeda College Rotterdam • Stichting Kunstzinnige Vorming Rotterdam (SKVR)• Digital Playground • Vereniging van Vrije Scholen• Stichting BOOR• BSO De Piloot

Speciale evenementen• Vier het nieuwe jaar• Ronde tafeldebat Sovjet Design (Art Rotterdam)• Artist Talks• Vrienden bijeenkomst• De Nacht van Everything (Museumnacht010)• Weekend of Everything• Uitreiking stArt Award door BoekieBoekie • Jubileum BoekieBoekie: 25 jaar• Start Poetry International • Tekenworkshop door Tirzo Martha op het dak (Rotterdamse Dakendagen) • Rotterdamse Dakendagen• Latin Life Sundays!• Booksigning Fernando Botero• Zomercarnaval All you can Art• Diner in het Stadhuis Rotterdam• VIP Opening Lindbergh• Foto & Fashion & Fun KunsthalFAMILIEdag • MASH-UP! i.s.m International Film Festival Rotterdam• Booksignings Peter Lindbergh• Making Africa Festival• Docentenmiddagen• Peter Lindbergh Weekend (28 & 29 jan 2017)

Consortium• Dura Vermeer • ENECO • Gemeente Rotterdam • OMA • Roodenburg Installatietechniek

Ontvangsten o.a.• BankGiro Loterij • Ahrend• ING Kwartaalbijeenkomst• Livit• Delta Lloyd• ING Visiebijeenkomst• Steens en Partners• China Café via Kneppelhout en Korthals • Relaties Hoboken advocaten• Algemene ledenvergaderingen KNMT• MediaCenter Rotterdam• ING grootbedrijf en private banking• Mothership• Anthony Veder• L’Oreal • Integron• Weijerman Advies en Vermogensbeheer• Nederlandse orde van Advocaten • EURIB• Eneco• Edelenbos Hessels• Hoboken Lecture• Stichting MEE plus• Hillenraad Partners• Running Ambassadors• Zonta• Dura Charity Foundation• Dura Vermeer Groep• Landelijke huisartsenopleiding• Stevige Start• Nike• HES Terminal• AXP4Models• ABN AMRO• Swatch International Club• Isala Ziekenhuizen• Landelijke huisartsenopleiding, Erasmus MC• Facilicom • Nauta Dutilh• Urban Trail

Bruikleengevers o.a.

• The Museum of Everything • Curaçao Museum • Fernando Botero • Van Goghmuseum • Amsterdam Museum • Rijksmuseum Amsterdam • Museum Arnhem • Dordrechts Museum • Museum Boijmans Van Beuningen • Stichting Nationaal Museum van Wereldculturen • Museum Singer Laren • Gemeentemuseum Den Haag • Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed • Drents Museum • Frans Hals Museum • Letterkundig Museum • en alle bruikleengevers die anoniem wensen te blijven

Internationale partners o.a.• Keith Haring Foundation, Verenigde Staten• Musée de L’Elysée, Zwitserland • Instituto Buena Bista, Curaçao• Vitra Design Museum • Studio Peter Lindbergh • Maison Jean Paul Gaultier • Swarovski UK Limited • Kunsthalle der Hypokulturstiftung, München• Reggia di Venaria, Italië• Hugo Brown Family Collection

Rotterdamse samenwerkingspartners• BoekieBoekie• UN Studio • Rotterdam Festivals • Rotterdam Partners• Ondernemersvereniging Nieuwe Binnenweg • Hotel New York• Bilderberg Parkhotel• Inntel Hotels• Art Rotterdam• Green Delight• Kinki Kappers• Ja, Wol• Doelen Ensemble• Codarts• De Doelen• RET• NN DE Café• Museum Boijmans Van Beuningen• Het Nieuwe Instituut• Het Natuurhistorisch• Chabot Museum• Internationaal Film Festival Rotterdam

Samenwerkingspartners landelijk• Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed• VNO-NCW• KNMT • Stichting Vrienden Tandheelkundig Erfgoed• Vereniging Hendrick de Keyser• Nederlandse Museumvereniging• Galerie Ron Mandos• Vrije Academie• Aids Fonds/STOP AIDS NOW• CJP• Opium TV• Heerema Group• Amsterdam Bakelite Collection • Bakeliet Fabriek• Uitmarkt (Amsterdam)• Creative City Lab

Mediapartners• RTV Rijnmond• OPEN Rotterdam• VOGUE Nederland

Kunsthal Cirkel en Vrienden• Met dank aan alle Kunsthal Cirkelleden en Vrienden

Gastcuratoren• Thierry-Maxime Loriot (Peter Lindbergh)• James Brett (The Museum of Everything)• Jaap Versteegh (Fatale Kunst)

Subsidiegever• Gemeente Rotterdam

Hoofdsponsor• ING

Begunstiger• BankGiro Loterij

Mapping de Kunsthal 2016

Kunsthal Consuls• Ellen Meijer• Melany van Twuijver

SAMENWERKINGEN 2016

• NRC Café• Lantaren-Venster Rotterdam• Urban Guides• Bijenkorf Rotterdam • RED bv• StudioBilder• Arminius• TENT• Het Doelen Ensemble• SKVR• Willem Jardin (schrijver)• Albeda College• Superduo• Art Butchers• Rotterdam UITdagen• Schmidt Zeevis• Granny’s Finest• Galerie Herenplaats• Qwatz.nl • Salsabilty Club • Cuartito Azul• International Film Festival Rotterdam• CBK Rotterdam

Artiesten / creatieven/ musici • Maite Hontelé (trompettiste)• Thomas Böttcher (pianist) • Thom Hanreich (muzikant)• Patrick Christensen (muzikant)• Daniel Schröteler (muzikant)• Nina Burri (contortionist)• Carribean Engergy Brass (drumband)• Kirvan Fortuin (choreograaf)• Jorgen Gario (dichter)• Elvis Sibeko (danser, choreograaf)• Ntjam Rosie (zangeres) • Roop (DJ) • Scapino Ballet• Margreeth Olsthoorn• Carel Kraayenhof (bandoneonist)

• Juan Pablo Dobal (componist)• Ernest van der Kwast (auteur)• Jornt Jan Bras (drummer)• De Kift (band)• Git Hyper (DJ)• Harry Merry (muzikant)• Steve Aernouts (acteur)• Joana Martinho (danser)• Jakob Lohmann (danser)• Camie Bonger (theatermaakster)• Malek (DJ)• Wietske Vogels • Milan Seegers • Latineo Soul Shake• Ogutu Muraya (theatermaker) • Shug La Sheedah (DJ)

Kunstenaars All you can Art• David Bade • Tirzo Martha • Klaar van der Lippe • Bart Stuart • Mette Sterre • Maartje Korstanje • Honoré d’O • Elspeth Diederix • Ronald Cornelissen • Monica Tormell

• Tomas Adolfs• Rieneke de Vries• Lucia Luptakova• Liesbeth Labeur• Erik Habets• Yasser Ballemans• Karine Versluis• Marieke Zwart• Babette Kleijn

Lezingen / Tours• Julia Gruen (directeur Keith Haring Foundation)• Irene Halsman (Philippe Halsman)• Frans Smolders (outsider art)• James Brett (outsider art)• Jos ten Berge (docent Kunstgeschiedenis aan de VU)• John Sillevis (Fernando Botero)• Arno Vlooswijk (World of Warmth)• Ellen Mensink (Creative City Lab) • Niels Crama (C-stunners Afrikaans design)• Peter Lindbergh

Masterclasses• Peter Lindbergh • Jordy van den Nieuwendijk

Art Talks• Susanna Inglada & Noor Mertens (curator Prospects and Concepts)• Inge Aanstoot &Thierry Reniers (eigenaar Vonkel)• Pim Palsgraaf & Guus Vreeburg (kunsthistoricus)• Thomas Röske (beheerder Prinzhorn Collectie) • André Robillard (outsider artist)• Francis Marshall (outsider artist)• Iron Bârladeanu (outsider artist)• Fifi Visser (filmmaker)• David Rago (Rago Auctions)• Domenico Amoroso (dichter, archeoloog, curator)• Eva di Stefano (kunsthistorica, directeur l’Osservatorio Outsider Art in Palermo)

• AON Nederland• ABN AMRO BANK• Anthony Veder Group• Automatic Signal• Brackmann Aanbestedingsspecialist• Delta Lloyd • Dura Vermeer Groep• Eneco • Fabrique • HAL Investments• Havenbedrijf Rotterdam• DVAN Advocatuur & Notariaat• ING • IVA Groep • Kneppelhout & Korthals Advocaten

• La Red• MediaCenter Rotterdam • Menoor Bewegwijzering • Nationale-Nederlanden• Ondernemersvereniging Nieuwe Binnenweg • Ploum Lodder Princen• PwC Roterdam• Rabobank • Robeco • Roodenburg • Reset • Steens & Partners • Strategy on Demand• SV Collection• Teldesign• Value Positioning