INTRODUCTIEBROCHURE VOOR STUDENTEN

OPERATIEKWARTIER

Regionaal Ziekenhuis Sint-Trudo Diestersteenweg 100 – 3800 Sint-Truiden

www.sint-trudo.be

Introductiebrochure voor studenten_OK 2

VOORWOORD Welkom op de eenheid operatiekwartier. Wij willen je graag als student opnemen op onze eenheid. Wij willen ons inzetten zodat je een aangename stageperiode tegemoet gaat. Met deze brochure willen we je wegwijs maken op onze eenheid. Het is een beknopte handleiding die je steeds kan raadplegen. Een brochure kan niet alles omvattend zijn, daarom staan zowel de artsen, hoofdverpleegkundige en verpleegkundigen je graag bij indien je hulp of uitleg nodig hebt. Je kan steeds terecht bij de stagementoren. Je hoeft niet te leren van vallen en opstaan. Vraag liefst op voorhand uitleg, zo kunnen misverstanden en fouten voorkomen worden. Wij gunnen je de nodige tijd om je aan te passen. Wij wensen je alvast een aangename stageperiode. Namens de ganse equipe.

Introductiebrochure voor studenten_OK 3

INHOUD

1. VOORSTELLING VAN DE EENHEID

1.1. architectuur 4 1.2. multidisciplinair team 4 1.3. het operatiekwartier 5

2. TAAKINHOUD EN TAAKVERDELING

2.1. organisatie van de verpleegzorg 7 2.2. het OK – programma 11 2.3. specifieke verpleegkundige interventies 11

3. SPECIFIEKE AANDACHTSPUNTEN

3.1. algemeen 14 3.2. specifiek 14 3.3. administratief 14

4. VERWACHTINGEN 15

Introductiebrochure voor studenten_OK 4

1. VOORSTELLING VAN DE EENHEID 1.1. Architectuur Het OK bevindt zich op de 4de verdieping van blok F (campus Sint-Jozef). Het complex telt: - 4 zalen

- 1 recovery - 1 wachtruimte patiënt en 1 ombedruimte - 1 koffieruimte of keuken - 1 steriele gang - 2 kleedkamers - 2 sanitaire ruimten - 1 dienstingang - 1 steriele berging - 1 bureel anesthesie - 1 bureel hoofdverpleegkundige - 1 bureel administratie

1.2. Multidisciplinair team

Medisch team Geneesheren Specialisatie dr. R. Lippens, dr. E. Muyldermans, dr. MC. Vroonen anesthesie dr. D. Knoors, dr. Y. Claes, dr. MP. Lieben, dr. D. Van Roosbroeck, dr. M. Dierckx, dr. L. Bequé, dr. T. Vu dr. R. Renson, dr. H. Tubbax, dr. W. Degraeve, dr. J. Mievis orthopedie dr. A. Moermans, prof. dr. P. Lauweryns, dr. A. Hendrickx dr. L. Verougstraete, dr. JP Lacquet, dr. Libeer vaatheelkunde en dr. van de Gender, dr. Koppert thoraxheelkunde dr. U. Verboven, dr. C. Eerdekens, dr. I. Michiels, dr. G. Palit gynaecologie dr. L. de Sonnaville dr. E. Vanderschot, dr. J. Vanderkerken urologie dr. P. Geyskens, dr. B. Masereel algemene heelkunde

gastro-enterologie endoscopie dr. J. Beckers, dr. P. Morias, dr. C. De Meester, dr. T. Herbots cardiologie dr. X. Verbraken, dr. E. Annys ORL en halschirurgie dr. D. De Coster mond-, kaak- en

aangezichtsheelkunde dr. T. Lauwers plastische heelkunde dr. C. Budo, dr. M. Storms, dr. Liesenborghs oftalmologie

Introductiebrochure voor studenten_OK 5

dr. M. Anseeuw dermatologie dr. P. Donkersloot, dr. E. Put, dr. W. Duyvendak neurochirurgie dr. M. Wissels – dr. Bessemans In het OK van campus Sint-Anna gebeuren alleen kleine chirurgische ingrepen van alle disciplines. De patiënten verblijven in het daghospitaal. Verpleegkundig team - hoofdverpleegkundige Yannick Toelen - stagementoren Gino Biets Marijke Claes Geert Hombroek Lesley Sebrechts - stagebegeleiding VTI KHLim 1.3. Het operatiekwartier 1.3.1. Kleedkamers Eén voor het vrouwelijk personeel, één voor het mannelijk personeel. Je vindt hier: - de personeelskasten

- een wasbak en douche - een rek met de operatieschoenen - een kast met mutsen, maskers, overschorten en -schoenen

Bij het begin van je stageperiode vraag je aan iemand van het team voor operatiekledij en een kastje. De steriele gang wordt enkel betreden nadat je je hebt omgekleed, een muts en masker hebt opgezet en schoenen draagt welke enkel in het OK worden gedragen (ofwel overschoenen). Wie voor korte tijd het OK bezoekt, draagt overschoenen, een overschort en zoals iedereen een muts en masker. 1.3.2. De wachtruimte voor de patiënt Bevindt zich aan de ingang van de steriele gang. Hier worden de patiënten door de afdeling gebracht en wachten ze nog even tot het tijd is om ze te verbedden op de OP – tafel, ook tabletop genoemd. 1.3.3. Het verbedsas Bevindt zich vooraan de steriele gang. Hier staan de OP-tafels en toebehoren, de patiënten worden hier verbed op de OP-tafel. 1. Uitvoeren van patiëntenidentificatieprocedure (oranje blad) 2. Bed naar de onthaalruimte patiënt (wordt gemerkt met patiëntenklever). 3. OP-tafel met patiënt naar de OP-zaal.

Introductiebrochure voor studenten_OK 6

1.3.4. De zalen Zoals je zal merken zijn de verschillende specialiteiten zowat verdeeld over de zalen: zaal 1: deze zaal wordt vooral gebruikt voor urologische heelkunde, neurochirurgie,

vasculaire/thoraxheelkunde en gynaecologie. zaal 2: ORL zaal 3: vooral orthopedische heelkunde: rugchirurgie dr. Degraeve en prof. dr. Lauweryns zaal 4: orthopedische ingrepen: totale knieprothese, totale heupprothese, schouderchirurgie

Korte werkwijze: - de patiënt komt uit de prénarcose en wordt op de zuil of sokkel gereden - tafel omhoog, karretje er onderuit en in voorgeborgte - de monitoring wordt aangesloten - de anesthesie - de ingreep - de patiënt wordt met de tabletop terug naar de verbedruimte gebracht en alzo de recovery in - briefing aan recoveryverpleegkundige - opruim OP-tafel De ingrepen worden de dag voordien klaargezet in doorgeefkasten. Materiaal en benodigheden worden klaargezet op instrumententafel voor de patiënt in de OK-zaal wordt binnengereden. In elke zaal is er een beperkte voorraad steriel materiaal in de kasten aanwezig. Elke zaal is ongeveer gelijk. Alle stagiairs gaan niet samen staan in één zaal, maar worden verdeeld over de verschillende zalen. Interesse voor een bepaalde ingreep kan worden doorgegeven. Onderlinge overleg, samenspraak stagebegeleider / hoofdverpleegkundige / verantwoordelijke. 1.3.5. De scrub – up of schrobruimte Hier wassen de chirurgen, assistenten en instrumentisten hun handen. Je vindt hier (steriele) borsteltjes om de handen en nagels te schrobben. De kranen van de wasbakken worden elektronisch met de handen bediend, evenals de zeepdispensers. De deuren worden geopend met een voetschakelaar. 1.3.6. De recovery Hier ontwaken de patiënten verder. De patiënten worden hier terug aangesloten aan een monitor en nauw in het oog gehouden:

- controle ademhaling, ev. toediening van zuurstof of beademing - controle circulatie; hartslag, bloeddruk, CVD, nabloeding! - controle drains, urinedebiet, maagsonde

- patiënt wordt in de juiste positie in bed geïnstalleerd. Er worden ev. nog bijkomende verbanden aangebracht.

- patiënt krijgt indien nodig iets tegen de pijn of er wordt een pijnpomp aangesloten

- ev. RX – controles

Introductiebrochure voor studenten_OK 7

De verantwoordelijkheid van de recoveryverpleegkundige is niet te onderschatten!!! Ook een kleine (banale) ingreep eist de grootste aandacht! 1.3.7. De koffieruimte of keuken Hier wordt de korte drinkpauze gehouden en kan worden gegeten. De tijdstippen van de pauzes zijn in samenspraak met de stagementor of de verantwoordelijke van je zaal. 2. TAAKINHOUD EN TAAKVERDELING 2.1. Organisatie van de verpleegzorg De verpleegkundigen hebben elk hun specialisme en werken volgens een bepaald roulement:

♦ vroegdienst van 07.00 tot 15.00 uur

♦ dagdienst van 08.00 tot 16.00 uur

♦ avonddienst van 14.30 tot 23.30 uur

♦ wachtdienst De dienstregeling van de studenten hangt ter inzage naast het magneetbord in de verpleegwacht van het operatiekwartier. 2.1.1. Taakomschrijving van de anesthesieverpleegkundige De pre-operatieve fase: - informeren naar de identiteit van de patiënt (oranje blad), aard van de anesthesie (overleg met

de dr. anesthesist), ingreep en in functie hiervan een operatietafel kiezen, rekening houdend met de continuïteit van de ingrepen in de andere zalen (overleg met de centrale omloop!) en deze tafel ev. voorzien van een gelkussen of antidecubitusmatras.

- vriendelijk en tactvol omgaan met de patiënt en peilen naar de angst van de patiënt,

geruststellende houding aannemen (kinderen nooit alleen laten en passende uitleg geven). - controle van het anesthesietoestel: slangen en connecties, gassen, sodalimekorrels, aspiratie (aspiratiesonde klaar gemonteerd), fixatietape endotracheale tube.

- controle en observatie van de patiënt: anamnese, check-lijst voorbereiding

helpen plaatsen of plaatsen van een intraveneus infuus in functie van de ingreep en installatie van de patiënt.

- aansluiten van de bewakingsapparatuur: EKG, BD, saturatie. - assistentie verlenen bij het plaatsen van diverse catheters (epidurale, art, DVC …). - installatie van de patiënt in functie van de aard van de ingreep en per chirurg met aandacht voor: huid (brandwonden), gewrichten, neurovasculaire compressie, blaassonde, diathermie, garrot, afkoeling en ligging of houding m.b.t. de C – boog.

Introductiebrochure voor studenten_OK 8

De peroperatieve fase - klaarmaken en aanbieden van het anesthesiemateriaal op vraag van de anesthesist. - hulp bieden bij de anesthesie. - installatie van de patiënt in de operatieve houding (samen met de omloopverpleegkundige). - observatie en interpretatie van de vitale functies. - klaarmaken van medicatie en infusen i.o.v. de anesthesist en ev. toedienen (in opdracht). - noteren van de gebruikte medicatie, infusen … - invullen van de administratie (dagformulier, postoperatief blad …). De postoperatieve fase - tijdig initiatief nemen om de volgende patiënt te laten bestellen of bestellen en dit in samenspraak met de centrale omloop. - voorzieningen treffen om de volgende patiënt zo vlot mogelijk op te vangen en de voorbereiding zo efficiënt als mogelijk te laten verlopen (zaalvoorbereiding, infuus). - maatregelen nemen om de ingreep zo vlot als mogelijk te laten eindigen (dr. anesthesist). - ev. aspiratie van de patiënt. - losmaken van de apparatuur en ordelijk achterlaten van de kabels. - verwijderen van de coagulatieplaat. - klaarmaken van infusen, drains sondes enz… voor vervoer. - in orde maken van de administratie: post-op blad, RX, labo … - patiënt reinigen van bloed, ontsmettingsstoffen, gips … - helpen verbedden van de patiënt met aandacht voor catheters, infusen, drains en verblijfsonde en dit met de nodige privacy voor de patiënt. - overdracht recovery: kort en bondig! 2.1.2. Taakomschrijving van de omloopverpleegkundige Is verantwoordelijk voor de algemene gang van zaken en zorgt ervoor dat de steriliteit gehandhaafd blijft. Indien er een instrumenterende verpleegkundige is: wordt de taak van de anesthesieverpleegkundige door de omloopverpleegkundige waargenomen. Indien er geen instrumenterende verpleegkundige is: wordt er onder de aanwezige verpleegkundigen in de zaal duidelijk afgesproken wie welke taak waarneemt (qua anesthesie en omloop).

Algemene voorbereiding - controle van de schrobruimte: zeep, borsteltjes - controle zaalbedieningspannel: OK-lamp, airconditioning: zaaltemperatuur in functie van de ingreep - controle zaalmateriaal: instrumententafels, aspiratie- en coagulatietoestel, tamponemmers, positioneringstoebehoren, C-boog - zaalopstelling naargelang de ingreep - maatregelen nemen wanneer het een besmette ingreep betreft!!! De pré–operatieve fase patiëntenzorg : - controle van de identiteit, aard en locatie van de ingreep aan de hand

van een kopie van het OK-programma in de zaal - inwinnen van specifieke informatie betreffende de pre-operatieve

voorbereiding

Introductiebrochure voor studenten_OK 9

- installatie van de patiënt in afspraak met de anesthesieverpleegkundige: . houding: pré–operatief: naargelang het comfort van de patiënt peroperatief: prononceren van het operatiegebied: rekening houdend met de wensen van de anesthesist, rekening houdend met de wensen van de chirurg, rekening houdend met de toestand van de patiënt . fixatie: aandacht voor neurovasculaire compressie

. bescherming: drukpunten, afkoeling, droge onderlaag (brandwonden) . toezicht en geruststellen (locoregionale anesthesie) - afdeksetten en schorten worden juist voordat de chirurg, zijn assistent of de instrumenterende verpleegkundige de zaal binnenkomt, geopend - aankleden van: chirurg, assistent, dr. stagiair, instrumentist - handschoenen aanbieden - openen van instrumentencontainers en het nodige steriele materiaal

De peroperatieve fase - hulp bieden waar nodig, oog hebben voor de operatietechniek is hier geen must! - aannemen van leidingen en slangen - zaalverlichting en lampbediening in functie van de ingreep - RX–foto’s ophangen en nadien weer wegbergen - toezicht houden op de steriliteit: geen compromissen!!! - bedienen van toestellen noodwendig voor de ingreep (C-boog enz.) - ter beschikking staan van het operatieteam - verzamelen en tellen van compressen - bloedleegte tijd geven - bloedverlies bijhouden - aangeven van ontsmettingsstoffen, hechtingsmateriaal, prothesen en verband in functie van het verloop van de ingreep … anticiperen! - correctie registratie van prothesen en materialen en ev. bestellingen doorgeven - ev. materiaal laten hersteriliseren tijdens de ingreep - zorg voor het biopsiemateriaal Noot : Omloopverpleegkundige neemt tijdens het verloop van de ingreep een constructieve en professionele houding aan dewelke, enerzijds bijdraagt een kwalitatief hoogstaand niveau te handhaven en anderzijds samen met het medisch kader een stevig team te vormen met een goede groepsgeest. De postoperatieve fase - bedienen van het zaallicht en OK-lamp - hulp bieden bij het ontkoppelen van leidingen en slangen - afruimwagen instrumentarium voorzien - maatregelen treffen voor de hersterilisatie van instrumentarium en materiaal in het kader van de continuïteit van het OK-programma - informatie inwinnen over de postoperatieve zorgverlening - nazorg materiaal: instrumenten (briefing sterilisatie) biopsiemateriaal positioneringstoebehoren terug op zijn plaats en klaar voor gebruik en ev. de dienst onderhoud verwittigen voor het reinigen - onderhoudspersoneel verwittigen - operatieverslag vervolledigen en meegeven - ev. hulp bij het vervoer naar de recovery (door 1 van beide verpleegkundigen, de andere verpleegkundige zorgt voor het opstarten van de volgende ingreep)

Introductiebrochure voor studenten_OK 10

- nazorg table-top: stand armsteunen aan de tafel toebehoren in het rek (orde!!!) gelkussen of antidecubitusmatras voorzien ev. tafel laten afwassen of ontsmetten en nieuwe afdekking voorzien - onnodig materiaal en toestellen verwijderen uit de zaal - zaal opnieuw klaarmaken en voorzien van de nodige toestellen en materiaal in functie van de volgende ingreep 2.1.3. Taakomschrijving van de instrumenterende verpleegkundige

Is verantwoordelijk voor de steriliteit in de zaal en het instrumentarium. Instrumenten is een specialisme dat aangeleerd moet worden en gebaseerd is op een vanzelfsprekende samenwerking tussen chirurg en verpleegkundige: - groot verantwoordelijkheidsbesef - oplettend en vooruitziend zijn - zwijgzaamheid (opmerkingen van de chirurg onder stress zijn dikwijls niet persoonlijk) - orde en eerlijkheid (fouten kunnen toegeven in het belang van de ingreep en de patiënt) - zin voor samenwerking en organisatie De pré–operatieve fase - zich vergewissen van de identiteit, aard en lokalisatie van de ingreep aan de hand van een kopie van het OK–programma in de zaal - klaarzetten of controleren van instrumentarium en specifiek materiaal na overleg met de chirurg (mogelijk daags voordien) - schrobben van de handen en steriel aankleden, volgens de norm - dekken van instrumententafels volgens de standaard van het OK (een principe welk zo nauwgezet als mogelijk moet opgevolgd worden, een collega verpleegkundige moet op ieder moment, zonder ingrijpende herschikkingen tijdens eenzelfde de rol van instrumenterende verpleegkundige kunnen overnemen) - chirurg en assistent helpen steriel aankleden - afdekken van het operatieveld, zodat de steriliteit op ieder moment gewaarborgd blijft - installeren van slangen en leidingen en doorgeven aan de omloopverpleegkundige De peroperatieve fase - aspireren, deppen en tamponeren zo nodig - instrumenteren of assisteren naargelang de behoefte en in de lijn van de ingreep - coördinatie van de omloopverpleegkundige - controleren van de steriliteit - bewaren van koelbloedigheid en kalmte: rustige atmosfeer!!! - klaarmaken van hechtingen - klaarmaken van drains en verbanden De postoperatieve fase - controleren van instrumentarium en doekklemmen, de instrumentist is verantwoordelijk voor de conservatie van het instrumentarium tijdens en na de ingreep - verwijderen van het afdekmateriaal - nazorg van het gebruikte linnen - aanbrengen van het verband, drainagerecipiënten en positioneringskussens

Introductiebrochure voor studenten_OK 11

- nazorg instrumentarium - controle instrumentarium en materiaal volgende ingreep 2.2. OK–programma zie elektronische planning 2.3. Specifieke verpleegkundige interventies 2.3.1. Ademhalingsstelsel - observatie van de ademhaling: frequentie, zuurstof saturatie, cyanose mondtoilet bij beademde patiënt aspiratie via endotracheale tube aspiratie via tracheale tube zuurstof toediening via bril, masker, sonde 2.3.2. Bloedsomloopstelsel - controle perifere circulatie, pulsaties thv dorsalis pedis - voorbereiding, toediening van en toezicht op IV perfusies, transfusies, eventueel met technische hulpmiddelen

- controle bloeddruk, pols, CVD 2.3.3. Spijsverteringsstelsel – voedsel- en vochttoediening - plaatsen van een maagsonde - observatie van maagvocht - toedienen van medicatie via maagsonde - controle van plaatsing maagsonde - controle peristaltiek m.b.v. stetoscoop 2.3.4. Uro-genitaalstelsel - plaatsen van een verblijfsonde - éénmalige sondage voor kultuur - toezicht op diurese, hoeveelheid, aspect - blaasspoeling - blaastraining 2.3.5. Huid en zintuigen - controle pupillen: cornea reflex – pupilreactie - oogverzorging bij beademde patiënt - decubitus preventie - D.A.V. - verzorging wonden met drains - verzorging stoma post-operatief - verzorging van tracheostomie - verzorging van openstaande wonden (buik) - catheterzorg, verbandwisseling, nieuwe infuusleidingen

Introductiebrochure voor studenten_OK 12

2.3.6. Metabolisme - bloedgas controle bij beademde patiënt - interpretatie van labo resultaten 2.3.7. Medicamenteuze toedieningen - toedienen van medicatie: juiste tijdstip dosis oplosmiddel toedieningsweg : IV - MS - SC - IM - SL - OR toedieningsduur vervaldatum - observatie van patiënt tijdens toediening - continue toediening van IV medicatie via: volumetrische pomp bijvoorbeeld Xylocard 1 g

in 1000 ml glucose 5% over 24 uur spuitpomp bijvoorbeeld Heparine 25.000 E + 48 ml NaCL 0,9% aan 2 ml/u dial à flow bijvoorbeeld 1000 ml glucose 5% over 24 uur

2.3.8. Voeding en vochttoediening - parentale voeding - vochtbalans - substitutie therapie volgens diurese 2.3.9. Mobiliteit - patiënt stimuleren tot het bewegen van ledematen voor een goede circulatie, preventie flebitis

2.3.10. Hygiëne - handhygiëne - onderhoud van ECG toestel defibrillatoren spuitpompen ….. 2.3.11. Fysische beveiliging - op de afdeling: bijv. fixatie van handen bij beademde patiënt - tijdens vervoer van patiënt naar: RX, operatiekwartier, specifieke onderzoeken enz. 2.3.12. Verpleegkundige activiteiten die verband houden met het stellen van de diagnose - bloedname via DVC, arteriële lijn, perifeer infuus - CVD meting via DVC - patiënt installeren voor RX thorax aan bed - maken van ECG - goede observatie parameters, monitoring - Swann Ganz catheterisatie - neurochirurgische drukmeting

Introductiebrochure voor studenten_OK 13

2.3.13. Assistentie bij medische handelingen - voorbereiding, assistentie bij het plaatsen van: DVC arteriële lijn Swann Ganz catheterisatie uitwendige pacemaker - bediening van defibrillator uitwendige pacemaker oxylog - assistentie bij intubatie, extubatie - onderhoud, controle en gebruik van beademingsapparatuur - reanimatie ALS

Introductiebrochure voor studenten_OK 14

3. SPECIFIEKE AANDACHTSPUNTEN OP DEZE AFDELING 3.1. Algemeen

Orde en netheid op dienst 3.2. Specifiek

De student werkt steeds onder toezicht van een verpleegkundige. Tracht zeker enkele dagen te werken met de stagementoren. Begeleiden van de patiënt, aanmoedigen, informeren, geruststellen. Observatie van patiënt, invullen van verpleegblad (per- en postoperatieve gegevens)

Rapportage van gegevens (medisch, verpleegkundig, fysisch) 3.3. Administratie

Opname en ontslagformulieren ingevuld door toegewezen verpleegkundige. Bestelling apotheek: alles noteren op voorzien blad, wat van medicatie afgehaald wordt.

Introductiebrochure voor studenten_OK 15

4. VERWACHTINGEN Verwachtingen t.o.v. de student: - hulp bij het verbedden - hulp in de recovery - hulp bij het opstarten van een ingreep: - installeren patiënt - aansluiten monitor - assistentie bij anaesthesie - omloop onder begeleiding; steriele handelingen en technieken in samenspraak met

verpleegkundige (deze handelingen en het bedienen van de OP – tafel gebeurt steeds onder toezicht !)

- samen opruimen van de zaal en in orde brengen van de zaal voor de volgende ingreep - het terug verbedden van de patiënt en ev. hulp in de recovery - het tonen van leergierigheid

DENK ERAAN: “DOMME VRAGEN BESTAAN NIET!” Vraag liever iets TWEEMAAL dan EENMAAL dan ondoordacht te handelen!

BIJ ONS GAAT STERILITEIT VOOR ALLES!!!

Een BEETJE steriel bestaat niet!

VEEL SUCCES VANWEGE HET TEAM!