Sofie Deberdt

Samenhuizen vzw - Brussel 5 december 2012

Introductie & stedelijk beleid

Sam

enhuizen 12-2012

1. Wat ?

2. Voorbeelden en meerwaarde

3. Knelpunten

4. Acties en Samenhuizen vzw

Sam

enhuizen 12-2012

1. Types samenhuizen : twee basisvormen

woningdelen :gemeenschapshuis

en woongroepcentraal wonen en cohousing

traditioneel wonen

1

Sam

enhuizen 12-2012 Terminologie

gemeenschappelijk wonenintentional community (US, UK), collaborative housing, communal housing (US, UK),

woongemeenschap (NL, B-VL), samenhuizen (B-VL), habitat collectif (B-W), habitat participatif (F), partizipative wohnformen, gemeinschaftliches wohnen (D), bogemenskap (S), …

Autonome woonsten en gemeenschappelijke voorzieningen

Privé kamer(s) in een groete woonst

beperkte gemeensch. delen

 tuin, garage, wasplaats, en eventueel tuinhuis, clubhuis, atelier, … 

uitgebreide gemeensch. delen 

 tuin, garages, washuis,+  eetzaal, keuken,  zithoek, hobby, speelkamer, atelier,logeerkamers, e.a. …

Huishouden ten dele samen

 meestal 3 à 8 unitsvaak samen eten

Huishouden volledig samen

 meestal > 8 unitsmeestal samen eten

centraal wonen centraal wonen (NL, B-VL), habitat groupé (F, B-W),

self-developed condominium (US),

atrium-siedlung (D), … twee units : kangoeroewonen (NL, B-

VL), maison kangourou (F, B-W) , duo-wonen (NL), homeshare (US), granny

flats (UK, US), …

cohousingcohousing (US, UK, B, IT)

co-voisinage (FR), cohabitat (CA),

centraal wonen (NL), boffaelleskaeber (DK) ,

kollektivhus (S), Bofellesskap (N)

gemeinschaftliche wohnformen (D) 

klein (6-15 units) : mini-cohousing (US)

gemeenschaps-huis

 gemeenschapshuis (B-VL), student coop (US), co-location (F, B-W)

duurzaam:

woongroep (NL, B-VL), wooncollectief (NL), … ‘friends-wonen’ (B-VL), share house (US, AUS),

wohngruppe(D), ...

leef-gemeenschap

commune (UK, US, B-VL), leefgemeenschap (NL, B-

VL)communauté (F, B-W),

comune (IT), kommune (D, AU, DK),

kommun (S), …

    minder                     gemeenschappelijkheid                        meer              (ruimtes, voorzieningen, activiteiten, …)

1

Sam

enhuizen 19-9-2012

gemeenschapshuis en woongroep

Peninsula (USA)

Haniahof (NL)

Laken (B)

Keimblatt (Oostenrijk)

22. voorbeelden

Sam

enhuizen 12-2012

woongroep Andromeda (Woluwe)5 bewoners - huur - senioren

K73 (St-Agatha-Berchem)4 bewonersSamenhurenjongvolwassenen

2

Sam

enhuizen 12-2012

De Haringrokerij

(Antwerpen)

11 woonstenmede-eigendom

gemengde leeftijden

centraal wonen2

Sam

enhuizen 19-9-2012

De 3 Torekens

(Antwerpen)

8 woonstenmede-eigendom

gemengde leeftijden

centraal wonen 2

Sam

enhuizen 12-2012

centraal wonen

Huiself (Lebbeke)

5 woonstencentraal wonen

2

5S

amenhuizen 12

-2012 2

Biplan, Haren/Brussel

6 woonstencentraal wonenmede-eigendom

centraal wonen

5S

amenhuizen 12

-2012 2

CotéKanaL (Brussel) 17 woonstencentraal wonenmede-eigendomgemengde leeftijden

centraal wonen2

5S

amenhuizen 12-2012

2

De Molen van Rotselaar

12 woonstenmede-eigendom

gemengde leeftijden

centraal wonen2

Sam

enhuizen 19-9-2012

centraal wonen

Meerhem (Gent)

8 woonstenmede-eigendom verbouwde school

2

Sam

enhuizen 19-9-2012

cohousing Trudeslund(Denemarken)

33 woonstenmede-eigendom

gemengde leeftijden

2

5S

amenhuizen 12

-2012 2

cohousing

Ecovillage IthacaIthaca NY (USA)

2 x 30 woonstenmede-eigendom

gemengde leeftijden3e fase

in aanbouw

2

5S

amenhuizen 12

-2012 2

cohousing

22 woonstengemengde leeftijden

juridisch : mede-eigendom

La Grande Cense (Clabecq, B)

Sam

enhuizen 19-9-2012

cohousing

Vinderhoute (B) 17 woonsten mede-eigendom gemengde leeftijden

2

5S

amenhuizen 12

-2012 2

Abbeyfield (senioren)

Entre Voisins (Etterbeek, B)

8 woonsten

Martin-Pêcheur(Watermaal-Bosvoorde, B)

8 woonsten

2

Diverse initiatieven

Woonerf De Speye(Poperinge, B)

4 woonsten

Carpe Diem(Diksmuide, B)

4 woonsten

25S

amenhuizen 12-2012

2

5S

amenhuizen 12

-2012 2

Meerwaarde van samenhuizen voor bewoners, gemeenschap en leefmilieu

praktisch

sociaal

ecologisch

maatschappelijk

2

5S

amenhuizen 12

-2012 2

Praktische meerwaardevoor de bewoners

• delen van ruimte en middelen

(wasmachine, grasmaaier, atelier, …)

• tijdswinst (onderhoud, maaltijden, …)

• opvang kinderen (bijzonder voor

één-oudergezinnen)

• leren van elkaar (rolmodellen, kennis

en vaardigheden delen)

2

Sam

enhuizen 19-9-2012

Sociale meerwaarde voor de bewoners

• samenhorigheid, contact, gezelschap (tegen

verzuring,vereenzaming)

• steun, opvang, hulp

• gezamenlijke activiteiten

• grotere veiligheid en veiligheidsgevoel door sociale controle

2

Sam

enhuizen 12-2012

Maatschappelijke meerwaarde

• samenhang van het buurtleven, integratie in de wijk, uitstraling

• verhoging van levenskwaliteit en gezondheid (Roseto effect)

• integratie en ondersteuning senioren en zorgbehoevenden

• zelfontwikkeling, leren sociaal functioneren

• bewust burgerschap, democratie van onderaf

• reconversie van bestaande gebouwen

2

Sam

enhuizen 12-2012

Maatschappelijke meerwaarde

• samenhang van het buurtleven, integratie in de wijk, uitstraling

• verhoging van levenskwaliteit en gezondheid (Roseto effect)

• integratie en ondersteuning senioren en zorgbehoevenden

• zelfontwikkeling, leren sociaal functioneren

• bewust burgerschap, democratie van onderaf

• reconversie van bestaande gebouwen

2

Sam

enhuizen 12-2012

Ecologische meerwaarde

• ecologisch verantwoord gebruik van de ruimte, compact bouwen

Klassieke verkaveling vs. cohousingbeide 34 woonsten(Cohousing Windsong, CA)

verharding

ruimtegebruik

rioleringen

2

Sam

enhuizen 12-2012

Ecologische meerwaarde

• betaalbare eco-bio opties : materialen, waterbeheer, energie

• afvalbeheer, wijkcompostering, hergebruik

• autodelen, Local Exchange and Trading System, …

2

Sam

enhuizen 12-2012

Ontwikkeling en beheer door de bewoners

KOPEN

BOUWEN

WONEN

BEHEER

AANLOOP

2

4S

amenhuizen 12-2012

Groepstraject © Samenhuizen 2012STAPPENPLAN SAMENHUIZEN PROJECT

VISIE

BO

UW

GR

OE

PF

INA

NC

.JU

RID

ISCH

PL

AA

TS

Aannemer(s) kiezen en contracteren

Aannemer(s) kiezen en contracteren

Zelfbouw(hoeveel, wat, hoe, 

wanneer)

Zelfbouw(hoeveel, wat, hoe, 

wanneer)

Bewoonbaar maken 

(inrichten, verbouwen, bouwen…)

Bewoonbaar maken 

(inrichten, verbouwen, bouwen…)

Kontakten metLokale/Regionale

Overheid 

Kontakten metLokale/Regionale

Overheid 

Juridische structuurStartfase

(visietekst, charter, initiële overeenkomst)

Juridische structuurStartfase

(visietekst, charter, initiële overeenkomst)

Juridisch adviseur (notaris, ...) kiezen

Juridisch adviseur (notaris, ...) kiezen

Juridische structuurBewoning

(huren, eigendom, verdeling, .)

Juridische structuurBewoning

(huren, eigendom, verdeling, .)

Juridische structuur Bouwfase(burgerlijke 

maatschap, …)

Juridische structuur Bouwfase

(burgerlijke maatschap, …)

Site zoeken en 

eventueeloptie nemen

Site zoeken en 

eventueeloptie nemen

beschikbare of nog te zoeken 

SITE

beschikbare of nog te zoeken 

SITE

Urbanisatie en 

reglementen

Urbanisatie en 

reglementen

Site verwerven (huren, kopen, erfpacht, .)

Site verwerven (huren, kopen, erfpacht, .)

Plans en bouwaanvraag

Plans en bouwaanvraag

VISIE aanzet vanuitinitiatiefgroep

VISIE aanzet vanuitinitiatiefgroep

GROEPvormen 

uit bestaande of nieuwe groep

GROEPvormen 

uit bestaande of nieuwe groep

Visieuitwerken 

en/of bijschaven

Visieuitwerken 

en/of bijschaven

Groepsstructuur, Beslissings-procedures,

Conflicthantering

Groepsstructuur, Beslissings-procedures,

Conflicthantering

Toekomstige buren 

contacteren (evt. info-avond)

Toekomstige buren 

contacteren (evt. info-avond)

Bekendmakingen groep vergroten

Bekendmakingen groep vergroten

Interne communicatie, cohesie, sociale activiteiten, ...

Interne communicatie, cohesie, sociale activiteiten, ...

Criteria en procedurevoor aansluitingnieuwe leden

Criteria en procedurevoor aansluitingnieuwe leden

Haalbaarheidsstudie architecturaal

(samen met financ. haalbaarheidsstudie)

Haalbaarheidsstudie architecturaal

(samen met financ. haalbaarheidsstudie)

Architect kiezen

Architect kiezen

Ruimtelijke ontwerp 

(programma van eisen)& aanvraag

Ruimtelijke ontwerp 

(programma van eisen)& aanvraag

Nagaan vanfinanciële middelen

van de groep

Nagaan vanfinanciële middelen

van de groep

Financiële haalbaarheidsstudi

e (budget en raming) 

en financiëel beleid

(kostenverdeling) 

Financiële haalbaarheidsstudi

e (budget en raming) 

en financiëel beleid

(kostenverdeling) 

Boekhouding(bijdragen van deelnemers, betalingen, .)

Boekhouding(bijdragen van deelnemers, betalingen, .)

Premies, subsidies

en eventuele sponsoring

Premies, subsidies

en eventuele sponsoring

Financiering en leningen

Financiering en leningen

Financieel experts (adviseur, banken, boekhouder, ...) 

kiezen

Financieel experts (adviseur, banken, boekhouder, ...) 

kiezen

22

Potentieel : van niche naar mainstream

Peiling Universiteit Roskilde (DK):

interesse bij 32% van de alleenstaande ouders voor cohousing

Peiling Harris Interactive voor Gecina (F):

interesse bij 32% van de bevolking (bij18-24jaar is dit 44%) Peiling OIVO-CRIOC (B):

interesse bij 23,6% van de bevolking voor huisdelen

Peiling Metlife voor AARP Health Care (USA):

interesse bij 34% van de 50-65jarigen om te leven in een cohousing-like setting Stel slechts 5% van de Vlaamse bevolking dit is 300.000 bewoners in ca 8.000 projecten

⇒ interesse gegarandeerd voor 25 projecten per gemeente (van elk gemiddeld 40 personen)

5S

amenhuizen 12-2012

2

3. Algemene knelpunten

- relatief onbekend

- vooroordelen

- rechtsongelijkheid door verschillende interpretatie wetgeving op lokaal vlak

- niet opgenomen in wetteksten, enkel zorgwonen

Sam

enhuizen 12-2012

3

Knelpunten ervaren, algemeenEnquête nav “Samenhuizen in België” 2010

Sam

enhuizen 12-2012

3

Knelpunten ervaren, woningdelenEnquête nav “Samenhuizen in België” 2010

Sam

enhuizen 12-2012

3

Knelpunten ervaren, cohousing en centraal wonenEnquête nav “Samenhuizen in België” 2010

Sam

enhuizen 12-2012 3

Knelpunten woningdelen

Voornamelijk in de huursector

– inschrijving in de gemeente

– uitkeringen, sociale zekerheid, leefloon(alleenstaanden worden als samenwonend beschouwd)

– ruimtelijke ordening / stedenbouw bvb opsplitsing

– huurcontracten

Sam

enhuizen 12-2012 3

Knelpunten cohousing en centraal wonen (1)

Voornamelijk in de koopsector

– vooral stedenbouwkundig

– in concurrentie met projectontwikkelaars (nieuwbouw), financieel en beslissingskracht

– bestemming (renovatie)

– financieel moeilijke aanloopfase

– lange aanloopfase, drempel te hoog, slaagkansen laag

– organisatie van de groep: van droom tot werkelijkheid

– durven aanspreken van begeleiding, van experten, complementair aan de interne competenties

Sam

enhuizen 12-2012 3

Knelpunten cohousing en centraal wonen (2)

– site vinden en verwerven

– premiestelsel niet afgestemd op samenhuizenmoeten bewezen worden met individuele uitgaven, opsplitsen van facturenook bvb dakisolatie niet voor verhuurders + per dak en niet per wooneenheid

– bij beschermd erfgoed in principe 'meer mogelijk', maar geen evident proces

– juridisch nog weinig expertise in Vlaanderen

– reflex naar ondersteuning vanuit steden, sociale huisvestingsmaatschappijen en autonome gemeentebedrijven blijft beperkt

Sam

enhuizen 12-2012 3

Knelpunten cohousing en centraal wonen (3)

– betrekken van bescheiden inkomenscategorieën, gemengde groepen, gemengd project huur-koop

– grond- en pandendecreet: weinig ervaring hoe dit zou moeten gerealiseerd worden (% sociale woningen)

– nutsvoorzieningen soms verplicht individueel aan te sluiten, collectieve aansluitingen 'bestaan' niet, een groep dreigt als bedrijf gezien te worden, als verdeler/leverancier enz

Sam

enhuizen 12-2012 3

4. Samenhuizen in het stedelijk beleid

Situering

Federaal

Vlaams

Brussel (goedgekeurde resolutie)

Provincies

Gemeenten, intergemeentelijke samenwerkingsverbanden

Stads- en streekontwikkelingsbedrijven

Sociale huisvesting

OCMW's

Snuffelen?

Of wordt het knuffelen!

Sam

enhuizen 12-2012 4

Samenhuizen in het stedelijk beleid

Vijf krachtlijnen

1. Creëer een positief klimaat rond goed nabuurschap, delen en lokale inspraak

2. Ondersteun gemeenschappelijk wonen

3. Informeer over gemeenschappelijk wonen

4. Organiseer samenwerking en overleg rond gemeenschappelijk wonen

om concrete maatregelen uit te werken

5. Lanceer een pilootproject in je gemeente

met aandacht voor het wegwerken van de knelpunten

Sam

enhuizen 12-2012 4

Samenhuizen in het stedelijk beleid

Vijf krachtlijnen

1. Creëer een positief klimaat rond goed nabuurschap, delen en lokale inspraak

2. Ondersteun gemeenschappelijk wonen

3. Informeer over gemeenschappelijk wonen

4. Organiseer samenwerking en overleg rond gemeenschappelijk wonen

om concrete maatregelen uit te werken

5. Lanceer een pilootproject in je gemeente

met aandacht voor het wegwerken van de knelpunten

Sam

enhuizen 12-2012 4

Ondersteun

Neem gemeenschappelijk wonen op in je beleid

→ in beleidsplannen

→ in het woonbeleidsplan (kwaliteit, betaalbaarheid)

→ hou ermee rekening bij opmaak stedenbouwkundige verordening

Zorg voor continuïteit

→ één ambtenaar is de contactpersoon rond het thema en coördineert de initiatieven hierrond

Onderteken het charter samenhuizen, mei 2013

Sam

enhuizen 12-2012 4

Informeer

Informeer de schepenen, de ambtenaren en de bewoners

→ ahv vormingsactiviteiten en publicaties

Studiereis voor professionelen naar Denemarken

maart 2013

Communicatie

→ Open Dag Samenhuizen aankondigen in krantje, op de website

18 mei 2013 = Open Dag Samenhuizen

Sam

enhuizen 12-2012 4

Organiseer

Overleg tussen schepenen, gemeentediensten, ocmw, buurgemeenten…

Relevante beleidsdomeinen:

- wonen, huisvesting, ruimtelijke ordening, stedenbouw

- welzijn

- milieu, duurzaamheid

- wijken, opbouwwerk

→ vb suggestienota werkgroep samenhuizen/samenhuren

lokaal sociaal beleid Gent

→ afspraken maken met wijkagent (verschillen in interpretaties)

→ vb werkgroep gemeenschapshuizen woondiensten Gent en Leuven

Concrete maatregelen uitwerken bvb subsidie Hasselt

Sam

enhuizen 12-2012 4

Lanceer

een pilootproject ism intercommunale, sociale huisvesting,…

Vertrekkende vanuit

→ een visie, het type samenhuizen dat de gemeente wil

→ een initiatiefgroep (ondersteunen)

→ een site (aanbieden, zelf ontwikkelen of regisseren)

of een combinatie

Als integrale maatregel, of vanuit een van de kapstokken:- doelgroepen bv senioren, jongeren, starters, alleenstaande ouders,zorgbehoevenden- betaalbaarheid bv minder begoede en maatschappelijk kwetsbaren- buurtwerking, leefbaarheid van de wijk- welzijn, zorg- duurzaamheid

bvb Tolhuislaan Gent, AG SOB ism Samenhuizen vzwbvb Thuishuis Platform Ouderenzorg Antwerpen

Sam

enhuizen 12-2012 4

Woonbeleidsplankwaliteit, betaalbaarheid

ANALYSE

- gegevens rond wel-zijn, mentale gezondheid

- gegevensverzameling

- potentieel samenhuizen

STRATEGISCHE EN OPERATIONELE DOELSTELLINGEN

- informeren: artikel, infosessie

- regisseren: premies, project ism sociale huisvesting

- onderzoeken opdelen sites en huizen → woningen met gemeenschappelijke delen of groepswoning

- kwaliteit woonomgeving: project, waardevolle zonevreemde gebouwen

- levenslang wonen, alternatieven voor ouderen: informeren over bvb Abbeyfield, aanbod creëren voor ouderen in te grote huizen

- promoten van samenhuizen als alternatieve woonvorm

Sam

enhuizen 12-2012 4

www.samenhuizen.be

Meer dan 10 jaar actief (opgericht november 2000)als vrijwilligersvereniging Subsidie als sociaal-culturele beweging 2011-2015

Missie : “Samenhuizen wil een platform en een forum zijn voor gemeenschappelijk wonen in ons land en zo een bijdrage leveren aan de verscheidenheid aan woonopties voor de bevolking in het algemeen en de realisatie van meer projecten van gemeenschappelijk wonen in het bijzonder. Vanuit kennis van zaken wil de vereniging ook actief bijdragen aan nieuw beleid dat gemeenschappelijk wonen ondersteunt en stimuleert.” Activiteiten : 1. Bekendmaking & sensibilisering2. Beleidsbeïnvloeding3. Informatie en kennis versterken4. Stimuleren en ondersteunen van projecten

Sam

enhuizen 12-2012 4

Activiteiten Website en oproepjes Kennis verzamelen (infotheek) en informatie verstrekken Media-aandacht verhogen Bezoeken en studiedagen Open Dag Samenhuizen (3e zaterdag van mei) Onderzoek stimuleren Publicatie « Knelpuntennota » Publicatie « Startgids voor Samenhuizers » Onderzoek en publicatie « Samenhuizen in België » (met steun van Luchtkasteelfonds Koning Boudewijnstichting)

Politieke interesse opwekken Startgroepen steunen (bvb. Pilootproject Tolhuislaan Gent)

Campagne ‘Samenhuizen in lokaal beleid (+ folders, brochure)

Adviescheques aan starters & bestaande groepen (LKfonds-KBS)

Sam

enhuizen 12-2012

Uitdagingen wonen & welzijn

gezinsverdunning, groeiend aantal kleine huishoudens

mismatch met het bestaand patrimonium woonmobiliteit

betaalbaarheid van woningen

vereenzaming, verzuring

verhogen lokale veerkracht

duurzame ontwikkeling wijken compacter bouwen vrijwaren open ruimte

vergrijzing vraag naar aangepaste woningen en zorg

Sam

enhuizen 12-2012

www.samenhuizen.be