Innovatie op locatieKennis Transfer Centrum Zegveld

Kansrijk toekomstperspectief voor Proefboerderij Zegveld en het Veenweidegebied

Proefboerderij Zegveld wordt Kennis Transfer

Centrum Zegveld en zoekt geïnteresseerde partners

bij de doorontwikkeling daarvan. In deze brochure

meer informatie over de achtergronden, plannen,

toekomstvisie, partners en structuur van de

proefboerderij nieuwe stijl. Zegveld als centrum waar

kennis wordt omgezet in rendement.

2 Innovatie op locatie

In de jaren ’60 is op initiatief van boerenstandsorganisaties Proefboerderij Zegveld opgericht. De

proefboerderij had als doel praktijkkennis voor boeren te ontwikkelen om zodoende de productie

en kwaliteit van melk te verbeteren. Een innovatief concept vanuit een collectiviteitgedachte:

gezamenlijk investeren om zodoende de kosten per veehouder laag te houden. Het bleek een

succesvolle formule om de gewenste productievermeerdering een impuls te geven.

In de negentiger jaren maakten de boerenstandsorganisaties de keuze om de proefboerderij

organisatorisch en � nancieel te verbinden aan Wageningen UR. Naast de beoogde wisselwerking in

kennis zouden daarmee tevens de mogelijkheden voor � nanciering van kennisontwikkeling toenemen.

Echter, tijden en inzichten veranderen. Eigen exploitatie van regionale proefboerderijen past niet

meer bij de strategie en het beleid van Wageningen UR en daarmee komt de proefboerderij in

de verkoop. De voorgenomen verkoop heeft geleid tot de oprichting van een aankoopgroep die

kansen ziet voor een waardevolle, toekomstbestendige en bedrijfsmatige doorontwikkeling van

proefboerderij Zegveld.

De proefboerderij in Zegveld heeft van oudsher een sterke binding met de regio en bewezen

toegevoegde waarde in het unieke veenweidegebied. Juist vanwege de bijzondere eigenschappen

van dit gebied en daarbij horende problematiek en uitdagingen, was en is het regionale karakter

van de proefboerderij belangrijk. Midden in de veenweiden, tussen de veehouders, ondernemers

en bewoners van het gebied. De perfecte locatie om innovaties ten behoeve van deze

stakeholders te onderzoeken, testen en te delen.

Aankoop Proefboerderij Zegveld, een toekomstgericht initiatief

In augustus 2012 kwam adviesbureau PPP-Agro Advies met het initiatief

om een aankoopgroep te formeren, daarbij gesteund door de bestuurs-

voorzitter van het Veenweiden Informatiecentrum (Jan Heijkoop) en met

hulp van LTO Noord afdeling Woerden en omstreken.

De groep bestaat uit twintig personen die melkveehouderijbedrijven en

andere bedrijven vertegenwoordigen. Vijf personen vormen de voor-

bereidingsgroep voor de aankoop: Arjan van Diemen (voorzitter), Martijn

Damsteegt (secretaris), Jorden Oostdam, Sjaak Hoogendoorn en Barend

Meerkerk. Als agendaleden zijn Frank Lenssinck (Veenweiden Innovatie-

centrum) en Gerard van Lint (Deltamilk) betrokken.

Proefboerderij Zegveld, kennis- en praktijkbedrijf met historie

3Kennis Transfer Centrum Zegveld

Of het nu gaat om houderijsystemen, productiewijzen, gebruik van water en grond of onderhoud aan de percelen; de opbrengst van aller-lei onderzoek op de proefboerderij in Zegveld betekent winst voor de belanghebbenden. En dat laatste geldt nog steeds! Want de landbouw in de veenweiden ziet zich de komende 10 jaar voor o.a. de volgende uitdagingen gesteld:

✔ haalbare en renderende landbouw in de veenweiden

✔ marktgerichte productie van voedsel

✔ schoon water en schone lucht

✔ natuuraanleg en onderhoud

✔ verminderend zoetwater in de veenweiden

✔ nieuwe marktperspectieven voor de veenweiden

✔ behoud van het cultuurhistorische landschap met boeren

Complexe vraagstukken waarbij de oplossingsrichtingen afzonderlijk concurrerend kunnen zijn.

Dat vraagt om een geïntegreerde aanpak vanuit een sterk en breed gedragen samenwerkings-

verband van kennisinstellingen, melkveebedrijven en andere regionale bedrijven in de periferie en

met ngo’s in de regio.

De proefboerderij is een belangrijke broedplaats voor

tal van ondernemende netwerkbedrijven die in samen-

werking met de proefboerderij innovaties uitwerken

en kennis delen. Deze ‘innovatiewerkers in de regio’

werken gezamenlijk aan nieuwe ontwikkelingen in het

veenweidegebied.

Rendement uit het verleden biedt

kansen voor de toekomst!

4 Innovatie op locatie

Om op een goede manier invulling te geven aan deze geïntegreerde aanpak en om te komen tot meer innovatie en minder kennisversnip-pering, ziet de aankoopgroep een nieuwe toekomst voor de proefboer-derij als Kennis Transfer Centrum (KTC) Zegveld. Vanuit de overtuiging dat een krachtig en innovatief proefbedrijf op veengrond betekenis kan hebben voor het Groene Hart en Laag Holland als inspiratiebron en ontwikkelcentrum.

De proefboerderij wordt als Kennis Transfer Centrum Zegveld dé locatie waar gebruikers van de

kennis, zoals boeren, bedrijfsleven, beleidsmakers en bestuurders, elkaar kunnen treffen en/of in

gesprek gaan met de onderzoekers en kenniswerkers. De boerderij heeft de potentie om uit te

groeien tot een centrale plaats waar gebiedsgerichte kennis wordt ontwikkeld en gedeeld. KTC

Zegveld is een goed uitgeruste, moderne melkveehouderij waar doorlopend vier totaal verschil-

lende bedrijfsstijlen naast elkaar worden getest. Door de opzet van vier ontwerp-bedrijfssituaties in

de proefboerderij kunnen bedrijfssysteem- gerelateerde vragen (gericht op het veenweidegebied in

het Groene Hart en Laag Holland) worden onderzocht en beantwoord. Op de proefboerderij wordt

onder geconditioneerde omstandigheden thematische en gebiedsgerichte kennis ontwikkeld en

gedeeld en komen innovaties tot stand.

De innovatieve omgeving, prima faciliteiten en de beschikking over mensen die de nieuwste kennis

op een aantrekkelijke wijze kunnen overbrengen, maken KTC Zegveld tot een uitermate geschikte

trainingslocatie. Voor scholieren en studenten vanuit het agrarisch onderwijs, maar zeker ook als

opleidings- en bijscholingsplaats voor melkveehouders, adviseurs, controleurs of ambtenaren.

Samen met het agrarisch onderwijs en trainingsbureaus wordt KTC Zegveld een belangrijke plaats

voor praktijkgerichte trainingen en een inspiratieplek voor vernieuwing. Met de gecreëerde slaap-

gelegenheid is KTC Zegveld zeer geschikt als locatie voor meerdaagse trainingen en cursussen.

Proefboerderij en Kennis Transfer Centrum in één

5Kennis Transfer Centrum Zegveld

Systeeminnovaties zijn door de diverse dimensies vaak complex van opzet en daarmee modelmatig moeilijk te benaderen. Op de proefboerderij van KTC Zegveld zullen vier bedrijfsconcepten naast elkaar worden getest, zonder invloed van verschillende manage-mentstijlen. Een unieke situatie die nieuw marktperspectief biedt.

Samen met een netwerk van voorloperbedrijven die zijn gekoppeld aan één van de vier bedrijfssystemen ontstaat meer-

waarde in kennisuitwisseling en verzameling van data. In de te ontwikkelen speci� eke bedrijfssituaties kan 90% van de

bedrijfsvoeringen in het westen van Nederland (en daarmee de marktvraag) worden bediend. Aansluitend op de actualiteit

kan gekozen worden voor aanpassing van bedrijfssituaties.

Type 1: ReferentiebedrijfDit bedrijfstype staat model voor de productielandbouw (0-situatie) waarbij slechts ruwvoer

nodig is voor het vee om als herkauwer te kunnen functioneren. De mest wordt grotendeels

afgevoerd, koeien blijven op stal en worden frequent gemolken. Het vee is hoogproductief

Holstein Friesian. Vraagstukken zijn: welk regionaal ruwvoer is geschikt voor een dergelijk

veehouderijsysteem en hoe kunnen we de mest geschikt maken voor de Randstedelijke vraag

dan wel bewerken of verwerken tot bruikbare biomassa (grondstof)? Het referentiebedrijf is voor

KTC Zegveld vooral nodig voor een goede vergelijking en aansluiting met de brede praktijk. Bovendien

is het bedrijfsconcept geschikt om ketenconcepten in volledig gecontroleerde omstandigheden te ontwikkelen. Het concept biedt

garantie voor een substantiële hoeveelheid mest die nodig is om jaarrond energie-experimenten te kunnen uitvoeren in stand-

alone vergistingsconcepten. Benchmarking zal plaatvinden met bedrijven uit de database van PPP-Agro Advies.

Type 2: 75-90% beweiden/grasDe koe staat symbool als stoffeerder van het landschap. De koe in het KTC weidebedrijf realiseert

met nauwelijks input van krachtvoer een behoorlijke melkproductie per hectare. Het bijvoeren van

eiwit- achtigen is verleden tijd. Een productie van 1,5 kg vet en eiwit per kg lichaams gewicht

zonder krachtvoer en 13.000 kg melk per ha zijn mooie uitdagingen voor de proefboerderij

om voornamelijk via regionale voervoorziening melk te produceren. De melk kan afgezet en

verwerkt worden via een streekproducten afzetlijn wåarbij een intensieve samenwerking met

een verwerker van melk gewenst is. Samen met voorloper-veenweidepraktijk bedrijven kunnen

deze deelaspecten als eerste uitgetest worden als voorloper op de bredere praktijk.

Type 3: NatuurbedrijfOp het KTC natuurbedrijf staan natuurdoelen centraal en worden extra inkomensstromen via melk

gegenereerd. Graslandbeheer, type koe, management, natuurvriendelijke oevers en factoren die

de ontwikkelsnelheid van natuurontwikkeling beïnvloeden, zijn belangrijke onderwerpen. Het KTC

natuurbedrijf richt zich hierop, speci� ek voor � exibelere natuurdoelen in en met veengrond.

Type 4: WaterboerDit bedrijfstype gaat uit van precisielandbouw waarbij natuurlijke gradiënten in het landschap

gecompenseerd worden door speci� ek watermanagement. De functie (ecosysteemdienst)

bepaalt welk beheer plaatsvindt. Optimalisatie van het waterbeheer creëert ruimte om water

in perioden van tekort of overschot te bergen dan wel uit te slaan en maakt inzichtelijk wat

voor invloed dit heeft op gewas, grond en zoetwaterkwaliteit.

Opzet van 4 bedrijfssituaties naast elkaar

6 Innovatie op locatie

Type 3:Op het KTC natuurbedrijf staan natuurdoelen centraal en worden extra inkomensstromen via melk

gegenereerd. Graslandbeheer, type koe, management, natuurvriendelijke oevers en factoren die

de ontwikkelsnelheid van natuurontwikkeling beïnvloeden, zijn belangrijke onderwerpen. Het KTC

natuurbedrijf richt zich hierop, speci� ek voor � exibelere natuurdoelen in en met veengrond.

Type 4: Waterboer

De koe staat symbool als stoffeerder van het landschap. De koe in het KTC weidebedrijf realiseert

met nauwelijks input van krachtvoer een behoorlijke melkproductie per hectare. Het bijvoeren van

Type 1: Dit bedrijfstype staat model voor de productielandbouw (0-situatie) waarbij slechts ruwvoer

nodig is voor het vee om als herkauwer te kunnen functioneren. De mest wordt grotendeels

afgevoerd, koeien blijven op stal en worden frequent gemolken. Het vee is hoogproductief

Holstein Friesian. Vraagstukken zijn: welk regionaal ruwvoer is geschikt voor een dergelijk

veehouderijsysteem en hoe kunnen we de mest geschikt maken voor de Randstedelijke vraag

dan wel bewerken of verwerken tot bruikbare biomassa (grondstof)? Het referentiebedrijf is voor

KTC Zegveld vooral nodig voor een goede vergelijking en aansluiting met de brede praktijk. Bovendien

Innoveren, kennis delen en samenwerken. Daar zet KTC Zegveld op in. Daarom is vanaf de start gekozen voor strategische allianties met par-tijen die voor de proefboerderij en KTC Zegveld van belang zijn. Zodat er verbinding is met de markt/ondernemers, onderzoek en onderwijs. Vanuit gezamenlijke belangen kunnen immers eerder de nodige meters worden gemaakt of (fi nanciële) middelen beschikbaar komen. En blij-ven continuïteit en monitoring gewaarborgd. KTC Zegveld is een samen-werkingsverband aangegaan met o.a. de volgende strategische partners:

PPP- Agro AdviesDe adviezen van PPP- Agro Advies zijn er op gericht om in de bedrijfsvoering van de melkveehou-

derij de drie P’s (Perspectief, Plezier en Pegels) in balans te brengen en te houden. Het maatwerk

van PPP-Agro Advies bevat diensten die zich richten op ondernemersplan, bedrijfsanalyse, proces-

begeleiding, administratie en advies. Een uitgebreid netwerk van diverse partijen die relevant zijn

voor de melkveehouderij zoals voerleveranciers, makelaars, accountants of stallenbouwers, brengt

nieuwe ideeën in en levert toegevoegde waarde voor vakkundig en up-to-date advies. In samen-

werking met KTC Zegveld kunnen vragen vanuit de praktijk getoetst worden op de proefboerderij

of andersom: resultaten van de proefboerderij kunnen richting de praktijk worden uitgerold.

Veenweiden Innovatiecentrum (VIC)In mei 2012 hebben de zes waterschappen in de regio, de drie provincies en LTO de stichting

Veenweiden Innovatiecentrum opgericht. Het Veenweiden Innovatiecentrum (VIC) maakt gebruik

van de proefboerderij als testlocatie en werkt aan innovatieve concepten vanuit markttrends en

vraagstukken uit de markt. Oplossingsrichtingen, zogenaamde systeeminnovaties, worden in

het VIC getoetst en onder gecontroleerde omstandigheden doorontwikkeld voor de praktijk. De

innovaties zijn multidisciplinair van karakter en grijpen in op meerdere aspecten van het bedrijf of

de omgeving. Ze kunnen leiden tot aanpassingen in de structuur (wet en regelgeving) en cultuur.

Uitwisseling van kennis en samenwerking tussen KTC Zegveld en VIC kan winst opleveren in tijd

en geld en een breder draagvlak creëren voor oplossingsrichtingen en adviezen.

CAH Dronten (HBO) en Wellant College (MBO)Kruisbestuiving tussen de huidige praktijk en toekomstig agrarisch ondernemers levert nieuwe

inzichten op voor beide partijen. Samenwerken met kennisinstellingen van Groen Onderwijs is voor

KTC Zegveld dan ook niet meer dan logisch. Studenten maken tijdens hun studie kennis met de

nieuwste inzichten en technieken en moeten daarmee de vertaalslag maken naar de praktijk. Bij de

proefboerderij van KTC Zegveld kunnen ze terecht met hun onderzoeksvragen en (business)cases.

Daar vinden ze bovendien mensen met kennis en ervaring die hen kunnen helpen bij hun onderzoek.

Andersom is het voor KTC Zegveld dé manier om direct verbonden te zijn met toekomstige ontwik-

kelingen, visies en trends in agrarisch onderwijs. Studenten van CAH Dronten en Wellant College

hebben de mogelijkheid op KTC Zegveld stage te lopen of onderzoek doen op de proefboerderij.

Innovatie door strategische allianties

7Kennis Transfer Centrum Zegveld

KTC Zegveld is een coöperatie van boeren en anderen als aandeel-houders en heeft een eigen bestuur. Het bestuur bestaat uit leden uit de coöperatie, aangevuld met de bestuursvoorzitter van het Veenweiden Innovatiecentrum (Jan Heijkoop) als adviserend lid. De coöperatie wordt geleid door een directeur die eveneens een functie vervult binnen het VIC waardoor personele unies ontstaan die garanderen dat de proefboerderij ook als zodanig blijft functioneren.

CAH Dronten, Wellant college, De Samenwerking, Deltamilk, PPP-Agro Advies, een groep

veehouders en PTC Groene Ruimte nemen actief deel in de coöperatie met (� nanciële) middelen

en eventuele individuele opdrachten. De waterschappen, provincies en LTO hebben zich

gecommitteerd aan het VIC en dragen daarmee de proefboerderij een warm hart toe. Andere

participanten als Agri� rm, Aequator en Kruidenier binden zich met vaste korte of middellange

termijncontracten aan KTC Zegveld, maar zijn geen aandeelhouder in de coöperatie. Ook met de

huidige eigenaar, Wageningen UR, worden afspraken gemaakt over participatie in KTC Zegveld.

De coöperatie streeft naar een zo breed mogelijke vertegenwoordiging zodat KTC Zegveld

toegevoegde waarde biedt voor alle belanghebbenden in het veenweidegebied.

KTC Zegveld, een coöperatie met een open mind

Bent u geïnteresseerd in de kansen en

mogelijkheden die KTC Zegveld te bieden heeft

of wilt u participeren in de coöperatie? Neem

dan voor meer informatie of het businessplan

contact op met Arjan van Diemen, bereikbaar

op telefoonnummer 06 12 132 933 of per mail

via arjanhennie@live.nl

Meer weten over Kennis Transfer Centrum Zegveld?

8 Innovatie op locatie