Innige relatie tussen arbeid/milieu en gezondheid??!! · 2019-06-17 · Treinramp in Wetteren met...
Transcript of Innige relatie tussen arbeid/milieu en gezondheid??!! · 2019-06-17 · Treinramp in Wetteren met...
Innige relatie tussenarbeid/milieu en gezondheid??!!
Henk Jans, arts MG, medischemilieukunde | chemicus en GAGS
Voorzitter NVMM
5/24/2019Medische Milieukunde en
Arbeidsgeneeskunde1
BG-dagen 2019Disclosure belangen spreker
(potentiële)belangenverstrengeling
Geen
Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven
Geen
• Sponsoring en onderzoeksgelden• Adviseurschappen en honorarium incl.
sprekersvergoedingen > € 500• Aandeelhouder• Andere relatie, namelijk …..
• Geen• Alleen sprekersvergoeding
NVAB voor BG dagen
• Geen • Geen
Voorstellen Henk Jans___________________________________________________
• Wat ben ik: milieuarts | chemicusgezondheidskundig adviseurgevaarlijke stoffen (GAGS)
• Opleiding: Chemie en Geneeskunde, Radboud Uni NijmegenSociale Geneeskunde, TNO Leiden
• Voor wie werk ik: Tot juni 2010 werkzaam voor de GGD’en GHOR Brabant | Limburg en Zeeland envoor Bureau Medische Milieukunde Jans, van van den Hazel en van de Weerdt
• Andere functies: vanaf juni 2010 werkzaam als ZZP-er binnen hetbureau Jans Consultancy Gezondheid en Milieu,voorzitter NVMM
Hoe en wanneer: [email protected]; 0031 630010630bereikbaar?
5/24/2019Medische Milieukunde en
Arbeidsgeneeskunde4
“MEDISCHE MILIEUKUNDE”
DE WETENSCHAP DIE ZICH BEZIGHOUDT MET DE INVLOED VAN VERONTREINIGING VANUIT HET ALGEMENE MILIEU OP DE GEZONDHEID VAN DE MENS:
5/24/2019Medische Milieukunde en
Arbeidsgeneeskunde5
Praktijk van de medische milieukunde
Gericht op het bevorderen van de medischmilieukundige zorg vanuit een publieke taak:
“Voorkomen dat mensen ongewenst en onvrijwillig worden blootgesteld aan gezondheids-bedreigende factoren vanuit milieu”
Legitimatie: Wet Publieke Gezondheid
5/24/2019 cursus inleiding Medische Milieukunde 6
De fysieke leefomgeving
Alle chemische, fysische en biologische agentia
of ‘factoren’ waar het menselijk lichaam mee in
contact komt of kan komen
• in huis (Binnenmilieu)
• op het werk (Arbeidsmilieu)
• in de leefomgeving, buitenlucht, publieke
ruimtes, tijdens reizen, recreatie, sport,…
(Buitenmilieu)
5/24/2019 cursus inleiding Medische Milieukunde 7
• De relatie arbeid/milieu en gezondheid is eigenlijk zo oud als de weg naar Rome, alleen in de laatste 20 jaar is in Nederland deze relatie steeds meer van elkaar gescheiden.
• Toch hebben artsen zich door de tijd heen altijd bekommert om de impact van de omgeving (arbeid en milieu) op de gezondheidvan mensen.5/24/2019
Medische Milieukunde en Arbeidsgeneeskunde
8
Ten tijde van het
Romeinse Rijk
Ondergang van het Romeinse Rijk door loodvergiftiging
(hypothese)
19e eeuw Stankoverlast door verstedelijking en de afwezigheid van (gesloten) riolering
De hygiënische hervormingsbeweging zet zich in voor verbetering
van de openbare hygiëne en de volksgezondheid
2e helft 19e eeuw Aanleg van gesloten riolering. Eerst in de grotere steden,. Kleinere
steden en dorpen volgen in de 20e eeuw
1875 Inwerkingtreding van de Hinderwet. Doel: het inperken van
gevaar, schade of hinder door ‘inrichtingen’, ofwel bedrijven
1901 Inwerkingtreding van de Woningwet. Doel: het verbeteren van de
woonomstandigheden
Jaren ’60 - ’70 Toegenomen ongerustheid over milieuverontreiniging
Begin jaren ’80 Diverse Nederlandse milieu-incidenten
20e / 21e eeuw Ongerustheid over de gezondheidseffecten van
electromagnetische velden (hoogspanningslijnen en zendmasten)
Vanaf jaren ’00 (21e
eeuw)
Meer aandacht voor medisch milieukundige onderwerpen in
gemeentelijke nota’s
Heden Diverse milieukundige problematiek, waaronder
luchtverontreiniging en geluidhinder
2021 (Geplande) inwerkingtreding van de Omgevingswet.; meer
aandacht voor een veilige en gezonde fysieke leefomgeving5/24/2019
Medische Milieukunde en Arbeidsgeneeskunde
9
Omdat lood overvloedig aanwezig was en makkelijk te bewerken is, gebruikten de Romeinen het in bijna alles, van aquaducten tot kookgerei. Via voeding, water en wijn (gedistilleerd in vaten met loden elementen) kregen de Romeinen hoge dosissen lood binnen, met hersen- en leverschade tot gevolg. Bij het koken kwamen loodhoudende stoffen vrij en zo ontstond loodacetaat, loodsuiker. En dat werd gebruikt om wijn en gebak zoet te maken.
Hoe ging het Romeinse Rijk ten onder aan lood?
In de vroege middeleeuwen waren steden vergeven van stank en smerige lucht door houtstook en kolenkachels.
19e eeuw: eeuw van hygienisten enarmenartsen
Sarphati: arts /chemicusen hygienist,1813-1866
19e eeuw: eeuw van de hygienisten
Afvoer van mest en huisvuil
• Een paar keer per week - of dagelijks als er in de stad cholera of tyfus heerste - kwam de reinigingsdienst langs om de tonnen en emmers op te halen die in huis of voor de deur al klaar stonden.De inhoud ervan werd in de 'boldootkar'gestort.
Jaren 60-80• Rachel Carson was zo verontrust over het overvloedige
gebruik van synthetische chemische insecticiden na de Tweede Wereldoorlog en de ophoping daarvan in voedselketen.
• Ze wilde de bevolking waarschuwen voor de effecten van het misbruik van pesticiden. Ze werd wereldberoemd met haar boek Silent Spring (1962; Nederlandse vertaling: Dode Lente), waarin de milieuproblematiek een centrale plaats inneemt en die ze als grote bedreiging van de gezondheid zag.
Robert Watson voorzitter van IPBES, ’Intergovernmental Science-Policy Platform on Biodiversity and Ecosystem Services, 2019
60 jaar later, 2019: VN: uitbuiting natuur leidt tot massaal uitsterven van soorten en afnemende leefbaarheid op aarde als gevolg van destructief landgebruik, klimaatverandering, overbevissing, vervuiling (microverontreinigingen)en invasieve soorten. Dat bedreigt niet alleen het milieu, maar ook de sociale en economische ontwikkeling, gezondheid, veiligheid en welvaartsverdeling: miljoen soorten planten en dieren dreigen te verdwijnen.
5/24/2019Medische Milieukunde en
Arbeidsgeneeskunde15
Tijdlijn ontwikkeling toxicologie enarbeidsgeneeskunde, ttA, 2015; 28(3)
Overgang van de jaren ‘80 naar ‘ ‘90 en later
Scheiding arbeid en milieu
5/24/2019Medische Milieukunde en
Arbeidsgeneeskunde16
5/24/2019Medische Milieukunde en
Arbeidsgeneeskunde17
Gezondheidsbedreigende
factoren vanuit milieu
in 80-90
5/24/2019Medische Milieukunde en
Arbeidsgeneeskunde18
Gezondheidsbedreigende
factoren vanuit milieu
in 80-90
Gezondheidsbedreigende
factoren vanuit buitenmilieu in 1990-2020
5/24/2019 cursus inleiding Medische Milieukunde 19
Milieuverontreiniging anno 2019
• Schrijnend is dat bijna de helft van de doden (3,8 miljoen) komt door luchtvervuiling binnenshuis, door rookgassen van kookvuurtjes en kachels.
• Dat ligt aan de gebruikte brandstof en de slechte rookafvoer. Kolen, hout, gedroogde mest, oogstresten of kerosine branden niet schoon.
• 90 procent van de sterfte is in de landen met lage en middeninkomens.
WHO: 7 miljoen doden door fijnstof
Volgens de WHO is luchtvervuiling ‘de stille moordenaar’: luchtverontreiniging is onzichtbaar maar dodelijk.
• In 21e eeuw behalve met milieuproblemen die door chronische blootstelling een lange termijngezondheidseffect hebben,
• ook steeds meer te maken met acute incidentendie als gevolg van kort durende blootstelling eenmogelijk nadelig gezondheidseffect hebben, zowel op de korte termijn als lange termijn; zowelvoor de directe omgeving van hulpverleners alsvoor het milieu.
•
• Bij incidenten vaak innige relatie tussen arbeid enmilieu
5/24/2019Medische Milieukunde en
Arbeidsgeneeskunde22
5 januari 2011Brand in Moerdijk
5/24/2019 cursus inleiding Medische Milieukunde 23
5/24/2019Medische Milieukunde en
Arbeidsgeneeskunde24
Treinramp in Wetteren met chemicaliën (acrylonitril) in mei 2013
5/24/2019 cursus inleiding Medische Milieukunde 25
Nieuwe gezondheidsrisico’s
• 20-21e eeuw: digitale revolutie, nieuwe risico’s van stoffen
• Milieuproblemen van de nabije toekomst zijn mondiale klimaatverandering en het verlies aan biodiversiteit nieuwe gezondheidsrisico's, zoals een toename van het aantal huidkankergevallen en infectieziekten als malaria, cholera, aids etc. en gevolgen van hittestress.
• Onbekende gezondheidsgevolgen van veehouderij, microverontreinigingen en nanotechnologie in de toekomst?
• Leefbaarheid in directe woon- en leefomgeving 5/24/2019 cursus inleiding Medische Milieukunde 26
5/24/2019Medische Milieukunde en
Arbeidsgeneeskunde27
Toekomstige en nieuwe gezondheidsbedreigende
factoren vanuit buitenmilieu
Ontwikkelingen binnen ‘Milieu en Gezondheid’
• Verschuiving van grote risico’s naar kleine risico’s;
• Toename in complexiteit van vraagstukken, langdurige en meervoudige blootstelling;
• Focus op kwetsbare groepen (YOPI’s) bij risicobepaling;
• Van reactieve naar proactieve en integrale aanpak;
• Politiek en maatschappelijk beladen problemen;• Grotere bezorgdheid van burgers; leefomgeving
centraal5/24/2019 cursus inleiding Medische Milieukunde 28
Mensen zijn bang voor zaken waarvan ze niet ziek worden
en worden ziek van zaken waarvoor ze niet bang zijn
Risico niet alleen getal maar ook gevoel!!
5/24/2019Medische Milieukunde en
Arbeidsgeneeskunde30
• Vanaf de jaren 80 zie je eerste scheidingtussen arbeid en milieu en de artsen die zichermee bezighouden;
• Tot die tijd waren het vooral de bedrijfsartsendie zich bezig hielden met zowel arbeid alsmilieu:
– De groep van artsen op Het Coronel Laboratoriumolv Prof Dr Reinier Zielhuis (lood, koolwaterstoffen, zoals PER)
– Prof Dr Klaas Biersteker, arts/milieuhygienist: luchtverontreiniging
5/24/2019Medische Milieukunde en
Arbeidsgeneeskunde31
Jaren ’70 Opleiding van de eerste artsen in de medische
milieukunde in Nederland door Prof. Zielhuis
1977 Erkenning van de medische milieukunde als bijzondere
vorm van Sociale Geneeskunde
1986 Opleiding van tien milieuartsen voor de andere grote
GGD-en in Nederland, waaronder Den Haag
Jaren ‘90 Start van opleidingen in de richting van
Milieugezondheidkunde
Vanaf jaren ’00
(21e eeuw)
Ontwikkeling van landelijke richtlijnen op het gebied
van de medische milieukunde
2021 (Geplande) inwerkingtreding van de Omgevingswet.
Doel: het bereiken en in stand houden van een veilige
en gezonde fysieke leefomgeving
5/24/2019Medische Milieukunde en
Arbeidsgeneeskunde32
Artsen, waaronder met name bedrijfsartsen ,die in de jaren 60-90 een belangrijke rol hebben gespeeldop gebied van Arbeid/Milieu en gezondheid:- Artsen van Coronel Laboratorium AMC, Prof Dr R
Zielhuis, grondlegger van de medischemilieukunde- Loodintoxicaties (bedrijven en omwonenden)- Oplosmiddelen (chemische wasserijen)- Asbest- Geluidsoverlast
- Prof Dr K Biersteker, GGD Rotterdam en WUR- luchtverontreiniging
5/24/2019Medische Milieukunde en
Arbeidsgeneeskunde33
Prof Dr R Zielhuis/CoronelLaboratorium, 1921-1996
• Grote betrokkenheid bij mensen die werken
of wonen in een omgeving die de gezondheid
of het welzijn bedreigt
– Onderzoek naar de effecten van zware metalen (Pb, As, Cd), oplosmiddelen, asbest etc.
– Toen het algemene milieu meer in de belangstelling kwam (‘70-’80): buitenluchtverontreiniging, bestrijdingsmiddelen, PCB’s en dioxinen, drinkwaterkwaliteit, lawaai en trillingen, bevolkingsonderzoek bij bodemverontreiniging.
• Vaststelling van grenswaarden op de werkvloer en de
• ontwikkeling van de ‘biologische ‘monitoring’: het meten van vreemde stoffen in allerlei biologische media
5/24/2019Medische Milieukunde en
Arbeidsgeneeskunde34
Sfeerbeeld van de industrie in de nabijheid van Rotterdam, eerste helft van de jaren zestig. Foto DCMR Milieudienst Rijnmond.
prof. dr. Klaas Biersteker, 1925-2005, arts(1966) Verontreinigende lucht: ontstaan, medische betekenis en bestrijding van verontreinigende buitenlucht.
5/24/2019Medische Milieukunde en
Arbeidsgeneeskunde35
Hoeveel artsen MG, MMK in 2019
Arts MG, MMK: 12
Arts MG, MMK i.o.: 4
Arts MG, MMK i.o.: 4
Benadering arbeid enmilieugerelateerde
gezondheidsproblemen
5/24/2019Medische Milieukunde en
Arbeidsgeneeskunde37
5/24/2019Medische Milieukunde en
Arbeidsgeneeskunde38
Herkennen en diagnostiek
Aanpak/preventie
immissie opname in lichaam
functie verande-ringen
Ziekte
Milieuhygiene Milieugezondheids-Kunde/Milieukunde
Curatievezorg
Milieuepidemiologie
emissie
Ketenzorg binnen milieu en gezondheid
risico’s of vroege effecten
gezondheidsklachten
Milieu-geneeskunde
5/24/2019 cursus inleiding Medische Milieukunde 39
Blootstelling Aantal mensen
I
II
III
I : intoxicatie: acute geneeskunde/medische toxicologieII : calamiteit met chemische stoffen: acute geneeskunde/
medische toxicologieIII : werksituatie: arbeidsgeneeskundeIV : milieu-incidenten: medische milieukunde
IV
Relatie niveau van blootstelling en aantal blootgestelden:
Bron-effect keten arbeid/milieu:
BRON EmissieBlootstellings-
concentratieDosis Effect
Normen
MTR; TCL/ADI
Grenswaarde/Publiekswaarde,
TCG-15 of TCG-8 uur of C-waarde
INTERVENTIEWAARDEN
a : relatie tussen belasting en effect
b : relatie tussen blootstelling en effect
(b)
(a)
• Geneeskunde, • (medische) toxicologie: begrip, onderzoek en
toxicological counseling• Epidemiologie:• Riskassessment: exposure assessment en health
assessment tbv risk management• Risicocommunicatie/risicoperceptie
• + dosis gezond verstand
Basisdisciplines binnen de medische milieukunde en de arbeidsgeneeskunde: multidisciplinair
5/24/2019 cursus inleiding Medische Milieukunde 42
Arbeidsgeneeskunde vs Medische Milieukunde
Arbeid
• Vaak duidelijk omschreven blootstellingen (15 minuten/ 8 uur per dag, 5 dagen per week
• Grote hoeveelheid tox. stof;
• Kleine groepen mensen
• Klachten op korte en middellange termijn
• Duidelijk omschreven populatie
• Risicobenadering vanuit vaak beperkt aantal bronnen
Milieu
• Langdurig herhaalde complexe en meervoudige blootstelling
• Kleine hoeveelheden tox. Stof
• Lange termijn effecten
• Klachten vaak moeilijk te duiden, a-specifiek vaak
• Populatie zeer divers
• Risicobenadering complex en vanuit meerdere bronnen
• Perceptie !!!!
5/24/2019 cursus inleiding Medische Milieukunde 43
5/24/2019 cursus inleiding Medische Milieukunde 44
MILIEU
ARBEID
Relatie Arbeidsgeneeskunde enMedische Milieukunde ???
Ja,
• Ondanks verschil in blootstellingsniveaus en -duur
• Gebruik maken van een gelijk denkkader in beoordelen van risico’s, alleen op ander niveau: blootstelling Effect/ziekte
• Effecten bij arbeid eerder zichtbaar door hogere blootstelling
• Duiden van risico’s in termen van effecten en ziekten bij potentieelblootgestelden;
• Risicocommunicatie
• Metalen, zoals blootstelling aan Lood, Kwik, Chroom-6
• PUR toepassingen
• Asbest
• Bestrijdingsmiddelen5/24/2019Medische Milieukunde en
Arbeidsgeneeskunde45
46
Relatie Arbeidsgeneeskunde en Medische milieukunde?
Ja, een kwestie van vertrouwen om elkaar te bereiken!!
Stellingen
• Klinisch arbeidsgeneeskundigen en medischmilieukundigen kunnen extramuraal als de extern-isten van de samenleving gezienworden in verlengde van en als metafoor op de intern-isten
• Medische milieukunde zou veel meer moetensamenwerken met de Arbeidsgeneeskunde: “Occupational and Environmental Medicine”
5/24/2019Medische Milieukunde en
Arbeidsgeneeskunde47