Brugstraat 88 – 4701 LL Roosendaal tel. 0165 – 57 29 00 www.vermogensmanagers.nl

1. Terugblik en vooruitblik

De zomer is voorbij en we hebben al met al een aantal mooie warme maanden gehad. Waar we in het vorige kwartaalbericht schreven over een aanstaande hete zomer voor de beurzen is dit zeker het geval geweest. Terugkijkend hebben we een zeer roerig kwartaal achter de rug en we kunnen eerder spreken van een ware financiële herfststorm. Overigens geheel passend bij dit seizoen. Na Griekenland in de eerste helft van het jaar stond de maand augustus volop in het teken van China, met tegenvallende groeicijfers. Ook een aanstaande renteverhoging in de VS en niet te vergeten het grote schandaal van Volkswagen, de grootste autofabrikant ter wereld, stonden dagelijks in de koppen van de krant. Deze belangrijke onderwerpen, waar we in dit bericht uitvoerig bij stil zullen staan (vooral China en de VS), zorgden voor een behoorlijke correctie wereldwijd en een neerwaartse druk op de koersen en dus ook op de beleggingsportefeuilles. Een correctie die we in deze omvang zeker niet verwacht hadden. Nu met het schrijven van dit kwartaalbericht lijkt, met een licht gevoel van opluchting, de ergste daling achter de rug en kunnen we blijvend vasthouden aan onze positieve visie dat de beurzen hun opwaartse trend kunnen vervolgen. Deze positieve insteek hebben we op 24 augustus jl. in ons laatste flashbericht aangaande het effect van de perikelen in China aan u geventileerd. Desondanks betekent dit niet, dat we niet scherp blijven met het nauwlettend volgen van de economische indicatoren, integendeel! Maar wanneer we de balans opmaken van de aanwezige risico’s in samenhang met deze indicatoren, dan durven we te stellen dat we overall optimistisch zijn en vooralsnog blijven over de toekomstige economische ontwikkelingen. Uiteindelijk zijn we van mening dat dit zich ook zal vertalen in een gunstig resultaat voor uw portefeuille. Economie in vogelvlucht

Verenigde Staten, wanneer volgt de eerste renteverhoging?! Het is alweer 6 jaar geleden dat de FED begon met de monetaire verruiming als oplossing voor de

hypotheekcrisis. Vele miljarden, welke af en toe het verstand te boven gaan, werden in het economische systeem gepompt. Dit niet alleen door de Fed, maar door vele centrale banken over de gehele wereld om zo de economische machine draaiende te houden.

3e Kwartaalbericht 2015 – Datum publicatie : 20 oktober 2015 redactie: Marcel Boone

Inhoud:

1. Terugblik en vooruitblik

2. Benchmarken

3. Kredietwaardigheid

4. Beleggingsbeleid

5. Tenslotte

De monetaire verruiming heeft er in de VS voor gezorgd dat de waarde van de economie sindsdien is toegenomen, met ongeveer 14 %. In combinatie met een opvallend laag blijvende inflatie (in 6 jaar gedaald van 4% naar nu 0 %) is na het dichtdraaien van de geldkraan de vraag gerechtvaardigd wanneer de eerste renteverhoging zal plaatsvinden. Overigens uit de gegevens van de Trading Economics blijkt dat voor de meeste stimulerende landen het effect van de monetaire verruiming op de economie beperkt is. Ook het effect op de inflatie is twijfelachtig. Het is uiteindelijk wel goed geweest voor de koersen van aandelen en obligaties in de afgelopen jaren. Opvallende uitspraak van ex-president van de FED, Ben Bernanke, is, dat hij van mening is dat de Amerikaanse markten zeker niet extreem zijn gewaardeerd en dat het financiële systeem nog steeds gezond is. Over de rente geeft hij aan: “ik weet niet wanneer de rente omhoog gaat, maar als dit gebeurt, dan is dit een positief signaal. Een signaal dat de Amerikaanse economie sterk genoeg is” Hoe denkt huidig FED voorzitster Yellen hierover? Waar menig analist ervan uitging dat in het afgelopen kwartaal de rente verhoogd zou worden (voor het eerst sinds ruim 10 jaar) heeft Yellen besloten dit vooralsnog uit te stellen. Niet de vraag of, maar wanneer de rente verhoogd zal worden blijft de financiële markten bezighouden! Janet Yellen heeft een grote verantwoordelijkheid in deze en een eerste stap kun je maar één keer zetten. Daarbij meegenomen dat wanneer eenmaal een renteverhoging doorgevoerd is, er doorgaans meerdere volgen. De Centrale bankiers zijn door hun stimuleringsinstrumenten heen. Als later blijkt dat te snel is overgegaan tot monetaire verkrapping, dan is de vervolgstap niet meer zo helder. Een eventuele rentestap heeft bovendien een wereldwijde impact. Dit zien we bijvoorbeeld terugkomen in de opkomende landen waar dit zich de afgelopen maanden duidelijk manifesteerde. Het ruime beleid van de Fed heeft de afgelopen jaren gezorgd voor een grote stroom goedkoop geld naar opkomende landen. Bij een eventuele renteverhoging zal herfinanciering van deze leningen duurder zijn. Beleggers trokken hierdoor massaal hun geld terug wat resulteerde in dalende valutakoersen en, jawel, stijgende rentes aldaar. De grootste onrust komt nu vanuit China, maar of dit de FED weerhoudt van een renteverhoging is de vraag. De staat van de economie van de VS wordt voor driekwart bepaald door binnenlandse consumptie.

De FED heeft een binnenlands mandaat voor zowel het maximaliseren van de werkgelegenheid als het bewerkstelligen van stabiele consumentenprijzen. Om deze reden zijn de FED-officials alleen bezig met de gebeurtenissen in China als ze de nationale doelstellingen raken. En hierin geeft men aan dat de huidige ontwikkelingen geen direct grote impact hebben. Dit betekent niet dat de FED de huidige onrust wegkijkt. Uit de laatste notulen van 17 september blijkt dat de FED bezorgd was over een sterke Chinese economische teruggang. Economieën zijn zeer volatiel terwijl aandelenkoersen alsook obligatiekoersen een ongekende opmars kennen. Het zal ervoor zorgen dat de timing van de Amerikaanse centrale bank perfect moet zijn. Niemand is erbij gebaat dat de mondiale spanningen ontaarden in een nieuwe crisis. Daarbij kan de FED redelijk eenvoudig kiezen voor een later tijdstip. Hierbij gesteund door een huidige lage inflatie. Zonet hebben we aangegeven dat het niet de vraag is of de rente verhoogd zal worden, maar wanneer dit zal zijn. Dit zal nu naar verwachting rond de jaarwisseling zijn is de algemene consensus.

Andere prangende vraag daarbij is, hoe hoog de rente uiteindelijk moet worden. Deze vraag is moeilijk te beantwoorden, maar men is van mening dat de FED zeer voorzichtig zal handelen en dat iedere mogelijke renteverhoging sterk doordacht dient te zijn. Zeker ook als we zien dat de groei van de Amerikaanse economie naar verwachting de komende jaren op ongeveer 2% zal uitkomen. Men kan dus spreken over een redelijke groei in plaats van een robuuste groei. Juist dit laatste zaait, mede door het uitstellen van de renteverhoging, twijfel onder beleggers. Op 17 september jl, waarop de FED besloot de rente niet te verhogen, werd aangegeven dat de Amerikaanse economie naar behoren draait, maar dat de FED onder andere een verder herstel op de arbeidsmarkt nodig acht. Het uitblijven van de renteverhoging kan zomaar

betekenen dat de Amerikaanse Economie er toch niet zo sterk voor staat als men denkt aldus beleggers. Vice-voorzitter van de FED, Stanley Fischer, spreekt overigens zijn verwachtingen uit over de lange rente. Hij verwacht dat de langjarige 10-jaarsrente binnen vier jaar langzaam zal stijgen tot 3,75 – 4,00 %, dit vanaf het huidige niveau van ongeveer 2,1 %. Hiermee spreekt hij zich uit over een verwachting dat de inflatie zal gaan toenemen in de komende jaren, wat zich zou kunnen vertalen in meerdere renteverhogingen de komende jaren. Hier komt de vraag dus ook terug of de rente niet verhoogd gaat worden, maar juist wanneer. Terug naar het derde kwartaal. Hoe staat de economie in de VS er werkelijk voor en is het gunstig om in de VS te beleggen. De FED geeft in ieder geval aan dat de economie prima draait. Dit past bij het beeld van de afgelopen maanden en de eerdere uitspraken. Na een matig eerste kwartaal is de groei in het tweede kwartaal met 3,70 % sterk aangetrokken. Dit ondersteund met de tot nu toe bekende cijfers over het derde kwartaal geeft aan dat de Amerikaanse economie inderdaad zeer bestendig is. Tot nu toe wordt weinig last ondervonden van de perikelen in China. De export van de VS naar China bedraagt slechts 7,3 % van het totaal van de Amerikaanse export. Tevens zijn de huizen- en arbeidsmarkt verder aangetrokken. Deze laatste is zeer belangrijk aangezien de FED in het laatste rentebesluit hint op het zien van zichtbare verbeteringen om een renteverhoging te kunnen rechtvaardigen. De weergave van het werkloosheidspercentage in de bijgaande grafiek kan zich echter niet aan de indruk onttrekken dat de VS er op dit vlak zeer goed voorstaat. De huidige werkloosheid bedraagt ongeveer 5 % en is historisch gezien laag. Omdat dit een van de beleidspijlers vormt voor het binnenlandse economisch beleid geeft dit een positieve stimulans aan de economie. Stabilisering van consumentenprijzen is een andere belangrijke pijler voor de FED. De laatste cijfers in augustus laten zien dat de consumentenprijzen op jaarbasis ongeveer 0,20 % zijn gestegen. Dit terwijl het stijgingspercentage op maandbasis negatief was, met zo’n -0,10 %. Deflatie dus. Deze daling ten opzichte van juli is mede veroorzaakt door de gedaalde energieprijzen. De Fed streeft in de regel naar een inflatie van rond de 2 %, een niveau wat naar verwachting in 2017 bereikt zal worden aldus Yellen. De dienstensector, de drijfveer van de Amerikaanse economie, liet na de zeer comfortabele stand van 59,0 in de maand augustus, een lichte daling aantekenen en zakte iets terug naar 56,9. De teruggang in nieuwe

orders was daarbij opvallend. Toch zijn deze cijfers zeer keurig en hier is nog geen sprake van een echte vertraging. Tot slot. IMF voorzitter Lagarde is ondanks de lichte neerwaartse bijstelling van de mondiale groeiverwachtingen voor 2016, blijvend positief voor de VS met een groeiverwachting van 2,80 %. Een cijfer wat een renteverhoging zou verantwoorden. Werkloosheidspercentage VS

Bron:Macrotrends

Bron: IMF(oktober 2015)

Onze visie:

De Verenigde Staten staat voor het eerst sinds de kredietcrisis op het punt de stap te zetten tot het verkrappen van het monetaire beleid. Dit zal in eerste aanvang zijn met een renteverhoging door de FED. Uiteraard brengt deze mogelijke stap veel discussie teweeg en worden er veel meningen gevormd over de consequenties van het wel of niet doorvoeren van deze verhoging. Ook het tijdstip van deze doorvoering ligt zeer gevoelig. Eens te meer, omdat vanuit China enkele tegenvallende groeicijfers komen overwaaien. De FED geeft zelf eigenlijk wel duidelijk aan dat de Amerikaanse economie op koers ligt en dat de verkrapping past in deze ontwikkeling. Echter Yanet Yellen weet eens te meer dat de timing zeer belangrijk is. Wanneer de economie inderdaad wereldwijd verder vertraagt, kan dit zorgen voor enigszins uitstel van deze renteverhoging. Dit is wat we nu reeds zien. Daar waar de verhoging in september was verwacht, wordt deze nog uitgesteld en misschien wel over het jaar heen getild. Een verhoging zal namelijk een sterkere dollar tot gevolg hebben en dat maakt de export van Amerikaanse bedrijven een stuk duurder voor het buitenland. Het devies hier is om jezelf niet in de vingers te snijden. Langs de andere kant gaan de geluiden dat een renteverhoging juist een teken van sterkte is en dat de Amerikaanse economie sterk en gezond blijft (ook gezien de laatste ramingen van het IMF). De kredietcrisis lijkt hiermee definitief bezworen. Ergens zal de waarheid in het midden liggen. Wat we zeker zien is dat de onderliggende indicatoren inderdaad een sterk fundament zijn voor de huidige staat van de Amerikaanse economie. Ook de werkgelegenheid en de lage werkloosheid dragen hier een belangrijke steen aan bij. Op aandelen zijn we dan ook gematigd positief voor deze regio en blijven we bij ons standpunt zoals geformuleerd in het tweede kwartaal. Voor obligaties blijft het lastig. De lage rentestanden zijn niet uitnodigend als het gaat om rendement. Wanneer de rente inderdaad verhoogd zal worden (en wellicht nog gevolgd door verdere rentestappen), dan zullen de koersen van obligaties onder druk kunnen komen. Enig soelaas biedt het om de posities van obligaties, als het gaat om looptijd/duration, niet al te lang te houden. Europa, waar staat Europa nu?

Griekenland was het onderwerp gesprek in het tweede kwartaal. Nu is het vrij stil en rustig geworden betreffende dit land. Het land mag na lang onderhandelen rekenen op een steunpakket van 86 miljard euro. Het Nederlandse belang hierin bedraagt 5 miljard euro en Rutte heeft hiervoor een verkiezingsbelofte moeten breken om zo een kabinetscrisis te voorkomen. Enkele Europese parlementen moeten hiervoor nog steeds hun goedkeuring verstrekken, maar dit zal weinig problemen meer geven.

De ECB heeft zelfs onlangs de beschikbare leenruimte voor Griekse banken voor het eerst in lange tijd verlaagd. De zogeheten ELA (Emergency Liquidity Assistance) werd op verzoek van de Griekse Centrale bank met 1 miljard euro teruggeschroefd naar afgerond 88 miljard. Dit als gevolg van de toegenomen liquiditeit in de Griekse bankensector en stabilisering van spaartegoeden. Per 22 oktober wordt deze leenruimte opnieuw beoordeeld.

In ieder geval een lichtpuntje voor Griekenland en haar bevolking. Maar het betekent niet dat de problemen zijn opgelost. De strenge afgedwongen bezuinigingsmaatregelen kunnen ervoor zorgen dat Griekenland opnieuw in een recessie belandt. Nu lijkt met China en ook niet te vergeten de schandalen rondom Volkswagen, de aandacht voor Griekenland voorlopig naar de achtergrond verdreven. Het grote China en ook het grote Volkswagen hebben de

Europese markten dit kwartaal wel op hun grondvesten doen schudden.

Maar om toch positief te beginnen met de uitspraak van onze eigen minister en voorzitter van de Eurogroep Jeroen Dijsselbloem op 12 oktober jl. Hij gaf aan teveel somberheid te zien over de wereldeconomie kijkend naar de stemming bij de jaarvergadering van het IMF te Lima.

Ook geeft hij duidelijk aan dat twee factoren zeer belangrijk zijn voor de verdere ontwikkeling van de wereldeconomie. China en de VS.

Over China stelt hij dat de vaart inderdaad wat uit de economie is, maar hoe het beeld werkelijk is, blijft enigszins onduidelijk. Dit hangt samen met de kwaliteit van de Chinese statistieken. Wat betreft de VS stelt hij zich de vraag of dat het aantrekken van de monetaire teugels daadwerkelijk de economie zal verstoren. Belangrijkste overweging hierin is dat het vooral goed nieuws is, wanneer de rente verhoogd zal worden. Het betekent namelijk dat het herstel van de Amerikaanse economie bestendig genoeg is om met een normalisatie van het beleid te beginnen.

Als China zou tegenzitten, dan kan de VS tegenwicht bieden. Maar zeker ook Europa aldus Dijsselbloem. Voor Europa voorziet hij verder herstel en hij voorziet dat de conjunctuur in de wereld niet overal dezelfde kant op beweegt. Dit maakt dat het risico is afgenomen

dat het overal tegelijk mis kan lopen. Hij besluit met de woorden: de balans in de wereldeconomie lijkt nu wat precair, maar rechtvaardigt nog geen groot pessimisme. Daar mag u het mee doen.

Als we dan kijken naar de ECB. Wat is haar standpunt op het moment dat de financiële markten in roerig vaarwater gekomen zijn. In de recente beleidsvergadering van september is het namelijk opvallend dat ECB econoom Praet waarschuwt voor het gevaar van langdurig neerwaartse druk op de mondiale groei. De problemen in de opkomende landen zijn complex en niet al te makkelijk op te lossen. Duidelijke hint is, dat wanneer het nodig is, de geldkraan verder opengedraaid zal worden, aldus Draghi.

Het kan snel verkeren. Voor de zomer moest Draghi nog antwoord geven op de vraag of dat de ECB haar kwantitatieve verruiming nog zou voortzetten tot september 2016. Nu, een aantal maanden later, wordt de vraag gesteld of dat het huidige programma wel voldoende is?

De voorzitter van de ECB gaf recent zeer duidelijk aan dat hij de situatie nauwlettend volgt en wanneer nodig te zullen ingrijpen. Waakzaamheid blijft dus zeker geboden. Kijkend naar de notulen van de ECB is het tevens opvallend dat de risico’s op negatieve verrassingen in de inflatiecijfers dik onderstreept was. Ook wil de ECB expliciet communiceren dat het klaarstaat om meer te doen.

Mocht het inderdaad tot een uitbreiding van het programma komen, dan kunnen de beurzen daar wellicht van profiteren. Voor de belegger is dit goed nieuws. Het zal de komende maanden echter moeten blijken dat de groeicijfers in Europa bestendig zijn en krachtig blijven. Af en toe zien we hierin wat haarscheurtjes verschijnen als we bijvoorbeeld kijken naar de Duitse exportcijfers. Deze cijfers waren toch wat tegenvallend. De Duitse verkopen aan het buitenland zijn in augustus 5,2 % gedaald ten opzichte van de maand ervoor. Men had hier een daling van 1 % voorspeld. Dit is ook slecht nieuws voor de Nederlandse economie. Weliswaar was de export 5 % hoger dan vorig jaar augustus, maar marktwaarnemers zien de daling van de afgelopen

maanden als mogelijke voorbode van groeivertraging in de Westerse wereld. Met deze cijfers zullen de Duitse economische instituten de groeiverwachting voor de Duitse economie ook neerwaarts bijstellen, van 2,10 % naar 1,80 %. Uiteindelijk toch nog steeds een redelijke groei te noemen. Over de Duitse exportcijfers doet Dijsselbloem ook een opvallende uitspraak. Hij hecht niet teveel waarde aan de recente teleurstellende cijfers, omdat deze cijfers altijd erg volatiel zijn. Dit volatiele effect is al jarenlang te zien en hij blijft hierover positief. De Duitse consumentenprijzen bleven op jaarbasis in de maand september onveranderd. Dit conform de verwachting. Er is geen directe angst voor deflatie bij de ECB. De prijzen zijn onveranderd gebleven door met name de gedaalde energieprijzen. En deze effecten zullen langzaam wegebben waardoor het gevaar voor deflatie zal afnemen. De inkoopmanagerscijfers in de Eurozone laten een stabiel verloop zien waarbij het cijfer in september wel iets neerwaarts werd herzien, van 53,9 naar 53,6. Per saldo resteert een groei van 0,40 % op kwartaalbasis wat op zich netjes is. Wat wel te zien is, dat de meer voorspellende factoren binnen de inkoopmanagerindex wat zwakkere prestaties laten zien. Ook dit kan duiden op iets afzwakkende groei de komende kwartalen.

Rente

Zoals Draghi aangaf zal de ECB, waar nodig, ingrijpen en hiermee geeft de ECB aan dat het monetaire beleid nog zeer ruim blijft en zelfs nog wordt vergroot als de economische groei toch sterk vertraagd. Het maximale percentage dat de ECB mag opkopen per lening ging omhoog van 25 % naar 33 %. Door het verhogen van dit potentiële volume wordt de opening gecreëerd om het opkoopprogramma van obligaties en leningen uit te breiden.

De beleidsrente heeft de ECB gehandhaafd op 0,05 % en de 3-maands euribor rente blijft rond het nulpunt zweven.

Op de kapitaalmarkt namen de obligatierentes af, na de sterke opleving in het tweede kwartaal. De Nederlandse tienjaarsrente zakte van een niveau van 1,09 % naar 0,78 %. (per 13 oktober jl. leent de Nederlandse Staat tegen 0,74 % en hier was veel belangstelling voor). De Duitse tienjaarsrente zakte van 0,79 % naar 0,59 %.

Gezien de teruggeschroefde inflatieverwachtingen mogen we verwachten dat de kapitaalmarktrente nog enige tijd op een laag niveau zal bewegen.

Onze visie:

Griekenland is even van het toneel verdwenen, maar speelt achter de coulissen nog een rol. Waar dit uiteindelijk in resulteert, is nog een groot vraag. China is hiervoor in de plaats gekomen en er wordt gevreesd dat de tegenvallende groei daar zal resulteren in een groeivertraging hier. Vooral de exportsector zou hier last van kunnen ondervinden. Angst speelt hierbij een grote rol en dit zien we terugkomen in de beweeglijkheid op de beurs.

Belangrijk is om in een dergelijke angstige fase trachten te kijken naar de werkelijke economische feiten. We zien bijvoorbeeld dat de kapitaalmarktrente na een dieptepunt begin dit jaar opgekrabbeld is. Op zichzelf is een stijgende rente niet zozeer positief. Echter, de zeer lage renteniveaus van rond het nulpunt zijn uiteindelijk niet gezond voor de economie in de Eurozone. Denk daarbij aan de aanstaande renteverhoging in de VS welke toch gezien kan worden als een teken dat de economie gezonder wordt/is. Het deflatiespook waar in Europa veel over gesproken werd is hiermee naar de achtergrond verschoven.

Kijkend naar de rentevooruitzichten, verwachten we dat de rente voorlopig niet hard zal gaan stijgen. Dit heeft enerzijds te maken met het klaarstaan van de ECB tot overgaan van extra monetaire verruimingsmogelijkheden. Anderzijds met de naar verwachting blijvende economische groei, hetzij matig en iets oplopende inflatie binnen de Eurozone. Deze twee factoren houden elkaar wellicht aardig in evenwicht als het gaat om een stijging of daling van de rente. Het maakt dat obligaties enigszins onaantrekkelijk blijven.

Voor de aandelenmarkten is het een goed signaal dat Draghi er alles aan gelegen is om de economie in de Eurozone te ondersteunen. Dit maakt wellicht ook dat de angst dat de groeivertraging in China verder overslaat naar Europa iets overtrokken is. Dit wordt ondersteund door gemiddeld genomen goede en gezonde groeiverwachtingen voor Europa en stabiele vertrouwensindicatoren zoals de Economic Sentiment index, de Duitse Ifo-index en de inkoopmanagersindex. De kwartaalcijfers van bedrijven beginnen weer binnen te stromen en deze cijfers kunnen een volgende impuls geven aan de beurzen. Wat betreft de huidige ontwikkeling van de Eur/Usd, waarbij de meeste analisten verwachten dat de dollar verder zal aantrekken, zien we dat dit een versterkend effect heeft op de exportpositie van de landen in de Eurozone. Europa blijft daardoor voor ons een sterke regio om in aandelen te beleggen.

Japan, wat gaat de Bank of Japan ons brengen?

Ook Japan heeft wel degelijk last ondervonden van de groeiperikelen in China. Japan is voor een belangrijk deel van zijn export afhankelijk van China, maar ook van de omringende opkomende markten. De Nikkei moest daarop, na het behalen van de hoogste stand dit jaar op 21 juli jl. een behoorlijke stap terugdoen in het derde kwartaal. De Centrale bank van Japan, de BOJ, blijft bij het huidige monetaire beleid (opkoopprogramma van staatsobligaties en schuldpapier van bedrijven voor 80.000 miljard Yen, ongeveer 590 miljard Euro per jaar) en voorziet ondanks de tegenwind een matig voortgaand herstel. Zeer belangrijk is de datum 30 oktober, waarop de BOJ zal komen met nieuwe economische projecties. Economen verwachten dat de BOJ zal overgaan tot extra monetaire verruiming. Men schat namelijk in dat de huidige groei- en inflatieprognoses te rooskleurig zijn voorgeschoteld. Het is goed om hier bij stil te staan aangezien we in ons vorig bericht ons positief uitlieten over de huidige economische ontwikkelingen. Past het beleid van de Japanse centrale bank hier goed bij? Economen vragen zich namelijk steeds meer af hoe de BOJ de verruiming zal kunnen bewerkstelligen. Het land kampt met een zeer hoge staatsschuld (245 % van de

economie) met een zeer vergrijzende bevolking. De rente kan niet of nauwelijks meer verlaagd worden met al jarenlang een niveau van 0,0 % tot 0,10 %. De BOJ heeft inmiddels bijna 30 % van de staatsschuld op de balans staan en in dit tempo kan dit waarschijnlijk nog een jaar worden volgehouden. Als obligaties niet meer tot de mogelijkheden behoren, blijven beursgenoteerd vastgoed en aandelen over. De BOJ heeft de afgelopen twee jaar de posities in aandelentrackers bijna verviervoudigd en die in vastgoed bijna verdubbeld. Verschillende analisten denken dat de volgende stap wel eens een verdubbeling kan zijn van het opkoopprogramma van aandelen (naar 6.000 miljard Yen per jaar). Met de aankoop van de indextrackers die de Nikkei- en Topix index volgen legt de BOJ een behoorlijke bodem onder de Japanse aandelenmarkt. Hier kan een sterk psychologisch effect vanuit gaan richting beleggers. Daarnaast zie je de ontwikkeling dat een aantal centrale banken hun posities in Yens hebben verkleind. Dit om zo hun munt te ondersteunen en de exportpositie te versterken. De afname van deze posities in Japanse staatsobligaties is de grootste daling in de laatste 15 jaar.

Om te zien of de groei bestendig is in Japan kijken we naar de groei van het Bruto Nationaal Produkt (GDP). Waar het eerste kwartaal een groei laat zien van 1 %, zien we dat de groei in het 2e kwartaal een kleine krimp vertoond van – 0,30 %, een eerste daling sinds derde kwartaal 2014. Vooral de daling van de consumentenbestedingen van 0,70 % was hier debet aan. Consumenten bestedingen maken voor 60 % deel uit van het GDP. Deze daling maakt, dat het twijfelachtig is of het ingezette herstel niet zo bestendig is dan dat het lijkt. Onze visie: Japan heeft het afgelopen jaar met de koersontwikkeling van de Nikkei-index een sterke performance laten zien. Japan is uit de recessie geraakt en heeft weer positieve economische groeicijfers laten zien. Dit zoals eerder gezegd ondersteund door de afgezwakte Yen, de lage olieprijs, toegenomen exporten en binnenlandse bestedingen en een verbeterende werkgelegenheid. Nu met de groeivertraging in China kan dit gevolgen hebben voor Japan, daar het land hier veel naar exporteert. Het tweede kwartaal heeft helaas een kleine krimp laten zien van de economie en dat maakt dat we toch kritisch kijken naar de ontwikkelingen hier. Is deze krimp inderdaad het gevolg van de afzwakkende economie in de regio of heeft het monetaire beleid van de BOJ haar kracht verloren? In deze fase is dat moeilijk te beoordelen. Met het oog op wellicht nieuwe aankomende monetaire verruimingen en met in het achterhoofd het laatste krimpcijfer lijkt het ons verstandig toch nog een afwachtende houding aan te nemen voor Japan. De overweging die we in het tweede kwartaal hadden om een belang op te nemen in Japan is hiermee even aan de zijlijn geparkeerd. Graag zien we toch de bevestiging dat het economisch herstel in Japan echt bestendig is en wachten we ook de nieuwe hervormingsplannen van de centrale bank van Japan af. Opkomende Markten, een impasse?

China, dat is waar het in het derde kwartaal allemaal om ging. De daling, ingezet eind juni, kreeg een sterk vervolg in de afgelopen maanden. De maand augustus, om precies te zijn 24 augustus, was het startsignaal voor een werkelijk flinke correctie voor de rest van de wereld. China werd en wordt voor deze correctie als hoofdschuldige aangewezen. Zijn de economische groeicijfers van de tweede economie van de wereld nog wel krachtig genoeg? En kan de huidige groei vastgehouden worden? Werkt het stimuleringsplan van de Chinese overheid nog wel en zijn de stimuleringen krachtig genoeg?

Er zijn veel meningen over China. Dit uiteenlopend van “einde van de groei is in zicht” tot “het opmaken voor de langste bullmarket ooit”. Het geeft aan dat marktanalisten zeer verdeeld zijn over de economische ontwikkelingen en dat de visie over China hiermee niet eenduidig is. Om te beginnen met een eerdere uitspraak van het IMF in het tweede kwartaal. Zij hadden een, net als de Wereldbank, opvallend positieve boodschap over de Chinese economie. Er is absoluut geen sprake van een harde landing daar, aldus IMF. De huidige turbulentie past geheel in een fase waar een omslag plaatsvindt van een export/investeringsmodel naar een consumptiemodel. Het IMF gaat voor heel 2015 uit van een groei van 6,8 %. Een cijfer wat voldoende moet zijn voor een zachte landing. Nog maar zeer recent heeft het IMF zich voorzichtiger uitgesproken over de groeiverwachtingen voor 2016. Daar verwacht men een groei van 6,3 %. Voor de overige opkomende landen spreekt Lagarde zich positief uit en verwacht dat deze landen in 2016 wat harder zullen groeien dan in 2015. Maar wat deed de beurzen werkelijk zo corrigeren in China en wat moeten we ons hierbij voorstellen?

Een belangrijke oorzaak lijkt hier, hoe gek ook, niet zo zeer te zitten in de zorg om de Chinese groei, want deze is immers al ingeprijsd, maar hangt vooral samen met de gebrekkige communicatie. Onder professionele beleggers rijst de vraag, of dat voor de huidige Chinese top niet de economie, maar de (geo)politieke ambities prioriteit hebben. De leiding, onder Xi Jinping, heeft ambities om het land binnen afzienbare tijd tot het centrum van de wereld te maken. Dit middels het zogeheten, in 2013 gelanceerde programma, One Belt, One Road. Of vanuit historie, de aloude zijderoute geheten (welke overigens in 1842 door de opiumoorlog verloren ging). Twijfel daarover is ontstaan door de recente onverwachte stap tot de devaluatie van de Renminbi. Ook is het gigantische steunbeleid aan de Chinese

aandelenmarkt zeer onduidelijk. Maar liefst 200 miljard dollar werd ingezet om de koersen te ondersteunen. Vlak voor de zwarte maandag hield men daar plots mee op, waardoor de Shanghai Composite meer dan 9 % terugviel. Met als gevolg, nieuwe steunoperaties. Deze “vreemde” besluitvorming maakt dat menig belegger twijfelt aan de betrouwbaarheid van de Chinese leiding en of zij een juist plan hebben voor de ontwikkeling van het politieke en economische stelsel. Overigens niet alle beleggers twijfelen aan de bouw van de nieuwe zijderoute van China welke China verbindt met centraal en zuidoost Azië, Afrika en ook Europa. Veel kapitaal wordt geïnvesteerd in de aanleg van havens, spoorlijnen en wegen in de buurlanden zodat de welvaart daar verbonden zal zijn met die in China zelf. De financiering hiervan is afkomstig van door China gecontroleerde banken en fondsen zoals de Chinese ontwikkelingsbank, de AIIB (Aziatische infrastructuur investeringsbank) en het Chinese bedrijfsleven. Goed voor naar schatting ongeveer 1.250 miljard dollar de komende 10 jaar.

Naast deze economische uitbreiding, met de nadruk op samenwerking en verbinding, wil China een financiële grootmacht worden. Hiervoor heeft China zich als doel gesteld dat de Renminbi een internationale geaccepteerde munt dient te worden, vrij verhandelbaar. Opname in het mandje van kernvaluta in de wereld (de special drawing rights van het IMF) is hiervoor noodzakelijk. Dit najaar zou dit een feit moeten zijn, echter dit is nu mogelijk uitgesteld naar 2016. Dit uitstel ging gepaard met de beëindiging van de zachte koppeling aan de dollar. Men acht dit nodig om de dominantie van de dollar te verminderen en dit verklaart enigszins de recente stap tot devaluatie van de munt door de Chinese centrale bank. De Chinese bank heeft hierbij aangegeven dat het bij deze devaluatie van ongeveer twee procent blijft. Verdere devaluatie zou namelijk kunnen betekenen dat de opgebouwde Chinese schulden aan het buitenland duurder moet worden geherfinancierd en dit is iets wat de Chinese Bank absoluut wil voorkomen.

Het lijkt erop dat beleggers in een impasse zitten. Aan de ene kant zien we dat de groei van de economie iets afneemt. Dit lijkt onvermijdelijk, omdat een economie niet oneindig kan blijven groeien met deze hoge percentages. Aan de andere kant zien we dat China wel een weg is ingeslagen welke als volgend groeimodel gezien kan worden. Van export- en investeringsgedreven economie naar een meer consumptiegedreven economie. Dragonomics, een gerenomeerd onderzoeksbureau, geeft aan dat beleggers op dit moment te negatief zijn over de ontwikkelingen in China. De focus ligt teveel op de vertragende economische groei, de schuldtoename van lokale overheden en op een eventuele vastgoedcrisis. Dit wordt inderdaad erkend, echter hier staan veel positieve signalen tegenover. Geconstateerd wordt dat de Centrale bank haar beleid normaliseert, dat banken rekapitaliseren en hun balansen versterken, dat consumentenbestedingen toenemen en dat de fiscale hervormingen aanslaan. Dit betekent inderdaad dat de groei wellicht vetraagt, maar dat de kwaliteit van de groei juist sterk verbetert. En dat is op de langere termijn uiteindelijk goed voor de aandelen- en obligatiebeleggers. China en de opkomende markten hebben in het derde kwartaal een zware daling moeten verwerken. De Chinese Hang Seng index moest bijna 20 % inleveren en dit geldt ook voor de MSCI Emerging Markets. Dit zijn forse dalingen in vergelijking met Europa (ongeveer – 11 %) en de VS (ongeveer - 7 % lokale valuta). Overigens de Renminbi is ten opzichte van de euro in het derde kwartaal ongeveer 4 % gedaald. Zetten we dit dus af tegen de dalingen in Europa, dan ligt dit niet eens zo heel ver van elkaar. Op de lokale markt in China is het iets anders vergaan. De Shanghai Composite index daalde in het derde kwartaal van ruim 4.000 punten naar ongeveer 3.000 punten. Een daling van ruim 25 %. De Shenzhen composite noteerde bijna -/- 30 %. Vanwege het effect dat veel aandelen door Chinese beleggers zijn beleend en deze aandelen alleen lokaal verhandeld worden, zien we dat de dalingen vaak harder gaan, omdat de financiering veilig gesteld moet worden. Dit zorgt voor extra verkoop van aandelen en dus een verdere daling. Belangrijk is om hierbij dus het onderscheid te maken of het de lokale Chinese markt betreft of de internationaal toegankelijke markt. Ook geeft Dijsselbloem (artikel uit het FD) zijn mening weer over China. Een correctie zit er hoogstwaarschijnlijk aan te komen. De transitie die Peking beoogt naar een economie die minder op industriële investeringen gericht is en meer op consumptie en diensten, zal met horten en stoten verlopen. De vraag is of ze dit kunnen managen. Het zal

een pad worden met een aantal hick-ups, maar het potentieel om verder te groeien, is er zeker. Al met al een positief slotwoord waarmee hij aangeeft dat China voor de lange termijn een goede belegging blijft. Belangrijke ontwikkeling binnen de opkomende landen zien we ook in Brazilië. Het land wordt geteisterd door corruptieschandalen, zowel in de politiek als in het bedrijfsleven. Door S&P is recent de kredietwaardigheid van het land teruggeschroefd naar BB+ en daarmee valt Brazilië nu officieel in de Junk status. Dit maakt het voor Brazilië moeilijker om zich op de kapitaalmarkt te begeven. Het heeft de beurzen daar geen goed gebracht en de Bovespa is hard afgestraft. Door de blijvende grote onzekerheid daar zal de beweeglijkheid van de beurzen voorlopig nog aanwezig zijn. Terughoudendheid blijft hier geboden.

De huidige Braziliaanse president Rousseff is zwaar onder vuur komen te liggen. Zij wordt namelijk door de oppositie sterk in verband gebracht met omkooppraktijken.

Onze visie:

China vormt dit kwartaal de boventoon en wel in negatieve zin. Vandaar dat hier de grootste aandacht naar uitgaat. De devaluatie van de Yuan/Renminbi en ook de toch tegenvallende economische groeicijfers hebben heftige koersreacties teweeggebracht. De grote vraag is of de overgang van een investering- en op export gerichte economie soepel kan overgaan in een meer consumptie gedreven economie. Middels de ruime monetaire mogelijkheden die China in handen heeft zal deze overgang, met waarschijnlijk een aantal hick-ups, een goede afronding dienen te krijgen. Een traject en groeipad waar jaren voor nodig zijn. China beschikt over zeer grote financiële reserves en dit geeft de mogelijkheid om, indien nodig, de rente meerdere malen verder te verlagen. Tevens heeft de centrale bank nog ruime mogelijkheden om de kredietverlening verder te stimuleren. Alles valt of staat met een heldere en duidelijke communicatie vanuit de Chinese overheid. En juist die communicatie omtrent deze monetaire bewegingen (zie recent de onverwacht ingezette devaluatie van de Yuan/Renminbi als voorbeeld) is uiterst vaag. Het is van belang om duidelijkheid te scheppen richting de financiële markten. Vraag is of de recente koersdalingen een overdreven reactie zijn geweest in de markt en of dat dit daadwerkelijk de groeivertraging weerspiegelt. Dit is in deze fase lastig te beoordelen. De meningen van analisten lopen hierin sterk uiteen. Wellicht dat de markt moet gaan wennen aan het feit dat het jaarlijks vasthouden van groeipercentages van 7 á 8 % op de zeer lange termijn niet haalbaar is. Wat we nu zien gebeuren met het uitrollen van het programma One Belt, One Road door Xi Xinping, is dat de Chinese economie zich in een transitiebeweging bevindt. Een grote stap en verandering in het groeiproces naar een volwassen economie. Al met al kunnen we er niet omheen dat China een belangrijke economische grootmacht is, de tweede in de wereld. Door de steeds groter wordende openstelling van de binnenlandse markt voor het internationale bedrijfsleven en een blijvend verbeterende toegankelijkheid voor buitenlandse investeerders maakt dat deze economie blijvend zal groeien. Beleggen is voor lange termijn en dan zijn we van mening dat China en ook de opkomende markten in de regio een uitdagende markt blijft.

2. Benchmarken

Wij geven onderstaand een uitgebreid overzicht van de relevante aandelenindices en overig indices die ons inziens een representatief beeld verschaffen van de mondiale ontwikkelingen op de aandelenbeurzen. Vooral ook omdat we in onze portefeuilles vaak index gerelateerde producten opnemen en in toenemende mate ook beleggingsfondsen, waarbij het kunnen volgen van een dergelijke index toch wel gewenst is.

Categorie Benchmark 30-jun-15 30-sept-15 Performance

3e kwartaal Performance

2015

Aandelen MSCI World 1.737,60 1.550,43 - 11,8 % - 9,3 %

AEX (Ned) 472,58 421,14 - 11,2 % - 0,8 %

DAX (Dui) 10.944,97 9.660,44 -11,7 % - 3,7 %

CAC40 (Fra) 4.790,20 4.455,29 - 7,0 % + 4,3 %

Euro Stoxx 50 (Eur) 3.424,30 3.100,67 - 9,5 % - 1,4 %

Dow Jones Ind (VS) 17.619,51 16.284,70 - 7,6 % - 8,6 %

S&P 500 (VS) 2.063,11 1.920,03 - 6,9 % - 6,7 %

Nasdaq (VS) 4.986,87 4.620,16 - 7,3 % - 3,4 %

Nikkei 225 (Jap) 20.235,73 17.388,15 -14,1 % - 0,4 %

Hang Seng (Hong K) 25.959,75 20.819,63 -19,2 % -11,8 %

MSCI Emerging (Opk. L.) 959,42 776,35 -19,1 % -18,8 %

Vastgoed EPRA (Europa) 2.179,53 2.159,98 - 0,9 % + 11,7 %

Obligaties iShares Euro Corp Bond 131,10 130,30 - 0,6 % + 1,5 %

iShares Euro High Yield 106,79 101,89 - 4,6 % - 5,9 %

iShares EUR Gov.Bnd 5-7 148,65 151,62 + 2,0 % + 0,6 %

iShares EUR Gov.Bnd 7-10 196,58 202,71 + 3,1 % + 0,2 %

JPM Em.Mkt.Bnd ETF 109,90 105,76 - 3,8 % - 3,9 %

Grondstoffen Brentolie 63,59 48,37 -23,9 % - 16,9 %

Goud 1.174 1.115 -5,0 % - 5,8 %

Valuta Eur/USD 1,1138 1,1176 + 0,3 % - 7,7 %

Liquiditeiten Eonia index daggeldrente -0,06 % -0,122 %

Bron: VWD

Afgelopen kwartaal is roerig verlopen. Een groot verschil zien we tussen de aandelenmarkten welke zeer volatiel zijn geweest en de obligatiemarkten welke rustig zijn verlopen. Op de aandelenmarkten zien we dat de groeiperikelen in China de financiële markten in alle uithoeken van de wereld geraakt heeft. China zelf, maar ook de omringende opkomende markten zijn hierdoor op de beurzen het hardst getroffen. Het heeft ervoor gezorgd dat de goede start begin dit jaar een zeer stroef vervolgd heeft gekend. Hoe opvallend ook, met in ons achterhoofd nog de omstandigheden rondom Griekenland, lijkt tot nu toe Europa het meest bestand tegen de afgelopen beurscorrectie. Het geeft wellicht aan dat het beleid van de ECB duidelijkheid geeft en vertrouwen schept. Het beleid ondersteunt de economische groei binnen de Eurozone en hier gaat een positieve impuls vanuit. De renteniveaus, alsook de CDS spreads van overheden en banken in Europa, zijn behoorlijk stabiel gebleken en dit zien we terug in een zeer rustige markt voor obligaties. De voorlopige oplossing middels het verstrekken van het steunpakket aan Griekenland heeft voor een groot deel van deze rust gezorgd. Obligaties in het segment High Yield en de Opkomende markten hebben iets aan koers moeten inleveren. Door de spanning op de beurzen zien we dat beleggers meer geneigd zijn om obligaties uit deze segmenten te

verkopen als vlucht naar meer veilige obligaties zoals staatsleningen en sterke bedrijfsleningen. Ook de meeste grondstoffen hebben in het derde kwartaal behoorlijk moeten inleveren. De twijfel onder beleggers over het doorzetten van de economische groei (China) in combinatie met een overschot aan productiecapaciteit binnen de bedrijven is hier debet aan geweest. Dit zien we vooral vertaald in de daling van de prijs van olie. Op dit moment zien we dat de olieprijs (Brentolie) behoorlijk stabiliseert rond het niveau van 50 USD. (zie grafiek hieronder: Bron bloomberg)

De Eur/USD is de afgelopen maanden per saldo nauwelijks van zijn plaats gekomen en vertoont hiermee hetzelfde beeld als in het tweede kwartaal. De ECB staat klaar voor eventueel verdere verruiming van het monetaire beleid. De Verenigde Staten staat aan de vooravond van het doorvoeren van monetaire verkrappings maatregelen middels het verhogen van de rente. Dit maakt dat de meeste analisten verwachten dat de dollar verder zal aansterken ten opzichte van de Euro (per 16 oktober 1,1343).

3. Kredietwaardigheid

Bron : BNP Paribas

08-04-2015 02-07-2015 05-10-2015 S&P longterm

S&P Outlook

Issuer 5Y CDS

spread in basispoints

5Y CDS spread in

basispoints

5Y CDS spread in

basispoints credit rating

(*)

Rabobank 52,00 72,94 75,05 A+ negatief

Royal Bank of Scotland Holding 65,15 92,00 90,51 BBB+ stabiel

UBS 52,27 72,64 69,77 A stabiel

Barclays Bank plc 58,33 80,13 78,67 A- stabiel

ING Bank 57,50 85,27 77,89 A stabiel

BNP Paribas 59,93 85,24 86,64 A+ negatief

Natixis 59,65 78,07 81,28 A negatief

Société Generale 74,15 94,71 95,73 A negatief

Commerzbank 80,76 101,81 115,38 BBB+ negatief

Van Lanschot Niet

beschikbaar Niet

beschikbaar

BBB+ Niet

beschikbaar (*)

Landen 08-04-2015

5Y CDS spread In basispoints

03-07-2015 5Y CDS spread In basispoints

05-10-2015 5Y CDS spread In basispoints

Griekenland 2643 n.a. 1.148

Ierland 49 56 50

Spanje 82 107 107

Italië 104 132 122

Portugal 130 187 174

USA 15 17 15

Duitsland 16 16 14

Frankrijk 39 45 33

Nederland 20 20 18 Bron:CNBC

Conclusies: Op de obligatiemarkten is het per saldo vrij rustig gebleven. De renteniveaus zijn na hun piek in het tweede kwartaal weer wat afgenomen. Met de huidige oplossing in Griekenland, middels de verstrekking van de noodsteun, zien we dat de spanning tussen de noordelijke- en zuidelijke landen licht is afgenomen. Dat zien we vooral aan de CDS spreads welke een stabiel verloop laten zien. Het besmettingsgevaar, zoals in het vorig kwartaalbericht genoemd, is hiermee sterk afgenomen. We zien dan ook dat grote beleggingspartijen weer in de markt zijn om belangen in obligaties uit de perifere landen verder uit te breiden. Een teken van vertrouwen. Ook bij de banken en financiële instellingen zien we, enkele uitzonderingen daar gelaten, deze tendens terugkomen. De CDS spreads laten hier een stabiel verloop zien wat betekent dat de markt zich kan vinden in de Griekse oplossing. Het heeft in ieder geval op dit front gezorgd voor een terugkerende rust.

4. Beleggingsbeleid

De aandelenbeurzen zijn de afgelopen maanden behoorlijk onder druk komen te staan en hebben een stevige correctie laten zien. Vooral Azië heeft hier de meeste last van ondervonden. Ook Europa en de VS hebben de daling niet kunnen ontlopen, waarbij Europa hierin zich wel van zijn sterkste kant heeft laten zien.

Heeft de problematiek rondom China en daarnaast de eventuele renteverhoging in de VS ons een andere koers doen laten varen? En heeft dit gevolgen voor ons te volgen beleggingsbeleid? Wellicht een terechte vraag waar we u graag antwoord op geven.Over het algemeen genomen zijn we van mening dat het

beleggen in aandelen een goed uitgangspunt blijft en dat het beleggen in specifieke obligaties tot de mogelijkheden behoort. Dit op basis van de eerder in dit bericht genoemde groeiverwachtingen gecombineerd met laatst bekende economische indicatoren. Van belang daarbij is dat we voor aandelen een duidelijke keuze maken wat betreft de regio waarin we beleggen. Bij obligaties is het van belang in welk segment obligaties we beleggen. In het vorige kwartaal gaven we aan onze positieve visie op Europa te handhaven en gingen we ervan uit dat er een politieke oplossing gevonden zou worden voor Griekenland. Voor Griekenland is dit, na zware onderhandelingen en met een zucht van opluchting, een feit geworden. Dit heeft voor de nodige rust gezorgd. Zeker als we kijken naar de obligatiemarkt. Deze positieve visie blijft overeind staan en we zien Europa als een kansrijke regio. Het lijkt erop dat Europa een stootje kan verdragen en dat een lichte vertraging in de economische groei in bijvoorbeeld China, Europa niet direct uit balans zal brengen. De ECB staat klaar om in te grijpen waar nodig, aldus Draghi en dit zorgt voor steun aan de europese financiële markten. De Verenigde Staten staat in vergelijking met Europa voor een andere keuze. Geen verruiming, maar juist een verkrapping van het monetaire beleid. Een renteverhoging is voor de aandelenmarkt normaal gesproken geen aantrekkelijk vooruitzicht. Echter wanneer we dit in het licht zien van de huidige monetaire stappen van de FED en de huidige economische groei, welke krachtig is, zal de Amerikaanse aandelenmarkt naar verwachting de rentestap kunnen absorberen. Kijkend naar de balans tussen monetaire verkrapping en krachtige economische groei blijven we gematigd positief voor de VS.

Azië is gevoelig komen te liggen. Twijfel over China is alom aanwezig. Dat de groei in China (na jaren van robuuste stijging) aan het afnemen is, is niet eens zo vreemd als we het logisch bekijken. De Chinese centrale bank is er daarbij alles aan gelegen om voor een ”zachte” landing te zorgen. Dit om de transformatie naar een meer consumptie gedreven economie alsook de uitvoering van het economisch plan One Road, One Belt succesvol te laten verlopen. China heeft daarbij veel economische invloed in de omringende opkomende markten. De dalingen zijn fors geweest en de risico’s zijn zeker nog aanwezig. Maar het biedt ook kansen. We zijn overall gematigd positief over deze regio, uitgezonderd Japan. Hier wachten we eerst de plannen van de BOJ af alsook een nieuwe bevestiging dat de economie toch weer blijvend kan groeien. Binnen emerging markets blijven we bij onze mening de regio Latijns-Amerika voorlopig te mijden. Vooral Brazilië vormt een pijnpunt. De politieke problemen aldaar nemen toe en dit zorgt voor toenemende risico’s. Een belegging in vastgoed achten wij momenteel verantwoord. Een korte periode van flinke rentestijgingen (wat kan zorgen voor koersdruk) lijken we voorlopig achter de rug te hebben. De meeste onroerendgoedfondsen hebben als voordeel dat zij een behoorlijk dividend uitkeren. Op het rentefront is het over het algemeen genomen zeer rustig gebleven. Een eventuele renteverhoging in de VS en de verwachting dat de kapitaalmarktrente zal kunnen stijgen zorgt ervoor dat het beleggen in Amerikaanse obligaties niet aantrekkelijk is. Dit geldt ook voor de Europese markt gezien de huidige zeer lage renteniveaus. De risico’s bij een belegging in obligaties in Emerging Markets zijn, gezien het eventueel aantrekken van de dollar, ons inziens toegenomen. Voorkeur blijven we houden voor het beleggen in obligaties, specifiek in het segment High Yield en bedrijfsobligaties.

5. Ten slotte

Het derde kwartaal is voor u als belegger geen plezierig kwartaal geweest. Vooral China heeft hier een belangrijke bijdrage aan geleverd. Dit heeft ervoor gezorgd dat de opgebouwde rendementen eerder dit jaar ingeleverd moesten worden. Het zorgt aan de ene kant voor een stuk onzekerheid en angst. Aan de andere kant zien we, kijkend naar de feiten en onderliggende economische groeicijfers, dat de grote bezorgdheid nu wellicht wat overtrokken is. Dit zien we inmiddels ook in de huidige koersen welke zich weer opwaarts aan het richten zijn. Na deze behoorlijke zomercorrectie zijn we van mening dat het beleggingsklimaat nog steeds aantrekkelijk blijft en we verwachten dan ook dat de beurzen in het vierde kwartaal een positief vervolg krijgen.

Nogmaals willen wij u erop attenderen dat we op 12 november as. onze jaarlijkse lezing houden op ons kantoor te Roosendaal. Evert Verwer verzorgt een presentatie over de effectieve methodiek van beleggen en zal daarbij inzoomen op vermogensbeheer onder de huidige macro-economische en geopolitieke omstandigheden. De lezing is voor een ieder vrij toegankelijk en u bent van harte welkom! In verband met de planning willen we u vragen zich op voorhand aan te melden. Dit kan telefonisch (0165 – 572 900), via mail (info@vermogensmanagers.nl) of via het contactformulier op onze website.

Disclaimer : Ondanks dat de informatie in dit kwartaalbericht is samengesteld met de grootst mogelijke zorgvuldigheid, kunnen er geen rechten

aan ontleend worden. Veel van de opgenomen informatie draagt het karakter van een opinie van de samensteller. De geraadpleegde bronnen

worden door de samensteller als betrouwbaar beschouwd.