In dit nummer : Jules Cornet en cornetiet Cronstedt : magische … · 2018. 12. 18. · Tel. 03...

geonieuws maandblad van de

mineralogische kring antwerpen v.z.w. 38(3), maart 2013

In dit nummer : Jules Cornet en cornetiet Cronstedt : magische magnetiet Bezoek aan de RWTH, Aachen

Mineralogische Kring Antwerpen vzw Oprichtingsdatum : 11 mei 1963 Statuten : nr. 9925, B.S. 17 11 77 Zetel : Boterlaarbaan 225, B-2100 Deurne BTW-nummer : BE 0417.613.407 Wettelijk depot : Kon. Bib. België BD 3343 Verschijningsdata : maandelijks, behalve in juli en augustus. Redacteur en verantwoordelijke uitgever : H. DILLEN, Doornstraat 15, B-9170 Sint-Gillis-Waas. Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, of op welke wijze dan ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Betalingen België : bankrekening 789-5809102-81 Buitenland : IBAN: BE36 7895 8091 0281 - BIC: GKCCBEBB Al deze rekeningen staan op naam van M.K.A. v.z.w., Marialei 43, B-2900 Schoten.

NUTTIGE ADRESSEN Hugo BENDER, Pieter Van den Bemdenlaan 107, B-2650 Edegem.

Tel. 03 4408987. <[email protected]> Bestuurder. Secretaris, ledenadministratie.

Paul BENDER, Pieter Van den Bemdenlaan 107, B-2650 Edegem. Tel. 03 4408987.<[email protected]> Bestuurder. Technische realisatie Geonieuws, coördinator Minerant.

Rik DILLEN, Doornstraat 15, B-9170 Sint-Gillis-Waas. Tel. 03 7706007. <[email protected]> Bestuurder. Redacteur Geonieuws. Axel EMMERMANN, Lobbesplein 12, B-2640 Mortsel.

Tel. 03 2953554 en 0496 359117 <[email protected]> Werkgroep technische realisaties, werkgroep fluorescentie.

Etienne MANS, Jan Blockxlaan 16, 2630 Aartselaar. Tel 03 8888124. <[email protected]>

Bibliothecaris, uitleendienst, samenaankoop, werkgroep micromounts. Herwig PELCKMANS, Cardijnstraat 12, B-3530 Helchteren.

Tel. 0486 121128. <[email protected]> Organisatie lezingen, werkgroep determinaties, werkgroep micromounts.

Guido ROGIEST, Prins Kavellei 86, B-2930 Brasschaat. Tel. 03 6520232. <[email protected]>

Bestuurder. Ondervoorzitter, public relations. Paul TAMBUYSER, Surmerhuizerweg 23, NL-1744 JB Eenigenburg.

Tel. 00 31 226 394231. Fax 00 31 226 393560. <[email protected]> Werkgroep edelsteenkunde, webmaster.

Ineke VAN DYCK, Walbogaard 11, B-9140 Temse. Tel. 03 8276736. <[email protected]> Bestuurder. Werkgroep zeolieten.

Ludo VAN GOETHEM, Boterlaarbaan 225, B-2100 Deurne. Tel. en fax 03 3215060. <[email protected]> Vertegenwoordiging openbare besturen.

Paul VAN HEE, Marialei 43, B-2900 Schoten. Tel. 03 6452914. <[email protected]>

Bestuurder. Voorzitter. Anny VAN HEE-SCHOENMAEKERS, Marialei 43, B-2900 Schoten.

Tel. 03 6452914. Penningmeesteres. Eddy VERVLOET, August Vermeylenlaan 15F bus 29, B 2050 Antwerpen.

Tel. 03 2194435 <[email protected]> Bestuurder.

[email protected] www.minerant.org

Met steun van

Titelpagina Artikel (in het Nederlands !) van Alfred Schoep over de kristallografische eigenschappen van cornetiet in het "Natuurwetenschappelijk Tijdschrift", 9(6), jaargang 1927..

Geonieuws 38(3), maart 2013 55

MKA-kalender

Vrijdag 1 maart 2013 - vergadering 's Gravenwezel

Maandelijkse vergadering in zaal "De drie rozen", Kerkstraat 45, 's Gravenwezel, om 20.00 h. "Gips van Belgische bodem, fluorescerend én fosforescerend"... Dat moet zeker onder-zocht worden. Axel deed dat en komt op de proppen met een haarfijne verklaring. Wie dacht dat de Betekom-gips fluoresceert door de aanwezigheid van strontium of uranium zit er helemaal naast! "Australië kort" Ludo bezocht in putje zuidelijke zomer Australië. Een sfeerbeeld van de opaalstad Coober Pedy en de Argyle diamant mijn, twee bestemmingen waar een normaal mens niet komt... bij temperaturen van 40 à 45°C. "Mineralogische indrukken van Tucson 2013". Zoals gewoonlijk spreekt de beurs van Tucson tot ieders verbeelding. Dit jaar was het wereldgebeuren wel extra kleurvol, met "fluoriet" als thema van de Main Show. Herwig ging, zag en maakte een verslag !

Vrijdag 8 maart 2013 - maandelijkse vergadering Edegem

Maandelijkse vergadering in zaal “Elzenhof”, Kerkplein in Edegem-Elsdonk. 19.00 h bibliotheek (open tot 19.45 h) 19.30 h gelegenheid tot transacties, determinaties, afspraken voor privé-excursies,

raadplegen van de bibliotheek, uitleendienst of... gewoon een gezellig babbel-tje... Deze maand worden specimens van cornetiet uit Congo aangeboden. Meer details hierover vind je elders in dit nummer.

20.15 h Veldspaten waren niet eenvoudig. Pyroxenen en amfibolen zijn dat nog minder. Nochtans zijn het ook belangrijke bouwstenen van de aarde. Vandaag trachten we een duidelijker inzicht te geven in het voorkomen en de ingewikkelde naamgeving.

Ludo Van Goethem“Pyroxenen en amfibolen”

Mineralogisch trioAxel Emmermann

Ludo Van Goethem Herwig Pelckmans

56 Geonieuws 38(3), maart 2013

Zaterdag 9 maart 2013 - edelsteenkunde - Edegem

Vergadering van de Werkgroep Edelsteenkunde in zaal “ELZENHOF”, Kerkplein, Edegem, van 9.30 h tot 12 h. Vandaag houden we practicum. Het is weer de gelegenheid om eigen stenen door te me-ten. Polariscoop, refractometer, spectroscoop, edelsteenmicroscoop… alle instrumenten staan weer klaar voor gebruik. Zaterdag 9 maart 2013 - werkgroep micromounts

Vergadering van de Werkgroep Micromounts in zaal “ELZENHOF”, Kerkplein, Edegem, van 13.30 h tot 16 h. We vergaderen samen met de werkgroep zeolieten. Eerst bekijken we specimens uit Duitsland, en als er tijd rest ook materiaal van andere vindplaatsen (bvb. Spanje en de Canarische eilanden). De MKA-bino, een PC met internetverbinding en allerhande documentatie uit de MKA-bib zullen aanwezig zijn. Wie kan, brengt naast zijn specimens ook best zijn eigen bino en documentatie mee. Tot dan !

Maart 2013 - Bezoek laboratoria HRD Antwerpen

Na de bijzonder boeiende lezing van Katrien De Corte eind vorig jaar, werden de MKA-leden uitgenodigd om de laboratoria van de HRD (Hoge Raad voor Diamant) eens te komen bezoeken. In deze laboratoria wordt vooral onderzoek gedaan naar de echtheid en de kwali-teit van diamanten. Het is het belangrijkste laboratorium ter wereld dat zich geheel toelegt op dia-mant ! Je krijgt al de apparatuur te zien, en leert hoe men tewerk gaat bij het opstellen van een certificaat voor een specifieke diamant. Ondertussen werden 4 datums geprikt waarop we verwacht worden. De rondleidingen gebeuren door de charmante Karin Roef en zijn beperkt tot 8 personen per bezoek. Om de mogelijke vragen tijdens de bezoeken een beetje te groeperen, stellen we voor dat de fluorescentie-fanaten vooral inschrijven bij Axel, en de edelsteenliefhebbers vooral bij Kris.

Oproep voor MKA-50 ! Uitzonderlijke Belgische specimens gezocht ! Wie wil meewerken aan ons jubileum en mineralen heeft uit België die een bijzondere kristal-vorm of associatie vertonen, of uniek zijn op de één of andere manier, wordt verzocht deze specimens mee te brengen naar de maandvergadering of (nog veel beter) naar de vergadering van de werkgroep micromounts. Er is kans dat je specimen nadien beschreven en afgebeeld wordt in de speciale jubileum-editie van Geonieuws ! Het hoeven uiteraard geen micromounts te zijn : ook grote specimens zijn meer dan welkom !


Data en verantwoordelijken : Maandag 25 maart 2013, 10.30-11.15 h. Guido Rogiest <[email protected]> Maandag 25 maart 2013, 14.00-14.45 h. Axel Emmermann <[email protected]> Dinsdag 26 maart 2013, 10.30-11.15 h. Paul Van hee <[email protected]> Woensdag 27 maart 2013, 10.30-11.15 h. Verantwoordelijke : Kris Jamin <[email protected]> Geïnteresseerden nemen zo snel mogelijk via e-mail contact op met de hierboven aangeduide ver-antwoordelijke voor het bezoek van hun keuze. Het bezoek is beperkt tot 8 personen per groep. Plaatsen worden toegekend volgens het principe "wie eerst zaait, eerst maalt". Wie op bezoek wil, moet 1 week vóór het bezoek een digitale copie van zijn ID-kaart (voor- en achterzijde) doorsturen naar zijn verantwoordelijke. Zonder deze formaliteit krijg je geen toegang tot de laboratoria. Je mag ook niet vergeten je (originele) identeitskaart mee te nemen bij het bezoek. Zorg ervoor dat je goed op tijd bent : eens de groep de ingang van het laboratorium gepasseerd is, worden geen extra bezoekers toegelaten. De laboratoria van de HRD zijn gelegen in de Hoveniersstraat 22 in Antwerpen (vlakbij het Centraal Station, uitgang(en) Pelikaanstraat). Dit bezoek is een absolute topper. Je zal nog nooit zoveel diamanten in één oogopslag gezien hebben !

MKA-nieuws

Ter informatie : via de volgende link zijn prachtige foto's van ijskristallen te zien ! www.thisiscolossal.com/2012/12/remarkable-macro-photographs-of-ice-structures-and-snowflakes/

Jaarlijks wordt door de vereniging CHAMP ter gelegenheid van de mineralenbeurs van Hannut (traditioneel de eerste zondag van maart) een tentoonstelling georganiseerd. Zo ook op 3 maart 2013, met als thema "Mineralen van de Deccan Traps, India". Alle ongeveer 165 tentoongestelde stukken komen uit de collectie van de familie Claeys. De beurs is open voor het publiek van 10 tot 18 h in de Marché couvert, 1 rue des Combattants, Hannut. Meer informatie kun je bekomen bij <[email protected]>

Spectaculaire foto's van ijskristallen !

Hannut : tentoonstelling Deccan Traps, India

Beurzenkalender (volgende pagina's) Gebruikte afkortingen : M mineralen F fossielen J juwelen S schelpen E edelstenen MM micromounts Hoewel deze beurzenkalender met de grootste zorg wordt samengesteld neemt de redactie van Geonieuws geen enkele verantwoordelijkheid met betrekking tot de juistheid van de gegevens. Vooraleer een reis te ondernemen om een beurs te bezoeken raden wij U aan contact op te nemen met de organisatoren of de gegevens op een andere manier te verifiëren. Gegevens m.b.t. de or-ganisatoren van beurzen kan U in de meeste gevallen bekomen bij het secretariaat of de redactie van Geonieuws, liefst per e-mail.


Beurzen en tentoonstellingen Periode 16/3/2013 - 21/4/2013 De beurzenkalender is ook beschikbaar via onze website www.minerant.org/fairseu.html 3/3 BE HANNUT. Marché couvert, 1 rue des Combattants 10-18 h.24ste Beurs (M-F-J-E). Tentoonstelling over de mineralen van de Deccan Traps, India

Info : Raymond Vanderlinden, Rue des Charrons 17/2, BE-1357 Helecine. 019 655684 <[email protected]> www.champ-hannut.be

14-17/3 FR SAINT-CHAMAS (13) (Bouches du Rhône). Salle Mimi Bonifay, Place du 8 mai 1945 (port

de pêche). 10-19/10-18 h. Beurs (M-F). <[email protected]> 15-17/3 FR PARIS (75). Espace CAP 15, 1 quai de Grenelle, Paris 15ème. Beurs (M-F-J-E).

<[email protected]> www.mineralexpoparis.com 16/3 SK PREŠOV. ZŠ Kúpeľná 2. 9-16 h. Beurs (M-F). <[email protected]>

www.preshowminerals.szm.com 16/3 CZ PARDUBICE. Dům kultury Dukla, Gorkého 2573. 8-14.30 h. Beurs (M-F).

<[email protected]> 16-17/3 FR SOUMOULOU (64). Halle des sports, Place du Marché. 10-19 h. Beurs (M-F-J-E).

<[email protected]> 16/3 B Zwijndrecht (Nederland). Beurs van Geode. Develsteincollege, Develsteinsingel. 10-17 h. Beurs (M-F-J-E) Info : Nico Kuik - 0031 78 6156615 <[email protected]> www.geodezwijndrecht.nl

17/3 BE GENT. Beurs van Nautilus vzw. Koninklijk Atheneum, Voskenslaan 60 (bij het Sint-Pietersstation). 10-18 h. Beurs (M-F, géén juwelen) Info : Jörgen Gryson, Sint-Lucaslaan 16, 8130 Brugge 050 356985. <[email protected]> www.nautilusgent.be

17/3 DE BOCHUM. Bergbau-Museum, Europaplatz. 10-17 h. Beurs (mijnlampen en

mijnbouwgeschiedenis). <[email protected]> www.bergbaumuseum.de 17/3 DE WALLDORF. Theodor-Heuss-Realschule, Schwetzinger Straße 95. 9-17 h. Beurs (M). 17/3 DE WALDKRAIBURG. Haus der Kultur. 10-17 h. Beurs (M-F). <[email protected]> 17/3 DE REUTLINGEN. Wittumhalle, Wittumstraße 37, R-Rommelsbach. 11-17 h. Beurs (M-F).

<[email protected]> 21-23/3 SI LJUBLJANA. Gospodarsko razstavisce. Beurs. <[email protected]> 23/2 DE KEMPTEN. Kolping-Haus, Linggstraße 4. 9-17 h. Beurs (M). 23/3 DE EICHENBARLEBEN. Grundschule, Am Tieg 9. 10-14 h. Beurs (M-F-artefacten) 23/3 FR ITEUIL (86). Salle H. Manteau. Ruil-beurs. 23-24/2 DE ULM. Donauhalle. 10-18/10-17 h. Beurs (M). <[email protected]> 23-24/3 DE LEINFELDEN-ECHTERDINGEN. Filderhalle, Bahnhofstraße 61. 10-18/11-17 h. Beurs

(uitsluitend F). <[email protected]> www.petrefakta.de 23-24/3 FR GIVENCI-EN-GOHELLE. salle des fêtes. 10-18 h. Beurs (M-F-S). 23-24/3 FR MOULINS (03). Salle des fêtes, Place Maréchal De Lattre de Tassigny. Beurs (M-F-E). 23-24/3 FR MANDELIEU-LA_NAPOULE (06). Palais des Congrès. Beurs (M-F-J-E).

<[email protected]> 23-24/3 FR QUINCY-SOUS-SENART (91). Espace 2000, rue de la Gare. 10-18 h. Ruil-beurs.

<[email protected]> www.micromonteurs.fr


23-24/3 FR RENNES-CESSON SEVIGNE (35). Salle Carré, Bvd. Déserseul 1. 10-19 h. Beurs (M-F). <www.agmfo.fr>

23-24/3 FR NANCY (54). Salle des fêtes Nancy-Gentilly, rue du Rhin. Beurs. <[email protected]> 23-24/3 FI LAHTI. Jokimaan Ravikeskus. Beurs. <[email protected]>

www.kivikerho.fi/messut.htm 23-24/3 SK BRATISLAVA. Cultus-Dom kultury Ruzinov, Ruzinovska 28. 9-17/9-15 h. Beurs (M-F).

<[email protected]> 23-24/3 AT LINZ. Volkshaus Dornach-Auhof, Niedermayrweg 7. 10-18/10-17 h. Beurs (M-F-J-E).

<zanaschkamineralien.a1.net> 23-24/3 AT SALZBURG. Universität, Hellbrunner Straße 34. 9-17/9-16 h. Beurs (M).

<[email protected]> 24/3 DE INGOLSTADT. Stadtheater, Schloßblende 1. Beurs (M-F-E). <[email protected]> 24/3 DE HORMERSHOF. Jeugdherberg Homersdorf (bij Geyer). 9-14 h. Ruil-beurs (agaat).

<[email protected]> www.achatboerse-hormersdorf.de 24/3 DE REMCHINGEN. Kulturhalle, Hauptstraße 115. 10-17 h. Beurs (M-F).

<[email protected]> www.minfos-pforzheim.de 24/3 IT PISTOIA. Complesso Scolastico del Villaggio Belvedere, Via Ernesto Rossi.

<[email protected]> 30/3 CZ OSTRAVA-PARUBA. Technische Universiteit VŠB-TU, 17. Listopadu 15. 9-14 h. Beurs (M).

<[email protected]> geologie.vsb.cz/GP 30-31/3 FR CHATEAUNEUF/ISERE (26). Salle des fêtes. 9-18 h. Beurs (M-F-J).

<[email protected]> 30-31/3 FR BEAUVAIS. Institut Polytechnique Lasalle Beauvais, 19 Rue Pierre Waguet. 10-18 h. Beurs

(M-F). <[email protected]> www.klubasso.fr/accueil/accueil.php?idc=60a2 30/3-1/4 FR SCAER (29). Salle Youen, Guerning. Beurs. 30/3-1/4 FR MENTON (06). Palais de l'Europe, av. Boyer. Beurs (M-F-J-E). <[email protected]> 30/3-1/4 AT INNSBRUCK. Stadtsäle, Universitätsstraße 1. 10-18/10-17 h. Beurs (M-J).

<zanaschkamineralien.a1.net> 31/3-1/4 DE LOSHEIM AM SEE. Eisenbahnhalle, Streifstraße 3a. 11-18 h. Beurs (E). <galerie-

[email protected]> 1/4 IT RHO (MI). Oratorio S. Carlo, Via Bettinetti 60. Beurs. 1/4 NL GRONINGEN. Sporthal De Brug, Donderslaan 161. 10-17 h. Beurs (M-F).

<[email protected]> 1/4 DE CREGLINGEN. Stadthalle. 10-17 h. Beurs (M-F-J-E). <[email protected]> 6-7/4 AT VILLACH. Volkshaus Völkendorf, Neubaugasse 9. 10-18/10-17 h. Beurs (M-J).

<zanaschkamineralien.a1.net> 6-7/4 DE MÜNCHEN. Reithalle, Heßstraße 132. 10-18/10-17 h. Beurs.

<[email protected]> www.muenchner-fruehjahrsboerse.de 6-7/4 SE GÖTEBORG. Brewehouse, Åvägen 24. 10-17/10-16 h. Beurs.

<[email protected]> www.geonord.org/GGF/index.html 6-7/4 HU BUDAPEST. Lurdy-Haus, Könives Kalman krt. 12. Beurs (M). <[email protected]> 6-7/4 FR VIERZON (18). Centre des Congrès. Beurs. 6-7/4 FR RILHAC-RANCON (87). Espace Mazelle. 10-19 h. Beurs. <[email protected]>

monsite.orange.fr/sgl-limoges 6-7/4 FR VAIRES-SUR-MARNE (7è). Salle Monjaret (gemeentehuis). 9-18 h. Beurs (M-F)

<[email protected]> savg77.free.fr 7/4 DE DINGOLFING. Stadthalle. 10-16.30 h. Beurs (M). 7/4 DE MÜNSTER. Halle Münsterland, Albersloher Weg 32. 11-17 h. Beurs (M).

<[email protected]> www.westfaelische-mineralienboerse.de 7/4 DE AUE/SACHSEN. Kreiskulturhaus, Goethestraße. 10-16 h. Beurs (M). 7/4 DE COBURG. Kongresshaus Rosengarten, Berliner Platz 1/ 10-17 h. Beurs (M-F).

<[email protected]> 7/4 NL AMSTERDAM. Borchlandhal, Borchlandweg 6 Amsterdam/Duivendrecht. 10-17 h. Beurs (M-

F-J-E). <[email protected]> www.gea-geologie.nl 12-14/4 DE STUTTGART. Landesmesse. 10-18 h. 10-18 h. Beurs (M-F).

<[email protected]> www.messe-stuttgart.de/mineralien 13/4 FR BOURG-LES-VALANCE 526). Salle des Sapins. Ruil-beurs. 13/4 FR ENTRAYGUES-SUR-TRUYERE (12). Salle du Val de Saur. 9-17 h. Ruil-beurs.

<[email protected]> 13/4 DE SUHL. Hotel Thüringen, Platz der Deutschen Einheit 2. Beurs (M-F-mijnbouw).


13-14/4 DE HERBORN/DILL. Bürgerhaus Herborn-Burg. 10-17 h. Beurs (M). Za ruil_beurs, zo beurs (M). <[email protected]>

13-14/4 DE BAD SÄCKINGEN. Kursaal, Waldshuter Straße. 10-18/11-17 h. Beurs (M-F-J-E). <[email protected]>

13-14/4 FR VALENCE D'AGEN (82). Halle Jean Baylet. Beurs. 13-14/4 FR BOGNY-SUR-MEUSE (08). Salle des Sports, rue de la Vallée. Beurs (M-F).

<[email protected]> 13-14/4 FR PAU (64). Hall ASPE, Foire de Pau. 10-19 h. Beurs (M-F).

<[email protected]> www.mfp64.fr/salon.html 13-14/4 FR COURPIERE (63). Salle Municipale, Place de la Victoire. Beurs (M). 13-14/4 HU SOPRON. GYIK Kulrhuis, Ady Endre u. 10. 9-18 h. Beurs (M). <[email protected]> 13-14/4 CH LUZERN. allmend. 10-17 h. Beurs (M-F). <[email protected]> 14/4 IT BADIA A SETTIMO (FI). Microcentro Diciassette, Piazza Vittorio Veneto 1. Beurs (M).

www.gamps.it [email protected] 14/4 DE LEHRTE. Kurt-Hirschfeld Forum, Burgdorfer Straße 16. 11-17h. Beurs (M-F).

<[email protected]> 14/4 DE BAD KÖTZTING. Haus des Gastes, Herrenstraße 10. 10-16 h. Beurs (M-F). 14/4 AT AMSTETTEN. Johann-Pölz-Halle, Stadionstraße 12. 9-17 H. Beurs (M). 14/4 AT KIRCHBICHL. Restaurant Strandbad. 9-16 h. Beurs (M-F). <[email protected]> 14/4 NL EINDHOVEN. Gemeenschapshuis De Lievendaal, Lievendaalseweg 3. 10-16 h. Beurs.

<[email protected]> www.znlv.nl/index_files/Page1176.htm 18-21/4 RU SINT-PETERSBURG. Muchina Art School, Solianoy pereulok 13. Beurs (M-F-J). 19-21/4 US DENVER. Ramada Plaza hotel. Beurs (M-F-J-E). <[email protected]> 20/4 CZ PRIBRAM. Dům kultury, Příbram VII. 9-14 h. Beurs (M-F). <[email protected]> 20-21/4 FR REANS (GERS) (32). Stadscentrum. 9-19 h. Ruil-beurs (M-F). <[email protected]> 20-21/4 IT NALS (BOLZANO). Haus der Vereine, Dr. Gregor Gasser Straße 10. Beurs (M).

<[email protected]> 20-21/4 IT COLLE VAL D'ELSA (SI). Palazzetto dello Sport, via Liguria 1. Beurs (M-F-S).

<[email protected]> www.geoelsa.it [email protected] 21/4 DE BESTWIG-RAMSBECK. Besucherbergwerk, Glück-Auf-Straße 3. 10-17 h. Beurs (M).

<www.sauerlaender-besucherbergwerk.de> 21/4 DE PFORZHEIM. CCP Kongresszentrum, Am Waisenhausplatz 1-3. 11-18 h. Beurs (M-F-E).

<[email protected]> www.mineralienlaube.com 21/4 DE LAHR. Sulzberghalle. 10-17 h. Beurs (M).

Develsteincollege Develsingel 5

NL-3333 LD Zwijndrecht Info + 31 78 6156615

<[email protected]> www.geodezwijndrecht.nl

Internationale beurs van mineralen en fossielen zaterdag 16 maart 2013, van 10 tot 17 h

NAUTILUS-GENT vzw 37e INTERNATIONALE BEURS VOOR MINERALEN EN FOSSIELEN Zondag 17 maart 2013, van 10 tot 18 uur Koninklijk Atheneum, Voskenslaan 60 te Gent GRATIS onderzoek van juwelen en edelstenen


Tijdschriften LAPIS 37(6), 06.12 9 Moosachat 10/70 Neue Mineralien (Reynoldsit, Tancait-(Ce),

Natrotitanit, Tsilaisit) 11-13 Dawsonit 15-22 Fluorite und Oehrli-Diamanten : Mineralfunde

aus dem Alpsteingebiet, Schweiz 22-24 Die Kristallhöhle Kobelwald - Schauhöhle im

St. Galler Rheintal, Schweiz 25-29 Blaue "Wolkenachate" von Weierbach bei

Idar-Oberstein, Rheinland-Pfalz 30 Formatisieren von Gesteinshandstücken 43-44 Antimonmineralien von Kottenheide im Sächsi-

schen Vogtland 45-47 Rhodochrosit und Phosphatmineralien aus der

Grube "Fritzé bei Essershausen, Taunus 48-53 Sammelszenen aus Andalusien 54-55 Mineraliensammeln mit Sti(h)l ROCKS AND MINERALS 87(3), 06.12 208-240 Montana mineral locality index 246-255 Siderite, Siete Suyos mine, Atocha-Quechis-

la District, Potosi Dept., Bolivia 258-264 Unpublished favorites : 2011 (J. Scovill) 266-268 Minerals of Iron Monarch, a mine in South

Australia 270-276 Uranium mineralization at the Apex mine,

Land 279- Rochester Min. Symp. (phlogopite triplets from

the Selleck Road occurrence, W-Pierrepont, St. Lawrence Co., NY;Chickering mine, Walpole, New Hampshire; crystal structure of yofotierite; väyry-nenite from Estes Quarry, West-Baldwin, Maine

ELEMENTS 8(3), 06.12 Themanummer : Fukushima Daiichi GEA 45(2), 06.12 39-44 apatiet, de mooie bedrieger 45-51 De geschiedenis van de geologie II : van weg-

drijvende continenten en wegzinkende geosyncli-nalen

52-56 Schaliegas in Nederland 57-58 Mineralenliefde in de Utrechtsestraat, Amster-

dam 59 Jubileumtentoonstelling "En toen... kwam de

mens", Geologisch Museum Hofland RIV. MINERAL. ITALIANA 36(2), 06.12 76-91 Sterryite e parasterryite (Miniera del Pollone,

Pietrasanta, Lucca, IT)

92-98 Fassinaite, una nuova specie minerale dal Vi-centino

100-109 Fassinaite del Monte Trisa 110-119 Le collezioni geo-mineralogiche del Politec-

nico di Torino SPIRIFER 36(4), 08.12

STEIN 39(2), 05.12 4-7 Thortveititt og litt om scandium 12-21 Noen funn av mineraler i Norge 2011-2012 24-25 Ellingsenit, et nytt mineral fra Aris, Namibia 36-40 Trip report Namibia 2009 MINERALIEN WELT 23(4), 08.12 4 Namibia - was gibt es neues ? 12-19 Der Morro da Mina in Conselheiro Lafaiete,

Brasilien 20-29 Das Mineralogische Museum der Universität

Köln 30-67 Das Iberg-Winterberg-Massiv bei Bad Grund 68-75 Spezialist fürs Erzgebirge : Siegfried Flach 76-79 Neue MIneralien (Natropharmakoalumit, Ba-

riopharmakoalumit, Hydroniumpharmakosiderit, Florencit-(Sm), Arsenoflorencit-(La), Beaverit-(Zn), Fluorbritholith-(Y), Fluorphosphohedyphan, Stronadelphit

80-86 Neuigkeiten aus Namibia LE REGNE MINERAL # 105, 06.12 7-30 Charles Baret (1831-1920) : le minéralogiste

nantais 31-36 Du nouveau au Muséum d'Histoire naturelle

de Nantes 37-45 Pegmatites de Batz-sur-Mer, Loire-Atlantique 47-51 Un hiver à Vizille 52-54 Tirely, Ardèche, France LAPIS 37(7-8), 08.12 9-11 Beraunit 12-21 Sainte-Marie-aux-Mines 2012 22-78 Die Zinngrube Ehrenfriedersdorf J. FLUOR. MINERAL SOCIETY 32, 06.12 5-14 Investigation of the causes of luminescence in

Terlingua-type (TT) calcite : a case for rare earth activation coupled with electronic defects

15-37 The glowing quartz from La Sassa, Tuscany, Italy

SPIRIFER 36(5), 10.12


GEOLOGICA BELGICA 15(3), 07.12 113-119 Surface and ground water intereaction pro-

cesses inside the Eau Blanche river basin 181-192 From Wegener until now : the development

of our understanding of Earth's phanerozoic evo-lution

193-199 The characterization of sedimentary quart-zite artefacts from Mesolithic sites, Belgium

ROCKS AND MINERALS 87(5), 10.12 Themanummer : "Southern African minerals" 398-407 The Rosh Pinah lead-zinc mine, Namibia 410-416 Desmond Sacco, Johannesburg, S-Africa 417-420 The Johannesburg Geological Museum 421-423 The Geoscience Museum, Pretoria, S-Africa 424-429 Southern African minerals : photo-essay 430-435 Ettringite, N'Chwaning II mine, South Africa 439-441 Karl-Ludwig von Bezing 445-454 Rochester symposium (colors of suolunite

from the Lac d'Amianthe mine, Québec; phospha-tes at the Crooker gem pegmatite, Maine; REE and Y mineeral potential of NY; Chemical charac-terization of N-Virginia apophyllite; testing for quartz twinning with laser pointer; herderite from Brazil, Maine, New Hampshire, Namibia; spiral in-clusions in crystals; the truth of Perovski; hollow galena from the Septemvri mine, Bulgaria; bob-downsite from Yukon, CA; pseudomorphic repla-cement of schultenite by hydroxylmimetite)

455-458 Not Japan-law twinning 459-462 Quartz scepters from Crystal Peak, Beaver-

head Co., Montana 470-471 Robert Andrew Howie (1923-2012) LE REGNE MINERAL # 107, 10.12 5-10 Le Four à Gateau : une fissure à quartz-à-âmes

extraordinaire (Alpes, FR) 13-18 La fluorine de Saint-Pierre, Giromagny, Terri-

toire de Belfort 19-22 Une découverte exceptionnelle de béryls gem-

mes à Chaves, Vila Real, Portugal 23-27 Les pétalites de Chèdeville, Ambazac (Haute-

Vienne) ute 29-37 Le Musée de la Mine et de la Minéralogie,

Saint-Pierre-la-Palud, Rhône 39-41 Millau 2012 CAHIER MICROMONTEURS # 117, 03.12 3-70 Les minéralisations à phosphates de la pegma-

tite d'Angarf-Sud (Maroc) 71-109 Deux pegmatites à phosphates de Sidi Bou

Othmane (Maroc) 110-120 N'golokasso, une occurrence dephosphates

dans le sud Mali 121-172 Phosphates des pegmatites du massif des

Albères (Pyrénées-Orientales)

LAPIS 37(9), 09.12

9-11 Vauquelinit 12-21 "The four men pocket" - eine Reisendruse im

Striegauer Granit 22-30 Die Klüfte der Tomaschetts im Val Cristallina 31-37 "The Weardale Giant" - ein Riesenfluorit aus

England 38-42 Fünf Jahre Mineralienhalde Grube Clara,

Oberwolfach 43 Sabelliit aus dem Schwarzwald 44-45 Kleben und Festigen von MIneralien 46-49/62 Neue Mineralien (Ammoniomagnesiovol-

tait; Carlgieseckeit-(Nd); Debattistiit; Foretit; Ja-cutingait; Kircherit; Manganoquadratit; Menchetti-it; Gunterit; Hughesit; Postit)

SCHWEIZER STRAHLER 46(3), 09.12 2-7 Die Berge rund um Brig - ein Paradies für Mine-

ralogen 12-21 Neue Mineralien - wieviele noch ? 22-25 Mineralien und Fossilien als Zahlungsmittel für

Dienstleistungen dere Post 26-28 Val Medel : für gewerbsmässigen Goldabbau

gebremst 29-32 Ein merkwürdiger Eiszapfen [Hugo Bender] NAUTILUS INFO 37(2), 10.12 40-50 Lithophysen - deel 2 GEA 45(3), 09.12 80-82 Zwavel : veelvormig, veelzijdig en veel ge-

bruikt 83-84 De evolutie van kwikmineralen 84 Pyriet van groot belang voor zuurstof in de at-

mosfeer HONA 47(2), 06.12 15-18 Kristalvormen en vervormingen

[Erik Vercammen] AGAB MINIBUL 45(7), 09.12 145-150 Paracale (Philippines) : son or sur gangue 151-161 Sainte-Marie-aux-Mines 2012 162-163 Sur les traces de Max Lohest (promenade

géologique) 164 Gashenite (Ile d'Elbe, Italie) LE CAILLOUTEUX # 262, 10.12 7-8 Des travaux de sondage à Hensies au labo de

minéralogie de Kolwezi UV WAVES 42, 08.12 7-8 Columbia mine, KY, revisited


MINERALIEN WELT 23(5), 10.12 14-17 Tambo Colorado, ein neuer Mineralfundort in

Peru 18-23 Die Dufrenite der Tekla-Fundgrube zu Haupt-

mannsgrün (Vogtland, DE) 24-27 Neuigkeiten aus der Fälscherwerkstatt in Na-

mibia 28-37 Neuigkeiten von deer Grube Schöne Aussicht

bei Dernbach Westerwald) 38-48 Die neuen MIneralfunde aus der Vulkaneifel 49-55 Neue Mineralien [Christofschäferit-(Ce); Ferri-

allanit-(La); Güntherblassit; Hielscherit; Hilleshei-mit; Hydroxymanganopyrochlor; Kottenheimit; Li-leyit; Osumilith-(Mg); Perrierit-(La)]

56-65 Zur Entstehung idiomorpher Quarze 66-77 Kaspar Fahner 78-90 Sainte-Marie-aux-Mines 2012 93-96 Achat-Stampede in Moose Lake, Minnesota

(USA) AGAB MINIBUL 45(8), 10.12 169-183 A Recht où l'on trouve de l'or à "nokette" 184-187 Des relations entre scientifiques et ama-

teurs de météorites STEIN 39(3), 06.12 5-6 Sveinbergeitt - et nytt mineral 6-9 På sporet av mikrometeorittene 10-11 Aspedammit - et thorium-heteropolyniobat fra

Herrebøkasa ved Aspedammen 12-13 Mitt første funn, kvarts og anatas fra Sjoa 17-21 NAGS og STEINs tur til Eifel 22-25 Mineralmessen Sainte-Marie-aux-Mines 2012 26-27 Rognstranda, Bamble - en besøokslokalitet i

Gea Norvegica Geopark 32-36 Et eldre bergverk ved Kongsberg DER AUFSCHLUSS 63(5)n 10.12 243-250 Achate und "Diamanten" aus Mutzschen 251-254 Die Tylwch United Mine bei Llanidloes, Zen-

tralewales (UK) 255-260 Säulen im Basalt : woher kommt die Meiler-

stellung 261-269 Mineralien der Insel Zypern (3) 271-278 Granatglimmerschiefer und Radentheinit

aus Radenthein (Kärnten) 279-294 Kamtschatka : das größte und aktivste Vul-

kangebiet Eurasiens 295-300 Neubestimmungen von Fundstellen in

Sachsen : Pyracmonit, Philipsbornit, Mottramit, Mansfieldit, Hydrocerussit und weitere

MINERALIENFREUND 50(3), 08.12 2-8 Strahlende Urner Mineralienfreunde im Wallis 9-13 Albin Indergand 14-19 Mineralienmuseum Seedorf

FACETTEN 45(4), 08.12 8-11 Zilver : de harde werkelijkheid achter slinkende

voorraden 12 Nieuw mineraal in oude meteoriet (panguïet) LAPIS 37(10°, 10.12 6 Freies Fluor im Stinkspat erstmals nachgewiesen 7-8 Christian Weise - zum 70sten 9-13 Almandin 14-23 Von Peking nach Shanxi : Museen und Mine-

ralien 24-31 Naufunde und F¨laschungen (Namibia) 32-39 Der Steinbruch Reimersgrün im Sächsischen

Vogtland 40/56-57 Pezinok : die weltbesten Kermesite und

Brandholzite aus der Slowakei 58-61 Sächsische Achate aus dem Raum Meißen 62/90 Neue Mineralien (Whelanit; Browneit; Buse-

ckit) MINERALOGICAL RECORD 43(5), 10.12 529-563 The Huanggang mine, Inner Mongolia,

China 571-581 Visiting the Huanggang mines 587-608 The Shangbao mine, Hunan Prov., China 613-616 NYC Metro show 2012 616-624 Sainte-Marie-aux-Mines 2012 ELEMENTS 8(4), 08.12 Themanummer : granitic pegmatites AMERICAN MINERALOGIST 97(8-9), 09.12 1446-1451 Argesite, a new mineral from La Fossa

Crater, Vulvano, Aeolian Islands, Italy 1494-1504 Kircherite, a new mineral of the cancrini-

te-sodalite group 1515-1518 Gold-telluride nanoparticles revealed in

arsenic-free pyrite EXTRALAPIS # 43, 10.12 Themanummer 100 pp. : "Pseudomorphosen" NAUTILUS INFO 37(4), 12.12 88-107 Dartmoor, een wereld van graniet, deel 1 SCHWEIZER STRAHLER 46(4), 12.12 2-16 Die Cu-haltige Mineralisierung am Six Blanc im

Wallis 17-21 Neues Interesse an den Jura-Mineralien 22-30 Schweizer Turmaline - Teil 1 31-34 Die Farben der Gesteine


De column van Cronstedt

Magische magnetiet Goed nieuws: IEDEREEN heeft magnetiet in zijn verzameling ! Hmm, krasse uitspraak, Axel! Maar wacht eens even ... magnetiet, is dat geen oxide van ijzer, zoals hematiet? En

is magnetiet niet rijker aan ijzer dan hematiet? Ja, dat klopt, want magnetiet heeft als formule Fe3O4, terwijl hematiet staat voor Fe2O3. Dus is magnetiet een beter ijzererts dan hematiet? Wel, gek genoeg niet. Omgerekend in gewichtspro-cent heeft magnetiet slechts 2.5% meer ijzer dan he-matiet (dat 69.9% Fe bevat). En in magnetietrijk ijzererts zitten vaak veel onzuiverheden, die de me-tallurgische processen minder rendabel maken. Maar magnetiet heeft wel een eigenschap die hematiet niet heeft: het wordt aangetrokken door een gewone magneet. Voor meer info over magnetiet zou ik je met plezier doorverwijzen naar de Geonieuws van fe-bruari 1980, ware het niet dat die nog niet digitaal beschikbaar is op onze webstek. Oeps, daar zouden ze dan toch eens werk van moeten maken, want het artikel in kwestie is ook vandaag nog best lekker leesvoer. Nou ja, langs de andere kant, da's een Geonieuws van 33 jaar geleden, toen was ons aller redacteur Rik zelfs ... nog geen redacteur! Ja, de tijd staat niet stil! Als dat zo doorgaat, valt er binnenkort zelfs een MKA-jubileum te vieren! ;-) Klopt als een bus! Maar even terug naar 1980, waar de aanhef van het artikel (van R. Huwel over magne-tiet) begint met een citaat uit het boek "Lof der Zee-vaert". Vondel heeft in 1623 waarschijnlijk nooit ver-moed dat zijn lovende woorden over magnetiet ook honderden jaren later nog brandend actueel zouden zijn: “Aantreckelycken steen! en leydster van myn vloten. Wat Godheyd, wat geheym, ghy stadig opge-sloten in uwen boesem voert.” Dergelijke lyrische ontboezemingen over mineralen zijn helaas erg zeld-zaam dezer dagen. Ach, in mijnen tijd ! ;-) Komaan, Axel, begin nu niet met oude geodes op te delven! Vertel liever verder over magne-tiet. Er is in Geonieuws nog een artikel over verschenen, in september 1985. Ja, maar dat staat evenmin op onze webstek. Enfin, ik val in herhaling, sorry. Waar was ik gebleven? Ah ja, sommige magnetieten zijn van nature magnetisch en trekken dus zelf ijzeren voorwerpen of andere magnetieten aan. Hola Paula, even terugspoelen! Sommige mag-netieten ... dus zeker niet ALLE magnetieten ... maar waarom sommige wel, en de meeste an-dere dus niet?

Wel, dat is het geheim van ... de zeilsteen, of "lode-stone" in het Engels. Zeilstenen zijn specimens van magnetiet die magnetisch zijn en vroeger gebruikt werden voor het magnetiseren van kompasnaalden. OK, maar hoe komen die zeilstenen dan aan hun magnetische eigenschappen? Wel, daarvoor heeft de natuur hen een handje gehol-pen! Magnetiet is namelijk opgebouwd uit heel kleine domeinen, die op microschaal een eigen magnetisme en polariteit vertonen. Op macroschaal liggen al deze domeintjes echter kris-kras door elkaar, en wordt hun werking opgeheven. Enkel een sterk magnetisch veld kan al deze domeintjes zodanig beïnvloeden dat hun magneetveldjes allemaal parallel aan elkaar komen te liggen en de magnetiet een echte magneet wordt. Gebeurt dit onder invloed van het aardmagne-tisch veld? Neen, onderzoek van Peter Wasilewski heeft aange-toond dat het magnetisch veld van de aarde hiervoor te zwak is. Het moest dus een sterk magnetisch veld zijn, maar waar vind je dat in de natuur? Wel, onze Peter kwam op het idee dat niets minder dan de blik-sem wel eens de oorzaak zou kunnen zijn voor het ontstaan van zeilstenen. Bliksem is immers niets an-ders dan een zeer sterke ontlading, die slechts een fractie van een seconde duurt, maar tijdens dat pro-ces ook een sterk magnetisch veld opwekt. Om deze hypothese te testen, werden er diverse magnetieten op de top van de South Baldy Mountain bij Soccorro (New Mexico, USA) gelegd, omdat er op deze berg heel vaak bliksems inslaan. En wat bleek? Magnetie-ten met een welbepaalde samenstelling en kristallijne structuur werden na blikseminslag inderdaad echte magneten! Fascinerend! Maar ik betwijfel toch dat ieder-een magnetiet in zijn verzameling heeft... Tja, jongen, mijn column is helaas beperkt tot één bladzijde, en deze staat al behoorlijk vol. Tot volgen-de maand dan maar?

Aimante(*) groeten, Axel

(*) aimant is (ook) een oude (Franse) benaming voor magnetiet. (**) Axel is steeds te bereiken via [email protected]


Bezoek aan het Mineralogisch Instituut van de RWTH

Herwig Pelckmans en Hugo Bender

Op 13 december 2012 ging de MKA op stap. Het weer was koud maar droog, ideaal dus om nog eens een museumpje te bezoeken. Na een lekkere lunch in een Thais restaurant in de omgeving, zakten we af naar Aachen zelf, om er de Mineralogische Sammlung te gaan bekijken van de RWTH (de Rheinisch-Westfälische Technische Hochschule ; zeg maar de plaatselijke unief). Na ontvangst door de secretaresse, werden we al snel hartelijk verwelkomd door de Institutsleiter, Herr Prof. Dr. F. Michael Meyer. Samen bezochten we één van de laboratoria, waar hij ons met de nodige fierheid uitleg gaf over o.a. hun laatste nieuwe SEM. Deze Scanning Elektronen Microscoop is in staat om op korte tijd, en netjes verspreid over een bepaald oppervlak (van bijvoorbeeld een slijpplaatje), honderden analyses te maken en deze te interpreteren per mineraal. Je krijgt dan een soort van kleurenkaart (één kleur per mineraal) van het onderzochte oppervlak en het toestel kan ook automatisch de korrelgroottes en de procentuele verhoudingen van de mineralen berekenen. Het onderzoek in het laboratorium is toegespitst op het in kaart brengen van ontginbare afzettin-gen (metalen, gesteenten), waarvoor dergelijke analyses essentieel zijn. Daarna ging het naar een klein maar gezellig mineralogisch museum, waar Frau Dr. Wiechowski ons uitleg gaf over de verzameling en de prominente mineralogen die ooit aan de RWTH verbon-den waren. Bekende namen als Friedrich Klockmann, Paul Ramdohr en Andreas Arzruni passeerden de revue. Met toevoeging van -iet zijn het meteen ook 3 mineralen ! Friedrich Klockmann (1858-1937) is auteur van het bekende "Klockmanns Lehrbuch der Mineralogie" (eerste editie in 1891) en was professor in Aachen van 1899 tot zijn emeritaat in 1923. Zijn assistent en opvolger Paul Ram-dohr verzorgde de herwerkingen van het boek vanaf 1936. Ondertussen is het Lehrbuch aan zijn 16de herwerkte uitgave toe (1978).


Nadien kregen we ruim de tijd om de specimens in de vitrines eens goed te bekijken. In de 130 m² grote zaal worden in 13 vitrinekasten meer dan 1500 specimens van 550 species uitgestald. Verder wor-den nog kristalmodellen van een aantal belangrijke mineralen tentoongesteld, en is er wat oude apparatuur te bewon-deren. In de gangen van de derde en vierde verdieping, op weg naar het mu-seum, zagen we overigens ook nog di-verse specimens uit voornamelijk Duitse mijnen en groeven.

De verzameling werd in 1870 gelijktijdig met de Lehrstuhl für Mineralogie und Hüttenkunde van het Königlichen Polytechnikum opgericht. De verzameling werd voornamelijk opgebouwd uit zelfge-vonden stukken, in mindere mate door ruilen en aankopen. Met zelfgevonden bedoelen we stukken die vooral door de heren Klockmann, Ramdohr, Schachner (en alweer een mineraalnaam : schach-neriet !) en Arzruni (die meerdere reizen naar de Oeral ondernam) in situ gevonden werden. De verzamelde stukken werden na het nodige wetenschappelijk onderzoek in de collectie opgenomen. Niettegenstaande een inbraak zo'n 10 jaar geleden, waarbij vooral de verzameling zilvermineralen geviseerd werd, waren er toch nog heel wat mooie en/of interessante specimens te bewonderen. Als blikvangers noteerden we o.a. een grote hematietroos uit Fibbia (Gotthardmassief, Zwitser-land), 15 cm grote vivianietkristallen van Anloua (Kameroen), een mooie rookkwartsgwindel uit St Gotthard (Zwitserland), haueriet-kristallen (zelfs één in matrix !) van Raddusa (Sicilië), centimeter-grote jordaniet-kristallen uit het Binntal (Zwitserland), enz. Ook Tsumeb was van de partij, met mooie specimens van o.a. azuriet, bayldoniet, cerussiet en smithsoniet. Daarnaast waren er uiteraard heel wat Duitse topspecimens te bewonderen, zoals ba-riet van Ürsfeld, pyromorfiet van Bad Ems, apatiet van Greifenstein, erythriet van Schneeberg, mil-leriet van Littfeld, bournoniet van Wilroth, marcasiet van Oberhausen ... (en zo kunnen we nog wel eventjes doorgaan) ! De verzameling is systematisch opgebouwd volgens de klassen van Strunz, met specimens uit de hele wereld. Aachen ligt uiteraard maar een boogscheut over de grens en Belgische mineralen zijn dan ook vrij goed vertegenwoordigd in de verzameling. We zagen o.a. ardenniet van Salmchateau, galeniet en schalenblende van Kelmis (La Calamine), pyrophylliet van Ottré en richelliet van Richelle. Het was leuk om naast de moderne, wetenschappelijke mineraalnamen, ook de meer beschrijven-de Duitse benamingen op de etiketten terug te vinden. Zo kwamen we o.a. te weten dat skutteru-diet ook als Speiskobalt gekend is (gelukkig hadden we al gegeten), erythrien ook luistert naar het mooie Kobaltblüte, kermesiet ook Rotspiessglanz genoemd wordt, Weissbleierz staat voor cerussiet en Kupferlasur voor ons azuriet is.

Hematietroos van Fibbia, Fontana, Gotthardmassief, Ticino, Zwitserland


Zo zie je maar dat het artikel met ta-bellen van oude Duitse mineraalna-men van Paul Tambuyser, dat je in het vorige nummer van Geonieuws kon lezen, zijn vruchten afwerpt ! Toen iedereen visueel verzadigd was, was het de beurt aan Herr Dr. Sin-dern die ons mee op sleeptouw nam naar het Labor für Geochemie und Umweltanalytik enkele straten verder-op. We zagen er de monstervoorbe-reiding voor analyse van samenstel-ling en sporenelementen in gesteen-ten met o.a. "inductief gekoppeld plasma massaspectrometrie" (ICP-MS) uitgerust met laser ablatie, en X-

stralenfluorescentie. Eén ding was overduidelijk: dank zij de moderne technologie kan men te-genwoordig héél veel aantonen, zelfs in zéér lage concentraties (van enkele ppb - parts per billion - dat is deeltjes per miljard)! En daarmee kwam er een einde aan het zeer leerrijke bezoek van het Mineralogisch Instituut. Met enkele kleine attenties voor het personeel namen we hartelijk afscheid van Dr. Sindern en wandel-den in de koude maar droge avondschemering terug naar onze auto's. Het was weer een mooie mineralogische dag geweest. De MKA wil bij deze het personeel van de RWTH nogmaals danken voor de organisatie van het bezoek.

Danksagung Es hat uns sehr gefreut das Institut, sein Museum und seine Labore besuchen zu können. Wir dan-ken Prof. Dr. F. Michael Meyer, Frau Dr. Wiechowski, Herr Dr. Sindern, Frau Noll, und alle anderen Mitarbeitern die dieses Besuch möglich gemacht haben. Foto's © Hugo Bender (overzicht, ijzerroos) en Herwig Pelckmans (haueriet en schilderij Klockmann).

Meer informatie over het instituut IML van de RWTH vind je via www.iml.rwth-aachen.de Zoals in het vorige nummer van Geonieuws aange-kondigd vind je een lijst met oude Duitse mineraalnamen en hun modern equivalent via www.minerant.org/ftp/duitse_mineraalnamen.xlsx


Cornetiet, wie eerst komt, eerst maalt

Chris Deroo Haast en spoed is zelden goed. Anderzijds brengen langzaam en traag soms het resultaat in het gedrang. Zoals bij Cornetiet, een mineraal genaamd naar de Belgische geoloog Jules Cornet (°1865 - 1929), maar het heeft wel aan een zijden draadje gehangen. De eerste vondst In 1910 werd in de Bwana Mkubwa-afzetting in Noord-Rhodesië, het huidige Zambia, een onbe-kend blauw mineraal ontdekt door een zekere J. L. Popham. Die zond het naar de Britse geoloog Arthur Edward Victor Zeally (°1886 - 1918), op dat ogenblik curator van het "Rhodesia Museum" in Bulawayo. Daar werd het onderzocht door de Britse geoloog Alexander Miers MacGregor, die vaststelde dat : "the mineral occurred as definite, though minute, orthorhombic crystals and that it consisted in the main of copper and phosphoric acid, but that it differed in many respects from the known hydrated copper phosphates such as libethenite (libetheniet), tahilite (vermoedelijk tagiliet, een synonym voor pseudomalachiet), dihydrite (dihydriet, een synoniem voor pseudomalachiet), or pseudomalachite (pseudomalachiet)". MacGregor stuurde enkele specimens naar Cambridge voor verder onderzoek door de Engelse mi-neraloog Arthur Hutchinson (°1866 - 1937). De resultaten hiervan, die identiek bleken aan deze van Bulawayo, en waardoor beiden er van overtuigd waren dat het om een nieuw mineraal, met

als chemische samenstelling 2Cu3(PO4)2.7Cu(OH)2, ging, werden over-gemaakt aan de "Mineralogical Society" op 11 november 1913. Maar als hun bijdrage "On Cornetite from Bwana Mkubwa, Northern Rhodesia" op het punt stond om uiteindelijk dan toch gepubliceerd te worden in "The Mineralogical Magazine" in 1921, deden Hutchinson en MacGregor een ontnuchterende vaststelling : "It has recently come to our knowledge that minute crystals having the same crystallographic and optical characters as those examined by us were described by Prof. G. Cesàro (de Italiaans-Belgische mineraloog en kristallograaf Giuseppe Raimondo Pio Cesàro (°1849 - 1939)) in April 1912. (…). "He also made some chemical tests but was unable to establish the exact composition of the mineral".

Arthur Huuttcchinson (°1866 - 1937)

Cornetiet van Kolwezi, Katanga, Congo. Verzameling en foto © Axel Emmermann


De eerste beschrijving Inderdaad, in 1911 had de Belgische mineraloog Henri Jean François Buttgenbach (°1874 - 1964) in het zandgesteente van "Etoile du Con-go"-mijn kleine blauwe kristallen gevonden. De eerste vermelding van dat mineraal verscheen reeds in 1912 in de "Annales de la Société Géo-logique de Belgique", waarin, in opdracht van Cesàro, door de Belgische geoloog Marie Joseph Maximin "Max" Lohest (°1857 - 1926) een bij-drage "Sur un nouveau minéral du Katanga" werd gepubliceerd. Hieruit bleek wel dat men nog geen zekerheid omtrent de ware aard van het mineraal had en er werd ook nog geen naam vooropgesteld : "Il s"agit d"un minéral se présentant en petits cristaux bleus sur un grès de la mine "Etoile du Congo", minéral qui est essentiellement un phos-phate de cuivre et de cobalt et dont les propriétés physiques indiquent qu'il s'agit d'une nouvelle espèce minérale. Le travail n'est pas encore achevé au point de vue chimique : étant donné la petitesse de la prise d'essai pure possible (actuellement) il est impossible de décider entre un minéral anhydre ou faiblement hydraté et de chercher le fluor. Mais j'estime que le mémoire doit déjà paraître pour consigner l'état actuel de la question, la partie physique (crystallographique-optique) étant parfaitement achevée". In 1916 beschreef Buttgenbach in een bijlage aan "Les Minéraux et les Roches" het nieuwe mineraal en noemde het cornetiet : "Dedié au géo-logue belge J. Cornet. Ce minéral est un phosphate de cuivre et de co-balt; il contient un peu d'arsenic. Il est peut-être hydraté ou fluoré. Par ses propriétés crystallographiques il se rapproche de la libethénite. Orthorombique. (…). Mais sa composition quantitative n'a pas encore été précisée. La Cornetite a été trouvée sur les grès cuprifères des gise-ments de cuivre du Katanga". Beide vondsten, eenzelfde mineraal. Hutchinson en MacGregor bleven, ondanks de tegenslag, echter Britse gentlemen en legden er zich bij neer dat Belgen eerst waren : "Like Pro-fessor Cesaro, we did not at that time of our first communication sug-gest any name for this mineral. Now in view of the very close agreement between the physical characters of the crystals from Katanga and from Bwana Mbukwa, and in spite of the fact that our material contains no cobalt, we propose to adopt the name Cornetite, and further, to avoid confusion, we propose also to adopt the orientation of the crystals cho-sen by Professor Cesàro". Zij besloten dat de mineralen van l'Etoile du Congo en Bwana Mbukwa identiek waren en hoogstwaarschijnlijk tot dezelfde afzetting behoorden: "There can be little doubt that the material from Katanga only differs from that from Bwana Mbukwa in containing a small quantity of cobalt replacing some of the copper, and that both are essentially basic copper phosphates. The deposits of these two localities, which are more than 100 miles apart, probably belong to the same formation and have been compared by F. E. Studt (de Engelse geoloog en metallurg Franz Edward Studt) in 1914 in the Transactions of the Geological Society of South Africa".

Henri Jean François Buttgenbach (°1874 - 1964)

Marie Joseph Maximin Lohest (°1857 - 1926)

Giuseppe Raimondo Pio Cesàro (°1849 - 1939)

Leonard Gascoigne Berry (°1914 - 199882)


Uiteindelijk corrigeerde de Canadese mineraloog Leonard Gascoigne Berry (°1914 - 1982) In 1950 in een artikel "On Pseudomalachite and Cornetite", gepubliceerd in de "American Mineralogist" de chemische formule tot Cu10(PO4)4(OH)8. Jules Cornet (°1865 - 1929) Jules Cornet werd op 4 maart 1865 geboren in Saint-Vaast, in de nabij-heid van La Louvière, als zoon van de eminente mijningenieur François-Léopold Cornet (°1834 - 1887) en Louise Martin (°- - 1868). Het grootste deel van zijn jeugd bracht Jules door in Cuesmes, waar zijn va-der tewerkgesteld was bij de "Charbonnage du Levant-du-Flénu". Al op zeer jonge leeftijd vergezelde hij zijn vader op de excursies die deze or-ganiseerde voor prominente wetenschappers, zoals de beroemde geoloog Charles Lyell (°1797 - 1875) en de bekende geoloog uit Rijsel, Jules Gosselet (°1832 - 1916). Op aandringen van zijn vader startte Jules in 1883 studies geneeskunde aan de Universiteit te Gent. Nadat hij geslaagd was voor zijn examens van de eerste kandidatuur natuurwetenschappen werd hij in 1884 aangesteld tot preparator aan het "Instituut voor Dierkunde en Vergelijkende Ana-tomie", onder de leiding van professor Felix Plateau (°1841 - 1911). Cornet bleef deze functie ge-durende zeven jaren uitoefenen. Na het overlijden van zijn vader op 20 januari 1887 begon Cornet zich steeds meer te interesseren voor de mineralogische wetenschappen. In 1890 behaalde hij on-der het promotorschap van professor priester Alphonse Renard (1842 - 1903) het doctoraat in de natuurwetenschappen met de grootste onderscheiding. Via Jules Amerlinck (°1864 - 1920), een bevriende scheepsarts op de verbinding Antwerpen - Ma-tadi, vernam Cornet einde april 1891 dat een geplande expeditie naar Katanga nog een geoloog zocht. De volgende dag had Cornet een onderhoud met Hyppolite Lippens (°1847 - 1906), burge-meester van Gent en commissaris van de "La Compagnie du Katanga". Hij werd aangeworven door Alphonse-Jules Wauters (°1845 - 1916), een vertrouweling van Koning Leopold II (°1835 - 1909). De bedoeling van de expeditie was de ertshoudende gebieden van Katanga in kaart te brengen en deze zo snel mogelijk onder de controle van de Onafhankelijke Congo-Vrijstaat te brengen en aldus zo de Britse expansie af te blokken. Ze werd geleid door de Engelse Kapitein Lucien Bia (°1852 - 1892), met de hulp van luitenant Emile Francqui (°1863 - 1935), Jules Cornet, Jules Amerlinck en luitenant Eugène Derscheid (°1858 - 1902). De expeditie vertrok te Antwerpen met het schip "Africa" op 18 mei 1891 en bereikte op 15 juni Boma, op de Atlantische kust van de Onafhankelijke Congo-Vrijstaat. Na een moeizame tocht van Matadi naar de Stanley-Pool (het Malebo- of Nkunda-meer, dat de grens vormt met Congo Brazzaville), volgde de expeditie de Kasai en de Sankuru om in september 1891 Lusambo te bereiken. Net toen de expeditie Bunkeya, de hoofdstad van het Yeke koninkrijk bereikt had, kwam het Bayeke-volk, dat de koperproducerende regio bewoonde, er in opstand.

Enkele leden van de ‘Bia - Francqui’-

expeditie (v.l.n.r. Amerlinck, Derscheid,

Francqui, Cornet, Delcommune, Briart,

Diderick).

Jules Cornet (°1865 - 1929)


De ‘Bia-Francqui’-expeditie onderweg, met op de achtergrond Jules Cornet.

Bij die strubbelingen werd de plaatselijke heerser Mwenda M"siri Ngelengwa Shitambi (°1830 - 1891) gedood door de Belgische officier Omer Bodson (°1856 - 1891), die even later ook om-kwam. M'siri's koninkrijk ging op in een gebied dat Garenganze en later Katanga werd genoemd. Cornet concentreerde zich echter volledig op de ve-le koperafzettingen in het zuiden van het gebied. Op 17 februari 1892 ontdekte hij, op een vijftiental kilometer ten noordoosten van de plek, die later Jadotville (het huidige Likasi) zou worden, de mijn van Kambove, die al uitgebaat werd door de in-heemse bevolking. De periode van 8 augustus tot 12 september 1892 was zonder meer de belangrijkste in de geschie-denis van de ontdekking van de Congolese delfstoffen. Op 11 augustus ontdekte Jules Cornet de afzettingen van Shituru en op 12 augustus werden de koperafzettingen van Kambove, die later "de parel van Katanga" zouden worden genoemd, minutieus in kaart gebracht. Hier zouden later de fa-brieken van de "Union Minière" worden opgericht. Vervolgens werd op 25 augustus de mijn van Luishia bezocht, daarna op 2 september de koperaf-zettingen te Kimbwe en op 6 en 7 september maakte Cornet een grondige studie van de zeer rijke koperafzettingen in Luiswishi om te eindigen met een oppervlakkige verkenning, op 11 september van de afzettingen in Kipushi. Op de terugweg werd het bekken van de Lualaba onderzocht. Cornet ontdekte er grote ijzerertsaf-zettingen. Ten slotte werden er ook in het gebied, waar later de stad Kolwezi zou ontstaan, grote koperafzettingen ontdekt. Op 11 januari 1893, na 14 maanden rondreizen kwam de expeditie terug aan in Lusambo. Ze had in totaal zo"n 6.212 km afgelegd (of een gemiddelde van 17 km per dag). Op 27 februari kwam de expeditie aan in Matadi om op 21 maart met het Portugese schip de "Ambacca" naar Europa terug te keren.

Geografische situering van het M'siri-koninkrijk, dat achteraf

het ertsrijke Katanga zou worden.


Kambove-mijn in 1938. Foto © UMHK, met dank aan

Michel Deliens. Op de terugreis werd er in Lissabon een tussenstop ingelast en werd de expeditie er opgewacht door Alexandre Delcommune (°1855 - 1922). Deze was door Kolonel Albert Jean-Baptiste Joseph Thys (°1849 - 1915), de ordonnantie-officier van Koning Leopold II, die zowel in de Belgische als in de buitenlandse zakenwereld zeer veel connecties had, belast met de expeditieleden er op te wijzen, dat zij zeer voorzichtig moesten zijn in hun uitlatingen over de ontdekte ertsen. De bodemschatten van Katanga moesten vooralsnog geheim blijven. Op 21 april werden de leden van de Bia-Francqui-expeditie plechtig ontvangen te Brussel in het Pa-leis der Academiën. Tijdens het diner in het paleis te Laken deelde Leopold II aan Cornet mee, dat deze, zelfs als het om zuiver wetenschappelijke informatie ging, niets mocht meedelen zonder zijn uitdrukkelijke toestemming. Pas na de ondertekening van het Brits-Belgische verdrag van 12 mei 1894, waarin de Zuidelijke grenzen van de Onafhankelijke Congo-Vrijstaat werden vastgelegd, kreeg Cornet van de Koning toelating om zijn wetenschappelijk onderzoek te publiceren. Na zijn terugkeer in België nam Cornet deel aan verschillende geologische zendingen in Noord- en Oost-Europa, Rusland alsook in het gebied van de Middellandse Zee. In augustus 1895 werd Cor-net teruggestuurd naar Congo. Op vraag van de "Compagnie du Chemin de Fer du Congo" bestu-deerde hij er het voorgestelde tracé van de spoorlijn tussen Matadi en de Stanley-Pool in de Bas Congo. Cornet stelde een uitvoerig verslag op van de vooruitgang van de werken van de spoorlijn Matadi-Leopoldville (het huidige Kinshasa). Op 1 april 1897 aanvaardde Jules Cornet op verzoek van de directeur Auguste Macquet (°1853 - 1935) van de "École des Mines" in Bergen de leerstoel in de mineralogie, de geologie en de paleontologie in opvol-ging van professor Edouard Hanuise (°1842 - 1913). Hij vormde er tal-rijke geologen en ingenieurs, waarvan er een 80-tal voor een korte of langere periode in Congo werkzaam waren, anderen ontdekten belang-rijke ertsafzettingen op de Filippijnen, in China en het Marokkaanse At-las-gebergte. Zelf richtte hij zich, vanaf zijn benoeming, met zijn onder-zoek vooral op het Haine-bekken in de provincie Henegouwen. Niet min-der dan 170 van zijn ongeveer 300 publicaties handelen over dit onder-werp, zowel wat de stratigrafie, de lithografie als de tektonische opbouw van het gebied betrof. Hij kreeg ook de toelating om een uitgebreide verzameling van "rotsen, mineralen en fossielen" in een museum onder te brengen.

Edouard Hanuise (°1842 - 1913)


Monument van architect Pepermans en beeldhouwer Elström in 1953 opgericht aan de Porte des Guérites in Mons.

In 1903 werd Cornet docent aan de faculteit Wetenschappen van de Gentse Universiteit. Hij gaf er de cursus fysische aardrijkskunde. Een jaar later doceerde hij ook aan de "Bijzondere Handels-school", die verbonden was aan de faculteit Rechten. Hij gaf er college tot hij hiervan ontlast werd als gevolg van de vernederlandsing van de universiteit in de jaren 1923 - 1926. Uiteindelijk werd Cornet dan in 1925 tot decaan van de "École des Mines" in Bergen benoemd, een post die hij zou bekleden tot aan zijn dood. Intussen bleef hij onderzoek doen en publiceerde tientallen bijdragen over de fysische aardrijks-kunde van België en Congo. Zowel in België als in Frankrijk was Cornet een actief lid van de ver-schillende wetenschappelijke instituten en verenigingen die zich toeleggen op de studie van geolo-gie, geografie en mijnkunde. Voorts was hij o.m. lid van de "Koninklijke Academie van België" (klasse der wetenschappen), het "Koninklijk Koloniaal Instituut van België" en corresponderend lid van het "Institut de France" en van de "Académie des Sciences Coloniales" in Parijs. Ook op het gebied van didactiek was Cornets rol ook veelbetekenend. Zo publiceerde hij tussen 1909 en 1923 vier delen van zijn leerboek "Geologie", waarvan het volledig herwerkte eerste deel in 1927 werd heruitgegeven onder de titel "Leçons de Géologie". Cornet was Officier in de Koninklijke Orde van de Leeuw, drager van de Burgerlijke medaille eerste klasse, Officier in de Leopoldsorde en Commandeur in de Kroonorde. Hij overleed te Bergen op 17 mei 1929.


Veldboekjes (1895) van Jules Cornet. Collectie Museum voor de Geschiedenis van de Wetenschappen, Gent. Foto © Rik Dillen.

De aanhef van het eer-ste artikel van G. Cesaro over cornetiet. In dit ar-tikel beschrijft hij de morfologische aspecten, de optische en fysische eigenschappen en de (kwalitatieve) chemi-sche samenstelling. Het getuigt van weten-schappelijke objectiviteit van Cesaro dat hij het mineraal in dit artikel nog niet van een naam

voorziet, omdat het materiaal, zoals hij letterlijk schrijft, nog niet kwalitatief geanalyseerd had op het moment van publicatie: "Je reviendrai sur les cristaux bleus du Katanga lorsque j'aurai pu en effectuer une analyse quantitative". Literatuur Cornet Jules, Koninklijke Academie voor Overzeese Wetenschappen, www.kaowarsom.be/nl/ notices_cornet_jules Zie ook p. 78.

Dankwoord We zijn dank verschuldigd aan Michel Deliens voor de foto van de Kambove-mijn.

Karikatuurtekening van Jules Cornet. Koninklijk Museum voor Midden-Afrika, Afdeling Koloniale

Geschiedenis, HO.1952.19.76. Foto © Rik Dillen (tentoonstelling MineralUGent, 1910)


Schoep over cornetiet

Herwig Pelckmans Hutchinson en MacGregor kregen snel gelijk wat de sa-menstelling van cornetiet betrof, want nog geen jaar la-ter kwam Alfred Schoep (1922) al met de verklaring waarom Cesàro destijds kobalt had aangetroffen in zijn monsters. Cornetiet is op de typevindplaats namelijk zeer vaak vergezeld van en bedekt met minuscule zwarte vlekjes van heterogeniet, die enkel onder een goede bino opvallen. Heterogeniet is niets anders dan het equivalent van goethiet voor het metaal kobalt: CoO(OH). Na het zorgvuldig uitzoeken van "onbevlekte cornetieten", kon er geen kobalt meer aangetoond worden met de microche-mische reactie met mercurithiocyanide. Cornetiet bleek dus met andere woorden "een zuiver kopermineraal". Alfred Schoep had een sterke interesse in mineralen uit onze vroegere kolonie, mede door zijn deelname aan de expeditie naar Katanga van 1910 tot 1913. Het is dan ook niet verwonderlijk dat hij, na zijn eerste publicatie over cornetiet in 1922 (zie hoger), enkele jaren later een nieuw artikel schrijft, en deze keer zelfs in het Nederlands ! Hij had er dan ook een goede reden voor : "Nu heb ik, ongeveer een jaar geleden, een prachtig specimen van cornetiet uit Katanga ontvan-gen. Of het mineraal ook uit « L'Etoile du Congo» afkomstig is, is zeer waarschijnlijk ... De grootste kristallen zijn 0,5 mm. lang en 0,1 mm. dik... [en zitten op] eene dunne laag chrysocolla waarvan men ze zonder ze te breken gemakkelijk losmaakt." Maar er is meer : "Deze kristallen hebben een habitus dat nogal afwijkt van de gedaante der tot hier toe beschreven kristallen. Ze gelijken op deze welke Cesàro alleen met het mikroskoop waarnemen kon." Vermits dergelijke kristalvormen sindsdien ook op andere vindplaatsen van cor-netiet gevonden werden (zoals o.a. in Chili), kunnen we het niet nalaten de kris-tallografische beschrijving en bijhorende figuur van Schoep te vermelden : "Deze kristallen die ik hier beschrijf, of ten minste eenige, vertoonen bovendien den vorm a = {100}. Altijd zijn beide einden met de vlakken van eene bipyramiede v = {221} bekleed; ook de tamelijk uitgebreide prisma vlakken m = {110} ontbre-ken nooit. Bijstaande figuur geeft trouw de vorm van deze kristallen weer ; vlakje (100) is zeer nauw, of ontbreekt." En Schoep ging nog een stapje verder, door ook de diverse brekingsindices van carnotiet voor het eerst te bepalen. Gezien hun hoge waarden, was dat geen eenvoudige taak, want met de beschikbare zware vloeistoffen kwam hij er niet. Hij moest dan ook zijn toevlucht zoe-ken tot de grote middelen: het maken van een smelt van AsI3 en SbI3 in piperine ! Uiteindelijk kwam Schoep tot de volgende resultaten :

nα = 1.765 (±0.003) 1.79 < nβ < 1.80 1.83 < nγ < 1.84

Alfred Schoep 1881-1966


Literatuur Schoep, A., 1922. On the absence of cobalt In cornetite

from Katanga, Belgian Congo. Mineralogical Magazine, 19, p. 301-302.

Schoep, A., 1927. Kristallen van Cornetiet en hunne brekingsindices. Natuurwetenschappelijk Tijdschrift, 9 (6), p. 125-128.

Karikatuurtekening van Alfred Schoep door F. Snacken,

geologie-student in de jaren 1941-1942. Collectie Prof. Em. Snacken. Foto © Rik Dillen.

Notaboekje van Alfred Schoep met de door hem gedoceerde lesuren. Schenking van Prof. Em. Paul De Paepe aan het Museum voor de Geschiedenis van de Wetenschappen van de Universiteit van Gent. Foto © Rik Dillen


Mineraal van de maand cornetiet

Rik Dillen Deze keer houden we het nog eens bij een relatief eenvoudige chemische formule : cornetiet is een fosfaat dat een paar bekende (en ook een paar minder bekende) familieleden heeft : augeliet Al2(PO4)(OH)3 grattarolaiet Fe3+

3PO7 cornetiet Cu2+

3(PO4)(OH)3 clinoclaas Cu2+

3(AsO4)(OH)3 gilmariet Cu2+

3(AsO4)(OH)3

In dit reeksje merk je op dat gilmariet dimorf is met clinoclaas (identieke formule, verschillende kristalstructuur), en dat cornetiet dan weer het fosfaat-analogon is van clinoclaas (een arsenaat). De formule van grattarolaiet oogt een beetje raar, met die "PO7"-groep, maar in dat geval gaat het eigenlijk om een gemeng oxide-fosfaat, en we zouden de formule ook kunnen schrijven als Fe3+

3(PO4)O3. In augeliet merk je op dat de subscript van Al 2 is, terwijl die van Cu in cornetiet 3 is. Dat heeft uiteraard te maken met de valentie van Al (3+) t.o.v. die van Cu (2+). Genoeg over de formule. Cornetiet is orthorhombisch (puntgroep 2/m 2/m 2/m, ruimtegroep Pbca). Heel veel kristalvormen komen voor, van eenvoudige prismatische kristalletjes, tot heel complexe vormen. De allergrootste kristallen zijn volgens de literatuur ongeveer 1 cm lang, en dank zij e-min en Peter Slootweg vonden we een foto van een exemplaar van 8 mm : (www.cs.cmu.edu/~adg/images/minerals/cu/cornetite_xtal.jpg). Vaak vormt het ook typische rozetjes, met een diameter tot meer dan 1 cm. Ook verschillende tweelingtypes komen voor. De roosterparameters zijn a = 10.854 Å, b = 14.053 Å, c = 7.086 Å, en Z = 8, wat betekent dat telkens acht formule-eenheden een eenheidscel vormen. Cornetiet is diepblauw, een heel typische tint, vaak nagenoeg identiek aan de kleurtint van clino-claas. Ook kleurzonering komt voor. Het is meestal enigszins doorschijnend, en vertoont een glas-glans. Het is biaxiaal negatief, met 2V (gemeten)= 24°-33° en 2V (berekend)= 24° (met X = b; Y = a en Z = c). De brekingsindices zijn nα = 1.744–1.765 nβ = 1.81–1.832 nγ = 1.82–1.848. Cornetiet is een vrij zeldzaam kopermineraal, dat voorkomt in de oxidatiezone van een aantal hy-drothermale koperafzettingen. Het is meestal geassocieerd met gedegen koper, brochantiet, pseu-domalachiet, libetheniet, malachiet, atacamiet, chrysocolla en heterogeniet. In totaal vermeldt MINDAT, een databank die toch redelijk compleet begint te worden, wereldwijd een 25-tal vind-plaatsen, wat toch vrij beperkt is voor een mineraal met toch een eerder "normale" combinatie van elementen in de formule. De allerbelangrijkste vindplaats (waar ook de specimens die deze maand aangeboden worden) vandaan komen is uiteraard de "Mine de l'Etoile", bij Lubumbashi, Katanga, Congo, maar er zijn nog een aantal andere plaatsen in Katanga waar cornetiet gevonden wordt, o.a. de Kalabi (Luam-ba) en de Lukini mijn, de Kakandi-mijn in Kolwezi en de Luiswishimijn bij Lubumbashi. Net over de grens, in dezelfde koperafzetting in Zambia, wordt het ook gevonden in de Bwana Mkuba mine, Ndola en Kansanshi.


Kleine, maar mooie heel lichtblauwe kristalletjes komen ook voor in de Great Australia Mine, Cloncurry, Queensland, Australië. Dit is de type-vindplaats voor barlowiet en conclurryiet. In de Manto Ruso Mine, Mantoverde district, El Salado, Chañaral Provincie, Atacama, Chili ko-men heel mooie donkerblauwe kristallen voor, tot 1 à 2 mm groot. Heel kleine donkerblauwe kristalletjes komen voor in de Blue mine (die haar naam niet gestolen heeft) in Springbok, Okiep koperafzetting, Namaqualand, Noordelijke Kaapprovincie in Zuid-Afri-ka. Wat de Verenigde Staten betreft richten we onze pijlen in de eerste plaats op Nevada (Yering-ton) en Arizona (Saginaw Hill, niet ver van Tucson). De geschiedenis van de ontdekking en de persoon van Jules Cornet, naar wie het mineraal ge-noemd werd, wordt in het artikel van Chris Deroo (p. 68 e.v.) helemaal uit de doeken gedaan. Het typemateriaal dat gebruikt werd voor de eerste beschrijving wordt bewaard in de collecties van de universiteit van Luik onder referentie "ULG-Liège - Type: HT: 9.130 to 9.133". De benaming cornetiet kan wel verward worden met corneiet, een biotiet-houdend metamorf ge-steente, en met ornetiet, een spelling-variant van oruetiet, dat op zijn beurt een synoniem is voor het sulfidemineraal joseiet, Bi4TeS2 (Daltry, 1992). Als je slordig typt komt ook carnotiet wel eens te voorschijn...

Literatuur Berry, L.G. (1950), "On pseudomalachite and cornetite", American Mineralogist, 35, 365-385. Buttgenbach H. (1947), "Les minéraux de Belgique et du Congo Belge", Dunod, Paris & Vaillant-Carmanne,

Liège, 424-425 Cesaro G. (1912), "Sur un nouveau minéral du Katanga", Ann. Soc. geol. Belg. 39, 41-48 Charlet J.M. (1993), "Centenaire des premières études géologiques de l'arc cuprifère du Shaba-Zambie : Jules

Cornet, un pionier", Le Caillouteux nr. 65 (januari 1993), 2-10 Daltry V.D.C. (1992), "The type mineralogy of Africa : Zaire", Ann. Soc. Géol. Belg. 115(1), 33-62 Day, B. E., Beyer, B. (1995), "Some mines of the Mt Isa District - Part 1: The great Australia mine, Australian"

Journal of Mineralogy, 1(1), 23-28. Eby R. K., Hawthorne F. C. (1989), "Cornetite: modulated densely-packed Cu2+ oxysalt", Mineralogy and

Petrology", 40, 127-136 Frost R. L., Williams P. A., Martens W., Kloprogge J. T., Leverett P. (2002), "Raman spectroscopy of the basic

copper phosphate minerals cornetite, libethenite, pseudomalachite, reichenbachite and ludjibaite", Journal of Raman Spectroscopy, 33, 260-263

Gordon S. G., Wherry E. T. (1920), "New minerals", American Mineralogist, 5, 15-18 Hutchinson A., McGregor A.M. (1921), "On cornetite from Bwana Mkubwa, Northern Rhodesia", Mineral. Mag.

19, 225-232. Larsen, E.S., Berman, H. (1934), "The microscopic determination of the nonopaque minerals", 2nd ed., USGS

Bulletin 848, p. 201. Martens W., Frost R. L. (2003), " An infrared spectroscopic study of the basic copper phosphate minerals:

cornetite, libethenite, and pseudomalachite", American Mineralogist, 88, 37-46 Palache, C., Berman, H., en Frondel, C. (1951), "The System of Mineralogy of James Dwight Dana and

Edward Salisbury Dana", Yale University 1837-1892, Volume II. John Wiley and Sons, Inc., New York, 7th ed., pp. 789-791.

Schoep A. (1927), "Kristallen van cornetiet en hunne brekingsindices", Natuurwetenschappelijk Tijdschrift, Gent, p. 30.

In dit nummer : Jules Cornet en cornetiet Cronstedt : magische … · 2018. 12. 18. · Tel. 03...

Documents

Transcript of In dit nummer : Jules Cornet en cornetiet Cronstedt : magische … · 2018. 12. 18. · Tel. 03...