In de voetsporen van Gabriël Grupello

(Geraardsbergen 1 644-Kerkrade 1 730)

abri I rup 1 1 ( f d Grup 1 1 ) zi t h t I v n l i ht t G raard b r n op 22 m i 1 644. Zijn

r B mard Grup ll , i afkom tig uit M ilaan n di nt al kapi tein an d ruit rij in het leg r van

d paan ederland n. B rnardo Grupello huwt t G raard b rgen op 27 januari 1 620 met Corn l ia . e Lin k- an der tra t n. H t jong gezin vestigt zich in d Penitenten traat, r chtover het klooster van d zu t r Peni tenten (na de overgang van d Gram zuster tot Penitenten-R colectinnen, ve tigen de zu ter zich rond 1 656 in d Peni tentenstraat) . Gabriel wordt er geboren op 22 mei 1 644 en op 28 mei 1 6+1 gedoopt in de Sint-Bartholomeuskerk

" ��V4 �� � �. �� ��.i� 2 8 111-e.i 1G it it .

Detail uit het doopregister van Grupello

De gan tweede helft van de 1 7e e uw wordt d str k rond Geraardsb rg n voortd ur nd b dreigd door binn nrukkende I g rs van d Franse Koning, di e n groot deel van de Zuid lijk N d rland n wil inpalm n, zodat zijn j ugdjar n v rlop n in n w lig tijd . e jonge Gabri l volgt (waars hjjnlijk)

Latijns School in d inl-Ad riaansabd ij . H ij h •ft aandacht en ta l nt v r ku nst, v ora l voor

Jdhou wkunst. Om dit tal nt l ntwikk I n st uurt zijn oudoom, J hann s Van d r Stra t n h m in 1658 naar Antw rp n om zi h i n t chrijv-n in d Sinl-Luca�gi ld ' a ls I ' rl ing bij d b ldh uw r Ar lu

Yvan VAN DER HAEGEN

- ------ ---- -----

Grupello gegraveerd door R. CoLZins te Brussel in 1 683 uit Sandrarts Akademie

Quell inus (1 609-1 668) . a de dood van zijn 1 rmeester in 1 66 , tr kt

Ga brie] naar Parijs. H ij blijft er tot 1 670 n 1 rt er de kunst van het bron gi t n. In 1 674 wordt h ij in Bruss 1 aang nom n al 'M ester in d gi ld d r vier g kroend n' . Hij word t hofbe ldhouw r van Karel I I in Bru s 1 . H ij krijgt dan ok v 1 opdracht n, vooral van d famil i Thu rn 11 T i .

ok vanuit zijn g b rt tad krijgt Gabri I Grup J lo v r hi l l nd opdra ht n, vooral vo r d il1t-Ad riaan abd ij n v r d int-Bartholom u k rk. Zo maakt hij tu n 1 60 n 1 663 v v 11 d Si nt-Barth I m B rth I m u b ld . T

pg ruimd w rd 11 d n neo-gotLche face-

Gerardimontimn 2006 I 209 29

In de voetsporen van Gabriël Grupelia

��-----------------------------30 Gerardimontium 2006 / 209

lift kreeg, is het beeld overgebracht naar de hal van het stadhuis. De twee levensgrote engelen met bazuin die het Bartholomeusbeeld flankeerden, zijn nu te bewonderen op het hoogaltaar van de Karmelietenket k.

De erfgenamen van de aartsbisschop van Mechelen, Alphonse de Berghes (aartsbisschop van 1669 tot 1689) bieden, op uitdrukkelijke vraag van de aartsbisschop in zijn testament, in 1691 Gabriel een contract aan voor het maken van een grafmonument in de Sint­Romboutskathedraal van Mechelen. Volgens het dagboek van de steenhouwer Van Brussegem, zou Grupello tussen 1691 en 1693 aan het 7 meter hoge mausoleum gewerkt hebben. Wegens zijn vertrek naar Düsseldorf in 1695, wordt aan de beeldhouwer Marc de Vos (1650-1717) gevraagd om het mauso-leum verder af te werken. Marc de Vos zet dan ook zijn naam onder dit kunstwerk.

Grupello wordt in Düsseldorf benoemd tot "Opper­beltsnyder van Syne Majesteit" aan het hof van de keurvorst Johan Willem von der Pfalz en zijn

Linksboven: het barokaltaar met het beeld van Sint-Bartel vóór 1 880. Linksonder: hetzelfde beeld dat nu in het stadhuis staat. Rechtsonder: afbeelding van het mausoleum in Mechelen.

Zelfportret van Grupelia

echtgenote Anna Maria di Medici . H ij voel t er zich onmiddellijk thuis en er gaat dan ook een grote scheppingsdrang van hem uit. De keurvorst van Düsseldorf, dat in d ie tijd ongeveer een 500 inwoners telt, wil van zijn residentie een klein Versai l les maken. H ij bied t Gabriel hiervoor de ene opdracht na de andere aan. De vorsten tonen zich zeer mild tegenover de kunstenaar en sch nken hem in 1 707 een groot hu is. Tussen 1 703 en 1 71 1 maakt Grupelia een levensgroot ru i terstandbeeld van de keurvorst van Düsseldorf. Dit beeld siert nog steeds h t marktpl in van de stad Düsseldorf.

Jn de p riod 1 709-1 71 6 g ft d keu rvorst d opdracht voor d zogenaamde Statua, n mon um ntale piramide van 1 2 meter ho g, be t md als font in voor d tu inen van d residenti van d k u rv r t. z al legorie mo st d d ugd n van d var t n u i tstral n . D tatua b staat u i t 3 grot p J kaar pas nd d I n m t op d ho ken 4 J v nsgrot b ld n : ortunia, Prud ntia, T mp rantia, n J ustitia, n daartuss n all gorisch figur n. D z alleg ris h figu r n b taan u i t di •r n n rivi rgod n : d Rijn, d M z I n d

nau di zich in n b r kk m ssa n ar b v n w g •n. Aan d stzijd v h l T I r u i l g n

f 1 1 de voet pore11 vnn Gabriël Grupelia

Ruiterstandbeeld van de keu roorst van Düsseldorf

een veelkoppige H ydra. Op de top van de p iramide nemen drie figuren, Veritas, Chromos en Fama plaats en helemaal bovenaan de spits troont de godin van de waarheid .

In 1 71 6 sterft Gabriel's weldoener en beschermheer, keurvorst Johan Wi lhelm von der Pfalz. H ij wordt opgevolgd door zijn broer Karel Phil ip van der Pfalz di n iet zo kunstminnend was als zijn broer Johan Wilhelrn. Hij verhuist zijn r sidentie van Düsseldorf naar Mannheim. Ve 1 van de kun twerken d ie Grupelia voor d k u rvor t maakte, verhuizen van D üsseldorf naar Kar lsruh , Sw tzingen en M annheim. De Statua v rhu ist in 1 738 p r chip ov r d Rij n van Düss ldorf naar Mannh im en wordt vanaf 1 743 opg steld op h t parad pl in in h t centrum van d stad. I n d 1 9e

u w wordt d piramid p e n wat rbekk n g plaat t n word n r n g 4 b ld n aan to g vo gd, h t w rk

van d u it b ldh uw r Joh nn Hoffart. Tijd n b mbard m nt n p d tad Mannh im in d Tw d W r Jd rlog, word t d piramid zw ar b had igd.

t kun tw rk van d ra rd b r m t r w rd t ht r in 1 990 grond ig g r t n prijkt n u

p h t p r d p i in a n M n n h im.

ru p 1 1 t re d l p 2 u u l u 1 1 p d l ftijd

erardimon tium 2006 / _09 31

In de voetsporen van Gabriël Grupello

De sta tua vóór de restaura tie

van 54 jaar, in het huwelijk met de dochter van de hofadvocaat Gaspar Dau tzenberg. Uit dit huwelijk zijn vier k inderen overgebleven van wie er drie in het klooster traden. De vierde dochter h uwde met Peter Gaspard Poyck, heer van Erenstem (Nederlands Limburg onder de gemeente Kerkrade) .

Getroffen door de dood van zijn beschermheer in 1 71 6, overweegt Grupello terug naar Brussel te keren. Ziekte belet dit echter en Gabriel trekt zich terug bij zijn gehuwde dochter Aldegonde op kasteel Ehrenstein, waar hij zijn laatste levensjaren doorbrengt. H ij overl ijdt er op 20 jun i 1 730, 86 jaar oud. Zijn stoffelijk overschot wordt bijgezet in het famil iegraf van de heren van Eh:renstein in de toenmal ige Sint­Lambertuskerk in Kerkrade.

Gabriel Grupello vertegenwoordigde de laatbarok en werd vergeleken met zijn tijdgenoot Bernini .

-j�� _3_2_ Gerardimontium 2006 / 209

Recente foto van de statua

Van de meester is ons een totaal oeuvre van 189 werken bekend . Het is nu 276 jaar geleden, o p 20 juni 1 730, dat d e grotE Geraardsbergse meester overleed. Het leven en werk van Grupello zijn via zijn briljante artistieke carriere onlosmakelijk verbonden met zijn geboortestad Geraardsbergen. Daarom willen we deze unieke kunstenaar dan ook eren en gedenken voor het prachtige oeuvre dat hij ons

naliet. En zoa ls dr. J uliana Gabriels zo typerend schrijft, " door het buitenland geprezen, in eigen land zelf niet

miskend, maar vergeten . . . dit was hun lot."

Bronnen : G . VAN DEN BERG! IE, Gabriel Grupello, 1958. U. KuLTERMA , Gabriet Grupello, 1 968. Koninkl ijke Kring voor Oudheidkunde van Meehel n

1 994.