Bestebibliotheekbezoeker

DeherdenkingvanDeGrooteOorlogisvolopbezig.HonderdjaargeledenvielhetDuitselegerBelgiëbinnen,hetbeginvanvierbikkelhardejarenwaarinmiljoenenmensenhetlevenlieten.NietalleenindegeteisterdeWesthoekwordtDeGrooteOorlogherdacht,ookLimburgwasgedurendedieperiodebezetgebied.

Inonzeprovinciewordeneveneensopheelwatplekkenprojectenoptouwgezetomdezegruweljarenteherdenken.OokdeProvincialeBibliotheekLimburgdraagthaarsteentjebij.AlsgrootsteopenbarebibliotheekvanLimburgenalsbelangrijksteerfgoedbibliotheekneemtzeeenbijzondereplekinhetLimburgseenVlaamsebibliotheeklandschapin.DeProvincialeBibliotheekLimburgheeftdaarenboveneenvoorbeeldfunctieophetvlakvaneducatie,informatiebemiddelingenpubliekswerking.

VanuitdieuniekepositiebundeltdeProvincialeBibliotheekLimburgmetBEWOGENheelwatactiviteitendietemakenhebbenmetdeEersteWereldoorlog.Indezepublicatiekomtudaaroverallesteweten.

Totslotwilikbenadrukkendatherdenkenéénvoornaamdoelheeft:nietvergeten.Hetisdanookprachtigomtezienhoerespectvolerin2014inonzegemeentenwordtomgegaanmetdeherinneringaan1914-1918.Omniettevergeten.

Igor Philtjens GedeputeerdevanCultuur,Erfgoed &Bibliotheekwezen, ProvincialeBibliotheekLimburg

Limburg onder indruk van De Groote Oorlog

Zou de Eerste Wereldoorlogookinonzeprovincieonherstelbarewondengeslagenhebben?Watbete-kendendieviertragischejarenvooronze (over)grootouders?DeDuitseinval ende jarenlangebezetting la-ten ook bij de Limburgers diepesporen en een onuitwisbare indrukna. In het erfgoedproject BEWO-GENbundeltdeProvincialeBiblio-theek Limburg als erfgoedbiblio-theek heel wat activiteiten die temaken hebben met de EersteWe-reldoorlog.Uniekedocumentenuitonze bewaarcollecties geven in eententoonstellingweer hoe onze pro-vincie dezewereldbrand verwerkte.Provinciale Bibliotheek Limburgeducatiekoppelteenmediawijsedu-catief pakket aan deze tentoonstel-ling:leerlingensecundaironderwijsverkennenmet een iPad de biblio-theekenlerenopdiemanierheelwatbijovergeschiedenisénovermedia-wijsheid.Ookde televisiereeksTen Oorlogkomtlangsindebib,alsten-toonstellingmaarookindepersoonvanmakerArnoutHaubenzelf,dieineen lezingzijnverhaaloverdezeboeiende reeks vertelt. Ten slottetreedtookdeberuchteDoodendraadopdevoorgrondindevormvaneeninformatievetentoonstelling.

De Provinciale Bibliotheek Limburg is een erkende

erfgoedbibliotheek

DeProvincialeBibliotheekLim-burgneemtdoorhaar geschiedenisen haar unieke drieledige opdrachtals grootste openbare bibliotheek,erfgoedbibliotheek en wetenschap-pelijke bibliotheek een bijzondereplaatsinhetLimburgseenVlaamsebibliotheeklandschapin.Zebeheerteen cultuurhistorisch belangrijkeverzameling van documenten, ont-sluitzebibliografischensteltze,viahetHistorischInformatiepuntLim-burg,beschikbaarvoorhetpubliek. In 2008 werd de vzw VlaamseErfgoedbibliotheek opgericht. DeProvinciale Bibliotheek Limburgzeteltsamenmetvijfanderebelang-rijke Vlaamse erfgoedbibliothekeninditnetwerk.In2011ontvingdeProvincialeBibliotheekLimburghetkwaliteitslabel ‘Erkende Erfgoedbi-bliotheek’vandeVlaamseoverheid,eenmooie beloning voor jaren in-tensiefengerichtcollectiebeleid.

De tentoonstellingen zijn te bezoeken tijdens de openings-uren van de bibliotheek. Ma — vr 10 – 19 uurZa 10 – 17 uurProvinciale Bibliotheek LimburgMartelarenlaan 17B-3500 Hasseltwww.limburg.be/pble-mail: pbl@limburg.bevolg ons op Facebook

Educatief pakket

De tentoonstelling Limburg onder indruk van De Groote Oorlogtoontheelwatmerkwaardige,unie-kedocumentenenbeeldendieindeerfgoedcollectiesvandeProvincialeBibliotheekLimburgbewaardwor-den.Ininteractiemetnieuwemediaworden dit ook digital stories.Wescherpen de media- en beeldgelet-terdheid van jongeren aan doorhen in kleine groepjes aan de slagte laten gaan met mediawijze ver-werkingsopdrachtenopdeiPad.Zemakenfoto's,scannencodesenont-werpen hun eigen filmtrailer bijeenverhaaldatzichafspeelttijdensWOI. We nemen ook een kijkjebuitendedeurenonderzoekenhetoorlogsverhaalvanhetKolonelDusartplein!

Meer info bijpbl.educatie@limburg.be 011 29 59 00

De Eerste Wereldoorlog slaat,zoals overal, ook in de provincieLimburgdiepewonden.DeDuitseinvalendevierjaarlangebezettingberoerendeinwonersdiepenlateneenonuitwisbareindrukna.TijdensdeoorlogleggendeLimburgersvelegebeurtenissenvast,zowelinschriftals in beeld. Na het terugtrekkenvan de Duitsers huldigt Limburghaarsoldaten,herdenkthaardodenen tekent haar herinneringen op.We vinden hiervan vele tekst- enbeelddocumententerug. Deze tentoonstelling toont demeest gedenkwaardige stukkendie in de erfgoedcollecties van deProvinciale Bibliotheek Limburgbewaard worden. Ze dateren vantijdensofkortnadeEersteWereld-oorlogenlatenzienhoedeLimbur-gers,vaakophuneigenmanier,dezewereldbrand beleefden en verwerkthebben.

Provinciale Bibliotheek Limburg van maandag 6 oktober 2014 tot en met zondag 26 april 2015

Tentoonstelling

BEWOGENLimburg onder indruk van De Groote Oorlog

Plattegrond

Inkom

1

13

2

31111

9

8

4

56

7

1212

1010

Op4augustus1914vallenDuit-se legersBelgiëbinnen.HoeweldefortenvanLuiklangerdanverwachtstand houden trekt het BelgischeveldlegerzichterugopdeGetestel-ling. Op de uiterste linkervleugelbevindt zich de afgeslankte cava-leriedivisie van luitenant-generaalLéonDeWitte.Dezewordtop12

Vaderlandsliefde op tekeningen

DE SLAG DER ZILVEREN HELMEN IN HALEN

augustusinHalenaangevallendoortwee Duitse cavaleriedivisies onderleidingvangeneraalGeorgvonderMarwitz.DeBelgischepaardrijdershebben ophet laatste ogenblik hetbevel gekregen te voet te strijden.Dezetactiekwerkt:deBelgenslaanacht (!) opeenvolgende stormlopenvandeDuitse ruitersafenwinnen

LinksHet 1ste bataljon van de karabiniers-wielrijders vangt de stormaanval van het 18de regiment Mecklemburgse dragonders op.

BovenHet 4de en 5de regiment lansiers nemen de storm-aanval van het 9de regiment ulanen en het 2de regiment kurassiers onder vuur.

uiteindelijkhetgevecht.Deinextre-mistoegesnelde4degemengdeBri-gadeheeftookhaaraandeelindezeoverwinning. Nadeoorlog,indepatriottischesfeer van die tijd, krijgt dit treffeneen grote faam: de Belgen hebbenhierzowaarzondergeallieerdehulpeen overwinning behaald op dekeurtroepen van het Duitse leger!Terloopsbewijzenzeookdatruite-rijaanvallen voorgoed tothet verle-denbehoren. Kunstenaar James Thiriar uitBrusselmaakttussen1960en1965een reeks tekeningen van de ver-schillende fasen van dit gevecht.Opdrachtgever is Jozef Stroobants,deconservatorvanhetHalensemu-seumdatgewijdisaandezeveldslag.

Thiriars talent om de kleurrijkeuniformenuit tebeelden enbewe-ging in de gevechtshandelingen tebrengen draagt bij tot de aantrek-kingskrachtvandetekeningen.Bo-vendien geven zijn uitvergrotingenvan de Duitse stormaanvallen hetgevecht de omvang en het epischekarakter van een Napoleontischeveldslag.

1

2

De Duitse ruiters lieten na destrijdheelwathelmenmetblinkendmetaalbeslagachterophetslagveld.August Cuppens, pastoor van debuurgemeente Loksbergen, schrijftnogdatzelfde jaar eengedichtoverdezeveldslag.Naaranalogiemetde‘Slag der Gulden Sporen’ spreektCuppens in zijn gedicht over de‘SlagderZilverenHelmen’. Deze benaming geeft het ge-vecht een mythische weerklank engaatsneleeneigenlevenleiden.Hetgedichtwordtnadeoorlogherhaal-delijk gedrukt en op ruime schaalverspreid, zowel in een dure als ineen goedkope uitgave. Het speelteen belangrijke rol bij de herden-kingenvande slag,dievanaf1919gehouden worden. In 1924 komtkoning Albert I het nationale ge-denktekenvandeSlagderZilverenHelmeninhuldigeninHalen.

Vaderlandsliefde in poëziebundels en muziekpartituren

DE SLAG DER ZILVEREN HELMEN IN HALEN

Hierdoor stijgt het gedicht inaanzien:CuppensbreidthetuittoteendriedeligecantatedieopmuziekwordtgezetdoorEdwardVerreydt.Eengrootkoorvoertdecantateuitop de markt van Halen die zwartzietvanhetvolk.

Rechts bovenHet Belgisch militair kerkhof in Velpen bij Halen in de jaren 1920.

Rechts onderUittreksel uit: August Cuppens en Edward Verreydt, Cantate ter gelegenheid van den tienden verjaardag van den “Slag bij Haelen” voor soli, koren en orkest. 1914-1924. Antwerpen-Brussel-Genk [1924].

3

De Duitsers houden de Belgi-sche krijgsgevangenen gedurendede oorlog vast in Duitse kampen.SoltaubijHannover ishetgrootstekrijgsgevangenenkampenteltmeerdan 60.000 gevangenen, hoofdza-kelijk Fransen, Russen en Belgen.Eenvande11.373BelgenisNeer-peltenaarArmandBalis.Deze kor-poraal van het 13de linieregimentwasgevangengenomentoendestadNamen en haar forten zich op 24augustus 1914 overgaven. De eer-ste kaart die hij naar huis schrijftis afgestempeld op 22 september1914.Wekelijksstuurthijeenkaartnaar zijn vrouw LeocadiaVerspeeken zijn dochtertjes Rica enMaria,respectievelijk zes en vier jaar oud.Op12december1914isechternogmaaréénhiervanaangekomen…

Groeten en heimwee op briefkaarten en foto’s

IN DUITSE KRIJGSGEVANGENEN-

KAMPEN GelukkigheeftArmandvanzijnvrouwwelalzeskaartjeseneenbriefontvangen, evenals drie geldstor-tingen en enkelepakjesmetklerenenvoedsel.Hijblijft aldie tijdge-zond,maarklaagtoverdevervelingenvindttroostinhetgebed.Inelkschrijven dat hij stuurt vraagt hijnaarnieuwsoverdefamilieendruktdehoopuitomspoedigmetzijnge-zinherenigdteworden.Devolgendejarenmoethijwerkenopeenhoeve.Hij stuurt nog enkele portretfoto’snaarhuisenontvangterookenkelevanzijnvrouwenkinderen.

RechtsLeocadie Verspeek met haar dochtertjes Rica en Maria. Rechtsboven een gemonteerde foto van haar man in krijgsgevangenschap (maart 1916).

4

Op 4 augustus 1914 vallen deDuitselegersBelgiëbinnenendrij-venhetBelgischelegervoorzichuittotaanderivierdeIJzer.Tussen27oktober en 2 november zetten deBelgen de riviervlakte onder waterenhoudenerstand.Zegravenzichinenblijventerplekketotdatdege-allieerdenop26september1918heteindoffensiefinzetten.DevierjarenindeloopgravenaanhetIJzerfronteiseneenzwaretolvandesoldaten.Velen getuigen hiervan in brieven,dagboekenenfoto’s.

Grimmige verslaggeving op foto’s

AAN HET IJZERFRONT

ZoookLimburger JacquesVanBaelen.Hijisgriffierbijhetkrijgs-auditoraatvande6delegerdivisieenis in 1915 gelegerd inAlveringem.Hij maakt foto’s van de plaatsendiehijbezoektenbeschrijftwathijmeemaakt.Daarnaastkrijgthijookfoto’s van andere fotografen. Hijplaktze-nogtijdensdeoorlogsjaren- in vijf fotoalbums en vult ze aanmet korte toelichtingen. De foto’stonen verwoeste steden en dorpen,het dagelijkse leven in de loopgra-venenbijzonderegebeurtenissenalsbezoekenvanbelangrijkegezagsdra-gers, begrafenisplechtigheden vangesneuveldemilitairen,…

BovenPostduiven worden in de voorste loopgraven gebruikt om berichten te versturen (1915-1916).

OnderUitreiking van decoraties (mogelijk 1915-1916).

5

HetbezetteBelgiëkamptalsnelmet het probleem van de voedsel-bevoorrading.VanuitBrusselwordteenNationaal Hulp- en Voedingsko-miteit opgericht dat met toestem-mingvandeDuitsersdeburgerbe-volking bevoorraadt. Dat comitérichteennetwerkopdatvollediglosstaatvandeoverheidenzelfstandigwerktmetprovinciale,regionaleengemeentelijke afdelingen.DeCom-mission for Relief in Belgium,ondertoezichtvandeVerenigdeStatenenlater vanNederland en Spanje, le-verthetvoedselendegoederen. DeLimburgseafdelingstaatbe-kendonderzijnFransetitel:Comité Provincial de Secours et d’Alimentation du Limbourg (CPSAL). Ze bevoor-raadt alle regionale afdelingen, dieop hun beurt instaan voor alle ge-meentelijkeafdelingenvanhunge-bied.

Fiere inzet op foto’s

BEVOORRADING VAN VOEDSEL EN GOEDEREN

IN LIMBURG Degoederenenhetvoedselko-men met binnenschepen via Ant-werpen naar Leopoldsburg, Bree,Overpelt, Eisden of Maastricht enwordenvandaarmettramsnaarderegionalemagazijnen envervolgensmet wagens naar de gemeentelijkemagazijnen vervoerd.Daarwordenzeaandeplaatselijkebevolkingver-kochtofuitgedeeld. Naafloopvandeoorlogwordenerfoto’sgemaaktvandebureausenmagazijneninHasselt.Hieroppose-rendemedewerkersmetduidelijketrots.Zehebbennamelijkheelwatinspanningen geleverd voor hunland.

LinksAlgemeen beeld van het Hasselts magazijn.

Volgende bladzijdeSchoenmakerswerkplaats van het Hasselts magazijn.

6

Hetgemeentelijkhulp- envoe-dingscomitéverdeelthetvoedselende goederen onder de plaatselijkebevolking.Dat vereist eenhele ad-ministratie,waarbijdeverdelingvangoederenenvoedselboekhoudkun-digstriktgescheidenwordt. Het comité maakt een onder-scheid tussen ‘geheel ondersteundegezinnen’, ‘gedeeltelijk ondersteun-de gezinnen’ en ‘niet-ondersteundegezinnen’. De eerste groep genietkostelozeondersteuning.Detweedeontvangteenbeperktpakketlevens-middelendatkanwordenaangevulddoormiddelvaneenkoopkaart.Delaatste groep heeft enkel recht opeenkoopkaart enkrijgt geengratissteun.Iedereenkrijgthetzelfderant-soen,hetenigeverschilisdatdeeneburger ervoor moet betalen en deanderemaargedeeltelijkofniet. Vanaf1916gaateensteedsgro-terdeelvandebevolkingaanschui-ven voor de volkssoep. Bijzondereaandachtgaatnaardeschoolkinde-rendieschoolmaaltijdenkrijgen. Dewerkingvandezecomitésbe-hoedtBelgiëtijdensdewereldoorlogvoor een algemene hongersnood.De dankbaarheid hiervoor is danookzeergrootenvooraldeVerenig-deStatenkrijgentalvandankbetui-gingen.

Dankbaarheid op foto’s

DE VOEDSELVERDELING IN DE LIMBURGSE GEMEENTEN

BovenDe klas van meester Joseph Vranken van het lager onderwijs te Beringen betuigt in 1916 haar dank aan de Verenigde Staten.

7

Het Comité Provincial de Se-cours et d’Alimentation du Limbourg (CPSAL) bestaat uit welstellendemannen van aanzien: burgemees-ters, parlementsleden, hogere amb-tenaren, rechters, ingenieurs... Zevertegenwoordigen de regionale engemeentelijkeafdelingenenzijnuitallehoekenvandeprovincieafkom-stig.Zezettenzichinvoorhetalge-meenwelzijn en oefenen hun taakonbezoldigduit. Na afloop van de oorlog, wel-licht in1919,krijgende ledenvanhet comité bij wijze van dank eenmooi lederen albummet karikatu-ren van iedereendie op éénof an-dere wijze bij de werking van het

Dankbaarheid en humor op aquarellen

HET LIMBURGSE PROVINCIALE HULP- EN

VOEDINGSKOMITEITprovinciaal comité betrokken was.Hetalbumtelt85karikaturenmetintotaal102uitgebeeldepersonen. Dehumor is goedmoedig en ismeestal een toespeling op het be-roep of de vrijetijdsbesteding vande geportretteerde. Een aantal ka-rikaturenbevatookdenaamendefunctiebinnenhetCPSAL,waarbijhet letterwoord een alternatieve,humoristische verklaring krijgt.De karikaturen zijn aquarellen vande hand van deBrugse kunstenaarEdwardJonckheere.

RechtsLouis Ooms uit Tessenderlo, burgemeester, volksvertegenwoordiger en ondervoorzitter van het CPSAL.

8

Nadeoorloguitdebevolkinghaardankbaarheidenbewonderingvoordeteruggekeerdesoldaten.Ookhaarverdrietoverdegesneu-veldenkrijgtzijnplaats.Mettertijdneemtheteerbetoonvastevormenaanmetdeoprichtingvanoorlogs-monumenten,dejaarlijkseher-denkingvandewapenstilstand,deuitreikingvanmedailles,kostbareplaatwerken... In1920verschijntOnze helden gestorven voor het vaderlandvanRenéLyrinhetFrans,tweejaarla-terkomtdeNederlandstaligeversieuit.Ditluxueuzehuldeboekvoordegesneuveldesoldatenistegelij-kertijdeendegelijkoverzichtswerkvandeoorlog.VolgensdeuitgevernoemtkoningAlbertIheteen‘nationaalrelikwieschrijn’.

Eerbetoon in plaatwerken

GESNEUVELDEN EN OUD-STRIJDERS

Deoud-strijdersdieminstenstwaalfmaandenrechtstreekstegen-overdevijandgestaanhebbenkrij-genin1932rechtopeenvuurkaart,eenrodemilitaireidentiteitskaart.Vanaf1933geefthetUitgevershuisJ.Rozezinzevenopeenvolgende,maartelkensverschillendeeditieshetGuldenboek der vuurkaartuit.Dezeluxueuzeuitgavengeveneenkorthistorischoverzichtvandeoorlogenvermeldenperregimentdenamenenonderscheidingenvandesoldatendieeenvuurkaartontvangenhebben.

Rechts bovenDe vuurkaart van Hasselaar L.-Armand Driesmans.

Rechts onderKleurenbladzijde met portretfoto van L.-Armand Driesmans in zijn gepersonaliseerd exemplaar van het Guldenboek der vuurkaart.

9

Zowelsoldatenalsgewonebur-gerswordenzichsnelbewustvandeuitzonderlijkheid van de gebeurte-nissen die zemeemaken.Heel watLimburgersmakentijdensdeEersteWereldoorlog aantekeningen overhun lotgevallen. Dezemensen zijnvoldoende geschoold maar jagengeen literaire carrière na. Sommi-gengevendezedagboekenlateruit,meestal in een herwerkte en auto-biografischevorm.Dezegeschriftenzijnzonderveelliterairepretentieenzijnvooraldocumentairvanaard.

Demeestedagboekschrijversbe-perkenzichtothetzorgvuldigbewa-renvanhunaantekeningenenlatenzenaaanhunkinderen.Vooralvan-af de jaren 1980 krijgen geschied-en heemkundigen belangstellingvoor deze geschriften en geven zedie uit als boek of als tijdschriftar-tikel. Deze uitgaven trachten hetoorspronkelijkedagboekzogetrouwmogelijkweertegevenzonderher-werking.

Gedenkwaardigheden in dagboeken en autobiografieën

PERSOONLIJKE BELEVENISSEN

RechtsBoek van Jef Peeters over zijn vlucht naar Neder-land toen hij in september 1917 dreigde opgepakt te worden door de Duitsers.

10

Eenverderestapindezeverwer-king van persoonlijke ervaringenis ze neerschrijven in een literairevorm. Soldaten en burgers die let-terkundige ervaringhebben vindenook indeEersteWereldoorlog eenbron van inspiratie. In het buiten-land vinden we heel wat literairhoogstaande romans uit deze peri-ode.NietzoinVlaanderen,waardebevolkingmindergeschooldis.

DatgeldtdestemeervoorLim-burg, dat nog sterk agrarisch is enniet over een grote stad beschikt.Veel auteurs van oorlogsliteratuurzijn hier niet, maar gelukkig heb-ben hun romanswel een blijvendehistorische waarde. De schrijversdieerzijn,komenniettoevalliguitdemaatschappelijke bovenlaag.Deminderbroeder Hilarion Thans iséén van hen. Sommigen, zoals deadellijke kasteelbewoner GeorgesVirrès, schrijven zelfs enkel in hetFrans.

Literaire verwoording in romans, poëziebundels en toneelscripts

PERSOONLIJKE BELEVENISSEN

RechtsPasseurs d’hommes van Martial Lekeux gebaseerd op aantekeningen van de Halenaar Raoul Jacobs.

De Eerste Wereldoorlog grijptzeerdiepinopdeBelgischesamen-leving.Erontstaatdedringendebe-hoefteomgebeurtenissenopeenrijtezetten,teverklarenenindeherin-neringvastteleggen. Van 1926 tot 1928 verschijnthetvierdeligewerkLa Belgique et la guerre,eenfraaiuitgegeventijdsdo-cument dat een totaalbeeld van deoorlogsjarenbrengt.HetwilaandeenekanthetlegerenderegeringinLeHavreenaandeanderekantdegezaghebbers en de bevolking vanhet bezette België duidelijkmakenwelkeofferswederzijdsgebrachtzijnomhetlandteredden. In 1928 brengt de historicusHenriPirennemetLa Belgique et la guerre mondiale eennog steeds on-overtroffensynthesevandeoorlogs-jaren.Dezewordtlatermettalrijkeafbeeldingen herdrukt als laatste

deelvanzijnHistoire de Belgique. Ten slotte zijn er ook nog deRapports et documents d’enquêtevande ‘Commissie vanonderzoekoverde inbreuken op de regelen vanhet volkenrecht en vande oorlogs-wetten’.Zij geven een uitvoerig enwaarheidsgetrouw verslag van alleDuitseoorlogsmisdadenbegaantij-dens de EersteWereldoorlog. OokdeoorlogsmisdadenbegaaninLim-burg tijdens de maanden augustusenseptember1914zijnhierinterugtevinden.

Reflectie in geschiedeniswerken

VRAGEN OVER HET HOE EN WAAROM

11

Volgende pagina’sUittreksel uit de geschiedenis van de Eerste Wereldoorlog door Henri Pirenne in zijn Histoire de Belgique des origines à nos jours.

11

De EersteWereldoorlog brengteen lawine van gebeurtenissenmetzich mee die het dagelijks levengrondigverstoort.Velevandezege-beurtenissen laten sporen achter indocumentendie inde loopder tij-den hun eigenweg gaan.Vele vandergelijke documentenwerden on-dertussen vernietigd, gelukkig zijnsommige op één of andere, vaaktoevalligewijze,inonzeerfgoedcol-lectiesterechtgekomen. MooievoorbeeldenhiervanzijndeschatkistbonsuitgegevendoordestadHasselt in 1914 en 1915, eenfoto uit 1917 van een slachtoffervan de elektrische draadversperringaan de Nederlandse grens en eenliedbladuit1919methuldeaaneengefusilleerdspion.

Getuigenissen in losse documenten

KLEINE FEITEN VAN GROOT BELANG

12

De Duitsers verdelen het ver-overdeBelgiëintweedelen:eenmi-litairezoneaanhetfront,hetEtap-pengebiet, en een bezette zone, hetOkkupationsgebiet.Ditlaatste,waar-van ook Limburg deel uitmaakt,wordt bestuurd door zowel hetgouvernement-generaal,datdecen-tralemilitaireorganisatieis,alsdoordeZivilverwaltung,diehetdagelijksbestuur waarneemt. De provinciesstaan onder het gezag van eenmi-litair gouverneur en een voorzittervan de provincialeZivilverwaltung.De gemeenten behouden dan welhunbestuur,zezijntochonderwor-penaandearrondissementeleKreis-chefsenZivilkommissare. De Duitse besturen delen hunwetten, verordeningen en bekend-makingen mee in het Gesetz- und Verordnungsblatt für die okkupierten Gebiete Belgiens.Opprovinciaalvlakmakenzijgebruikvanhetbestaande

bestuurlijkmemoriaaldatnu indeeersteplaatsVerwaltungsblatt für die Provinz Limburg heet.Hierinwor-den alle nationale en provincialebeschikkingen meegedeeld aan degemeentebesturen,dieophunbeurtvooralgebruikmakenvanaanplak-brieven om de bevolking op dehoogtetebrengen. Wathetalgemenenieuwsbetreft:alleLimburgsekrantenhebbenhunwerkingstilgelegdbijhetuitbrekenvan de oorlog. De Duitse bezetterrichtdaarom,metdehulpvanLim-burgse activisten, zelf eenkrant opdie verschijnt vanaf 5maart 1916.Die De Bode van Limburg wordtvanzelfsprekendgecensureerd.Indeloopvan1917 stijgtdeoplagevan6 000 tot 11 000 exemplaren.Dekrantverschijnthetlaatstop24no-vember1918.

Beschikkingen en bekendmakingen in periodieken

ONDER DUITS BESTUUR

13

Deze paginaLiedblad met huldezang aan Hendrik Verdonck, gefusilleerd op 12 augustus 1916.

13

In2013werdhetdocumentairereisprogrammaTen Oorlogachtwe-ken lang uitgezonden op één. Pro-grammamakers Arnout Hauben,JonasVanThielenenMikhaelCopsmaakteneenavontuurlijkereislangsde Europese frontlijn van de Eer-ste Wereldoorlog. Deze voettochtbracht hen door Frankrijk, Italië,Slovenië,Albanië,Macedonië,Grie-kenlandenTurkije. Onderweg komt de plaatselijkebevolking aan het woord en wor-den heel wat verhalen opgetekend.Ze plaatsen herdenkingspaaltjes opdeplekwaarzichverhalenvanver-pleegsters, ambulanciers enverslag-gevers afgespeeld hebben.Op dezemanierbrengendepaaltjesdeoude–veelalonzichtbare– frontlijnop-nieuwtotleven. Het programma Ten Oorlogwerd zeer goed onthaald, zowel inVlaanderen als in het buitenland.

Tentoonstelling

TEN OORLOG

Een reis langs het front van de Eerste Wereldoorlog

Hetheeftheelwatbelangrijketele-visieprijzen ontvangen en werd in2013 verkozen tot beste Europesetelevisieformat. Bijeenbezoekaandezetentoon-stellingga jemetArnout, Jonas enMik mee op reis. Kaarten, uniekefoto’senvoorwerpen,informatiepa-nelenenbeeldmateriaaluitdereeksvertellen het verhaal van zowel defrontlijnalsvandereiszelf. Deze tentoonstelling werd, tij-denszijneersteopstellinginhetIn Flanders Fields museum in Ieper,door meer dan 135.000 bezoekersbezocht.Inhetnajaarvan2014dusookgratistebezoekenindeProvin-cialeBibliotheekLimburg.

Van 11 oktober tot en met 31 december 2014Provinciale BibliotheekLimburg

MetTen Oorlog – evenveel do-cumentaireals roadmovieoverdrievriendenopreis–zetteéénin2013hettv-offensiefronddeherdenkingvanWOIin.Hetavontuurlijkereis-programmavoerdeArnoutHauben,JonasVanThielenenMikhaelCopste voet langs de Europese frontlijnvandeEersteWereldoorlog.TussenNieuwpoortenGallipoli registreer-den Arnout en zijn kompanen demeest verrassende, ontroerende enbeklijvendeverhalenvanvroegerennu. Arnout Hauben komt verslaguitbrengen over de reis langs deoude frontlijn, hetmakenvanhetprogrammaendemanierwaarophijde vele verhalen die hij onderwegopgetekend heeft verwerkte in hettelevisieprogramma.

25 oktober 2014 om 14 uurProvinciale Bibliotheek Limburg

PraktischDe lezing is gratis.Je plekje reserveren is verplicht via pbllezingen@limburg.be, 011 29 59 50 of aan het onthaal in de Provinciale Bibliotheek Limburg.Vermeld bij je reservatie je voor-naam, naam, lidkaartnummer, e-mailadres of telefoonnummer en met hoeveel personen je komt.

Lezing

LUISTER-VINKEN

MET ARNOUT HAUBEN

Vanafhetbeginvandeoorlogisereendrukgrensverkeertussenhetbezette België en het neutrale Ne-derland.OmdatdeDuitsebezetterdatverkeerwilcontroleren,sluithijdegrensafdoor in1915-1916eenelektrische draadversperring aan teleggen. Deze driedubbele versper-ring, waarvan de middelste draadonder een spanning van 2000 voltstaat,reiktvanKnokketotVaalsenisongeveer316kmlang.Zewordtdag en nacht bewaakt en slechtsop een zeventigtal plaatsen zijn erstreng bewaakte doorgangspoorten.Ondanksdeze ‘dodendraad’blijvenduizenden oorlogsvrijwilligers, spi-onnen, mensen- en brievensmok-kelaars,gewonesmokkelaarsenzelfsDuitse deserteurs de grens overste-ken.Dat is een gevaarvolle onder-nemingenongeveereenduizendtalmensen vindtdedood,hetzij doorelektrocutie, hetzij door de kogelsvan de grenswachters. ‘DenDood-endraad’maaktezoindriejaartijdmeer slachtoffers dan de Berlijnsemuurinveertigjaartijd.

DezetentoonstellingDen Dood-endraadiseeninitiatiefvanProvin-cieLimburgenkadertinhetprojectLimburg 1914-1918. Kleine verhalen in een Groote Oorlog. De tentoon-stellingspanelen geven een levendigbeeldvandegevolgenvanzulkeengigantische elektrische versperring.Hoezagdieversperringeruit?Waarliepzejuist?Hoekondenspionnen,smokkelaars en oorlogsvrijwilligerstóchdiedraadpasseren?Enwiewa-rendeveleslachtoffersdiegeëlektro-cuteerdwerdendoorde2000volt?Enhoekanhet toch,datookvan-daagnogmurenwordenopgetrok-keninoorlogsgebied?

Van 19 januari tot en met 18 april 2015Provinciale Bibliotheek Limburg

Tentoonstelling

DEN DOODEN-

DRAAD

Colofon

De deputatie van de provincie Limburg: Herman Reynders, gouverneur-voorzitterMarc Vandeput, Ludwig Vandenhove, lgor Philtjens, Frank Smeets, Jean-Paul Peuskens, lnge Moors, gedeputeerdenRenata Camps, provinciegriffìer Tekst: Karel VerhelstEindredactie: Renate MaesGrafische vormgeving: Stijn Segers (Werkmannen)Fotografie: Provinciale Bibliotheek Limburg

Drukwerk: PaesenOplage: 5 000Wettelijk depotnummer: D/2014/5857/089

Verantwoordelijke uitgever:Martine Balcer, Martelarenlaan 17, 3500 Hasselt

Websites: www.limburg.be/pbl www.limburg1914-1918.be

De Groote Oorlog, die verre vreemde eerste wereldoorlog uit ons directe verleden ligt tegenwoordig op ieders lippen. Vraag jij je ook af wat 14-18 betekende voor jouw (over)grootouders? Zouden die vier tragische jaren ook in onze provincie onherstelbare wonden geslagen hebben? De Duitse inval en de jarenlange bezetting laten, ook bij de Limburgers, zeker en vast diepe sporen en een onuitwisbare indruk na. De Provinciale Bibliotheek Limburg blikt samen met jou terug naar hoe Limburg deze tragedie verwerkte.