Het OS SpiekbriefjeEen mogelijk antwoord op de 25 meest gehoorde misvattingen

Auteurs: Rob Wildschut en Tabitha GerretsNovember 2011

AchtergrondDit document is tot stand gekomen na een uitgebreide analyse van de meest gehoorde opvattingen van Nederlandse burgers die actief zijn op digitale fora van een aantal gerenommeerde media. Het onderzoek heeft plaatsgevonden van maart tot en met augustus 2011. Media die zijn onderzocht zijn o.a.: Trouw, Volkskrant, NRC Handelsblad, NRC-Next, AD, Telegraaf, Nu.nl, Geenstijl. Bijgedragen aan dit onderzoek hebben: Rob Wildschut, Tabitha Gerrets, Marleen Knijff en Eva van der Sleen.

Het document is ingedeeld in 5 hoofdcategorieën: 1. Eigen volk eerst2. Het is hun eigen schuld/verantwoordelijkheid3. Hulp oke, maar niet via ngo’s4. Het werkt toch niet5. Meer kwaad dan goed

Categorie 1: Eigen volk eerstStelling Tegenargument

1.1 We zitten midden in een recessie, laten we eerst onze eigen armoede/problemen eens oplossen

De situatie in ons land is niet los te zien van de situatie elders. Volgens een artikel in de Telegraaf (Ruud Koornstra, 9-7-2011) is: “[…] de 40 miljard euro die wereldwijd aan ontwikkelingssamenwerking wordt gegeven, maar een heel klein deel [...] van de 400 miljard euro die de andere kant op stroomt via bijvoorbeeld rentebetalingen en andere onrechtvaardige [...] mechanismen in de wereldeconomie die door de Wereldbank en het IMF worden afgedwongen.” Zo bezien zouden we er zelfs baat bij hebben dat het juist in het Zuiden beter gaat.

1.2 Nederland geeft veel meer uit aan ontwikkelingshulp dan andere landen, dus dit kan best een tandje terug

Zowel in absolute zin, als in relatieve zin (gerelateerd aan het Bruto Nationaal Inkomen) moet Nederland nogal wat landen voor zich laten: op een totaal van 23 donorlanden komt Nederland respectievelijk op een zevende en een vijfde plaats.(OECD, gegevens van 2009, meest recent, maar dus vóór de huidige bezuinigingen).

1

Daarnaast zit 3 miljard van de in totaal 4,4 miljard euro voor ontwikkelingssamenwerking (2011) vast in internationale verdragen met o.a. de EU en de VN. Deze afspraken niet nakomen leidt tot internationaal gezichtsverlies, wat de Nederlandse handelspositie in de wereld niet per definitie veel goed zal doen.

Categorie 2: Het is hun eigen schuld/verantwoordelijkheid

2.1 Ontwikkelingshulp doet wat de overheid verzuimt te doen in ontwikkelingslanden

Ontwikkelingsorganisaties en multilaterale organisaties vullen aan wat overheden door hun beperkte middelen niet kunnen uitvoeren, waarbij de keuzes door de nationale overheden gemaakt worden. D.w.z. dat wanneer die overheden voldoende expertise en (belasting-)inkomsten zouden hebben ze net zo functioneren als onze overheden.

Veel OS projecten en programma’s zijn daarom gericht op het bevorderen van goed bestuur.

2.2 Laat de rijken daar geld inzamelen

Dat wordt ook gedaan. Juist in ontwikkelingslanden is het ondersteunen van (armere) familieleden veelal een erezaak. En Moslims bijv. geven vanuit hun geloofsovertuiging een deel van hun inkomen/voedsel aan armen.

En armoede is geen probleem dat lokaal opgelost kan worden. Het is een mondiaal probleem dat alleen met mondiale samenwerking bestreden kan worden.

2.3 Hulp komt bij de verkeerde partijen terecht, zoals Somalische extremisten

Klopt ten dele, maar dit geldt alleen in conflictgebieden zoals Somalië en dan vooral voor accute noodhulp, en NIET voor structurele ontwikkelingssamenwerking.

Helaas is Somalië in handen van de radicale Al-Sjabaab. Niet alleen houden zij de onderontwikkeling van het land in stand, mogelijk vergrijpt Al-Sjabaab zich ook aan de noodhulp. De miljoenen hongerigen zijn slachtoffer van de moslimextremisten, van de droogte en de rampzalige geschiedenis van hun land.Maar dat wil niet zeggen dat je je handen dan maar van dergelijk leed moet aftrekken.

In een dergelijke situatie is noodzakelijk om naast het bieden van noodhulp ook democratiseringsprocessen te ondersteunen. Dit is een belangrijk onderdeel van structurele ontwikkelingssamenwerking zoals geboden door een aantal

2

Nederlandse ngo’s. Maw: naast het uitdelen van de “vis” ook de “hengel” meegeven.

2.4 Mensen in ontwikkelingslanden moeten harder gaan werken

Er wordt al hard gewerkt, zelfs harder dan in Nederland! In Sub Sahara Afrika nam in 2010 80% van de mannen en 62% van de vrouwen deel aan de arbeidsmarkt, in het Westen is dat resp. 69 en 53% (UN: The world’s women 2010). Daarnaast bedraagt de economische groei in Sub Sahara Afrika op dit moment gemiddeld 7%. Dat is 2 keer zoveel als in Nederland (2011).

2.5 Hulp geven heeft helemaal geen zin zolang mensen in ontwikkelingslanden veel teveel kinderen krijgen.

Juist daarom is ontwikkelingssamenwerking belangrijk bij dit thema. Veel westerse ngos werken samen met lokale organisaties om seksuele voorlichting te geven. Ook is aangetoond dat er een verband is tussen basisonderwijs (voor meisjes) en geboortebeperking. Zie bijvoorbeeld: http://www.eubios.info/EJ124/ej124i.htm

Categorie 3: Hulp oké, maar niet via ngo’s

3.1 Er blijft teveel geld aan de strijkstok hangen.

(Vooral de grote) ngo's steken het geld toch vooral in eigen zak.

Directeuren van ngo’s verdienen veel te veel

Laten we beginnen te zeggen dat wij ook voor transparantie zijn, en het beperken van de overhead kosten.

Waar hebben we het eigenlijk over als we van de strijkstok spreken? Dit zijn alle kosten die niet bij de uiteindelijke doelgroep terecht komen.

Een organisatie maakt kosten om te kunnen opereren. Zoals iedere organisatie hebben ook ontwikkelingsorganisaties werkkapitaal nodig: kosten voor personeel, communicatie, huisvesting, infrastructuur, verzekeringen, reiskosten, (en ironisch genoeg in steeds hogere mate) fondsenwerving, etc. Deze staan in detail in de jaarverslagen.

Als een organisatie een CBF keurmerk heeft dan zit er een beperking aan het percentage overhead dat een organisatie mag hebben. 25% van de donaties mag besteed worden aan communicatie en fondsenwerving.

W.b. (directeurs)salarissen:Zoals in elke sector, zijn salarissen afhankelijk van de verantwoordelijkheden van de betreffende mensen, die weer samenhangen met de omvang en omzet van de organisatie.Als je effectief wilt werken, heb je goede mensen nodig. Ondanks dat de salarissen in het algemeen lager liggen dan in het bedrijfsleven kiezen mensen toch voor dit werk.

3

Als we het hebben over de Nederlandse OS organisaties, dan zijn de uitgaven en salarissen te vinden in de jaarverslagen van die organisaties. Wie de moeite neemt om die jaarverslagen in te zien, zal constateren dat ze niet in ongunstige zin (meestal wel in gunstige zin) afwijken van vergelijkbare (met ‘onze’ belastingcentjes gefinancierde) organisaties in de dienstensector (zoals zorginstellingen, ziekenhuizen, overheidsdiensten, vervoersinstellingen) met vergelijkbare budgetten, personeelsomvang, of verantwoordelijkheden. Ter vergelijking: de bestuursvoorzitter van de GGZ Eindhoven (2300 werknemers en jaarbudget van 157 miljoen Euro) heeft een jaarsalaris van Euro 188.000,- (Trouw 19-10 2011), terwijl de directeuren van de grotere OS organisaties volgens hun jaarverslagen (bruto) salarissen van tussen de 90.000 en 120.000 Euro ontvangen. Ruim onder de DG-norm (bruto jaarsalaris mag niet hoger zijn dan dat van Directeur Generaal van ministeries:124.073 euro).

Overigens, in de private sector is er uberhaupt geen controle op salarissen. Meerdere banken (ING, ABN Amro&Fortis, AEGON, SNS) zijn in 2010-2011 overeind gehouden met belastinggeld, maar de directeurs daar verdienen een veelvoud van directeurs van ngo’s. En welke maatschappelijke functie vervullen zij dat zij dat verdienen?

3.2 Ontwikkelingssamenwerking is een hulpindustrie die als enige doel heeft zichzelf in stand te houden

Wat is eigenlijk een ‘hulpindustrie’? Om e.e.a. in het juiste perspectief te plaatsen: als we het hier hebben over Nederlandse ontwikkelingsorganisaties, dan ontvangen die gezamenlijk zo’n 425 miljoen Euro per jaar van de overheid. En dat is 25 Euro per Nederlander per jaar, een kopje koffie per maand dus. Klein industrietje. En in tegenstelling tot welke andere ‘industrie’ dan ook, zijn met name deze organisaties impliciet, en per definitie, bezig zichzelf overbodig te maken.

3.3 Het steunen van particuliere initiatieven is veel effectiever en goedkoper

Particuliere initiatieven hebben ook overheadkosten, maar die zijn minder zichtbaar omdat het privégeld betreft, of omdat de activiteiten uitgevoerd worden door mensen die gebruik kunnen maken van bestaande structuren (bijv. geld of goederen meegeven aan een ontwikkelingswerker die toch ter plaatse moet zijn).

Daarnaast moet gekeken worden naar het resultaat van de actie: een lagere overhead heeft geen functie als het resultaat van de activiteit slecht is. De WRR (Minder pretentie, meer ambitie, p.257) schrijft het zo:”… Een deel van dit particulier initiatief wordt, heel Nederlands, indirect gesubsidieerd via de overheid, onder andere via grotere ngo’s…” en “… Het nieuwe particuliere initiatief kan dan ook het beste worden gezien als humanitaire hulp en niet als

4

ontwikkelingshulp. Veel fouten uit het verleden worden bovendien herhaald: projecten sluiten weinig aan bij de vraag in de landen zelf, er is vaak sprake van kleinerend paternalisme, er vindt nauwelijks overdracht plaats, en duurzaamheid is vaak ver te zoeken. Ook zijn ‘doe-het-zelvers’ zich er veelal slecht van bewust dat er andere actoren in het spel zijn, zoals (lokale) overheden. En als mensen beseffen dat hun hulp afhankelijkheid in de hand kan werken, weten ze niet precies hoe ze daar iets tegen kunnen doen.”

3.4 Er zijn teveel schandalen geweest bij ngo's, zoals bij SNV (projecten die niet bestonden na de tsunami)

Hulpgeld nav Tsunami & Haiti is nooit bij de mensen zelf terecht gekomen

Corruptie is onacceptabel. Gelukkig zijn hier ook consequenties aan verbonden: de directeur van SNV is opgestapt. Overigens is het zo dat juist de missers, door de OS sector zelf aan het licht gebracht worden (interne en externe inspecties). Het relatief hoge salaris van de SNV directeur werd door geen ander zo bekritiseerd als door (ex-) werknemers van SNV en andere ontwikkelingswerkers en medewerkers van OS organisaties.

Na natuurrampen is chaos de regel, hoe goed een land ook georganiseerd is. Orkaan Katrina in de VS, en de aardbeving in L’Aquila (Italië) laten na jaren nog steeds hun sporen na. En ook daar hadden de landen aanvankelijk externe hulp nodig om weer op de been te komen.

In deze gedachtengang lopen noodhulp en ontwikkelingssamenwerking door elkaar. Na een (natuur)ramp is onmiddellijk allerlei hulp nodig om mensenlevens te redden; denk aan de eerste basisbehoeften zoals schoon water, tenten, voedsel, sanitaire voorzieningen etc. Ook al lijkt dit misschien een simpele, logistieke operatie, ook hier kunnen inderdaad veel dingen misgaan. Het helpt dan als de hulporganisatie al langer in het gebied actief is en de lokale context kent (weet hoe dingen werken, bij wie ze moeten zijn, etc.).

Na de eerste noodhulpfase, en om grote schade bij volgende rampen te voorkomen, is veel verdergaande ontwikkeling nodig. Dit is tevens ook veel complexer en vergt diepgaande kennis van zaken, lange samenwerkingsrelaties, en tijd.

3.5 Ngo’s werken niet democratisch: leggen geen verantwoording af ten aanzien van de armen

Onzin. Nederlandse ngo’s werken samen met het lokale maatschappelijk middenveld, veelal bestaande uit organisaties en netwerken die gedragen worden door de lokale gemeenschap (de ‘armen’). Juist dankzij die sterke verankering in de gemeenschap kunnen ngo’s (vaak als enigen) hun activiteiten voortzetten in tijden van conflict/oorlog/onrust. Sinds meer dan een kwart eeuw worden ontwikkelingsprojecten opgezet op basis van de noden die de ‘armen’ zelf in kaart brengen.

5

Stellen dat de ‘armen’ monddood zijn en hun noden niet kenbaar kunnen maken getuigt van weinig respect voor de lokale bevolking en lokale organisaties en strookt niet met de feiten.

3.6 Veel ontwikkelingsprojecten mislukken en hier wordt nauwelijks over bericht

Op de website van het DAC Evaluation Resource Center van de OESO zijn duizenden evaluatierapporten te vinden van bilaterale en multilaterale donoren. Dat schrijft de Belgische wetenschapper Patrick Develtere in zijn boek ‘De vrije markt van ontwikkelingssamenwerking’. Uit evaluaties van deze evaluaties zou blijken dat meer dan 75% van de ontwikkelingsprojecten de vooropgestelde directe doelstellingen halen. Het slagingspercentage ligt vooral hoog bij projecten met tastbare en concrete doelen. Bron: http://www.uitgeverijwereldpodium.nu/bronnen-voorbij-de-borrelpraat/

Zet dit vervolgens eens naast de private sector, waar mislukkingen aan de orde van de dag zijn: ‘In 2009 gingen in Nederland 8012 bedrijven failliet, 88 procent meer dan het jaar ervoor.’ Bron: http://www.controllersmagazine.nl/themas/2996/surseance-en-faillissement/artikel/3656/de-9-belangrijkste-oorzaken-voor-faillissement.html

Zoals iedere organisatie zullen ook OS organisaties eerder berichten over hun successen dan over hun mislukkingen. Toch zijn mislukkingen zelfs inherent aan OS. De WRR (p.277): “…Dat er soms projecten en initiatieven mislukken, is bij nader inzien ook niet vreemd. In complexe situaties is handelen altijd een kwestie van uitproberen, van experimenteren. Dat er af en toe iets mislukt is dan ook niet erg, het is wel zaak om ervan te leren…”. Dat is de reden waarom alle OS organisaties steeds meer aandacht besteden aan het volgen en evalueren van hun activiteiten. Daarnaast wordt ook in de jaarverslagen steeds meer verslag gedaan van niet geslaagde activiteiten. Aardig in dit verband is de website van het Instituut voor Briljante Mislukkingen: http://www.briljantemislukkingen.nl/NL/mislukkingen/categorie/ontwikkelingssamenwerking/

3.7 Ngo's werken langs elkaar heen en werken nauwelijks samen. Ze willen allemaal hun eigen vlaggetje planten.

In het huidige subsidiestelsel werken de OS organisaties in allianties/coalities (bijvoorbeeld de IMPACT Alliance waar Oxfam Novib in zit), en hebben daarnaast afspraken gemaakt over interventiezones en –prioriteiten.

3.8 Ontwikkelingssamenwe Er werken zeker idealistische mensen in de sector, die om de één of

6

rking wordt vooral gedreven door medelijden en het willen sussen van het eigen schuldgevoel

andere reden gedreven zijn om veranderingen te ondersteunen. Maar ontwikkelingssamenwerking is ook een vak, waar mensen een opleiding voor hebben gedaan, en fulltime hun tijd aan besteden. Het klinkt wat onwaarschijnlijk om deze investering van energie aan een schuldgevoel toe te schrijven.

3.9 Ngo’s overdrijven de problemen. Er is helemaal geen hongersnood.

Het komt voor dat ngo’s een situatie ‘dramatiseren’; net als journalisten en de media in het algemeen mogelijk nieuws verdraaien/vergroten etc. Dit neemt niet weg dat er zeker problemen zijn (bij natuurrampen is dit objectief vast te stellen, bij een hongersnood is dit lastiger).

3.10 Meer samenwerking met bedrijven en het laten werken van marktmechanismen als vraag en aanbod

Niemand zal het belang van een gezonde lokale economie ontkennen en het Nederlandse bedrijfsleven kan in het buitenland zeker een rol spelen. Maar je moet wel kritisch blijven kijken wiens belangen er precies gediend worden.

Een simpel voorbeeld: In een dorp in Malawi probeert de lokale bevolking ism een lokale ngo de watervoorziening op duurzame wijze te verbeteren. Dit plan is ontstaan op initiatief van de lokale bewoners die dit aanmerkten als een van hun grootste behoeften op dit moment. In datzelfde dorp liep tevens een Palestijn rond die voor een firma uit Dubai werkte. Hij was bezig met het plaatsen van een gsm-mast in het dorp. De ‘vrije markt’ zorgde er voor dat iedereen kon beschikken over een gsm en een goede verbinding. Maar drinkbaar water? De markt had blijkbaar bepaald dat ze dat niet nodig hadden.

3.11 De ngo’s stellen de situatie en zeker de oplossing te simpel voor.

Dit is inderdaad helaas soms het geval. Veel donororganisaties hebben in het verleden in hun campagnes de ‘emotionele kaart gespeeld’ om te zorgen dat mensen geld gaven. Sommige instanties dragen daardoor het beeld uit dat geld geven rechtreeks tot ontwikkeling leidt. De praktijk is echter vaak veel ingewikkelder: politiek en macht spelen vaak een grote rol.

Categorie 4: Het werkt toch niet

4.1 Het wordt toch niets meer met Afrika.

Klopt niet. Afrika doet het steeds beter. Terwijl de westerse economieën kwakkelen, groeien de Afrikaanse met gemiddeld zeven procent. Zes van de tien economisch snelst groeiende landen ter wereld liggen in Afrika. En dat zijn landen die in de jaren ’90 nog leden onder burgeroorlogen en faillissement: Angola, Ethiopië, Mozambique, Nigeria, Tsjaad en Rwanda. De levensverwachting van Afrikanen stijgt, het onderwijs en de gezondheidszorg verbeteren en Afrika produceert meer voedsel

7

dan ooit. Is de 21e eeuw de eeuw van China, de 22e eeuw wordt de eeuw van Afrika. Lees verder…

4.2 We gaven zoveel hulp. En toch is er weer honger in Afrika.

Ja, helaas. En wie wel eens over de immense zandbak vloog die we de ‘Hoorn van Afrika’ noemen, weet dat het niet de laatste keer zal zijn. Het uiterste noordoosten van Afrika is erg heet, droog en onherbergzaam. De klimaatverandering maakt het er niet beter op. Maar er wonen wel vijftien miljoen mensen. En zolang in Somalië griezelige clubs als Al-Sjabaab de dienst uitmaken, zal de ellende nog wel een tijdje voortduren.Zoveel hulp geven we overigens niet aan Afrika. Terwijl de gemiddelde Irakees mag reken op 280 euro hulpgeld per jaar, en de gemiddelde Palestijn op 240 euro, moet de gemiddelde Afrikaan het doen met 20 euro per jaar. Dat is vijf cent per dag.

Zoveel hulp gaven we niet aan Afrika. De vermeende omvang van de OS steun is nogal betrekkelijk: UNDP, het VN ontwikkelingsprogramma, heeft berekend dat de subsidie per Europese koe ongeveer 110 maal zoveel is als de hulp per Afrikaan.[ UNDP, Human Development Report 2003, New York 2003, p. 153].

Naast het geven van hulp, doet Europa ook veel dingen die nadelig uitwerken voor de landen in Afrika. Zo zijn grote multinationals actief in de landen en veroorzaken zij, door bijvoorbeeld het opkopen van land en omzetten naar grootschalige plantages, mede de droogte en hongersnood. Zie bijvoorbeeld deze documentaire: http://beta.uitzendinggemist.nl/afleveringen/1113685

4.3 De effectiviteit van ontwikkelingssamenwerking is laag. Veel projecten falen en hebben zelfs nadelige gevolgen.

Volgens een studie van OESO documenten halen meer dan 75% van de ontwikkelingsprojecten de doelstellingen (Patrick Develtere 2008). Bovendien zijn veel OS resultaten gericht op de lange termijn, waardoor zelfs projecten die in eerste evaluaties niet meteen aan de verwachtingen voldoen, dat later soms wel doen.

4.4 Ik ben tegen ontwikkelingshulp, want het haalt niks uit

Ondanks het lage bedrag verricht ontwikkelingshulp wonderen, ook al gaat er vaak iets fout. Ontwikkelingshulp maakte in Azië de Groene Revolutie mogelijk, waardoor daar steeds minder hongersnoden voorkomen. Ontwikkelingshulp dringt de aidsepidemie in Afrika fors terug. Met ontwikkelingshulp konden landen als Korea, Japan en Taiwan uitgroeien tot economische tijgers. Mede dankzij ontwikkelingshulp gaat nu meer dan zeventig procent van alle Afrikaanse kinderen naar school en zijn ziektes als pokken en polio uitgeroeid. Ook

8

Nederland was in de naoorlogse jaren een ontwikkelingsland. Ook de Marshallhulp was ontwikkelingshulp.

Helaas zal nooit objectief aan te tonen zijn dat een land het beter doet met OS steun dan zonder, omdat er simpelweg geen vergelijking met/zonder mogelijk is. Wel is de laatste vijfentwintig jaar de levensverwachting in alle ontwikkelingslanden samen met tien jaar gestegen, en het percentage kinderen dat naar school gaat verdubbeld. Ook is de armoede in de wereld gehalveerd tot een kwart van de wereldbevolking. Het zou erg simplistisch zijn om een correlatie met OS steun daarbij te ontkennen.

Bij dit soort algemene opmerkingen kan maar het best verwezen worden naar Mirjam Vossen ‘Voor bij de borrelpraat’ (www.voorbijdeborrelpraat.nl).

4.5 Hulp kan de armoede niet oplossen.

Dat is waar. Armoede los je alleen op met economische groei en met een overheid die iedereen van die groei laat profiteren. Voor economische groei zijn investeerders nodig. Die komen alleen wanneer vrede heerst. En wanneer het land een functionerende rechtstaat is, liefst aangevuld met een liberale democratie. Zo’n rechtsstaat is niet mogelijk zonder goed onderwezen jonge mensen, een functionerende gezondheidszorg en een fatsoenlijke infrastructuur. Ontwikkelingshulp kan daar aan bijdragen. Ook worden met hulpgelden rechters opgeleid, anti-corruptiebureau’s ingericht en belastingdiensten opgezet. Geen wonder dat de conservatieve Britse regering van David Cameron overal op bezuinigt, behalve op de hulp. Volgens de Britse regering is ‘ontwikkelingssamenwerking een van de beste investeringen die Engeland kan doen.’

OS heeft nooit de pretentie (noch de capaciteit) gehad de armoede op te lossen. Wel om armoede te bestrijden, en aandacht te geven aan die obstakels die armoede in stand houden. Wellicht een open deur, maar voor armoedebestrijding bestaat geen blueprint, en mede daarom kan armoede hardnekkiger standhouden. Iedere omgeving vereist een andere (holistische) aanpak. In sommige omstandigheden kan naast OS het aantrekken van investeerders baat hebben, in andere doen ze meer kwaad dan goed (e.g. Shell in Nigeria, houtbedrijven in het Amazonegebied) en is het beter ze buiten de deur te houden en juist lokale economische activiteiten en lokaal eigendom te stimuleren. Ook een liberale economie is niet

9

overal een wondermiddel, zeker wanneer dat ten koste gaat van de zwakkeren in de samenleving. Het zou ook wat wrang zijn om te pleiten voor een liberale economie zolang in de rijke landen bijv. failliete banken met tientallen miljarden aan belastinggeld overeind gehouden worden, en de EU markt protectionistische trekjes vertoont. Reden voor sommige OS organisaties om juist voor dat laatste aandacht te vragen, en daarnaast ook bijv consumenten ervan te overtuigen dat fair trade artikelen wat meer kunnen kosten dan wanneer alles aan de vrije markt overgelaten zou worden.

Armoede is overigens wereldwijd een altijd aanwezig probleem, en is ook niet alleen een financiele kwestie. Ook in Nederland zijn er veel gezinnen die op of rond de zogenaamde armoedegrens leven (in Utrecht bijvoorbeeld 8,5% http://beta.uitzendinggemist.nl/afleveringen/1113685). Armoede hangt vaak ook samen met psychische problemen of verslaving en vele andere oorzaken.

4.6 Ontwikkelingssamenwerking heeft geen zin, want in landen zonder ontwikkelingshulp hebben een veel hogere economische groei doorgemaakt over de afgelopen 30 jaar.

Landen die zichzelf kunnen redden hebben dan ook geen steun nodig. Daarnaast is economische groei niet hetzelfde als grotere welvaart voor de gehele bevolking. Democratisering, gelijke rechten, goed bestuur, scholing, gezondheidszorg, eerlijke verdeling van de grondstoffen en land etc. zijn zo mogelijk nog belangrijker. Zie ook antwoord 14.

4.7 Er moet geen hulp gegeven worden, maar aan (eerlijke) handel gedaan worden

Het bevorderen van eerlijke handel is juist één van de speerpunten van het beleid van veel ontwikkelingsorganisaties en door hen op de agenda gezet, denk aan Fair Trade, Max Havelaar, lobby activiteiten, enz. Maar handel, zelfs eerlijke handel, is geen garantie dat de allerarmsten daar ook van profiteren en zal als zodanig ook niet voldoende zijn.

Je hebt niks aan eerlijke handel als de instituties in een land niet ook zodanig worden hervormd dat de voordelen hiervan ook bij de bevolking terechtkomt. Hier dragen veel ontwikkelingsorganisaties dan ook aan bij.

Categorie 5: Meer kwaad dan goed5.1 Ontwikkelingsgeld doet

meer kwaad dan goed: Overal waar geld omgaat ligt corruptie op de loer, alleen is het daar waar de mechanismen minder geraffineerd zijn (dan bijv.

10

het werkt corruptie in de hand en voedt conflicten en oorlogen.

in NL/Europa), het meest zichtbaar. Daarnaast zal het bij handel en bedrijfsleven minder opvallen omdat het voor de betrokkenen zelden van belang is om het aan de orde te stellen. Als het al waar is dat corruptie binnen OS meer gesignaleerd wordt, wil dat daarom dan ook niet zeggen dat het dus ook vaker voorkomt.

Hulp geven in een conflictgebied brengt inderdaad allerlei dilemma’s met zich mee. Het is niet altijd te voorkomen dat de ‘verkeerde’ partij ervan profiteert. Tegelijk is het niet zo, dat hulp per definitie een conflict voedt, of meer kwaad dan goed doet. Als er door geen hulp te geven mensen overlijden is er ook een moreel dilemma.

5.2 Ontwikkelingshulp maakt mensen afhankelijk van hulp. Je moet mensen een hengel geven, geen vis.

Onder minister Koenders is plotseling het woord ‘Ontwikkelingshulp’ weer opgedoken. Het is echter verhelderend om te spreken over noodhulp en ontwikkelingssamenwerking. En ja, bij acute rampen kan het geven van een vis (noodhulp) het verschil maken tussen sterven of overleven. Noodhulp is per definitie tijdelijk. Ontwikkelingssamenwerking daarentegen is voor de langere termijn en er op gericht om gezamenlijk verder te komen. Verschillende achtergronden kunnen tot nieuwe ideeën en inzichten leiden. Lokale kennis en de kennis van succesvolle initiatieven van elders kunnen door hun combinatie vaak juist de noodzakelijke duw geven om verder te kunnen. Daar ligt één van de sterktes van OS, en de mensen die daar bij betrokken zijn. Vergelijk het met een uitzendkracht die aan een nieuwe baan begint, en op de vraag waarom iets op een bepaalde manier gedaan wordt, het antwoord krijgt: 'zo hebben we het altijd gedaan'. Juist zo'n uitzendkracht, als buitenstaander met ervaring in verschillende bedrijven, kan dan een interessante nieuwe kijk op de zaak geven.

5.3 Ontwikkelingshulp is het opdringen van westerse waarden in ontwikkelingslanden.

In de huidige tijdgeest van social media, vrije marktmechanismen, toenemende reislust e.d, leeft praktisch niemand meer in splendid isolation. Als je daarnaast armoedebestrijding, goed bestuur, eerlijke handel e.d .westerse waarden noemt, doe je veel culturen te kort. Bovendien is inmiddels een overgrote meerderheid van de ontwikkelingswerkers lokaal, en dus geworteld in hun eigen cultuur.

11