IcterusIcterus

IcterusIcterus

• Icterus is een situatie waarin het gehalte aan galkleurstof inhet bloed en de weefsels te hoog is. Dit leidt in lichte gevallen tot een gele verkleuring van alleen het oogwit, in ernstigere gevallen krijgt de huid van het lichaam helemaal een gele kleur.

• Icterus is een symptoom van een bepaalde aandoening, van een stoornis elders in het lichaam, zoals bleekheid een syndroom is van bloedarmoede of shock. Icterus is dus zeker geen ziektebeeld op zichzelf, zoals door veel mensen wordt gedacht.

ANATOMIEANATOMIE

d = ductus

Schematische voorstelling van de normale afbraak en verwerking van hemoglobine en de vorming van de diverse kleurstoffen (bilirubine, urobiline en stercobiline).

3 soorten icterus3 soorten icterus

Pre- Pre- hepatische icterushepatische icterus Per- Per- hepatische icterushepatische icterus Post- Post- hepatische icterushepatische icterus

Pre- hepatische icterusPre- hepatische icterus

OorzaakOorzaak

Toegenomen productie bilirubineToegenomen productie bilirubine Verhoogde afbraak van hemoglobineVerhoogde afbraak van hemoglobine SchemaSchema

Pre- hepatische icterusPre- hepatische icterus

SymptomenSymptomen

Donkere urineDonkere urine donkere kleur fecesdonkere kleur feces Gele huidskleurGele huidskleur Oogwit kleurt geelOogwit kleurt geel jeukjeuk KrabeffectenKrabeffecten bradycardiebradycardie

Pre- hepatische icterusPre- hepatische icterus

BehandelingBehandeling

medicamenteusmedicamenteus

Per- hepatische icterusPer- hepatische icterus

oorzakenoorzaken

Stoornis in verwerking ongeconjugeerde Stoornis in verwerking ongeconjugeerde bilirubinebilirubine

Leverfunctiestoornis (b.v. hepatitis)Leverfunctiestoornis (b.v. hepatitis) SchemaSchema

Per- hepatische icterusPer- hepatische icterus

symptomensymptomen

Donkere urineDonkere urine Lichtere kleur ontlastingLichtere kleur ontlasting Gele huidskleurGele huidskleur Oogwit kleurt geelOogwit kleurt geel KrabbenKrabben JeukJeuk bradycardiebradycardie

Per- hepatische icterusPer- hepatische icterus

behandelingbehandeling

medicamenteusmedicamenteus

Post- hepatische icterusPost- hepatische icterus

oorzakenoorzaken

Afsluiting ductus choleduchusAfsluiting ductus choleduchus GalstenenGalstenen PancreaskopcarcinoomPancreaskopcarcinoom SchemaSchema

Post- hepatische icterusPost- hepatische icterus

symptomensymptomen

StopverfontlastingStopverfontlasting Geelzucht van weefselsGeelzucht van weefsels JeukJeuk KrabbenKrabben bradycardiebradycardie

Post- hepatische icterusPost- hepatische icterus

behandelingbehandeling

operatieoperatie

Icterusvorm Pre-hepatisch per-hepatisch

Post-hepatisch

Ongeconjugeerd bilirubine in het bloed

Verhoogd Verhoogd Normaal totverhoogd

Geconjugeerd bilirubine in het bloed

Afwezig Kan aanwezig zijn

Aanwezig

Geconjugeerd bilirubine in de urine

Afwezig Kan aanwezig zijn

Aanwezig

Urobiline in de urine

Verhoogd Verhoogd Afwezig

Kleur van de ontlasting

Donker Licht Stopverf-kleur

Icterus door Ongecon-jugeerd bilirubine

Vooral gecon-jugeerd bilirubine

Vooral gecon-jugeerd bilirubine

diagnostiekdiagnostiekDe diagnose wordt gesteld op grond van: De diagnose wordt gesteld op grond van: Het klinisch beeld.Het klinisch beeld. Laboratoriumonderzoek in bloed/urine. Het Laboratoriumonderzoek in bloed/urine. Het

ziekteproces kan zowel tot galafvoerbelemmering als tot ziekteproces kan zowel tot galafvoerbelemmering als tot leverceldestructie leiden.leverceldestructie leiden.

Galafvoerbelemmering (cholestase)Galafvoerbelemmering (cholestase): : In bloed en urine is geconjugeerd bilirubine aanwezig, In bloed en urine is geconjugeerd bilirubine aanwezig,

de bilirubine kleurt de urine donker.de bilirubine kleurt de urine donker. Urobiline in de urine is verlaagd.Urobiline in de urine is verlaagd.LeverceldestructieLeverceldestructie (bloedonderzoek): (bloedonderzoek): Albuminegehalte is verlaagd. Albuminegehalte is verlaagd.

Gevaren van icterusGevaren van icterus

Icterus is niet zonder gevaar. Het meest bekend is wel de Icterus is niet zonder gevaar. Het meest bekend is wel de hersenbeschadiging, dit kan optreden bij baby’s kort na de hersenbeschadiging, dit kan optreden bij baby’s kort na de geboorte indien icterus bij hen te ernstige vormen geboorte indien icterus bij hen te ernstige vormen aanneemt. In die gevallen hoopt zich ongeconjugeerd aanneemt. In die gevallen hoopt zich ongeconjugeerd bilirubine op in sommige delen van de hersenen, waardoor bilirubine op in sommige delen van de hersenen, waardoor deze beschadigd worden. De gevolgen hiervan zijn zeer deze beschadigd worden. De gevolgen hiervan zijn zeer divers. Baby’s worden suf en gaan traag drinken, ze divers. Baby’s worden suf en gaan traag drinken, ze kunnen convulsies kunnen convulsies (stuipen)(stuipen) ontwikkelen en er kunnen zich ontwikkelen en er kunnen zich ernstige restverschijnselen voordoen in de vorm van ernstige restverschijnselen voordoen in de vorm van mentale retardatie mentale retardatie (achterstand in geestelijke ontwikkeling).(achterstand in geestelijke ontwikkeling).

Is icterus besmettelijk?Is icterus besmettelijk?

Icterus is alleen besmettelijk als het een gevolg Icterus is alleen besmettelijk als het een gevolg is van hepatitus. De duur van de is van hepatitus. De duur van de besmettelijkheid is gewoonlijk één week vóór besmettelijkheid is gewoonlijk één week vóór tot en met één week na het uitbreken van de tot en met één week na het uitbreken van de

icterus.icterus.

Hoe vind besmetting plaats als Hoe vind besmetting plaats als het een gevolg is van hepatitus het een gevolg is van hepatitus

Wie kan icterus ten gevolge van Wie kan icterus ten gevolge van hepatitus oplopen hepatitus oplopen

Met name reizigers die naar "verre" landen Met name reizigers die naar "verre" landen reizen waar icterus veel voorkomt lopen risico. reizen waar icterus veel voorkomt lopen risico. Overal waar de hygiëne en sanitaire Overal waar de hygiëne en sanitaire voorzieningen te wensen overlaten bestaat een voorzieningen te wensen overlaten bestaat een risico op icterus.risico op icterus.

Het voorkomen van icterus ten Het voorkomen van icterus ten gevolge van hepatitus in de gevolge van hepatitus in de

wereldwereldIeder jaar worden in de hele wereld meer dan 10 miljoen Ieder jaar worden in de hele wereld meer dan 10 miljoen mensen met icterus besmet. Mensen in geïndustrialiseerde mensen met icterus besmet. Mensen in geïndustrialiseerde landen, zoals Nederland, hebben meestal geen weerstand tegen landen, zoals Nederland, hebben meestal geen weerstand tegen icterus, omdat de ziekte in Nederland vanwege de hoge icterus, omdat de ziekte in Nederland vanwege de hoge hygiënische levensstandaard niet of nauwelijks voorkomt. Met hygiënische levensstandaard niet of nauwelijks voorkomt. Met name jongerename jongere bevolkingsgroepen van de Nederlandse bevolkingsgroepen van de Nederlandse bevolking zijn nauwelijks beschermd. Bij de oudere groepen bevolking zijn nauwelijks beschermd. Bij de oudere groepen (> 50 jaar) is de kans reeds beschermd te zijn groter. Geschat (> 50 jaar) is de kans reeds beschermd te zijn groter. Geschat wordt dat 60% van deze groep de ziekte vroeger heeft wordt dat 60% van deze groep de ziekte vroeger heeft doorgemaakt en daardoor levenslang beschermd is tegen doorgemaakt en daardoor levenslang beschermd is tegen icterus. Als onbeschermde Nederlandse reiziger is de kans op icterus. Als onbeschermde Nederlandse reiziger is de kans op een icterus infectie in risicogebieden 40 maal groter dan die op een icterus infectie in risicogebieden 40 maal groter dan die op een buiktyfus-infectie en zelfs 800 maal groter dan op een een buiktyfus-infectie en zelfs 800 maal groter dan op een

cholera-infectie.cholera-infectie.

Wat kunt je doen tegen Wat kunt je doen tegen besmetting met icterus ten besmetting met icterus ten

gevolge van hepatitus?gevolge van hepatitus?

Als men zich laat vaccineren tegen hepatitis, vormt het lichaam zgn. antistoffen en is men tegen deze infectie en de mogelijke gevolgen hiervan beschermd. Naar verwachting houdt deze bescherming jarenlang aan. Er worden in totaal drie injecties gegeven.

Wat kun je doen tegen Wat kun je doen tegen besmetting van icterus ten besmetting van icterus ten

gevolge van hepatitus.gevolge van hepatitus. Risicovolle situaties vermijden. Dit komt bij de Risicovolle situaties vermijden. Dit komt bij de

infectieuze hepatitis neer op het omgeven van infectieuze hepatitis neer op het omgeven van de besmettingsbron/-weg met de juiste de besmettingsbron/-weg met de juiste maatregelen. maatregelen.

Vaccinatie bij risicogroepen. Vaccinatie bij risicogroepen. N.B Hepatitisvirussen zijn ongevoelig voor N.B Hepatitisvirussen zijn ongevoelig voor

fysische invloeden. Besmette materialen fysische invloeden. Besmette materialen moeten dan ook met hoge temperaturen (60-moeten dan ook met hoge temperaturen (60-80°C) worden gedesinfecteerd. Het virus is 80°C) worden gedesinfecteerd. Het virus is resistent (= ongevoelig) voor de meeste resistent (= ongevoelig) voor de meeste desinfectantia.desinfectantia.

ComplicatiesComplicaties

Heel zelden komt in de acute fase eenHeel zelden komt in de acute fase een

dodelijke vorm voor (fulminante hepatitis). dodelijke vorm voor (fulminante hepatitis).

Is de beschadiging chronisch, dan kanIs de beschadiging chronisch, dan kan

uiteindelijk levercirrose ontstaan. Leverfalenuiteindelijk levercirrose ontstaan. Leverfalen

en levercelcarcinoom kunnen daarvan heten levercelcarcinoom kunnen daarvan het

gevolg zijn. gevolg zijn.

PrognosePrognose

Icterus ten gevolge van hepatitus, geneest bijna Icterus ten gevolge van hepatitus, geneest bijna altijd volledig, 90% binnen tien weken. De altijd volledig, 90% binnen tien weken. De hepar heeft een behoorlijk regeneratief hepar heeft een behoorlijk regeneratief vermogen.vermogen.

Verpleegkundige anamneseVerpleegkundige anamneseDe volgende vragen, die specifiek zijn voor hepatitis, kunnen aan deDe volgende vragen, die specifiek zijn voor hepatitis, kunnen aan dealgemene anamnese worden toegevoegd: algemene anamnese worden toegevoegd: Weet de patiënt aan welke vorm van hepatitis hij/zij lijdt?Weet de patiënt aan welke vorm van hepatitis hij/zij lijdt? Virale hepatitis: is de patiënt op de hoogte van de virulentie en Virale hepatitis: is de patiënt op de hoogte van de virulentie en

welke maatregelen neemt hij hiertegen?welke maatregelen neemt hij hiertegen? Gebruikt de patiënt momenteel medicatie ter behandeling van Gebruikt de patiënt momenteel medicatie ter behandeling van

hepatitis?hepatitis? Welke medicijnen mag de patiënt niet gebruiken?Welke medicijnen mag de patiënt niet gebruiken? Huid: heeft de patiënt last van jeuk, kleur van de huid en Huid: heeft de patiënt last van jeuk, kleur van de huid en

slijmvliezen?slijmvliezen? Defecatie: frequentie, vorm, kleur (stopverf)?Defecatie: frequentie, vorm, kleur (stopverf)?

Verpleegkundige anamneseVerpleegkundige anamnese

Diurese: hoeveelheid, kleur urine? Diurese: hoeveelheid, kleur urine? Eetlust: smaakverandering, aversie tegen bepaalde Eetlust: smaakverandering, aversie tegen bepaalde

voeding of geur van voeding? voeding of geur van voeding? Pijnklachten in de bovenbuik/leverstreek, strak Pijnklachten in de bovenbuik/leverstreek, strak

gevoel, buikomvang?gevoel, buikomvang? Gebruik van alcohol of drugs? Is de patiënt op de Gebruik van alcohol of drugs? Is de patiënt op de

hoogte van de gevolgen hiervan op zijn ziekte?hoogte van de gevolgen hiervan op zijn ziekte? Is de patiënt ADL-afhankelijk als gevolg van Is de patiënt ADL-afhankelijk als gevolg van

conditionele achteruitgang?conditionele achteruitgang?

Verpleegkundige interventies bij Verpleegkundige interventies bij opnameopname

Zorg voor goede registratie van besmettingsrisico ten Zorg voor goede registratie van besmettingsrisico ten behoeve van andere disciplines.behoeve van andere disciplines.

Bied begeleiding bij stoppen met alcohol en/of drugs.Bied begeleiding bij stoppen met alcohol en/of drugs. Bij ondervoedingsverschijnselen: schakel de diëtist in.Bij ondervoedingsverschijnselen: schakel de diëtist in. Bij jeuk: geef de patiënt informatie/tips om jeuk te Bij jeuk: geef de patiënt informatie/tips om jeuk te

verminderen (koele kamertemperatuur, druk uitoefenen verminderen (koele kamertemperatuur, druk uitoefenen in plaats van krabben, medicatie, enzovoort).in plaats van krabben, medicatie, enzovoort).

Bij pijn: neem een pijnanamnese af en geef adviezen om Bij pijn: neem een pijnanamnese af en geef adviezen om pijn te verminderen.pijn te verminderen.

Noteer duidelijk welke (pijn)medicatie de patiënt mag Noteer duidelijk welke (pijn)medicatie de patiënt mag hebben.hebben.

Verpleegkundige interventies Verpleegkundige interventies preoperatiefpreoperatief

Ga na of leverfuncties bepaald zijn.Ga na of leverfuncties bepaald zijn. Vraag na welke pijnstillers de patiënt mag Vraag na welke pijnstillers de patiënt mag

hebben.hebben.

Verpleegkundige interventies Verpleegkundige interventies postoperatiefpostoperatief

Observeer huid en slijmvliezen op Observeer huid en slijmvliezen op verkleuring. verkleuring.

Postoperatieve controles volgens Postoperatieve controles volgens afdelingregels.afdelingregels.

Verpleegkundige interventies bij Verpleegkundige interventies bij ontslagontslag

Standaardprocedure volgens afdeling.Standaardprocedure volgens afdeling. Vraag eventueel thuiszorg aan of breid deze Vraag eventueel thuiszorg aan of breid deze

uit indien beperkingen zijn toegenomen.uit indien beperkingen zijn toegenomen.