HOREN, ZIEN EN VERWERKEN

IN AMSTERDAM ZIJN WE UITGENODIGD BIJ GERARD AYODEJI EN MARIEKE TIJS. HUN DOCHTER SANNE IS EEN PRACHTIG, MEERVOUDIG BEPERKT MEISJE VAN ZES JAAR. GERARD SCHREEF ONS EEN ENTHOUSIASTE MAIL OVER DE SI-THERAPIE DIE SANNE KRIJGT. “HET DUURDE EEN PAAR JAAR VOORDAT WIJ KENNISMAAKTEN MET HET BEGRIP SENSORISCHE INFORMATIEVERWERKING. DIRECT VIEL ALLES OP ZIJN PLAATS; WAAROM DE LOGOPEDIE EN FYSIOTHERAPIE WEINIG LEKEN TE HELPEN EN GEEN INGANG BIJ ONZE DOCHTER WISTEN TE VINDEN”, SCHRIJFT GERARD. NATUURLIJK ZIJN WIJ NIEUWSGIERIG EN DUS GAAN WE BIJ DIT MOOIE GEZIN LANGS.

Midden in Amsterdam bezoeken we Sanne die op het moment dat

we arriveren volop bezig is met therapeut Miranda Zwijgers. Miranda,

van huis uit ergotherapeut, werkt voor Visio*. Zij heeft verschillende

cursussen gevolgd op het gebied van SI, zowel in Nederland als in de

VS bij Lucy Jane Miller, een volgeling van Jean Ayres, de bedenker

van SI. > *Koninklijke Visio biedt informatie en advies, maar ook verschillende vormen van onderzoek, begeleiding, revalidatie, onderwijs en

wonen. Deze diensten zijn er voor mensen die slechtziend of blind zijn, ook als zij daarnaast een verstandelijke, lichamelijke of andere

zintuiglijke beperking hebben.

TEK

ST:

REN

ÉE R

UIS

CH

| FO

TOG

RA

FIE:

BIJ

ZON

DER

FO

TOG

RA

FIE

76

VEIN

ETHERAPIETHERAPIE

Als ik vraag wat sensorische

informatieverwerking is, legt Miranda

uit hoe al je zintuigen alle prikkels uit

je omgeving verwerken. De prikkels

worden door je hersenen ontvangen

en omgezet naar gedrag. Dit kan

adequaat gedrag zijn waarbij de prikkels

gefilterd worden. Een voorbeeld is dat

je een binnenkomend sms-geluidje

kunt waarnemen maar dit tegelijkertijd

kunt negeren. Het kan ook leiden tot

inadequaat gedrag. Bij een kind (met

beperkingen) kan het gevolg gillen

of schreeuwen zijn. Dit is voor het

betreffende kind weliswaar zijn of haar

manier van verwerking, maar in de

verzorging geeft dit vaak problemen.

Ook kan het de verdere ontwikkeling

van het kind in de weg staan.

Gerard legt uit dat de fysiotherapeut

niet verder kwam met Sanne omdat ze

geen druk verdroeg op haar voeten.

“Tijdens dolfijntherapie in Curaçao

kwamen wij erachter dat dit het

probleem was. Ook het eten van Sanne

was jaren een ‘gevecht’ ondanks dat er

een logopedist was ingeschakeld om

te helpen. Deze logopedist wist op een

bepaald moment niet meer op welke

manier te helpen; de gereedschapskist

was als het ware volledig leeg zonder

resultaat geboekt te hebben. Sanne

leefde alleen nog op drinkvoeding.

Later bleek dus dat Sanne een groot

probleem had met sensorische

informatieverwerking waardoor zij niet

geholpen kon worden.”

HOE BEPAALT MIRANDA DE

BEHANDELWIJZE VOOR EEN KIND?

Miranda start als zij binnenkomt bij

een gezin altijd met een analyse. Heel

vaak wordt zij ingeschakeld door een

andere hulpverlener, bijvoorbeeld door

een groepsbegeleider of een arts. Zij

neemt dan eerst contact op met de

ouders, dit kan per mail of telefonisch.

Zij probeert dan de ouders vóór het

eerste persoonlijke contact al een

vragenlijst te laten invullen; Sensory

Profile-NL. De Sensory Profile-NL (SP-

NL) is gebaseerd op kinderen zonder

beperking, dus Miranda neemt deze

niet klakkeloos over. Het is bovendien

een momentopname. Ook weet je niet

of ouders de vragen goed hebben

begrepen.

Miranda is zich er dus wel heel bewust

van dat, ook al heeft zij de uitslag van

de SP-NL, het heel belangrijk is dat

zij het kind zelf ziet om een compleet

beeld te kunnen vormen. De uitslag

van de SP-NL geeft echter wel

een richtlijn. Daarnaast doet zij een

dossieronderzoek. Wat heeft het kind

precies en wat is er in het verleden

allemaal al gebeurd? Wat zijn de

bevindingen hiervan? Miranda: “Idealiter

probeer ik vier keer te observeren in

verschillende situaties, daarna heb ik >

WAT IS SI?

Ouders die het begrip SI horen, denken vaak aan het

gebruik van scheerschuim en bakken vol bonen en

rijst waarin kinderen met hun handen spelen. Tactiele

spelletjes die vaak op KDC’s worden gedaan. Het is

voor veel ouders niet helemaal duidelijk waarom hiermee

gewerkt wordt. Miranda Zwijgers (SI-therapeut) vertelt

dat SI inderdaad een sensopathisch spel is waarbij de

zintuigen worden gestimuleerd. Soms wordt er teveel

standaard naar de macaroni en het scheerschuim

gegrepen zonder dat er gekeken wordt naar de opbouw

van prikkels en wat je ermee wil bereiken.

Sensorische informatieverwerking betekent eigenlijk

niet meer dan ‘zintuiglijk’: horen, proeven, ruiken,

voelen, zien. Bij sommige kinderen werken de zintuigen

niet goed samen, het filtermechanisme werkt niet

goed. Of er worden te weinig prikkels doorgelaten,

waardoor de hersenen te weinig informatie krijgen om

een leerproces te ondergaan. Of er worden teveel

prikkels doorgelaten, waardoor personen overprikkeld

raken en de hersenen om die reden geen leerproces

kunnen ondergaan. Ze hebben dan sensorische

informatieverwerkingsproblemen. Dat uit zich in hun

gedrag. Ze zijn bijvoorbeeld heel onhandig of worden

snel boos. Maar het kan hun gedrag ook op heel andere

manieren beïnvloeden. Sommige kinderen zijn angstig,

huilen snel en zijn snel overprikkeld. De zintuigingangen

zijn gehoor, tast, ruiken, kijken en proeven. Daarnaast

zijn er minder bekende zintuigen zoals evenwicht,

beweging (je vestibulaire zintuig) en het spier- en

gewrichtsgevoel, het zogenaamde proprioceptieve

zintuig. Ook is er nog het interoceptieve zintuig, dat wil

zeggen alle prikkels, gegeven vanuit je eigen lichaam,

vanuit je eigen organen. (red. www.nssi.nl voor verdere

uitleg van de begrippen).

8

VEIN

E

9

THERAPIE THERAPIE

een redelijk beeld van het probleem.” Dit ‘beeld’ vormt het

uitgangspunt van waaruit Miranda aan de slag gaat.

Bij de een is diepe druk wenselijk en bij de ander een

borstelaanraking (red. het borstelen van het hele, liefst

blote lijf met een speciale borstel, formaat nagelborstel, is

ook een onderdeel van SI-therapie). Bij Sanne is het zo dat

het al zoveel spanning zou oproepen om haar kleding uit

te trekken dat ‘borstelen’ niet zou leiden tot het gewenste

resultaat. Daarom is in haar geval gekozen om met massage

en diepe druk te werken. Miranda gaat het hele lichaam langs

met deze aanrakingen. “Door steeds dezelfde handelingen

te herhalen, laten we Sanne wennen aan het idee dat zij

aangeraakt wordt. Het helpt haar om hardop te tellen terwijl

we haar voeten, kuiten enzovoort stevig aanraken. Daarna

masseren we. Uiteindelijk vindt Sanne het zelfs een soort van

grappig, want ze gaat giechelen als de handelingen worden

uitgevoerd.”

Bij Sanne is met de extremiteiten (armen en benen)

begonnen en langzaam toegewerkt naar het centrum (haar

mond) zodat er in elk geval rust in haar lijfje was. Door deze

druk te voelen, ondervindt Sanne een ontspanning in haar

lichaam. Miranda geeft als voorbeeld dat veel mensen dit

hebben: zelfs als het zomers bloedheet is, willen veel mensen

tóch een laken over zich hebben, alleen maar omdat dit een

ontspannen gevoel geeft zodat zij zich dan prettiger voelen

en rustiger kunnen slapen.

Daar waar Miranda zich in het verleden wel eens afvroeg

of haar therapie bijdroeg aan een betere prikkelverwerking,

Bij SI gaat het over filteren en daarna

verwerken van waarnemingen die

we doen. Een SI-storing kan twee

redenen hebben:

1 De filter laat te weinig door,

waardoor iemand veel dingen niet

bewust waarneemt.

2 De filter laat teveel door en je

ervaart zo veel waarnemingen

tegelijk, dat je er niets meer mee

kunt. Vergelijk het met studeren met

veel kletsende mensen om je heen

terwijl je sokken kriebelen en je

honger hebt.

Daar komt nog eens bij dat de filter

ook kan schommelen gedurende de

dag. Het ene moment laat de filter te

veel prikkels door, het andere moment

kan het te weinig prikkels doorlaten.

brengt zij dat nu in kaart door GAS*

scores bij te houden. Zo kan ze goed

zien wat de vorderingen zijn. “En op

die manier kan ik ook vooraf gestelde

doelen nastreven met de kinderen en

hun ouders.“

Miranda filmt heel graag een SI-sessie

omdat zij dan later nog eens alles kan

terugzien, ook dingen die haar in eerste

instantie niet opgevallen waren. Heel

vaak zijn het de details die er juist toe

doen. >

* GAS staat voor Goal Attainment Scaling;

een methodische manier van werken. Zo

staat de ontwikkeling van persoonlijke

en zorgplannen voor mensen met

een verstandelijke beperking vooral

in het teken van het uitwerken van

een activiteitenplan. Dit bestaat uit

een meetbare opzet van een aantal

hoofddoelen en subdoelen of concretere

werkdoelen (www.methodieken.nl).10 11

VEIN

ETHERAPIETHERAPIE

HOE OUD MOET EEN KIND ZIJN OM MET

SI-THERAPIE TE BEGINNEN?

Miranda geeft aan dat SI-therapie zowel bij kinderen als bij

volwassenen zinvol is, maar de hersenen het meest plastisch

zijn tot een leeftijd van rond de acht jaar. Gedurende het

hele leven worden nieuwe ‘banen’ aangemaakt doordat je

bijvoorbeeld beweegt en sport. Daardoor worden allerlei

nieuwe bewegingsprogramma’s in het hoofd aangemaakt.

Denk bijvoorbeeld aan kitesurfen of skeeleren, aan deze

sporten wordt vaak op latere leeftijd begonnen. Bij kinderen

kost SI-therapie wel minder tijd dan bij volwassenen, maar

van tevoren kan nooit worden bepaald wat er bereikt kan

worden, simpelweg omdat we nog steeds niet in de hersenen

kunnen kijken en kunnen achterhalen wat de mogelijkheden

van een individu zijn. Een MRI geeft hierover ook geen

duidelijke informatie.

PRIKKELVERWERKING EN VERDER

Het is dus in de eerste plaats voor kinderen heel belangrijk

om prikkels goed te kunnen verwerken. Zijn er echter nog

meer doelen waarvoor SI-therapie heel goed zou kunnen

worden ingezet? “Eigenlijk heeft alles wat je gedurende

een dag doet, te maken met prikkelverwerking. Bij

verzorgingsmomenten is het heel belangrijk, maar ook bij eten

speelt het een grote rol. De structuur, smaak en temperatuur

zijn hierbij bijvoorbeeld heel belangrijk. Samenvattend zou

je dus kunnen zeggen dat SI-therapie eigenlijk altijd in te

zetten valt bij elke prikkel waar een probleem bij is. Miranda

merkt dat veel mensen ietwat allergisch reageren op het

woord SI. Zelf spreekt ze vaak over het inzetten van sterke

zintuigingangen van een kind die gebruikt kunnen worden om

bepaalde doelstellingen te behalen voor dat kind.

Op de vraag of je er eigenlijk ook kwaad mee kunt aanrichten,

legt Miranda uit dat je wel degelijk alert moet zijn. “Zo

denk ik dat Sanne op het KDC waar ze zat teveel prikkels

heeft gekregen. Ik heb in het verleden een jongetje gezien

dat telkens moest overgeven bij het zien van een bus

scheerschuim. Het blijft een zoektocht, maar één ding is

zeker; het kost altijd meer tijd om een negatieve reactie af te

leren dan iets positiefs aan te leren!” Binnen de SI-therapie

zijn er ruimtes met tal van hulpmiddelen maar eigenlijk kun

je met een beetje creativiteit al heel veel met alles wat je

gewoon thuis hebt. Een zitzak, kussens, een iPad of een

speeltje dat geluid maakt zijn hiervan al voorbeelden. Een

(aangepaste) schommel is prachtig maar door het kind op

schoot te nemen en te hobbelen kom je ook al heel ver. Dat

laatste heeft bovendien als voordeel dat ook de zithouding

gelijk wordt verbeterd. Tegelijkertijd voelt Miranda hoeveel

steun het kind nodig heeft zodat de spierkracht gelijk kan

worden beoordeeld.

HOE VIND JE EEN GOEDE THERAPEUT?

Op de website www.nssi.nl staan therapeuten vermeld

die de SI-methode ondersteunen. Toch blijkt dat het in de

praktijk niet altijd duidelijk is op welke wijze een therapeut de

SI-methode integreert in zijn specifieke behandelmethode

en op welke kinderen hij of zij zich richt. Idee is wel dit op

de site erbij te gaan vermelden zodat een ouder weet of de

therapeut geschikt is voor de problemen waarmee het kind

kampt.

VERGOEDING

Miranda is drie keer in de week aan de slag gegaan met

Sanne. Door het telkens herhalen is er veel te bereiken en

deze bezoekfrequentie is dan ook bijna een voorwaarde,

tenzij het thuissysteem veel kan bijdragen. Het is echter wel

een praktisch probleem, want de zorgverzekeraar gaat hierin

niet mee. Een ingang wordt hiervoor geboden via Visio.

Sanne bijvoorbeeld valt onder het ‘zwaardere zorgprofiel’.

Voor personen die hieronder vallen is meer zorg beschikbaar,

alhoewel dit voor de toekomst zomaar anders kan zijn.

Aanvragen hiervoor lopen via het zorgkantoor en komen

vervolgens bij de zorgverzekeraar terecht, die het advies van

deze kantoren opvolgt. •

1312

VEIN

ETHERAPIETHERAPIE