Hoofdstuk 11: Geelzucht en de borstgevoede baby.

Fysiologische geelzucht, veroorzaakt door een stijging van het gehalte van ongeconjugeerd bilirubine in het bloed, komt veel voor en wordt gezien bij ca. 2/3 van alle pasgeborenen.

Bij kunstgevoede kinderen verdwijnt het geelzien gemiddeld na 1 week en zijn de bloedwaardes normaal na 10-14 dagen. Bij borstgevoede kinderen kan de geelzucht lang blijven bestaan en bereikt het bloed normaalwaardes na 1 tot 2 maanden.

Borstvoedingsgeelzucht is een verlenging van de fysiologische geelzucht bij gezonde, goed drinkende en groeiende, borstgevoede kinderen. Het onderbreken van de borstvoeding voor 24-48 uur geeft een abrupte daling van het bilirubinegehalte. Na hervatten stijgt deze wel weer iets, maar minder dan het uitgangsniveau

Intra-uterien heeft de baby een relatief hoog Hb (foetaal Hb). Omdat de baby alle 02 via zijn navelstreng moet binnenkrijgen is er zo een maximale binding van deze 02. Na de geboorte maakt de baby in het beenmerg volwassen Hb (Hba) aan, het Hbf kan nu worden afgebroken en het lichaam verlaten.

Het Hb is een complex molecuul, als het uit elkaar valt gaat het ijzer terug naar het beenmerg, globine (een eiwit) gaan terug in de bloedcirculatie. Heam wordt in de milt afgebroken tot ongeconjugeerd bilirubine.

Bilirubine is een geel pigment dat een bijproduct is van de afbraak van hemoglobine van de extra rode bloedcellen waarmee baby's worden geboren. Geelzucht treedt op als overtollig bilirubine via het bloed terechtkomt in de huid, spieren en slijmvliezen van het lichaam, waardoor de huid geel wordt. De ongeconjugeerde bilirubine of indirecte bilirubine is in vet oplosbaar en kan niet oplossen in bloed of urine. Om uit het lichaam te worden uitgescheiden, moet bilirubine in het bloed gebonden worden aan de in water oplosbare proteïnen en door de lever worden verwerkt (geconjugeerd) De lever zet het bilirubine om in een vorm die in water oplosbaar is (direct bilirubine) en dat wordt met de gal naar het darmkanaal vervoerd, waar het grootste gedeelte via de ontlasting het lichaam verlaat. Voor het conjugeren in de lever is glucurone zuur nodig. In de darm van een baby is veel van het enzym beta-glucuronidase aanwezig, dit kan glucuronide uit geconjugeerd bilirubine halen. Hierdoor is het bilirubine niet meer in water oplosbaar, ongeconjugeerd. Het kan terug getransporteerd worden door de darmen naar de circulatie van de baby. Dit proces heeft enterohepatische circulatie van bilirubine. Hierdoor wordt de baby geler.

Het toegenomen serumbilirubine zou ook een positieve functie hebben, een antioxidant tegen vrije radicalen.

Geelzucht: een gele verkleuring van de slijmvliezen en huid, die veroorzaakt wordt door de afzetting van bilirubine in deze weefsels. Bilirubine is een product van de afbraak van rode bloedcellen, in het bijzonder hemoglobine. Fysiologische geelzucht is een gewoon klinische voorkomen bij de meerderheid van de pasgeborenen die in het algemeen weer overgaat bij

16

flesgevoede neonaten binnen de eerste levensweek. Ongeveer 60% van alle pasgeborenen zijn wat geel in de eerste levensweek. Bijna allen hebben een iets verhoogd bilirubinegehalte in het bloed

• Breastmilk jaundice: verlate geelzucht, wordt gekenmerkt door een verlenging van de fysiologische geelzucht, dit is een normaal verschijnsel bij ten minste 1/3 van de borstgevoede kinderen. Ongeveer 2/3 hebben een verhoogd bilirubinegehalte in het bloed

• Ontoereikende borstvoeding kan geelzucht veroorzaken, vooral in de eerste levensdagen maar niet op dag 1. Dit is de kindervorm van de volwassen ontregeling, geelzucht door voedselgebrek

• Ondanks de bekende samenhang van geelzucht en borstvoeding moeten andere oorzaken van geelzucht uitgesloten worden voordat men de geelzucht aan de borstvoeding toeschrijft.

• De hoogte van de bilirubine in een pasgeborene die tot neonatale geelzucht leidt wordt bepaald door het evenwicht tussen de productie en de verwijdering van de bilirubine

• Verhoogde productie van bilirubine, als gevolg van een verhoogde afbraak van rode bloedcellen (hemolyse), kan leiden tot erg hoge bilirubinewaarden

• Een nieuwe manier om de vaak moeilijke diagnose van bloedafbraak te stellen is het meten van de uitgeademde koolmonoxide (ETCOc= exhaled breath carbon monoxide)

• Extreme hyperbilirubinemie kan leiden tot een blijvende hersenbeschadiging, bekend als kernicterus (bilirubine encephalopathy)

• Kernicterus is een probleem van de gezondheidszorg. Om deze tragische toestand te voorkomen zouden alle pasgeborenen gescreend moeten worden voordat zij het ziekenhuis verlaten. Adequate borstvoeding moet getoond zijn voordat ze met ontslag mogen. Vervolg door een gezondheidszorgwerker moet plaats vinden binnen 3-5 dagen na de geboorte of 1-3 dagen na ontslag. Tijdens dat bezoek moeten geelzucht en borstvoeding beoordeeld worden.

17