NUMMER 10 – DECEMBER 2018 1O N A F H A N K E L I J K B R A N C H E B L A D V O O R D E U I T V A A R T Z O R G

10 | DECEMBER 2018

HUISDIEREN

Na het afscheid mee terug als hangerHART VOOR

DE ZAAK

Dierenbegraafplaats

van Yarden

WESTERHOUT

cremeert mens en dier

NUMMER 10 – DECEMBER 2018 3

Industrieweg 10 - 12 | 5627 BS Eindhoven

T +31 (0)40 2485060 | F +31 (0)40 2482880

info@funeralproducts.nl | www.funeralproducts.eu

Alle glazen urnen van Funeral Products zijn

vervaardigd uit het wereldberoemde Boheems

kristal. Typerend voor deze Tsjechische

kirstalsoort is dat deze dezelfde schittering

vertoont als die van een diamant. Iedere urn

wordt door een glaskunstenaar met de hand

geblazen, een bijzondere en eeuwenoude

techniek die moeilijk te beheersen is. Hierdoor

is elke glazen urn voorzien van haar eigen

specifi eke en unieke details.

HANDGEBLAZEN UITBOHEEMS KRISTAL

AD VU 2017 A4 FULLPAGE.indd 1 5-2-2018 15:40:02

BRANCHEBLAD UITVAARTZORG 2018 – 10

ARTIKELEN

10 Mee terug in een hanger18 Afscheid van het baasje22 Spaanplaat in de ban

VASTE RUBRIEKEN

5-7 Kort | Kortst | Cartoon | Innovatie | Infographic9 Opinie15 Ondertussen in… Zweden17 Hart voor de Zaak → Jans Springer, dierenbegraafplaats Oud-Rijswijk 18 Column → Loes Rooijakkers19 Klacht = Kans20 Ingezonden brief21 Kijk op Kunst27 Trots op… troosthond Ruby29 Service: Als je lievelingsdier sterft, Dan neem je toch gewoon een nieuwe, Opruimen voor je doodgaat, Studie: nemen katten afscheid?30 Ins & Outs | Agenda | Colofon | Volgend nummer

BGNU NIEUWS

24 Nu | Berichten 25 Agenda | Vraag aan → Roland Kramer, Marja Oosterman, Amade M’charek | Stelt zich voor → Matthijs de Gee

18

2922

Gun je dier een humane uitvaart

O ok wij hebben een kat. Lex. Voor de kinderen. Als hij dood is, komt er geen nieuwe, heb ik al gezegd. Ik ben daarmee niet represen-

tatief. De maatschappelijke trend is dat huisdieren steeds belangrijker huisgenoten zijn. Dierenuitvaartcentra varen er wel bij. Een uitstapje naar de dieren-uitvaartbranche is fascinerend. Niet vanwege de mogelijkheden om menselijke uitvaarten (dierenuitvaarders spreken over ‘humane uit-vaarten’) uit te breiden met dierenuitvaarten. Dieren- en mensenuitvaart zijn gescheiden werelden, op enkele uitzonderingen na, waarvan we er twee in dit nummer uitlichten (Yardens dierenbegraafplaats in Rijswijk en Crematorium Westerhout in Beverwijk).

Ook niet vanwege het troostende potentieel van dieren. Troosthond Ruby levert mooie pr (ze stond al in de Linda, Vriendin en vele nieuws-media), maar ik verwacht weinig navolging. Voor een uitvaartverzorger lijkt zo’n hond me nogal een blok aan het been, vooral tijdens een uit-vaart: moet je naast al het andere ook nog op je hond letten.Wat maakt de dierenuitvaartbranche dan wel interessant? Bijvoorbeeld dat er veel geëuthaniseerd wordt en nauwelijks meer begraven. Het is tegenwoordig: cremeren, en de as en een pootafdruk mee terug naar huis nemen. Zijn deze ontwikkelingen ook bij menselijke uitvaarten te verwachten? Meer regie over het sterven, zeker. Zou begraven ook bij ons zo snel afnemen? Pootafdrukken van honden en katten zullen een stuk populairder blijven dan vingerafdrukken van mensen ooit zullen worden. Opmerkelijk hoe Tuincentrum Ranzijn de pootafdruk handig gekoppeld heeft aan de duurste vorm van cremeren (individueel). Toch verwacht ik geen ‘pootafdrukaffaire’.Ook fascinerend in de dierenuitvaart: er wordt nauw samengewerkt met de dierenarts.Honden en katten overlijden meestal bij of via een dieren-arts. Die regelt vaak ook de lijkbezorging. Suus Kellerhuis van Dierenuitvaartcentrum Xuux vertelt in dit nummer over de spaarregeling die zij in samenwerking met dierenartsen biedt, zodat minder kapitaalkrachtige dierenbezitters (en dat zijn er veel) hun lieveling straks een ‘humane’ uitvaart kunnen geven. Dierenartsen hebben hun promotie prima op orde, kan ik uit eigen ervaring zeggen. Laatst kreeg onze Lex zelfs een ansichtkaart. Gefeliciteerd met zijn tiende verjaardag. En werd het geen tijd voor een medische check? Nou had hij die net al gehad, toen we langs kwamen voor een ontstoken teennagel. Sindsdien besteden wij, net als de gemiddelde Nederlander, wel zo’n 30 euro per maand aan ons huisdier.

Bijna kerst. Tijd weer voor Youp van het Heks Flappie. Eten doen we onze huisdieren allang niet meer. Als Lex dood gaat, begraven we hem in onze tuin.

MARJON WEIJZEN HOOFDREDACTEURCov

erbe

eld:

Lin

da P

iens

nee

mt a

fsch

eid

van

Bul

ldog

Wom

bat i

n D

iere

ncre

mat

oriu

m S

omni

a, O

uden

burg

(Bel

gië

NUMMER 10 – DECEMBER 2018

Berry the Pet – Huisdierbegraafset

Gemiddeld maken kinderen op hun achtste voor het eerst kennis met het overlijden van een dierbare: soms een opa of oma, meestal een huisdier. Met een huisdier is het goed ‘oefenen’ volgens rouwdeskundigen.

Huisdierbegraafset Berry the Pet is het resultaat van de dode cavia van Sara en haar gedreven en capabele ouders: een doe-het-zelfpakketje dat alles bevat om op een liefdevolle manier met je kinderen afscheid te nemen van een overleden (huis)dier, met een (herinnerings)boekje, kartonnen kistje, gedenktekentje en versiermateriaal (stickers en wascokrijtjes). Biologisch afbreekbaar en geloofsneutraal.

• Verspreidingsgebied: Nederland, het pakketje past door de brievenbus

• Prijs: € 18,95 inclusief btw en verzendkosten • Het kistje (25x34x8 cm) is geschikt voor huisdieren die

niet zwaarder zijn dan 1,2 kg of groter dan 25 cm: cavia, hamster, muis, vogel

• Waarschijnlijk komt er binnenkort een kistje voor grotere huisdieren

CONTACT info@berrythepet.comWEB berrythepet.com

INNOVATIE

ONDERZOEK YARDEN: EÉN OP DE ZES HEEFT CONTACT MET DE OVERLEDENE

Kantar Public onderzocht voor Yarden de complexe belangen bij een uitvaart en de rol van religie. We willen zelf de regie als het om onze eigen uitvaart gaat, blijkt uit het onderzoek. Daarbij grijpen we, ondanks de ontkerkelijking, terug naar religie. Een derde denkt de eigen uitvaart bij te wonen en één op de zes denkt dat een overledene na de dood nog contact kan maken met nabestaanden.

We willen dat er veel gelachen wordt tijdens onze uitvaart (60 procent) en dat nabestaanden ons missen (67 procent). Het merendeel van de Nederlanders (61 procent) wil emoties zien en dat er positief (61 procent) en eerlijk (78 pro-cent) over hen wordt gesproken. Over het algemeen vinden we de wensen van nabestaanden het belangrijkste bij een uitvaart. Meer dan een derde vindt dat er best gesleuteld mag worden aan de wensen van de overledene. Alleen als het gaat om de wijze van lijkbezorging gaat de wens van de overledene (39 pro-cent) boven die van de nabestaanden (16 procent). Overigens weet twee derde nog niet welke keuze ze hierin zouden maken. Het onderzoek is op te vragen.

WEB fleur@hetprbureau.nl

5

Nieuw: crematorium Cuijk op Buitenplaats Zevenhutten

Op Buitenplaats Zevenhutten in Cuijk heeft uitvaartonderneming Schrijen haar kleinschalige crematorium geopend. Op de Buitenplaats verder veel aandacht voor natuur, recreatie en herinneren. Bijvoorbeeld in ontmoetingsplek De Stamboom of in het veldcafé. Met certificaten kunnen klanten sparen voor hun uitvaart én bijdragen aan de ontwikkeling van het landgoed. Op de website moet je zoeken naar het woord ‘cremeren’.

WWW.BRANCHEBLADUITVAARTZORG.NL

BU INNOVEERT, ZODAT U GEÏNSPIREERD BLIJFT

Heeft u www.branchebladuitvaartzorg.nl al ontdekt?

LEES MEER DAN 350 ARTIKELEN, BLOGS & KORTE BERICHTEN

KRIJG TOEGANG TOT DE KIOSK, GEVULD MET ALLE EDITIES VAN BU

DOORZOEK EENVOUDIG VAKINHOUDELIJKE DOSSIERS

BEKIJK NIEUWE UITVAART PRODUCTEN EN -DIENSTEN

Met uw bedrijf op de nieuwe website van BU?

ZET UW PRODUCTEN EN DIENSTEN IN DE SPOTLIGHT

VOOR ELK PRODUCT EEN EIGEN PAGINA

LEVERANCIERSPAGINA MET PROMO VAN UW BEDRIJF

GEÏNSPIREERDGEÏNSPIREERD BLIJFT

www.branchebladuitvaartzorg.nl www.branchebladuitvaartzorg.nl

Voor adverteerders in het magazine is opname in de leveranciersomgeving gratis!Vraag naar de voorwaarden!

Meer informatie? Performis BV | T 073-6895889 | E branchebladuitvaartzorg@performis.nl

Foto's: Pim

Geerts

NUMMER 10 – DECEMBER 2018 7BRANCHEBLAD UITVAARTZORG6

UITVAARTWET OP DE SCHOP

D66 kwam met een initiatiefnota om de Wet op de lijkbezorging te moderniseren. De wet gaat, als het aan de Democraten ligt, Uitvaartwet heten, en maakt het mogelijk de as meteen mee naar huis te nemen. Ook wordt het, in bepaalde gevallen, mogelijk om samen te begraven en as te mengen. De uitvaarttermijn wordt naar beide kanten opgerekt, er komt één verlof voor begraven en cremeren en qua lijk-bezorging moet meer mogelijk worden dan alleen begraven en cremeren. D66 stelt naast een beoordelingskader voor lijkbezorgingtechnieken ook een expe-rimenteerbepaling voor. Het wachten is nu op D66-minister Kajsa Ollongren, die dit voorjaar aangaf nog dit jaar aan te geven of ze vindt dat resomeren moet worden toegestaan. Branche-verenigingen BGNU, LOB en LVC zijn blij met de plannen van D66. Zij stuur-den ook hun voorstellen ter verbetering van de wet rond. U leest er meer over op onze website, alle voorstellen en het artikel ‘D66 brengt vaart in herziening uitvaartwet’ (alleen online).

WEB Branchebladuitvaartzorg.nl

CARTOON: HANS BASTEN

KORTSTSAMEN BEGRAVEN

YARDEN VERZEKERT MANTELZORG

Yarden sloot een samenwerkingsovereen-

komst met mantelzorgorganisatie Saar aan

Huis. Leden met een Mijn Laatste Wensen

uitvaartverzekering kunnen in de laatste fase

van hun leven een gedeelte van het verzekerd

bedrag vervroegd uit laten keren in geld,

bijvoorbeeld om mantelzorg in te kopen.

FRAUDE UITVAARTVERENIGING

De penningmeester van uitvaartvereniging

de Samenwerking zou geld van de vereniging

naar zichzelf hebben overgemaakt. Bron:

de Leeuwarder Courant.

EINDTERMEN THANATOPRAXIE

Het Nederlands Instituut voor Thanatopraxie,

branchevereniging BGNU en de beroeps-

verenigingen Nvoa-Vesalius en Vereniging

voor actieve thanatopracteurs spreken

met het ministerie van VWS over kwaliteits-

bewaking voor thanatopraxie, onder andere

exameneindtermen.

ROUWBOEKETTEN VERHUREN

Bloemist Patrick Verstappen van bloemen-

winkel Flora uit Helmond gaat voor 25 euro

zijden rouwboeketten verhuren. De huurder

moet de bloemen zelf terugbrengen. Bron:

Eindhovens Dagblad.

DELA NAAR KASPERSMA

Dela betrekt haar kisten voortaan bij Kas-

persma. Weer een klap voor Bogra, na het

faillissement vorig jaar: 9 van de 35 vaste

medewerkers worden ontslagen, naast gede-

tacheerde en tijdelijke medewerkers. Bron:

Noordhollands Dagblad.

DORDRECHT: ELEKTRISCHE BUS

De gemeente Dordrecht laat mensen die

slecht ter been zijn van de dichtstbijzijnde

bushalte per elektrische bus naar begraaf-

plaats en crematorium Essenhof vervoeren.

Ze kunnen het vervoer regelen via hun

uitvaartverzorger. Bron: RTV Rijnmond.

OOK IN BELGIË VEEL EENPITTERS

Nu de vestigingswet is afgeschaft kan iedere

Belg uitvaartondernemer worden. Men vreest

voor ‘Nederlandse toestanden’. Uitvaarton-

dernemer Willy Bruys is een uitvaartopleiding

begonnen. Bron: HLN.be

INFOGRAPHIC

Meer dan de helft houdt een huisdier

Het aantal katten en honden blijft al jaren stabiel, blijkt uit jaarlijks onderzoek van brancheorganisatie Dibevo voor de gezelschapsdierbranche. Ruim de helft van de Nederlandse gezinnen heeft één of meer huisdieren. En die nemen een steeds belangrijker plaats in het gezin in.

Elektrisch cremeren Het kan niemand ontgaan zijn: we moeten van het gas af. Een goed moment dus voor DFW om haar eerste elektrische crematieoven te demonstreren. Dela kocht de eerste en plaatst die in Geleen.

ONDERZOEK MONUTA: MET JE OUDERS OVER HUN AFSCHEID PRATEN IS LASTIG

Meer dan de helft van de volwassen Nederlanders heeft het af-scheid van hun ouder(s) nog niet met hen besproken, een kwart is dat ook niet van plan. De rest wacht tot hun vader of moeder er zelf over begint. Dit blijkt uit onderzoek van NL-Eyes in opdracht van Monuta. Met de eigen partner is het gemakkelijker praten over de uit-vaartwensen: 88 procent deed dat al. Verder blijkt dat een derde van de 65-plussers, ongeveer een miljoen Nederlanders, hun afscheid nog niet met dierbaren hebben besproken. De helft van de respondenten geeft aan dat de uitvaart van een bekende daar een goed moment voor is.

2,61,5

4

5

1,20,5

0,7

9

91,5

93%

7%

40%

60%

Onderzoek vingerafdrukken Dela

Consumentenprogramma Radar besteedde twee keer aandacht aan vingerafdrukken die Dela zonder toestemming zou hebben afgeno-men, of zelfs vervalst zou hebben. Dela laat het onafhankelijk onder-zoeken, beloofde Deladirecteur Edzo Doeve in de laatste uitzending. CDA en D66 stelden Kamervragen. Daarop antwoordde minister Kajsa Ollongren dat zij het zonder toestemming vinger-afdrukken nemen onacceptabel vindt. "Het verwerken van biometrische gegevens of het afnemen van lichaams-eigen materiaal druist in tegen het recht op lichamelijke integriteit."

4,06 miljoen huishoudens houden ongeveer 35 miljoen gezelschapsdieren. Dat zijn (in miljoenen):

Bron:Jessie Degen, Dibevo (onderzoek 2017)

Bron:Nuvema Uitvaartverzekeringen, onderzoek door Multiscope, 2014.

← Neemt u een verweesd huisdier over?

Ja Nee

40 procent van de verweesde huisdieren

vindt een nieuw thuis bij familie, vrienden

of kennissen.

NUMMER 10 – DECEMBER 2018 9

ZORG VOOR VERWEESDE HUISDIEREN, VERHUUR DIEREN (PAARDEN, KOEIEN, GANZEN) VOOR UITVAARTEN, TRAIN TROOSTHONDEN OF START EEN DIERENUITVAARTCENTRUM:

VOOR ONDERNEMENDE DIERENLIEFHEBBERS LIGT DE MARKT OPEN.

STELLING VOLGENDE KEER

2084. Hoe gaan uitvaarten dan?

En wat betekent dat voor het vak van

uitvaartverzorger?

Herman Haasnoot Stalhouderij Haasnoot:

“We rijden zeker niet alleen voor paardenliefhebbers, mensen vin-den een koets of boerenwagen met paarden vaak gewoon veel

mooier dan een auto. Surinamers bijvoorbeeld willen graag al-les wit. Professionele stalhouders hebben het wel moeilijk. Er is steeds meer concurrentie van particulieren die voor de aardig-heid een koets kopen en het erbij doen. Maar al stoppen wij met bruiloften: uitvaarten blijven we rijden. Het is zulk dankbaar werk.”

Matthew Wardenaar dierenuitvaartcentrum, -crematorium en -begraafplaats de Grebbehof, Rhenen:

“Onze dierenbegraafplaats, -crematorium en kattenpension be-staan al twintig jaar. Eerder was er ook nog een hondenpension. Vijf jaar geleden heb ik het bedrijf overgenomen. We boffen met onze locatie, waarbij de verblijfs- en de uitvaartfuncties strikt geschei-den zijn, met eigen ruimtes, twee ingangen en twee recepties. We zitten in een christelijk gebied, maar de laatste jaren verdwijnt ook hier het taboe op cremeren. We zien een flinke verschuiving van begraven naar cremeren: negen van de tien kiest voor cremeren. Ongeveer de helft daarvan kiest voor individueel, de rest voor gezamenlijk cremeren. Onze begraafplaats wordt daar-mee wel lastiger te exploiteren, maar het heeft meerwaarde dat we allebei aan kunnen bieden. Mensen- en dierenuitvaarten zijn zover ik weet gescheiden branches, op de ovenbouwers na dan. In de dierenuitvaartbranche zijn een aantal particuliere dieren-uitvaartcentra, soms met een begraafplaats en/of crematorium, en een aantal grote spelers met meerdere vestigingen.”

Desiree van Veldhuizen Pets4Care:

“Honden voelen feilloos emoties aan en kunnen heel veel troost bieden door er gewoon voor je te zijn. We leren ze dus niet om op commando hun kop op een schoot te leggen of zo. Het is geen trucje. Troosthonden kunnen bij veel vormen van verdriet ondersteunen, ook voor rouwenden. Je moet er wel heel voorzichtig mee omgaan: je kunt het ver-driet als het ware de hond in aaien. Voor de hond is het hard werken. Hij moet daarna weer voldoende kunnen ontspannen. En lang niet alle honden zijn geschikt. Maar wel veel honden. Het maakt daarbij niet zozeer uit welk ras het is, al zijn labradoodles en retrievers heel bekend. Zover ik weet zetten slechts twee van onze cursisten, Patricia van Vliet en Malve Dau, hun hond in als troosthond. Het is dus zeker nog niet wijdverbreid.”

Waar zit de markt

voor huisdieren?

Lucienne van der Geld Netwerk Notarissen:

“In je (levens)testament kun je een huisdierenclausule laten opnemen. Daarin leg je vast wie er na jouw overlijden je huisdier krijgt en ervoor moet zorgen. Daarbij kun je een vergoeding toekennen zodat de verzor-ging betaald kan worden door die persoon. Ook kun je in het testament laten beschrijven welke verzorging jouw huisdier nodig heeft en hoe je over de toekomst van jouw huisdier denkt. In een levenstestament – die worden steeds vaker afgesloten, het afgelopen jaar zo’n 130.000 – kun je ook opnemen wat je wilt dat er met een huisdier gebeurt als je er al eerder niet meer voor kunt zorgen.”

“Laat uw collega maar extra betalen voor dure modules.”

–Bij AdSystems krijgt u alles-voor-de-prijs-van één,

slechts € 680,- !

AdSystems Uitvaartprogramma

Honderden tevreden uitvaartondernemers kwalificeren het AdSystems Uitvaartprogramma

als uiterst compleet.

Van dossier tot formulier. Van factuur tot planning en van dragers tot statistieken. Voor slechts € 680,- haalt u al een complete startersversie in huis. Met modules waarvoor u elders apart veel bij betaalt, zoals: Uitvaartadministratie, Financieel beheer, Facturering, Overzichten en Statistieken.

De complete startersversie van het bewezen AdSystems Uitvaartprogramma voor slechts € 680,- !

Bel 0478-502333 of e-mail voor een vrij blij vende demonstratie: info@adsystems.nl

Alle genoemde prij zen zij n exclusief btw

BUITENHOF 12, 5807 BW OOSTRUM (L.)0478-502333 | WWW.ADSYSTEMS.NL

Voor meer informatie schrijf of bel naar:A.C. van der Burgt & Zn. VOFAlde Biezenstraat 30, 5421 BG GemertTel.: 06 - 53 71 88 49Fax: 0492 - 36 78 78E-mail: pburgt@xs4all.nl

bgg 06 - 51 05 24 69

Internet: www.vanderburgtgemert.nl

Gespecialiseerd in:• Delven en dichten van graven• Opgraven en herbegraven• Ruimen, op- en herbegraven van gehele

begraafplaatsen in heel Nederland• Ruimen van Grafmonumenten, tekens en

grafkelders• Plaatsen van nieuwe grafkelders

GravendienstBurgt

Columbaria in natuursteen • Grafkelders • Waterzuilen, vorstvrij

Prefab columbarium systemen, flexibel uit te breiden

BEGRAAFPLAATSINRICHTING

Koopvaardijweg 22 • Oosterhout • www.vandenban.com • 0162-47 48 58 • info@vandenban.com

De as van Fikkie terug als hanger

TEKST MARJON WEIJZEN BEELD BENOIT DE FREINE + ANNA GROOT (P.14)

HUISDIEREN HUISDIEREN

Fotoserie van Dierencrematorium Somnia in Oudenburg (België)

BRANCHEBLAD UITVAARTZORG NUMMER 10 – DECEMBER 20181 0 1 1

Huisdieren zijn steeds belangrijker. Ze gaan vaker mee naar een uitvaart, er wordt

een nieuw huis geregeld als het baasje overlijdt en als het dier zelf doodgaat, krijgt het

steeds meer een ‘menselijke’ uitvaart. Vaak gaat de trouwe huisgenoot mee terug

naar huis in een urn of hanger.

NUMMER 10 – DECEMBER 2018 1 3BRANCHEBLAD UITVAARTZORG1 2

es jaar geleden startte Suus Kellerhuis Dierenuitvaartcentrum XuuX. Met twintig uitvaarten per week zou haar onderneming rendabel zijn, berekende de Hengelose

dierenliefhebster annex zakenvrouw. Dat aantal haalt Kellerhuis inmiddels ruimschoots. De zaken gaan goed. Ze heeft een medewerker in dienst, introduceerde een ‘spaarpot’-systeem en heeft sinds dit jaar een eigen oven. Dieren cremeren is booming.

DEEL VAN HET GEZIN“Huisdieren nemen een steeds belangrijker plaats in het gezin in”, verklaart Peter van Praag, directeur van Majesta Uitvaartzorg voor dieren, de toename in dierencrematies, hoewel het aantal huisdieren al jaren stabiel is. Een andere reden voor de groei is de groeiende kennis over en afkeer van de manier waarop dode dieren verwerkt worden, de ‘destructie’.

Majesta heeft tien dierencrematoria, een paarden-crematorium, twee dierenbegraafplaatsen en vijf dieren-uitvaart centra. In het hele land zijn er zo’n veertig tot vijftig dierenbegraafplaatsen en –crematoria. Majesta zet zich al 35 jaar in tegen het verwerken van overleden dieren tot biobrandstof. Dit gebeurt in Nederland door Rendac, dat op zijn site vermeldt dat huisdieren jaarlijks 40.000 huis-houdens van duurzame energie voorzien.

Duurzaam of niet, Van Praag moet er niks van weten. De optie ‘kliko’ wordt wat hem betreft morgen in de ban ge-daan. Voor destructie wordt steeds minder vaak gekozen, stelt Van Praag tevreden vast: “Ik schat in dat er vroeger 90 procent van de bij een dierenarts achtergelaten huis-dieren naar de destructie ging, nu nog maar 30 procent. Bij Majesta (Majesta haalt bij dierenartsen overleden huisdieren op, red) wordt zo’n 70 procent gecremeerd, en misschien 1 procent begraven.”

“Dierencrematie wordt steeds bekender en mensen besef-fen ook meer wat er in zo’n shredder gebeurt”, vervolgt Van

ze een spaarpot systeem. “Ze sparen bijvoorbeeld 5 euro per maand, voor een collectieve crematie, en als ze dan 40 euro bij leggen kunnen ze na overlijden van de hond of kat nog kiezen voor een individueel afscheid.” De betrokken dierenartsen brengt ze op de hoogte. Het voorfinancieren is ook een mooie vorm van klantenbinding voor Kellerhuis.

ZOWEL DIEREN ALS MENSENHoewel het uitvaren van dieren steeds meer op dat van mensen gaat lijken, blijven de werelden strikt gescheiden. Behalve dan in Beverwijk. Op landgoed Westerhout breid-de de familie Van Eerden hun dieren- en paardencrema-torium uit met een crematorium voor mensen. Naar eigen zeggen het enige bedrijf ter wereld waar zowel mensen als dieren gecremeerd worden. “Veel huisdiereigenaren zeiden: ‘Het is hier zo mooi, kan ik hier zelf ook niet gecre-meerd worden?’” lacht Paul van Eerden. Dat kan dus nu, ‘ontkoppeld cremeren’ noemt Van Eerden het. “We lopen

Praag ietwat grimmig. “Bijna niemand wil dat voor zijn eigen huisdier.”

Een groeiende groep huisdiereigenaren kiest dus voor cremeren, waarvan ongeveer de helft niet voor de goed-koopste vorm (gezamenlijk) gaat, maar voor een individuele crematie. De as kan in dat geval in een urn of hanger mee terug naar huis. Ook populair is een pootafdruk, bijvoor-beeld in gips of plexiglas.

Een cavia of konijn cremeren kan vanaf zo’n 30 euro, een kat vanaf 50 en een flinke hond vanaf 100 euro. Individueel cremeren kost zo’n 40 euro meer. Steeds vaker wordt er van dieren uitgebreid afscheid genomen in dierenuitvaart-centra. Dat zijn soms net menselijke uitvaartcentra: het afscheid gaat er compleet met kaarsen, vazen en verrijdbare tafels met rokken. Een enkele maal wordt er zelfs muziek gedraaid, een gedicht voorgelezen of, vaker, een tekening meegegeven.

VIA HET TUINCENTRUMTuincentrum Ranzijn begon vorig jaar in Amsterdam en Alkmaar met een proef met dierenuitvaart, waarbij wordt samengewerkt met Majesta. “We hebben in Alkmaar een stilteruimte waar geëuthaniseerd kan worden en daarna in alle rust afscheid kan worden genomen”,vertelt hoofd dierenklinieken Daphne Hummen. “Daarna kunnen de mensen hun dier mee terug naar huis nemen of via ons laten cremeren. Meer dan de helft kiest voor dat laatste. De as komen ze dan later halen en meestal kopen ze dan ook een urn en pootafdruk.”

Destructie biedt Ranzijn in deze vestigingen niet aan (wel in de overige dierenklinieken), net zomin als begraven.

WEINIG GELD, VEEL DIERENBegraven wordt bij dieren steeds minder gedaan, signaleren Van Praag en Kellerhuis. “Mensen willen tegenwoordig hun huisdier liever in een urntje mee naar huis”, merkt Kellerhuis. Dierenbegraafplaatsen hebben het moeilijk, ziet ze. De

enkeling die zijn hond of kat begraaft, doet dat in eigen tuin.

Veel van het dierenuit-vaartpubliek heeft geen of maar een kleine tuin. Kellerhuis constateert dat juist veel mensen met een kleine portemonnee veel huisdieren hebben, en daar graag na hun dood een aandenken als een urn of poot afdruk van bewaren. Daarom begon

Gezamenlijk Individueel Grafhuur Begraafkosten cremeren cremeren per jaar Hamster/cavia ± 30 60-80 ± 30 ± 30Kat 50-70 95-120 ± 40 ± 55Grote hond 100-150 150-190 ± 75 ± 100

Majesta begraaft ook anoniem, voor zo’n 100 euro. De meeste dierenuitvaartcentra

rekenen niets extra voor afscheid nemen (binnen openingstijden) . Destructie via de

dierenarts (het merendeel van de huisdieren sterft bij of door een dierenarts) kost 8 euro.

TARIEVEN DIERENUITVAART

niet met koffie en cake. De uitvaartleider komt hier, meestal na een plechtigheid elders – bijvoorbeeld in de aula van de begraafplaats een paar honderd meter verderop – met een kleine groep nabestaanden.”

Het mensencrematorium staat los van de dierencremato-ria. “Drie panden, drie installaties, drie websites”, zegt Van Eerden. Cijfers geeft hij niet, maar wel wil hij kwijt dat ‘het loopt als een trein’. Een dierenbegraafplaats heeft Westerhout bewust niet.

EREHAAG VAN VALKENHuisdieren, vooral honden, worden steeds vaker meege-nomen naar een uitvaart. Dat constateert Annette van de Meene van stichting Crematoria en begraafplaatsen Zoom- en Zegestede (Bergen op Zoom, Roosendaal). Het gaat dan met name om de hond(en) van de direct nabestaanden. “Het biedt troost en geeft een informele sfeer”, zegt Van

Begraven wordt bijna niet meer gedaan. Mensen nemen hun huisdier liever in een urntje mee naar huis.

Z

→

HUISDIEREN

BRANCHEBLAD UITVAARTZORG NUMMER 10 – DECEMBER 20181 4 1 5

ONDERTUSSEN IN...

...ZwedenINTERNATIONAAL

Gemiddeld bellen de

nabestaanden pas na 3,5 dag

een uitvaart-ondernemer.

Na de oktoberbijeenkomst van de European Federation for Funeral Services sprak ik Ulf Lernéus, van de SVERIGES BEGRAVNINGS-

BYRÅERS FÖRBUND, Memento. Vaak is hij er met zijn Noorse collega Gunnar Hammersmark. "Ik praat Zweeds en Gunnar Noors en dan verstaan we elkaar", lacht Lernéus. Hij neemt me mee in de Zweedse uitvaartsector, die wat afstandelijk is, maar waar geldt: we nemen de tijd. UITVAART PAS NA WEKENWanneer iemand overlijdt, blijft het lichaam lang in het ziekenhuismortuarium. Lernéus:

"Nabestaanden bellen de uitvaartonderneming gemiddeld 3,5 dag na overlijden." Vervolgens duurt het gemiddeld vijftien dagen voordat de overledene in een kist ligt. Slechts 20 procent van de nabestaanden wil de overledene nog even zien. Lernéus grossiert in cijfers: de afscheidsceremonie vindt gemiddeld 22 dagen na overlijden plaats, 81 procent van de overledenen wordt gecremeerd, 7 procent van de overleden krijgt een crematie zonder ceremonie. Dit percentage neemt ieder jaar toe. Opmerkelijk: de laatste 25 jaar is het aantal mensen dat een uitvaart bezoekt gehalveerd: nu zijn dat er gemiddeld nog 24. Lernéus: "Mensen hebben steeds minder tijd voor uitvaarten. We zijn steeds meer tijd gaan besteden aan de opvoeding van onze kinderen en hebben minder tijd voor anderen." Het is in Zweden niet toegestaan om de as mee naar huis te nemen. De helft van de mensen laat de as uitstrooien in zogenaamde memorial gardens, maar ook in Zweden laten steeds meer mensen de urn begraven.

OVERHEID BETAALTZweden zijn vanuit de overheid verzekerd voor het grootste deel van hun uitvaart. Jaarlijks betalen zij hiervoor 70 euro belasting. De kist, bloemen, koffie en regelkosten moeten wel door de nabestaanden worden betaald. Gemiddelde kosten: 2700 euro.Jaarlijks overlijden in Zweden zo’n 90.000 mensen. De Zweedse uitvaartsector bestaat uit private uitvaartondernemingen aangesloten bij Memento (54 procent) en het coöperatieve Fonus (27 procent) en (steeds meer) eenpitters. Competitie vind vooral plaats op kwaliteit en goede beschikbaarheid. Lernéus: "Een aantal jaar geleden leek de competitie op prijs te lopen, maar dat is nu weer weggezakt."

Supermarkten lijken erg op elkaar, in welk land je ook komt. Hoe zit dat met de

uitvaartcultuur? Wouter van Aaken zoomt telkens in op een ander land. Deze keer

op Zweden, waar veel meer tijd zit tussen overlijden en uitvaart.

Het crematorium van Skogskyrkogarden in

Stockholm is Unesco werelderfgoed.

Foto: lulu and isabelle / Shutterstock.com

Wouter van Aaken zit namens branche-vereniging BGNU in de European Federation for Funeral Services (EFFS), voor Europese samen-werking en kennisdeling.

Er zijn in Nederland zo’n veertig dierencrematoria en een

tiental dierenbegraafplaatsen. Ter beschikking stellen

aan de wetenschap kan ook, dat bespaart proefdieren:

de Universiteit Utrecht gebruikt huisdieren (tot 30 kg)

voor anatomielessen.

Naast Majesta zijn er nog enkele grotere spelers met

meerdere vestigingen en een aantal particuliere

dierenuitvaartcentra, al dan niet gecombineerd met

een crematorium, begraafplaats of pension.

WEB Proefdiervrij.nl; Bunnybunch.nl

DIERENUITVAARTBRANCHE

de Meene, die naar uitvaartverzorgers uitdraagt dat ze er ontspannen mee omgaan. “Bij ons kan alles, zolang de die-ren niet gevaarlijk zijn en de eigenaren eventuele troep zelf opruimen.” Zo hadden ze al eens een erehaag van valken, bij de uitvaart van een valkenier. “De vogels gingen mee de aula in. We hadden wat doekjes voorzien voor eventuele vogelpoep, maar zelfs dat bleek niet nodig.”

GOED TEHUISNederland telt volgens Dibevo, brancheorganisatie gezel-schapsdieren, zo’n 4 miljoen honden en katten. Ruim de helft van de gezinnen heeft een of meerdere huisdieren, gemid-deld geven we 30 euro per maand uit aan een huisdier. Maar bijna niemand heeft geregeld wat er na zijn overlijden met zijn huisdier moet gebeuren. Uit onderzoek van Nuvema (2014) bleek dat een derde van de baasjes niet heeft nagedacht hoe het verder moet met Fikkie, Felix of Flappie. Nuvema ontwik-kelde een huisdiertestament. Sander Smit van Nuvema laat weten dat dit bijna dagelijks gedownload wordt.

Sommige huisdiereigenaren zorgen juist goed voor de aan hun zorg toevertrouwde dieren en leggen bij de notaris

een legaat vast. Uitvaartverzorger, dierenliefhebber en BU-columnist Loes Rooijakkers vertelt dat ze weleens ingenomen was met een legaat waarbij een zeer ruime vergoeding werd vastgelegd voor verzorging van het huis-dier. “Ik had de neiging om mijn vinger op te steken.”

WEB Nuvema.nl

“ Bij ons kan alles, zolang de dieren niet gevaarlijk zijn en de eigenaren eventuele troep zelf opruimen.”

NUMMER 10 – DECEMBER 2018 1 7

WAAROM IS YARDEN EEN DIERENBEGRAAFPLAATS

BEGONNEN IN RIJSWIJK?

“Mensen vroegen of ze hun huisdieren bij ons konden cremeren, maar dat mag niet in een crematorium dat voor mensen bestemd is. En er zijn al dierencrematoria genoeg in de naaste omgeving, maar dierenbegraafplaatsen nog niet. Daarvoor moet je echt de stad uit. Bij ons was ruimte voor een dierenbegraafplaats in de enorme tuin bij de voor-malige beheerderswoning van Begraafplaats Oud-Rijswijk. Dus zijn wij daar een dierenbegraafplaats begonnen.”

WAT IS ER BEREIKT?

“Een week nadat de begraafplaats open was, in 2015, was er al een eerste begrafenis, van een kat. Het is duidelijk dat mensen ons weten te vinden. In drie jaar zijn er bijna vijftig huisdieren begraven, meestal honden, daarna komen katten en konijnen. Verder liggen er nog kleine dieren als cavia’s en hamsters.”

WELKE VOORZIENINGEN BIEDT DE

DIERENBEGRAAFPLAATS?

“In de beheerderswoning is een speciale ruimte ingericht waar mensen afscheid kunnen nemen en de dieren ook opgebaard kunnen worden, al komt dat niet zo veel voor. Mensen hebben meestal al afscheid genomen. Verder bie-

den we biologisch afbreekbare kartonnen kistjes aan, maar de meeste dieren worden gewikkeld in doeken begraven. Van de mogelijkheid om as te verstooien op de begraaf-plaats is twee of drie keer gebruik gemaakt.”

WELKE KANSEN LIGGEN ER VOOR DE BRANCHE?

“Er is duidelijk behoefte aan een dierenbegraafplaats: de graven worden goed bijgehouden, er staan verse bloeme-tjes op. Ik weet niet of het echt een groeimodel is, maar er zijn veel eenpersoonshuishoudens en ouderen die alleen achter-blijven. Een kat of hond is heel belangrijk voor die mensen.”

WELKE ONTWIKKELING MAAKT HET BEDRIJF

NU DOOR?

“We hebben er inmiddels nog twintig plekken bijgemaakt, zodat er nu zeventig graven zijn. Voorlopig kunnen we weer vooruit, maar als de begraafplaats vol is, moeten we de situatie weer bekijken. We willen de dierenbegraafplaats in ieder geval wel kleinschalig houden.”

HOE COMBINEERT U WERK EN PRIVE?

“Ik ben alleenstaand, maar woon samen met drie katten. Ze komen alledrie uit Griekenland, de oudste is an-derhalf. Mijn ‘Trio Hellénique’ noem ik ze. Zodra ik de sleutel in de deur steek komen ze met z’n drieën aan spurten.”

Jans Springer → Yardenhuis van Rijswijk

Een kat is belangrijk als je alleen woont

2

3

1

4

5

6

Hoe zet u trends om in business? Welke kansen ziet u voor de branche? En hoe is het gesteld met uw work-life balance? ONDERNEMERS BEVRAAGD. DEZE KEER LOCATIEMANAGER JANS SPRINGER VAN YARDENHUIS VAN RIJSWIJK, DIE DRIE JAAR GELEDEN EEN DIERENBEGRAAFPLAATS BEGON VLAK BIJ DE BESTAANDE BEGRAAFPLAATS.

HART VOOR DE ZAAK

DIERENUITVAARTEN PER JAAR

12-20

TARIEF BEGRAVEN (MIDDEL)GROOT DIER,

INCL 1 JAAR GRAFRECHT

€ 250/€ 375

TARIEF GRAFRECHT PER JAAR (MIN 5 JAAR)

€ 95

WERKGEBIED

Den Haag/Rijswijk en omgeving

UITVAARTVERZEKERING?

Bij Yarden alleen voor mensen

BEDRIJFSGEGEVENS

TEKST JOHN HERMSE BEELD MARTIJN BEEKMAN

ewelewel

baby footprint

ewelewel

ewelewel

ewelewel

baby footprint

ewelewel

ewelewel

Jewel ConceptsHet service concept voor de Uitvaartondernemer.

- Wij werken met vinger- of voetafdrukken op papier, welke als uniek aandenken aan de familie meegegeven kunnen worden

- Hierdoor kan de familie altijd over de originele afdruk beschikken

- Bij een eventuele bestelling van een sieraad wordt er gewerkt vanuit een door de familie/uitvaartondernemer gemaakte kopie van deze orginele afdruk

- Alle sieraden worden geleverd met een afdrukcertificaat ter controle van het daadwerkelijk gebruikte deel van de afdruk

- Ook kunnen onze sieraden vanuit digitale, mal- of wasafdrukken vervaardigd worden

- Grote selectie hoge kwaliteit sieraden, met korte levertijden

- Eenvoudig, uniek en innovatief systeem!

Interesse in ons unieke Jewel Concepts systeem? Neem vrijblijvend contact met ons op.

Proefopdracht: eerste opdracht 20% korting op de inkoopprijs

Jewellery with a personal touch

Meer informatie vindt u op:www.jewel-concepts.nl

Jewel Concepts InternationalPostbus 9894600 AZ BERGEN OP ZOOMT +31 (0)164 853 550M +31 (0)624 701 016E info@jewel-concepts.nl

BRANCHEBLAD UITVAARTZORG NUMMER 10 – DECEMBER 20181 8 1 9

COLUMN KLACHT = KANS

Kan een dier de dood ruiken?Dieren lijken afscheid te nemen en te rouwen

om een overleden soortgenootje. Maar doen

ze dat ook bij mensen? Of zouden ze liever

een hapje nemen van hun overleden baasje?

TEKST INGEBORG VAN DEN WIJNGAART

BEELD RENEE KRIJGSMAN

“B ij olifanten en chimpansees is wetenschappe-lijk bewezen dat ze een rouwproces doorgaan als een soortgenoot overlijdt”, vertelt Nienke

Endenburg, psycholoog aan de Universiteit Utrecht, gespecialiseerd in rouw om dieren . “En ze nemen afscheid, blijven lang dicht bij het overleden dier, gaan krijsen en proberen het overleden dier weer overeind te krijgen. Ik zou het raar vinden als het alleen bij deze dieren zo zou zijn.”

Eline Teygeler van Tinley Gedragstherapie voor Dieren constateert dat dieren last kunnen krijgen van depressie-achtige klachten . “Ze vertonen minder verkennend gedrag, zijn angstiger. Maar de vraag blijft of ze zo reageren omdat hun routine is veranderd, of dat ze verdriet hebben om het verlies.”

De dood ruikenTeygeler vertelt over een kat in een verzorgingstehuis die telkens bij een oudere op bed ging liggen die een aantal dagen later overleed. Alsof de kat toch iets aanvoelde. Dat herkent Iris van Oosten, psycholoog en al haar hele leven

omringd door huisdieren. “De beagle van mijn oom was een druktemaker. Toen opa dementerend op bed kwam te liggen, kroop de hond heel voorzichtig bij hem en ging heel zacht tegen hem aan liggen.”

“Sommige honden kunnen een hypo signaleren bij dia-betespatiënten. Dus misschien zijn er dieren die de dood ruiken. Als een baasje ziek is, verandert die persoon en de sociale interactie met het huisdier. Of het dan de veran-dering in ritme of een naderend sterven is dat het dier signaleert, weten we niet”, vult Teygeler aan.

Ze eten geen mensenvleesUitvaartbegeleiders krijgen nogal eens de vraag of een huisdier bij een opgebaard persoon kan zijn. Dieren zijn tenslotte vleeseters. “Honden en katten krijgen geen men-senvlees, dus ik verwacht niet dat ze aan de overledene gaan eten. Maar ik zou de ontmoeting wel onder begelei-ding doen. Stel dat een kat in de kist springt en schrikt of zich juist erin nestelt”, adviseert Endenburg. “Begeleid het dier, troost, aai.”

Hoe laat je een huisdier goed afscheid nemen? Endenburg is voor thuisopbaring. “Als een baasje overlijdt in een zie-kenhuis, kun je dat niet uitleggen aan de hond. We weten uit observaties dat honden, katten en ezels in ongeveer een uur afscheid nemen van een overleden soortgenoot. Als ze geen afscheid kunnen nemen, gaan ze zoeken en roepen. Dat duurt veel langer dan een uur.”

Van Oosten heeft aan den lijve ondervonden hoe haar kat afscheid nam van haar overleden maatje. “Ik moest de oudste laten inslapen. Zodra de dierenarts weg was, kwam de andere kat tevoorschijn en ging haar maatje aflikken, uitgestrekt over haar heen liggen. Een dag lang, tot ik naar het crematorium ging. Ik ben vrij nuchter, maar dit was echt hartverscheurend.

AFSCHEID VAN BAASJE

PM POSTEN: EXTRA DRUK = EXTRA DUUR?

Hoe definitief is een kostenbegroting? Mag de op-drachtgever vertrouwen op de begroting als bij een bepaalde kostenpost niet nadrukkelijk staat aange-geven dat het om een pro memorie (PM) post gaat?Die vraag stond centraal in de volgende kwestie. Klagers vrouw was overleden en op basis van de kostenbegroting tekende hij voor de uitvaart. Toen de factuur kwam bleek de post ‘consumpties’ niet 630 euro te bedragen, maar 1.046,25 euro. Verder was er een post gefactureerd die niet op de begro-ting voorkwam. De uitvaartondernemer gaf aan dat hij voor de consumpties een inschatting maakte op basis van het aantal genodigden. Er waren echter veel meer personen op de uitvaart, waardoor er meer consumpties gebruikt waren. Tijdens het aannamegesprek – zo gaf hij aan – wees hij erop dat de post consumpties aangepast zou worden aan het daadwerkelijke aantal consumpties. Wat mij betreft was het probleem dat de uitvaartondernemer bij diverse posten op de begroting aangaf dat het om pro memorieposten ging, maar dat niet bij de con-sumpties deed. Ook maakte hij – op de begroting of anderszins – op geen enkele manier duidelijk op basis waarvan hij 630 euro berekende. Hoe moet een opdrachtgever dan begrijpen dat het om een pro memoriepost gaat?Mijn oordeel was hard: een post die niet op de begroting staat, kan niet worden gefactureerd. De kostenbegroting is immers bedoeld om een op-drachtgever duidelijkheid te geven over de met de uitvaart gepaard gaande kosten. Het niet opvoeren van kosten ligt in de risicosfeer van de uitvaartonder-nemer. Ook over de consumpties kreeg klager gelijk. Op de kostenbegroting was niet aangegeven dat de begrotingspost voor de consumpties een aanname was (pro memorie) en dat het uiteindelijke bedrag afhankelijk zou zijn van het aantal te schenken con-sumpties. Juist omdat verschillende begrotingspos-ten opmerkingen bevatten over meergebruik en de post ‘consumpties’ niet, mocht klager verwachten dat de post ‘consumpties’ een vaststaand bedrag was.

Klacht 2018-052

Ombudsmanuitvaartwezen.nl

LICHTVOETIG

Een verslagen echtgenoot, twee puberende dochters en een hond. Met deze gezinsleden moest ik het afscheid van een overleden vrouw vorm gaan geven.

De jongste dochter oogde stoer, maar ze kon niet overweg met haar emoties. Dat uitte zich in on-beheerste woedeaanvallen en ongecontroleerde lachbuien. Ze leek niet in staat iets bij te dragen aan het afscheid. Totdat Luna ter sprake kwam. Ze was totaal verrast dat haar hond mee mocht naar de begrafenis. We spraken af dat de kist gesloten zou worden vlak voor de plechtigheid in de begraaf-plaatsaula. Het gezin zou iets op de kist schrijven. En Luna? Luna zou de kist bepotelen met vingerverf. ‘Vingerpootjes.’

Een uur voor aanvang kwamen ze aan met vier ge-kleurde potjes vingerverf en een pitbullterriër. Mijn gezicht sprak kennelijk boekdelen, want ze verklaar-den meteen dat deze pitbull echt een schat van een hond was. De dochters doopten een voorpootje in de gele verf en stempelden dit op de kist. Dat ging goed. Het andere voorpootje werd blauw gemaakt en ook dat lukte. Bij een van de achterpoten ging het mis. Z’n poot zat nog in een pot rode verf en de hond worstelde zich los. Het potje vloog door de ruimte en de hond bepotelde nu kwistig de aulavloer. De kleding van de dochters zat onder de verf. Luna werd aangelijnd en ging keurig zitten. Ik heb zelden zoveel lach en tranen door elkaar heen gezien als bij dit ritueel om de kist te sluiten.

Tijdens de plechtigheid bleef Luna rustig bij het gezin op de voorste rij zitten. Niemand viel iets op. Iedereen keek naar de kist en op de ruggen van de nabestaanden. Tot de kist de aula uitgereden werd: een kist vol gekleurde vingerpootjes en nabestaanden met kleding onder de verf. Een kwis-pelende pitbull die met drie primair gekleurde poten meeliep. Die gekleurde pootjes zorgden voor een lichtvoetigheid die zo nodig was om het verlies

van haar moeder voor dit baasje ragelijk te maken. Waren er tijdens het uitlopen alleen maar lachende gezichten, bij het graf kwamen de tranen.

MR

. MA

RLIZ

SCH

ELLE

KE

NS

is omb

udsm

an uitvaartwezen. O

p d

e site van het K

lachteninstituut uitvaartwezen zijn d

e uitspraken van d

e omb

udsm

an terug te lezen.

MARLIZ BLOGTOmbudsman Marliz Schellekens

schreef meer over ‘recht op afscheid’.

Lees haar blogs op

WEB branchebladuitvaartzorg.nl

• Zorg dat het dagelijks ritme voor het huisdier blijft.

• Blijf bij het dier met afscheid nemen.

• Sommige dieren laten niets zien, maar hebben toch

aandacht nodig. Als het kan, regel dan vooraf wie voor

het dier van een stervende gaat zorgen. Een stervende

kan het fijn vinden om het dier bij zich te hebben. Let

op of het dier dat kan hebben.

HUISDIEREN BIJ ROUW EN OPBAREN

LOE

S R

OO

IJA

KK

ER

S he

eft m

et h

aar m

an G

erar

d e

en u

itgev

erij,

is d

ocen

t bij

Doc

end

o en

free

lanc

e ui

tvaa

rtb

egel

eid

er. E

erd

er w

as z

ij te

amle

ider

bij

Mon

uta

in N

ijmeg

en.

NOOT REDACTIE Volgend jaar moet bij PM posten een schatting worden gegeven van het bedrag. (Bron: persbericht SKU)

“ Honden, katten en ezels nemen in ongeveer een uur afscheid van een overleden soortgenoot.”

NUMMER 10 – DECEMBER 2018 2 1

Dode dieren zijn niet allemaal gelijk. Qua dierenlijkbezor-ging. Geslachte exemplaren worden ter beschikking gesteld aan de consumptie. Andere krijgen een liefdevolle uitvaart. Toespraak, koffietafel, u kent het wel. Er is, kortom, soorten-discriminatie. Honden begraven of cremeren we, koeien eten we. Maar we hebben ook cross-over dieren. Enter de gans. Zijn lever wordt – na deskundige marteling – veel gegeten. Maar er wordt ook anders van gehouden. Wat dacht u van dit grafschrift: HIER / RUST / MIJN / GANS. Liefdevolle poëzie! Plus: met lever en al begraven, dan heb je het als gans goed gedaan.

– Guus Sluiter

GUUS SLUITER,

DIRECTEUR VAN

NEDERLANDS UITVAART

MUSEUM TOT ZOVER,

IN AMSTERDAM,

BESPREEKT EEN

FUNERAIR KUNSTWERK.

Grafzerk ‘Hier rust mijn gans’, 1968. Collectie: Museum Tot Zover, Amsterdam (in 2019 organiseert

Museum Tot Zover de grote tentoonstelling De Laatste Aai – een eerbetoon aan dode dieren).

INGEZONDEN BRIEF

Twijfels en vragen over Bio Sac 200

Al geruime tijd volg ik de ontwikkeling van de Bio Sac. Telkens wanneer er een gelegenheid was een lezing of introductie bij te wonen, lukte me dat niet helaas. Ik heb namelijk wel wat twijfels en vragen.

Ik was verheugd bij het artikel in Brancheblad Uitvaartzorg, eindelijk iemand die ook kritisch kijkt en niet alleen maar al die lovende verhalen van gebruikers. Met een verpleegkundige achtergrond en de de daarbij horende medische scholing komen er steeds vragen bij mij op hoe de Bio Sac toch kan werken.

Er is geen circulatie/bloedsomloop in het lichaam meer, dus er is geen uitwisseling van wat dan ook mogelijk, laat staan via de huid. Nergens heb ik een (wetenschappelijk) onderzoek kunnen vinden op de site van Bio Sac waarmee zij de werking kunnen verklaren.

Ik ben dus in de veronderstelling dat de Sac niets kan doen en hooguit een geurvreter is, of misschien geeft de Bio Sac juist een milde geur af?

In een ver verleden wilde een familie dat ik niets zou doen. Mevrouw was rustig ingeslapen op de bank en daar mocht ze blijven liggen. Is helemaal goed gegaan. Ik heb dat altijd onthouden en vraag me nog steeds af of dat vaker zou kunnen. De lichamen die we koelen gaan ook niet altijd goed, soms moet iemand toch al eerder in de kist en sluiten, wat je ook doet.

Ik zou dus de vraag weleens willen stellen en willen uitproberen: wat als we niets doen, ook geen koeling. Maar ja, testen en vergelijken kan niet zomaar.

De afgelopen weken ben ik een beetje bevestigd in mijn veronderstelling. Elk lichaam is anders en het is maar de vraag of koeling of welke vorm van opbaren meerwaarde heeft. We hadden kortgeleden iemand in het mortuarium van een ziekenhuis liggen, TOP-koeling daar. En wat gebeurt? Na vijf dagen is degene groen.

Afgelopen week had ik iemand in mijn rouwkamer liggen, en de koeling bleek niet te werken. De familie wilde geen bezoeken en de kist mocht gesloten, de-gene zag er nog prima uit, ik heb besloten de koeling

niet te vervangen. De overledene is de hele week mooi gebleven. Ik begrijp best dat een familie door die goed voor te lichten voor een Bio Sac kiest en zou het ook graag willen introduceren, zo'n fijne, milde vorm van opba-ren. Maar elke keer als ik er weer over lees denk ik, het kan gewoon niet werken en dat houdt me tegen, ik geloof er gewoon niet in.

Wat zou er gebeuren als we veel vaker zonder gebruik van koeling iemand opbaren, zeker in een koelere ruimte. Hoogzomer lijkt me dat al wel weer lastiger, al valt ook dan niet te bewijzen of koeling een toegevoegde waarde heeft.

Ik ben dus erg benieuwd naar het onderzoek en de bevindingen van Wilma Duijst.

Mies Schoneveld

Mies Schoneveld Uitvaartbegeleiding, Katwijk

DEZE INGEZONDEN BRIEF IS OOK OP ONZE SITE TE LEZEN, ALS REACTIE OP HET BETREFFENDE ARTIKEL. WILT U OOK REAGEREN? DAT KAN OP DE SITE: BRANCHEBLADUITVAARTZORG.NL

VOOR MEER INFORMATIE:

T 0495-543521 M 06-51345236E info@gravendienststrijbos.nl I www.gravendienststrijbos.nl

Postbus 524, 6000 AM Weert

→ Op- en herbegraven

→ Opgraven - Crematie

→ Overbrengen

→ Ruimen van graven / gehele begraafplaatsen

→ Repatriëring naar land van bestemming

[ A DV E R T E N T I E ]

BRANCHEBLAD UITVAARTZORG2 0

NUMMER 10 – DECEMBER 2018 2 3BRANCHEBLAD UITVAARTZORG2 2

DUURZAME KISTEN

Spaanplaat in de ban?

Nu domineren kisten van spaanplaat nog de markt, maar als het aan stichting Greenleave ligt, gaan binnenkort alleen nog duurzamere kisten het graf of de oven in. Van hout, of toch ook van duurzamer spaanplaat?

TEKST JOHN HERMSE BEELD UNSPLASH.COM + COFFIN IN A BOX

reenleave zet hoog in: al vanaf 2020 zouden er geen kisten van spaanplaat meer op de markt moeten komen. Spaanplaat breekt niet makkelijk af en er worden schadelijke stoffen

gebruikt bij de productie die vervuiling geven bij verbran-ding of in de grond terecht komen. Milieu-organisatie Natuur & Milieu heeft meegekeken bij het formuleren van de duurzame uitgangspunten van Greenleave.

‘Een steen in de vijver’, noemt Greenleave-voorzitter Evert de Niet de oproep van de stichting die duurzame uitvaar-

Ook gebruikt Bogra meer gerecycled dan vers hout. Nieu-we materialen zijn in ontwikkeling, bijvoorbeeld spaanplaat waarin eenjarige gewassen zijn verwerkt, al gebruikt Bogra dat nog niet zelf. Steenbeek: “Er is nieuwe spaanplaat waar-van ik durf te beweren dat deze niet minder duurzaam zou zijn dan massief hout dat in Oost-Europa wordt gewonnen en verwerkt.”

HOUT VAN VERCor Geijtenbeek kan beamen dat spaanplaat een stuk milieuvriendelijker is dan voorheen. Hij heeft duurzaamheid hoog in het vaandel staan: met zijn zelfbouwgrafkist Chis-tann – van populieren multiplex - won hij duurzaamheidprijs Final Footprint Challenge, en nu komt de opvolger Esstann op de markt voor uitvaartondernemers. De oproep van Greenleave om spaanplaat uit te bannen, vindt hij wat kort door de bocht. “De lijm was twintig jaar geleden veel milieu-verontreinigender. Maar tegenwoordig is de chemische compositie veel verfijnder. Je kunt spaanplaat niet meer klakkeloos milieuonvriendelijk noemen.” En hoe milieu-vriendelijk is hout dat in Frankrijk, Spanje of Oekraine wordt gekapt en in Roemenie wordt verwerkt? Dat levert met het vervoer naar Nederland nogal een belasting voor het milieu op, een punt waar Geijtenbeek met zijn lichte doe-het-zelf-kisten zwaar op inzet.

PLOFKISTOok Steenbeek plaatst kanttekeningen bij het initiatief van Greenleave. “Juist omdat spaanplaat zo’n groot deel van de markt uitmaakt, ligt daar een kans om de kisten duurzamer te maken. Maar dat gebeurt dus niet als je zegt dat je geen plaatmateriaal meer wil gebruiken. En dat zou jammer zijn. Wij moedigen elke vorm die leidt tot meer duurzaamheid aan, maar wij volgen wel de markt en kunnen die niet dicte-ren. En op die markt is nu nog veel spaanplaat.”

Geijtenbeek trekt de vergelijking met het vervangen van de plofkip door een duurdere scharrelkip. “Willen we alleen een ‘plofkist’ of zijn we bereid iets meer te betalen?” Het is ook precies de reden dat Greenleave met deze oproep aan de branche komt. Nu zijn duurzamere kisten nog duurder, omdat ze nog niet in grote aantallen gefabriceerd kunnen worden. Alleen als uitvaartondernemers massaal spaan-plaat in de ban doen, kunnen de alternatieven goedkoper worden, zegt Greenleave-voorzitter De Niet. “We willen een positief vliegwiel in gang zetten om stappen te maken met elkaar.”

Gten wil stimuleren, want nu worden nog pakweg drie van de vier kisten van dit materiaal gemaakt. “We willen het een beetje scherp neerzetten. Kom op, uitvaartbranche. Ga je zitten wachten op producenten van kisten of ga je zelf iets doen?”

ALTERNATIEVEN Maar wat moeten de uitvaartondernemers dan doen? Wat zijn de alternatieven voor het nu nog dominante spaan-plaat? Greenleave wijst erop dat er genoeg duurzame houten kisten zijn, het liefst massief, zonder lijm en uit

Nederland, zodat het hout niet over grote afstanden ver-voerd hoeft te worden.

De BNGU juicht het initiatief van Greenleave in ieder geval toe. De klanten bepalen weliswaar zelf wat ze willen, maar BGNU-directeur Heidi van Haastert denkt dat uitvaart-ondernemers hun wel voor kunnen houden dat ze ook voor een milieuvriendelijke kist kunnen kiezen.

MASSIEF HOUTDela, dat zich aansloot bij Greenleave, heeft dat al gedaan. Het bedrijf besloot over te stappen van een spaanplaat kist van Bogra naar een houten kist van Kaspersma Uitvaart-kistenfabriek. Bij de keuze speelden prijs en ontwerp een rol, maar zeker ook duurzaamheid. De massief vurenhouten kist wordt de nieuwe standaardkist, in de natura uitvaart-verzekering van Dela.

Kistenfabrikant Van Wijk koos al eerder voor massief populierenhouten kisten. Directeur Peter van Wijk juicht het initiatief van Greenleave toe en wijst erop dat hout niet per se duurder hoeft te zijn dan spaanplaat. Hij zegt zijn kisten voor dezelfde prijs in de markt te zetten als traditioneel spaanplaat.

Moet de branche dan helemaal om naar houten kisten? Jildert Steenbeek, directeur van Bogra, wijst erop dat spaanplaat dat tegenwoordig op de markt is, een stuk beter is voor het milieu dan vroeger. Niet alleen de lijm is beter geworden, ook het materiaal. “Vandaag de dag gebruiken wij uitsluitend materiaal dat afkomstig is uit duurzaam beheerd bos of uit productiestromen met een keurmerk. Het plaatmateriaal wordt verlijmd met een formaldehyde arme lijmsoort.”

“ Willen we alleen een ‘plofkist’ of zijn we bereid iets meer te betalen?”

De Esstann van Coffin in a box, eco-multiplex met

organische niet giftige lijm, watergedragen op basis van

Soyameel en formaldehyde vrij, van gecertificeerd hout.

Verkoop alleen aan uitvaartondernemes, adviesprijs

470 euro. Prijs Chistann 246 euro. Bij Uitvaartkistwinkel.nl

(van Uitvaart24) is de goedkoopste spaanplaat kist

249 euro (incl bezorgen) en de goedkoopste houten

(populieren) kist 379 euro.

BRANCHEBLAD UITVAARTZORG NUMMER 10 – DECEMBER 20182 4 2 5

Position PaperHet kan u niet ontgaan zijn. De Wet op de lijkbezorging (straks: Uit-vaartwet?) gaat op de schop. BGNU draagt geregeld onze standpunten uit bij ministeries en politieke par-tijen. We maakten ook een strate-gisch document: een position paper. Wij staan voor het waarborgen van de kwaliteit van de uitvaartzorg door erkenning van het Keurmerk Uitvaartzorg en vrijheid van onder-nemen en keuzevrijheid van de consument als het gaat om nieuwe lijkbezorgingsmethoden. Lees het paper op: Bgnu.nl.

NU

Eendracht maakt macht

“Het is mooi dat D66 vaart zet in de herziening van de Wet op de lijkbezorging – oftewel de Uitvaartwet. Maar een vreemde manier van voorsorteren is het wel: de initiatiefnota die de Democraten vorige maand lanceerden. De partij notabene van de minister die over de Uitvaartwet gaat, (en die de Kamer na de zomer zou informeren

over haar plannen), jaagt een nietje door de wijzigingsvoorstellen vanuit de uitvaartbranche, de begraafplaatsen en de crematoria en gaat met de eer strijken.Natuurlijk zijn we blij dat de politiek onze plannen overneemt, dat zeker wel. Ook belangrijk is het dat de branche eenheid uitstraalt. In grote lijnen zijn we het immers eens. Iedereen wil keuzevrijheid voor de consu-ment, vrijheid van ondernemen en een waarborg voor kwaliteit van de uitvaartzorg. Of het nu gaat om thanatopraxie, mortuariumbeheer of nieuwe lijkbezorgingtechnieken: samen voorwaarts levert de nieuwe Uitvaartwet op!"

Paul Koeslag

voorzitter BGNU

i-FinishBGNU heeft een partnerschap met Digitale Nazorg. De diensten zijn nu uitgebreid met opzegser-vice i-Finish voor het opsporen en afsluiten van digitale abonnemen-ten en accounts. Web: i-finish.nl

Overleg vaste Kamer-commissie veiligheidBGNU heeft het overleg van MKB-Nederland met de Vas-te Commissie van Justitie en Veiligheid in de Tweede Kamer aan gegrepen om aandacht te vragen voor onderwerpen die uitvaartverzorgers raken.

JaarvergaderingDe ledenvergadering van 27 november heeft de nieuwe bestuursstructuur, het jaarplan en de begroting voor 2019 goed-gekeurd. Vanaf 1 juli neemt een van de bestuursleden roulerend het voorzitterschap op zich. De directeur wordt het gezicht naar buiten.Wat het mortuariumbeheer betreft: BGNU staat voor transparante tarieven en keuzevrijheid van uitvaartverzorger door de nabe-staande. BGNU overlegt met VMG over de herformulering van de algemene voorwaarden van VMG op de punten hoofdelijke aanspra-kelijkheid en zaakwaarneming. Verder inventariseert het branche-bureau de komende maanden de onderbouwing van de wens om het verblijf in het mortuarium door de ziekenhuizen te laten betalen en niet (meer) door de nabestaanden.

BERICHTEN

NetwerkEvent 11 decemberMaatschappelijk Verantwoord Ondernemen kent veel aspecten. Marja Oosterman ondersteunt uit-vaartproject St. Damien in Haïti.

STELT ZICH VOOR

Matthijs de Gee, stopt als directeur UNC en voorzitter SKU:

“De vrijheid lonkt, maar een zeker gevoel van weemoed maakt zich nu al van me meester! Ik heb heel lang met veel plezier in de uitvaartzorg ge-werkt, in allerlei posities en begonnen bij de basis. In onze branche doen gedreven mensen werk dat er toe doet. Ook het voorzitterschap van Stichting Keurmerk Uitvaartzorg deed ik graag. SKU heeft het afgelopen decennium heel wat bereikt. We mogen er best trots op zijn dat het Keurmerk nu, samen met NaVU, ook de vakbekwaamheid van het personeel waarborgt. Dat is immers in ons werk de belangrijkste factor. Ik gun het de branche dat het draagvlak voor goede scholing en bijscholing, nog meer groeit. Het is goed dat we daarvoor nu een ‘stok achter de deur’ hebben ingebouwd.Ik verlaat SKU met enige spijt, maar het is een goed gebruik dat de voorzitter actief werkzaam moet zijn in de branche. Ik heb nog geen concrete plannen, behalve om een lange zeilreis te maken, een jon-gensdroom.” Dit is een samenvatting van een afscheidsinterview dat u

op de site leest.

Web: Bgnu.nl

13 FEBRUARI, 16-18 UURBGNU NetwerkEvent,

Conferentiehotel Kontakt der Kontinenten, Soesterberg

13 MAART, 15.30-18.30 UURLedenvergadering,

Yarden Crematorium Daelwijck, Utrecht

Meer agenda: bgnu.nl/evenementen

AGENDA 2018

BGNUNieuws valt onder de verantwoordelijkheid van BGNU, niet van Brancheblad Uitvaartzorg.

BRANCHEVERENIGING GECERTIFICEERDE NEDERLANDSE UITVAARTONDERNEMINGEN

Postbus 484, 3500 AL Utrecht | T 070 - 364 75 00 | F 070 - 345 90 23 | E info@bgnu.nl | I www.bgnu.nl

VRAAG AAN

Hoe geven we MVO handen en voeten?

In de donkere dagen voor kerst staan we meer dan normaal stil bij onze medemens. Het BGNU NetwerkEvent op 11 december 2018 stond daarom in het teken van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen. Hoe kunnen we daar in de uitvaartbranche handen en voeten aan geven? Drie voorbeelden.

Uitvaren op Haïti

“Afgelopen maart hielp ik met mijn collega Petra van Valburg (Paeonia Uitvaartbegeleiding) een week lang Father Rick met zijn uitvaarten voor Haïtianen die zelf geen uitvaart kunnen betalen. Per uitvaart doneer ik 25 euro aan zijn uitvaartproject St. Da-mien, een project van WereldOuders. We sparen voor een nieuwe oven. De huidige valt van ellende uit elkaar. Ook is er dringend behoefte aan: lijkhoe-zen, lakens, scharen, handschoenen, mondkapjes en beschermende kleding.”

Marja Oosterman

Oleander Uitvaartzorg, spreker NetwerkEvent 11december

Kerkorgel bewaard

“Ton Nagel vroeg mij een goede plaats voor een kerkorgel uit een inmiddels gesloten kerk in Eindhoven. Ik dacht meteen aan de kapel op Begraafplaats Orthen te ‘s-Hertogenbosch. We hebben het orgel herplaatst als eerbetoon aan mijn vader,

Jan Kramer. Hij heeft op Begraafplaats Orthen zeker 20.000 overledenen naar hun laatste rustplaats gebracht. We hebben er nu nóg mooiere uitvaarten en het heeft ook nog eens veel positieve media-aandacht opgeleverd!"

Roland Kramer RU

Klopper & Kramer Uitvaartzorg

Vluchtelingenbegraafplaats Tunesië

“Als antropoloog onderzoek ik de maatschappelijke en juridi-sche aspecten van forensische technieken, onder andere bij het identificeren van verdronken migranten in mijn geboortestad Zarzis. Daar spoelen veel lichamen van vluchtelingen aan die de oversteek naar Europa niet halen. We gunnen hun een fatsoenlijke begraafplaats. Daar zamelen we geld voor in.”

Amade M’charek

Voorzitter Stichting Drowned Migrant Cemetry

BRANCHEBLAD UITVAARTZORG2 6 BRANCHEBLAD UITVAARTZORG2 6

Collegiale dienstaanbiedingen

GRONINGEN StadskanaalJ. Stout uitvaartverzorgingSteenhouwer 15, 9502 EV Stadskanaal Tel. 0599-612482 W: www.stoutuitvaartverzorging.nlTevens; Musselkanaal, Mussel, Ter Apel, Zandberg, 1e en 2e Exloërmond, Borger, Nieuw Buinen, Buinerveen, Drouwenermond, Drouwenerveen, Gasselternijveen en Gieterveen.

DRENTHE

EmmenUitvaartverzorging DLE Emmen B.V., Meerdijk 88, 7825 TH Emmen Postbus 80, 7800 AB Emmen. Tel. 0591-611146 (dag en nacht bereikbaar), Fax 0591-641222Verzorging door Drenthe en Oost Groningen.

OVERIJSSEL EnschedeVredehof Uitvaarverzorging B.V.Dhr. H.J. Wormgoor, Dhr. P. SwierPostbus 69, 7500 AB EnschedeTel. 088-1198200E: info@vredehof.nlW: www.vredehof.nlVestigingen in Enschede, Glanerbrug, Losser, Neede, Goor, Almelo, Rijssen, Holten, Enter, Bathmen en Deventer

HardenbergUitvaartverzorging Vasse, Kantoor- en bezoekadres: Oldemeijerweg 3 te Rheeze-Hardenberg.Postadres: Postbus 131, 7770 AC Hardenberg.Tel. 0523-261454, Fax 0523-264110E: info@vasse-uitvaart.nlVerzorging door heel N.O. Overijssel.

GELDERLAND

ApeldoornMonuta Uitvaartverzorging N.V.Dhr. J. MeijboomPostbus 20, 7300 AA ApeldoornTel. 055-5391264E: jmeijboom@monuta.nlW: www.monuta.nl

ApeldoornBegrafenisonderneming Rouwenhorst B.V., Chr. Geurtsweg 24-26, 7335 JV Apeldoorn,Tel. 055-5414089, Fax 055-5412757E: info@rouwcentrum-rouwenhorst.nlW: www.rouwcentrum-rouwenhorst.nlDhr. M. Laponder, directeurApeldoorn en omliggende dorpen.

Harderwijk / Ermelo / Nunspeet e.o.Rouwcentrum Schaftenaar Deventerweg 103, 3843 GC HarderwijkTel. 0341-415098 E: info@rouwcentrumschaftenaar.nl

UTRECHT

BenschopUitvaartverzorging MidlandDhr. R. VeweijBenedeneind Noordzijde 458, 3405 CE BenschopTel. 06-53536888E: info@uitvaartverzorgingmidland.nlW: www.uitvaartverzorgingmidland.nlOok beschikbaar als freelance uitvaar-tondernemer

UtrechtUitvaartverzorging Agterberg,Wolter Heukelslaan 50, 3581 ST Utrecht, Tel. 030-2510982, Fax 030-2511141G.J.H. Daalhuisen.E: info@agterberg.nlW: www.agterberg.nl

Utrecht / Vleuten / De MeernBarbara UitvaartverzorgingEgginklaan 51, 3527 XP UtrechtNieuwe Vaart 5, 3451 AH VleutenTel. 030-296 66 06E: info@barbarauitvaart.nlW: www.barbarauitvaart.nlVoor alle collegiale diensten in Utrecht, Leidsche Rijn, Vleuten en De Meern

NOORD-HOLLAND AmsterdamUitvaartverzorging A. de Jong, Cliostraat 42, 1077 KJ AmsterdamSloterweg 1184, 1066 CV Amsterdam Tel. 020-6761337E: dejong@uitvaart.nl W: www.uitvaartcentrum.amsterdamVerzorging aangiften en dragers.

DuivendrechtUitvaartverzorging Meijer-Dam, Clarissenhof 29, 1115 CA DuivendrechtTel. 020-6992382, Fax 020-6951491E: meijer-dam@planet.nl

HilversumUitvaartverzorging J.J. Dekker & Zn. B.V.,Van Riebeeckweg 45, 1212 EH HilversumTel. 035-6835523, Fax 035-6836517.E: info@dekker-uitvaart.nl

HoofddorpDunweg UitvaartzorgAchterweg 40, 2132 BX HoofddorpPostbus 189, 2130 AD HoofddorpTel. 023-5633544E: info@dunweg.nlW: www.dunweg.nl

HuizenDe Groot Uitvaart, Havenstraat 23-25, 1271 AB HuizenTel. 035-5254363E: info@degrootuitvaart.nlW: www.degrootuitvaart.nlOntvang- en rouwkamers, 24-uurs familiekamers, verzorging in ’t Gooi

ZUID-HOLLAND

AlblasserdamDe Drechtstreek & van den Dool, UitvaartverzorgingKerkstraat 205, 2953 GJ AlblasserdamTel. 078-6919128E: sliedrecht@drechtstreek.nlW: www.drechtstreek.nlEigen uitvaartcentrum op de begraafplaats

Den HaagUitvaartverzorging J. Henning b.v. anno 1885, Bautersemstraat 1, 2518 PC Den HaagTel. 070-3454810E: info@henning-uitvaart.nl W: www.henning-uitvaart.nl

Den HaagFa. A. H. Kerkhof & Zn, Uitvaartzorg sinds 1892. Kantoor: Groot Hertoginnelaan 227, 2517 ET Den HaagTel. 070-3451676, Fax 070-3646672E: firma@kerkhof-uitvaartzorg.nlW: www.kerkhof-uitvaartzorg.nlBeschikbaar: Rouwcentrum Sorghvliet, Stijlvol klassiek “Haags”, Groot Herto-ginnelaan 1 (Centrum). Rouwcentrum Waldeck, Oude Haagweg 28 (Loosdui-nen) Multi-religieus. Persoonlijke dienst-

verlening. Vnl kerkelijke uitvaarten. Multi-religieus georiënteerd.

Krimpen a / d IJsselStoppelenburg Uitvaartverzorging, Populierenlaan 122-A, 2925 CV Krimpen a / d IJssel. Verzorging voor de gehele Krimpenerwaard en Capelle a / d IJsselTel. 0180-522255E: uitvaart@stoppelenburg.nlW: www.stoppelenburguitvaart.nl

PapendrechtDe Drechtstreek, UitvaartverzorgingAdm. de Ruyterweg 21, 3354 XA Papendrecht Tel. 078-6151941E: sliedrecht@drechtstreek.nlW: www.drechtstreek.nlEigen uitvaartcentrum op de begraafplaats.

RidderkerkDe Drechtstreek, F. Timmers Uitvaartverzorging BV, Jan Luijkenstraat 6, 2985 BV RidderkerkTel. 0180-422315, Fax 0180-420127E: info@timmersuitvaart.nl W: www.timmersuitvaart.nl

RotterdamVan der Spek UitvaartDhr. J.M. van der SpekPostbus 8805, 3009 AV RotterdamTel. 010-4479900E: info@vanderspekuitvaart.nlW: www.vanderspekuitvaart.nl

SliedrechtDe Drechtstreek, Uitvaartverzorging.Jan Steenstraat 71, 3362 XH SliedrechtTel. 0184-412418E: sliedrecht@drechtstreek.nlW: www.drechtstreek.nlEigen uitvaartcentrum nabij de begraafplaats.

ZEELAND

Goes / ‘s Gravenpolder / KapelleUitvaartverzorging ‘De Bevelanden”Joh. C. HoekmanHoofdkantoor: Geldeloozepad 20, 4463 AJ Goes Centraal Tel. 0113-3114 44, Fax 0113-312978E: info@uitvaartzorgcentrum.nl W: www.uitvaartzorgcentrum.nlVoor alle dienstverlening in geheel Midden-Zeeland

MiddelburgAdagio Uitvaartzorg in ZeelandMw. M. VerstratenBuitenhovelaan 1, 4337 HJ MiddelburgTel. 0118-612868E: info@adagiouitvaartzorg.nlW: www.adagiouitvaartzorg.nlEigen rouwcentrum genaamd Rouwcentrum Adagio

OosterlandUitvaartzorg De Vlieger V.O.F.J.M. SteijnWilgenstraat 12, 4307 DA OosterlandTel. 0111-402000E: info@uitvaartdevlieger.nlW: www.uitvaartdevlieger.nl Dienstverlening Schouwen Duiveland, Tholen, Goeree Overflakkee, Noord Beveland.

NOORD-BRABANT Den BoschBijnen & Kramer UitvaartverzorgingHet UitvaarthuisJacob van Maerlantstraat 100,5216 JM ‘s-HertogenboschTel. 073-6139396, fax 073-6139416, E: info@bijnenkramer.nlW: www.bijnenkramer.nl

Den Bosch / Vught / Rosmalen / Tilburg / WaalwijkBijnen Uitvaartverzorging,Wolfskamerweg 16, 5262 SJ Vught, Tel. 073-6562379, fax 073-6569894, Brucknerlaan 20, 5011 DN TilburgTel. 013-4553379 E: info@bijnenuitvaartverzorging.nlW: www.bijnenuitvaartverzorging.nl Den BoschSt. Jan UitvaartverzorgingHet UitvaarthuisJacob van Maerlantstraat 100, 5216 JM ‘s-HertogenboschTel. 073-6139252, fax 073-6125237E: info@uitvaartverzorger.nlW: www.uitvaartverzorger.nl

Den BoschKlopper & Kramer Uitvaartzorg,Salvador Allendelaan 5, 5231 BZ ’s Hertogenbosch, Tel. 073-6420281E: info@klopperenkramer.nlW: www.klopperenkramer.nl

Den DungenKoenen Oel UitvaartverzorgingDhr. J.A. Koenen-Oel / Dhr. K.H.Oel-KoenenPostadres: Kruidnagel 6, 5275 KR Den DungenTel. 073-5943766E: info@koenen-oel.nlW: www.koenen-oel.nl“Mortuarium Den Dungen”, Litserstraat 40, Den Dungen“Afscheidshuis Schijndel”, Gasthuisstraat 31a, Schijndel

OssUitvaartverzorging Van Lith B.V., Docfalaan 2, 5342 HZ Oss, Tel. 0412-623173, fax 0412-641155. E: contact@uitvaartverzorgingvanlith.nlW: www.uitvaartverzorgingvanlith.nlVerzorging in Oss en omgeving en gebied Maas en Waal. Beheerder ‘Stadsmortuarium Oss’.Beheerder ‘Herinneringshuis Van Lith’.

VughtUitvaartverzorging Van der SteenDhr. G.M.W. van der SteenKempenlandstraat 9, VughtTel. 073-7470116E: info@vandersteenuitvaart.nlW: www.vandersteenuitvaart.nl

LIMBURG

EchtPeusen Uitvaartzorg – CrematoriumUitvaartcentrum EchtBellekeweg 37, 6101 JZ EchtUitvaartcentrum Susteren Kloosterstraat 9, SusterenPostbus 31, 6100 AA EchtTel. 0475-486100E: info@peusen.nlinfo@crematoriumechtsusteren.nlW: www.peusen.nl www.crematoriumechtsusteren.nlI.H.A. Peusen

MaastrichtUitvaartverzorging Sassen / Dielemans / Dickhaut, p / a St. Maartenslaan 44-48, 6221 AZ Maastricht Tel. 043-3215802 / 043-3432555 / 043-3212000, Fax 043-3210880E: info@sassenuitvaartverzorging.nl W: www.sassenuitvaartverzorging.nl

Roermond / St. OdiliënbergWillems Uitvaartverzorging Heinsbergerweg 190, Roermond’t Sittert 22, St. OdiliënbergTel. 0475-333040 Tel. 0475-401854E: info@willemsuitvaartverzorging.nl W: www.willemsuitvaartverzorging.nl

27

“Ruby is nog in training. Bij Pets4Care volgden we de specialisatie Contacthond. We willen ook nog Verlies en Rouw doen. Ruby gaat al wel mee naar families, als die dat willen; soms is ze ook bij de uitvaart. Ruby is gewoon zichzelf en brengt daar-mee ‘lucht’. Zoals die keer dat ze samen met een jongetje van negen voor de staatsieauto uit rende. Samen hun energie kwijtraken, op zo’n moeilijk moment. Na de uitvaart moeten ze ook weer afscheid nemen van Ruby. Als er kinderen zijn, geef ik ze na de uitvaart een knuffel-Ruby. Het nagesprek doen we dan soms in de vorm van een boswandeling.”

PRINSENBEEK – Patricia NottingMonuta Patricia van Vliet

Facebook.com/Rubytroosthond

TEKST MARJON WEIJZEN BEELD INGRID BERTENS

Troosthond Ruby

OOK TROTS OP EEN NIEUWE AANSCHAF OF DIENST?

Mail naar: redactie@branchebladuitvaartzorg.nl Misschien zetten we u volgende keer een pluim op de hoed.

NUMMER 10 – DECEMBER 2018

NUMMER 10 – DECEMBER 2018 2 9

HEEFT AFSCHEID NEMEN ZIN VOOR KATTEN?BA-scriptie, Leida Timmer, Tinley Academie, 2018 Dierentherapeut Leida Timmer onderzocht het gedrag van katten na verlies van een metgezel. Ze bespeurt gedragspatronen die wijzen op vormen van rouw. En ze meent dat een kat die concreet afscheid neemt minder ‘zoekgedrag’ vertoont. Kans voor de uitvaart ondernemer?

Laura Cramwinckel van De Funeraire Academie en

Museum Tot Zover bespreekt een onderzoek uit de

online scriptiedatabase: Totzover.nl/scripties.

De Grote Opruiming

Opruimen voor je doodgaat ziet er uit als een cadeau-boekje. Klein, stevig, mooi vormgegeven met leuke tekeningetjes en een lichtblauw omslag met een stapel kleerhangers in de vorm van een kerstboom. Ik had het vorig jaar al voor het decembernummer willen recenseren. Maar het bleef liggen. Zoals veel in mijn huis. Een boekje over opruimen is aan mij wel besteed. Margareta Magnusson beschrijft de

Zweedse kunst van dödstädning, opruimen voor je dood. Het gaat meer over levenskunst: afscheid nemen door je overbodige spullen weg te doen. Ontspullen noem ik het. Zelfs mijn schoonvader deed het, in zijn laatste maanden. Praten over zijn naderende dood wilde hij niet, opruimen wel. Daar doe je je nabestaanden een groot plezier mee, weet Magnusson. Zelf ruimde ze drie huizen op na een overlijden, dat van haar ouders, haar schoonmoeder en haar man. Over de spullen van haar man deed ze een jaar. Ze zocht overal een goede bestemming voor en nam zo afscheid van hun leven samen. Dat was een eenzame klus. Maar het hielp haar wel. Daarna verkocht ze haar huis en ging kleiner wonen. Nu ruimt ze haar eigen spullen op, zodat haar vijf kinderen het straks niet hoeven doen. Een leuk kerstcadeautje, dit boekje, voor mensen tussen de 80 en de 100. [Marjon Weijzen]

Margareta Magnusson, Opruimen voor je doodgaat – de edele Zweedse kunst van dödstädning (De Bezige Bij, 2017). € 9,99.

Praten met dieren Diersjamaan Petra Nelstein beschrijft hoe ze dierenlief-hebbers kan helpen door contact te leggen met het geliefde huisdier, dood of levend. Kater Bommel staat open voor euthanasie, hond Happy vertelt het baasje

vanuit het hiernamaals dat hij van haar houdt. Met praktische tips, maar ook veel ervaringsverhalen voor iedereen die behoefte heeft aan spiritualiteit rond de dood van een dier. [John Hermse]

Petra Nelstein, Als je lievelingsdier sterft - rouwverwerking, stervensbegeleiding, berichten uit het hiernamaals(Uitgeverij AnkHermes, 2007). Alleen nog

als e-book verkrijgbaar, € 9,99.

Verdriet en BN’ers Als haar hond Bubbels overlijdt, is Antoinnette Scheulderman ontroost-baar. In vijf hoofdstukken schrijft de interviewster en tafeldame van DWDD over haar verdriet, de scepsis die ze over zich heen krijgt

en haar twijfels over wel of niet een andere hond. Na elk hoofdstuk volgen interviews met BN’ers. Lichte kost voor liefhebbers van huisdieren en BN’ers. [Ingeborg van den Wijngaart]

Antoinnette Scheulderman, Dan neem je toch gewoon een nieuwe(Lebowski Publishers, 2018). € 21,99.

SALESD E G R O O T S T E V O O R R A A D

LEASEB I J D E S P E C I A L I S T

SERVICEA L L E S I N E I G E N H U I S

Europees marktleider in uitvaartmobiliteit

T H E H E A R S E & L I M O C O M P A N Y

Van staatsievervoer tot limousines, nieuw of jong-gebruikt. Wij zijn wereldwijd een actieve dealer van unieke begrafenisauto’s. Bij ons kunt u terecht met al uw mobiliteitswensen.

Offi cieel importeur:

S&S Coach CompanyAccubuilt

Offi cieel importeur:

Superior Coach

Belgenlaan 7 | 5406 XN | Uden (The Netherlands)HEARSES.EU | +31(0)413 24 10 40 | info@hearses.eu

3 0 BRANCHEBLAD UITVAARTZORG

T/M 27/1/2019Tentoonstelling 10 jaar verzamelenNederlands Uitvaart Museum Tot Zover, AmsterdamTOTZOVER.NL

16 JANUARI-6 MAARTOndernemersopleiding voor uitvaartverzorgersOndernemersplan maken in zes lessen met zes deelnemersGeldermalsenDOCENDO.NL

21 JANUARINaVU examentrainingVleutenAPRESLAVIE.NL

24 JANUARI, 7 FEBRUARITraining De uitvaart-ondernemer in mijTwelloGAANDEWEGUITVAARTEDUCATIE.NL

2-3 FEBRUARI 2019Vakbeurs Funeral@workLeuven, BelgiëFUNERALATWORK.BE

13 FEBRUARI, 16-18 UURBGNU NetwerkEvent, SoesterbergBGNU.NL

13-15 MAART 2019Vakbeurs Miami FunerMiami, VSMIAMIFUNER.COM

21 MAART, 11 APRILTraining Kinderen en rouwTwelloGAANDEWEGUITVAARTEDUCATIE.NL

23-24 MAARTUitvaartbeurs Funeral ExpoBrussel, BelgiëFUNERALEXPO.BE

F. Starik ontvangt postuum de Ger Fritz Prijs, voor het mooiste eenzame uitvaartgedicht van het jaar, Klein leven, dat hij op 14 maart van dit jaar voordroeg bij de laatste uitvaart waarbij hij Dichter van Dienst was. Stariks opvolger Joris van Casteren las het voor bij zijn graf. → Rishma Madho, directeur-eigenaar van Antyesthi uitvaartzorg, Medina Uitvaartzorg, Uitvaartonderneming Onze Zorg & Rouwcentrum Onze Zorg (Den Haag) werd tweede bij de verkiezing Etnische Zakenvrouw van het jaar. → Alexandra Howard, regiomanager bij Dela en eerder werkzaam bij Yarden, neemt op 1 januari bij UNC Uitvaartzorg het stokje over van Matthijs de Gee, die ook stopt als voorzitter van

Stichting Keurmerk Uitvaartzorg. → Jildert Steenbeek, afkomstig van Dekker Hout Groep, is nu directeur bij Bogra, en moet door het vertrek van Dela naar Kaspersma reorganiseren. → Chantal van der Velde en Graciëlla van Hamersveld zijn de initiatiefnemers en oprichters van opzegdienst Closure. De rest van het team bestaat uit: Bart Verhaegh, Jochem Meeuwissen, Laurine Koot en oud-Aker funeral planner Annemiek Hellings. → Op 15 januari start Frederique Broeze in Drachten Fredes Afscheid en Uitvaart. Eerder werkte zij als psychiatrisch verpleeg-kundige en manager bij GGZ Friesland. Zij rondde in november haar uitvaartopleiding af bij Gaandeweg Uitvaarteducatie. → Daphne Wannee, eerder werkzaam als uitvaartverzorger bij PC Uitvaart, is nu bedrijfsadviseur bij Funeralight, een nieuw initiatief van Den Hollandsche Gedenktekens: een platform met een community, marketingadvies en gratis uitvaartsoft-ware. → Joost de Niet vertrok bij Algemeen Belang en startte Joost de Niet Online Marketing, Sales en Social Media. Hij ontwikkelde voor uitvaart-verenigingen een volledig geautomatiseerd, veilig en betaalbaar systeem om online lidmaatschappen en uitvaartpolissen af te sluiten.

COLOFON

10 - december 2018Brancheblad Uitvaartzorg, een uitgave van BGNU. Vakblad voor uitvaartprofessionals met een onafhankelijke journalistieke redactie. Verschijnt 10 keer per jaar.

REDACTIE drs. John Hermse (eindredactie), ir. Marjon Weijzen (hoofdredactie), Ingeborg van den Wijngaart.AAN DIT NUMMER WERKTEN MEE Wouter van Aaken, Hans Basten, Martijn Beekman, Ingrid Bertens, drs. Laura Cramwinckel, Benoit De Freine, Loes Rooijakkers, mr. Marliz Schellekens, Anna Groot, drs. Guus Sluiter, Renee Krijgsman, Kristel Dallinga en ShutterstockUITGEVER EN EIGENAAR Performis BV in opdracht van Branchevereniging Gecertificeerde Nederlandse Uitvaartondernemingen BGNU. www.bgnu.nl; info@bgnu.nl. Performis BV, Postbus 2396, 5202 CJ ’s-Hertogenbosch; Tel: (073) 689 58 89. www.performis.nl; branchebladuitvaartzorg@performis.nl ABONNEMENTEN Jaarabonnement: € 99,75; studentenabonnement € 37,69; kennismakingsabonnement (3 nummers) € 19,50. Losse nummers: € 10,33 (incl. bezorging en excl. btw). Zie voor de algemene leverings-voorwaarden en bestellingen: www.branche-bladuitvaartzorg.nl. Abonnementenadministratie: branchebladuitvaartzorg@performis.nl. Elk lid van de BGNU ontvangt één abonnement kosteloos.ADVERTENTIES Sales & Services, Postbus 2317 1620 EH Hoorn, Tel: (0229) 21 12 11 administratie@salesandservices.nl ONTWERP Studio Jorrit van Rijt, UtrechtISSN 2213 4921RECHTEN EN AANSPRAKELIJKHEID Alle rechten op de inhoud van deze uitgave behoren toe aan de uitgever. Overname, kopiëren, of op een andere wijze vermenig vuldigen van artikelen is alleen toegestaan na voorafgaande schrif telijke toe-stemming van de uitgever. De uitgever is niet aansprakelijk voor de gevolgen van eventuele omissies in deze uitgave.REDACTIECOMMISSIE De redactiecommissie representeert de Nederlandse uitvaart branche. De leden denken mee en fungeren als denktank en klankbord. (v.l.n.r.) Pauline Baijer (uitvaartverzorger in Wassenaar en Voorschoten), Harm Kamphuis (Yarden), Roel Stapper (Zuylen Uitvaartverzorging), Wouter van Aaken (Dela) en Loes Rooijakkers- Jeuken.

→ → → → → → → → → → → → → → → → → → → → → → → → → → → →

VOLGEND NUMMER→ Uitvaren in de 21ste eeuw → Robotisering, Kunstmatige intelligentie, algoritmes: hoe veranderen ze de uitvaartbranche?

Foto

: Bia

nca

Sist

erm

ans

Albo Beton:Jacob Roggeveenstraat 4 7825 VW Emmenwww.albobeton.nl

Kantoor en administratie:Postbus 2087740 AE CoevordenTel.: (0524) 516 874mail: info@omko.nl

GESPECIALISEERD IN ALLE SOORTEN EN MATEN GRAF- en URNKELDERS

www.albobeton.nl

Maakt werk

van uw maatwerk