HOLLAND-AMERIKA LIJN PaSSagieRSlijSten Schatkist vol ... · ook notulen van het weeshuis waar-in ze...
1
Harriët Salm REDACTIE BINNENLAND Mensen die in archieven het lot van hun voorvaderen hopen te achterha- len, lopen er vaak op vast: wie emi- greerde, is voorgoed uit beeld. Nu gloort er hoop voor de nazaten van honderdduizenden mensen die van- af 1873 met de Holland-Amerika Lijn (HAL) van Rotterdam naar Amerika trokken. De ellenlange passagiers- lijsten worden de komende jaren op internet gepubliceerd. De lijsten met veelal nog hand- geschreven namen zijn nu alleen in te zien in de leeszaal van het Stads- archief Rotterdam. Daar liggen ze, vertelt directeur Jantje Steenhuis, sinds het bedrijf in 1978 geheel in Amerikaanse handen kwam. De pas- sagierslijsten met zakenlui, toeris- ten en emigranten horen bij de meest geraadpleegde stukken van het archief. Steenhuis: “Lange lijsten met namen, bovenaan staat welk schip, wanneer dat vertrokken is en waarheen. Inmiddels zijn ze gescand, maar je kunt bijvoorbeeld nog niet op naam zoeken.” VeleHanden Vrijwilligers helpen via website VeleHanden.nl sinds eind vorige maand mee het archief online te brengen, betaald door crowdsour- cing. Zij krijgen thuis achter de com- puter een scan van een passagiers- lijst te zien en vullen vervolgens de gegevens in op een formulier. Naam, datum van vertrek, dat soort gege- vens. Zo kan in de toekomst het in- vullen van een naam genoeg zijn om te zien of iemand op een lijst stond. Vera Weterings van CBG Cen- trum voor Familiegeschiedenis, dat het project leidt: “Voor mensen die stamboekonderzoek doen, is dit een hele mooie bron. Straks kan je opzoeken of je familielid is vertrok- ken, en zo ja: waarnaartoe. Op de bestemming kan je verder zoeken.” De Holland-Amerika Lijn ver- voerde alleen al tussen 1880 en 1920 naar schatting een miljoen Oost- Europeanen van Rotterdam naar Amerika. De HAL had kantoren in Letland, Bulgarije en Rusland. Na de Tweede Wereldoorlog nam de con- currentie van de luchtvaart toe, stoomschepen raakten langzaam uit de gratie. In 1971 ging het laatste stoomschip naar New York. Tegen- woordig is HAL een Amerikaans cruisebedrijf. Aangezien ongeveer drie miljoen mensen per stoomschip het conti- nent verlieten, zal het vier jaar duren tot het project is afgerond, is de verwachting. Of straks álle gege- vens voor iedereen vrij via internet in te zien zijn, is overigens ook nog onzeker. De privacywetgeving kan mogelijk een hindernis vormen. Steenhuis: “Voor mensen die al zijn overleden, is er geen probleem. Het gaat ook niet over gevoelige onderwerpen als religie of seksuele geaardheid, maar over van a naar b reizen, daarvoor gelden geen beper- kingen. Maar wat we straks op inter- net zetten over mensen die mogelijk nog in leven zijn, daar moeten we nog nader naar kijken.” Rotterdamse Lloyd In het Rotterdamse Stadsarchief lig- gen ook passagierslijsten van de Rot- terdamse Lloyd, die zich richtte op de vaart naar Nederlands-Indië. Ook daar is veel vraag naar. Ook die zou Steenhuis graag ontsluiten, zegt ze, maar de registratie verliep bij deze rederij veel minder helder dan bij de HAL, wat de klus lastiger maakt. “Daarom richten we ons nu eerst op de Holland-Amerika Lijn.” Schatkist vol gegevens van emigranten ‘Dit had mij veel werk kunnen besparen’ Passagiers aan boord van ss Volendam van de Holland-Amerika Lijn, circa 1925. FOTO FOTOGRAFIE STRAUSS Oudoom Jan (met lichtgekleurde hoed) in Nieuw-Mexico. Boven: portret van Jan, nog in Groningen. Vrijwilligers ontsluiten passagierslijsten van de Holland-Amerika Lijn. De miljoenen namen van landverhuizers zijn van grote waarde voor onderzoek naar familiegeschiedenissen. nederland TROUW ZATERDAG 17 NOVEMBER 2018 HOLLAND-AMERIKA LIJN PASSAGIERSLIJSTEN Maxine Roberta Hilbrandie-Meijer (72) uit het Groningse Noordlaren helpt om de ellenlange passagiers- lijsten van de Holland-Amerika Lijn toegankelijk te maken: “Ik ben kunsthistorica en ik help vanuit huis vaker met het ontsluiten van archie- ven, laatst nog brieven uit 1568 over de slag bij Heiligerlee. Toen ik las over de passagierslijsten van de HAL, wilde ik meteen meedoen. Ik ben daar namelijk zelf eerder al naar op zoek geweest in verband met een oudoom. “Dit wist ik over hem: in het gezin van mijn opa waren vier kinde- ren, wezen, ze groeiden op in een weeshuis van de lutherse broeder- schap. Die oom was vermoedelijk geëmigreerd, maar waarheen? Hij was de grote onbekende in de fami- lie. Wij dachten altijd: zal wel niet helemaal kosjer zijn geweest of zo, met die oom. In 2011 heb ik hem na lang speuren gevonden in het archief van Ellis Island in New York, op de passagierslijst uit 1910 van ss Rijn- dam van de Holland-Amerika Lijn. “In het Groninger archief vond ik ook notulen van het weeshuis waar- in ze het over hem hebben. Hij was klerk geworden, maar het ging niet goed met hem. Hij gaf aldoor bloed op, tbc dus, de tering. Wat moeten we nou met Jan, vroegen ze zich af. Ze zochten een droog woestijnland voor hem, waar ook mensen van de lutherse broederschap zaten: Nieuw- Mexico. Hij ging er vanuit New York heen, 20 jaar oud. En daar is hij cow- boy geworden. Er zijn zelfs foto’s van. “Zijn vriendin uit het weeshuis in Groningen is ook nog overgekomen naar de Verenigde Staten, ze trouw- den en kregen één zoon. Deze zoon werd later helikopterpiloot in het Amerikaanse leger, is in Normandië geweest, Zuid-Korea, Vietnam. Deze militair, een neef van mijn moeder dus, heeft vier kinderen gekregen en daar heb ik nu weer contact mee. We schrijven elkaar kerstkaarten. “Dit is allemaal begonnen dankzij die passagierslijst van het stoom- schip. Als we straks al die lijsten met tienduizenden namen online heb- ben gezet, hoef je alleen nog maar een naam in te tikken en dan krijg je veel informatie. Dat had mij dus veel werk bespaard.” Harriët Salm Straks kun je op een website opzoeken of een familielid is vertrokken, en zo ja: waarheen ‘Oudoom Jan had tbc en ging naar de woestijn van Nieuw-Mexico. Daar werd hij cowboy.’ Maxine Roberta Hilbrandie-Meijer (72)
Transcript of HOLLAND-AMERIKA LIJN PaSSagieRSlijSten Schatkist vol ... · ook notulen van het weeshuis waar-in ze...
Harriët SalmReDaCtie BinnenlanD
Mensen die in archieven het lot vanhun voorvaderen hopen te achterha-len, lopen er vaak op vast: wie emi-greerde, is voorgoed uit beeld. Nugloort er hoop voor de nazaten vanhonderdduizenden mensen die van-af 1873 met de Holland-Amerika Lijn(HAL) van Rotterdam naar Amerikatrokken. De ellenlange passagiers-lijsten worden de komende jaren opinternet gepubliceerd.
De lijsten met veelal nog hand -geschreven namen zijn nu alleen inte zien in de leeszaal van het Stads -archief Rotterdam. Daar liggen ze,vertelt directeur Jantje Steenhuis,sinds het bedrijf in 1978 geheel inAmerikaanse handen kwam. De pas-sagierslijsten met zakenlui, toeris-ten en emigranten horen bij demeest geraadpleegde stukken vanhet archief. Steenhuis: “Lange lijstenmet namen, bovenaan staat welkschip, wanneer dat vertrokken is enwaarheen. Inmiddels zijn ze gescand, maar je kunt bijvoorbeeld nog niet op naam zoeken.”
VeleHandenVrijwilligers helpen via web site VeleHanden.nl sinds eind vorigemaand mee het archief online tebrengen, betaald door crowdsour-cing. Zij krijgen thuis achter de com-puter een scan van een passagiers-lijst te zien en vullen vervolgens degegevens in op een formulier. Naam,datum van vertrek, dat soort gege-vens. Zo kan in de toekomst het in-
vullen van een naam genoeg zijn omte zien of iemand op een lijst stond.
Vera Weterings van CBG Cen-trum voor Familiegeschiedenis, dathet project leidt: “Voor mensen diestamboekonderzoek doen, is dit eenhele mooie bron. Straks kan je
opzoeken of je familielid is vertrok-ken, en zo ja: waarnaartoe. Op de bestemming kan je verder zoeken.”
De Holland-Amerika Lijn ver-voerde alleen al tussen 1880 en 1920naar schatting een miljoen Oost- Europeanen van Rotterdam naar
Amerika. De HAL had kantoren inLetland, Bulgarije en Rusland. Na deTweede Wereldoorlog nam de con-currentie van de luchtvaart toe,stoomschepen raakten langzaam uit de gratie. In 1971 ging het laatstestoomschip naar New York. Tegen-
woordig is HAL een Amerikaanscruisebedrijf.
Aangezien ongeveer drie miljoenmensen per stoomschip het conti-nent verlieten, zal het vier jaar duren tot het project is afgerond, isde verwachting. Of straks álle gege-vens voor iedereen vrij via internetin te zien zijn, is overigens ook nogonzeker. De privacywetgeving kanmogelijk een hindernis vormen.
Steenhuis: “Voor mensen die alzijn overleden, is er geen probleem.Het gaat ook niet over gevoelige onderwerpen als religie of seksuelegeaardheid, maar over van a naar breizen, daarvoor gelden geen beper-kingen. Maar wat we straks op inter-net zetten over mensen die mogelijknog in leven zijn, daar moeten wenog nader naar kijken.”
Rotterdamse LloydIn het Rotterdamse Stadsarchief lig-gen ook passagierslijsten van de Rot-terdamse Lloyd, die zich richtte opde vaart naar Nederlands-Indië. Ookdaar is veel vraag naar. Ook die zouSteenhuis graag ontsluiten, zegt ze,maar de registratie verliep bij dezerederij veel minder helder dan bij de HAL, wat de klus lastiger maakt.“Daarom richten we ons nu eerst op de Holland-Amerika Lijn.”
Schatkist vol gegevens van emigranten
‘Dit had mij veel werk kunnen besparen’
Passagiers aan boord van ss Volendam van de Holland-Amerika Lijn, circa 1925. FOTO FOTOGRAFIE STRAUSS
Oudoom Jan (met lichtgekleurde hoed) in Nieuw-Mexico. Boven: portret van Jan, nog in Groningen.
Vrijwilligers ontsluiten passagierslijsten van de Holland-Amerika Lijn. De miljoenen namenvan landverhuizers zijn van grote waarde voor onderzoek naar familiegeschiedenissen.
nederland TROUW ZATERDAG 17 NOVEMBER 2018 13
HOLLAND-AMERIKA LIJN PaSSagieRSlijSten
Maxine Roberta Hilbrandie-Meijer(72) uit het Groningse Noordlarenhelpt om de ellenlange passagiers-lijsten van de Holland-Amerika Lijntoegankelijk te maken: “Ik benkunst historica en ik help vanuit huisvaker met het ontsluiten van archie-ven, laatst nog brieven uit 1568 overde slag bij Heiligerlee. Toen ik lasover de passagierslijsten van de HAL,wilde ik meteen meedoen. Ik bendaar namelijk zelf eerder al naar opzoek geweest in verband met eenoudoom.
“Dit wist ik over hem: in het gezin van mijn opa waren vier kinde-ren, wezen, ze groeiden op in eenweeshuis van de lutherse broeder-schap. Die oom was vermoedelijkgeëmigreerd, maar waarheen? Hijwas de grote onbekende in de fami-lie. Wij dachten altijd: zal wel niethelemaal kosjer zijn geweest of zo,met die oom. In 2011 heb ik hem nalang speuren gevonden in het archiefvan Ellis Island in New York, op depassagierslijst uit 1910 van ss Rijn-dam van de Holland-Amerika Lijn.
“In het Groninger archief vond ikook notulen van het weeshuis waar-in ze het over hem hebben. Hij was
klerk geworden, maar het ging nietgoed met hem. Hij gaf aldoor bloedop, tbc dus, de tering. Wat moetenwe nou met Jan, vroegen ze zich af.Ze zochten een droog woestijnlandvoor hem, waar ook mensen van delutherse broederschap zaten: Nieuw-Mexico. Hij ging er vanuit New Yorkheen, 20 jaar oud. En daar is hij cow-boy geworden. Er zijn zelfs foto’svan.
“Zijn vriendin uit het weeshuis inGroningen is ook nog overgekomennaar de Verenigde Staten, ze trouw-den en kregen één zoon. Deze zoonwerd later helikopterpiloot in het Amerikaanse leger, is in Normandiëgeweest, Zuid-Korea, Vietnam. Dezemilitair, een neef van mijn moederdus, heeft vier kinderen gekregen endaar heb ik nu weer contact mee. Weschrijven elkaar kerstkaarten.
“Dit is allemaal begonnen dankzijdie passagierslijst van het stoom-schip. Als we straks al die lijsten met tienduizenden namen online heb-ben gezet, hoef je alleen nog maareen naam in te tikken en dan krijg jeveel informatie. Dat had mij dus veelwerk bespaard.”Harriët Salm
Straks kun je op eenwebsite opzoeken of eenfamilielid is vertrokken,en zo ja: waarheen
‘Oudoom Jan had tbc en ging naarde woestijn van Nieuw-Mexico.Daar werd hij cowboy.’
Maxine Roberta Hilbrandie-Meijer (72)
