Hoe Jezus kruisdood ons kan verlossen - weetwatjegelooft.nl · • Essentieel voor het evangelie:...

Studiedag over Verzoening

Hoe Jezus’ kruisdood ons kan verlossen

William den Boer

Opening

Opening

• Reinier Sonneveld: Introductie• Blok 1: Bronnen• Blok 2: Spiegels• Blok 3: Richtingwijzers• Reinier Sonneveld: Reactie

Samen met Jezus werden nog twee anderen, beiden misdadigers, weggeleid om terechtgesteld te worden. Aangekomen bij de plek die de Schedelplaats heet, werd hij gekruisigd, samen met de twee misdadigers, de een rechts van hem, de ander links.

Jezus zei: ‘Vader, vergeef hun, want ze weten niet wat ze doen.’

De soldaten verdeelden zijn kleren onder elkaar door erom te dobbelen.Het volk stond toe te kijken. De leiders hoonden hem en zeiden: ‘Anderen heeft hij gered; laat hij nu zichzelf redden als hij de messias van God is, zijn uitverkorene!’

Lukas 23:32-43

Ook de soldaten dreven de spot met hem, ze gingen voor hem staan en boden hem zure wijn aan, terwijl ze zeiden: ‘Als je de koning van de Joden bent, red jezelf dan!’

Boven hem was een opschrift aangebracht: ‘Dit is de koning van de Joden’.

Een van de gekruisigde misdadigers zei spottend tegen hem: ‘Jij bent toch de messias? Red jezelf dan en ons erbij!’ Maar de ander wees hem terecht met de woorden: ‘Heb jij dan zelfs geen ontzag voor God nu je dezelfde straf ondergaat? Wij hebben onze straf verdiend en worden beloond naar onze misdaden. Maar die man heeft niets onwettigs gedaan.’

Lukas 23:32-43

En hij zei: ‘Jezus, denk aan mij wanneer u in uw koninkrijk komt.’

Jezus antwoordde: ‘Ik verzeker je: nog vandaag zul je met mij in het paradijs zijn.’

Lukas 23:32-43

Reinier Sonneveld

Christus Victor: Jezus is de nieuwe Samenvatting

Introductie

Verzoening door voldoening

Introductie

• De bijbelse metafoor• De genuanceerde, gestudeerde editie• De populaire versies• De karikaturen

Introductie

Verzoening door voldoening:

Elementen die we delen

Introductie

• Christus is hét offerlam• God oordeelt• Wij zijn ‘gerechtvaardigd door geloof’• Persoonlijke zonden doen ertoe; we moeten van onze schuld worden verlost• Jezus redt ons plaatsvervangend

Introductie

Christus victor en Verzoening door voldoening in vroege kerk en Middeleeuwen

Blok 1: Bronnen

Sprekers:

• Riemer Roukema• Bernard van Vreeswijk

Riemer Roukema

De betekenis van Jezus’ kruisdood in de vroege kerk

Blok 1: Bronnen

In welke lijn staat Reinier Sonneveld?

Blok 1: Bronnen

• Pieter Smits• Herman Wiersinga• Cees den Heijer• Tom Wright• Irenaeus van Lyon

De oude kerk, boetedoening en verzoening door voldoening

Blok 1: Bronnen

• Tertullianus• Cyprianus

De oude kerk en het verband tussen Gods toorn en Christus’ dood

Blok 1: Bronnen

• Irenaeus• Origenes• Chrysostomus• Augustinus

De oude kerk en Christus’ dood als losprijs

Blok 1: Bronnen

• Irenaeus• Origenes• Gregorius van Nyssa• Augustinus• Cyprianus• Adamantius• Gregorius van Nazianze

Bernard van Vreeswijk

Anselmus en Verzoening door voldoening

Blok 1: Bronnen

Anselmus: bron van verzoening door voldoening?

Blok 1: Bronnen

• Tertullianus• Ireneüs van Lyon• Anselmus

Tim Kellers model

Blok 1: Bronnen

Twee modellen lopen door elkaar:• God straft Christus in onze plaats• God vergeeft

Anselmus

Blok 1: Bronnen

• Genoegdoening: gericht op herstel van het tekort dat je de ander hebt aangedaan

• Straf: is secundair, als je niet bereid bent tot herstel

Anselmus

Blok 1: Bronnen

De mens is verschuldigd voor genoegdoening te zorgen. Om alsnog zijn tekort aan liefde goed te maken. Zelf kan hij dat niet. Hij kan wel Christus’ overmaat aan liefde als de zijne laten tellen.

Anselmus’ derde model

Blok 1: Bronnen

Anselmus’ model verenigt het beste van de twee modellen die bij Tim Keller door elkaar heenlopen:

• God vergeeft• maar zorgt er ook voor dat de mens door Christus als dader het onrecht kan

herstellen dat hij God heeft aangedaan

Het risico van modellen

Blok 1: Bronnen

• De ene vraag van Cur Deus Homo: Waarom moest God mens worden?• Een noodzakelijk en cruciaal onderdeel van de verzoeningsleer• Geen verzoeningsleer, en ook geen model

Anselmus’ vraag aan Sonneveld

Blok 1: Bronnen

• Wat heeft het kwaad in de relatie tussen God en mens aangericht?• Tekortgeschoten liefde niet te herstellen met een machtswoord• Recht doen aan menselijk kwaad als een tekort aan verschuldigde liefde• ‘Absorberen’ niet voldoende om dat kwaad te herstellen

Gesprek

Blok 1: Bronnen

• Reinier Sonneveld• Riemer Roukema• Bernard van Vreeswijk• Deelnemers

Voor koffie en thee begeeft u zich naar de Lemkerzaal

Om 11.30 uur precies starten we weer in deze kerkzaal

Pauze

Verzoening in de dialektische en Angelsaksische theologie

Blok 2: Spiegels

Sprekers:

• Cees-Jan Smits• Kees van Kralingen

Ken uw plaatsPlaatsbekleding in de dialectische theologie

Blok 2: Spiegels

Cees-Jan Smits

Reinier Sonneveld:

Blok 2: Spiegels

“Hoe kan een enkele biografie een kosmische geschiedenis omkeren? (…) Dit is een van de diepste vragen van de theologie, die echter zelden wordt behandeld.” (156)

Reinier Sonneveld:

Blok 2: Spiegels

“Een van de grootste theologische vragen, die echter zelden fundamenteel wordt behandeld, is hoe dit individuele gevecht

van Jezus betekenis voor de mensheid heeft. Waarom is de overwinning van een mens de redding van de mensheid? Hoe kan zijn gevecht met specifieke vormen van kwaad het verlies

van het kwaad betekenen?’” (190)

Iwand

Blok 2: Spiegels

“Gott tritt in der Gestalt dieses Menschen an einen Platz, der verlassen wurdeund leer ist, er tritt an die Stelle dessen, der nicht wahrhaben will, was er ist, in

dem die Wahrheit und die Wirklichkeit seiner selbst auseinanderfallen: des Menschen von Röm 7.” (NWN 2, 263v.)

“God betreedt in deze mens een plaats die verlaten is en leeg; hij betreedt de plaats van de mens die niet waar wil hebben wie hij is; de mens in wie waarheid

en werkelijkheid van elkaar vervreemd zijn: de mens van Romeinen 7.”

Reinier Sonneveld:

Blok 2: Spiegels

“Ireneüs gelooft dus dat de mensheid bij elkaar genomen geen prettige conclusie oplevert en God daarom een andere ‘samenvatting’ introduceert, een nieuw kopje: hij stelt Jezus

aan als de nieuwe conclusie” (160)

Reinier Sonneveld:

Blok 2: Spiegels

“Jezus is de „nieuwe Adam”, die zoals de eerste Adam de hele mensheid in een val meesleurde, nu de hele mensheid

omhoog meesleept”

Recente discussie over verzoening in de Angelsaksische theologie

Blok 2: Spiegels

Kees van Kralingen

Verzoening door voldoening

Blok 2: Spiegels

Korte samenvatting:

Christus nam in onze plaats de schuld van onze zonden op zich, droeg met Zijn lijden en sterven de straf op onze zonde en voldeed zo aan Gods gerechtigheid waardoor de toorn van God over onze zonde gestild is en wij verzoend zijn met God

Reactie op Sonneveld vanuit Angelsaksische literatuur

Blok 2: Spiegels

• Bijbels-exegetische argumenten voor verzoening door voldoening• Enkele systematisch-theologische overwegingen• De samenhang tussen het Christus Victor model en verzoening door

voldoening

Bijbels-exegetische argumenten voor verzoening door voldoening

Blok 2: Spiegels

• Hilasmos/hilaskomai: verzoening te bewerken met God door het wegnemen van Zijn toorn (propitiation); niet alleen wegnemen van de zonde (expiation)• Rom. 3:23-26• 1 Joh. 2:2

• Oude Testament: schuldoffers - Hebr. 9:22 • Jesaja 53:5; Mark. 10:45; Joh. 3:16,36; Galaten 3:13; 2 Kor. 5:19-21; Rom.

8:3; Heb. 9:22-28; 1 Pet. 2:24; 3:18

Enkele systematisch-theologische overwegingen

Blok 2: Spiegels

• Godsleer: Gods eenvoudigheid; Gods eigenschappen in harmonie met elkaar• Zondeleer: opstand, doel missen, overtreding, Gods rechtvaardige toorn• Maar God…!• Geen conflict tussen Gods toorn en Gods liefde

• (Rom. 3:25 / 5:8-10 en 1 Joh. 4:10)• Verzoening het werk van de drie-enige God

De samenhang tussen het Christus Victor model en verzoening door voldoening

Blok 2: Spiegels

• 1 Joh. 3:5, 3:8 en 4:10: het werk van de duivel verbroken door Christus’ verzoenend schuldoffer

• Hebr. 2:14-17• Kol. 2:13-15 • Openbaring 12:11• Sinclair Ferguson: verzoening brengt ons vergeving en vernietigt de duivel en

zijn macht over de gelovigen

De samenhang tussen het Christus Victor model en verzoening door voldoening

Blok 2: Spiegels

• Opdat wij voor de gerechtigheid zouden leven (1 Pet. 2:24)• Essentieel voor het evangelie: de verzoening samen met de overwinning van

Christus geven de diepste motivatie om mij te bekeren en Jezus te volgen• Tim Keller: het evangelie is dat wij door God aanvaard worden op basis van

het werk van Christus en daarom gaan wij gehoorzamen. Het omgekeerde is heidense religie.

Christus en het kruis centraal in het Evangelie

Blok 2: Spiegels

Lee Gatiss: niet alleen verzoening en overwinning, maar ook:

• Het kruis bewerkt ons levensheiliging (Titus 2:1-15)• Het kruis is de doodsteek voor onze zelfverheerlijking (1 Kor. 1:18-30)• Het kruis leert ons te dienen (Mark. 10:45)• Het kruis sterkt ons in het lijden (1 Pet. 2:12-25)• Het kruis brengt ook vrede tussen mensen (Ef. 2:11-22)

Conclusie

Blok 2: Spiegels

Gesprek

Blok 2: Spiegels

• Reinier Sonneveld• Cees-Jan Smits• Kees van Kralingen• Deelnemers

Voor de lunch begeeft u zich naar de Lemkerzaal


Lunchpauze

Bijbels- en systematisch-theologische overwegingen rond Christus victor en Verzoening door voldoening

Blok 3: Richtingwijzers

Sprekers:

• Dolf te Velde• Hans Burger• Gert-Jan Roest

Dolf te Velde

God, mens en zonde in gereformeerd perspectief


Vragen


• Visie op het kwaad• Visie op zonde• Verzoening en vergeving• De Drie-eenheid van God• Het verschil tussen ‘Verzoening door voldoening’ en ‘Christus Victor’

Het verschil tussen verzoening door voldoening en Christus Victor


Christus Victor: • Geen daadwerkelijke verzoening



Christus Victor: • Geen daadwerkelijke verzoening

Daadwerkelijke verzoening: • Schuld van de zonde bedekt• De vloek van God gedragen• Gods toorn gestild



Christus Victor: • Geen daadwerkelijke verzoening• Jezus’ dood heeft geen spits die op God is gericht• Jezus’ dood toont ons Gods vergevingsgezindheid• Verzoening is niet constitutief maar demonstratief• De universele macht van het kwaad wordt door Christus geabsorbeerd• Niet duidelijk in hoeverre er bij ons ook iets wezenlijks in orde

wordt gemaakt



Verzoening door voldoening:• Daadwerkelijke verzoening• Jezus’ dood heeft een spits die op God is gericht• Kruis is bewijs van Gods liefde, maar om daarin te delen moet de schuld

van onze zonde weg worden gedaan• Verzoening is constitutief – er gebeurt echt iets• Bevrijding van schuld en bevrijding uit de macht van de zonde

horen bij elkaar

Belangrijke Bijbels-theologische motieven achter het concept genoegdoening

Hans Burger

Hoe vergeeft God? Hoe overwint God het kwaad?


Kernwoord voor mij:

Plaatsbekleding

Gezamenlijke zoektocht


Kanttekeningen bij verzoening door voldoening


• Bijbelse antwoorden op Middeleeuwse vragen• Economische logica (betalen van schuld, verwerven van weldaden)

verschilt van het persoonlijke beeld van de loskoop uit slavernij• Eigenheid van metaforen (offer, loskoop uit slavernij, rechtspraak)

verdwijnt• Opstanding speelt geen rol van betekenis• Stimuleert een verkeerd godsbeeld

Bijbelse motieven achter het concept ‘genoegdoening’


• Hoe overwint God het kwaad?• Hoe vergeeft God?

2. Hoe God het kwaad overwint en vergeeft –Reinier Sonneveld


• Jezus is de nieuwe samenvatting van de mensheid• Zeven kernwoorden: beamen – verhogen – verwelkomen –

genezen – ontmaskeren – absorberen – uitputten • Jezus overwint het kwaad in principe en ontsluit voor ons de

mogelijkheid om zijn voorbeeld te volgen • Vergeven kan ‘zomaar’: de verwijtbare daad niet meer aan de

dader toerekenen en de dader behandelen alsof de verwijtbare daad er nooit geweest is

3.1 Alleen God kan vergeven


• Vergeven: godslastering? • Micha 7,18-19

‘Wie is een God als u, die schuld vergeeft en aan zonde voorbijgaat? U blijft niet woedend op wie er van uw volk nog

over zijn; liever toont u hun uw trouw. Opnieuw zult u zich over ons ontfermen en al onze zonden tenietdoen. Onze

zonden werpt u in de diepten van de zee.’

3.2 Mensen (met hun zonde) hebben een centrale rol in de gevallen schepping


• Wat is de verhouding tussen natuurlijk, menselijk, system(at)ischof structureel en boven- of buitennatuurlijk kwaad?

• Menselijk kwaad: centraal in de Bijbelse ‘geografie’ van het kwaad:• Schepping in de greep van het kwaad door menselijke zonde• Herstel van de wereld begint bij de menselijke zonde

3.3 De verzoening van zonde


• Kipper: verzoenen van zonde, in verband met dingen en mensen –bedekken, reinigen, wegnemen van zonde

• Zonde: quasi-substantieel• Stel: geen verzoening door voldoening / stillen van toorn (‘propitiation’),

waarom dan geen wegdoen van zonde (‘expiation’)?

3.4 De veroordeling van zonde


• Evangeliën: beker drinken / veroordeling als godslasteraar en politiek gevaar /doodstraf

• Identificatie: Jezus maakt zich één met schuldige mensen en ondergaat hun veroordeling

• Paulus: God heeft ‘de zonde veroordeeld’ (Rom 8:3), Jezus is vervloekt om van de vloek van de wet te bevrijden (Gal 3:10.13)

• In Christus veroordeelt en bestraft God de zonde

3.5 Herstel gevolgen zonde / zondaar


• Rom 4:25: Christus is prijsgegeven om onze zonden en opgewekt omwille van onze rechtvaardiging• Jezus maakt zich één met ons • Wij delen in wat Hij meemaakt • Hij sterft onze doodstraf (als een onschuldige) • Opstanding: het vonnis wordt rechtgezet: eerherstel, rechtvaardiging • Wij sterven met hem en staan met hem op, dus delen daarin, d.w.z. …

3.5 Herstel gevolgen zonde / zondaar


(vervolg)

• Wij sterven met hem en staan met hem op, dus delen daarin, d.w.z.:• Schuldige daders worden van zichzelf bevrijd• Zondige daden en de persoon van de zondaar worden gescheiden• Zondaren worden nieuw gemaakt• Gevolgen van zondige daden worden hersteld

3.6 God bewijst zijn rechtvaardigheid (Rom. 3)


Gods rechtvaardigheid: • Zijn trouw aan zijn verbond met Israël• Zijn trouw aan zijn wet die zondaren veroordeelt

3.6 God bewijst zijn rechtvaardigheid


… 25 (Jezus) die God gesteld heeft tot hilastèrion door geloof, in zijn bloed,tot bewijs van zijn rechtvaardigheid,

want hij gaat voorbij aan de zonden die in het verleden zijn begaan 26 in de verdraagzaamheid van God [STELT DIT VOORBIJGAAN GODS RECHTVAARDIGHEID TER DISCUSSIE OF BEWIJST HET GODS RECHTVAARDIGHEID?]

voor het bewijs van zijn rechtvaardigheid nu, op dit beslissende moment, om èn rechtvaardig te zijnèn te rechtvaardigen wie uit het geloof van Jezus is.

3.6 God bewijst zijn rechtvaardigheid


• God kan het allemaal tegelijk: rechtvaardig zijn• trouw zijn aan Israël• trouw zijn aan zijn wet • zonde niet goedpraten • maar als rechter veroordelen

• Door Jezus als hilastèrion (plaats van verzoening van zonde, verzoendeksel)

• Jezus: de plaats waar het probleem van Joden en heidenen definitief wordt aangepakt: veroordeeld (juridisch) en verzoend (cultisch)

Verzoening door plaatsbekleding


• Jezus heeft onze doodstraf ondergaan en onze zonde met zijn dood verzoend. Zo overwint Gods koning het kwaad

• Zonder financiële terminologie (betalen)• Romeinen 3 staat dichter bij ‘verzoening door voldoening’ dan Reinier

Sonnevelds Het vergeten evangelie



• Wij hebben kwaad gedaan en dat is ons terecht te verwijten • God besluit liefdevol te reageren en door goedheid onze zonde te

overwinnen • Hij wil ons niet langer confronteren met onze zonde en ziet af van

vergelding• De pijn die dat met zich meebrengt, accepteert Hij• Doordat Hij en omdat Hij in Christus, Gods priesterkoning, zonde

veroordeelt, wegdoet en rechtzet als hij … (vervolg op volgende dia)



• Doordat Hij en omdat Hij in Christus, Gods priesterkoning, zonde veroordeelt, wegdoet en rechtzet als hij • [Identificatie]: zich één maakt met ons en onze zonden• [Dood] sterft voor onze zonde, onze doodstraf ondergaat en onze zonde

in zijn dood wegdoet• [Opstanding] op staat voor onze rechtvaardiging, zo eerherstel krijgt

(rechtsherstel) en alles nieuw maakt (rechtvaardiging, nieuwe schepping)• En doordat Hij ons laat delen in Christus en wat Hij voor ons heeft

doorgemaakt

4.2 Hoe overwint God het kwaad?


• Eén worden – door zich in Christus’ leven en sterven één te maken met gevallen zondaars

• Gehoorzamen – door zich helemaal aan God te wijden in heel zijn missie, om anderen aan God te wijden en gehoorzaam te maken

• Verhogen, verwelkomen, genezen – het goede versterken • Neerdalen – door af te dalen in de diepte en zich volledig met ons te

identificeren, met onze zonde en met alle gevolgen van zonde (veroordeling, zinloosheid, eeuwige dood)

(vervolg op volgende dia)

4.2 Hoe overwint God het kwaad?


• Waarheid zijn – het kwaad ontmaskeren (zonde, wereldse autoriteiten, duivel)

• Liefde belichamen – kwaad met goedheid beantwoorden en zo overwinnen• Zondaren: veroordeling van en doodstraf op zonde dragen; zondaar en

zonde van elkaar scheiden; de zonde wegnemen; de zondaar rechtvaardigen

• Gevolgen van de zonde doorstaan en genezen• Duivel en autoriteiten: beschamen en ontwapenen• Dood: overwinnen

God wordt mens en overwint het kwaad


• Gods belofte: de mens heeft gezondigd, de mens zal zonde en kwaad overwinnen

‘Vijandschap sticht ik tussen jou en de vrouw, tussen jouw nageslacht en het hare, zij verbrijzelen je kop, jij bijt hen in de hiel.’

• Geen mens kan de slang de kop verbrijzelen• God wordt mens en doet het in onze plaats!

Gert-Jan Roest

Verzoening in context


Theologie is een gesprek met de context


AnselmusAugustinus

Vroege kerk Calvijn NUModerniteit


Overzicht


• Waar zitten de weerstanden tegen ‘verzoening door voldoening’ in de Westerse context?

• Wat zijn de theologische reacties op deze weerstand?

1. Waar zitten de weerstanden tegen ‘verzoening door voldoening’ in de Westerse context?

Gods barmhartigheid (liefde)Gods rechtvaardigheid (heiligheid)

Ongelovigen: niet gered Gelovigen: wel gered

Straffende en vergeldende rechtvaardigheidJe betaalt zelf voor je schuld Christus betaalt jouw schuld Je wordt zelf gestraft Christus wordt gestraft in jouw plaats

RechtvaardigheidRechtvaardig oordeel Gerechtvaardigd door het geloof

Verbonden aan Jezus Christus

1. Waar zitten de weerstanden…


• We hebben moeite met een juridisch verstaan van relaties• We hebben moeite met een God die geweld gebruikt• We hebben moeite met een individueel verstaan van zonde• We hebben moeite met een rationale benadering

Overzicht


• Waar zitten de weerstanden tegen ‘verzoening door voldoening’ in de Westerse context?

• Wat zijn de theologische reacties op deze weerstand?

2. Reacties op de weerstand …


a. Het huis van verzoening-door-voldoening opknappen

• Juridisch -> persoonlijk-relationeel• Groter onderscheid: onze rechtvaardigheid anders• Individuele nadruk verbreden



b. Verhuizen naar het ernaast liggende huis

• Grondmetafoor: overwinning• Geen geweld• Niet individueel• Ruimte voor mysterie


c. Op zoek gaan naar de toren in het midden

• T.F. Torrance• Colin Gunton• Kathryn Tanner




• Grotere nadruk op de incarnatie




• Grotere nadruk op de incarnatie • Verschillende perspectieven op het mysterie

Offer



Bedankt voor jullie aandacht!

Gesprek


• Reinier Sonneveld• Dolf te Velde• Hans Burger• Gert-Jan Roest• Deelnemers

Voor koffie en thee begeeft u zich naar de Lemkerzaal


Pauze

Reactie

Reactie en gesprek

Reinier Sonneveld

Plenair gesprek

Reactie en gesprek

• Alle sprekers• Deelnemers

Sluiting

William den Boer

Zie hoe Jezus lijdt voor mij (Opwekking 706)

Zie hoe Jezus lijdt voor mij,aan het kruis de dood nabij.Die voor mij het oordeel draagt,Hij die tot zonde wordt gemaakt.Wat een offer – Hij voor mij!Wie wil worden zoals Hij?Zoveel pijn, ongerechtigheid,is op Hem die voor mij strijdt.


Zie hoe Jezus biddend strijdt,met de pijn, verlatenheid.Zo alleen, verwond, roept Hij:Mijn God, waarom verlaat U Mij?Zie wat Jezus heeft gedaan,in Zijn lijden heeft doorstaan.Zoveel liefde verwondert mij,niemand heeft zo lief als Hij.


Als de Heer Zijn leven geeft,vlucht de dag, de aarde beeft.Zelfs de dood verliest haar machtals Jezus roept: Het is volbracht!Waarlijk, Hij is Zoon van God,die voor ons gekruisigd wordt.Door Zijn wonden genezen wij,in Zijn dood maakt Hij ons vrij.


Heel de schepping slaakt een zucht,zij ontwaakt, het duister vlucht.Jezus leeft, is opgestaan,Hij roept ons uit de dood vandaan.Juicht want Hij, mijn Here leeft,Hij die overwonnen heeft.Nooit meer tranen, en nooit meer pijn.Nooit van God verlaten zijn.


Juicht wat Hij, mijn Here leeft,Hij die ons de toekomst geeft.Nooit meer tranen, en nooit meer pijn.Nooit van God verlaten zijn.

Dankgebed

Nagesprek

Hartelijk dank voor uw deelname aan deze studiedag!

In de Lemkerzaal bieden wij u graag nog wat te drinken aan.

Graag tot ziens!

NB: eerstvolgende studiedag 28 maart ‘Avondmaal buiten de kerkdienst?’

Hoe Jezus kruisdood ons kan verlossen - weetwatjegelooft.nl · • Essentieel voor het evangelie:...

Documents

Transcript of Hoe Jezus kruisdood ons kan verlossen - weetwatjegelooft.nl · • Essentieel voor het evangelie:...