Hoe Duitsgezind was koning Leopold III?

Thierry Debels@thierryd

18/7/15

Op 18 juli 2015 publiceert The Sun een filmpje waarin een jonge Elizabeth – de latere Queen Elizabeth II – de nazigroet brengt. Maar hoe zit het in die periode aan het Belgische hof?

Leopold III werd in 1934 koning der Belgen nadat zijn vader van de rotsen van Marche-les-Dames ‘viel’. Vandaag wordt er nog steeds gefluisterd dat Albert vermoord werd. Over zijn zoon, de vierde koning der Belgen is altijd het vermoeden blijven hangen dat hij pro-boche of Duitsgezind was. Maar echt harde bewijzen waren er niet. Het bleef allemaal circumstancial

1

bewijsmateriaal. Tot we het dagboek van Joseph Goebbels goed gelezen hebben.

Verenigde Staten van Europa

Joseph Goebbels, dé vertrouwenspersoon van Hitler himself, hield gedurende jaren een dagboek bij. Enkele jaren geleden werd het integrale dagboek in het Duits uitgegeven. Het werden 5 dikke boekdelen. Goebbels schreef bijvoorbeeld op 29 mei 1936 het volgende in zijn dagboek: "(...) Daarna weer een bespreking. In hoofdzaak buitenlandse politiek. Führer heeft een duidelijke visie: Verenigde Staten van Europa onder Duitse leiding. Dat moet de oplossing zijn. Vele jaren of zelfs decennia moeten we daar nog aan werken. Maar we hebben een doel!"

Koning Leopold was die Duitse droom niet ongenegen. Hij hoopte volgens zijn vertrouweling en politicus Hendrik De Man dat nazi-Duitsland een “Verenigd Europa” onder Duits gezag zou oprichten en was, nog steeds volgens De Man, zelfs bereid om een eed van trouw aan Hitler te zweren. Zeker is dat de koning lang op twee paarden wedde en dat werd hij tijdens de koningskwestie zwaar aangerekend.

De koning was bovendien een onvervalste antisemiet. Leopold III zei tegen zijn vertrouwensman graaf Robert Capelle dat “de Joden een maatschappelijk gevaar waren, en dat het beter zou zijn dat anderen de purificatie van Joden zouden doen dan dat ikzelf daartoe de opdracht zou geven”. (*)

De vuurdoop

De Tweede Wereldoorlog start enkele dagen na de Duitse inval in Polen als Engeland en Frankrijk twee dagen later begin september 1939 de oorlog verklaren aan Duitsland.

Op 10 april 1940, exact een maand voor de Duitse inval in ons land, wordt op het kasteel van Laken een Duitse propagandafilm

2

vertoond. De Duitse film bestaat uit gruwelijke beelden die een half jaar eerder, in september 1939, door de Duitsers in Polen gemaakt werden over de vernietigingsoorlog die ze daar voerden. Het resultaat is Die Feuertaufe (De vuurdoop). In de film worden de exploten van de Luftwaffe bejubeld.

Op 14 april krijgt Duits minister van Buitenlandse Zaken von Ribbentrop een geheim rapport uit Brussel. ‘Zoals ik verneem van een vertrouwenspersoon heeft de koning in het kasteel te Laken tweemaal de film “vuurdoop” laten vertonen, en wel de eerste maal alleen en de tweede maal, de volgende avond, in een door hem uitgekozen militair gezelschap.’ Volgens het bericht had de film een buitengewoon sterke indruk op de koning gemaakt.

Kortom, de koning-opperbevelhebber van het dan neutrale België laat een nazi-propagandafilm opvoeren in zijn eigen kasteel te Laken op het ogenblik dat Duitsland de neutrale Scandinavische landen aanvalt. Erger nog is dat hij deze film aan de Belgische militaire top liet zien. Wat is de bedoeling van de koning/opperbevelhebber?

Verjaardagswensen

Op 20 april 1940, viert Adolf Hitler zijn negenveertigste verjaardag. Die dag stromen van gelukwensen toe. De Italiaan Mussolini is uiteraard de eerste om de Führer te feliciteren. Ook generaal Franco van Spanje wenst Hitler een gelukkige verjaardag toe. Merkwaardig is dat ook de Belgische koning Hitler gelukwensen stuurt. Een jaar later, in volle oorlogstijd, zal Leopold opnieuw felicitaties aan de Führer sturen. Het bevestigt alleen het vermoeden van sommigen dat de Belgische koning altijd een boche geweest is.

Geel plan

3

Pas op 10 mei 1940 valt Duitsland onder andere ons land aan. Door het slechte weer wordt die aanval telkens uitgesteld. Leopold III staat aan het hoofd van het Belgische leger en voert een warrige verdediging. Hij komt voortdurend in conflict met de regering over de te volgen strategie. Vooral met premier Pierlot botst het. Op 28 mei legt de koning de wapens neer, het Belgische leger capituleert na 18 dagen. Goebbels noteert op 29 mei in zijn dagboek: ‘De capitulatie kwam er tegen de wil van de regering.’

Leopold III speelt dus opnieuw cavalier seul. Veel militaire strategen menen dat het Belgische leger zeker nog enkele dagen had kunnen standhouden.

Goebbels noteert enigszins cryptisch in zijn dagboek in verband met Leopold: ‘Uitdrukking van dankbaarheid van de plutocraten’. De plutocraten zijn de machtige industriëlen in die tijd. Sommigen gaan zover om hierin het bewijs te zien dat de koning der Belgen financieel (of op een andere wijze) beloond werd voor zijn capitulatie of zijn Duitsgezindheid. Vanaf dan is de koning ‘krijgsgevangene’ in zijn kasteel te Laken. Al geniet de koning wel van bijzonder veel vrijheid om als krijgsgevangene bestempeld te worden. Volgens Goebbels is dat overigens maar een voorlopige oplossing.

Kinderen van Leopold naar Spanje

De kinderen van Leopold, onder wie een jonge prins Boudewijn, vluchten die tiende mei 1940 naar Frankrijk. Daar kunnen ze niet blijven. De reis gaat verder naar Spanje waar ze persoonlijk beschermd worden door generaal Franco.

Ook Hitler speelt opnieuw een belangrijke rol in dit dossier. Programmamaker Philippe Van Meerbeeck, voormalig researcher voor journalist Maurice de Wilde, onthult in Histories een telegram van 22 juni 1940 waarin Leopold de

4

Führer personlijk dankt voor zijn tussenkomst bij de kinderen. Hitler is ongetwijfeld tussengekomen bij Franco.

Begin augustus 1940 zullen Boudewijn, Albert en Josephine-Charlotte opnieuw naar België terugkeren. Opnieuw komt Hitler tussen om de terugtocht op een veilige manier te laten plaatsvinden. Bij het gesprek dat Leopold op 19 november 1940 zal hebben met Hitler - we komen er straks op terug - betuigt Leopold zijn dank voor de behouden terugkeer van zijn kroost uit Spanje.

De niet gekende afspraken tussen Leopold en Hitler kunnen er op wijzen dat Leopold het veilig vond voor zijn kinderen om terug naar België te komen. Er was overigens een eerder aanbod van Amerikaanse president Roosevelt om de kinderen in de VS op te vangen. Leopold sloeg dat aanbod af.

Vakantie

Een maand na de Duitse inval, op 29 juni 1940, vraagt Leopold al aan kolonel Werner Kiewitz, zijn Duitse ‘aide-de-camp’ wiens opdracht het was om het leven van de koning aangenaam te maken, om aan Hitler te vragen om hem toelating te geven om het land tijdelijk te verlaten tot het nieuwe Nazi-regime ‘gestabiliseerd’ zou zijn. De koning wilde een lange vakantie in de Duitse Alpen en suggereerde dat de Nazi’s dit voor het Belgische volk zouden voorstellen als een gedwongen deportatie, zodat hij zijn goede naam zou behouden bij de Belgen. Dat plan gaat niet door.

Op 19 november 1940 wordt de koning ontvangen door Hitler. Eerder had Leopolds zus Marie-José het pad geëffend bij de Führer. Zij had overigens een seksuele relatie met Mussolini.De goede relatie van het Italiaanse koningshuis en meer bepaald zijn zus Marie-José met de Führer speelt in het voordeel van Leopold. Hitler is onder de indruk van Marie-José. Hij vindt ze het prototype van de Germaanse arische vrouw.

5

De koning der Belgen wordt door de Duitsers in de watten gelegd. ‘De nazi’s, die zijn seksuele appetijt kennen, hebben zijn beproevende tocht naar Berchtesgaden met aanlokkelijke escortemeisjes verzacht’, noteert auteur Jan Van den Berghe.Over de exacte inhoud van het gesprek verschillen de meningen. Leopold III beweert later dat hij Hitler gevraagd heeft om het lot van de Belgische bevolking te verzachten. Ambassadeur Jacques Davignon verklaart in 1945 daarentegen dat de waarborg van de dynastie het eerste punt (van vier) was op een samenvatting die hij kon inzien. Sommige bronnen beweren dat Leopold over een deel van België, Limburg en Antwerpen, wilde regeren. Het onderhoud met Hitler en sommige onderdelen ervan zullen Leopold na de Tweede Wereldoorlog door de anti-leopoldisten in elk geval zwaar aangerekend worden, net zoals het omstreden huwelijk met Lilian Baels.

Omstreden huwelijk

Op 11 september 1941 trouwen Leopold en Lilian in de kapel van Laken. Nagenoeg niemand is op de hoogte, zelfs de kinderen van Leopold niet. Pas begin december lekt het nieuws uit als de nazi’s via de radio omroepen dat de Belgische koning hertrouwd is. De huwelijksreis van Leopold en Lilian gaat in oktober 1941 naar Oostenrijk en Moravië. Niet slecht voor een ‘krijgsgevangene’ die zogezegd zijn kasteel niet uit mag. Ze verblijven er vier weken bij graaf Karl Kühn. Lilian kent Kühn van voor de oorlog. Graaf Kühn-von Lützow is lid van de nazi-partij en Hauptsturmführer, een graad die overeenkomt met die van kapitein in het Duitse leger. Kühn bezit vele kastelen. Een ervan wordt ter beschikking gesteld voor de NSDAP, Hitlers partij. De nationaalsocialistische leden volgen er opleiding.

Weggevoerd

6

Koning Leopold wordt op 6 juni 1944 door de Duitsers weggevoerd. Twee dagen later is het aan zijn gezin. Ze worden samen geïnterneerd in een vervallen kasteel in Hirschstein. Werner Kiewitz was tijdens de Tweede Wereldoorlog de persoonlijke vertegenwoordiger en verbindingsofficier van Hitler - eigenlijk de bewaker - bij koning Leopold III. Kiewitz slaagt erin op 15 juni een boodschap over te brengen aan Hitler, de ‘laatste boodschap van Kiewitz, namens koning Leopold III voor Hitler (zie hieronder).

Vooral de boodschap van Lilian Baels is tekenend. Historicus Albert De Jonghe vertaalde deze passage als volgt (zie bronvermelding onderaan):

7

De belangrijkste boodschap is dat Leopold ‘loyaal staat ten opzichte van de Führer’. In het Duits staat er ‘als er zum Führer stehe’.

Medio juni 1944 is er weinig twijfel over het standpunt van Leopold III. Ter info: operatie Overlord (D-Day) begon op 6 juni 1944. Nota bene op de dag dat Leopold werd weggevoerd.

Na de oorlog

De geschiedenis na de oorlog is gekend. Omdat men in België niet weet waar de koning zich bevindt, wordt prins Karel in 1944 als regent aangesteld. In 1950 komt Leopold III even als koning terug naar ons land (en wordt ook even hersteld in zijn functie als koning der Belgen) maar onder druk van straatprotest moet hij de troon doorgeven aan zijn oudste zoon Boudewijn die eerst koninklijke prins en in 1951 volwaardig koning wordt.

De gekwetste en verontwaardigde Leopold kan zich vanaf dan bezighouden met zijn favoriete bezigheden. Genoeg geld heeft hij in elk geval. Zo financiert hij de film Les seigneurs de la forêt (De vrijheren van het woud). De prent wordt in 1958 in de bioscoop vertoond. Tijdens de première in Brussel is Leopold

8

persoonlijk aanwezig. Hij glimt van trots, het is ‘zijn’ film. Hij heeft alles gefinancierd en gecoördineerd. Er zijn heel wat prominenten aanwezig. Ook de pers is massaal uitgenodigd.Heel wat toeschouwers lachen als ze de jonge gorilla’s met bierflesjes in de handen zien. Ze weten natuurlijk niet welke slachting onder de dieren net daarvoor in Congo heeft plaatsgevonden1. De meeste kijkers vinden de film goed. De status van de koning als natuurbeschermer krijgt een flinke boost. Bij de aftiteling op het einde van de film verschijnt ook de naam Ernst Schäfer. De meeste kijkers zijn ondertussen al opgestaan en kijken uit naar een gesprek met Leopold of snakken naar de koele drankjes die voor hen klaarstaan. Een niet nader genoemde journalist blijft zitten en ziet die naam ook voorbijkomen. Hij gelooft in eerste instantie zijn eigen ogen niet.Ernst Schäfer was tijdens de Tweede Wereldoorlog immers een SS’er. Waarom zou de ex-koning voor deze prestigieuze film hebben samengewerkt met een dergelijke persoon, is zijn eerste gedachte.De journalist vraagt voor alle zekerheid of het om dezelfde Schäfer gaat. Het is misschien een naamgenoot? Snel wordt duidelijk dat voormalig Sturmbannführer Schäfer inderdaad aan de film van Leopold III heeft meegewerkt.Schäfer werd geboren in 1910 en treedt in 1933 tot de SS toe. Hij maakt bliksemsnel carrière. In 1942 is hij Sturmbannführer, een graad die vergelijkbaar is met majoor. Hij werkt vooral samen met Himmler en fotografeert medische experimenten in Dachau. Schäfer maakt ook veel foto’s van mensenschedels die de ‘theorie’ van Hitler inzake superioriteit van de rassen moet ondersteunen. Schäfer bezoekt ook meerdere kampen met Himmler. Kortom, hij weet dus perfect wat er zich tijdens de Tweede Wereldoorlog afspeelt.Het Duitse tijdschrift Der Spiegel pikt het bericht van de vertoning op en publiceert op 25 maart 1959 een scherp artikel, Der Anti-Disney, waarin op de rol van Schäfer wordt ingegaan. De samenwerking tussen Leopold en Schäfer begon overigens al

1 Zie Kroongeheimen, WPG, T.Debels.

9

in het begin van de jaren vijftig. Samen hebben ze de Amazone doorkruist. Die informatie had Der Spiegel over het hoofd gezien.We kunnen niet anders dan te besluiten dat Leopold wel erg dicht bij de Duitsers stond. Een medewerker van prins Karel schreef ooit dat we Leopold enkel kunnen begrijpen als we ervan uitgaan dat hij een boche is. Vergeten we niet dat zijn moeder Duitse was en dat hij Duits met haar sprak. In het beste geval wedde Leopold tijdens de oorlog op twee paarden, in het slechtste geval was hij loyaal aan Hitler.

(*)SOMA, Studie- en Documentatiecentrum Oorlog en Hedendaagse Maatschappij, Brussel

Goebbels, Joseph, Tagebücher 1924-1945, 5 volumes, Band 4, Ed. R. Reuth, Munchen, Piper, 1992.

http://www.persee.fr/web/revues/home/prescript/article/rbph_0035-0818_1987_num_65_2_3583

10