Historische bronnen - beeldmateriaal ‘

Aan de hand van deze les ontdekken de leerlingen dat de Schelde niet alleen nu, maar ook vroeger al

veelvuldig als onderwerp op foto’s werd gezet en voorkwam op allerlei afbeeldingen.

Gerelateerde kerndoelen

Vlaanderen

Primair onderwijs

Wereldoriëntatie – Tijd

Historische tijd:

5.8 De leerlingen kunnen aan de hand van een voorbeeld illustreren dat een actuele

toestand, die voor kinderen herkenbaar is, en die door de geschiedenis beïnvloed werd,

vroeger anders was en in de loop der tijden evolueert.

Secundair onderwijs

Ontwikkelingsdoelen maatschappelijke vorming of geschiedenis en aardrijkskunde

2. Dimensie en tijd

13. De leerlingen kunnen eenvoudige bronnen en levende getuigen raadplegen.

Nederland

Primair Onderwijs

Oriëntatie op Jezelf en de wereld - Tijd

Kerndoel 51: de leerlingen leren gebruik te maken van eenvoudige historische bronnen en

ze leren aanduidingen van tijd en tijdsindeling te hanteren.

Informatie over heden en verleden: Afbeeldingen, foto’s, oude kaarten

Objecten in de omgeving die naar het verleden verwijzen ( huizen, kerken, grafheuvels, oude

fabrieken)

Kunstzinnige Oriëntatie

Kerndoel 56: de leerlingen verwerven enige kennis over en krijgen waardering voor

aspecten van cultureel erfgoed.

Gebouwen, monumenten en objecten in de omgeving die verwijzen naar het verleden.

Oude kaarten, afbeeldingen en foto’s van vroeger

Verschillen en overeenkomsten tussen heden en verleden (wat nemen we mee, wat niet)

Voortgezet onderwijs

Onderdeel A: Nederlands

kerndoel 5: De leerling leert in schriftelijke en digitale bronnen informatie te zoeken, te

ordenen en te beoordelen op waarde voor hemzelf en anderen.

Onderdeel E: Mens en maatschappij

Lesbeschrijving

kerndoel 50: De leerling leert historische bronnen te gebruiken om zich een beeld van een

tijdvak te vormen of antwoorden te vinden op vragen, en hij leert daarbij ook de eigen

cultuurhistorische omgeving te betrekken.

Historische Bronnen – Kranten 1

Doel: De leerlingen ontdekken hoe het er vroeger aan de Schelde uitzag.

Lesduur: 50 minuten

Vak(ken): aardrijkskunde en geschiedenis.

Benodigde materialen:

o Krantenartikel waar de Schelde in voor komt.

o Regionale kranten

� Vlaanderen

Het nieuwsblad

Regio Oost-Vlaanderen www.nieuwsblad.be/Regio/OostVlaanderen

Regio Antwerpen www.nieuwsblad.be/Regio/Antwerpen

Gazet van Antwerpen nieuws over regio Antwerpen & de haven www.gva.be

Waaskrant (vnl. regio rond Dendermonde) www.waaskrant.be

Overzicht van nieuwsbronnen

http://users.skynet.be/nedsites/nieuwsbronnen.htm

� Nederland

PZC www.pzc.nl

BN de Stem www.bndestem.nl/regio/zeeland/

o Scheldekrant http://www.scheldenet.nl/nl/scheldeinformatiecentrum/scheldekrant/

o Werkblad ‘Krantenartikel Scheldekrant’

Werkvorm: klassikaal en in viertallen.

Korte omschrijving: In deze les verdiepen de leerlingen zich in een artikel uit de Scheldekrant.

Suggestie: U kunt de leerlingen ook zelf de artikelen laten kiezen

Voorbereiding: Selecteer vier artikelen uit de Scheldekrant die de leerlingen gaan bespreken. Zorg dat

van ieder artikel net zoveel prints zijn als dat er viertallen in de klas zijn. Zoek ook een artikel gerelateerd

aan de Schelde in de regionale krant.

Lesbeschrijving

Uitvoering

Tijd Duur Activiteit Benodigdheden

0:00 0:05 Licht het doel van deze les toe:

o Leren om de inhoud van een krantenartikel kort

samen te vatten en toe te lichten aan

medeleerlingen.

o Weten dat er een aparte krant is over de Schelde.

o Weten dat ook in reguliere kranten veel nieuws

staat dat gerelateerd is aan de Schelde.

0:05 0:10 Zoals je op de website van de Scheldelessen ziet, is er

veel informatie over de Schelde beschikbaar. Neem

maar eens een kijkje in de Scheldekrant. Bespreek kort

de inhoud van de Scheldekrant en geef aan dat u vier

artikelen geselecteerd heeft om mee aan de slag te

gaan. Deze zal niet iedereen uitgebreid door kunnen

lezen en over kunnen praten. Vandaar dat dat door

experts zal gebeuren, die later zijn teamgenoten bij zal

praten.

o Viertal

Ieder lid van een viertal kiest een krantenartikel

uit om zich in te verdiepen.

Website Scheldelessen

Scheldekrant

0:15 0:15 Expertmeeting

De experts die met een krantenartikel aan de slag gaan,

vormen een expertgroep en verdiepen zich in het

artikel.

Eerst lees ieder individueel het artikel door en probeert

alvast de antwoorden op het werkblad in te vullen. U

kunt hier afhankelijk van de groep een gestructureerde

opdracht bij geven of dit overlaten aan de groep.

Een gestructureerde activiteit kan zijn:

Leestijd

Bespreek:

o Wat zijn de kernpunten van het artikel?

o Is de inhoud herkenbaar voor onze regio? Speelt

bij ons ook zoiets?

o Wat is jouw mening over dit onderwerp?

Indien er een mening in staat: ben je het wel/niet

Werkblad ‘Krantenartikel

Scheldekrant’

eens en waarom?

o Welke vragen heb je nav het artikel? Of waar zou

je meer vanaf willen weten?

0:30 0:15 Kennis uitwisselen

De experts gaan terug naar hun viertal. Hier vertelt

ieder om de beurt in 3 minuten waar het artikel over

ging. Wat zijn mening is over dit onderwerp en wat hij

verder zou willen weten hierover.

0:45 0:05 Afsluiting

Niet alleen in de Scheldekrant staat nieuws over de

Schelde. Ook in de reguliere kranten komt de Schelde

vaak naar voren. Laat even een voorbeeld zien van zo’n

artikel. Laat desnoods op internet zien waar je deze

krantenartikelen kunt vinden over de regio.

Huiswerkopdracht

Neem een krantenbericht mee dat gaat over de

Schelde. Iedere dag staan er wel berichten in de krant

die te maken hebben met de Schelde: scheepvaart,

havens, industrie, de tunnel, verdieping, dijkverhoging

etc.

Eventueel beamer of

digibord

Websites regionale kranten

0:50

0:00 0:05 Licht het doel van deze les toe:

o Leren om de inhoud van een krantenartikel kort

samen te vatten en toe te lichten aan

medeleerlingen.

o Weten dat er een aparte krant is over de Schelde.

o Weten dat ook in reguliere kranten veel nieuws

staat dat gerelateerd is aan de Schelde.

0:05 0:10 Zoals je op de website van de Scheldelessen ziet, is er

veel informatie over de Schelde beschikbaar. Neem

maar eens een kijkje in de Scheldekrant. Bespreek kort

de inhoud van de Scheldekrant en geef aan dat u vier

artikelen geselecteerd heeft om mee aan de slag te

gaan. Deze zal niet iedereen uitgebreid door kunnen

lezen en over kunnen praten. Vandaar dat dat door

experts zal gebeuren, die later zijn teamgenoten bij zal

praten.

o Viertal

Ieder lid van een viertal kiest een krantenartikel

Website Scheldelessen

Scheldekrant

uit om zich in te verdiepen.

Historische Bronnen – Kranten 2

Projectintroductie

e

Doel: De leerlingen leren zoeken in historische bronnen en ontdekken welke rol de Schelde vroeger

speelde.

Lesduur: 50 minuten

Vak(ken): geschiedenis, taal

Benodigde materialen:

o De nieuwsberichten die leerlingen meenemen

o Oud krantenartikel over de Schelde (kijk hiervoor op de website waar een aantal linken

beschreven staan inclusief het jaartal).

o Digibord, beamer of print van het krantenartikel

o Werkblad ‘Zoek iemand die’

o Flapover vellen

o Dikke viltstift

o Lijm of plakband

o Computers met internetverbinding

o Werkblad ‘Nieuwsbijdrage’

o http://waasland.courant.nu om artikelen te bekijken uit “De Schelde” (1882-1888) en de “Gazette van Temsche” (1861-1960).

o http://zoeken.krantenbankzeeland.nl/ om in oude Zeeuwse kranten te zoeken.

Werkvorm: klassikaal en in tweetallen.

Korte omschrijving: In deze les maken de leerlingen een ‘oude’ krant over de Schelde op basis van oude

krantenartikelen uit het digitale krantenarchief.

Suggestie: U kunt afspreken dat iedere dag iemand een artikel meeneemt uit de krant over de Schelde.

In de krantenartikelen die de leerlingen meegenomen hebben, kunt u de leerlingen de plaatsnamen

laten markeren. Vervolgens kunt u deze op de website van Scheldelessen op de kaart terugzoeken.

Voor de introductie van de oude krantenberichten kunt u ook zelf een artikel zoeken in het bestand.

Wellicht is er een artikel dat relatie heeft met de plaats waar uw school staat.

Leerlingen kunnen ook individueel of in klein groepjes aan een krantenartikel werken.

Als er weinig computers beschikbaar zijn, kunt u ook een aantal van de krantenartikelen uitprinten,

zodat niet iedere leerling zelf op zoek hoeft te gaan naar een artikel. Dit kan ook als u inschat dat dit

zelfstandig zoeken in het digitale krantenarchief te moeilijk is voor uw leerlingen.

U kunt het uitwerken van de opdracht dat voor de volgende les gepland staat ook opgeven als huiswerk.

Als extra activiteit kunt u de activiteit waarin de actuele krantenberichten besproken worden ook

herhalen aan de hand van een oude krant uit het digitale archief. Leuk om te zien is namelijk dat in een

krant het onderwerp Schelde vaak in meerdere artikelen terugkomt.

Voor leerlingen die wel een uitdaging kunnen gebruiken: interessant om na te gaan in hoeverre een

gebeurtenis in de verschillende kranten beschreven wordt. Zeker als het een onderwerp betreft dat in

zowel Nederland als België speelt!

Voorbereiding: Zorg dat voor iedere leerling een exemplaar van de werkbladen beschikbaar is. Bekijk

het inhoudelijke gedeelte van de website Scheldelessen, wonen & werken. Kies een artikel dat u wilt

laten zien bij de inleiding van deze les. Bekijk hoe u dit krantenartikel kunt laten zien. Indien u geen

mogelijkheden heeft het via een digibord of beamer te laten zien, zorg dan voor een print voor iedere

leerling. Bedenk of u vooraf geselecteerde krantenartikelen wilt gebruiken of dat leerlingen zelf op zoek

gaan naar een artikel.

Uitvoering

Tijd Duur Activiteit Benodigdheden

0:00 0:05 Licht het doel van deze les toe:

o Leren zoeken in historische bronnen.

o Ontdekken welke rol de Schelde vroeger speelde.

0:05 0:05 Actuele nieuwsberichten bespreken

Inventariseer kort welke krantenberichten er gevonden

zijn. (bijvoorbeeld adhv een woordspin). Kijk of er een

indeling gemaakt kan worden op basis van de

inhouden die in de berichten naar voren komen.

(bijvoorbeeld veiligheid, wonen & werken, natuur,

vroeger)

Iedere leerling noteert deze indeling op het werkblad

‘Zoek iemand die…’. Achter ieder nummer één

onderwerp.

Krantenartikelen leerlingen

Website scheldelessen

Werkblad ‘Zoek iemand

die…’

0:10 0:10 Zoek iemand die…

1. Iedere leerling pakt zijn krantenartikel, pen en

werkblad ‘Zoek iemand die…’ en loopt door de klas

en vormt een tweetal.

2. Een leerling legt de ander een vraag voor uit het

werkblad. Bijvoorbeeld: Ik zoek iemand die een

krantenartikel heeft over de natuur. Indien het

artikel van de ander hier over gaat, geeft hij uitleg

over het krantenartikel. De leerling schrijft het

antwoord in zijn eigen woorden op het werkblad.

3. De andere leerling kijkt of het opgeschreven

antwoord goed is. Na akkoord zet hij/zij de eigen

naam erbij.

4. De leerlingen wisselen van rol, nu stelt de andere

leerling een vraag van het werkblad, waarop een

Flapover vellen

Lijm of plakband

Dikke viltstift

antwoord en een check volgt.

5. Opnieuw stap 1 t/m stap 4.

Terwijl de leerlingen op zoek gaan naar antwoorden,

zet u de afgesproken categorieën ieder op een flap en

hangt deze op in de klas.

0:20 0:05 Vraag nu iedere leerling nog staat, zijn krantenartikel

op de juiste flap te plakken. Deze artikelen kan ieder

dan nog eens een keer lezen op een ander tijdstip.

Vervolgens zoekt ieder zijn zitplaats weer op. Vraag of

het gelukt is om voor iedere categorie iemand te

vinden.

Flapover vellen per

categorie één.

Lijm of plakband

0.25 0.05 Uitleg over nieuwe ‘oude’ krant

Niet alleen nu, al heel veel jaren verschijnen er in de

krant berichten die met de Schelde te maken hebben.

Laat het oude krantenartikel zien dat u uitgekozen

heeft. Licht ook toe waarom u voor dit artikel gekozen

heeft.

Bedoeling is om met de klas een krant samen te stellen

die volledig gebaseerd is op oude krantenberichten.

Maar knippen & plakken van deze berichten is niet

voldoende. Er moet wel een duidelijke eigen bijdrage

in te vinden zijn. Bedoeling is dat iedereen in een

tweetal aan de slag gaat om een bijdrage te maken

voor deze krant. Het maken van zo’n bijdrage kan als

volgt:

o Wat opvalt is dat er in de kranten vooral tekst

staat. Kies een artikel uit. En zorg voor een

afbeelding hierbij. Het mag een tekening, foto of

computer tekening zijn;

o Schrijf een achtergrondartikel bij het

krantenbericht. Bijvoorbeeld een fictief interview

met een betrokkenen die in het artikel genoemd

wordt of iemand die je zelf als ooggetuige

bedenkt;

o Soms staat er in de krant maar een korte

mededeling. Kun jij er een volledige reportage van

maken (in woord en beeld)?

o Een getuigebeschrijving van iemand of een

dagboekfragment van een ooggetuige;

o Een ingezonden brief naar aanleiding van het

artikel;

o Het interview of de reportage mag je ook als

Werkblad ‘Nieuwsbijdrage’

geluids- of beeldfragment opnemen;

o Maak een infographic (een afbeelding met

informatie). Over hoe iets zich ontwikkeld heeft.

Zoek bijvoorbeeld uit welke schepen er allemaal

gezonken zijn en zet deze met de informatie op

een tijdlijn. Zo krijg je een infographic over

gezonken schepen. Of bijvoorbeeld over

zeehonden in de Westerschelde door de jaren

heen. Of de verdieping van de Schelde;

o Je kunt zelf ook een vorm en inhoud voor je

bijdrage bedenken, als het maar gebaseerd is op

een oud artikel en jij er een eigen vorm of inhoud

aan hebt gegeven.

Gebruik de krantenartikelen op de website als

uitgangspunt. Maar zoek ook in de krantenarchieven

naar andere (gerelateerde) berichten.

Geef toelichting over de verschillende thema’s die over

de Schelde aan bod kunnen komen: veiligheid, natuur,

wonen & werken. Spreek desnoods af wie welk thema

kiest, zodat ieder thema vertegenwoordigd is.

Licht het werkblad ‘Nieuwsbijdrage’ toe.

Historische Bronnen – Kranten 3

Projectintroductie

e

Doel: De leerlingen ontdekken hoe het er vroeger aan de Schelde uitzag aan de hand van hun

krantenartikel.

Lesduur: 50 minuten

Vak(ken): taal, geschiedenis

Benodigde materialen:

o Werkblad ‘Nieuwsbijdrage’

o http://waasland.courant.nu om artikelen te bekijken uit “De Schelde” (1882-1888) en de “Gazette van Temsche” (1861-1960).

o http://zoeken.krantenbankzeeland.nl/ om in oude Zeeuwse kranten te zoeken.

o Computers met internetverbinding

Werkvorm: in tweetallen en klassikaal.

Korte omschrijving: In deze les gaan de leerlingen zelfstandig aan de slag met het uitwerken van de

opdracht. U kunt hier 1 of 2 lessen voor gebruiken. In het laatste geval herhaalt u de opzet van deze les

nogmaals.

Suggestie:

Voorbereiding: Zorg dat voor iedere leerling een exemplaar van de werkbladen beschikbaar is.

Uitvoering

Tijd Duur Activiteit Benodigdheden

0:00

0:05 Licht het doel van deze les toe:

o Meer te weten komen over de rol van de Schelde

aan de hand van een oud krantenartikel.

0:05 0:05 Peil kort hoe ver iedereen is en vraag of er vragen zijn.

0:10 0:30 Leerlingen gaan zelfstandig verder met het werken aan

hun opdracht. Zorg dat u steeds informatie in wint bij

de leerlingen om te kijken of er algemene punten zijn

waar zij tegenaan lopen. Of dat er vragen zijn van

groepen die handig zijn om centraal even te

bespreken. Dit kunt u ook doen, door tussentijds even

het werk te onderbreken met een extra instructie of

uitleg.

Inventariseer ook hoeveel nieuwsbijdragen er zijn die

vanaf een computer bekeken moeten worden.

0:40 0:10 Afsluiting

Bespreek de punten en vragen die u tegen gekomen

bent tijdens het zelfstandig werken. Vraag ook of er

nog verdere vragen zijn. En peil hoe ver iedereen is.

Spreek desnoods af wat als huiswerk geldt voor de

volgende les.

0:50