Het vlaggensysteem

In gesprek over seksueel gedrag van

kinderen en jongeren

Een voorbeeld

+ Een jongen van 12 wordt in het zwembad betrapt

met een erectie…

×Beoordeling zal verschillen ngl

×Wie dit bekijkt: toezichter, ouder van de jongen,

ouder van een getuige, de jongen zelf…

×Concrete context: andere aanwezigen, soort

zwembroek…

×Wie de jongen is: intelligentie, ander gedrag of

voorvallen, eenmalig of herhaald, besef van de

situatie…

×Hoe je dit bekijkt: ‘hij had ook een rood hoofd!’

Wat is het probleem bij opvoeders?

+ Onduidelijkheid over wat kan en wat niet

×Verschillen in visies op seksueel gedrag

×De discussie is vaak geladen en persoonlijk

+ Er is een groot gevoel van verantwoordelijkheid

×Men wil vooral risico’s vermijden

×Seksuele ontwikkeling krijgt moeilijk ruimte

×Overreactie of laisser faire

+ Gebrek aan open communicatie

×Pedagogisch vacuüm

Wat is het probleem bij kinderen en

jongeren?

+ Context van seksualisering

×Beschikbaarheid van beelden en informatie

×Niet steeds geschikt voor jongeren

+ Grotere autonomie

×Zelfsturing groter

×Controle aanpassen

+ Verwarrende boodschappen

×Niets kan maar alles mag

+ Veel ervaring met seksueel grensoverschrijdend

gedrag

Wat kan het vlaggensysteem

betekenen? + Attitudes en competenties van de doelgroep:

×weerbaarheid wil verhogen

×Verhogen van zelfsturing en verantwoordelijkheid

+ Attitudes en competenties van begeleiders

×Werkt met generiek kader dat flexibel kan worden

toegepast op steeds nieuwe situaties

×Werkt met concrete voorbeeldsituaties

בtriggert’ en daagt uit

×Vult pedagogisch tekort in

+ Beleid:

×Reflectie op beleidskader

Bedoeling vlaggensysteem

intermediair

1. Seksueel gedrag van kinderen en jongeren

pedagogisch adequaat beoordelen

+ Objectiviteit en neutraliteit te bevorderen

+ Criteria en argumenten aan te bieden

+ Erkennen van seksuele ontwikkeling

2. Gesprek te stimuleren

+ Nuancering en normalisering

+ Gemeenschappelijke taal

+ Met alle betrokkenen

3.Pedagogisch adequaat handelen

+ Instrumenten en methodieken gepast gebruiken

+ Effectief invloed hebben

+ Gezonde basishouding

Doelstellingen doelgroep

+ Seksueel gedrag correct kunnen inschatten

×Criteria kunnen gebruiken

+ Kunnen communiceren over seksueel gedrag

×Vragen stellen

×Wensen en grenzen communiceren

×Ongewenste SG kunnen weigeren

×Hulp kunnen vragen

+ Handelingsrepertoire ifv grotere

interactiecompetentie hebben

×Verschillende reactiemogelijkheden

×Zicht hebben op effecten en gevolgen

×oplossingsstrategieën

Wat is Seksueel

Grensoverschrijdend Gedrag?

+ Opdracht: beoordeel de situaties op het gevoel

en noteer je score

+ Groen - - - - - Geel - - - - - rood - - - - - zwart

+ Helemaal oké helemaal niet oké

+ Omschrijf je gevoel

Mag dat?

+ Twee jongens van 14 logeren

bij elkaar. Ze laten hun erectie

zien.

Oké?

+ Jongens van 13

(zwakbegaafd en

auti) tonen hun

piemel aan

spelende kinderen.

Voor hen is het

een grap, voor de

kinderen niet.

Is dit oké?

+ Een meisje van 14 wordt

via facebook

uitgescholden omdat ze

lesbisch is.

Oké?

+ Twee jongens van 9 en

17 jaar masturberen

elkaar in het hokje van

het zwembad

Magdat?

+ Twee dertienjarige meisjes zitten in de slaapkamer op bed.

Ze strelen elkaar tussen en over de bovenbenen en vinden

het fijn.

Een meisje van 15 MVB masturbeert

in bad

Magdat?

+ Een groepje van 17

jarige jongens

masturberen zich

samen. Ze hebben veel

lol.

Oke?

+ Meisjes van 15

hebben

onbeschermde anale

seks omdat ze

maagd willen blijven.

Hun lief wil geen

condoom gebruiken

Grensoverschrijdend of niet?

+ Verschillen in beoordeling

×Ngl persoonlijke aanvoelen en visie

×Ngl de persoon over wie het gaat

×Ngl de context

Beoordelen van seksueel gedrag

+ Groene vlag: aanvaardbaar en positief seksueel

gedrag

+ Gele vlag: occasioneel licht grensoverschrijdend

gedrag

+ Rode vlag: zorgwekkend grensoverschrijdend

gedrag

+ Zwarte vlag: zwaar seksueel grensoverschrijdend

gedrag

6 beoordelingscriteria

+ Toestemming (wederzijds)

+ Vrijwilligheid

+ Gelijkwaardigheid

+ Gepast voor Leeftijd of ontwikkeling

+ Gepast voor Context

+ Zelfrespecterend

Consent of wederzijdse toestemming

In kindertaal:

+ Als we het allebei goed en prettig vinden, dan is

het ok.

+ Ik moet goed vragen of het ok is

+ Als ik het niet wil, dan moet ik dat zeggen en het

niet doen.

+ Als mijn vriend/in zegt dat hij/zij niet wil, dan mag

ik niet aandringen

Toestemming …

+ Afhankelijk van

×mate waarin men grenzen voelt

×Duidelijkheid van aangeven van grenzen

×Mate van communicatie (verbaal of non verbaal)

over grenzen

×Mate van ambivalentie

×Mate van ervaren druk om gedrag te stellen

Vrijwilligheid

In kindertaal:

+ Ik doe het alleen omdat ik het zelf wil

+ Ik doe het niet om de ander een plezier te doen

of omdat ik bang ben dat de ander boos zal

worden

+ Ik mag niet aandringen als de ander niet wil

Vrijwilligheid….

+ Afhankelijk van

×Mate van druk, dwang, aandringen,…

×Sociale druk en groepsdruk

×Beloning, betaling, secundaire winst

×Erbij horen, willen meedoen

×Mate waarin men kan ontsnappen

×Verwachting van negatieve consequenties indien

men weigert

Gelijkwaardigheid

In kindertaal:

+ Seksueel getint contact met iemand die veel

ouder, sterker of slimmer is, is niet ok

+ Seksueel getint gedrag met iemand die veel

jonger of zwakker is ook niet.

Gelijkwaardigheid…

+ Mate van misbruik van macht

×Door overwicht op fysiek, psychisch, sociaal vlak

×Andere ontwikkelingsfase en noden

×Emotioneel ontwikkelingsniveau

×Verschil in noden

Gepast voor Leeftijd of ontwikkeling

In kindertaal:

+ Ik doe geen dingen waar ik te oud of te jong voor

ben

+ Zie normatieve lijst

Ontwikkeling…

+ Mate van harmonisch of disharmonisch

ontwikkelingsprofiel

+ Grote mate van individuele verschillen in tempo,

snelheid en ervaringen

+ Evolueert nog steeds vb nieuwe media gebruiken

+ Inschatting: beter met een ontwikkelingsnabije

partner wegens meer kans op gelijke noden

+ 20 % norm

Aangepast aan context

In kindertaal:

+ Ik hou rekening met mijn omgeving en doe geen

dingen die anderen zouden kunnen storen of

chockeren.

+ Anderen houden ook rekening met wat jij storend

vindt.

Context…

+ Moeilijker naarmate

×Privacy niet geregeld is

×Meer verzorging

×Er meer toezicht nodig is

×Er meer onveiligheid is

×Professionalisering minder goed is

×Traditionele regels

×vijandigheid

Zelfrespecterend

In kindertaal:

+ Ik doe mezelf geen pijn.

+ Ik denk na over de schadelijke gevolgen van mijn

gedrag voor mezelf

Zelfrespect…

+ Meer in gevaar bij

×Fysieke schade of risico

×Emotionele afwijzing, vernedering, blaam,

schaamte, schuld

×Sociale uitsluiting, kans op repecussies, pesterijen

of negatieve gevolgen

×Gewetensnood

Schema

+ Grensoverschrijding op één van de criteria

voldoende

+ Mate van grensoverschrijding bepaalt de kleur

van de vlag

+ Steeds beoordeling van verantwoordelijke

+ Herhaald gedrag-rodere kleur

+ Urgentie vanaf Rood

+ Seksueel misbruik: grijze zone

groen geel rood zwart

toestemming OK +- OK - OK --OK

vrijwilligheid OK +- OK - OK --OK

gelijkwaardig

heid

OK +- OK - OK --OK

Leeft/ontw.

adequaat

OK +- OK - OK --OK

Context-

adequaat

OK +- OK - OK --OK

Zelfrespect OK +- OK - OK --OK

vlaggen

Ernstiger wanneer…

+ Meer schade

×Mate van angst, gebrek aan steun, isolatie,

herhaling, dwang of misleiding,

ongelijkwaardigheid, mate van fysiek contact,..

+ Privacynorm overschreden wordt

+ Meer afwijkt van “gemiddelde” ontwikkeling

+ Pleger gevolgen kan inschatten

Definitie

+ Seksueel grensoverschrijdend gedrag is

seksueel gedrag dat op één van de criteria niet

voldoet (bleek grijs)

+ Seksueel misbruik is seksueel gedrag (donker

grijs)

×Dat duidelijk zonder wederzijdse toestemming

×Zonder vrijwilligheid

×Zonder gelijkwaardigheid tussen de partners gebeurt.

Stuurwiel

Hoe reageren als jongere

+ Groen: oké

+ Geel: oké, maar….

+ Rood: Niet oké: uitleggen en tegenin gaan,

weggaan, melden.

+ Zwart: niet oké: uitleggen, weggaan, melden,

hulp krijgen

Materiaal ‘Tussen de Lakens’

+ Praatmethodiek over

gewenste en

ongewenste

opmerkingen, beelden

en aanrakingen

+ Focus op ervaringen,

gevoelens,

lichaamsreacties en

reactiewijzen en hun

effecten

Gevoelens en lichaam

Reactie + mogelijke effecten

Hoe reageren als begeleider?

+ Groen: accepteren en eventueel uitleggen

+ Geel: accepteren, uitleggen, begrenzen en

alternatieven bieden, signaleren, coachen

+ Rood: verbieden, uitleggen en controleren,

eventueel bemiddelen, melden, straf of

interventie aankondigen, coachen

+ Zwart: verbieden, uitleggen, tussenkomen met

straf of/en begeleiding of andere interventie,

melden

Opbouw groen geel rood zwart

Bekijk/benoem/

bevraag gedrag

Bekijk/benoem/

bevraag gedrag

Bekijk/benoem/

bevraag gedrag

Bekijk/benoem/

bevraag gedrag

Benoem

gevoelens

Benoem

gevoelens

Benoem

gevoelens

Benoem

gevoelens

Leg uit Begrens/leid af verbied verbied

Leg uit Leg uit Leg uit

Observeer Schets

volgende

stappen

Schets

volgende

stappen en

voer uit

Observeer

goed

Beperk

bewegings-

vrijheid

Observeer

extra

Stuurwiel

Vlaggensysteem als

beleidsinstrument

+ Pedagogisch beleid

+ Omgangsregels bespreken

+ Gedragscode opstellen

+ Visie uitklaren

+ Professionalisering van medewerkers

+ Aanpassen van accommodatie

+ Communicatie naar ouders

Beleid op 3 niveaus

niveaus

+ Reactiebeleid: hoe te handelen na een incident

om verdere schade te beperken of te voorkomen

+ Preventiebeleid: hoe kunnen we risico’s in kaart

brengen en schade voorkomen

+ Kwaliteitsbeleid: Hoe kunnen we ontwikkeling en

groei vrijwaren en stimuleren?

Acties kunnen zich zowel op individueel niveau als

op structureel niveau situeren

Beleidsmatrix seksuele en lichamelijke integriteit in:

kwaliteit preventie reactie

Zorg/educatie

Huisregels/ accommodatie

Deskundigheid medewerkers

Communicatie

Beleid = boom

+ Kruin= resultaten en

effecten (vruchten)

+ Takken= duurzame

interventies

+ stam= gedeelde visie

+ wortels=

uitgangspunten

Raamwerk Seksualiteit en Beleid

Kwaliteit, preventie en reactie in jouw organisatie

september 2012

Dank u

Erika.Frans@sensoa.be

www.seksuelevorming.be