Het scheiden van wonen en zorgEen kwestie van samenwerken

Inhoudsopgave

Uitdagingen voor zorgorganisaties en gemeenten 4

De woningmarkt voor senioren 6

Demografische ontwikkelingen 7

Werken aan oplossingen 8

Het vastgoed van Woonzorg Nederland 10

Woonzorg Nederland: een gezond bedrijf 12

De waardevolle woonformules van Woonzorg Nederland 13

Onze visie op het scheiden van wonen en zorg

Met de scheiding van wonen en zorg in het vooruitzicht moeten zorginstellingen,

gemeenten en woningcorporaties elkaar meer dan ooit vinden in de klantbedie-

ning en in de optimale besteding van publieke en private middelen. Woonzorg

Nederland, de grootste woningcorporatie voor senioren in Nederland, neemt

daarin haar verantwoordelijkheid.

Wie de wetswijzigingen, de demografische ontwikkelingen en de groeiende

vraag naar zorg plaatst in het perspectief van ons bestaande vastgoedaanbod,

komt tot de conclusie dat een optimale benutting daarvan ook voor onze zorg-

partners een zeer efficiënte oplossing is.

Als landelijke woningcorporatie zijn wij sterk verankerd in de Nederlandse

samenleving, met een gezonde vastgoedportefeuille die zich uitstrekt over

meer dan honderd gemeenten. Al meer dan vijftig jaar houden wij nadrukkelijk

de vinger aan de pols van de sociaal-maatschappelijke ontwikkelingen en aan

de vraag naar zorg en zelfstandig woongenot van senioren. Onze woningen en

zorgcentra zijn het middel dat ons in staat stelt mensen zo goed mogelijk te

bedienen. Daarbij kijken we niet alleen naar het wonen, maar ook naar diensten

en zorg.

Nu de wijzigingen in onder meer de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten

(AWBZ) een nieuwe rolverdeling opdringt aan gemeenten, zorginstellingen en

woningcorporaties, is het tijd voor intensieve samenwerking.

We hebben een heldere visie op het ontzorgen van gemeenten, op de gewenste

aanpassingen in ons vastgoed en op de dienstverlening aan zowel bewoners als

zorginstellingen. Deze brochure verduidelijkt die visie en is een uitnodiging aan

gemeenten en zorginstellingen om samen de uitdaging aan te gaan om pas-

sende woon-, zorg- en dienstenarrangementen te realiseren. Want de spelregels

mogen dan wijzigen, de vraag van senioren naar wonen en zorg blijft groeien.

Directeur Woonzorg Nederland

Guus Verduijn

‘Het is tijd voor intensieve

samenwerking’

32

Voor zorgorganisaties

De intramurale zorgindicatie gaat stapsgewijs - maar in hoog tempo - verdwijnen.

Dit betekent dat zorginstellingen geen nieuwe cliënten met een ZZP-indicatie

(op dit moment ZZP 1 & 2 en op korte termijn ook ZZP 3 & 4) in hun bestaande

dienstverlening kunnen opnemen, met op termijn leegstandsrisico en lagere

huisvestings- en zorgopbrengsten als gevolg.

Tegelijkertijd werpt de wens van de overheid om de bijdragen aan woonvoorzie-

ningen uit de AWBZ te halen een nieuw licht op de exploitatie van het vastgoed.

Hoe gaan de zorginstellingen de kosten van verblijfsruimten opvangen en hoe

gaan zij de algemene faciliteiten zoals hun restaurant exploiteren?

Als de overgang naar extramurale zorg versneld moet plaatsvinden, vraagt dat

ook een ingrijpende omslag in het denken en handelen van zorginstellingen,

zoals met betrekking tot de (kosten van) mobiliteit van medewerkers en de

planning van te verlenen zorg. Door de langdurige partnerships in de zorg is

Woonzorg Nederland voor zorgorganisaties de juiste gesprekspartner bij de

herbezinning op hun woon- en zorgarrangementen.

De uitdagingen

‘We moeten het huidige potentieel

aan zorgvoorzieningen en

woningen optimaal benutten’

Voor gemeenten

Een toename van extramurale zorg en de ontkoppeling van de ZZP-indicatie en

het verblijf, betekenen ook dat gemeenten zich moeten herbezinnen. Niet alleen

op de begeleiding van hun oudere inwoners, maar ook op de inzet van facilitei-

ten en de organisatie van werkzaamheden in het kader van de Wet Maatschap-

pelijke Ondersteuning. Woonzorg Nederland wil met gemeenten en zorgorgani-

saties bevorderen dat het huidige potentieel aan zorgvoorzieningen en woningen

optimaal wordt benut voor de lokale zorginfra- en welzijnsstructuur.

54

De woningmarkt voor senioren

Recent onderzoek bevestigt dat er een landelijk tekort van 85.000 woningen

voor ouderen is*. Ouderen blijven daardoor langer in hun woning en

omgeving, waarmee zij onbedoeld de doorstroming op de woningmarkt

negatief beïnvloeden. Hun aantal zal door de vergrijzing alleen maar

toenemen, terwijl door het scheiden van wonen en zorg het woningtekort

voor senioren ook toeneemt. Dit vraagt om een doorbraak, enerzijds door de

bouw van levensbestendige woningen te bevorderen die ook voldoen aan

omgevingscriteria (gelegen in de buurt van maatschappelijke voorzieningen

en zorg- en welzijnsvoorzieningen en in een toegankelijke en veilige

omgeving), anderzijds door het bestaande aanbod waar mogelijk aan te

passen.

(* Bron: Landelijk onderzoek lokaal beleid ouderenhuisvesting, Ipso Facto iov ministerie van Binnenlandse Zaken, december 2012)

Anticiperen op de lange termijn

De dubbele vergrijzing betekent dat het bestaande volume zorgvastgoed

nog steeds nodig is om de toenemende behoefte in de nabije toekomst aan

te kunnen. Woonzorg Nederland beschikt over dat vastgoed. De functionele

en bouwkundige prijs-/kwaliteitverhouding daarvan is in het algemeen goed

marktconform. Daarbij geldt dat van het huidige volume gemiddeld 70%

al geschikt is voor ZZP 4 en hoger, zodat zorginstellingen die hun aanbod -

voorlopig - in die richting willen aanpassen, niet hoeven uit te wijken naar

andere locaties. Bovendien maakt ons huidige vastgoed het mogelijk om

ketenzorg te realiseren, door aanleunwoningen aan te bieden in combinatie

met zorgcentra.

Demografische ontwikkelingen

Er voltrekt zich een proces van dubbele vergrijzing in Nederland. De demo-

grafische ontwikkeling wijst op een relatieve toename van ouderen, terwijl

die dankzij de stand van de medische wetenschap gelukkig langer leven. In

2040 zal 26% van de Nederlandse bevolking 65 jaar of ouder zijn*. Dat zijn 4,6

miljoen senioren, waarvan naar verwachting het merendeel na 2030 uit eenper-

soonshuishoudens zal bestaan. Het aantal 80+ mensen zal zich in de komende

decennia verdrievoudigen, zodat de vraag naar intensieve zorg zal groeien.

De vraag naar passende woon-zorgvoorzieningen neemt dus ook toe, waarbij

het tevens in het tijdsbeeld past dat mensen hun keuzevrijheid willen behouden.

Senioren zoeken ook in de nabije toekomst nog steeds naar een betaalbare en

beschermde woonomgeving waarin zij respectvol worden bejegend, liefst in een

‘all-in’ aanbod. Ze willen wonen met gelijkgestemden en deelnemen aan activ-

iteiten die passen bij de eigen levensstijl. Die keuzevrijheid wil men behouden,

zorgindicatie of niet. De eigen bijdrage in de ziektekosten neemt echter toe, de

pensioenen staan onder druk en de koopkracht neemt af.

Natuurlijk willen zorginstellingen de ouderen die niet meer geheel zelfstandig

willen wonen een thuis bieden, ook als zij geen zorgindicatie hebben of alleen

een (thuis)zorgindicatie in de klassen 1 tot 4. De cliënt zal alleen zelf de huur

moeten voldoen, terwijl de eventuele vergoeding voor de zorg wordt betaald

vanuit de AWBZ.*Bron: Nederlands Interdisciplinair Demografisch Institute NIDI, 2012.

‘Het bestaande volume zorg-vastgoed blijft nodig’

‘De klant wil keuzevrijheid behouden, zorgindicatie of niet’

76

Werken aan oplossingen

Woonzorg Nederland ontwikkelt maatwerk oplossingen, samen met onze zorg-

partners. Zonder concessies te doen aan bouwkundige eisen, investeren we in

inrichting en uitstraling en nemen we waar wenselijk passende maatregelen om

de levensduur van gebouwen te verlengen en hun functionaliteit te optimalise-

ren. Waar wenselijk dus ook aanpassingen om ruimten geschikt te maken voor

de verzorging van mensen met een ZZP-5 indicatie of hoger.

Daarnaast bieden we onze zorgpartners ondersteuning bij de transitie van lichte

zorgplaatsen naar plaatsen voor zelfstandig beschut of beschermd wonen,

zowel bij de administratieve afhandeling en het opstellen van huurcontracten

als bij de verwerking van huurtoeslagen en overleg met de gemeente over de

uitvoering van de WMO.

We hebben een landelijke infrastructuur met lokale wortels en staan dicht bij de

klant. Onze woonformules zijn daar het bewijs van. Bovendien hebben we ruime

ervaring met het aanbieden van gecombineerde woon-zorg diensten, waarvoor

we al jaren samenwerken met erkende zorgpartners. Kortom; we weten waar

we het over hebben.

Toekomstbestendige scenario’s

We kunnen de fysieke omgeving, inclusief de zorginfrastructuur in een collec-

tieve setting aanpassen aan de betreffende zorgzwaartepakketten. Op meerdere

plaatsen beschikken wij ook over de mogelijkheid aanleunwoningen aan te

bieden in combinatie met een zorgcentrum, zodat ketenzorg mogelijk is.

Tenslotte staat Woonzorg Nederland open voor het aanpassen van de vastgoed-

kosten in lijn met de toekomstige intramurale huisvestingsvergoeding, mits we

vertrouwen hebben in de soliditeit van een toekomstbestendige business case

van onze zorgpartner. Daar kunnen we op portefeuilleniveau afspraken over

maken. Ook het overnemen van de exploitatie van het vastgoed gaan we in

principe niet uit de weg, mits we over de bedrijfsvoering, de zorg en de

dienstverlening consensus bereiken.

‘We kunnen de fysieke omgeving,

inclusief de zorginfrastructuur

in een collectieve setting aanpassen’

98

Het vastgoed van Woonzorg Nederland

Intramurale verhuureenheden Woonzorg Nederland per eind 2011

Aantal seniorenwoningen van Woonzorg Nederland per huurklasse per eind 2011

Woonzorg Nederland heeft bezit in 173 gemeenten. Het gaat om:

• Huurwoningen (hoofdzakelijk appartementen in woon(zorg)centra, maar

ook aanleunwoningen bij verzorgingshuizen, groepswonen en woningen voor

mindervaliden);

• Intramurale woon- en zorgvormen (verzorgingshuizen, verpleeghuizen,

verpleegunits, kleinschalige zorgvoorzieningen);

• Overig vastgoed (bijvoorbeeld wijksteunpunten, dienstencentra, woonwerk-

ateliers, garages, winkels, apotheken, huisartsenpraktijken, kinderopvang);

Aantal gemeenten per provincie waarin Woonzorg Nederland vastgoed bezit.

19

14

4

16

18

1028

21

820

4

8

soort verhuureenheid absoluut in %

Verpleeghuisplaatsen 1.643 4Verzorgingshuisplaatsen 14.761 32Beschermd Wonen 391 1

totaal intramuraal 16.795 37

voorraadverdeling in % in %

huurgrenzen (in €) woningen aantal 2011 2010

< € 361,66 (goedkoop) 1.923 7,1 7,1

< € 554,76 (betaalbaar) 20.446 75,6 77,0

< € 652,52 (duur tot huurtoeslaggrens) 3.572 13,2 12,4

> € 652,52 (duur boven huurtoeslaggrens) 1.123 4,1 3,5

totaal zelfstandige woningen 27.064 100 100

1110

Woonzorg Nederland: een gezond bedrijf

Woonzorg Nederland heeft (ultimo 2011) ruim 16.700 verzorgings- en verpleegplaatsen in 157 verzorgingshuizen en 18 verpleeghuizen en ruim 27.000 zelfstandige woningen. We richten ons, mede in het kader van duurzaamheid, in hoofdzaak op het investeren in de kwaliteit van de bestaande portefeuille. Over het boekjaar 2011 hebben we meer dan 37,5 miljoen euro geïnvesteerd in planmatig onderhoud (ruim 10 miljoen meer dan in 2010) en 24,5 miljoen euro in niet-planmatig onderhoud (26,3 miljoen euro in 2010). In 2011 investeerden we ook 6,5 miljoen euro in de bevordering van brandveiligheid en legionellapreventie.

Bij een verlaging van de operationele kosten met 2 miljoen euro in 2011, beperkte investeringen in nieuwe projecten en een defensief derivatenbeleid, realiseerde Woonzorg Nederland over 2011 een bescheiden positief resultaat uit de directe bedrijfsvoering.

De waardevolle woonformules van Woonzorg Nederland

Woonzorg Nederland ontwikkelt nieuwe complexen, maar we zijn ook ervaren

in het transformeren van bestaande gebouwen. We gaan bij de ontwikkeling en

het beheer van projecten uit van verschillende ‘woonformules’ onder het motto

Ruimte voor zorgeloos wonen. De formules zijn concepten waarin al onze ken-

nis en ervaring met betrekking tot woonwensen zijn gebundeld en die genoeg

flexibiliteit kennen om in te spelen op de lokaal verschillende omstandigheden.

Zo kennen wij projecten die meer ‘naar binnen’ gericht zijn, dat wil zeggen

vooral gericht op het vormgeven van een stimulerende woongemeenschap voor

de bewoners van het woongebouw zelf, uitgaande van verschillende leefstijl en/

of sociaaleconomische situatie. Daarnaast zijn er de formules die nadrukkelijk

‘naar buiten’ gericht zijn, waar allerlei voorzieningen in zijn opgenomen voor

buurt en wijk, tot en met het vormgeven van wat woonservicezones of woon-

zorgzones wordt genoemd.

‘Elke woonformule heeft zijn

eigen samenstelling van materiële

en immateriële waarden’

Een woonformule is de optelsom van leefruimte en woonruimte, waarin

begrippen als huiselijkheid, vitaliteit, afhankelijkheid, gewoontes, interesses,

sociale contacten, maatschappelijke oriëntatie en gewenste dienstverlening

samenkomen. Elke woonformule heeft zijn eigen samenstelling van materiële

en immateriële waarden en daarmee zijn eigen karakter en uitstraling, zijn

eigen onderscheidend vermogen. Zo slaagt Woonzorg Nederland er in ook

in de toekomst te anticiperen op de wens van senioren en mensen met een

beperking om zo lang mogelijk de regie over hun eigen leven te houden,

in de omgeving die hun voorkeur heeft.

1312

De drie

dimensies

van ‘Ruimte

voor zorgeloos

wonen’

Ruimte voor Rust Voor de thuisblijver

Voor senioren die rust en regelmaat hoog in het vaandel dragen. Ze willen

onafhankelijk, geborgen en vrij zijn, liefst in een exclusieve omgeving.

De thuisblijvers vinden we vooral in rustige buitenwijken die homogeen

van sociale samenstelling zijn. Mobiel als ze zijn, zoeken ze zelf de

zorgvoorzieningen op en ze staan ook open voor innovatieve domotica.

Ze stellen ook hoge eisen aan hun privacy. De complexen voor Ruimte

voor Rust hebben daarom een naar binnen gericht karakter en inpandige

zorgvoorzieningen voor de bewoners. Het wooncomplex heeft geen wijkfunctie,

wel een beperkte ontmoetingsruimte met bijvoorbeeld een bibliotheek.

Er is geen commerciële plint, het winkelaanbod in de buurt (wel kwalitatief,

niet per sé exclusief) volstaat.

Ruimte voor Samenzijn Voor de socializer

Voor mensen die gezelligheid, veiligheid en harmonie zoeken. Senioren die

nog graag meedoen, midden in hun samenleving willen staan en sociaal en

ontvankelijk voor anderen zijn. Ze vertrouwen in toenemende mate op hulp

en zorg uit hun directe omgeving. Voor de socializers ontwikkelt Woonzorg

Nederland Ruimte voor Samenzijn op locaties in de wijk waar deze senioren

gewend zijn. Het betreft bij voorkeur multifunctionele wooncentra met enkele

woonlagen, waar de bewoners het contact met de levendigheid van de straat

kunnen voortzetten. Hier is behalve voor wijk-georiënteerde zorgfaciliteiten

zoals een huisarts, fysiotherapeut en apotheek ook vaak plaats voor een (wijk)

restaurant, een of meerdere ontmoetingsruimten (eventueel op de etage),

of zelfs een kinderdagverblijf.

Ruimte voor Zekerheid Voor wie rust en bescherming zoekt

Voor zowel vitale als minder vitale senioren die hun naasten dichtbij weten, zich

goed voelen bij groepsnormen maar daarnaast graag op zichzelf willen (kunnen)

zijn. Ze zijn huiselijk, maar (nog) niet aan huis gekluisterd. Ruimte voor Zekerheid

is er ook voor hen die relatief vroeg kiezen voor een veilige omgeving. Mocht hun

vitaliteit gaan afnemen, dan hebben ze de nodige gezondheidszorg, die in deze

complexen zichtbaar aanwezig is, graag dichtbij. De locaties waar we Ruimte

voor Zekerheid bieden, bevinden zich in of dichtbij de oude woonomgeving

van deze senioren. Het betreft complexen zonder commerciële plint, met een

‘naar binnen gericht’ karakter om het gewenste gevoel van veiligheid te kunnen

garanderen. Ook aanleunwoningen bij een intramurale instelling zijn populair.

1514

Woonzorg Nederland / Prof. E.M. Meijerslaan 3 / 1183 AV AmstelveenPostbus 339 / 1180 AH Amstelveen020 - 666 2666 / www.woonzorg.nl

Het scheiden van wonen en zorg

Een kwestie van samenwerken

colofon concept, tekst en realisatie Right Media / art direction & vormgeving www.go-rens.nl / drukwerk Huig Haverlag / papier 170 gr/m2 recycled