DIM

EN

SIO

N

39

DO

SSIE

R

De verschillende functies doen passen in de ruim 12 000 m² van de ‘industriële kathedraal’ zoals Carl Verdickt het com-plex treffend omschrijft, was een complexe puzzel. Maar de stukjes vielen vanzelf in elkaar door de inbreng van een bin-nenstraat die alle delen van het project bedient. Voor de re-novatie mikten de architecten op een minimum aan ingrepen en een maximum aan functionaliteit en operationele beschik-baarheid, zonder toekomstige functiewijzigingen te hypo-thekeren. De grote loods, bestaande uit drie traveeën, werd ruwbouw en winddicht gerenoveerd tot evenementenhal en brandtechnisch in orde gebracht, met integraal behoud van wat er was. Alleen de centrale lichtstraat werd om energe-tische redenen vervangen. De binnenstraat snijdt de in het park uitstekende kop van de middelste travee af. In die kop werd de horecafunctie ondergebracht, verrijkt met een ruim en aangenaam mezzanineterras op het dak van de binnen-straat. Hier is het letterlijk ‘dancing on the street’. Een beton-nen blok herbergt de trappencirculatie. Volgens het ruwbouw = afbouw principe werden in het betonnen plafond van de straat uitsparingen gemaakt voor simpele tl-armaturen die daarmee een upgrade ondergaan. In het beton zijn ook bla-deren verwerkt, bijeengesprokkeld door de kinderen uit de buurt. Kostprijs: verwaarloosbaar. Impact: onberekenbaar. De lage gebouwen rond de grote loods werden ingevuld als kantoren en logistieke ruimtes.

De buurt speelt meeDe straat krijgt een meer open karakter aan een volgende, kleinere loods die casco werd gerenoveerd tot buurtsporthal,

gereserveerd voor de straatwerking en de plaatselijke jeugd. Het betonnen blok van de foyer krijgt hier een broertje dat fungeert als vluchtkern voor de verdiepingen en als uitkijk-post voor de zaalwachter. Brede trappen aan beide zijden van het blok maken er een plek van afspraak en sociaal contact van.Nog verder vervelt de straat tot open ruimte voor de gloed-nieuwe sporthal met bijhorende zalen, de blikvanger van

Antwerpen - Spoor Noord

Herbestemde WDt-lood-sen geven park en buurt

extra zuurstof

Onlangs werd in het Park Spoor Noord, de voorma-lige spoorwegsite die sinds enkele jaren het tweede stadspark van Antwerpen vormt en de wijken Dam, Seefhoek en Stuivenberg aan elkaar linkt, de laat-ste hand gelegd aan de herbestemming en renovatie van de WDT-loodsen. De vroegere werkplaatsen voor het onderhoud en de herstelling van dieseltractie treinmotoren bieden nu onderdak aan een multi-functionele evenementenhal, kantoor- en logistie-ke ruimtes, een horecagedeelte, een kleine en een grote sporthal. Voor het concept tekenden Verdickt & Verdickt Architecten, die het in 2007 in een Open Oproep van de Vlaamse bouwmeester als lokale jon-ge wolven (hun kantoor is twee straten van de site verwijderd) haalden van evr-architecten (Gent), Atelier Kempe Thill (Rotterdam), Reichen & Robert (Parijs) en Abalos & Herreros (Madrid).

Nico en Carl Verdickt.

Verdickt & Verdickt behielden zoveel mogelijk het oorspronkelijke volume waardoor ook de authentieke sfeer voelbaar blijft. De grote loods, bestaande uit

drie traveeën, werd ruwbouw en winddicht gerenoveerd tot evenementenhal. Om energetische redenen werd de centrale lichtstraat vervangen. Foto: Allard

de Goeij.

>>

DIM

EN

SIO

N

40

DO

SSIE

R

het project. Functionele synergie was het ordewoord, want overdag wordt de infrastructuur gebruikt door de Hogeschool Antwerpen voor haar sportopleiding, terwijl na de school-uren de plaatselijke sportverenigingen welkom zijn. De gang kent hier geen echt einde, maar loopt door in een brede trap die opnieuw als ontmoetingsruimte of verzamelplek voor sup-porters te gebruiken is en die de hal van de zalen scheidt. In deze stijve kern was meteen plek voor alle technieken, zodat leidingen en roosters zoveel mogelijk aan het oog onttrokken zijn en het gebouw een rustig, bijna sereen karakter krijgt. Een economische en esthetische oplossing. Op elke van de twee verdiepingen kom je in een foyer die uitkijkt op beide hallen en voor- en achteraan toegang geeft tot zalen voor gym, dans, gevechtssporten of opleiding. Het gelijkvloers is gereserveerd voor de sanitaire ruimtes die beide hallen be-dienen. Het ruwe materiaalgebruik wordt verzacht door het gebruik van gekleurde tl-verlichting.

Op zoek naar transparantieAan de genese van dit nieuwe gedeelte hangt een boeiend verhaal vast. Voor de herbestemming van de loodsen in staal en baksteen uit 1925 moesten Verdickt & Verdickt rekening houden met het masterplan van Secchi & Vigano. Dat legde het behoud op van de gebouwen die typisch waren voor het verleden van de spoorwegsite, maar om de grote sporthal voldoende hoogte te kunnen geven, mocht die nieuw worden ingebracht. Daarvoor mochten de laatste vier traveeën van de bijloods worden afgebroken, onder voorwaarde dat de punt-gevel in baksteen langs de parkzijde overeind bleef en in het nieuwe gedeelte werd geïntegreerd.Een vereiste die al snel naar de valkuil van het façadisme dreigde te voeren, luidde de diagnose van Verdickt & Ver-dickt. Hun oplossing? Zij behielden niet alleen de voor- maar ook de achtergevel en schoven tussen deze buitenschil een nieuw, losstaand volume dat dankzij het materiaalgebruik

een eigen plek claimt binnen het geheel. De hal is namelijk opgetrokken in een elegante structuur van stalen pijlers en gelamelleerde houten spanten, ingevuld met Kalwall. Kalwall bestaat uit thermisch onderbroken, geëxtrudeerde I-profi elen in aluminium, waarop glasvezelplaten worden aangebracht. De ruimte tussenin is opgevuld met een transparante isola-tie die het daglicht diffuus laat doorschijnen. Carl Verdickt: “Sportgebouwen zijn dikwijls duffe dozen zonder ramen. Met deze oplossing beschikken we overdag over een over-dekt plein waar het daglicht vrije toegang krijgt en je am-per verlichting nodig hebt. ’s Avonds gloeit de hal op als een lampion in het park, wat het gebouw een icoonfunctie geeft en de sociale controle en de veiligheid bevordert.” De bakste-nen buitenschil en de houten spanten voegen zich mooi in het verder overwegend met opaak wit ingevulde kleurenpalet. De contouren van de oude muren tekenen zich af op en door het transparante materiaal.

Ufo’s gespotMet het materiaalgebruik toonden de architecten lef. Kalwall is weliswaar al lang ingeburgerd in de Verenigde Staten,

De renovatie en herbestemming van de WDT-loodsen gebeurde met

een minimum aan ingrepen en een maximum aan recuperatie van

structuur en materialen. De vroegere werkplaats voor het onderhoud

en de herstelling van dieseltractie treinmotoren herbergt nu een mul-

tifunctionele evenementenhal, kantoor- en logistieke ruimtes, een ho-

recagedeelte en twee sporthallen.

Zicht op de immense sporthal in het nieuwe, losstaande vo-

lume. Om storende galm te voorkomen, ontwierpen de ar-

chitecten grote armaturen die niet alleen voor licht zorgen,

maar door de vulling met akoestisch materiaal ook geluid-

dempend werken. De structuur van de stalen pijlers en ge-

lamelleerde houten spanten is ingevuld met Kalwall. Foto:

Allard de Goeij.

>>

DIM

EN

SIO

N

41

DO

SSIE

R

maar op het Europese vasteland was het nog nooit op een dergelijke schaal en integraal voor buitenwanden en daken toegepast. Dat bracht natuurlijk de nodige problematiek met zich mee met betrekking tot akoestiek, brandveiligheid en an-dere vereisten. Carl Verdickt: “We hebben in wedstrijdfase de Engelse verdeler om een studie en een prijsraming verzocht en nadien de bijstand van een brandconsultant gevraagd voor de besprekingen met de brandweer. De Britten hebben in het begin ook de montage begeleid. De kostprijs ligt weliswaar hoger dan de gebruikelijke oplossingen, maar in dit project is het materiaal zeker relevant.”Kalwall beschikt over uitstekende energetische eigenschap-pen (U 0.78), maar presteert akoestisch minder goed. Om

storende galm te voorkomen, ontwierpen Verdickt & Verdickt grote armaturen in de vorm van ufo’s, die niet alleen ingevuld zijn met lampen maar ook met akoestisch materiaal en dus dempend werken. Bovendien zijn de voegen in de baksteen-muren uitgeslepen en niet opnieuw gevoegd, wat ook voor een zekere geluidsdemping zorgt. Zo hoefden de architecten het ruwe, authentieke materiaalgebruik niet aan te tasten met akoestische lapmiddelen.

Info: www.verdicktenverdickt.be

Foto’s: Allard de Goeij

Tekst: Colette Demil & Staf Bellens

Buiten en binnen lopen in elkaar over ter hoogte van de inkomzone

van de sporthal. De architecten behielden de voor- en de achtergevel

van de oude loodsen en schoven tussen de buitenschil een nieuw, los-

staand volume waarin de sporthal is ondergebracht. De tl-verlichting

verzacht het ruwe materiaalgebruik.

De WDT-loodsen by night met vooraan de nieuwe sporthal die door

het transparante materiaalgebruik oplicht tot een herkenbaar baken

in de omgeving.