1

Hengel’eau leeft met water Drie fietstochten door Hengelo

HENGEL’EAU LEEFT MET WATERDrie fietstochten door Hengelo

Water. Vraag aan tien mensen wat er nu in hen opkomt en u krijgt tien verschillende antwoorden. Water is leven. Drinken. Spelen, zwemles, vissen. Een fontein. Varen, golven. Water is gevaar en water is plezier.

Onze fascinatie voor water is van alle tijden. En wij Ne-derlanders hebben daarin een rijke geschiedenis. Ne-derlanders leven met water en dat is altijd zo geweest. Water was onze onmisbare vriend én geduchte vijand.

Waterbeheersing is belangrijk. Maar in onze ijver om het water in de hand te houden, hebben we in het ver-leden het belang van het water in onze leefomgeving wel eens uit het oog verloren. We zijn er ook niet al-tijd even respectvol mee omgegaan. Het oppervlakte-water raakte vervuild door gebrek aan doorstroming en door lozingen van industrie en huishoudens. Ook in Hengelo. Water in de stad werd daardoor steeds minder gewaardeerd. “Het stinkt”, werd er gezegd, of: “Vandaag heeft het de ene kleur, morgen een andere”. Toch zijn er ook de mooie herinneringen. “Weet je het nog”, zeggen we tegen elkaar, “hoe we over de beken heen sprongen, en het soms nét niet haalden; weet je nog hoe we kikkervisjes vingen, of stekelbaarsjes”…

De laatste jaren is er een ommekeer gekomen in het denken over water. We worden ons steeds meer bewust van het belang van water voor natuur en ecologie, voor ons welzijn en onze gezondheid. Onze kroonprins vraagt hier al jaren aandacht voor. Hij had op tijd in de gaten dat het zorgvuldig omgaan met water van levensbelang is voor de toekomst.

In juni 2006 heeft de gemeente Hengelo het Water-plan vastgesteld. Drie sporen worden gevolgd in het Waterplan: aandacht voor herstel van de Hengelose beken, betere benutting van schoon water en aandacht voor het grondwater.

2

De fietstochten in dit boekje voeren u langs bekende en onbekende waterplekken in Hengelo. We hopen dat de Hengelose inwoners – jong en oud - weer plezier gaan beleven aan het water in onze stad, en opnieuw gaan ervaren hoe zeer water is verweven met ons leven.

Wij wensen u veel fietsplezier!

Op de hoogte blijven van het wel en wee van het Hengelose water?

De Hengel’eau Nieuwsbrief is te vinden op de website www.hengeleau.nl, maar u kunt hem ook per mail ontvangen. Meldt u zich dan aan via: cnmc@hengelo.nl, onder vermelding van: Nieuwsbrief.

De Hengel’eau Nieuwsbrief is gratis af te halen op de volgende adressen:• GemeentewinkelStadhuis• Stadskantoor,Hazenweg121• Debibliotheek(beidevestigingen)• HetCentrumvoorNatuur-enMilieucommunicatieaandevanAlphenstraat25-27 (bezoekerscentrumbijdekinderboerderij’tWeusthag).

Gemeente HengeloCentrum voor Natuur- en Milieucommunicatie (CNMC)Maart 2009

3

De Beken

Wie reisde in vergangen tijd door deze Twentse strekendie trok van de ene droge plek naar de andere droge plek en waadde soms door beken.

Men bouwde hier een brug en weg die comfortabel blekenen ook een huis met een kapeldat huis werd als een citadelverdedigd door de beken.

En de bevolking groeide aan, van ver hier neergestrekenzo werd er dus een dorp gestichten de bewoners wasten zichen plasten in de beken.

Ook vestigde zich industrie, die lei haar goed te blekenen kleurde het en spoelde heten de machines koelden methet water van de beken.

Bij de ontwikkeling van de stad werd met wat pennenstrekende loop verlegd voor meer gemakmaar als de hemel openbrakdan weerden zich de beken. En als de resten van de stad in het laatste licht verblekenwant al wat is dat gaat teloorja, zelfs dan nog stromen zij doorde beken, de beken.

Stadsdichter Fred van de VenGeschreven voor de Hengel’eau Waterweek 2008

4

5

Route Noord en Oost(ca. 2 uur)

Verklaring van de afkortingen: LA = linksaf RA = rechtsaf RD = rechtdoor

1VanafCentrumvoorNatuur-enMilieuCommunicatie(CNMC)/kinderboerderijLA.2AanheteindeLA(Uitslagsweg).3AanheteindeLA(Landmansweg). AanuwlinkerhandligtdeHoutmaatvijver.Halverwegedevorigeeeuw,rond1950,wasdeHoutmaat nog een woest landgoed. Er waren geen wandelmogelijkheden en op de plaats van de tegenwoordige speeltuin bevond zich een groot moeras. De vijver werd door de eigenaar verhuurd als viswater. De weleerwaarde heer R.H.F. Hegge, kapelaan van de LambertuskerkteHengelo,namhetinitiatiefomhiereenbuitencentrumoptezettenvoorde Hengelose jeugd. Nu is het een geliefd uitgaanscentrum waar het goed toeven is aan het water en tussen het groen.

4OpviersprongfietspadRD,overdeA1.

We rijden door het Waterwingebied. Het waterleidingbedrijf Vitens wint ons drinkwater uit dedieperegrondwaterlagen.Grondwaterisvannaturebeterbeschermdtegenvervuilingdan oppervlaktewater, omdat de verschillende grondlagen zich gedragen als een natuurlijk filter. Toch betekent dit niet dat het gebied geen extra bescherming nodig heeft. Integendeel zelfs! Waterwingebieden zijn uitermate kwetsbaar. Om ze te beschermen tegen mogelijke vervuiling, gelden in deze gebieden strengere milieunormen dan elders. Omdat de gebieden beschermd zijn, komen er vaak bijzondere plant- en diersoorten voor. In dit gebied gaat het o.a. om orchideeën, diverse soorten vleermuizen, de ijsvogel, de bosuil, de groene specht, padden en de groene en bruine kikker.

5AanheteindeLA(Topweg/Larvikstraat).6DirectRA,fietspad(Larvikstraat/Helsinkistraat/Osnabrückstraat). 7OpKopenhagenstraatLA.

We fietsen langs de Beekparkvijver. In deze vijver liggen drie eilanden, waarvan er twee te voet en met de fiets bereikbaar zijn. Ze vervullen een functie voor natuur en recreatie.

6

8Na150m.fietspadRAAanuwlinkerhandliggendefonteineneenkleinewaterspeelplaats.

9DirectweerRA(Parijsstraat).10Na150m.fietspadLA(Bordeauxstraat).11Londenstraatoversteken,fietspadRD.12Bruggetje over, RD.

We kruisen de Vossenbeldleiding of Vossen-beek, met aan uw rechterhand vistrappen. Een vistrap of vispassage is een waterbouwkundige constructie die het vissen mogelijk maakt om stroomopwaarts zwemmend een stuw, sluis of hoogteverschiltepasseren.Letookeensopdegekleurde lichtmasten op deze brug, die de plek een speels accent geven.

13AanheteindeRA(verkeersbord‘eindefietspad’).14EersteLA(verkeersbord‘doodlopendeweg’)(MeesterMolendijkweg).15RDonderdebogenvandeSlangenbeekbrugdoor.

DeSlangenbeekbrugiseenkarakteris-tiek element in de wijk Broek Noord. De leuningen zijn vormgegeven als slangen, mét slangenkop.Vervolgens rijden we langs het Broekpark. Dit park is een rijk leefgebied voor plant- en diersoorten die van een vochtige bodem houden,dankzijdeslingerendeSlangenbeek,de poelen, moerasplekken en de kruiden-wadi. Het water heeft hier de ruimte. Met het houten junglepad, de boomstammen

en stapschijven is dit bovendien een avontuurlijk gebied voor jong en oud. Het Broekpark wordt in de zomermaanden begraasd door Drentse heideschapen. De schapen houden het gras kort en bemesten de grond op natuurlijke wijze.

16Meester Molendijkweg blijven volgen.

Wanneer u ter hoogte van de Waterjuffer even een doorsteekje naar rechts maakt, komt ubijeenkruidenwadi.DenaamwadikomtuithetArabischenbetekentletterlijkdal.Een

7

wadi is een opdiepe rivierbedding in de woestijn, waar alleen bij hevige regenval water in komt te staan. In ons land leggen we wadi’s aan voor de waterhuishouding. Wadi’s vangen afstromend regenwater op, zodat het langzaam in de grond kan zakken, in plaats van snel in het riool te verdwijnen. Dat is niet alleen beter voor de natuur, ook worden daardoor pieken in de afvoer voorkomen. Omdat het water veel geleidelijker verdwijnt, hebben hoger gelegen gebieden minder last van verdroging en komen in de lagere gebieden minder over-stromingen voor. De bodem van de wadi heeft bovendien een zuiverende werking. Wadi’s kunnen verschillend worden ingericht: van strak gemaaid tot kruidenrijk. Dit is een voor-beeldvaneenkruidenrijkewadi.AanhetElritspleiniseenstrakgemaaidegraswaditezien.Gaweerterugnaardeoorspronkelijkeroute.

17MeesterMolendijkwegtotheteindeuitrijdenenaanheteindeRA,hetfietspadoplangsdeDeurningerstraat. AanuwrechterhandligtdeBroekvijver.DeHasselerbeekkomtvanuithetoostenonderdewegdooruitindezevijverengaatdaarnaverderalsdeSlangenbeek,dienogverderwestelijk overgaat in de Vossenbeek.

18Oprotonde(bordjeHengelo)RD.19Na50m,terhoogtevanGraskarperstraat,LA;Deurningerstraatvoorzichtigoversteken.Fietspad .20Weerna50mzietueenbordjevanhetfietsroutenetwerk,no.93.HierRA.Dezerouteblijven volgen, door de hele wijk Hasseler Es.UfietstlangsdeHesbeekendeHasselerEsvijvers.Blijfhetfietspadvolgentothetpuntwaarfietsroutes93,90en98samenkomen.Uziethierhetbordfietsknooppunt93‘Weijinkshoek’

21Aanheteindevandewijkmakenweeenkleinzijsprongetjeomueenmooiwaterplekjetelaten zien: Vlakvoorhetbordfietsknooppunt93‘Weijinkshoek’,gaatulinksafhetfietspadop(fietsroute90).Dandeeersteweglinks:ElseMauhsstraat.UrijdtlangshetwatervandeHesbeek met knotwilgen. Daar ligt, in een kommetje omringt met groot hoefblad een over-stort van de beek, met een verval van meer dan een meter! Zo is hier een kleine waterval ontstaan. In de zomer is het maar een klein straaltje, maar in het voor- en najaar stort hier een flinke hoeveelheid water naar beneden. Wedraaienomengaandezelfdewegterugnaarhetfietsknooppunt93.

22Vanafbordknooppunt93‘Weijinkshoek’volgenwenueentijdjeknooppuntroute98.Letop,als het gras hoog staat, staan de routebordjes soms een beetje verstopt.

8

23NahetoverstekenvandeA1enhetspoorkomtubijdeKoppelleiding.

In het verleden had Hengelo vaak te kampen met wateroverlast. Dat water was afkomstig van de hoger gelegen stuwwal van Oldenzaal en Enschede. Het water stroomde via de stadsbeken verder door Hengelo, maar zorgde regelmatig ook voor overstromingen. In het midden van de 20e eeuw werden daarom omleidingskanalen gegraven. De Koppelleiding is één van die omleidingskanalen. De Koppelleiding vangt het water vanuit het oosten op en leidthetviadeSchoonwaterleidingnaarhetTwentekanaal.InhetzuidenwerddeOmloop-leiding gegraven, voor het water dat uit Enschede kwam. Het water uit het buitengebied kon vanaf dat moment het hart van de stad niet meer bereiken en zo ging de functie van de stadsbeken verloren. Maar verdroging, piekafvoeren en klimaatverandering maken dat we anders zijn gaan nadenken over waterbeheer. De beken spelen in het nieuwe waterbeheer weer een belangrijke rol. Het water mag de stad weer in. Het krijgt niet overal vrij spel, zoals vroeger, maar het zal weer een levendig deel gaan uitmaken van het stadsbeeld.

24GaRAdeLeutinkveldweg,ditisnogsteedsknooppuntroute98.25Ukomtbijtweeinformatieborden,fietsknooppunt98‘Lonnekermeer’enstartpuntWandel-routes Twente.Dewandelrouteszijneenaanrader.DerouterondhetLonnekermeerzelfvoertlangseenvogelkijkhutenpanelenmetgedichtenvanWillemWilmink(1936–2003).

26UgaatbijdezebordenLA,hetfietspadlangsdezandweg(Lonnekermeerweg).Aanuwlinkerhandligteerstbosmethooiveldjes,enevenlaterhetLonnekermeer.

27AanheteindRA(knooppuntroute49),Noordweg,dezevolgen.28De route gaat over in knooppuntroute 26. Volg deze route rechtdoor.29Bij de Veldscholteweg nog steeds RD. De weg is soms iets moeilijker te befietsen, maar dat wordt straks beter!30AanheteindeRA(paddenstoelrichtingHengelo).31AanheteindeLA(NieuweGrensweg).32BijeenaftakkingvandeLeutinkwegRD.Alsugoedkijkt,zietuhoewehierdeElsbeekkruisen.DebeekkomtvanuitEnschede,duiktbijdeLeutinkwegonderdewegdoorenstroomtverderinderichtingvanHengelo.

33Na200mRA(verkeersbord‘verbodenvoorauto’senmotoren’)(Drienerwooldeweg).34UkomtHengeloweerbinnenenkruistdeKoppelleiding.

9

35Direct na de brug gaat u RA(Kneppelhoutpad).Aanheteindevanditpadziet u aan uw rechterhand een scherpe bocht in de waterloop. Dit is het punt waar de Elsbeek vanuit het buitengebied wordt opgevangen in de Koppel-leiding. Bij het bruggetje is een pompinstalatie geplaatst waardoor water uitde(lagergelegen)Koppelleiding de Elsbeek

in gepompt kan worden. Zo kan er dus vers water aangevoerd worden.Bij extreme droogte zou de Koppelleiding droog kunnen vallen. Om dat te voorkomen is een stuwklepgemaaktbijhetFox-waterverdeelwerk,dichtbijdeSteenrietweg.Dezeklepzorgtervoor dat er altijd water aangevoerd wordt in Driene. Het water is dan afkomstig van het waterbergingsgebied Kristalbad tussen Enschede en Hengelo.

De gemeente is op allerlei manieren bezig het water in de stad opnieuw de plek te geven die het verdient. De beken, die vanaf de oostzijde de stad instromen, worden weer zichtbaar gemaakt. Zo is ook de Elsbeek weer boven-grondsdoorgetrokkennaardeSwavertvijver.Op het schoolplein is een mooie waterspeel-plaats ingericht en tussen de scholen en de beekiseenBlotevoetenpadaangelegd.Alhetregenwater van de daken van de schoolgebou-wenwordtafgevoerdnaardebeek.Langsdebeek staan informatieborden met leuke doe-opdrachten voor de kinderen

36AanheteindevanhetpadLA,ditisdeJacquesPerkstraat.

Rechts ligt de Kasbahvijver.

10

37AanheteindeLA(Staringstraat)endirectRA(ditisdeA.vanScheltemastraat).HierligtdeSwafertvijver.WebevindenonsindewijkGrootDriene.Indezewijkligteengescheidenrioleringsstelsel.Hethemelwater(regenwaterdatviadegoteninhet‘schone’rioolterechtkomt,wordtafgevoerdnaardeSwavertvijver.Ookhetoppervlakkigafstromende water van daken en verhardingen komt in deze vijver terecht. DeSwafertvijverisonlangsvolledigopgeknapt.Deinrichtingisnatuurlijkergewordenenomdathetwaterdoorde2,5meterhogecascadebinnenkomtblijfthetzuurstofgehalteop peil.

38AanheteindeRDhetfietspadop.HetgebouwstaathierophogepalenoverdeSwafertvijverheen.39DeviersprongRDoverstekennaarhetvoetpadlangsElsbeek(hiernemenwedefietseenstukjeaandehand).Optie:metdefietsaandehandverderwandelen,RDlangsdeElsbeekendoorhet‘vergeten’parkjemetvijversnaardeBeethovenlaan,aanheteindeRAopfietspadenverdervanaf42.Anders:

40BijSportlaanDrieneLA.41AanheteindeRA,fietspadlangsP.C.Hooftlaan.42P.C.HooftlaangaatoverinBeethovenlaan;onderhetspoorviaductdoor.43OpdekruisingbijhetwinkelcentrumLA(Bergweg)44TweedeRA(Patrijsstraat).45UrijdtnurechtopeengemetseldbruggetjeoverdeElsbeekaf.VóórditbruggetjegaatuLA,langs een stukje Elsbeek, naar een tweede bruggetje met stenen leuningen. AlsuaanheteindeoverderandkijktzietudeElsbeekineengroenebeddingkronkelen,richting de Oude Molenweg.

46HieraanheteindeLA(Koekoekweg).47AanheteindeRA(Elsbeekweg).48AanheteindeRA(ditisdeOudeMolenweg).Bijhuisnr.58kruisenweopnieuwdeElsbeek.

49TerhoogtevanReigerwegLA(voorzichtigoversteken)(Colensostraat).Opdeeerstvolgendeviersprongligteenduikervandebeek.Achterdehuizenvande

11

ColensostraatkomenElsbeekenDrienerbeeksamenengaanverderalsDrienerbeek.Alsugoed kijkt ziet u de Drienerbeek hier schuin de viersprong kruisen.

50Gaschuinschuin-linksRD(Schalkburgerstraat).

De Drienerbeek vervolgt zijn weg achter de huizen aan uw rechterhand.51AanheteindeRAendirectweerRA(Wemenstraat).

Ter hoogte van het oude Metropool duikt de Drienerbeek onder het winkelcentrum Thiemsbrug.

52Uvolgthetrodeasfalt(fietsstrook)totdever-keerslichten;hieraandeoverkantLA(Oldenzaal-sestraat).53BijvolgendestoplichtenRD(Deldenerstraat).54VoorbijWaterstaatskerkenpartycentrumGenuxeersteRA(bijoranjebordMEE)(Heemafstraatje).AanheteindekruisenwedeDrienerbeek.Hierzijn twee huizen gerenoveerd en in samenhang daarmee is een oud gietijzeren stuwtje in de beek teruggeplaatst. Bij het voormalige Huys Hengelo lag ooit een houten stuw, om het water in de grachten op peil te houden. Het Huys Hengeloisgeslooptin1821.Vervolgenswerdrond1900opdezelocatieeenbontweverijgebouwd. Voor de behandeling van de stoffen was spoelwater nodig uit de beek. Om het water vast te houden werd een gietijzeren stuw aangebracht. Toen de weverij werd gesloopt is ook deze stuw gedemonteerd en opgeslagen op de gemeentewerf. Nu de gemeente Hengelo heeft besloten de stadsbeken te herstellen heeftookdezestuwweereenplek.SamenmetdetweegerenoveerdewoonhuizenaandeDrienerbeek is weer een mooi stukje Hengelo in eren hersteld.

55Wegaanhetbruggetjeoverenvolgenhetvoetpad(fietsaandehand).56LA(Bevrijderslaantje).

Hier komen we langs de waterpartij rond het voormalige Huys Hengelo.57HetBevrijderslaantjegaatoverinHampshire.AanheteindeoverdeBerflobeekRAhetfiets-padop(Bankastraat).

De Berflobeek maakt een bocht, hier kruisen we hem opnieuw.

12

58AanheteindeRA(Weideweg)envóórhetfietsverkeerslichtweerRA(Bornsestraat).59Na200meterLA,voorzichtigoversteken.Dr.A.Kuyperstraat,dezevolgen.60DeMr.P.J.TroelstrastraatRDoversteken.61Dr.A.Kuyperstraatvervolgen.62TerhoogtevandeschoolevenRAendirectLA,hetfietspadop(Dr.A.Kuyperplein).63Wegoversteken(Dr.A.Kuyperplein)enRD(Mesdagstraat).64AanheteindeLA,ditisdeSloetsweg.Dezeuitfietsen.65AanheteindeRA(OudeBornseweg).66AanheteindeLA(H.Leefsmastraat).67Metdebochtmeenaarrechts(CobaRitsemastraat).68Eersterechts(VanAlphenstraat)enterugnaarhetCentrumvoorNatuur-enMilieucommu-nicatie.

Hebt u nog vragen, opmerkingen of suggesties? Of wilt u de Hengel’eau Nieuwsbrief digitaal ontvangen?Neemcontactopviacnmc@hengelo.nloftelefoonnummer(074)2459468.

Deze route is een uitgave van de gemeente Hengelo, Centrum voor Natuur- en Milieucommunicatie.

13

Route Stad en Haven (ca. 1,5 uur)

Verklaring van de afkortingen: LA = linksafRA = rechtsafRD = rechtdoor

1VanafCentrumvoorNatuur-enMilieuCommunicatie(CNMC)LA.2AanheteindeLA(Uitslagsweg).3AanheteindeRA(Landmansweg).AanuwlinkerhandzietudevoormaligeopenluchtzwembadenhetWeusthagbadenhetCastorbad.EvenalsdemeernoordelijkgelegenkleigatenvanRientjesbetrefthethiergatendie in het verleden zijn gegraven ten behoeve van de kleiwinning. De hier ontstane vijvers kregen een functie als openluchtzwembad. Veel Hengeloërs kunnen nog vertellen hoe ze hier hebben leren zwemmen.IndevoormaligesteenfabriekvanRientjesaandeCastorwegwerddegewonnenkleiver-werkttotbakstenen.Uithistorischekaartenkunnenweopmakendathierinvroegertijdeneenspoorlijntjeliep,omdekleitevervoerennaardesteenbakkerij.DeTichelwerkvijver(bijscholengemeenschapBataafseKamp-MontessorienHogeschoolEdithStein)iseveneensontstaan door kleiwinning. Tichel betekent gebakken steen, tegel of dakpan. Een tweede steenfabriekstondaandeSteenbakkersweg,inTuindorp’tLansink.

4Bij overgang met de weg RD en fietspad vervolgen door de wijk.5AanheteindedeSloetswegoverstekennaarhetfietspadenditvervolgen(Dennenbosweg).6M.A.deRuyterstraatRDoversteken(Dennenbosweg),fietsstraatRD.DennenbosweggaatoverinIr.M.Schefferlaan.7MetbochtmeeRA(Oversteweg).8Oprotonde3eafslag=LA(Eikstraat).9BijverkeerslichtenRD(Wemenstraat).Links,nahetoudeschoolgebouw,duiktdeDrienerbeekonderhetwinkelcentrumThiembrug.

14

10EersteLA(Steynstraat)endirectLA(Schalkburgerstraat).

De Drienerbeek loopt hier achter de huizen aan uw linkerhand. Vervolgens komen we op eenviersprong.HierophetkruispuntmetdePaulKrügerstraatstroomtdeDrienerbeekviaeenduikeronderdestraatdoor.EnkeletientallenmetersvóórditpuntisdeElsbeekerbijgekomen(zichtbaaropterreinvanSt.Joseph).Hengelo is ontstaan op het punt waar de Berflobeek, de Elsbeek en de Drienerbeek sa-menkomen. De stad ligt in een kom tussen hoger gelegen stuwwallen. Deze kom wordt het Bekken van Hengelo genoemd. Water stroomt van hoog naar laag, zowel ondergronds als bovengronds. Vanaf de stuwwallen van Oldenzaal en Enschede stroomt het water Hengelo binnen,vervolgtzijnwegdoordestadenwordtdanvóórdestuwwalvanBorneenDeldennaar het noorden afgebogen. Tenminste, zo wás het. In de loop van de vorige eeuw verloren de stadsbeken door allerlei oorzaken hun functie. Het stromende water kwam stil te staan. Op veel plaatsen verzandden de waterlopen onder bebouwing en verharding. De gemeente wil de stadsbeken nu weer in ere herstellen.

11AanheteindeRA,PaulKrügerstraat.12OpdevijfsprongRD(PaulKrügerstraat).13EersteLA(Hertzogweg).14AanheteindeRA(OudeMolenweg)endirectdaarnabijfietsverkeerslichtLA(Anninksweg).15EersteRA(Kievitstraat).16EersteLA(Drienerbeekweg).

De Drienerbeek komt aan uw linkerhand weer tevoorschijn.17AanheteindeLA(Spreeuwenstraat).18OpdekruisingRA(Anninksweg)ennaspoortunneltjeRA(Drienerparkweg).19Bij overgang naar Woltersweg RD.Aanuwrechterhandzietueenbruggetje.DeDrienerbeekkomtvanuithetzuidoostendestadbinnenenduiktindezewijkeerstonderdeGrundellaanenvervolgensonderdeWolterswegdoor.Deoudebrugleuningendaterenuitheteindevande19eeeuw.Deleuningenzijnin2008opgeknapt.Hetoudebruggetjeheefteengemetseldgewelf.Eenoplettende bewoner wees de gemeente op het bestaan van dit bruggetje, dat dateert uit ± 1890.Mogelijkishetzelfsnogouder.Degemeenteheefthetgerestaureerd,alsonderdeelvan de beekherstelprojecten. Hier zijn bijpassende brugleuningen geplaatst. De golfjes in het wegdek markeren de ondergrondse loop van de beek.

15

20OpviersprongmetGrundellaangaanweeven50meternaarrechts, om te kijken bij de onderdoorgang van de Drienerbeek. Letookhiereensopdeijzerenbrugleuning.Dezeiszogemaaktdat hij past in de stijl van de omgeving. De krullen aan de boven-kant zijn handgemaakt. De kleuren blauw, wit en zwart zijn op diverse plekken in de wijk terug te vinden, daar waar de beken in beeld zijn.

21TerugnaardeWoltersweg,enRAomdeoorspronkelijkeroutetevervolgen.22Na 200 m bij viersprong in de bocht RD, Woltersweg vervolgen.23AanheteindeLA(Boekweitweg).24OpviersprongRA(Egstraat).25LaanvanDrienevoorzichtigoverstekenenRD(Reviusstraat).26Bijbordjefietsknooppuntroute15RA(OudeGrensweg).Terhoogtevanhuisnr.100komtDrienerbeekweertevoorschijn(bijeenhoutenbruggetjebijeenwithuis).Deweggaatoverinhalfverharding.Debeekduikthieronderdewegdoorenmeandertaanuwlinkerhanddooreenbosperceel(particulierterrein).

27OpdriesprongmetEsbeekwegLA.28Aanheteinde,bijbordfietsknooppunt15“Drienerbraken”,LA(Morshoekweg).AanuwrechterhandlooptdeKoppelleiding.In het verleden had Hengelo vaak te kampen met wateroverlast. Dat water was afkomstig van de hoger gelegen stuwwal van Oldenzaal en Enschede. Het water stroomde via de stadsbeken verder door Hengelo, maar zorgde regelmatig ook voor overstromingen. In het midden van de 20e eeuw werden daarom omleidingskanalen gegraven. De Koppelleiding is één van die omleidingskanalen. De Koppelleiding vangt het water vanuit het oosten op en leidthetviadeSchoonwaterleidingnaarhetTwentekanaal.InhetzuidenwerddeOmloop-leiding gegraven, voor het water dat uit Enschede kwam. Het water uit het buitengebied kon vanaf dat moment het hart van de stad niet meer bereiken en zo ging de functie van de stadsbeken verloren. Maar verdroging, piekafvoeren en klimaatverandering maken dat we anders zijn gaan nadenken over waterbeheer. De beken spelen in het nieuwe waterbeheer weer een belangrijke rol. Het water mag de stad weer in. Het krijgt niet overal vrij spel, zoals vroeger, maar het zal weer een levendig deel gaan uitmaken van het stadsbeeld.

16

29OpdriesprongRA,brugoverKoppelleidingendirectdaarnaweerRA(Golfveldweg,halfverhard).30Het pad over het golfterrein vervolgen.

We kruisen opnieuw de Drienerbeek.31Aanheteindede80kmwegvoorzichtigoversteken(!!)enRD(Kettingbrugweg).32NaspoorwegovergangRD(ukruisthierdefietssnelweg)Doorrijdentotvlakvoordeingangvan de camping de ZwaaikomAandelinkerkantligthetretentiegebiedKristalbad.HetwaterinhetKristalbadkomtgrotendeelsvanderioolwaterzuiveringsinstallatieEnschedeenstroomtviade(Enschedese)Elsbeekhetgebiedbinnen.Schoongezuiverdwater,maarweinigbiologischactief.Omdemilieukwaliteitvanhetwaterteverbeteren,isde‘watermachine’aangelegd.HetKristalbadbestaat uit compartimenten die om beurten worden gevuld, leeglopen en droogvallen. On-der invloed van licht, lucht en plantengroei doet de waterbodem zijn zuiverende werking: het afbreken en omzetten van voedingsstoffen. Vlak voor de ingang van de camping kunt u links de uitkijktoren beklimmen om een mooi overzicht te krijgen over het gebied.

33TerugrijdenenLA(Steenrietweg).UkomtHengeloweerbinnenenkruistdeKoppelleiding.Optie: bij de brug over de Koppelleiding even de fiets neerzetten en over de linkeroever naarhetzgn.Fox-verdeelwerklopen.DitiseenaquaductwaardeKoppelleidingendeEls-beekelkaarpasseren.DeElsbeek(erzijnmeerdereElsbeken!)heetvanafhierBerflobeek;deKoppelleidingheetvanafhierSchoonwaterleiding.Opdezeplekwordtdeinlaatvanhetwater vanuit Enschede naar Hengelo gereguleerd.

34SteenrietwegwordtPruisischeVeldweg,hierRD.35Spooroversteken,KuipersdijkvoorzichtigoverstekenenaandeoverkantLA.361ewegLA,voorzichtigoversteken(Twekkelerweg).37BijdekruisingmetdePetroleumhavenstraatgaanwestraksrechtsaf,maareerstnogevenRDom de sluis te zien. AanuwlinkerhandzietudeBerflobeek.Wegaanonderhetspoorviaductdoor.VervolgenskruisenwedeSchoonwaterleidingenkomenbijdeWaarbeeksluisinhetTwentekanaal.RechtsoverdeleuningkijkendkuntuzienhoeietsverderopdeSchoonwaterleiding,dieweal eerder tegenkwamen, in het Twentekanaal uitmondt. Voorbij de sluis even doorfietsen tot aan de verkeersspiegel en hier voorzichtig oversteken. Op het terrein van Rijkswaterstaat staat een interessant informatiebord.

38

17

WekerenomengaanterugopdeTwekkelerwegtotaandePetroleumhavenstraat.HiergaanwenuLA.39EerstewegRA(kleinstraatje).

We kruisen de Omloopleiding met overstort. Kijk ook hier even over de rechterleuning; 20 meter terug is aan de linkeroever de aftakking van de Berflobeek te zien.

40AanheteindeLA(WethouderKampstraat). 41 EersteRA,Breemarsweg.

We kruisen de Berflobeek, die hier fraai gerenoveerd is. Vanwege de vele bruggetjes heeft ditstukjebeekdenaamKleinGiethoorngekregen.Opvallendisdestrakke,stenenoeveraan de kant van de huizen en de glooiende, natuurlijke oever aan de overzijde.

42OverstekenenLA,Breemarsweg.43EerstewegLA,Helhoesstraat.44AanheteindeRA,WethouderKampstraat.AanuwlinkerhandligtdeOmloopleiding.

45Aanheteindeschuinrechtdoor,Boekelosewegvoorzichtigoversteken(Havenstraat).46EerstewegLA(Havenstraat,gaatoverinHavenkade).WevolgendeHavenkadelangshetTwentekanaal.HetTwentekanaallooptvanafdeIJsselbijhetdorpEefde(tennoordenvanZutphen)viaHengelo naar Enschede. Westelijk van Delden heeft het kanaal een aftakking die doorloopt totAlmelo.DoordievertakkingspreektRijkswaterstaatookwelvandeTwentekanalen(meervoud).Hetkanaalwordtvooralgebruiktvoorhetscheepsvervoervanzand,grind,zout en veevoer. Ook vervult het een functie voor pleziervaart en sportvisserij. Het Twente-kanaal is daarnaast van belang voor de waterhuishouding.Linkszienwehetblauw-gelegebouwtjevandehavenmeester.

47TweedeRA(Industriestraat).48OpviersprongRD(Industriestraat).

We kruisen de Omloopleiding.49AanheteindeBreemarswegvoorzichtigoverstekenenRD.

18

50TweedeLA(Verenigingsstraat).

51AanheteindeLA(Vijverlaan).

De Tuindorpvijver is een unieke vijver in Hengelo. Het meest bijzondere is misschien wel dathetwaterindevijverhetpredikaat‘zwemwaterkwaliteit’magdragen–endatvooreenstadsvijver. Het schone water welt op uit ondergrondse bronnen. De Tuindorpvijver is ontstaan door zandafgra-ving. Dat zand was nodig voor de bouw van de wijk Tuindorp’tLansink.Opverzoek van bewoners werd in de vijver een bui-tenzwembad aangelegd. Dit badwerd1923ingebruikgenomen. In het mid-den van de vorige eeuw dreigde het zijn functie te verliezen, maar dankzij in-spanningenvandeStichtingTuindorp en met steun van de Koninklijke Machine-fabriekStorkbleefhetnatuurbadbehouden.In1995isdeStichtingBeheerenExploitatieTuindorpbad opgericht, die nu verantwoordelijk is voor het zwembadgedeelte met de bijbehorende gebouwen en voorzieningen.Begin2007isbeslotentoteengrondigeopknapbeurt.Hetbadwastoeaanreconstructieendevijvermoestuitgebaggerdworden.DeStichtingBeheerenExploitatieTuindorpbadende gemeente Hengelo hebben daartoe de handen ineen geslagen. Ook de zwemvoorzienin-gen zijn helemaal gerenoveerd. Het resultaat mag er zijn. Het natuurbad ligt er weer schoon, fris en uitnodigend bij – klaar om een nieuwe generatie badgasten een plek te bieden.

52Weg rond de vijver vervolgen.53OpviersprongRD(Ketelstraat).54OpPlein1918RD.55OpviersprongRD(Eendrachtstraat).56EersteRA(C.T.Storkstraat).57

19

OpC.T.StorkpleinRD.58AanheteindeRA(Julianalaan,dezegaatoverinLansinkesweg).Aanuwrechterhand,schuinachterdebrandweerkazerne,zietudeoudewittewatertorenvanStork.Waar nu Hengelo ligt, bevond zich ooit een moeras. Toen Hengelo tot ontwikkeling kwam, zakte het grondwaterniveau, doordat de fabrieken water aan de grond onttrokken om te gebruiken in hun productieprocessen. Nadat een groot deel van de industriële bedrijven, waaronder een bierbrouwerij, in de tweede helft van de vorige eeuw de poorten had geslo-ten, hielden de onttrekkingen op en steeg de grondwaterspiegel geleidelijk weer naar het niveauvanvoor1900.Dat werd een probleem toen in het centrum van de stad eind jaren negentig een onder-grondse parkeergarage werd gebouwd. Het grondwaterpeil moest hiervoor permanent verlaagdworden.AanhetonttrekkenvanhetgrondwatersteldedeprovincieOverijsseldevoorwaardedaterietsduurzaamsmetdatwater(perjaarzo’nhonderdtwintigduizendkuubvanzeergoedekwaliteit–bijnadrinkwater)zougaangebeuren.Daartoewerdencontacten gelegd met de brandweer. Die zetelt sinds enige tijd in het aangepaste industriële pand,datgekoppeldisaandevoormaligewatertorenvanStork.Indezewatertorenwordtnu het water van onder de parkeergarage opgeslagen. De helft ervan gebruikt de brand-weer voor het vullen en reinigen van het materieel. De andere helft wordt ingezet voor toi-letspoelingvanhetROCvanTwente,datnaastdebrandweerkazerneisgebouwd.HiervoorisinhetROCeendubbelewaterleidingaangelegd:éénvoorhetdrinkwater,deanderevoorhet toiletspoelwater. Zo wordt het weggepompte grondwater goed benut.

59BijdeBrandweerkazerneLA(ditisdeEmmaweg).Tweekeeronderspoorviaductdoor.60BijviersprongRD(Emmawegvervolgen).61AanheteindeLA(Helmersstraat).AanuwrechterhandligtdeBerflobeek.

62 AanheteindeRAenweerRA(Deldenerstraat).

We kruisen opnieuw de Berflobeek. Direct daarna: 63BijfietsverkeerslichtvóórdeMarskantLA(Mitchamplein,gaatoverinBankastraat).

De Berflobeek stroomt nu aan uw rechterhand.64AanheteindeRA(Weideweg).

20

65VóórfietsverkeerslichtRA(Bornsestraat).66Na200meterLA(voorzichtigoversteken)(Dr.A.Kuyperstraat).67Mr.P.J.TroelstrastraatRDoversteken.68Dr.A.Kuyperstraatvervolgen.69TerhoogtevandeschoolevenRAendirectLA,hetfietspadop(Dr.A.Kuyperplein).70Rechtdoorendewegoversteken(Dr.A.Kuyperplein).UbentnuopdeMesdagstraat.

71AanheteindeLA,ditisdeSloetsweg.Dezeuitfietsen.72AanheteindeRA(OudeBornseweg).73AanheteindeLA(H.Leefsmastraat).74Metdebochtmeenaarrechts(CobaRitsemastraat).75Eersterechts(VanAlphenstraat)enterugnaarhetCentrumvoorNatuur-enMilieucommu-nicatie.

Hebt u nog vragen, opmerkingen of suggesties? Of wilt u de Hengel’eau Nieuwsbrief digitaal ontvangen?Neemcontactopviacnmc@hengelo.nloftelefoonnummer0742459468.

Deze route is een uitgave van de gemeente Hengelo, Centrum voor Natuur- en Milieucommunicatie.

21

Route West en ZuidKorte route via Berflobeek: ca. 1,5 uurLange route via Oele: ca. 3 uur

Verklaring van de afkortingen: LA = linksafRA = rechtsafRD = rechtdoor.

1VanafCentrumvoorNatuur-enMilieuCommunicatie/kinderboerderijLA.2AanheteindeLA(Uitslagsweg).3AanheteindeLA(Landmansweg). AanuwlinkerhandligtdeHoutmaatvijver.Halverwegedevorigeeeuw,rond1950,wasdeHoutmaatnogeenwoestlandgoed.Erwaren geen wandelmogelijkheden en op de plaats van de tegenwoordige speeltuin bevond zich een groot moeras. De vijver werd door de eigenaar verhuurd als viswater. De weleer-waardeheerR.H.F.Hegge,kapelaanvandeLambertuskerkteHengelo,namhetinitiatiefom hier een buitencentrum op te zetten voor de Hengelose jeugd. Nu is het een geliefd uitgaanscentrum waar het goed toeven is aan het water en tussen het groen.

4OpviersprongfietspadRDoverA1

We bevinden ons nu in het waterwingebied. WaterleidingbedrijfVitenswintonsdrinkwateruitdedieperegrondwaterlagen.Grond-water is van nature beter beschermd tegen vervuiling dan oppervlaktewater, omdat de verschillende grondlagen zich gedragen als een natuurlijk filter. Toch betekent dit niet dat het gebied geen extra bescherming nodig heeft. Integendeel zelfs! Waterwingebieden zijn uitermate kwetsbaar. Om ze te beschermen tegen mogelijke vervuiling, gelden in deze gebieden strengere milieunormen dan elders. Omdat de gebieden beschermd zijn, komen er vaak bijzondere plant- en diersoorten voor. In dit gebied gaat het o.a. om orchideeën, diverse soorten vleermuizen, de ijsvogel, de bosuil, de groene specht, padden en de groene en bruine kikker.

5AanheteindeLATopweg,dezegaatoverinLarvikstraat.6LarvikstraatgaatoverinStavangerstraatendaarnaKalmarstraat.

Hier hebben we een mooi uitzicht over het water. Deze plassen zijn ontstaan door kleiwin-ning en worden in de volksmond de kleigaten van Rientjes genoemd. De naam is ontleend

22

aan de voormalige steenfabriek vanRientjesaandeCastorweg,waar de klei werd verwerkt totbakstenen.Uithistorischekaarten kunnen we opmaken dat hier in vroeger tijden een spoorlijntje liep, om de klei te vervoeren naar de steenbak-kerij. Dit spoorlijntje verbond ook de kleigaten die nu bekend zijn als het Weusthagbad en het Castorbad.DeTichelwerkvij-ver(bijscholengemeenschapBataafse Kamp - Montessori enHogeschoolEdithStein)is eveneens ontstaan door kleiwinning. Tichel betekent gebakken steen, tegel of dakpan. Een tweede steenfabriek stond aandeSteenbakkersweg,inTuindorp’tLansink.

7Fietspad buigt aan het einde af naar links.8BijkruisingLAnaarbeneden(Torenlaan).9EerstefietspadRAdoorfietstunnel.10EerstefietspadRAendirectLA,vóórCampusvijverlangsenrondhetgebouwlangsdevijver.11RAoverbruggetjeCampusvijverenrodefietspadvervolgen;buigtafnaarlinks.12Het fietspad verlaten en RD de bult op.Linksligteengeliefdvliegerveld.Aanuwrechterhandligteenondiepewadimetstuwtjes.DenaamwadikomtuithetArabischenbetekentletterlijkdal.Eenwadiiseenondieperivierbedding in de woestijn, waar alleen bij hevige regen water in komt te staan. In ons land leggen we wadi’s aan voor de waterhuishouding. Wadi’s vangen afstromend regenwater op, zodat het langzaam in de grond kan zakken, in plaats van snel in het riool te verdwijnen.

13AanheteindeLA.14VervolgensRAenbruggetjeover.DitisdeHesselerbeek,dieopwegisnaardeBornsebeek.Leteensopdeduikerlinks:hieris een extra rand gemaakt waarlangs kleine dieren zich kunnen verplaatsen.

23

15Rode fietspad vervolgen. 16Onderviaductdoor,langsIKEA/PleinWestermaat.

We kruisen de Bornsebeek. Op dit punt vloeien aan uw linkerhand de Woolderbinnenbeek en de Berflobeek samen in de Bornsebeek.

17We gaan hier RD.18NadespoorwegovergangLA(Schildsweg).WekruisendeWoolderbinnenbeekenvervolgensdesnelwegA1.19RD(bordjedoodlopendeweg)(Burenweg).

Na ± 200 m. kruisen we de Woolderbinnenbeek opnieuw. Hier kunnen we de fiets even tegen het hek zetten en te voet gaan kijken bij de vogelkijkhut, die is te bereiken langs de rechteroever van de beek. Het waterschap Regge en Dinkel heeft aan de westelijke stads-rand een overstromingsgebied gecreëerd om regen- en oppervlaktewater uit Hengelo en de verre omgeving te kunnen bergen. De waterafvoer wordt met stuwen gereguleerd. Het water kan worden vastgehouden en daarna geleidelijk en gecontroleerd worden afgevoerd. Hierdoor wordt verdroging in natuur- en landbouwgebieden tegengegaan. Hier bevinden we ons bij overstromings-gebied Woolde; meer zuidelijk ligt het waterparkGenseler.Hetoverstromings-gebied Woolde is gecreëerd voor noodsi-tuaties die zich volgens de ramingen eens inde25à50jaarvoordoen.Erisgenoegruimte om 200.000 kubieke meter water te bergen. Het Woolde heeft een dubbele functie: waterberging en natuur. Water-vogels komen inmiddels in groten getale op het gebied af. Het geraas van de nabijgelegen snelwegen lijkt hen niet te hinderen. Er zijn al meer dan honderd soorten gespot, waaron-der heel zeldzame soorten.

20Wevervolgendeweg.Aanheteindemetdebochtmeenaarlinks,Burenweg.21FietstunneltjeonderdeA35.22NafietstunnelRD(ditisdeSpiekerweg)(halfverhard).

24

23AanheteindeLA(Hamsweg).ViaductoverdeA35.

Direct aan andere zijde van het viaduct kruisen we de weer de Woolderbinnenbeek. Het overstromingsgebied Woolde ligt aan onze linkerhand. Beneden aangekomen zien we links een informatiebord van het Waterschap Regge en Dinkel.

24OpviersprongRD(Brinkhuisweg),dezevolgen.26AanheteindeLA(OudeDeldenerweg).27EerstewegRA(Brugginksweg).28AanheteindeDeldenerstraatvoorzichtigoversteken(!!)enRDlangshetkantoorvanRijks-waterstaat.

Vlak voor de spoorwegovergang ligt aan uw rechterhand de eerste retentievijver van het waterparkGenseler.

29NaspoorwegovergangRA(Rijnstraat).30EersteRA(Eemstraat).31RAfiets/voetpadlangsvijvers.WebevindenonsnuinhetwaterparkGenseler.Bijhetbruggetjestroomthetwatervanderetentievijver uit in de Woolderbinnenbeek. Hetwaterparkbestaatuitvijvers,plantsoenenendriekilometerwandel-fietspad.Samenkunnendevijvers150.000kubiekemeterwaterbergen,datvanuithetzuidenwordtaan-gevoerd via de Woolderbinnenbeek. Na de vijvers gaat de beek verder over het terrein van het landgoed Twickel, richting overstromingsgebied Woolde. Net het Woolde heeft ook het waterparkGenselereendubbelefunctie,inditgevalwaterbergingenrecreatie.

32BijdeasfaltwegevenLA,voorhetinformatiebordvanhetWaterschapReggeenDinkel.33OmdraaienenLAomhetoorspronkelijkepadtevervolgen,nulangsdezuidelijkevijver.LangsdeuitzichtheuvelhetpadLAvervolgen(gaatvanzelf).34Bij de splitsing niet over het bruggetje gaan maar rechts aanhouden, langs de Omloopleiding.

In het verleden had Hengelo vaak te kampen met wateroverlast. Dat water was afkomstig van de hoger gelegen stuwwal van Oldenzaal en Enschede. Het water stroomde via de stadsbeken verder door Hengelo, maar zorgde regelmatig ook voor overstromingen. In het midden van de 20e eeuw werden daarom omleidingskanalen gegraven. De Omloopleiding is gegraven voor het water dat uit het zuiden kwam, de Koppelleiding vangt het water vanuit het oosten op. Het water uit het buitengebied kon vanaf dat moment het hart van de stad niet meer bereiken en zo ging de functie van de stadsbeken verloren. Maar verdroging,

25

piekafvoeren en klimaatverandering maken dat we anders zijn gaan nadenken over waterbe-heer. De beken spelen in het nieuwe waterbeheer weer een belangrijke rol. Het water mag de stad weer in. Het krijgt niet overal vrij spel, zoals vroeger, maar het zal weer een levendig deel gaan uitmaken van het stadsbeeld.

35AanheteindeschuinRDoverstekennaareenvoetpad(fietsaandehand),langsdeOmloop-leiding.36AanheteindeLA.37NaoverstekenvandeOmloopleidingdirectRA(IJsselstraat).

Na een paar honderd meter ligt aan uw rechterhand het Koningskleigat. Ook deze plas is ontstaan door kleiwinning.

Hier kunnen we kiezen uit twee vervolgroutes.GavoordelangerouteviaOeleenTwekkeloverderbijnr.83.GavoordekortererouteviadeBerflobeekenderioolwaterzuiveringhierverderbij38.

38AanheteindeRA.39BijbushaltedirectLA(Haaksbergerstraatvoorzichtigoversteken)enRD(Binnenhaven-straat).Wemoeteneveneenstukjeoverhetindustrieterreinomdehaventebereiken.AandelinkerhandlooptweerdeOmloopleiding.

40DerdewegRA(Industriestraat).41AanheteindeLA(Havenkade,dezegaatverderopnadebochtoverinHavenstraat).HetTwentekanaallooptvanafdeIJsselbijhetdorpEefde(tennoordenvanZutphen)viaHengelo naar Enschede. Westelijk van Delden heeft het kanaal een aftakking die doorloopt totAlmelo.DoordievertakkingspreektRijkswaterstaatookwelvandeTwentekanalen(meervoud).Hetkanaalwordtvooralgebruiktvoorhetscheepsvervoervanzand,grind,zout en veevoer. Ook vervult het een functie voor pleziervaart en sportvisserij. Het Twente-kanaal is daarnaast van belang voor de waterhuishouding.Rechts zien we het blauw-gele gebouwtje van de havenmeester.

42AanheteindeRA(Binnenhavenstraat).LinksligtdeOmloopleiding.

43Aanheteindeschuinrechtdoor(WethouderKampstraat).

26

44Deze RD volgen.

De Omloopleiding ligt nu aan uw rechterhand.45VoorbijdewittehuizenLA(Breemarsweg).

De Berflobeek langs de Breemarsweg maakte lange tijd een verwaarloosde indruk. In 2004 hebben het waterschap Regge en Dinkel en de gemeente Hengelo de handen ineen gesla-gen om dit beekgedeelte te herstellen. Na aanpassing van de Enschedese zuivering stroomt ernuschoonwaterdoordebeek.Opvallendisdekeuzevooreen‘strakke’,stedelijkeoever en een glooiende, natuurlijke oever. De Hengelose bevolking gaf al snel de naam Klein Giethoornaanditgerenoveerdebeektrajectmetdevelebruggetjes.

46AanheteindeaandeoverkantLA(Breemarsweg).47TweedeRA(Alexanderstraat).48Op viersprong RD . 49AanheteindeLA(Rudolfstaat)endirectRA(Karelstraat).50AanheteindeLA(Anthoniusstraat)

We kruisen de Berflobeek. Vanaf nu zal deze beek ons steeds vergezellen, tot we hem verla-ten wanneer we richting de rioolwaterzuivering gaan.

51AanheteindeRA(Langelermaatweg)LinksligthetstadsontwikkelingsgebiedHartvanZuid.Hetwaterbeheerindezewijkwordtvolgens de nieuwe inzichten gevoerd. Omdat we het water zo lang mogelijk willen vasthou-den in het gebied, wordt regenwater niet afgevoerd via de riolering. Het bekende beeld van de put in de stoeprand of goot zullen we hier dus niet aantreffen. Het regenwater stroomt rechtstreeks af naar de watergang, wordt opgevangen in wadi’s of trekt in de bodem via doorlatende stenen. Een wadi is een brede ondiepe greppel, die gewoonlijk droog staat, maar bij hevige regenval komt er water in te staan. Het opgevangen water kan langzaam in de grond zakken. In de bodem ligt door het hele gebied een horizontale drainage, ook onder de wadi’s. Het water dat de bodem niet meer kan bergen gaat via deze drainage naar de watergang. De drainbuizen monden uit onder het bruggetje. Op die manier zijn ze netjes weggewerkt.

52AanheteindeRDendewegnaarrechtsaanhouden(Adriaansweg).53NabrugoverBerflobeekLA(Berflobeekweg).54AanheteindeLA(Berfloweg)

De Berflobeek ligt aan uw rechterhand. De beek verdwijnt hier aan het einde in een 600 m langeduiker,looptonderdegebouwenvanStorkdoor,enkomtaandeanderekantvande

27

Europatunnelweerbovendegrond.TijdensdeHengel’eauWaterweek2008isdebeekhierdoor vele inwoners van Hengelo ondergronds met kano’s bevaren, o.l.v. de Beekbusters.

55OprotondeLA.56Fietspad naar rechts volgen, door de Europatunnel.57Fietspad vervolgen.LinksaandeoverkantkomtdeBerflobeekweertevoorschijn.

58IndebochtnaarrechtsgaanweRD(voorzichtigoversteken).59NeemaanoverzijdedirecthetpadlangsBerflobeekRA,achterRABO-banklangs,beekover-stekenenvervolgensdirectLAlangsdebeek.60AanheteindeRA(Dorpsmatenstraat).62BijovergangnaarWillemstraatRD(Helmersstraat).Aanuwrechterhandligteenparkeerterrein,aandezijdevandeMarskant.Vroegerlagenhier bleekvelden van de Berflobeek. Op de bleekvelden werden geweven stoffen in de zon gelegd om te bleken, nadat ze waren gespoeld in de beek.

63AanheteindeRAenbijverkeerslichtenRA(Deldenerstraat).64WekruisendeBerflobeekengaanbijhetfietsverkeerslichtLA(Mitchamplein,gaatoverinBankastraat).6575metervoorverkeerslichtenLA(Surinamestraat).

We kruisen de Berflobeek.66AanheteindeRA(Arubastraat).67AanheteindeRAhetfietspadop,enbijfietsverkeerslichtdirectLA.68AandeoverzijdeLAendirectRA(Weideweg).WeideweggaatoverinSlachthuisweg.Aanuwrechterhandzietueenbetonnen“muur”langsdeBerflobeek.Ditistegelijkertijdde buitenwand van een riooltunnel zo groot dat er een auto doorheen kan rijden.

69BijtransformatorstationdewegnaarrechtsvervolgenenRAbruggetjeover.

28

70Aanheteinde,aandeoverzijdeLA(fietspadlangsWegtersweg).71Ter hoogte van de Hassinkweg de straat oversteken en het fietspad langs de Wegtersweg aan de overkant vervolgen. HierligtderioolzuiveringsinstallatieRWZI)vanhetWaterschapReggeenDinkel.Hetafvalwater van huishoudens en bedrijven in Hengelo wordt naar deze installatie afgevoerd. Hier wordt het afvalwater in verschillende stappen gezuiverd. Bij een van deze stappen, de slibvergisting,komtbiogas(methaan)vrij.DitnatuurlijkebiogaswordtinWarmte-Kracht-motoren verbrand en omgezet in elektriciteit en warm water.

72Wegtersweg vervolgen.73WestermaatwegoverstekenenfietspadaanoverzijdeRA.74VoorrangswegoverstekenenfietspadaanoverzijdeLA.75BijfietsverkeerslichtRD(Demmersweg).76AanheteindeRA(Demmersweg).77AanheteindeRD(fietspad).78VoorrangswegoverstekenenRA.79EersteLA(Oosterbosweg,gaatoverinLizzieAnsinghstraat).80EindeLA(CobaRitsemastraat).81EersteRA(vanAlphenstraat).82TerugnaarCentrumvoorNatuur-enMilieucommunicatie(CNMC).

LangererouteviaOeleenTwekkelo:RouteWestenZuid,vervolgvanafnr.37

83GaRAhetfietspadop(Haaksbergerstraat).84Brug over Twentekanaal. HetTwentekanaallooptvanafdeIJsselbijhetdorpEefde(tennoordenvanZutphen)viaHengelo naar Enschede. Westelijk van Delden heeft het kanaal een aftakking die doorloopt totAlmelo.DoordievertakkingspreektRijkswaterstaatookwelvandeTwentekanalen

29

(meervoud).Hetkanaalwordtvooralgebruiktvoorhetscheepsvervoervanzand,grind,zout en veevoer. Ook vervult het een functie voor pleziervaart en sportvisserij. Het Twente-kanaal is daarnaast van belang voor de waterhuishouding.

85NadebrugonderaandehellingeerstefietspadRAeneindeRA(Vöckersweg).86Nadebocht,VöckersweglangsTwentekanaalvervolgen.Linksligtdeelektriciteitscentrale.

We kruisen de Nieuwe Oelerbeek met schutschot. Het waterpeil van de beek ligt zichtbaar lager dan het waterpeil in het kanaal.

87OnderviaductA35door.88Na150m.scherpRA(Nijhuisbinnenweg).89De weg wordt verderop halfverhard en we gaan het bos in.

We kruisen de Oelerbeek. Vervolgens ligt aan uw rechterhand een kleine waterpartij met een overstort vanuit het Twentekanaal.

90LA(Oelerschoolpad),overenkelekleinebruggetjesmetéénleuning.91BijT-splitsinglinksafoverhetbruggetje(evt.afstappen).

Dit stroompje heet de Ommevloed, staat ’s zomers soms droog.92Padvervolgen.Wekomenuitopeenviersprong.93RAopdeklinkerweg(Oelersteeg).94AanheteindeLA(Geurdsweg).95Na100mlinksaanhouden(bijnr.4).96Aanheteinde,indebocht,LA(Watermolenpad).

We kruisen nogmaals de Ommevloed, komen uit bij de Oelerbeek en via een bruggetje bij de Oeler Watermolen. Een prachtig plekje om even te rusten.

97Hetvolgendebruggetjeover,enrechtsaanhouden(OldeMeulenweg).98Deze volgen. Huisnr.124(nueenhoveniersbedrijf)wasvroegereenbleekhuisaandeOelerbeek.Inhet

30

bleekhuis werden geweven stoffen gewassen, waarna ze werden uitgespoeld in de beek en buiten op het bleekveld in de zon gelegd, om te bleken. Tijdens dat proces werden de stoffen meerdere malen per dag natgemaakt met water uit de beek. Na een laatste spoeling werden de doeken op de zolder van het bleekhuis te drogen gehangen. Het gehele proces van bleken kon wel weken duren.

99Wekomenbijdevoorrangsweg(Haaksbergerstraat),dezevoorzichtigoverstekenenRD(Wullenweg).100Wullenweg vervolgen. We bevinden ons nu op Enschede’s grondgebied. We kruisen een zijtak van de Boekelerbeek en passeren een paar zouthuisjes.101BijdriesprongLAdeHogedijkaanhouden.102Aanheteinde,bijbordfietsknooppunt33,LA.103NabrugoverdeA35scherpRA(“EigenWeg”).AandelinkerzijdeligthetterreinvanhetafvalverwerkingsbedrijfTwence.

104We kruisen de beek met overstortje en vervolgen de weg. LinksopdehellingligtdeWijngaardDomainTwence.

105AanheteindeRA(zandweg).Dezeisbijdroogtesomslastigtebefietsen;misschienmoetdefiets even aan de hand.

We passeren opnieuw enkele zouthuisjes en kruisen de Kuitenveldbeek.106Bijasfaltweg(Haimersweg)RD(Hofdijk).107AanheteindeLA(Zwartevennenweg).Hierligtlandgoed’tStroot.WekruisendeStrootbeek.

108AanheteindeopdeasfaltwegLA.

We bevinden ons nu in de buurtschap Twekkelo, gedeeltelijk gelegen binnen de gemeente EnschedeengedeeltelijkinHengelo.OpGerinkhoekwegnr.31ligtdeidyllischetheetuinErve Overbeek, onderdeel van landgoed Op ’t Oorbeck. De theetuin is op zon- en feestda-gen in het zomerseizoen geopend.

109EindeRA(Haimersweg).110TwekkelerwegRDoversteken(ri.Johanneskerk).Wandeloptie:tegenoverzouthuisjenr.392ligtlinkseenzgn.stiewelpad(paaltjewandelnet-werk).DitpadlooptrichtingdeSchoolbeek.Hetisleukomereveneenkijkjetenemen.

31

111Weg vervolgen.EvenverderopkomenwebijhetJohanneskerkje(opsplitsingmetdeHellerweg).Bijhetkerkje staat een bord met informatie over Twekkelo en de stiewelpaden.

112Hellerweginrijden(halfverhard)(eenrichtingsverkeer).113Na50mopsplitsingLAhetpadin(bijgrotekastanje).114AanheteindeLA(asfaltweg).115Na700m.RA(Broeierdpad).116FietspadLA,overbrugTwentekanaalnaaranderezijde.117OnderaanLA,overbrugElsbeek,metoverstort.118WeglangsUitgaanscentrumGoPlanetvolgen.Linksligtdenieuweijsbaan.119AanheteindefietspadLA,langsspoorbaan.120BijdeKettingbrugwegRA,spooroversteken.121De80kmweguiterstvoorzichtigrechtoversteken(Enschedesestraat).122TussendehekkendoordeGolfveldwegop.Dezeishalfverhard.

N.B. Bord verboden toegang, maar fietsers mogen over het terrein. Halverwege het golfterrein kruisen we de Drienerbeek.

123Het halfharde pad gaat over in een grindpad.124AanheteindeLA,bruggetjeoverenweerlinksaanhouden(Morshoekweg).

We rijden langs de Koppelleiding.125EerstewegRA,bijbordfietsknooppunt‘Drienerbraken’(Esbeekweg)(halfverhard).

De Drienerbeek meandert fraai door een particulier bosperceel aan uw rechterhand.126Wegvolgenmetbochtmeenaarrechts(OudeGrensweg).Hetpadgaatoverineenklinkerweg.

32

127AanheteindeLA(Reviusstraat).128LaanvanDrieneoversteken,RD(Egstraat).129AanheteindeLA(Klaverstraat).130IndebochtRA(Woltersweg),dezevolgen.131Grundellaanoversteken(bordeenrichtingverkeer/50m).Na50mzietuaanuwlinkerhandeenbruggetje.DeDrienerbeekkomtvanuithetzuidoos-tendestadbinnenenduiktindezewijkeerstonderdeGrundellaanenvervolgensonderdeWolterswegdoor.Deoudebrugleuningendaterenuitheteindevande19eeeuw.Deleuningenzijnin2008opgeknapt.Linksligteenoudbruggetjemeteengemetseldgewelf.Een oplettende bewoner wees de gemeente op het bestaan van dit bruggetje, dat dateert uit±1890.Mogelijkishetzelfsnogouder.Degemeenteheefthetbruggetjegerestaureerd,als onderdeel van de beekherstelprojecten. Hier zijn bijpassende brugleuningen geplaatst. De golfjes in het wegdek markeren de ondergrondse loop van de beek.

132Metdebochtmeenaarrechts(Drienerparkweg)(Fietserstoegestaan).133AanheteindeLA(Anninksweg)enonder spoorviaductje door. 134Weguitrijden,opdriesprongLAAn-ninksweg blijven volgen.135AanheteindebijdeverkeerslichtenRA(OudeMolenweg).136TerhoogtevandeReigerwegLA,voor-zichtigoverstekennaardeColenso-straat.137Aanheteindeopkomenweopeenviersprong.

Hengelo is ontstaan op het punt waar de Berflobeek, de Elsbeek en de Drienerbeek sa-menkomen. De stad ligt in een kom tussen hoger gelegen stuwwallen. Deze kom wordt het Bekken van Hengelo genoemd. Water stroomt van hoog naar laag, zowel ondergronds als bovengronds. Vanaf de stuwwallen van Oldenzaal en Enschede stroomt het water Hengelo binnen,vervolgtzijnwegdoordestadenwordtdanvóórdestuwwalvanBorneenDeldennaar het noorden afgebogen. Tenminste, zo wás het. In de loop van de vorige eeuw verloren de stadsbeken door allerlei oorzaken hun functie. Het stromende water kwam stil te staan. Op veel plaatsen verzandden de waterlopen onder bebouwing en verharding. De gemeente

33

wil de stadsbeken nu weer in ere herstellen. Op deze plek is te zien waar het voor Hengelo allemaal begon. Onder deze viersprong ligt eenduikervandebeek.AchterdehuizenvandeColensostraatkomenElsbeekenDrie-nerbeeksamenengaanverderalsDrienerbeek.AlsugoedkijktzietudeDrienerbeekhierschuin de viersprong kruisen.

138HierRA(PaulKrügerstraat).139DoorrijdentotaandeOldenzaalsestraat.HiereenstukjeLAophetfietspadaandezekant.140DandirectRAOldenzaalsestraatoversteken(Ir.Schefferlaan).141Doorrijden,dewegwordteenfietsstraat(roodasfalt);hierrechtsaanhouden.142BijverkeerslichtRDdeMr.P.J.Troelstrastraatoversteken(Dennenbosweg).143Na150m.LA(Sloetsweg).144BijvoorrangskruisingRA(Uitslagsweg).145Indebochtrechts-rechtdoor(bordzone30km)(Uitslagsweg).146En2eLA(vanAlphenstraat).

Hebt u nog vragen, opmerkingen of suggesties? Of wilt u de Hengel’eau Nieuwsbrief digitaal ontvangen?Neemcontactopviacnmc@hengelo.nloftelefoonnummer0742459468.

Deze route is een uitgave van de gemeente Hengelo, Centrum voor Natuur- en Milieucommunicatie.

34

35

aantekeningen

36

Gemeente Hengelo Centrum voor Natuur- en Milieu CommunicatieVanAlphenstraat25-277556JTHengeloE-mail: cnmc@hengelo.nlTelefoon:(074)2459468