Gaten van Rotterdam Concept juli 2009Inicio i.s.m. CSAR & Studio Klink

2

InleidingInleidingInleidingInleiding

155 gaten, 252.000 m²

Door demografische en economische ontwikkelingen ontstaan zogenaamde gaten in een wijk. Denk hierbij aan leegstaande panden of braakliggende terreinen.

Deze gaten wachten functieloos op hun volgende inrichting.

Ze worden niet tot slecht onderhouden en zijn vaak het mikpunt van vervuiling en vandalisme.

Rotterdam kent veel van deze ongebruikte plekken die gevoelig zijn voor verloedering.

In 2005 inventariseerde een groep studenten van de Hogeschool Rotterdam, in opdracht van Início, gaten in de oude wijken van Rotterdam. In totaal vonden zij 155 gaten met een totale oppervlakte van ongeveer 252.000 m².

252.000 m² = 50 voetbalvelden

3

Steeds meer vastgoed- en grondeigenaren erkennen de voordelen van tijdelijk gebruik bij leegstand. Vandalisme en vervuiling op en rond braakliggende terreinen en panden betekent extra kosten en zorgt voor overlast in de omgeving.

Tijdelijk gebruik verkomt vandalisme en vervuiling.

Daarnaast zorgt tijdelijke inrichting en gebruik voor een nieuwe identiteit rond deze plekken.

Ze komen op een positieve manier weer in de belangstelling te staan. Hierdoor ontstaan nieuwe netwerken en dit kan leiden tot (vernieuwde) interesse in het gebied. Het vermoeden bestaat dat deze plekken bijzondere mogelijkheden kunnen bieden voor de vitaliteit van de Rotterdam op sociaal, economisch en cultureel niveau.

4

Gaten hebben een groot potentieel aan alternatief (tijdelijk) gebruik, maar worden vaak over het hoofd gezien in de plannen van ontwikkelaars, gemeenten en corporaties.

Gedacht kan worden aan:

� kunst en cultuur� sport en spel� horeca� detailhandel� vrije tijd / recreatie � groenvoorzieningen� commercie / reclame

Door deze elementen op wijkniveau in de gaten onder te brengen wordt een positieve functie aan de wijk toegevoegd. Deze gaten kunnen daarmee een routing genereren waardoor wijken op een andere manier op de kaart worden gezet.

Tijdelijk object Museumpark Rotterdam

Tijdelijk gebruik van gaten kan worden ingezet om:

� vandalisme en vervuiling tegen te gaan; � een bijdrage te leveren aan de sociale

cohesie van de omgeving; � het imago van de omgeving een

positieve impuls te geven; � een spin-off te creëren voor positieve

ontwikkelingen in de omgeving; � de waarde van het vastgoed (in de

omgeving) te verhogen; � de zogenaamde Urban Culture te

bevorderen;� toerisme aan te trekken; � voor werkgelegenheid te zorgen; � een aantrekkelijke “eerste stap” te

creëren voor startende ondernemers in de creatieve- en vrijetijdseconomie.

Tijdelijk Theater in Noordwijk CSAR 2003

5

6

Initiatief

Inicio, bureau voor stedelijke vernieuwing en architectenbureaus CSAR en Studio Klink hebben het initiatief genomen om gezamenlijk tot een strategie te komen om de potentie van deze vergeten plekken te benutten. Gezamenlijk zijn deze partijen verantwoordelijk voor het concept.

De procesinrichting zal worden ingevuld door Inicio. CSAR en Studio Klink zullen verantwoordelijk zijn voor (de supervisie van) de vormgeving van de ruimtelijke ingrepen.

InicioAdvies- en managementbureau voor integrale stedelijke ontwikkeling.

CSAROntwerpbureau met ervaring op het gebied van binnenstedelijke architectuur. Studio KlinkBureau voor architectuurstrategie en -ontwerp met met een speciale focus op de relatie tussen architectuur en promotie.

7

Concept

Gaten bevinden zich door heel Rotterdam en vormen als verzameling van kleine lokale incidenten een probleem op de schaal van de gehele stad. Omdat de ingrepen per locatie een kleine invloedsradius hebben, is een bindend concept van essentieel belang. Door gaten onder te brengen in een netwerk, dat zich op stedelijk niveau boven de wijken uitspreidt, kunnen deze gaten juist een positief effect op lokaal niveau hebben. Dit netwerk bestaat uit een verzameling van informatie over (tijdelijke inrichtingen van) gaten, organisaties en instellingen die een bijdrage willen leveren aan het ontwikkelen en uitvoeren van plannen en verschillende marketing producten zoals bijvoorbeeld een website, foldermateriaal e.d.. Dit netwerk houdt zich bezig met het ontwikkelen van tijdelijke inrichtingen voor gaten, het verzamelen van kennis en informatie en het promoten van de gaten om toerisme aan te trekken. Voor de invulling van dit concept kan aansluiting gezocht worden bij evenementen zoals de Internationale Architectuur Biënnale Rotterdam of Rotterdam European Youth Capital 2009.

8

Elke gat heeft verschillende ruimtelijke-/ omgevingskenmerken en dus ook mogelijkheden. Betrokken partijen hebben (soms zelfs tegenstrijdige) ambities en belangen bij de tijdelijke inrichting en omgeving van het gat.

Om daadwerkelijk tot een succesvolle tijdelijke invulling te komen hebben ondertekende partijen een methodiek ontwikkeld die bottom-up toewerkt naar een plan met draagvlak. Per gat werken we toe naar de ideale tijdelijke inrichting die aansluit bij zowel de wensen vanuit de omgeving als bij de ambities van de hierbij betrokken organisaties en instellingen.

Een belangrijk effect van deze aanpak is de vergroting van de sociale cohesie die optreedt rond een gat. Mensen zijn enthousiast over de plannen en leveren een bijdrage aan leefkwaliteit van hun buurt. Het resultaat is een breed gedragen plan met hierin de taakverdeling/ verantwoordelijkheden van verschillende betrokken partijen die zorgen voor de uitvoering en daarbij afspraken over de financiële dekking van het plan.

Foto: Stephen Bender - http://ilrg.gndci.cnr.it/volumes/v21dn3.htm

9

Methodiek

Als uitgangspunt dient een goede inventarisatie van de bestaande gaten. Door deze inventarisatie ontstaat kennis omtrent deze gaten en de wijken waarin ze zich bevinden. De inventarisatie doet uitspraken over de kenmerken van elk gat, zoals de plannen van de eigenaar, de grootte van het gat, de staat van onderhoud, de omgevingskenmerken en wat er in het bestemmingsplan staat. In 2005 heeft Início een Atlas van gaten in de stad gemaakt. De inventarisatie besloeg 155 gaten met een totaal oppervlakte van 252.000 m². Een jaarlijkse update van gaten is belangrijk voor:het goed kunnen afstemmen van vraag en aanbod op het niveau van de gatengeïnteresseerde partners om te bepalen waar hun belangen liggende profilering en trends . We onderzoeken de behoefte aan invulling van een gat aan de ene kant en het aanbod van gaten aan de andere kant. Vervolgens stemmen we de vraag en het aanbod op elkaar af aan de hand van onderstaand stappenplan. Elk gat doorloopt dit stappenplan. We starten met een pilot.

Stap 1 Actorenanalyse

Stap 2 Kansenplan

Stap 3 Kiezen invulling

Stap 4 Voorbereiding uitvoering

Stap 5 Realisatie en beheer

10

Stap 1: Actoranalyse

Welke actoren zijn er betrokken bij het gat en welke belangen kennen deze actoren? Deze actoranalyse doen we volgens de Início-methode: naar buiten gaan, op straat mensen interviewen, laagdrempelige activiteiten organiseren, sleutelpersonen interviewen, aansluiten bij bestaande netwerken, structuren en organisaties, actief naar de mensen toe. Daarna passen we het sneeuwbaleffect toe: naar aanleiding van de uitkomsten van de actoranalyse gaan we op zoek naar de potentiële doelgroep en initiatiefnemers (‘urban pioneers’) voor een succesvolle tijdelijke invulling. Het resultaat van deze fase is dat potentiële betrokkenen enthousiast gemaakt zijn voor ontwikkelingen op het gat.

Stap 2: Kansenplan

Na de actoranalyse kan een kansenplan worden opgemaakt. Hierin staat per gat welke kansen er zijn voor een succesvolle tijdelijke invulling. De kansen zeggen iets over:

• de trekker of initiatiefnemer (‘urban pioneers’) die de invulling verzorgt: bijvoorbeeld buurtbewoners, kunstenaars, ondernemers of verenigingen.

• het doel wat er met de invulling bereikt moet worden, bijvoorbeeld bekendheid geven aan de locatie, recreatieve doeleinden, impuls aan wijkeconomie, tegengaan verloedering, imago van een gebied verbeteren.

• de randvoorwaarden en risico’s

Início richt tijdens deze stap een tempteam (temporarily team) op die de tijdelijke invulling gaat voorbereiden. Het tempteam bestaat in ieder geval uit de trekker van de invulling, de eigenaar van het gat en andere partijen die belangen hebben of hulp kunnen bieden, waaronder Inicio, Studio Klink en CSAR.

Stap 3: Kiezen invulling

Het tempteam kiest aan de hand van de opgestelde menukaart een invulling of wordt op ideeën gebracht. Ook in deze stap wordt de Início methode toegepast:

door het organiseren van laagdrempelige activiteiten die de keuze moeten bepalen ontstaat rondom het gat een dynamiek van partijen en netwerken, wat ontmoeting en sociale cohesie in de hand werkt.

Ook wordt zo nodig in deze fase het ontwerp voor de invulling gemaakt onder leiding van Studio Klink en/of CSAR.

Stap 4: Voorbereidingen uitvoering

Het tempteam bereidt de invulling voor. Er worden eventueel contracten afgesloten, vergunningen aangevraagd, fysieke maatregelen getroffen en een beheerplan geschreven. Het tempteam wordt hierbij begeleid door ons.

Stap 5: Realisatie en beheer

De realisatie start met een openingsfeest en een reeks promotieactiviteiten. Het beheer van de invulling is geregeld. Ook in de beheerfase kunnen wij betrokken blijven in de vorm van toezicht, coaching of communicatie.

11

GVR is een gezamelijk initiatief van Inicio, CSAR en Studio Klink. InicioHeemraadssingel 1113022 CC AmsterdamT. 010 221 00 00 E. info@inicio.nl

CSARDintelstraat 1181078 VZ AmsterdamT. 020 379 02 55E. info@cs-ar.com Studio KlinkTolstraat 1291074 VJ AmsterdamT. 020 222 1797E. info@studioklink.com

Alle rechten voorbehouden © 200912

Colofon

De inhoud van deze publicatie is tot stand gekomen met medewerking van: Esmeralda van TuinenRolf OldenkampMartin van BriemenThijs de RuiterJasper Klinkhamer