Groene chemie

Groene chemie

Een Nieuwe Scheikunde module.

Ontwikkelaars:Miek ScheffersKitty JanssenArno VerhofstadVéronique van de Reijt, coach (v.vandereijt@fontys.nl)

Sept 2009

Kanjeronderwerpen

- Ionische vloeistoffen

- LCA

Introductie• Principes Groene Chemie

• Blauwe fles

• Intorductie eindopdracht

Atoomefficiency• rol katalysator

•E-factor

Energiebalans•Q=m·c·ΔT

•Reactiewarmte

•Vormingswarmte

Proceschemie•Batch/Continu

•Stofstromen/Temperatuur

•Reactoren / scheidingsprocessen

•Recyclestromen

•Nieuwe ontwikkelingen

Toepassen•Casus: Adipinezuur

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

•Casus: Titaandioxide

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

Toetsing

Contextvraag:Wat betekent groene chemie bij de keuze van een productiemethode? Welke aspecten zijn dan van belang en hoe weeg je die tegen elkaar af?

Kanjeronderwerpen

- Ionische vloeistoffen

- LCA

Kanjeronderwerpen

- Ionische vloeistoffen

- LCA

Introductie• Principes Groene Chemie

• Blauwe fles

• Intorductie eindopdracht

Atoomefficiency• rol katalysator

•E-factor

Energiebalans•Q=m·c·ΔT

•Reactiewarmte

•Vormingswarmte

Proceschemie•Batch/Continu

•Stofstromen/Temperatuur

•Reactoren / scheidingsprocessen

•Recyclestromen

•Nieuwe ontwikkelingen

Toepassen•Casus: Adipinezuur

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

•Casus: Titaandioxide

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

Toetsing

Contextvraag:Wat betekent groene chemie bij de keuze van een productiemethode? Welke aspecten zijn dan van belang en hoe weeg je die tegen elkaar af?

Introductie• Principes Groene Chemie

• Blauwe fles

• Intorductie eindopdracht

Atoomefficiency• rol katalysator

•E-factor

Energiebalans•Q=m·c·ΔT

•Reactiewarmte

•Vormingswarmte

Proceschemie•Batch/Continu

•Stofstromen/Temperatuur

•Reactoren / scheidingsprocessen

•Recyclestromen

•Nieuwe ontwikkelingen

Toepassen•Casus: Adipinezuur

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

•Casus: Titaandioxide

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

Toetsing

Contextvraag:Wat betekent groene chemie bij de keuze van een productiemethode? Welke aspecten zijn dan van belang en hoe weeg je die tegen elkaar af?

Programma

Groene chemie

• Voor wie en met wie?

• Opzet van de module

• De verschillende onderdelen

• Info en vragen

Kanjeronderwerpen

- Ionische vloeistoffen

- LCA

Introductie• Principes Groene Chemie

• Blauwe fles

• Intorductie eindopdracht

Atoomefficiency• rol katalysator

•E-factor

Energiebalans•Q=m·c·ΔT

•Reactiewarmte

•Vormingswarmte

Proceschemie•Batch/Continu

•Stofstromen/Temperatuur

•Reactoren / scheidingsprocessen

•Recyclestromen

•Nieuwe ontwikkelingen

Toepassen•Casus: Adipinezuur

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

•Casus: Titaandioxide

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

Toetsing

Contextvraag:Wat betekent groene chemie bij de keuze van een productiemethode? Welke aspecten zijn dan van belang en hoe weeg je die tegen elkaar af?

Kanjeronderwerpen

- Ionische vloeistoffen

- LCA

Kanjeronderwerpen

- Ionische vloeistoffen

- LCA

Introductie• Principes Groene Chemie

• Blauwe fles

• Intorductie eindopdracht

Atoomefficiency• rol katalysator

•E-factor

Energiebalans•Q=m·c·ΔT

•Reactiewarmte

•Vormingswarmte

Proceschemie•Batch/Continu

•Stofstromen/Temperatuur

•Reactoren / scheidingsprocessen

•Recyclestromen

•Nieuwe ontwikkelingen

Toepassen•Casus: Adipinezuur

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

•Casus: Titaandioxide

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

Toetsing

Contextvraag:Wat betekent groene chemie bij de keuze van een productiemethode? Welke aspecten zijn dan van belang en hoe weeg je die tegen elkaar af?

Introductie• Principes Groene Chemie

• Blauwe fles

• Intorductie eindopdracht

Atoomefficiency• rol katalysator

•E-factor

Energiebalans•Q=m·c·ΔT

•Reactiewarmte

•Vormingswarmte

Proceschemie•Batch/Continu

•Stofstromen/Temperatuur

•Reactoren / scheidingsprocessen

•Recyclestromen

•Nieuwe ontwikkelingen

Toepassen•Casus: Adipinezuur

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

•Casus: Titaandioxide

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

Toetsing

Contextvraag:Wat betekent groene chemie bij de keuze van een productiemethode? Welke aspecten zijn dan van belang en hoe weeg je die tegen elkaar af?

Voor wie en met wie?

Groene chemie

• In opdracht van de VNCI

• Samenwerking met Tronox (producent titaandioxide)

• Samenwerking met TU Delft; Prof. dr. I. Arends

• Voor leerlingen van 5 HAVO , 5 VWO

Kanjeronderwerpen

- Ionische vloeistoffen

- LCA

Introductie• Principes Groene Chemie

• Blauwe fles

• Intorductie eindopdracht

Atoomefficiency• rol katalysator

•E-factor

Energiebalans•Q=m·c·ΔT

•Reactiewarmte

•Vormingswarmte

Proceschemie•Batch/Continu

•Stofstromen/Temperatuur

•Reactoren / scheidingsprocessen

•Recyclestromen

•Nieuwe ontwikkelingen

Toepassen•Casus: Adipinezuur

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

•Casus: Titaandioxide

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

Toetsing

Contextvraag:Wat betekent groene chemie bij de keuze van een productiemethode? Welke aspecten zijn dan van belang en hoe weeg je die tegen elkaar af?

Kanjeronderwerpen

- Ionische vloeistoffen

- LCA

Kanjeronderwerpen

- Ionische vloeistoffen

- LCA

Introductie• Principes Groene Chemie

• Blauwe fles

• Intorductie eindopdracht

Atoomefficiency• rol katalysator

•E-factor

Energiebalans•Q=m·c·ΔT

•Reactiewarmte

•Vormingswarmte

Proceschemie•Batch/Continu

•Stofstromen/Temperatuur

•Reactoren / scheidingsprocessen

•Recyclestromen

•Nieuwe ontwikkelingen

Toepassen•Casus: Adipinezuur

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

•Casus: Titaandioxide

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

Toetsing

Contextvraag:Wat betekent groene chemie bij de keuze van een productiemethode? Welke aspecten zijn dan van belang en hoe weeg je die tegen elkaar af?

Introductie• Principes Groene Chemie

• Blauwe fles

• Intorductie eindopdracht

Atoomefficiency• rol katalysator

•E-factor

Energiebalans•Q=m·c·ΔT

•Reactiewarmte

•Vormingswarmte

Proceschemie•Batch/Continu

•Stofstromen/Temperatuur

•Reactoren / scheidingsprocessen

•Recyclestromen

•Nieuwe ontwikkelingen

Toepassen•Casus: Adipinezuur

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

•Casus: Titaandioxide

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

Toetsing

Contextvraag:Wat betekent groene chemie bij de keuze van een productiemethode? Welke aspecten zijn dan van belang en hoe weeg je die tegen elkaar af?

Opzet van de module

Groene chemie

• Introductie

• Eindopdracht

• 3 thema’s (hoofdstukken) incl. kenniskaarten:

• Atoomeconomie

• Energiebalans

• Proceschemie

• Casussen gekoppeld aan de eindopdracht

• Kanjerkaarten

• Ionische vloeistoffen

• LCA

• Toetsing

Kanjeronderwerpen

- Ionische vloeistoffen

- LCA

Introductie• Principes Groene Chemie

• Blauwe fles

• Intorductie eindopdracht

Atoomefficiency• rol katalysator

•E-factor

Energiebalans•Q=m·c·ΔT

•Reactiewarmte

•Vormingswarmte

Proceschemie•Batch/Continu

•Stofstromen/Temperatuur

•Reactoren / scheidingsprocessen

•Recyclestromen

•Nieuwe ontwikkelingen

Toepassen•Casus: Adipinezuur

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

•Casus: Titaandioxide

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

Toetsing

Contextvraag:Wat betekent groene chemie bij de keuze van een productiemethode? Welke aspecten zijn dan van belang en hoe weeg je die tegen elkaar af?

Kanjeronderwerpen

- Ionische vloeistoffen

- LCA

Kanjeronderwerpen

- Ionische vloeistoffen

- LCA

Introductie• Principes Groene Chemie

• Blauwe fles

• Intorductie eindopdracht

Atoomefficiency• rol katalysator

•E-factor

Energiebalans•Q=m·c·ΔT

•Reactiewarmte

•Vormingswarmte

Proceschemie•Batch/Continu

•Stofstromen/Temperatuur

•Reactoren / scheidingsprocessen

•Recyclestromen

•Nieuwe ontwikkelingen

Toepassen•Casus: Adipinezuur

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

•Casus: Titaandioxide

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

Toetsing

Contextvraag:Wat betekent groene chemie bij de keuze van een productiemethode? Welke aspecten zijn dan van belang en hoe weeg je die tegen elkaar af?

Introductie• Principes Groene Chemie

• Blauwe fles

• Intorductie eindopdracht

Atoomefficiency• rol katalysator

•E-factor

Energiebalans•Q=m·c·ΔT

•Reactiewarmte

•Vormingswarmte

Proceschemie•Batch/Continu

•Stofstromen/Temperatuur

•Reactoren / scheidingsprocessen

•Recyclestromen

•Nieuwe ontwikkelingen

Toepassen•Casus: Adipinezuur

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

•Casus: Titaandioxide

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

Toetsing

Contextvraag:Wat betekent groene chemie bij de keuze van een productiemethode? Welke aspecten zijn dan van belang en hoe weeg je die tegen elkaar af?

Totaal: 12 lessen

Moduleschema Groene Chemie Kanjeronderwerpen

- Ionische vloeistoffen

- LCA

Introductie• Principes Groene Chemie

• Blauwe fles

• Intorductie eindopdracht

Atoomeconomie• rol katalysator

•E-factor

Energiebalans•Q=m·c·ΔT

•Reactiewarmte

•Vormingswarmte

Proceschemie•Batch/Continu

•Stofstromen/Temperatuur

•Reactoren / scheidingsprocessen

•Recyclestromen

•Nieuwe ontwikkelingen

Toepassen •Casus: Adipinezuur

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

•Principes Groene Chemie

•Casus: Titaandioxide

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

•Principes Groene Chemie

Toetsing

Contextvraag:Wat betekent groene chemie bij de keuze van een productiemethode? Welke aspecten zijn dan van belang en hoe weeg je die tegen elkaar af?

Introductie

Groene chemie

• Verkenning van de Chemische Industrie

• Principes Groene Chemie

• Principes toepassen a.d.h.v. een experiment

de Groene Blauwe Fles

• Introductie van de eindopdracht

Kanjeronderwerpen

- Ionische vloeistoffen

- LCA

Introductie• Principes Groene Chemie

• Blauwe fles

• Intorductie eindopdracht

Atoomefficiency• rol katalysator

•E-factor

Energiebalans•Q=m·c·ΔT

•Reactiewarmte

•Vormingswarmte

Proceschemie•Batch/Continu

•Stofstromen/Temperatuur

•Reactoren / scheidingsprocessen

•Recyclestromen

•Nieuwe ontwikkelingen

Toepassen•Casus: Adipinezuur

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

•Casus: Titaandioxide

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

Toetsing

Contextvraag:Wat betekent groene chemie bij de keuze van een productiemethode? Welke aspecten zijn dan van belang en hoe weeg je die tegen elkaar af?

Kanjeronderwerpen

- Ionische vloeistoffen

- LCA

Kanjeronderwerpen

- Ionische vloeistoffen

- LCA

Introductie• Principes Groene Chemie

• Blauwe fles

• Intorductie eindopdracht

Atoomefficiency• rol katalysator

•E-factor

Energiebalans•Q=m·c·ΔT

•Reactiewarmte

•Vormingswarmte

Proceschemie•Batch/Continu

•Stofstromen/Temperatuur

•Reactoren / scheidingsprocessen

•Recyclestromen

•Nieuwe ontwikkelingen

Toepassen•Casus: Adipinezuur

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

•Casus: Titaandioxide

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

Toetsing

Contextvraag:Wat betekent groene chemie bij de keuze van een productiemethode? Welke aspecten zijn dan van belang en hoe weeg je die tegen elkaar af?

Introductie• Principes Groene Chemie

• Blauwe fles

• Intorductie eindopdracht

Atoomefficiency• rol katalysator

•E-factor

Energiebalans•Q=m·c·ΔT

•Reactiewarmte

•Vormingswarmte

Proceschemie•Batch/Continu

•Stofstromen/Temperatuur

•Reactoren / scheidingsprocessen

•Recyclestromen

•Nieuwe ontwikkelingen

Toepassen•Casus: Adipinezuur

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

•Casus: Titaandioxide

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

Toetsing

Contextvraag:Wat betekent groene chemie bij de keuze van een productiemethode? Welke aspecten zijn dan van belang en hoe weeg je die tegen elkaar af?

Principes Groene Chemie

Groene chemie

1. Preventie2. Atoomeconomie.3. Minder gevaarlijke chemische productiemethoden4. Ontwikkelen van veiliger chemische stoffen5. Veiliger oplosmiddelen6. Energie-efficiënt ontwerpen7. Gebruik van hernieuwbare grondstoffen8. Reacties in weinig stappen9. Katalyse10. Ontwerpen met het oog op afbraak11. Tussentijdse analyse met het oog op preventie van milieuverontreiniging12. Veiliger chemie om ongelukken te voorkomen

1. Prevent wastes2. Renewable materials3. Omit derivatization steps4. Degradable chemical products5. Use safe synthetic methods6. Catalytic reagents7. Temperature, Pressure ambient8. In-Process Monitoring9. Very few auxiliary substances10. E-factor, maximize feed product11. Low toxicity of chemical products12. Yes it’s safe

Kanjeronderwerpen

- Ionische vloeistoffen

- LCA

Introductie• Principes Groene Chemie

• Blauwe fles

• Intorductie eindopdracht

Atoomefficiency• rol katalysator

•E-factor

Energiebalans•Q=m·c·ΔT

•Reactiewarmte

•Vormingswarmte

Proceschemie•Batch/Continu

•Stofstromen/Temperatuur

•Reactoren / scheidingsprocessen

•Recyclestromen

•Nieuwe ontwikkelingen

Toepassen•Casus: Adipinezuur

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

•Casus: Titaandioxide

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

Toetsing

Contextvraag:Wat betekent groene chemie bij de keuze van een productiemethode? Welke aspecten zijn dan van belang en hoe weeg je die tegen elkaar af?

Kanjeronderwerpen

- Ionische vloeistoffen

- LCA

Kanjeronderwerpen

- Ionische vloeistoffen

- LCA

Introductie• Principes Groene Chemie

• Blauwe fles

• Intorductie eindopdracht

Atoomefficiency• rol katalysator

•E-factor

Energiebalans•Q=m·c·ΔT

•Reactiewarmte

•Vormingswarmte

Proceschemie•Batch/Continu

•Stofstromen/Temperatuur

•Reactoren / scheidingsprocessen

•Recyclestromen

•Nieuwe ontwikkelingen

Toepassen•Casus: Adipinezuur

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

•Casus: Titaandioxide

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

Toetsing

Contextvraag:Wat betekent groene chemie bij de keuze van een productiemethode? Welke aspecten zijn dan van belang en hoe weeg je die tegen elkaar af?

Introductie• Principes Groene Chemie

• Blauwe fles

• Intorductie eindopdracht

Atoomefficiency• rol katalysator

•E-factor

Energiebalans•Q=m·c·ΔT

•Reactiewarmte

•Vormingswarmte

Proceschemie•Batch/Continu

•Stofstromen/Temperatuur

•Reactoren / scheidingsprocessen

•Recyclestromen

•Nieuwe ontwikkelingen

Toepassen•Casus: Adipinezuur

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

•Casus: Titaandioxide

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

Toetsing

Contextvraag:Wat betekent groene chemie bij de keuze van een productiemethode? Welke aspecten zijn dan van belang en hoe weeg je die tegen elkaar af?

Eindopdracht

Groene chemie

Binnen een straal van 10 km van jullie leefomgeving wordt een chemische fabriek, die een bepaald product gaat vervaardigen, gepland. Het product kan via twee syntheses/productieroutes bereid worden. Bekijk het proces door de ogen van een “groen” chemicus aan de hand van de twaalf principes van de groene chemie en geef een advies t.a.v. de keuze van de productieroute.

Kanjeronderwerpen

- Ionische vloeistoffen

- LCA

Introductie• Principes Groene Chemie

• Blauwe fles

• Intorductie eindopdracht

Atoomefficiency• rol katalysator

•E-factor

Energiebalans•Q=m·c·ΔT

•Reactiewarmte

•Vormingswarmte

Proceschemie•Batch/Continu

•Stofstromen/Temperatuur

•Reactoren / scheidingsprocessen

•Recyclestromen

•Nieuwe ontwikkelingen

Toepassen•Casus: Adipinezuur

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

•Casus: Titaandioxide

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

Toetsing

Contextvraag:Wat betekent groene chemie bij de keuze van een productiemethode? Welke aspecten zijn dan van belang en hoe weeg je die tegen elkaar af?

Kanjeronderwerpen

- Ionische vloeistoffen

- LCA

Kanjeronderwerpen

- Ionische vloeistoffen

- LCA

Introductie• Principes Groene Chemie

• Blauwe fles

• Intorductie eindopdracht

Atoomefficiency• rol katalysator

•E-factor

Energiebalans•Q=m·c·ΔT

•Reactiewarmte

•Vormingswarmte

Proceschemie•Batch/Continu

•Stofstromen/Temperatuur

•Reactoren / scheidingsprocessen

•Recyclestromen

•Nieuwe ontwikkelingen

Toepassen•Casus: Adipinezuur

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

•Casus: Titaandioxide

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

Toetsing

Contextvraag:Wat betekent groene chemie bij de keuze van een productiemethode? Welke aspecten zijn dan van belang en hoe weeg je die tegen elkaar af?

Introductie• Principes Groene Chemie

• Blauwe fles

• Intorductie eindopdracht

Atoomefficiency• rol katalysator

•E-factor

Energiebalans•Q=m·c·ΔT

•Reactiewarmte

•Vormingswarmte

Proceschemie•Batch/Continu

•Stofstromen/Temperatuur

•Reactoren / scheidingsprocessen

•Recyclestromen

•Nieuwe ontwikkelingen

Toepassen•Casus: Adipinezuur

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

•Casus: Titaandioxide

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

Toetsing

Contextvraag:Wat betekent groene chemie bij de keuze van een productiemethode? Welke aspecten zijn dan van belang en hoe weeg je die tegen elkaar af?

Moduleschema Groene Chemie Kanjeronderwerpen

- Ionische vloeistoffen

- LCA

Introductie• Principes Groene Chemie

• Blauwe fles

• Intorductie eindopdracht

Atoomeconomie• rol katalysator

•E-factor

Energiebalans•Q=m·c·ΔT

•Reactiewarmte

•Vormingswarmte

Proceschemie•Batch/Continu

•Stofstromen/Temperatuur

•Reactoren / scheidingsprocessen

•Recyclestromen

•Nieuwe ontwikkelingen

Toepassen •Casus: Adipinezuur

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

•Casus: Titaandioxide

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

Toetsing

Contextvraag:Wat betekent groene chemie bij de keuze van een productiemethode? Welke aspecten zijn dan van belang en hoe weeg je die tegen elkaar af?

Energiebalansen

Groene chemie

• Energiebalansen van fysische processen

verwarmen/afkoelen

faseverandering

• Energiebalansen van chemische processen

vormingswarmte

reactiewarmte

• Warmtewisselaars

Kanjeronderwerpen

- Ionische vloeistoffen

- LCA

Introductie• Principes Groene Chemie

• Blauwe fles

• Intorductie eindopdracht

Atoomefficiency• rol katalysator

•E-factor

Energiebalans•Q=m·c·ΔT

•Reactiewarmte

•Vormingswarmte

Proceschemie•Batch/Continu

•Stofstromen/Temperatuur

•Reactoren / scheidingsprocessen

•Recyclestromen

•Nieuwe ontwikkelingen

Toepassen•Casus: Adipinezuur

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

•Casus: Titaandioxide

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

Toetsing

Contextvraag:Wat betekent groene chemie bij de keuze van een productiemethode? Welke aspecten zijn dan van belang en hoe weeg je die tegen elkaar af?

Kanjeronderwerpen

- Ionische vloeistoffen

- LCA

Kanjeronderwerpen

- Ionische vloeistoffen

- LCA

Introductie• Principes Groene Chemie

• Blauwe fles

• Intorductie eindopdracht

Atoomefficiency• rol katalysator

•E-factor

Energiebalans•Q=m·c·ΔT

•Reactiewarmte

•Vormingswarmte

Proceschemie•Batch/Continu

•Stofstromen/Temperatuur

•Reactoren / scheidingsprocessen

•Recyclestromen

•Nieuwe ontwikkelingen

Toepassen•Casus: Adipinezuur

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

•Casus: Titaandioxide

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

Toetsing

Contextvraag:Wat betekent groene chemie bij de keuze van een productiemethode? Welke aspecten zijn dan van belang en hoe weeg je die tegen elkaar af?

Introductie• Principes Groene Chemie

• Blauwe fles

• Intorductie eindopdracht

Atoomefficiency• rol katalysator

•E-factor

Energiebalans•Q=m·c·ΔT

•Reactiewarmte

•Vormingswarmte

Proceschemie•Batch/Continu

•Stofstromen/Temperatuur

•Reactoren / scheidingsprocessen

•Recyclestromen

•Nieuwe ontwikkelingen

Toepassen•Casus: Adipinezuur

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

•Casus: Titaandioxide

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

Toetsing

Contextvraag:Wat betekent groene chemie bij de keuze van een productiemethode? Welke aspecten zijn dan van belang en hoe weeg je die tegen elkaar af?

Proceschemie

Groene chemie

• Procesindustrie

• Blokschema’s

• Batch en continuprocessen

• Typen reactoren

• Scheiden en recyclen

• Massa- en energiebalansen

Telkens de link naar duurzame ontwikkelingen

Kanjeronderwerpen

- Ionische vloeistoffen

- LCA

Introductie• Principes Groene Chemie

• Blauwe fles

• Intorductie eindopdracht

Atoomefficiency• rol katalysator

•E-factor

Energiebalans•Q=m·c·ΔT

•Reactiewarmte

•Vormingswarmte

Proceschemie•Batch/Continu

•Stofstromen/Temperatuur

•Reactoren / scheidingsprocessen

•Recyclestromen

•Nieuwe ontwikkelingen

Toepassen•Casus: Adipinezuur

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

•Casus: Titaandioxide

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

Toetsing

Contextvraag:Wat betekent groene chemie bij de keuze van een productiemethode? Welke aspecten zijn dan van belang en hoe weeg je die tegen elkaar af?

Kanjeronderwerpen

- Ionische vloeistoffen

- LCA

Kanjeronderwerpen

- Ionische vloeistoffen

- LCA

Introductie• Principes Groene Chemie

• Blauwe fles

• Intorductie eindopdracht

Atoomefficiency• rol katalysator

•E-factor

Energiebalans•Q=m·c·ΔT

•Reactiewarmte

•Vormingswarmte

Proceschemie•Batch/Continu

•Stofstromen/Temperatuur

•Reactoren / scheidingsprocessen

•Recyclestromen

•Nieuwe ontwikkelingen

Toepassen•Casus: Adipinezuur

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

•Casus: Titaandioxide

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

Toetsing

Contextvraag:Wat betekent groene chemie bij de keuze van een productiemethode? Welke aspecten zijn dan van belang en hoe weeg je die tegen elkaar af?

Introductie• Principes Groene Chemie

• Blauwe fles

• Intorductie eindopdracht

Atoomefficiency• rol katalysator

•E-factor

Energiebalans•Q=m·c·ΔT

•Reactiewarmte

•Vormingswarmte

Proceschemie•Batch/Continu

•Stofstromen/Temperatuur

•Reactoren / scheidingsprocessen

•Recyclestromen

•Nieuwe ontwikkelingen

Toepassen•Casus: Adipinezuur

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

•Casus: Titaandioxide

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

Toetsing

Contextvraag:Wat betekent groene chemie bij de keuze van een productiemethode? Welke aspecten zijn dan van belang en hoe weeg je die tegen elkaar af?

Atoomeconomie

Groene chemie

Kanjeronderwerpen

- Ionische vloeistoffen

- LCA

Introductie• Principes Groene Chemie

• Blauwe fles

• Intorductie eindopdracht

Atoomefficiency• rol katalysator

•E-factor

Energiebalans•Q=m·c·ΔT

•Reactiewarmte

•Vormingswarmte

Proceschemie•Batch/Continu

•Stofstromen/Temperatuur

•Reactoren / scheidingsprocessen

•Recyclestromen

•Nieuwe ontwikkelingen

Toepassen•Casus: Adipinezuur

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

•Casus: Titaandioxide

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

Toetsing

Contextvraag:Wat betekent groene chemie bij de keuze van een productiemethode? Welke aspecten zijn dan van belang en hoe weeg je die tegen elkaar af?

Kanjeronderwerpen

- Ionische vloeistoffen

- LCA

Kanjeronderwerpen

- Ionische vloeistoffen

- LCA

Introductie• Principes Groene Chemie

• Blauwe fles

• Intorductie eindopdracht

Atoomefficiency• rol katalysator

•E-factor

Energiebalans•Q=m·c·ΔT

•Reactiewarmte

•Vormingswarmte

Proceschemie•Batch/Continu

•Stofstromen/Temperatuur

•Reactoren / scheidingsprocessen

•Recyclestromen

•Nieuwe ontwikkelingen

Toepassen•Casus: Adipinezuur

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

•Casus: Titaandioxide

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

Toetsing

Contextvraag:Wat betekent groene chemie bij de keuze van een productiemethode? Welke aspecten zijn dan van belang en hoe weeg je die tegen elkaar af?

Introductie• Principes Groene Chemie

• Blauwe fles

• Intorductie eindopdracht

Atoomefficiency• rol katalysator

•E-factor

Energiebalans•Q=m·c·ΔT

•Reactiewarmte

•Vormingswarmte

Proceschemie•Batch/Continu

•Stofstromen/Temperatuur

•Reactoren / scheidingsprocessen

•Recyclestromen

•Nieuwe ontwikkelingen

Toepassen•Casus: Adipinezuur

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

•Casus: Titaandioxide

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

Toetsing

Contextvraag:Wat betekent groene chemie bij de keuze van een productiemethode? Welke aspecten zijn dan van belang en hoe weeg je die tegen elkaar af?

product in reactievergelijking

alle producten in reactievergelijking

massaatoomeconomie = x100%

massa

E-factor en Vervuilingscoefficient

Groene chemie

Ontwikkeld door Prof. Roger Sheldon van de TU Delft

E-factor =

Massa (totaal in) – massa ( werk. opbrengst product)

Massa (werk. opbrengst product)

IndustrieProductie

(ton)E-factor (kg afval/kg

prod)

Olie industrie 106-108 < 0,1

Bulk chemie 102-106 < 1-5

Fijn chemie 102-104 5 .. 50

Farmaceutische industrie

10-103 25 .. >100

Vervuilingscoefficient Q

Hieronder verstaan we de mate waarin een stof vervuilend/gevaarlijk is.

Bv:Water Q=0Niet schadelijke zouten zoals NaCl Q=1Giftige producten

Q=100 .. 1000

Kanjeronderwerpen

- Ionische vloeistoffen

- LCA

Introductie• Principes Groene Chemie

• Blauwe fles

• Intorductie eindopdracht

Atoomefficiency• rol katalysator

•E-factor

Energiebalans•Q=m·c·ΔT

•Reactiewarmte

•Vormingswarmte

Proceschemie•Batch/Continu

•Stofstromen/Temperatuur

•Reactoren / scheidingsprocessen

•Recyclestromen

•Nieuwe ontwikkelingen

Toepassen•Casus: Adipinezuur

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

•Casus: Titaandioxide

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

Toetsing

Contextvraag:Wat betekent groene chemie bij de keuze van een productiemethode? Welke aspecten zijn dan van belang en hoe weeg je die tegen elkaar af?

Kanjeronderwerpen

- Ionische vloeistoffen

- LCA

Kanjeronderwerpen

- Ionische vloeistoffen

- LCA

Introductie• Principes Groene Chemie

• Blauwe fles

• Intorductie eindopdracht

Atoomefficiency• rol katalysator

•E-factor

Energiebalans•Q=m·c·ΔT

•Reactiewarmte

•Vormingswarmte

Proceschemie•Batch/Continu

•Stofstromen/Temperatuur

•Reactoren / scheidingsprocessen

•Recyclestromen

•Nieuwe ontwikkelingen

Toepassen•Casus: Adipinezuur

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

•Casus: Titaandioxide

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

Toetsing

Contextvraag:Wat betekent groene chemie bij de keuze van een productiemethode? Welke aspecten zijn dan van belang en hoe weeg je die tegen elkaar af?

Introductie• Principes Groene Chemie

• Blauwe fles

• Intorductie eindopdracht

Atoomefficiency• rol katalysator

•E-factor

Energiebalans•Q=m·c·ΔT

•Reactiewarmte

•Vormingswarmte

Proceschemie•Batch/Continu

•Stofstromen/Temperatuur

•Reactoren / scheidingsprocessen

•Recyclestromen

•Nieuwe ontwikkelingen

Toepassen•Casus: Adipinezuur

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

•Casus: Titaandioxide

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

Toetsing

Contextvraag:Wat betekent groene chemie bij de keuze van een productiemethode? Welke aspecten zijn dan van belang en hoe weeg je die tegen elkaar af?

Moduleschema Groene Chemie Kanjeronderwerpen

- Ionische vloeistoffen

- LCA

Introductie• Principes Groene Chemie

• Blauwe fles

• Intorductie eindopdracht

Atoomeconomie• rol katalysator

•E-factor

Energiebalans•Q=m·c·ΔT

•Reactiewarmte

•Vormingswarmte

Proceschemie•Batch/Continu

•Stofstromen/Temperatuur

•Reactoren / scheidingsprocessen

•Recyclestromen

•Nieuwe ontwikkelingen

Toepassen •Casus: Adipinezuur

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

•Casus: Titaandioxide

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

Toetsing

Contextvraag:Wat betekent groene chemie bij de keuze van een productiemethode? Welke aspecten zijn dan van belang en hoe weeg je die tegen elkaar af?

CasussenGroene chemie

Product

•Verschillende syntheseroutes: titaandioxide en/of adipinezuur

•Procesgegevens

•Film van het productieproces TiO2

Eindopdracht

•Processchema

•Bepaal de atoomeconomie en de E-factor van beide processen.

•Bereken van verschillende processtappen de energie-efficiency.

•Beargumenteer aan de hand van de 12 principes van groene chemie welke syntheseroute het “groenst” is.

Kanjeronderwerpen

- Ionische vloeistoffen

- LCA

Introductie• Principes Groene Chemie

• Blauwe fles

• Intorductie eindopdracht

Atoomefficiency• rol katalysator

•E-factor

Energiebalans•Q=m·c·ΔT

•Reactiewarmte

•Vormingswarmte

Proceschemie•Batch/Continu

•Stofstromen/Temperatuur

•Reactoren / scheidingsprocessen

•Recyclestromen

•Nieuwe ontwikkelingen

Toepassen•Casus: Adipinezuur

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

•Casus: Titaandioxide

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

Toetsing

Contextvraag:Wat betekent groene chemie bij de keuze van een productiemethode? Welke aspecten zijn dan van belang en hoe weeg je die tegen elkaar af?

Kanjeronderwerpen

- Ionische vloeistoffen

- LCA

Kanjeronderwerpen

- Ionische vloeistoffen

- LCA

Introductie• Principes Groene Chemie

• Blauwe fles

• Intorductie eindopdracht

Atoomefficiency• rol katalysator

•E-factor

Energiebalans•Q=m·c·ΔT

•Reactiewarmte

•Vormingswarmte

Proceschemie•Batch/Continu

•Stofstromen/Temperatuur

•Reactoren / scheidingsprocessen

•Recyclestromen

•Nieuwe ontwikkelingen

Toepassen•Casus: Adipinezuur

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

•Casus: Titaandioxide

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

Toetsing

Contextvraag:Wat betekent groene chemie bij de keuze van een productiemethode? Welke aspecten zijn dan van belang en hoe weeg je die tegen elkaar af?

Introductie• Principes Groene Chemie

• Blauwe fles

• Intorductie eindopdracht

Atoomefficiency• rol katalysator

•E-factor

Energiebalans•Q=m·c·ΔT

•Reactiewarmte

•Vormingswarmte

Proceschemie•Batch/Continu

•Stofstromen/Temperatuur

•Reactoren / scheidingsprocessen

•Recyclestromen

•Nieuwe ontwikkelingen

Toepassen•Casus: Adipinezuur

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

•Casus: Titaandioxide

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

Toetsing

Contextvraag:Wat betekent groene chemie bij de keuze van een productiemethode? Welke aspecten zijn dan van belang en hoe weeg je die tegen elkaar af?

Kanjeronderwerpen

Groene chemie

•LCA; life cycle analysis

•Ionische vloeistoffen

Kanjeronderwerpen

- Ionische vloeistoffen

- LCA

Introductie• Principes Groene Chemie

• Blauwe fles

• Intorductie eindopdracht

Atoomefficiency• rol katalysator

•E-factor

Energiebalans•Q=m·c·ΔT

•Reactiewarmte

•Vormingswarmte

Proceschemie•Batch/Continu

•Stofstromen/Temperatuur

•Reactoren / scheidingsprocessen

•Recyclestromen

•Nieuwe ontwikkelingen

Toepassen•Casus: Adipinezuur

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

•Casus: Titaandioxide

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

Toetsing

Contextvraag:Wat betekent groene chemie bij de keuze van een productiemethode? Welke aspecten zijn dan van belang en hoe weeg je die tegen elkaar af?

Kanjeronderwerpen

- Ionische vloeistoffen

- LCA

Kanjeronderwerpen

- Ionische vloeistoffen

- LCA

Introductie• Principes Groene Chemie

• Blauwe fles

• Intorductie eindopdracht

Atoomefficiency• rol katalysator

•E-factor

Energiebalans•Q=m·c·ΔT

•Reactiewarmte

•Vormingswarmte

Proceschemie•Batch/Continu

•Stofstromen/Temperatuur

•Reactoren / scheidingsprocessen

•Recyclestromen

•Nieuwe ontwikkelingen

Toepassen•Casus: Adipinezuur

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

•Casus: Titaandioxide

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

Toetsing

Contextvraag:Wat betekent groene chemie bij de keuze van een productiemethode? Welke aspecten zijn dan van belang en hoe weeg je die tegen elkaar af?

Introductie• Principes Groene Chemie

• Blauwe fles

• Intorductie eindopdracht

Atoomefficiency• rol katalysator

•E-factor

Energiebalans•Q=m·c·ΔT

•Reactiewarmte

•Vormingswarmte

Proceschemie•Batch/Continu

•Stofstromen/Temperatuur

•Reactoren / scheidingsprocessen

•Recyclestromen

•Nieuwe ontwikkelingen

Toepassen•Casus: Adipinezuur

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

•Casus: Titaandioxide

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

Toetsing

Contextvraag:Wat betekent groene chemie bij de keuze van een productiemethode? Welke aspecten zijn dan van belang en hoe weeg je die tegen elkaar af?

Duurzame module; vele mogelijkheden

Groene chemie

• Groene experimenten zo in te voegen

• Atoomeconomie, Energiebalansen, Proceschemie (keuze mogelijk t.a.v. volgorde)

• Nieuwe Groene Syntheseroute dan nieuwe casus

• Meerdere casussen of niet

• Groepswerk of individueel

• ……

Kanjeronderwerpen

- Ionische vloeistoffen

- LCA

Introductie• Principes Groene Chemie

• Blauwe fles

• Intorductie eindopdracht

Atoomefficiency• rol katalysator

•E-factor

Energiebalans•Q=m·c·ΔT

•Reactiewarmte

•Vormingswarmte

Proceschemie•Batch/Continu

•Stofstromen/Temperatuur

•Reactoren / scheidingsprocessen

•Recyclestromen

•Nieuwe ontwikkelingen

Toepassen•Casus: Adipinezuur

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

•Casus: Titaandioxide

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

Toetsing

Contextvraag:Wat betekent groene chemie bij de keuze van een productiemethode? Welke aspecten zijn dan van belang en hoe weeg je die tegen elkaar af?

Kanjeronderwerpen

- Ionische vloeistoffen

- LCA

Kanjeronderwerpen

- Ionische vloeistoffen

- LCA

Introductie• Principes Groene Chemie

• Blauwe fles

• Intorductie eindopdracht

Atoomefficiency• rol katalysator

•E-factor

Energiebalans•Q=m·c·ΔT

•Reactiewarmte

•Vormingswarmte

Proceschemie•Batch/Continu

•Stofstromen/Temperatuur

•Reactoren / scheidingsprocessen

•Recyclestromen

•Nieuwe ontwikkelingen

Toepassen•Casus: Adipinezuur

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

•Casus: Titaandioxide

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

Toetsing

Contextvraag:Wat betekent groene chemie bij de keuze van een productiemethode? Welke aspecten zijn dan van belang en hoe weeg je die tegen elkaar af?

Introductie• Principes Groene Chemie

• Blauwe fles

• Intorductie eindopdracht

Atoomefficiency• rol katalysator

•E-factor

Energiebalans•Q=m·c·ΔT

•Reactiewarmte

•Vormingswarmte

Proceschemie•Batch/Continu

•Stofstromen/Temperatuur

•Reactoren / scheidingsprocessen

•Recyclestromen

•Nieuwe ontwikkelingen

Toepassen•Casus: Adipinezuur

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

•Casus: Titaandioxide

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

Toetsing

Contextvraag:Wat betekent groene chemie bij de keuze van een productiemethode? Welke aspecten zijn dan van belang en hoe weeg je die tegen elkaar af?

Info en vragen…

Groene chemie

• www.scheikundeinbedrijf.nl

• Info VNCI modulen Nieuwe Scheikunde (p.sloet@c3.nl)

• Info Module Groene Chemie (v.vandereijt@fontys.nl)

Kanjeronderwerpen

- Ionische vloeistoffen

- LCA

Introductie• Principes Groene Chemie

• Blauwe fles

• Intorductie eindopdracht

Atoomefficiency• rol katalysator

•E-factor

Energiebalans•Q=m·c·ΔT

•Reactiewarmte

•Vormingswarmte

Proceschemie•Batch/Continu

•Stofstromen/Temperatuur

•Reactoren / scheidingsprocessen

•Recyclestromen

•Nieuwe ontwikkelingen

Toepassen•Casus: Adipinezuur

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

•Casus: Titaandioxide

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

Toetsing

Contextvraag:Wat betekent groene chemie bij de keuze van een productiemethode? Welke aspecten zijn dan van belang en hoe weeg je die tegen elkaar af?

Kanjeronderwerpen

- Ionische vloeistoffen

- LCA

Kanjeronderwerpen

- Ionische vloeistoffen

- LCA

Introductie• Principes Groene Chemie

• Blauwe fles

• Intorductie eindopdracht

Atoomefficiency• rol katalysator

•E-factor

Energiebalans•Q=m·c·ΔT

•Reactiewarmte

•Vormingswarmte

Proceschemie•Batch/Continu

•Stofstromen/Temperatuur

•Reactoren / scheidingsprocessen

•Recyclestromen

•Nieuwe ontwikkelingen

Toepassen•Casus: Adipinezuur

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

•Casus: Titaandioxide

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

Toetsing

Contextvraag:Wat betekent groene chemie bij de keuze van een productiemethode? Welke aspecten zijn dan van belang en hoe weeg je die tegen elkaar af?

Introductie• Principes Groene Chemie

• Blauwe fles

• Intorductie eindopdracht

Atoomefficiency• rol katalysator

•E-factor

Energiebalans•Q=m·c·ΔT

•Reactiewarmte

•Vormingswarmte

Proceschemie•Batch/Continu

•Stofstromen/Temperatuur

•Reactoren / scheidingsprocessen

•Recyclestromen

•Nieuwe ontwikkelingen

Toepassen•Casus: Adipinezuur

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

•Casus: Titaandioxide

•Atoombalans

•Processchema

•Energiebalans

• Principes Groene Chemie

Toetsing

Contextvraag:Wat betekent groene chemie bij de keuze van een productiemethode? Welke aspecten zijn dan van belang en hoe weeg je die tegen elkaar af?