groenbeleid gemeente Oegstgeest

Groenbeleid 2011-2015Kansen voor het groen in Oegstgeest

Groenvisie

Hofbrouckerpark

Colofon

Opsteller:M.P.W. van Veldhuizen

In overleg met:BewonersBomenbond GroenadviescommissieIVNMilieu Educatief CentrumOegstgeester VolkstuinverenigingZuid-Hollands Landschap

Gemeente OegstgeestAfdeling VROM/ROmei 2011

Groenbeleid 2011-2015 Kansen voor het groen in Oegstgeest

Groenvisie

InhoudSamenvatting 1

Inleiding 31. Algemeen 31.1 Oegstgeest 31.2 Kader 31.3 Vervolg 41.4 Leeswijzer 41.5

Groenvisie 52. Groenvisie Oegstgeest 52.1 Groene ambities 52.2 Keuzes maken 72.3

2.3.1 Bescherming en behoud van het groen 7 2.3.2 Ecologische verbindingen en recreatieve verbindingen 72.3.3 Uitbreiden ecologisch beheer van het groen 72.3.4 Gebruik van het groen 72.3.5 Groen woonklimaat 7

Waardering huidige situatie 93. Groen in Oegstgeest 93.1 Aanwezige kernkwaliteiten 93.2 Knelpunten 113.3 Bedreigingen voor het groen 113.4

Hoofdgroenstructuren 134. Inleiding 134.1 Groene zones 134.2

Beleid 235. Rijk 235.1 Provincie 235.2 Regio 255.3 Gemeente Oegstgeest 275.4

Functies openbaar groen 296. Algemeen 296.1 Duurzaamheid 296.2 Functies openbaar groen 306.3

Opgaven voor de toekomst 327. Regio 327.1 Oegstgeest 327.2 Aanbevelingen 357.3

Inrichting en beheer 378. Behouden en versterken groen 378.1 Natuurlijk en cultuurlijk groen 378.2 Ecologisch groenbeheer 388.3 Water 398.4 Voorlichting 398.5 Verstoringen 408.6

Geraadpleegde bronnen 41 Begrippenlijst 43

Bijlagen 1. Samenvatting aanbevelingen rapport Ecologische verbindingen in Oegstgeest (2007)2. Ecologisch groenbeheer in Oegstgeest

Afb.1. Bos van Wijckersloot

Groenbeleidsplan 2011-2015 1

Samenvatting

Groen maakt Oegstgeest tot een aantrekkelijk dorp om te wonen, te werken en te recreëren. Het openbaar groen, de landgoederen, de groengebieden, polders en waterlopen zijn met de gebouwde omgeving ontstaan uit de nederzetting op de strandwal. Het groen is een belangrijk onderdeel van het stedenbouwkundige weefsel van het dorp en de bestaande groenstructuur is zeer bepalend voor de kwaliteit van wonen, werken en recreëren in Oegstgeest.

Zowel rondom als binnen de gemeentegrenzen kent Oegstgeest veel aantrekkelijke groene zones en locaties. De groene kwaliteit wordt nog versterkt door de vele particuliere tuinen. Karakteristiek zijn de wijkparken en de vele straat- en monumentale bomen. Oegstgeest is hiermee een verbindende schakel in de regionale groenstructuur, die echter versterking behoeft.

Om in de komende jaren verantwoorde keuzes te kunnen maken biedt het voorliggende visiedeel van het groenbeleidsplan 2011-2015 een kader met concreet gedefinieerde ambities en de belangrijkste speerpunten.

Het groenbeleidsplan heeft de status van:1. beleidskader voor gemeentelijk beleid. 2. toetsingskader bij ruimtelijke ontwikkelingen;3. uitvoeringskader voor de inrichting en het beheer van de openbare ruimte, ten aanzien van de aspecten groen en water.

Groenvisie.Het gewenste beeld van Oegstgeest is een dorp in een open parkachtige omgeving en enkele verspreid liggende groengebieden die onderling verbonden zijn. De gemeente Oegstgeest streeft naar een gevarieerd aanbod van betekenisvol en aantrekkelijk groen, door in te spelen op de verschillen in ligging, omvang, functie, historische betekenis en gebruikswensen.

Groene ambities.De beschreven groenvisie leidt tot de volgende groene ambities:- Versterking van de ecologische kwaliteit van het groen;- Ruimte voor groen in en om Oegstgeest;- Aandacht voor toegankelijkheid, gebruik en beleving van het groen.

Keuzes maken.Gezien de beschikbare middelen en financiën moeten we keuzes maken. We kunnen niet alles doen en niet alles tegelijkertijd doen. Er zijn daarom vijf speerpunten geformuleerd:

bescherming en behoud van het groen - ecologische en recreatieve verbindingen- uitbreiden ecologisch beheer van het groen- gebruik van het groen- groen woonklimaat-

Deze speerpunten zullen nadat de voorliggende visie is vastgesteld, in het uitvoeringsprogramma worden vertaald in concrete acties. Daar zullen dan ook de diverse projecten worden beschreven.

2 Groenbeleidsplan 2011-2015

Afb.2. Hoogspanningszone Morsebel

Afb.3. Emmalaan


1. Inleiding

Algemeen1.1. Stedelijk groen mag zich verheugen in een toenemende belangstelling en heeft ook een steeds bredere betekenis gekregen: groen als essentieel en integraal onderdeel van een gezond en prettig woon-, werken leefmilieu. Groen levert een bijdrage aan diverse thema’s als gezondheid, sport en bewegen, recreatie, cultuurhistorie, natuur, milieu, jeugd.Uit diverse onderzoeken blijkt dat:

natuurbeleving bevorderend is voor de gezondheid;- kinderen beter leren als ze vaak spelen in een groene - omgevingbepaalde bomen luchtverontreiniging tegengaan;- groene daken zorgen voor energiebesparing;- groen het waterbergend vermogen van de omgeving - vergroot;groen in de wijk zorgt voor waardevermeerdering van - onroerend goed.

Oegstgeest1.2. Oegstgeest staat bekend als een groene gemeente. Het openbaar groen, de landgoederen, de natuurgebieden, polders en waterlopen zijn met de gebouwde omgeving ontstaan uit de nederzetting op de strandwal. Het groen is een belangrijk onderdeel van het stedenbouwkundige weefsel van het dorp en de bestaande groenstructuur is zeer bepalend voor de kwaliteit van wonen, werken en recreëren in Oegstgeest. In de beleving vormt het groen een onmisbaar element in het dorp.

Zowel rondom als binnen de gemeentegrenzen kent Oegstgeest veel aantrekkelijke groene zones en locaties. De groene kwaliteit wordt nog versterkt door de vele particuliere tuinen. Karakteristiek zijn de wijkparken en de vele straat- en monumentale bomen. Oegstgeest is hiermee een verbindende schakel in de regionale groenstructuur.

De verbindingen tussen de verschillende individuele groenelementen evenals de groenelementen zelf verdienen echter versterking, zowel in ecologisch als in ruimtelijk en recreatief opzicht. Ook de toegankelijkheid/benutting van sommige groengebieden kan verbeterd worden. Goed onderhouden groen en het behoud ervan wordt door inwoners ervaren als belangrijk onderdeel van de dagelijkse leefomgeving.

Kader1.3. Voor het opstellen van bestemmingsplannen, structuurplannen, (her)inrichtingsplannen en groenbeheerplannen is een afwegingskader voor bestemming, inrichting en beheer van landschap en openbare ruimte nodig om een samenhangend groenbeheer te kunnen voeren. Dit groenbeleidsplan kan in deze behoefte voorzien.

Het Groenbeleidsplan heeft de status van:1. beleidskader voor gemeentelijk beleid. Dit betekent dat bij alle plannen en ruimtelijke ontwikkelingen rekening gehouden moet worden met het groenbeleidsplan en dat er alleen gemotiveerd van het hierin vastgelegde beleid afgeweken mag worden;2. toetsingskader bij ruimtelijke ontwikkelingen;3. uitvoeringskader voor de inrichting en het beheer van de


openbare ruimte, ten aanzien van de aspecten groen en water.Het groenbeleidsplan geeft een visie op de gewenste ontwikkelingen van de gemeentelijke groenstructuur en het groenbeheer weer. De gewenste ontwikkeling is het duurzaam in stand houden of versterken van de groenstructuur en ligt in het verlengde van het rijks-, provinciaal en regionaal beleid. De bestaande groenstructuur van Oegstgeest en omgeving en het tot nu toe gevoerde groenbeleid vormen de uitgangspunten voor het groenbeleidsplan.

Het plan geeft geen uitgewerkte inrichting-, beheer- en onderhoudsplannen, maar vormt het kader waarbinnen deze plannen worden opgesteld.

Bewoners zijn vaak nauw betrokken bij het groen in hun omgeving. Bij de realisatie van projecten worden zij en andere gebruikers betrokken bij het tot stand komen van de plannen en krijgen daarbij gelegenheid tot inspraak.Ook bij het tot stand komen van het voorliggende groenbeleid zijn bewoners tijdens twee bewonersavonden betrokken geweest.Daarnaast zal bewoners de gelegenheid worden geboden om in het beheer een rol te spelen.

1.4. VervolgNa vaststelling van voorliggende visie wordt het uitvoeringsprogramma geschreven met een daaraan gekoppelde projectenlijst en een beschrijving van de financiële consequenties van de voorgestelde projecten.

1.5. LeeswijzerDe groenvisie en de groene ambities van gemeente Oegstgeest zijn beschreven in hoofdstuk 2. De waardering van de huidige situatie met betrekking tot de groenstructuren in Oegstgeest komt in hoofdstuk 3 aan bod. Daarin worden ook de kansen en bedreigingen van het groen in beeld gebracht. In hoofdstuk 4 zijn de hoofdgroenstructuren van Oegstgeest beschreven. Het natuurbeleid op rijks- en provinciaal niveau alsmede het regionaal en gemeentelijk beleid wordt in hoofdstuk 5 weergegeven. Vervolgens worden de diverse functies van het openbaar groen in hoofdstuk 6 op een rijtje gezet. Tenslotte zijn in hoofdstuk 7 de opgaven voor de toekomst beschreven en in hoofdstuk 8 worden richtlijnen gegeven voor inrichting en beheer van de gewenste groenstructuur.


2. Groenvisie

2.1. Groenvisie OegstgeestHet gewenste beeld van Oegstgeest is een dorp in een open parkachtige omgeving en enkele verspreid liggende groengebieden die onderling verbonden zijn. De gemeente Oegstgeest streeft naar een gevarieerd aanbod van betekenisvol en aantrekkelijk groen, door in te spelen op de verschillen in ligging, omvang, functie, historische betekenis en gebruikswensen.

2.2. Groene ambitiesDe beschreven groenvisie leidt tot de volgende groene ambities:- Versterking van de ecologische kwaliteit van het groen;- Ruimte voor groen in en om Oegstgeest;- Aandacht voor toegankelijkheid, gebruik en beleving van het groen.

Versterking van de ecologische kwaliteit van het groen.Een goede groenstructuur draagt bij aan een grotere biodiversiteit. Groenstructuren moeten geschikt zijn als leefgebied voor planten en dieren in een stedelijke omgeving. Meer dan tweederde van de inheemse plantensoorten groeit in stedelijk gebied, variatie in beplanting is belangrijk. De ecologische zones sluiten aan op in regionaal verband aangemerkte, regionale ecologische verbindingen (groene en blauwe structuren). De ecologische verbindingszones tussen verspreid liggende groengebieden moeten worden versterkt. Deze zones kunnen bestaan uit oevers, bermen of bomenrijen.Naast toegankelijk groen moeten er ook ruigere stukjes groen zijn met flinke struiken en onderbegroeiing. Dit is van belang voor vogels en bijvoorbeeld egels als nestelplek en als voedingsplek.Ook waterpartijen zijn belangrijk voor de groenstructuur. Ze leveren vanuit de cultuurhistorische en natuuraspecten een bijdrage aan de soortenrijkdom van planten en dieren. Het groen houdt niet op aan de rand van het water. De in sloten en plassen levende dieren zijn onder andere afhankelijk van groene planten in het water.Verder kan de ecologische kwaliteit van het groen ook versterkt worden door volkstuinen met uitsluitend ecologisch geproduceerd voedsel, met groene schoolpleinen of met vlinder- en kruidentuinen.

Ruimte voor groen in en om Oegstgeest.De groenvoorzieningen zijn afgestemd op hun functie en gebruik. Er wordt rekening gehouden met de karakteristieke beplanting van straten, buurten, pleinen en parken. Het groen dient, overzichtelijk, veilig en goed onderhouden te zijn. Er zijn diverse groengebieden verspreid over Oegstgeest. De samenhangende structuur wordt verder ontwikkeld en het bestaande (stedelijke) groen behouden. Delen van het groen en het water die op grond van aanwezige waarden en betekenissen van groot belang zijn voor de kwaliteit, identiteit en belevingswaarde van Oegstgeest, haar bewoners en de natuur verdienen extra bescherming.Waar zich kansen voordoen wordt het areaal groen vergroot. Bijvoorbeeld bij het saneren van bedrijventerreinen, het herinrichten van sportcomplexen of het renoveren van woonwijken. Nieuwe groengebieden worden reeds aangelegd in Poelgeest en Nieuw-Rhijngeest. Bomen vormen de ruggengraat van de groenstructuur. Bomen vormen ook een lange termijninvestering van het groen. Het groene kapitaal is niet makkelijk te vervangen. De positieve invloed ervan


in woonwijken en daarbuiten wordt algemeen onderkend. Bomen bieden schaduw en verkoeling, vangen wind en zuiveren de lucht van schadelijke stoffen. Bomen zijn stedenbouwkundig van groot belang, ze dragen in grote mate bij aan het karakter van de openbare ruimte. Bomen langs wegen vergroten de oriëntatie en de sfeer.Om een evenwichtige leeftijdsopbouw van bomen te krijgen dient te worden voorkomen dat een groot deel van de bomen in korte tijd moet worden vervangen. Laanbomen in woonstraten hebben vaak meer onderhoud nodig. Door verbetering van de groeiomstandigheden wordt getracht de gezondheid en daarmee de gemiddelde levensduur van de bomen te verhogen. Tevens moet rekening gehouden met de wortelstructuur en omvang van de straatbomen bij riolerings-, electriciteits- en kabelwerkzaamheden.

Aandacht voor toegankelijkheid, gebruik en beleving van het groen.Onder invloed van tijdsontwikkelingen en bevolkingssamenstelling ontstaat behoefte aan nieuwe vormen van gebruik en beleving van het groen. Dit verandert het patroon en de inhoud van voorzieningen in het groen waardoor de laatste decennia onder andere een verschuiving is opgetreden van traditioneel kijkgroen naar eigentijds gebruiksgroen. Dit vraagt soms een andere inrichting en ander beheer afgestemd op de wensen van de gebruiker. Bijvoorbeeld een verbetering van de toegankelijkheid van sommige gebieden, de mogelijkheid tot een wandeling langs het water, natuurlijke speelplekken, de mogelijkheid om dicht bij huis een ommetje te kunnen maken, uitbreiding van recreatieve mogelijkheden aan het water en in groengebieden, maar ook de bruikbaarheid van het groen in de woonwijken. Bij de beleving van het groen speelt ook natuur- en milieueducatie een rol. Door het vergroten van natuur- en milieubewustwording bij de inwoners van Oegstgeest wordt een bijdrage geleverd aan een duurzame gemeente.Ook volkstuinen leveren hieraan een bijdrage. Volkstuinen verbinden mensen aan natuur en aan elkaar. Volkstuinen kunnen bijdragen aan vergroting van de biodiversiteit door zo ecologisch mogelijk voedsel te produceren. De gemeente zet zich in voor behoud van volkstuinen in Oegstgeest.

Afb.4. Bert Garthofpadzone (spoorzone) in Poelgeest


2.3. Keuzes makenGezien de beschikbare middelen en financiën moeten we keuzes maken. We kunnen niet alles doen en niet alles tegelijkertijd doen. Er zijn daarom vijf speerpunten geformuleerd:

bescherming en behoud van het groen- ecologische en recreatieve verbindingen- uitbreiden ecologisch beheer van het groen- gebruik van het groen- groen woonklimaat-

2.3.1. Bescherming en behoud van het groenDelen van het groen die op grond van de aanwezige waarden en betekenissen van groot belang zijn voor de kwaliteit, identiteit en belevingswaarde van Oegstgeest, haar bewoners en de natuur worden extra beschermd.

2.3.2. Ecologische verbindingen en recreatieve verbindingenVersterken van ecologische verbindingszones in de vorm van bomenrijen, bermen en oevers tussen verspreid liggende groengebieden vergroot de biodiversiteit. Door meer recreatieve verbindingen (wandelen fietspaden) wordt de gebruikswaarde van het groen verhoogd.

2.3.3. Uitbreiden ecologisch beheer van het groenNieuwe vormen van gebruik en beleving van het groen vragen om een andere inrichting en ander beheer van het groen en het water afgestemd op de wensen van de gebruiker. Op meer representatieve plekken wordt gekozen voor cultuurlijk beheer. Dat neemt niet weg dat ook ecologisch beheerd groen een representatieve uitstraling kan hebben. De zones met ecologisch beheer worden uitgebreid. Op deze wijze worden ecologische verbindingszones tot stand gebracht en kan de biodiversiteit worden vergroot. Ook bewoners kunnen participeren in het beheer van het groen.

2.3.4. Gebruik en beleving van het groenEr bestaan verschillende wensen tot gebruik en beleving van het groen. Bijvoorbeeld de wens om dicht bij huis een ommetje te kunnen maken, te wandelen langs het water, natuurlijke speelplekken, recreëren in het groen, fietsroutes naar het landelijk gebied. We willen rekening houden met deze wensen. Natuur- en milieueducatie levert een bijdrage aan de bewustwording van burgers in Oegstgeest en aan een duurzame samenleving. Activiteiten op het gebied van natuur- en milieueducatie worden ondersteund.

2.3.5. Groen woonklimaatNaast de grotere parken en groengebieden kennen alle wijken van Oegstgeest ook kleinere stukjes groen. Het kleinschalig groen in de directe woonomgeving heeft veel waarde voor de beleving van de openbare ruimte en dient zoveel mogelijk aan te sluiten op de gebruikswensen van bewoners.

Deze speerpunten zullen nadat de voorliggende visie is vastgesteld, in het uitvoeringsprogramma worden vertaald in concrete acties. Daar zullen de diverse projecten worden beschreven.


Afb.5.Bron: Structuurvisie 2005-2020


3. Waardering huidige situatie

3. 1. Groen in OegstgeestOegstgeest ligt op het snijpunt van een aantal belangrijke landschappelijke en ecologische verbindingen. Het is gelegen daar waar de oude strandwallen kruisen met de Oude Rijn en met de uitlopers van het veenweidegebied. In het noordoosten liggen de Kagerplassen. Noordwestelijk grenst Oegstgeest aan de Elsgeesterpolder en de bollenstreek. In het zuidoosten ligt de historische stad Leiden. Het landgoed Oud Poelgeest, Endegeest en de Leidse Hout zijn de ruggengraat van een groene barrière met het verstedelijkte Leiden. Oegstgeest kent een robuuste groene dooradering en een belangrijke groenblauwe structuur. Het is van belang deze structuur goed te herkennen, te beheren en waar mogelijk te versterken.

Het areaal openbaar groen en ook het areaal particulier groen is vrij groot. Bomen1 maken een belangrijk onderdeel uit van dit groen. De rijkdom aan bomen van Oegstgeest wordt nog versterkt door de diversiteit hiervan op sommige plaatsen en door de aanwezigheid van bosgebied binnen de bebouwing. Deze bomenrijkdom en de daarmee samengaande flora en fauna hebben onmiskenbaar een positieve invloed op het welzijn van de bewoners.

3.2. Aanwezige kernkwaliteitenDe volgende punten dragen positief bij aan de groenstructuur:

Oegstgeest ligt gunstig tussen de Noordzeekust en het Groene •Hart. De gemeente heeft veel groen aan de grenzen, zoals de Oude Rijnzone, de Elsgeesterpolder, de Klinkenbergerpolder, de polders rond de Kagerplassen, het Bos van Kranz, de Leidse Hout, het Bos van Bosman en het Valkenburgse Meer;Oegstgeest is, zowel wat wonen als wat recreatie betreft, •een aantrekkelijke gemeente. De landgoederen Rhijngeest, Endegeest en Oud-Poelgeest, de Klinkenbergerplas, het Hofbrouckerpark, de parken in Haaswijk en de Morsebel en het Bos van Wijckerslooth zijn voorbeelden van gebieden die de kwaliteit van de leefomgeving in Oegstgeest vergroten;Natuurlijk beheer en onderhoud, bijvoorbeeld van de vijvers •en sloten en de oevers van het Oegstgeesterkanaal, de Klaas Hennepoelpolder en de Veerpolder;De Veer- en Klaas Hennepoelpolder, die zijn heringericht •als natuurgebied zijn onderdeel van de groene en blauwe hoofdstructuur;Ook in de wijken zelf is er in de meeste gevallen voldoende •groen, zeker waar grote (particuliere) tuinen de openbare groenfunctie versterken. De meeste woonwijken zijn ruim van opzet waarbij het openbaar groen meer is dan de opvulling van restruimte. Het groen in de wijk is van groot belang, omdat dit het groen is, waar de burger dagelijks bij betrokken is;Oegstgeest heeft een ruim aanbod aan buitensport-•accommodaties (o.a. sportpark Hofbrouckerlaan met tennispark de Krogt en het hockeycomplex LHMC, sportveld A.S.C. aan de Duivenvoordestraat, sportcomplex de Voscuyl, de ijsbaan).

1 Bomen hebben een belangrijke functie voor de ecologische processen; voorts dragen ze bij aan de vermindering van CO2 in de lucht, opvang van fijnstof en spelen ze een rol bij waterbeheersing. Daarnaast zijn bomen vaak beeldbepalend en dragen ze in belangrijke mate bij aan de sfeer van een straat, plein of wijk. Bomen in de ecologische verbindingszones hebben een belangrijke ecologische en natuurverbin-dingsfunctie. Laanbomen in dichtbebouwde gebieden hebben soms andere eisen van onderhoud, hun functie is vaak in de eerste plaats van esthetische aard.


Afb.6. Oegstgeesterkanaal

Afb.7. F.B. Hotzpark in Haaswijk


3.3. KnelpuntenOegstgeest vormt als groene gemeente een belangrijk knooppunt in de verschillende ecologische hoofdverbindingen. Voor het groen in Oegstgeest bestaan echter diverse knelpunten. In het uitvoeringsplan wat volgt op dit visiedeel zullen projecten worden voorgesteld waarmee deze knelpunten voor een deel kunnen worden opgelost.De knelpunten van het groen in Oegstgeest zijn:

onvoldoende verbindingen tussen de verschillende •groengebieden, zowel functioneel, recreatief als ecologisch. Er zijn te weinig verbindingen, ze zijn veelal onvoldoende robuust of te eenzijdig. onvoldoende toegankelijkheid van sommige groengebieden, •bijvoorbeeld een deel van de noordoever van het Oegstgeesterkanaal;intensief gebruik van groen bij speelvoorzieningen waaronder de •kwaliteit te lijden heeft;

3.4. Bedreigingen voor het groenDeze liggen voor een deel buiten het groenbeleid. De gemeente dient meerdere belangen. Soms gaan deze ten koste van het groen. Daarnaast houden burgers zich niet altijd aan de regels.

ziektes en plagen (zoals kastanjebloedingsziekte en iepziekte);•klimaatverandering;•huidige leeftijd van een groot deel van het bestaande openbaar •groen;rood (woningbouw / bedrijventerreinen / infrastructuur / sport- •en recreatieterreinen) gaat ten koste van groen;inrichting ter bevordering van de sociale veiligheid kan voor het •groen nadelige gevolgen hebben;kabels en leidingen onder groenstroken en trottoirs;•het betreedbaar houden van trottoirs en wegen (boomwortels);•onvoldoende betrokkenheid van burgers, waardoor zij •onverschillig staan tegenover het groen in hun woonomgeving;toename van verharding, ook in particuliere tuinen gaat ten koste •van groen en van het waterbergend vermogen;ongecontroleerd aanleggen van boten aan de oevers van de •Haarlemmertrekvaart en het Oegstgeesterkanaal;vervuiling en verstoring van flora door uitwerpselen van •huisdieren;zwerfvuil: vervuiling van plantsoenen en wegbermen door •weggeworpen blikjes, flesjes, papier en dergelijke.


GROENE VERBINDINGSZONES

H

Landgoederenzone(Kaag - Polder rond Valkenburgse meer)

Klinkenbergerzone (Kaag - Elsgeesterpolder)

Oegstgeesterkanaalzone (Veerpolder - Elsgeesterpolder)

Oost-west: Hofdijckzone (Voscuyl - Oud Poelgeest)

Noord-zuid: Irispark - Morsebelzone (Hofdijck - MEOB terrein)

Legenda

Afb.8. Groene verbindingszones


4. Hoofdgroenstructuur

4.1. InleidingDe hoofdgroenstructuur is in de loop der tijd ontstaan, voor een deel als gevolg van de bodemgesteldheid en de hoogteligging van het gebied, en is dus voor een groot deel historisch bepaald. Door vanuit de bodemgesteldheid te werken ontstaat een duurzame groenstructuur. De bodemgesteldheid bepaalt welke planten of ecosystemen er van nature aarden. Door de bodemgesteldheid te volgen gaat het ‘vanzelf goed’, is er minder geld nodig voor onderhoud en levert het meer op aan natuurwaarde en recreatieplezier.

De waterlopen (blauwe structuur) en de bos- en landgoederen zijn de belangrijkste onderdelen van de hoofdgroenstructuur. Ook doorgaande wegen met een beeldbepalende laanbeplanting maken hier deel van uit. De hoofdgroenstructuur van Oegstgeest sluit aan op de regionale groenstructuur. Op wijkniveau is een aantal groenelementen van formaat als groenvoorziening ontstaan. Op buurtniveau spelen vooral het snippergroen, het verkeersgroen maar ook de aanblik van particuliere tuinen een rol.Langs de randen van de gemeente Oegstgeest en deels op het grondgebied van de omringende gemeenten, zijn drie omvangrijke groene zones te onderscheiden die van regionaal belang zijn (zones A, B en C, zie afbeelding 10). Groene elementen binnen deze drie zones, die buiten de gemeentegrenzen liggen, zijn voor Oegstgeest van een dergelijk groot belang dat deze in dit Groenbeleidsplan beschreven zullen worden. Binnen de gemeentegrenzen is een aantal groene elementen van formaat te onderscheiden, die op een lager schaalniveau de groene dooradering van de gemeente vormen (zones D t/m H in afbeelding 10). Op een lager niveau zijn er de wegen en lanen die de groenvoorzieningen van hogere orde verbinden.

4.2. Groene zonesDe hierna beschreven groene zones van Oegstgeest met de daarin te onderscheiden groene elementen zijn de belangrijkste verbindingszones van de hoofdgroenstructuur in Oegstgeest:

Landgoederenzone A. Groene verbindingszone tussen de Kaag en het poldergebied rond het Valkenburgse Meer en het Vliegkamp valkenburg. 1. Veerpolder (deels Warmond)2. Overveeroevers3. Klaas Hennepoelpolder (Warmond)4. Vroege Vogelspark5. Bert Garthofpadzone (spoorzone)6. Haarlemmertrekvaart plus oevers7. Kwaaklaan8. Landgoed Oud Poelgeest9. IJsbaanterrein10.Heempark Leiden11.Leidse Hout (Leiden)12.Bos van Bosman (Leiden)13.Hendrik Kraemerpark14.Weilanden langs Nachtegaallaan (deels Leiden)15.Landgoed Endegeest16.Weilanden langs Wassenaarseweg


1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

1415

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

3233

3435 36

37

3839

40

41

42

43

44

45

46

Hoofdgroenstructuur

Afb.9. Hoofdgroenstructuur


17.Bos van Rhijngeest18.Het Landgoed (in ontwikkeling)19.Oeverpark Langenakker (in ontwikkeling)20.Dorpsweide (Katwijk, in ontwikkeling)

KlinkenbergerzoneB. Groene zone tussen de Kaag en de Elsgeesterpolder / Hogewegpolder. 21.Warmonderhek-Poelmeergebied (Warmond)21.Klinkenbergerplas23.Voorhofpolder (Warmond, Sassenheim)24.Haarlemmertrekvaart25.Elsgeesterpolder (deels Sassenheim, Rijnsburg en Voorhout) (C)

D. A44-zone 26.Sportcomplex De Voskuyl27.Volkstuinen langs Pastoorswetering28.Haarlemmerstraatweg

E. HoogspanningszoneTussen Veerpolder, Overveerpolder en Elsgeesterpolder.29.David Zocherpark30.Jan Wilspark31.Hoogspanningszone Haaswijk32.Poelmeer en eiland bij ‘Leidse Gat’

F. OegstgeesterkanaalzoneTusssen Veerpolder, Overveerpolder en Elsgeesterpolder.33.Oegstgeesterkanaal

G. HofdijckzoneTussen Voscuyl en Oud Poelgeest.34.Apollolaan35.Bos van Wijckersloot36.Hofdijck37.Laan van Alkemade38.Hofbrouckerpark39.Sportcomplex De Krogt

H. Irispark-MorsebelzoneTussen de Hofdijck en het voormalige MEOB-terrein.40.Park Admiraal de Ruyterlaan41.Irispark42.Poelsteeg43.F.B. Hotzpark44.Componistenpad45.Mien Ruyspark46.MEOB-zone (in ontwikkeling)


Afb.10. Zones in de hoofdgroenstructuur


A. Landgoederenzone. Noord-zuid lopende verbindingszone tussen de Kaag en het poldergebied rond het Valkenburgse Meer en het Vliegkamp Valkenburg.Deze verbindingszone maakt deel uit van de regionaal belangrijke zone die de op de strandwallen gelegen landgoederen en landgoedbossen van Wassenaar, Oegstgeest en Warmond verbindt. Binnen deze zone, die zich voor een groot deel over het grensgebied van Leiden en Oegstgeest uitstrekt, bevindt zich een groot aantal zeer waardevolle bos- en weidegebieden. Kenmerkend zijn de vele bomen en de vaak parkachtige aanleg met grasvelden, waterpartijen, vijvers en sloten. Het groen is gevarieerd en heeft plaatselijk een rijke ondergroei van stinseplanten, een rijke en gevarieerde vogelfauna en een goed ontwikkeld bodemleven. De parkachtige opbouw met sloten en waterpartij in Nieuw-Rhijngeest wordt momenteel aangelegd. De landgoederen Oud-Poelgeest (8), Endegeest (15), Rhijngeest (17), de Leidse Hout (11) en de weilanden langs de Leidse Straatweg (14) zijn belangrijke groene elementen in deze zone. Een aantal verbindingen binnen deze zone is uitgesproken zwak, vooral de verbinding tussen Endegeest (15) en het Leidse Hout (11) via Hendrik Kraemerpark (13) en de verbinding met het Bos van Bosman (12). Veel aandacht zal gegeven moeten worden aan het behoud en verbetering van verbindingen in die gebieden waar op dit moment en in de nabije toekomst bouwprojecten plaatsvinden. In het gebied rond Poelgeest zijn vooral de groene elementen Haarlemmertrekvaart (6) en Kwaaklaan (7) zeer kwetsbaar. In gebied Nieuw-Rhijngeest zal veel aandacht gegeven moeten worden aan het in stand houden van het groene karakter van beide oevers van de Oude Rijn (19 en 20), zodat de verbinding met het belangrijke weidegebied rond het Valkenburgse Meer niet verloren gaat. Het is aantrekkelijk wanneer in het gebied van Nieuw- Rhijngeest een doorgaande recreatieve verbinding wordt gemaakt tussen de Rijnoever (Oegstgeester zijde) en het fietspad daar en de omgeving van het Valkenburgse Meer, door de fietspaden aan beide zijden met elkaar te verbinden door een fiets/voetgangersbrug over de Rijn. Deze plannen zijn in het (concept) bestemmingsplan Langenakker opgenomen.

B. Klinkenbergerzone. Oost-west lopende verbindingszone tussen de Kaag, de Elsgeesterpolder en (de polders achter) de binnenduinen. De Klinkenbergerplas is ecologisch gezien (nog) niet erg waardevol, al zijn hier wel steeds meer watervogels waar te nemen. De noordelijke kleine plas is verondiept en zal worden ingericht als natuurgebied. Een deel van de grote plas krijgt een natuurvriendelijke oeverinrichting. Recreatieve voorzieningen zullen hier de komende jaren worden uitgebreid.Via oevers en open water, zoals het Poelmeer (21) bestaat er een verbinding met het open poldergebied ten noorden van het zwembad Poelmeer en de nieuwe wijk Poelgeest. Deze gebieden sluiten aan op het Kaaggebied. De oeverlanden langs de noordzijde van het Oegstgeesterkanaal versterken de functie. Vervolgens sluit deze zone aan op de landgoederenzoom (ander ecologisch type).Een zwakke schakel is de verbinding Elsgeesterpolder – Klinkenbergerplassen - hoogspanningszone in de Morsebel.Het ecologisch functioneren van het open gebied ten noorden van de wijk Poelgeest is afhankelijk van de aansluiting op de Overveeroevers (2), nu in agrarisch beheer. Het in ecologische zin goed kunnen functioneren van de Overveeroevers (2) is essentieel voor het zinvol in stand houden van de Veerpolder (1) en de Klaas Hennepoelpolder


Afb.11. Polders in Poelgeest

Afb.12. Volkstuinen in A44-zone

Afb.13. Wandelpad in hoogspanningszone


(3). Deze twee polders zijn ingericht als natuurgebied. Overtollig hemelwater uit de wijk Poelgeest wordt opgevangen (o.a. in wadi’s) en afgevoerd naar de Klaas Hennepoelpolder en de Veerpolder. Door de wisselende waterstanden als gevolg hiervan zijn deze polders unieke habitats voor gevarieerde flora en fauna. Deze twee polders zijn natuur- en recreatiegebieden en fungeren als buffer voor het gesloten watersysteem van de wijk. Het gebied ontwikkelt zich tot een rietmoeras met grote oppervlakten riet en ruigte en ook veel droge delen met elzen-, wilgen- en essenbosjes en een beperkt oppervlak hooi-/weiland. In het natuurgebied worden geen honden toegelaten. In beide polders is een wandelroute aangelegd. Door een onverharde padenstructuur is de Veerpolder in de zomer voor voetgangers toegankelijk. In de woonwijk is het Vroege Vogelspark gerealiseerd. Het beheer van de Veerpolder en de Klaas Hennepoelpolder is in een beheerovereenkomst met Stichting het Zuid-Hollands Landschap vastgelegd. De gemeente Teylingen heeft deze twee polders voor een symbolisch bedrag ter beschikking gesteld aan Stichting het Zuid-Hollands landschap. De stichting voert het natuurbeheer en het onderhoud van de polders uit tegen een jaarlijks door de provincie geïndexeerde vergoeding.

C. ElsgeesterpolderDe Elsgeesterpolder (25), een jonge zeekleipolder aan de noordwestzijde van Oegstgeest vormt een verbinding tussen het Kaaggebied en de duinen. De waarde van dit gebied is gelegen in het open karakter. Het vormt vanuit de Kaag een ecologische verbinding met de duinen. Het bestaat uit graslanden met sloten waar veel vogels vertoeven. Samen met de gemeenten Teylingen en Katwijk wordt onderzocht hoe dit gebied zijn agrarische functie met de ecologische functie kan (blijven) combineren en of het mogelijk en wenselijk is hier een recreatieve (wandel)route te realiseren.

D. A44-zoneLanggerekte structuur langs de A44 met uiteenlopende functies. Deze structuur bestaat uit bomen, struiken en planten langs en rond de sportvelden van de Voscuyl (26) en gaat naar het noorden toe over in volkstuinen langs de Pastoorswetering (27), kleine graslandpercelen en het Oegstgeesterkanaal (33). Het sluit daar aan op groene open gebieden langs de Haarlemmerstraatweg (28), tegenover en ten noorden van het Groene kerkje en de nieuwe begraafplaats en gaat, weliswaar doorsneden door de A44, over in de uitgestrekte Elsgeesterpolder (25) die als belangrijk open gebied met hoge ecologische waarde te boek staat. Het opgaande groen bij het Groene kerkje en de nieuwe begraafplaats wordt geherstructureerd en voor een groot deel opnieuw aangeplant.Niet alle delen van het gebied hebben een hoge natuurwaarde maar het gebied is een belangrijke verbinding tussen de zuidelijke en noordelijke groene zones. De in het gebied liggende Pastoorswetering kan weer meer herkenbaar gemaakt worden.

E. Hoogspanningszone. Verbindingszone tussen Overveerpolder en Elsgeesterpolder.Deze zone is onderdeel van allerlei groene stroken en plantsoenen in Haaswijk, Morsebel en Poelgeest en ligt onder de hoogspanningsleiding, waar niet mag worden gebouwd. De zone loopt evenwijdig aan de Haarlemmertrekvaart (24) en ligt tegenover de Klinkenbergerplas (22), sluit in het zuiden aan op de noordelijke natuurlijke oever van het Oegstgeesterkanaal (33) en sluit in het noorden aan op een groenstrook langs het voormalige MEOB terrein en het terrein van Van der Luyt.


Afb.14. Landgoed Oud Poelgeest

Afb.15. Vijver Admiraal de Ruyterlaan - Lange Voort


De hoogspanningszone is afwisselend ingericht met voornamelijk een recreatieve functie. Vrijwel de gehele strook bestaat uit grasland met watergangen met op rijen geplaatste knotwilgen. Het gras is kort gemaaid en de oevers zijn beschoeid. Aan het zuidelijke uiteinde ligt een klein eilandje met elzen. Plaatselijk is een speeltuintje aangelegd met een meidoornhaag. Soms loopt er een wandelpaadje over het grasveld. Afhankelijk van de ondergrond kan in de hoogspanningszone het ecologisch beheer worden uitgebreid. Door de aanleg van een groene zone langs het voormalige MEOB-terrein kan deze verbindingszone worden versterkt.

F. Oegstgeesterkanaalzone. Verbindingszone tussen Poelmeer en Morsebelzone.Langs het Oegstgeesterkanaal (33) ligt aan weerszijden een strook openbaar groen. De noordzijde wordt gedeeltelijk natuurlijk beheerd. Er is een toenemende behoefte aan recreatieruimte dicht bij huis. De noordoever is niet overal toegankelijk voor wandelaars. Hier wordt een wandelpad aangelegd waarmee het gebied recreatief wordt ontsloten. Dit wandelpad legt enerzijds een verbinding met het wandelpad richting het Boerhaaveplein en verder naar het Groene Kerkje, in de andere richting met de wandelroute langs de Haarlemmertrekvaart en vervolgens naar de Klinkenbergerplas.

G. Hofdijckzone. Verbindingszone tussen Voscuyl en Oud Poelgeest.Deze zone verbindt het drogere Bos van Wijckerslooth (35) met het landgoed van Oud Poelgeest (8). Het voormalige landgoed Bos van Wijckerslooth (35) vormt een overgang van een oude strandwal (waarop de Rhijngeesterstraatweg) naar het lager gelegen deel (Terweeweg-Lijtweg-Wijttenbachweg) met een zandige, ooit opgeworpen heuvel. Landgoed Oud Poelgeest (8) is een nat gebied naast een oude strandwal. De overeenkomst is wat betreft de vegetatie gelegen in de soort bomen (eik, beuk, hulst), in beide gebieden zijn stinsenplanten te vinden. Het verschil tussen het landgoed en het bos is voornamelijk de ondergroei (o.a. Doronicum pardalianches L. in Oud Poelgeest). De verschillen in de fauna hangen daarmee samen. De boomrijke verbinding wordt gevormd, van west naar oost, over de Hofdijck (36) en de Laan van Alkemade (37), met als versterkende elementen het Hofbrouckerpark (38) en de houtsingels rond sportcomplex de Krogt (39) tussen de Hofbrouckerlaan en de Laan van Oud Poelgeest. Deze zone verdient ecologisch versterking.

H. Irispark - Morsebelzone. Verbindingszone tussen de Hofdijck en het MEOB-terrein.Deze zone loopt van de Hofdijck naar de oude singelstructuur in Haaswijk (oud cultuurelement), langs Poelsteeg (42) en het Componistenpad (44) en daarna weer in zuidelijke richting afbuigend naar het Oegstgeesterkanaal (33). De zone wordt gevormd door een aaneenschakeling van groene elementen: het park langs de Admiraal de Ruyterlaan (40) – Irispark (41) – Frans Halslaan /Narcissenlaan, en ten noorden van het Oegstgeester kanaal Poelsteeg (42) - F.B.Hotzpark (43) - de boog van het Componistenpad etc. (44) - Mien Ruyspark (45) - groenstrook langs het MEOB-terrein (46).De zone is sterk afwisselend wat betreft bomen en ondergroei met als vaste component water in de vorm van vijvers en sloten.


Afb.16. Haaswijk

afb.17. Vlindertuin aan de Admiraal de Ruyterlaan (bij de Hofdijck)


5. Beleid

5.1. RijkIn de Nota Ruimte is het nationaal ruimtelijk beleid vastgelegd voor de komende decennia. In juni 2008 is de Realisatieparagraaf Nationaal Ruimtelijk Beleid vastgesteld en toegevoegd aan de Nota Ruimte. In de Realisatieparagraaf zijn onder andere de nationale landschappen, de rijksbufferzones, de ecologische hoofdstructuur en de robuuste ecologische verbindingen opgenomen. In het AMvB Ruimte (Algemene Maatregel van Bestuur Ruimte) worden de regels ter bescherming van deze kwetsbare gebieden vastgelegd.

Door de rijksoverheid wordt de nadruk gelegd op het belang van natuur in en om de bebouwde omgeving. Bij het geven van een groenblauwe impuls aan het groen om de stad gaat het om:

herstructurering van bestaand groen en blauw om de gebieden •aan te passen aan de veranderende recreatiebehoeften;aanleg van groenblauwe dooradering, onder andere door het •opheffen van infrastructurele barrières;aanleg van nieuw groen en blauw;•meervoudig ruimtegebruik;•behouden en verbeteren van biodiversiteit.•

Bescherming in het kader van de natuurwet- en regelgeving is op te delen in gebieds- en soortenbescherming. Bij gebiedsbescherming heeft men te maken met de Natuurbeschermingswet (NB-wet) en de Ecologische Hoofdstructuur (EHS). Momenteel vindt een herijking plaats van de EHS. Als gevolg van het gewijzigde rijksbeleid zal de omvang van de ecologische hoofdstructuur beperkter uitvallen.Soortenbescherming komt voort uit de Flora- en Faunawet. In het kader hiervan dient er getoetst te worden of beoogde nieuwe ontwikkelingen een negatieve invloed hebben op de beschermde gebieden.Oegstgeest ligt niet in de (landelijke) ecologische hoofdstructuur, maar is wel onderdeel van de provinciale ecologische hoofdverbindingen (PEHS) zoals deze in 5.2. worden beschreven. Hiertoe behoort onder andere de Oude Rijn.

5.2. ProvincieHet Provinciaal beleid is vastgelegd in het Streekplan Zuid-Holland West (2003). Hierin geeft de provincie haar visie op de ruimtelijke ontwikkeling van Zuid-Holland West tot 2015. Oegstgeest valt binnen het deelgebied ‘Stedelijke as Leiden-Katwijk’. Voor dit stedelijk gebied is het van belang dat de kwaliteit van het nabije landelijk gebied wordt gehandhaafd en waar nodig wordt versterkt. Om de huidige kwaliteiten van het landelijk gebied te beschermen zijn rode contouren aangegeven om het stedelijk gebied. Deze contouren bepalen de ruimte voor uitbreiding voor wonen en werken. In de gebieden buiten de rode contour geldt een restrictief beleid ten aanzien van stedelijke ontwikkelingen. Oegstgeest valt vrijwel geheel binnen de rode contour.

De landschappelijke verscheidenheid en de ecologische kwaliteit vormen binnen de provincie samen het zogeheten groenblauwe raamwerk. Binnen dit groenblauwe raamwerk zijn drie gebiedstypen te onderscheiden:

het Groene Hart;1 de kustzone, een ongeveer acht kilometer brede strook met zijn 2


Afb.18. Bron: Regionaal Groenprogramma Holland Rijnland


strandwallen;de ecologische hoofdverbindingen binnen en tussen het Groene 3 Hart, het deltagebied en de kustzone.

Oegstgeest ligt tussen de kustzone en het Groene Hart in. Onder andere boven Oegstgeest langs, tussen Noordwijk en Warmond, is een ecologische hoofdverbinding gepland.Door Oegstgeest lopen twee groene verbindingen die door de provincie ‘groene aders’ worden genoemd. Deze groene aders lopen parallel met en vormen één geheel met de twee groene zones van de hoofdgroenstructuur van Oegstgeest (A Landgoederenzone en B Klinkenbergerzone).

In het hoofdlijnenakkoord 2011-2015 “Zuid-Holland verbindt en geeft ruimte” (april 2011) wordt behoud en ontwikkeling van natuur en recreatie als één van de vier opgaven beschreven. De provincie streeft naar het verbinden van stad en platteland. Prioriteit wordt gegeven aan recreatie om de stad. Ondanks de rijksbezuinigingen wil de provincie zich inzetten om recreatieve groenprojecten te realiseren, waarbij recreatie, toerisme, cultuur(historie), landschap, water en natuur zoveel mogelijk met elkaar zijn verbonden. De provincie wil ruimte bieden aan toeristich-recreatief ondernemerschap zoals streekeigen producten en waterrecreatie.

5.3. Regio Het Regionaal Groenprogramma 2010-2020 is een uitvoeringsprogramma van de Regionale Structuurvisie 2020 Holland Rijnland (RSV). Met het groenprogramma wil men het unieke groene gebied van de regio en de recreatiemogelijkheden een flinke impuls geven. Het Regionaal Groenprogramma geeft een visie op groen in de regio in 2020 en van de gewenste doelstellingen die hiervoor gerealiseerd moeten worden. In het Regionaal Investeringsfonds (RIF) is voor het Regionaal Groenprogramma geld gereserveerd. Dit geld is bedoeld voor daadwerkelijke realisatie van strategische groenprogramma’s, waar een visie en uitvoeringsplan aan ten grondslag liggen. Het Regionaal Groenprogramma vervangt de eerdere Landschapsbeleidsplannen als uitvoeringsprogramma van de hele regio.

De groene ruimte in Holland Rijnland heeft verschillende functies, zoals landbouw, natuur, water, recreatie, toerisme, cultuur(historie), wonen en werken. In dit Regionaal Groenprogramma wordt uitgegaan van het versterken, ontwikkelen en garanderen van de kwaliteit van de bestaande groene ruimte. Het Groenprogramma onderscheidt vijf verschillende landschappen in de regio, allen met hun eigen ontstaansgeschiedenis, karakteristieken en gebruik, zie kaart 1 van het Regionaal Groenprogramma.

Aaneengesloten stedelijke agglomeratie;1. De Kustzone; 2. De Bollenstreek;3. Veenweide en Plassen; en4. Duin Horst Weide (deels op grondgebied van Stadsgewest 5. Haaglanden).

De doelstelling van het Regionaal Groenprogramma van Holland Rijnland is om de kwaliteiten van de groene ruimte in Holland Rijnland te beschermen, versterken en ontwikkelen door:

het versterken van de grote landschappen en het realiseren •van verbindingszones daartussen voor natuur, water en/of recreatie;


het behouden van de openheid van het landelijk gebied, •inclusief zichtlijnen;het versterken van de samenhang en herkenbaarheid van •cultuurhistorische elementen; het verbeteren van de bereikbaarheid, toegankelijkheid en •aantrekkelijkheid van (delen van) het landelijk gebied voor recreatief medegebruik.

Stedelijke AgglomeratieOegstgeest maakt deel uit van de Stedelijke Agglomeratie. De stedelijke agglomeratie is het hart van Holland Rijnland en wordt omsloten door de Noordzee in het westen, de Duin- en Bollenstreek in het noorden, het veenweide en plassengebeid in het noordoosten, het Land van Wijk en Wouden in het zuidoosten en duinen en horsten in het zuiden. De Oude Rijn vormt de centrale as door de stedelijke agglomeratie.

De stedelijke agglomeratie van Holland Rijnland is een van de meest dichtbevolkte en verstedelijkte gebieden van Nederland. Het gebied kent veel historie en heeft diverse gezichten: de historische, dichtbebouwde binnenstad van Leiden, het vissersdorp Katwijk, de landgoederenzone op de grens van Oegstgeest en Leiden, naoorlogse woonwijken, etc. Direct rondom en binnen de stedelijke agglomeratie worden enkele grotere groenstructuren onderscheiden. Deze groenstructuren vormen verbindingen tussen de grotere groengebieden buiten de stedelijke agglomeratie maar ook daar binnen. Men spreekt ook wel van een groen hoefijzer rondom de stedelijke agglomeratie en een groen web als verbinding tussen het groen binnen de stedelijke agglomeratie en het hoefijzer.

Drie structuren zijn relevant voor Oegstgeest:LandgoederenzoneDe landgoederenzone op de grens van Warmond (Teylingen), Leiden, Oegstgeest en Katwijk vormt een verbinding tussen de gebieden vallend onder ‘Samen voor Groen’ (o.a. Veerpolder/ de Kaag) en Duin Horst Weide (o.a. Valkenburgse meer). Door het versterken van bestaande groene structuren (o.a. Bos van Bosman (Leiden), begraafplaats Rhijnhof (Leiden), groenprojecten in Nieuw Rhijngeest: het Landgoed en Langenakker (Oegstgeest), ’t Duyfrak/ de Dorpsweide (Katwijk), ecologische bermen) en het realiseren van een nieuw verbinding (Leeuwenhoekpark) werken de gemeenten Leiden, Oegstgeest en Katwijk aan versterking van deze recreatieve en ecologische zone.

Noordelijke ecologische zone De noordelijke ecologische zone is onderdeel van het groene hoefijzer rond de stedelijke agglomeratie en is een robuuste zone die loopt vanaf de kust ten noorden van de stedelijke agglomeratie via het open poldergebied van de Elsgeesterpolder, de Klinkenbergerplas en via het Oegstgeesterkanaal, Kagerzoom, ten noorden en zuiden van de Merenwijk naar het gebied ‘Samen voor Groen’ / Boterhuispolder. De landgoederenzone kruist deze zone. De Slaaghsloot en de Tuin van Noord maken onderdeel uit van de noordelijke ecologische zone en vormen een robuuste groene, recreatieve verbinding met de landgoederenzone.

Zuidelijke Duin-polderverbindingDe verbinding duinen - Valkenburg – Maaldrift – Stevenshofjes polder - landgoed Berbice – Oostvlietpolder - Groene Hart, is een van de laatste groene oost-west verbindingen in de regio. De verbinding


loopt op de grens van de stedelijke agglomeratie en het gebied Duin Horst Weide en is daarmee onderdeel van het groene hoefijzer. De aanleg van een mogelijke Rijnlandroute verstoort deze verbinding maar biedt ook recreatieve en ecologische kansen.

5.4. Gemeente Oegstgeest:Structuurvisie (2005)Op 30 juni 2005 is de Structuurvisie Oegstgeest 2005-2020 vastgesteld en op 30 oktober 2007 is de toelichting bij de Structuurvisie Oegstgeest 2005-2020 vastgesteld. In beide documenten wordt aangegeven waar en hoe toekomstige ontwikkelingen kunnen plaatsvinden. Daarbij is behoud en versterking van de bestaande kwaliteiten een belangrijk speerpunt. Een daarvan is het vele groen in de openbare en private ruimte en het dorpse karakter van Oegstgeest. De groenstructuur vervult tevens een regionale schakelfunctie.

Beleid gerelateerd aan het groenbeleid:

Bomenverordening 2010In de Bomenverordening 2010 zijn de wettelijke bepalingen opgenomen voor het vellen of doen vellen van houtopstanden. Met deze bomenverordening worden monumentale bomen, bomen behorende bij een gemeentelijk of rijksmonument en bomen in voortuinen en zijtuinen in het beschermd dorpsgezicht van Oegstgeest beschermd tegen voortijdig kappen.

Bomenlijst 2004Oegstgeest heeft een lijst met beschermwaardige monumentale en beeldbepalende bomen vastgesteld. De geregistreerde bomen zijn bijzonder vanwege de ouderdom, dendrologische betekenis of herdenkingswaarde. Voor de (dunnere) jongere bomen geldt dat ook deze bomen kans maken op de lijst te komen als waardevolle boom vanwege de toekomstige monumentale waarde. Op deze manier is ook in de toekomst een waardevol bomenbestand gewaarborgd.

Redenen voor opname in het register van beschermwaardige bomen:

Monumentale waarde.De boom beïnvloedt de wijde omgeving met zijn beeldbepalend karakter .

Cultuurhistorische betekenis.Bijvoorbeeld: a. Herdenkingsboom; geplant ter gelegenheid van

een belangrijke gebeurtenis;Markeringsboom; geplant ter markering b. zoals grensbomen in het agrarisch gebied of bakenbomen langs rivieren;Boom met een bijzondere (snoei-)vorm zoals c. oude leibomen voor boerderijen;

Dendrologische betekenis.Een bijzondere soort en/of variëteit in combinatie met leeftijd, grootte en zeldzaamheid.

Natuurwaarde.Vanwege het belang voor het (plaatselijke) ecosysteem; in een boom leven bijvoorbeeld zeldzame dier- of plantensoorten, bepaalde soorten vleermuizen of korstmossen en deze zijn vooral aangewezen op deze boom.


Beschermwaardige bomen zijn er zowel in gemeentelijk als in particulier eigendom. Wanneer monumentale bomen in particulier bezit zijn moet de mogelijkheid open worden gehouden dat de eigenaar in aanmerking komt voor een bijdrage van de gemeente voor maatregelen die noodzakelijk zijn voor het duurzaam in stand houden van de betreffende boom. Die maatregelen betreffen bescherming van de groeiplaats, vakkundige snoei, kroonverankering, structurele groeiplaatsverbetering en boomonderzoek (VTA).

Nota Snippergroenbeleid, 2005Het openbaar groen heeft een belangrijke functie als zichtgroen en recreatief groen, maar ook de ecologische waarde van het groen rondom bebouwing is van belang. Daarom staat de gemeente in beginsel het beleid voor dat er geen openbaar groen verkocht wordt. Er zijn uitzonderingen mogelijk waarin de gemeente kan besluiten openbaar groen te verkopen of te verhuren. Het gaat hierbij om snippergroen met een oppervlakte van maximaal 100 m2. Het doel van het snippergroenbeleid is waar dit mogelijk is burgers tegemoet te komen in hun wens om een strook groen van de gemeente te kopen, uit te sluiten dat groen met een belangrijke openbare functie wordt verkocht en een positieve bijdrage te leveren aan de finaciële situatie van de gemeente.

Nota Parkeren, 2003Hierin is opgenomen dat bij een hoge parkeerdruk snippergroen niet wordt verkocht als de ruimte aangewend kan worden voor het realiseren van parkeerplaatsen. In de nog niet vastgestelde Nota Parkeren 2010 wordt hier aan toegevoegd dat bij groen wat geen onderdeel uit maakt van de ecologische verbindingszones per situatie zal worden bekeken of het realiseren van parkeerruimte ten koste van groen wenselijk is.

Nota Groenbeheer nu en in de toekomst, 2007Bij Raadsbesluit 45/10 van 27 mei 2010 heeft de Raad besloten dat de integrale openbare ruimte onderhouden zal worden op het basiskwaliteitsniveau, oftewel “schoon, heel en veilig”. Dit besluit was een bevestiging van een eensluidend besluit uit 2003. Ook voor het onderdeel openbaar groen geldt de norm van het basiskwaliteitsniveau.In juni 2007 is het geactualiseerde beheerplan ‘Groenbeheer nu en in de toekomst’ opgesteld. In dit document worden de beheerstrategie en de benodigde onderhouds- en vervangingskosten aangegeven. Hiermee worden de inspanningen die verricht worden om het basiskwaliteitsniveau in stand te houden en te waarborgen vastgelegd. Het beheerplan vormt een belangrijke voorwaarde van een goed beheer, omdat het inzicht geeft in de omvang van het groen, duidelijkheid over de gewenste kwaliteit en de daarvoor benodigde inspanningen en middelen. Na vaststelling van de groenvisie zal het groenbeheer hierop worden aangepast.


6. Functies openbaar groen

6.1. Algemeen.Naast een ecologische functie heeft het groen ook andere functies. Deze zijn een afgeleide van de leefomgeving die de bewoners zich wensen dan wel nodig hebben. Oegstgeest is een dorp waar vooral gewoond wordt. In tegenstelling tot het verleden worden grond en groen nauwelijks meer als productiemiddel gebruikt. Oegstgeest kent nog weinig land- en tuinbouwactiviteiten. Onder groen wordt hier verstaan: flora en de daaraan ‘gekoppelde’ fauna, alsmede de voorwaarden om zich als een geheel te kunnen ontwikkelen. Het blauw, oftewel water komt aan de orde voor zover het medebepalend is voor het functioneren van groen.

Wonen vraagt in de directe omgeving om groen als verblijfs- en speelruimte, voor het buitengevoel, als esthetische contour (sierwaarde). In ruime zin heeft privaat en openbaar groen dus bovenal een recreatieve betekenis1. Het groen in een woonomgeving is per definitie gecultiveerd. Dat betekent niet een verwaarlozing van natuurwaarden. Beplanting die langer meegaat en een duurzame ontwikkeling van het groen in een gecultiveerde leefomgeving is alleen goed mogelijk als men ecologische regels hanteert. Een essentieel gegeven is dat de ecologie geen gemeentegrenzen kent.

6.2. Duurzaamheid Duurzame ontwikkeling van het groen verlangt een integrale benadering van sociale, ecologische en economische ontwikkelingen.In 1987 heeft de VN Brundtland-commissie het begrip duurzame ontwikkeling voor het eerst gedefinieerd in het rapport ‘Our common future’ als “een ontwikkeling die aansluit op de behoeften van het heden zonder het vermogen van toekomstige generaties om in hun eigen behoeften te voorzien in gevaar te brengen”. Kortom: maak de eigen leefomgeving niet kapot maar zorg dat ook anderen (later en elders) er toegang toe hebben.Een ontwikkeling, beslissing of ontwerp is duurzaam wanneer er rekening is gehouden met drie pijlers: ‘people’, ‘planet’ en ‘profit’. Een besluit of ontwikkeling gaat dan niet ten koste van mensen, de eigen leefomgeving (natuurlijke bronnen) wordt in stand gehouden en er is sprake van winst. Profit kan worden opgevat als economische winst, het kan echter ook winst betekenen in de zin van gezondheidswinst, milieuwinst, grotere tevredenheid, toename van welzijn en welvaart. Het gaat dan om winst voor de samenleving.

Duurzaam groen betekent niet noodzakelijk vasthouden aan bestaand groen. Duurzaamheid is bereikbaar met verschillende oplossingen. Het is niet de bedoeling nu een ideaalbeeld vast te leggen, want na ons kan er anders over gedacht worden, de functies kunnen veranderen. Noch is het de bedoeling om een historisch (groen)beeld in ere te herstellen. Alles wat cultuurhistorische waarde heeft beschermen is niet hetzelfde als Oegstgeest weer te laten lijken op vroeger. Cultuurhistorie verwijst ook naar de toekomst. En ook als het groen van de woonomgeving geen cultuurhistorische waarde heeft kan er een reden zijn het te beschermen.

1 Recreatie en natuur in de (directe) woonomgeving voorziet in grote be-hoefte. Volgens de alinea “Bossen, landgoederen en duinen” op pagina 50 van de nota “Recreatie 2000, Het Perspectief” van de provincie Zuid-Holland, is de vraag onder de bevolking naar dit type recreatiegebied groter dan het aanbod.


6.3. Functies openbaar groenAan groen in een (stedelijke/dorpse) leefomgeving kunnen de volgende functies worden toegekend:

functie voor de leefomgeving•Mensen in een groene omgeving zijn gezonder, het ziekteverzuim is lager, we ontstressen door de aanwezigheid van groen. Het gaat hier om het natuurlijk groen waarin de burger zich kan bewegen, ontspannen en recreëren in brede zin. Te omschrijven als de groene ‘speelruimte’ voor jong en oud. Wandelen, trimmen, werken in de eigen tuin enz. Groen geeft schaduw en beschutting tegen wind en regen. Dat veronderstelt een voldoende areaal en het behoud daarvan, privé of openbaar. Als dit niet voorhanden is, zal de openbare ruimte die moeten bieden. In ontwerpen van nieuwe wijken zal hiermee, eventueel via compensatie, rekening wordengehouden. Het noodzakelijk contact met de natuur wordt bevorderd door nabijheid en toegankelijkheid. Elke wijk verdient zijn eigen openbaar toegankelijk groen. Natuurlijk beheer in een woonomgeving mag geen vorm aannemen die toegankelijkheid voor de bewoners onmogelijk maakt. Wandel- en fietspaden door groene gebieden zijn gewenst. Het groen van en rond sportvelden dient meer te zijn dan windvanger.

de educatieve functie•Het leren kennen en leren omgaan met natuur dient niet alleen leren-over, maar evenzeer leren-met natuur te zijn. Het bieden van een exploratieomgeving als een heemtuin is een voorbeeld. Schooltuinen zijn in dit opzicht ideale educatieve ruimtes. Het verdient overweging binnen het onderwijs (natuur- en milieueducatie) te zoeken naar een samenwerking tussen de scholen en de gemeente om aan natuuronderwijs bij te dragen. De groenvoorzieningen in de onmiddellijke omgeving van de school zouden daar een rol in kunnen spelen. Tegelijk zou daarmee het begrip voor onderhoud en ontwikkeling van de groene openbare ruimte kunnen toenemen. Een eenvoudig educatief middel is bijvoorbeeld het aanbrengen van naambordjes bij bepaalde bomen, of het uitzetten van wandelroutes. Omvangrijker, maar tevens tegemoet komend aan de recreatieve functie, is het inrichten van groene schoolpleinen, een natuurspeelplaats of een kruidentuin.

de ecologische functie•Door de ecologie centraal te stellen wordt een groenstructuur niet opgesteld voor afzonderlijke planten en diersoorten, maar wordt ingezet op de totale leefomgeving waarin verschillende soorten in samenhang kunnen leven.Natuur is een autonoom proces. Menselijke bewoning kan dat bemoeilijken en een bedreiging inhouden voor de biodiversiteit.De realisatie en herstel van biodiversiteit binnen een woonomgeving veronderstelt veel deskundigheid over oorzaken en oplossingen van onevenwichtigheden. De keuze voor een natuurlijk beheer schept al een belangrijke voorwaarde voor vergroten van de biodiversiteit. Omdat het areaal voor groen beperkt en versnipperd is, is een eerste maatregel om de biodiversiteit te vergroten gericht op het verbinden van losse delen met elkaar en op het versterken van bestaande verbindingen. Dit betreft concreet niet alleen het aansluiten bij de door de provincie beoogde verbindingen tussen de landgoederen, maar ook - binnen de gemeentegrenzen en over de gemeentegrenzen heen - het verbinden van kleinere stukjes groen. Bij de aanleg van nieuwe beplanting wordt bij voorkeur gekozen voor langzamer groeiende, maar een kwalitatief hoogwaardiger aanplant met inheemse soorten. Langzamer groeiende soorten zullen minder


snel vervangen moeten worden.

de esthetische functie•Uiteraard staat de esthetische functie niet los van de recreatieve en educatieve functie. De esthetische en de dikwijls samengaande cultuurhistorische betekenis (van delen) van het bestaande landschap en zijn elementen vragen om beschermingsmaatregelen. Voor wat betreft het groen moet worden onderzocht of er groengebieden zijn die in aanmerking komen voorgedragen te worden voor de kwalificatie “beschermd dorpsgezicht”. Beschermwaardigheid heeft in elk geval betrekking op het bomenbestand. Daar waar esthetische en cultuurhistorische aspecten dominant aanwezig zijn, spreken we van monumentale bomen. Via de lijst van beschermwaardige bomen hebben deze een aparte status verkregen. Het is evenzeer zaak om monumentale bomen te laten ‘ontstaan’, met andere woorden om in de planning op geselecteerde plaatsen passende, kwaliteitsbomen aan te planten.

SamenhangWat betreft de samenhang van functies zijn de volgende punten van belang:

harmonie tussen de ecologische en de recreatieve functie•Hierbij gaat het om duurzaamheid: daar waar een ecologische functie en recreatief gebruik samengaan, dient de recreatieve functie de ecologische niet te schaden.

veiligheid•Een leefomgeving dient ook een sociaal veilige omgeving te zijn. ‘Doorzichtgroen’ en het voorkomen en opruimen van zwerfvuil spelen een grote rol in veiligheidsbeleving.

de verhouding privé-openbaar groen•Het is niet toevallig dat dorpen als Wassenaar, Voorschoten, Warmond en Oegstgeest een groene indruk maken; omvang en kwaliteit van privaat groen zijn dominant in beeld. Een bedreiging hiervoor vormt de ontwikkeling naar een steeds meer ‘stenige’ inrichting van (voor)tuinen.Een groene inrichting in de bewoonde omgeving kan ook worden beïnvloed door stimulering van particuliere groenvormers, waaronder tuinbezitters en bedrijven. Ook al gaat het dan bijna altijd om kijkgroen vanuit de openbare ruimte; er kunnen ten behoeve van de algemene recreatieve functie beleidsuitspraken worden gedaan over de beschermwaardigheid van privé en openbare groenvoorzieningen. Omgekeerd kan men de burger betrekken bij de inrichting en het onderhoud van de openbare groene omgeving rond zijn huis. Dat omvat ook de beheersing van zijn privé-groen, die het gebruik van openbare ruimte kan beperken.


Afb. 19. Klinkenbergerplas

Afb.20. Bos van Wijckersloot


7. Opgaven voor de toekomst

7.1. RegioNatuur en ecologie houden niet op bij de gemeentegrens. De gemeente Oegstgeest wil ook in regionaal verband werken aan versterking van het omliggende landschap en het realiseren van verbindingszones daartussen voor natuur, water en/of recreatie; Uitgangspunten hierbij zijn het behouden van de openheid van het landelijk gebied, inclusief zichtlijnen, het versterken van de samenhang en herkenbaarheid van cultuurhistorische elementen en het verbeteren van de bereikbaarheid, toegankelijkheid en aantrekkelijkheid van (delen van) het landelijk gebied voor recreatief (mede)gebruik.Door recreatieve verbindingen robuust en groen aan te leggen hebben ze ook een significante ecologische waarde. Snelle, aantrekkelijke recreatieve routes naar en van het regionale groen zijn essentieel voor daadwerkelijk gebruik. Op verschillende plaatsen ontbreken echter essentiële verbindingen. Ook is het wenselijk om naast goede verbindingen met het buitengebied een divers aanbod aan recreatieve mogelijkheden te bieden.

7.2. OegstgeestHet gewenste beeld van Oegstgeest is een dorp in een open parkachtige omgeving en enkele verspreide groengebieden die onderling verbonden zijn. De huidige karakteristiek van Oegstgeest komt daarmee al in grote lijn overeen. Het in ontwikkeling zijnde Nieuw-Rhijngeest zal daarmee in overeenstemming worden gebracht. Beeldverfraaiing van bestaande wijken door de aanplant van duurzame bomen past in dit streven.

De toegekende functie van groen in de woonomgeving in Oegstgeest en het belang van de ecologie houden een ruimtebeslag voor groen in die idealiter de huidige beschikbare ruimte in Oegstgeest overschrijdt. Omdat het vergroten van het groenareaal niet altijd mogelijk is, is het van belang het bestaande areaal en/of de gebruikswaarde ervan tenminste te behouden. Indien dit niet mogelijk is wordt een groencompensatiebeleid1 gevoerd: compensatie van natuurverlies bij bouwwerken maar ook bij de aanleg van kunstgrassportvelden. Bij compensatie spelen ook kwalitatieve overwegingen een rol.

Ook bij het snippergroenbeleid is voorzien in het behoud van het groenoppervlak. Bij vervreemding van openbaar groen blijft de groenfunctie in de meeste gevallen behouden.

Het gewenste ontwikkelingsbeeld komt neer op meer landschappelijke en recreatieve verbindingen en meer hoogwaardig groen, waaronder monumentale bomen en boomgroepen. Bij de selectie van projecten spelen ook cultuurhistorische overwegingen een grote rol.

1 Compensatie van groenvoorzieningen die verloren zijn gegaan, of waarvan verwacht wordt dat ze verloren gaan, kan op verschillende manieren plaatsvinden. Bij vervanging hoeft niet in alle gevallen het verloren gegane oppervlak aan openbaar groen te worden aangevuld. Ook kan worden overgegaan tot kwaliteitsverhoging door intensivering of functionele verbetering van het bestaande groen. Als compensatie kan ook worden beschouwd het beperken van de effecten van een bestemmingswijziging op de kwaliteit van het resterende groen. Bijvoorbeeld geluidswallen, civieltechnische maatregelen ten behoeve aan ontsluiting of voorzieningen om inbreuk op het dieren-leven te beperken. Bij financiële compensatie wordt gedacht aan derving van de gele-den schade. Bij het instellen van een compensatiefonds blijft de voorkeur in de eerste plaats uitgaan naar compensatie in de vorm van dezelfde kwaliteit in dezelfde buurt, zo mogelijk met eenzelfde areaal.


Zowel ecologisch als recreatief is het nodig om de kwaliteit en duurzaamheid van het groen en blauw in Oegstgeest op te voeren. Er bestaat behoefte aan horeca- en recreatieve voorzieningen verbonden met groen- en watervoorzieningen. De functies van wonen, werken en recreëren zouden bij voorkeur samen moeten gaan met de functie van de ecologische groene (hoofd)structuren en het water. Daar waar het één ten koste dreigt te gaan van het ander dienen gebiedsgerichte keuzes te worden gemaakt. In het ene gebied zal de recreatieve functie prevaleren, in het andere de ecologische functie.

Op grond van de bovenvermelde voorwaarden voor de gewenste groenstructuur en de gewenste functies kunnen de volgende categorieën voor op te voeren projecten worden onderscheiden:

de ecologische verbindingszones ontwikkelen en versterken;- recreatief (mede) gebruik van het groen bevorderen;- regionale ecologische en recreatieve verbindingen versterken - en vergroten.

Met een accent op de recreatieve functie kan men denken aan: Nieuw aan te leggen groengebieden, wandelen fietspaden 1. en struingroen. Bijvoorbeeld langs de Haarlemmertrekvaart en het Oegstgeesterkanaal, in Nieuw-Rhijngeest, rond de Klinkenbergerplas, de stroken langs de A44 ter hoogte van Elsgeest en door de Elsgeesterpolder;Bestaande parken en bossen meer toegankelijk maken door 2. verbetering van paden en door de herkenbaarheid van entrees te vergroten. Ook liggen hier kansen de ecologische kwaliteiten te versterken;Bevorderen van ruime groenaanleg op bedrijventerreinen, vooral 3. in de vorm van bomen en struiken. Dat zal het welbevinden voor de werkende mens vergroten. Het recreatieve aspect op deze terreinen zal een aandachtspunt kunnen zijn;Uitbreiding van gebieden waar ecologisch groenbeheer wordt 4. toegepast;Aanscherpen van de Bomenverordening 2010 en uitbreiden 5. van de Bomenlijst 2005 met bomen en groenstructuren in de hoofdgroenstructuur;Onderzoek naar de mogelijkheden om een bijdrage te leveren 6. aan maatregelen die noodzakelijk zijn voor het duurzaam in stand houden van monumentale bomen in particulier bezit.

Bovenstaande punten dragen bij tot verbetering van de natuur in de ‘rode gebieden’. Hierbij moet de nadruk gelegd worden op het belang van een groen Oegstgeest voor de continuering en de ecologische meerwaarde van de groene hoofdstructuren in de regio. Bij een recreatieve ontsluiting van een gebied moet zorgvuldig worden omgegaan met andere functies. Zo ontleent de Elsgeesterpolder haar natuurwaarden met name aan de aanwezigheid van weidevogels. Een toekomstige recreatieve ontsluiting moet hierop worden afgestemd.

7.3. Versterken duurzaam ecologisch netwerkRond en in Oegstgeest kunnen ecologische verbindingszones worden onderkend (zie afbeelding 8), stroken terrein die aansluiten op de ecologische hoofd- en nevenstructuren. Dergelijke zones functioneren als corridor voor organismen die zich van de ene plaats naar de andere willen verplaatsen. Aan bomen gebonden organismen zullen zich langs een bomenrij of -laan verplaatsen, terwijl zij een open stuk of een bebouwd terrein moeilijk kunnen


oversteken. Organismen gebonden aan water en natte gebieden zijn afhankelijk van continue waterverbindingen en oevervegetaties. De mogelijkheden hangen samen met de aard van het organisme. Een vogel zal een onvriendelijk terrein nog vliegend kunnen passeren, een lopend dier zal er, afhankelijk van zijn formaat, meer moeite mee hebben of de weg nooit vinden, en vele planten zullen hun zaad niet kunnen verspreiden. Het vergroten van de mogelijkheden van voortbestaan door verschillende kleine leefgebieden door middel van corridors met elkaar te verbinden is een bekende methode in het huidige natuurbeheer.Van minstens zo groot belang zijn de overgangszones tussen verschillende terreintypen, omdat daar belangrijke functies van dekking (schuilmogelijkheid), voortplantingsmogelijkheid (nestgelegenheid) en beschikbaarheid van voedsel samenkomen. Daarom zijn bijvoorbeeld bosranden, slootranden en heggen belangrijke ecologische elementen. Hierbij dient de aantekening te worden gemaakt dat functies niet altijd exclusief hoeven te zijn en dat een ecologische functie niet overal andere functies hoeft uit te sluiten. Een recreatieve functie zoals bijvoorbeeld een wandelpad, kan uitstekend samengaan met een ecologische rol.In Oegstgeest zal het belang van diverse geïsoleerd liggende groengebiedjes kunnen worden vergroot door het in ecologisch opzicht verbeteren van bestaande verbindingsstructuren. In paragraaf 4.2. worden de belangrijkste verbindingszones genoemd waarvan de ecologische rol aanzienlijk aan belang zou winnen als met de beplanting en onderhoud met deze ecologische functie rekening wordt gehouden. Het is van groot belang de functies van verbindingen en overgangszones goed te beheren en te versterken. Hoe robuuster de structuren zijn, hoe beter ze functioneren. In het uitvoeringsplan zullen hiertoe voorstellen worden gedaan.Uit het bovenstaande volgt dat bij de (her)inrichting van groen, de plaats in de ecologische verbinding een eerste en dominant kwalitatief beoordelingscriterium vormt. De in paragraaf 4.2. beschreven te versterken verbindingszones passen in het regionaal beleid.

7.4. AanbevelingenOegstgeest streeft naar behoud en versterking van de hoofdgroenstructuur. Daar waar mogelijk worden (regionale) ecologische verbindingszones verder ontwikkelt of versterkt. Door benoeming van de groene zones in het groenbeleidsplan en de structuurvisie is behoud (tot op grote hoogte) een reële doelstelling, maar versterking van de ecologische zones bleek in de afgelopen jaren moeilijker.

In 2007 is dit probleem onder de loep genomen. Nagegaan is of binnen de gemeente planten- en diersoorten voorkomen die zijn opgenomen in Rode lijsten en of ze beschermd zijn in het kader van de Flora- en Faunawet (en zo ja onder welke regime). De nadruk van het onderzoek lag op het uitvoeren van inventarisaties en het detecteren van kansen om de ecologische natuurwaarden te verhogen. Een samenvatting van de belangrijkste conclusies uit dit rapport is opgenomen in bijlage 1.

Ook door de diverse groenorganisaties zijn aanbevelingen gedaan voor verschillende groengebieden in Oegstgeest, zoals de landgoederen en het Bos van Wijckersloot.


Afb.21. Onderhoud aan graskant Afb.22. Boomspiegel beplant door bewoners

Afb.23. Kruidenrijke berm Afb.24. Cultuurlijk groen

Afb.25. Snippergroen langs fietspad in Haaswijk Afb. 26 Hetzelfde fietspad zonder snippergroen


8. Inrichting en beheer

8.1. Behouden en versterkenDit groenbeleidsplan zet in op behoud en versterking van de ecologische verbindingszones zoals in paragraaf 4.2. benoemd. Belangrijk uitgangspunt is het verbeteren van de condities, zodat de biodiversiteit een grotere kans krijgt zich te ontwikkelen.

Versterking van de verbindingszones vindt plaats door een ander beheer, gericht op ecologische principes en door diverse aanpassingen aan de bestaande infrastructuur. In het rapport ‘Ecologische verbindingen in Oegstgeest, 2007 worden hiertoe een aantal maatregelen voorgesteld, welke echter eerst op haalbaarheid moeten worden onderzocht.

De volgende voorzieningen en maatregelen zijn nodig om het gewenste beeld te bereiken:

Onderhoudonderhoudsstrategie evalueren;•strategie afstemming particulier en openbaar groen ontwikkelen •(alleen bij nieuwe projecten);groot onderhoud in bossen en parken.•

Ontwikkelingverbindingen tussen lokale en regionale zones aanbrengen;•ook kleinere zones verbinden indien mogelijk en verfraaien, bijv. •bloemenweide, vlindertuin.

Maatregelenaanpassen Groenbeheerplan; •voorlichting en educatie;•

Daar waar de voorgestelde maatregelen een ander beheer vragen, zal dit moeten worden opgenomen in het groenbeheerplan. Hierbij dienen de financiële consequenties inzichtelijk te worden gemaakt.

8.2. Natuurlijk en cultuurlijk groenTen behoeve van het beheer wordt een onderscheid gemaakt in natuurlijk groen en cultuurlijk groen.Onder natuurlijk groen wordt verstaan: groen bestaande uit een gevarieerde en samenhangende begroeiing van inheemse planten dat tevens mogelijkheden biedt voor een gevarieerd dierenleven. Onder cultuurlijk groen wordt verstaan: groen met een culturele functie. Vormen van cultuurlijk groen zijn:

representatief groen;•woongroen;•parkachtig groen;•groen rondom sportcomplexen;•verkeersgroen;•recreatief groen.•

Representatief groen is groen in de buurt van publieke voorzieningen zoals winkelcentra of monumenten en is kleinschalig van opbouw. Groen in de directe woonomgeving op buurtniveau wordt ook wel woongroen genoemd. De inrichting van woongroen is meestal kleinschalig met sterke beplanting en een beperkte sierwaarde. Parkachtig groen is relatief grootschalig en bestaat uit grotere groenelementen op wijk- of gemeentelijk niveau. Bijvoorbeeld het gebied bij de Klinkenbergerplas, het landgoedbos Bos van


Wijckersloot en de gemeentelijke parken. De inrichting kenmerkt zich door eenvoud, doelmatigheid, en relatieve grootschaligheid. Sportcomplexen zijn afgesloten terreinen voor sportverenigingen en verkeers- en hondvrij. De terreinen zijn vaak omzoomd met struiken en bomen. Onder verkeersgroen wordt verstaan groen dat onderdeel uitmaakt van het wegprofiel, onder andere laanbomen. Naast een representatieve functie heeft het ook een geleidende functie voor het verkeer. Door de beperkte ruimte zijn de groeiomstandigheden vaak niet optimaal en onderhoud is vaak moeilijk en intensief.De gemeenteraad heeft in april 1998 besloten op beeldbepalende plaatsen in Oegstgeest representatief groen te handhaven of te ontwikkelen en op bepaalde gebieden over te gaan op natuurlijk of ecologisch groenbeheer. Waar toen een scheiding werd afgesproken tussen ecologisch groen en cultuurlijk groen is de opgave nu om daar waar dat kan functies zoveel mogelijk te combineren. Verschillende functies als ecologie, belevingswaarde, recreatieve waarde en luchtzuivering zijn sterk met elkaar verweven.

8.3. Ecologisch groenbeheerIntensief maaibeheer en onderhoud binnen de bebouwde kom is een belangrijke oorzaak van de lage ecologische waarde nabij watergangen en openbaar groen. Dit heeft voor planten en dieren de volgende effecten:• geen leefgebied voor allerlei insecten;• geen geschikte voortplantingslocatie voor vissen en/ofamfibieën;• geen geschikte vegetatie om te nestelen voorrietmoerasvogels (overjarig rietstrook nodig);• geen dekking voor zoogdieren en amfibieën; met namevan belang om tussen leefgebieden te trekken en voor beschutte overwintering.Geen insecten, kleine zoogdieren, amfibieën betekent geen voedsel voor dieren hoger in de voedselketen zoals vogels en roofdieren maar ook vleermuizen (insecteneters).

Met een ander beheerbeleid is het mogelijk om de biodiversiteit binnen de ecologische zones te vergroten. Ecologisch beheer is niet alleen verschralingsbeheer. Ook de aanleg van ecologische oevers of het inzaaien van bermen met een bloemrijk kruidenmengsel valt hieronder. Ten behoeve van het beheer is het van belang niet te kleinschalig te werken maar grotere aaneengesloten stroken of vakken ecologisch te beheren. Bij ecologische randen langs voet- en fietspaden kan een strook frequenter worden gemaaid zodat kruiden niet over de verharding gaan hangen (met name na een regenperiode). Honden zullen eerder op deze strook lopen dan door hoge kruiden of op de stoep (dus minder uitwerpselen op de stoep).

De gemeente Oegstgeest is plaatselijk overgegaan op natuurlijk of ecologisch groenbeheer. Chemische onkruidbestrijding vindt alleen plaats bij plagen en ziekten die niet of moeilijk op een andere wijze bestreden kunnen worden.

Ecologisch beheer zal leiden tot een ander beeld: ruiger en wilder op plaatsen waar voordien regelmatig werd gemaaid. Op onderstaande locaties is in 1999 met het natuurlijk groenbeheer gestart. In de woonwijken wordt het groen vooralsnog op een meer cultuurlijke manier onderhouden.


Groenvorm Locatie

Kruidenrijke graslanden Hoogspanningsgebied Haaswijk

Kruidenrijke bermen Haarlemmerstraatweg

Bosplantsoen met kruidenlaag Haarlemmerstraatweg

Natuurlijke oevers Oegstgeesterkanaal

Extensief onderhoud Spoorzone Poelgeest (Bert Garthofpadzone)

Bos met kruidenrijke ondergroei Strook tussen Aert van Nesflat en vijver aan Admiraal de Ruyterlaan

8.4. Beheer van het waterBij het beheer van het water zijn meerdere partijen betrokken, De belangrijkste is het Hoogheemraadschap van Rijnland. Hierbij gaat het naast het beheer van de watergangen ook over het beheer van planten in het water en planten aan of naast de oever.

Het is van belang dat er goede verbindingen zijn met de grote waterlopen zoals het Oegstgeesterkanaal, de Haarlemmertrekvaart en de Oude Rijn. Een aantal andere beheeraspecten die een grote rol spelen zijn:- watertemperatuur; een te hoge temperatuur in de zomer is niet goed voor het zuurtstofgehalte van het water. Schaduw tijdens de warmste periode van de dag is wenselijk (oeverbegroeiing). Ook het afvoeren van het warmere oppervlaktewater met behoud van het koelere bodemwater is van belang. Dit vergt open onderlinge verbindingen.- voedselrijkdom; het is niet te vermijden dat meststoffen van dak en straat in het water terechtkomen. Ook vanaf aanliggende grond kunnen meststoffen het water bereiken. Bij te veel meststoffen ontstaan een aaneengesloten laag van draadalgen of eendekroos op het water. De onderliggende begroeiing gaat dood en daarmee het dierlijk leven. Optie is om deze laag te verwijderen.Voedselrijkdom van bescheiden omvang kan echter ook een positieve uitwerking hebben. Het hoornblad dat in dat soort omstandigheden groeit vormt een goede schuikplek voor jonge vissen en een uitstekende situatie voor een kraamkamer.- afgevallen blad; de bodem kan zo vol liggen met afgevallen blad dat het zuurstofgehalte mogelijk zeer laag is. Van enig bodemleven is dan geen sprake meer en planten met wortels laten het afweten.

8.5. VoorlichtingDe ervaring leert dat natuurlijk groenbeheer kan leiden tot extra vragen, opmerkingen en klachten van bewoners. Binnen de gebruikers en beheerders van het groen in en om Oegstgeest wordt verschillend gedacht over wat passend dan wel mooi is. Brandnetels en distels worden door veel mensen beleefd als onkruid terwijl het voor veel vlinders, bijen en overige insecten belangrijke planten zijn.Ecologisch groenbeheer binnen de bebouwde kom kan niet zonder draagvlak van de omwonenden. Door het nut van ‘weelderig uitziende’ stroken voor planten en dieren te begrijpen, zal de schoonheid van deze stroken positiever beoordeeld worden. Dit gewenningsproces heeft tijd nodig en moet gestimuleerd worden door voorlichting.


8.6. Verstoringen8.6.1. ZwerfvuilZwerfvuil is een verstoring van de kwaliteit en belevingswaarde van het groen. Door handhaving en met behulp van voorlichting/educatieprojecten op scholen is een verbetering mogelijk.

8.6.2. HuisdierenIn natuurgebieden kunnen honden vrij levende dieren zoals vogels en wild opjagen. Daarnaast kunnen de uitwerpselen problemen geven omdat er eutrofiëring van de grond optreedt. De bodem wordt rijker aan voedsel en sommige plantensoorten verdwijnen daardoor. Via honden- of kattenuitwerpselen kunnen kinderen besmet raken met spoelwormen. Op kinderspeelplaatsen in Oegstgeest zijn honden derhalve niet toegestaan. In de algemene plaatselijke verordening (APV) van Oegstgeest is geregeld waar wel en waar geen honden mogen worden uitgelaten. In het algemeen mogen honden overal komen mits aangelijnd. Uitzondering hierop vormen de Klaas Hennepoelpolder en de Veerpolder, een deel van het park aan de Irislaan, het Hofbrouckerpark en de speel-en zonneweiden aan de Klinkenbergerplas van 1 april tot 1 oktober. Op deze locaties zijn honden niet zijn toegestaan. Er zijn enkele plaatsen in Oegstgeest die zijn aangewezen als losloopgebied: Het Bos van Wijckerslooth, de plantsoenen ten zuiden van het Oegstgeester kanaal (aan de President Kennedylaan), de groenstroken onder het hoogspanningsgebied in Haaswijk, de groenstrook langs de Hofdijck en de Laan van Alkemade, recreatiegebied de Klinkerbergerplas met uitzondering van de speel- en zonneweiden. Op alle andere plaatsen in Oegstgeest moet de hond aan de lijn.


Geraadpleegde literatuur

Bomenverordening 2010, Oegstgeest;•Bundel Bos van Wijckersloot, Visie en aanbevelingen, inventaris •flora en fauna, 2011, WBBW;Ecologische verbindingen in Oegstgeest, 2007, Crex;•Een groene gezonde wijk, inspiratie voor de praktijk, brochure •GGD, 2010;Gebiedsvisie Klinkenbergerplas 2002;•Gebiedsprogramma Stedelijke Agglomeratie, ‘Op weg naar •compleet, hoogwaardig en bereikbaar groen’, fase 1: 2010-2014;Nota Groenbeheer nu en in de toekomst, 2007, Oegstgeest;•Nota Snippergroenbeleid 2005, Oegstgeest;•Regionaal Groenprogramma Holland Rijnland 2010-2020;•Samen duurzaam, ambtelijk voorstel voor samenwerking in •Holland Rijnland op het gebied van communicatie, educatie en participatie voor natuur en duurzaamheid, 2010;Structuurvisie Oegstgeest 2005-2020;•Zuid-Holland verbindt en geeft ruimte, Hoofdlijnenakkoord 2011-•2015, april 2011;www.ivn.nl•www.mecoegstgeest.nl•www.zuidhollandslandschap.nl•


Begrippenlijst

‘Cultuurlijk’ groenbeheerHet groen wordt in sterke mate door de mens gevormd (vergeleken met ‘natuurlijk’ groenbeheer). Meestal betreft het groen rondom bebouwing en door de mens drukbezochte locaties met een intensief onderhoud.

DuurzaamheidIn 1987 heeft de VN Brundtland-commissie het begrip duurzame ontwikkeling voor het eerst gedefinieerd in het rapport ‘Our common future’ als “een ontwikkeling die aansluit op de behoeften van het heden zonder het vermogen van toekomstige generaties om in hun eigen behoeften te voorzien in gevaar te brengen”. Kortom: maak de eigen leefomgeving niet kapot maar zorg dat ook anderen (later en elders) er toegang toe hebben.Een ontwikkeling, beslissing of ontwerp is duurzaam wanneer er rekening is gehouden met drie pijlers: ‘people’, ‘planet’ en ‘profit’. Een besluit of ontwikkeling gaat dan niet ten koste van mensen, de eigen leefomgeving (natuurlijke bronnen) wordt in stand gehouden en er is sprake van winst. Profit kan worden opgevat als economische winst, het kan echter ook winst betekenen in de zin van gezondheidswinst, milieuwinst, grotere tevredenheid, toename van welzijn en welvaart. Het gaat dan om winst voor de samenleving.

Ecologische Hoofdstructuur (EHS) Een samenhangend, deels nog te ontwikkelen netwerk van grote en kleinere natuurgebieden in Nederland. (Natuurbeleidsplan, 1990). In 2018 moet de EHS voltooid zijn. Momenteel vindt een herijking plaats.

Ecologische waarde De waarde voor ontwikkelingsmogelijkheden van flora en fauna.

‘Natuurlijk’ groenbeheerNatuurlijk groenbeheer is een vorm van groenbeheer waarbij een gevarieerde en samenhangende begroeiing van inheemse planten wordt nagestreefd en die tevens mogelijkheden biedt voor een gevarieerd dierenleven. Zoveel mogelijk wordt daarbij uitgegaan van de mogelijkheden die een plek biedt voor de ontwikkeling van flora en fauna en gebruikgemaakt van natuurlijke ontwikkelingen. De intensiteit van het onderhoud ligt lager dan bij cultuurgroen.

Natuurlijke oeverEen oever die op natuurlijke wijze is ingericht of ontstaan met een geleidelijke en brede overgang van land naar water met een rijke plantengroei. Hierdoor kan tevens de waterkwaliteit verbeterd worden.

SiergroenGroenvoorziening van gecultiveerde beplantingen die met een hoog onderhoudsniveau.

Vogel- en HabitatrichtlijnNationale wetgeving ter bescherming van bedreigde soorten.

VTAVisual Tree Assessment. VTA is een methode die is ontwikkeld om bomen op stabiliteit en gevaar voor de omgeving te controleren.


Via deze methode worden bomen in eerste instantie visueel geinspecteerd op gebreken die op termijn een gevaar kunnen opleveren. Van deze visuele inspectie wordt rapport opgemaakt. In dit VTA-rapport kunnen aanbevelingen worden gedaan voor nader specialistisch onderzoek.

WadiEen bufferings- en infiltratievoorziening die tijdelijk gevuld is met regenwater. Bij een worden in stedelijke gebieden straten en daken van huizen afgekoppeld van de riolering. Het regenwater wat op deze verharde oppervlakken valt wordt via een regenwaterriolering of over maaiveld afgevoerd naar een wadi waar het kan infiltreren in de bodem, of vertraagd kan worden afgevoerd naar oppervlaktewater. Op deze manier wordt voorkomen dat schoon water naar de rioolwaterzuiveringsinstallatie gaat en wordt tevens bereikt dat het grondwater wordt aangevuld.

Bijlagen

BIJLAGE 1

Ecologische verbindingen in Oegstgeest (2007)

Samengevat geeft dit rapport o.a. de volgende conclusies en aanbevelingen:Binnen de gemeente zijn de landgoederen de kroonjuwelen. Het verdient 1. aanbeveling om voor de landgoederen een apart beheerplan op te laten stellen.Het overige groen in de gemeente is vrij eenvormig, keurige struikperkjes, strak 2. gemaaide gazonnetjes en sloten met een vaste rechte beschoeiing.De inzet van de gemeente zou zich volgens het rapport moeten richten op 3. verbetering van de ecologische verbindingen, door omvorming en vervolgens een natuurlijker beheer van groene zones en watergangen. Veel winst valt te behalen door minder te maaien. Waar mogelijk stukjes laten verruigen en in samenspraak met het Hoogheemraadschap vaste rechte beschoeiingen vervangen door natuurvriendelijke oevers. De natuur in en om de Klinkenbergerplas is saai en eenvormig. De oppervlakte is 4. groot genoeg om het gebied beter tot zijn recht te laten komen op natuurgebied. Als de gemeente de Landgoederenzone wil versterken dan kan dat door verbindende 5. zones bij ruimtelijke planvorming een groene invulling te geven, dan wel ruimte te claimen voor een ecologische verbinding. Vooral in Endegeest moet er veel maaiwerk worden gedaan om het gras kort te 6. houden. Het beluchten van de grond in combinatie met het inbrengen van een dressing kan de groeikracht verbeteren en daar waar mogelijk zou er voor gekozen kunnen worden om het maaiwerk te beperken tot 1 of 2 keer per jaar.Het Bos van Wijckerslooth is een belangrijk onderdeel van de verbindingszone 7. Voscuyl en Oud Poelgeest. De kruidlaag behoeft verbetering. Herstel van laanstructuren is wenselijk. Het verder terugdringen van verlichting die nu aanwezig is op en tussen de 8. verschillende landgoederen heeft niet alleen milieutechnisch een groot voordeel, ook soorten als vleermuizen zullen er baat bij hebben. Langs de zuidoever van het Oegstgeesterkanaal kan een ander maaibeheer worden 9. gevoerd waarbij nog maar 1 keer per jaar wordt gemaaid en het maaisel wordt afgevoerd. Behalve voor reeds genoemde soorten komt dit ook allerhande insecten ten goede. Een punt van zorg is de verlichting op en langs het Oegstgeesterkanaal, een teveel aan verlichting zou er toe kunnen bijdragen dat soorten als de watervleermuis en meervleermuis hier geen gebruik meer van kunnen maken. Er zal dan ook zorg voor moeten worden gedragen dat deze situatie niet verder verslechterd. Verder zal de waterkwaliteit ook in de toekomst een punt van zorg blijven, een grote mate aan kwaliteit van het gebied valt of staat met de kwaliteit van het water.Aangeraden wordt om indien mogelijk in de hele gemeente Oegstgeest 10. trottoirbanden met afgekante zijkanten toe te passen. Daarnaast wordt aanbevolen om rioleringsputten toe te passen met kleinere gaten. De tralies hiervoor zijn kleiner, waardoor amfibieën moeilijker in de putten kunnen vallen en daar omkomen.De gemalen die in de gemeente gebruikt worden zijn vaak van het type dat vissen 11. vermalen worden indien zij in het gemaal terecht komen (bijvoorbeeld in de wijk Haaswijk). Indien gemalen zouden kunnen worden vervangen door visvriendelijke gemalen, die vrijwel alle vis zonder te beschadigen overzetten van boezem naar polder of andersom, dan vergemakkelijkt dat de trek van polder naar boezem en van boezem naar polder. De verspreiding van vissoorten binnen de gemeente kan zo worden verbeterd.

Bijlage 2

Natuurlijk groenbeheer in OegstgeestDeze bijlage is afkomstig uit de in 2000 verschenen nota Natuurlijk Groenbeheer in Oegstgeest.

Het begrip natuurlijk groenbeheerBij natuurlijk groenbeheer staat een ecologische benadering centraal; daarom wordt natuurlijk groenbeheer ook wel aangeduid als ecologisch groenbeheer. Echter de mate waarin ecologische principes tot uitgangspunt kunnen worden genomen kan nogal uiteenlopen. Daarom wordt de voorkeur gegeven aan de term natuurlijk groenbeheer:

Natuurlijk groenbeheer is een vorm van groenbeheer waarbij een gevarieerde en samenhangende begroeiing van inheemse planten wordt nagestreefd en die tevens mogelijkheden biedt voor een gevarieerd dierenleven. Zoveel mogelijk wordt daarbij uitgegaan van de mogelijkheden die een plek biedt voor de ontwikkeling van flora en fauna en gebruikgemaakt van natuurlijke ontwikkelingen.

Natuurlijk groenbeheer betekent niet dat er geen groenonderhoud meer wordt gepleegd en dat de natuur haar gang maar kan gaan.

Uit het bovenstaande blijkt al dat weinig onderhoud plegen, extensief beheren dus, bijvoorbeeld het minder maaien of niet schoffelen nog geen natuurlijk groenbeheer is. Voor natuurlijk groenbeheer is meer nodig dan weinig of niets doen. Bij natuurlijk groenbeheer wordt nadrukkelijk iets gedaan of achterwege gelaten met als doel om een gevarieerde en samenhangende begroeiing van inheemse planten te doen ontstaan, waarin levensmogelijkheden zijn voor veel verschillende dieren. In onderstaand voorbeeld wordt dit toegelicht.

In het verleden werd er in bosplantsoen veel geschoffeld en soms werd er gewerkt met chemische onkruidbestrijdingsmiddelen. Als gestopt wordt met schoffelen ontstaan er brandnetelranden. In het geval van extensief beheren zou de groendienst zich beperken tot het uitmaaien van de randen, enige malen per jaar. Het louter extensief maaien van deze randen is geen natuurlijk groenbeheer omdat er niet duidelijk gestreefd wordt naar een gevarieerde en samenhangende begroeiing. Bij natuurlijk groenbeheer worden in deze randen inheemse planten ingebracht. Met het inbrengen van deze planten en andere aspecten van het toegepaste beheer (selectief wieden, lichtinbreng door snoei, etc.) kan wel worden gesproken van natuurlijk groenbeheer.

In onderstaande tabel zijn de verschillen tussen natuurlijk en cultuurlijk groenbeheer kort weergegeven.

Natuurlijk groenbeheer Cultuurlijk groenbeheer

Grote mate van vrijheid tot natuurlijke ontwikkeling

Beperkte mate van vrijheid tot natuurlijke ontwikkeling

Begeleiden en stimuleren van natuurlijke ontwikkeling

Corrigerend ingrijpen in de bestaande beplanting

Geschikt voor toepassing in grotere gebiedenMet mogelijkheden tot ontwikkeling van natuurwaarden

Geschikt voor toepassing in kleine gebieden met veel invloeden van buitenaf (verkeer, spelen)

Beeld: voortdurende verandering van uiterlijk

Beeld: ieder jaar hetzelfde uiterlijk

Functies van natuur in het stedelijk gebied en corresponderende doelen van natuurlijk groenbeheer.In het kader van de toepassing van natuurlijk groenbeheer zijn onderstaande 6 functies van natuur in het stedelijk gebied onderscheiden met de daaruit af te leiden doelstellingen voor natuurlijk groenbeheer. Deze doelstellingen zijn niet allemaal specifiek voor natuurlijk groenbeheer: ook cultuurlijk groenbeheer kan bijvoorbeeld mooi en gevarieerd zijn. De doelstellingen zijn niet exclusief voor natuurlijk groenbeheer maar geven een indicatie waar het natuurlijk groenbeheer aan moet voldoen en in welke gebieden vormen van natuurlijk groenbeheer zinvol toepasbaar zijn.

Functie van natuur in het stedelijk gebied Doelstellingen voor natuurlijk groenbeheer

1. functie voor de mens Bevorderen van het contact van de bewoners met de natuur

2. educatieve functie Leveren van een bijdrage aan natuur- en milieueducatie

3. biologische functie Scheppen van levens- en verspreidingsmogelijkheden voor planten en dieren

4. esthetische functie Scheppen van mooie en gevarieerde groenvoorziening

5. signaleringsfunctie Bewaken van de kwaliteit van het milieu in de woonomgeving

6. zuiveringsfunctie Bevorderen van de kwaliteit van het milieu in de woonomgeving

Naast de esthetische kwaliteit van natuurlijke begroeiingen is de variatie ook van belang. Met de variatie nemen bovendien de mogelijkheden voor natuurbeleving (van belang voor de educatie) en de levens- en verspreidingsmogelijkheden van planten en dieren toe. De kwaliteit van het milieu kan ook bevorderd worden door de natuur zelf. Planten- en diersoorten kunnen dit tot op zekere hoogte doen, bijvoorbeeld door afvalstoffen af te breken of vast te leggen. Natuur in het stedelijk gebied met natuurlijk groenbeheer kan daarom een zuiveringsfunctie hebben. Zo wordt via oevervegetaties (riet), die in de winter blijven staan in plaats van te worden afgemaaid, extra zuurstof in het oppervlaktewater gebracht, wat de waterkwaliteit bevordert.

Randvoorwaarden voor natuurlijk groenbeheerOm de doelstellingen voor natuurlijk groenbeheer te kunnen realiseren moet het natuurlijk groen(beheer) voldoen aan de volgende randvoorwaarden 1:Het natuurlijk beheerd groen moet:1. (veilig) bereikbaar zijn2. gebaseerd zijn op ecologische principes3. positief gewaardeerd worden door bewoners4. passen in de omgeving5. passen bij de functie van het groen6. te handhaven zijn7. betaalbaar zijn

Randvoorwaarde 1: (veilig) bereikbaar zijnDeze bereikbaarheid is van belang om het contact van de bewoners met de natuur te kunnen bevorderen. Dit betekent onder andere dat het natuurlijk groen niet uitsluitend aan de stadsranden gelegen moet zijn (waar de kansen voor een integratie van de diverse 1 Het toetsen van de objecten van het natuurlijk groenbeheer aan de randvoorwaarden moet niet te strin-gent plaatsvinden. Het is niet zo dat alle objecten van natuurlijk groenbeheer optimaal aan alle randvoorwaarden moeten voldoen. Het is meer een kwestie van afweging of een object binnen redelijke grenzen aan de randvoor-waarden voldoet of kan gaan voldoen.

vormen van natuurlijk groenbeheer optimaal zijn), maar waar mogelijk ook het stedelijk gebied in gehaald moet worden. Dit is niet alleen van belang voor de bewoners, maar ook voor het scheppen van levens- en verspreidingsmogelijkheden voor planten en dieren. Naast de bereikbaarheid is de sociale veiligheid een factor om rekening mee te houden. Dit betreft zowel het bereiken van het natuurlijk groen als het vertoeven in het natuurlijk groen.

Randvoorwaarde 2: gebaseerd zijn op ecologische principesDit betekent dat rekening gehouden moet worden met de eisen die planten en dieren aan hun omgeving stellen. Het natuurlijk groenbeheer streeft gevarieerde begroeiingen na met de daarbij behorende gevarieerde fauna. Dit stelt een aantal eisen aan de locatiekeuze van een object voor natuurlijk groenbeheer.

locatiekeuze:er moet ter plekke voldoende variatie in het milieu aanwezig zijn; eventueel kan deze −bevorderd worden bij de aanleg (natuurbouw; gradiënten);de locatie moet niet te geïsoleerd liggen; er moet samenhang bestaan tussen locaties −onderling: levensgemeenschappen in aangrenzende gebieden (zowel binnen het stedelijk gebied als tussen stad en buitengebied) moeten met elkaar in verbinding staan;de oppervlakte van de locatie moet niet te klein zijn.−

beheermethodiek:veranderingen in het gevoerde beheer op een bepaalde plek moeten zo mogelijk −geleidelijk plaatsvinden;de beheermethodiek moet zo gekozen worden dat deze variatiebevorderend is;−de continuïteit van een bepaalde vorm van beheer op een bepaalde plek moet −gewaarborgd zijn.

Randvoorwaarde 3: positief gewaardeerd worden door bewonersIndien het natuurlijk groen niet positief gewaardeerd wordt, dan wordt het doel gemist om door middel van natuur beleven een waarderende houding ten opzichte van die natuur te stimuleren. Wat de esthetische functie van natuur in het stedelijk gebied betreft; deze is afhankelijk van de verwachtingen en natuurbeelden van mensen of natuurlijk groen mooi gevonden wordt. Het begeleiden van de introductie van natuurlijk groen met voorlichting is belangrijk om de belevingswaarde positief te beïnvloeden (wat is natuurlijk groen?, wat is de bedoeling van het natuurlijk groenbeheer? of praktischer: die uitgebloeide planten blijven bewust staan vanwege de zaadval en dat is niet vanwege verwaarlozing). Daarnaast is het juist bij natuurlijk groen heel belangrijk te letten op het voeren van een goed beheer. Verwaarlozing (zwerfvuil en dergelijke) van een stuk natuurlijk groen leidt tot een negatief beeld over wat natuurlijk groen is. Is een dergelijk beeld eenmaal ontstaan, dan is dit niet gemakkelijk meer bij te stellen.

Randvoorwaarde 4: passen in de omgevingNatuurlijk groen past niet in elke omgeving. Bij het bepalen van de meest geschikte stroken en gebieden voor natuurlijk groen in het kader van het bedrijfsplan groen is het passen in de omgeving ook een uitgangspunt geweest. In het algemeen past natuurlijk groen minder in de oudere wijken van het stedelijk gebied. De beschikbare ruimte is er doorgaans erg beperkt en de met siergroen ingeplante plantsoenen/groenstroken zijn veelal bepalend voor het karakter van deze wijken.

Randvoorwaarde 5: passen bij de functie van het groenNatuurlijk groen leent zich niet voor een intensieve gebruiksfunctie, maar past vooral bij een extensief recreatieve, een educatieve en een biologische functie en waar geen plaats is voor honden. Daarbij moet rekening gehouden worden met het feit dat de mens een groengebied niet altijd gebruikt in overeenstemming met de functie die bedoeld was. Er zal dus in de praktijk gekeken moeten worden of een natuurlijk groengebied op een bepaalde plek past.

Randvoorwaarde 6: te handhaven zijnEr zijn uiteenlopende redenen te noemen waarom natuurlijk groen(beheer) op een bepaalde plek niet te handhaven is. De meeste zullen terug te voeren zijn op één van de al genoemde randvoorwaarden, bijvoorbeeld:

een locatie moet te vaak opgehoogd worden (in feite is dan niet voldaan aan de −randvoorwaarde dat de continuïteit van het beheer gewaarborgd moet zijn);te intensief gebruikte locaties (mensen en honden)−enkele bewoners laten de bermen voor hun huis niet ongemoeid, maar gaan er zelf −maaien (er is niet voldaan aan de randvoorwaarde dat het natuurlijk groen positief gewaardeerd wordt door sommige bewoners).

Door de handhaving als randvoorwaarde te stellen worden bij de toetsing de mogelijke oorzaken van het niet te handhaven zijn van een bepaald object expliciet.

Randvoorwaarde 7: betaalbaar zijnBetaalbaarheid is een relatief begrip. Er moet echter een maximum gesteld worden aan de verhouding tussen financiële inspanning en het resultaat op een bepaalde plek. Soms is natuurlijk groenbeheer goedkoper dan traditioneel groenbeheer, maar soms kost het net zoveel of zelfs meer.

Soorten groenbeheer sinds 1998 in Oegstgeest:Soortenrijke graslandenTot de soortenrijke graslanden worden die graslanden gerekend die afhankelijk van de vochttoestand 1 tot 2 x per jaar worden gemaaid en waarbij het maaisel wordt afgevoerd. De begroeiing bestaat uit grassen en kruiden. Deze kunnen al dan niet ingezaaid zijn. Vaak wordt het maaitijdstip afgestemd op beeldbepalende soorten (bijvoorbeeld ratelaar). Soms vindt er een nabeweiding met schapen plaats. Kruidenrijke graslanden kunnen levens- en verspreidingsmogelijkheden scheppen voor planten en dieren. De randen (langs sloten) kunnen bijzondere betekenis hebben voor bepaalde diersoorten zoals vlinders.Op dit moment wordt het eilandje in het hoogspanningsgebied Haaswijk natuurlijk beheerd. Dit betekent dat maaifrequentie is verlaagd en dat het pakket aan onderhoudsmaatregelen is bijgesteld. Door het inzaaien2 met inheemse soortenrijke zaadmengsels is een kleurrijk en gevarieerd beeld ontstaan.

Kruidenrijke bermenKruidenrijke bermen zijn in breedte variërende stroken langs wegen en fietspaden met een begroeiing van kruiden en grassen. Het maaibeheer van deze bermen bestaan uit het 1 of 2 keer per jaar maaien en afvoeren van het maaisel3. Vanwege verschillen in aanleg en/of beheer kan een nadere detaillering worden aangebracht.In 1999 is een begin gemaakt met de aanleg en het beheer van een kruidenrijke berm aan de Haarlemmerstraatweg. Onder andere is het maairegime aangepast. Doordat deze bermen buiten de bebouwing liggen en in het verlengde van een gebied dat door de gemeente Sassenheim natuurlijk wordt beheerd heeft deze omvorming minder inspanning gevergd dan de proeflocatie bij het hoogspanningsgebied.Bosplantsoen met kruidenlaag Bosplantsoen met kruidenlaag zijn ofwel stroken (ongeveer 1 meter breed) ofwel meer inhamsgewijze plekken met kruiden tussen het pad en de beplanting. Onder pad wordt zowel een fietspad, een wandelpad als een weg verstaan. Het beheer zal bestaan uit selectief wieden en maaien van de beplanting. In het verlengde van de Haarlemmerstraatweg waar de kruidenrijke bermen ontwikkeld zijn, is een gebied ontwikkeld tot bosplantsoen met kruidenlaag. Hier werd de bestaande beplanting gedund en de open gevallen stukken ingezaaid met kruiden. Het beheer is er op gericht om de planten die hier oorspronkelijk groeiden zo veel mogelijk terug te krijgen.

Traditioneel cultuurlijk groenAan de Laan van Alkemade en de Hofdijck heeft het groen een sterk traditioneel cultuurlijk karakter. Door middel van natuurlijk groenbeheer wordt dit stuk groen omgevormd en krijgt het een meer natuurlijk karakter. Het maairegime is aangepast en er worden eenjarige

2 Dit inzaaien is overigens geen natuurlijk proces. Vaak worden ook nog uitheemse zaden gebruikt, wat een kleurrijk en soortenrijk geheel oplevert. In de jaren erna echter blijft er een vegetatiearme bodem over.

3 Het op tijd wieden en afvoeren van maaisel van wegbermen, het selectief uitdunnen van bosvegetaties om meer licht te creëren in het bos, waardoor een meer gevarieerde begroeiing kan ontstaan, is strikt genomen geen natuurlijk groenbeheer, maar het is een methode om een vegetatie te laten ontstaan die bij de oorspronke-lijke grondsoort hoort. Het begrip natuurlijk groenbeheer kan hierdoor verwarring brengen. Het de natuur ‘zomaar haar gang laten gaan’ is op de meeste plaatsen in een gebied als de Randstad, i.c. Oegstgeest onmogelijk en niet gewenst.

bloeiende planten ingezaaid.

Natuurlijke oeversOnder natuurlijke oevers worden oevers verstaan waar het beheer gericht is op het verkrijgen of behouden van een rijke oevervegetatie. De oevers kunnen al dan niet glooiend (aflopend naar het water) zijn. Een rijke oever- of watervegetatie biedt leefmogelijkheden aan de vegetatie en aan diverse faunagroepen, zoals vogels, zoogdieren, insecten, vissen en amfibieën, en creëert een aantrekkelijk beeld. Het Hoogheemraadschap van Rijnland heeft binnen de gemeente Oegstgeest een natuurlijke oever aangelegd. Deze oever bevindt zich langs het Oegstgeesterkanaal. De gemeente voert het beheer niet zelf uit, maar het Hoogheemraadschap. Als dit project elders navolging krijgt dan dient er wel rekening gehouden te worden met de jaarlijkse schouwplicht. Dit betekent dat initiatieven op dit gebied in nauw overleg met het Hoogheemraadschap moeten worden opgezet.

EvaluatieBelangrijk bij de ontwikkeling van natuurlijk groenbeheer in Oegstgeest is het monitoren van de voortgang en resultaten in de proefgebieden. Na een periode van 3 tot 4 jaar zal een evaluatie worden gemaakt en worden gekeken of er doorgegaan moet worden met het natuurlijk groenbeheer en zo ja op welke plekken. Ook kan worden overwogen om scholen, natuurverenigingen en dergelijke te betrekken bij het natuurlijk groenbeheer.In de voortgangsnotitie en evaluatie van de afdeling BOR zal worden ingegaan op de volgende aspecten:

groenbeeld−genomen beheer- en onderhoudmaatregelen−mate van doelbereiking en voldoen aan randvoorwaarden−communicatie−financiën.−

groenbeleid gemeente Oegstgeest

Documents

Transcript of groenbeleid gemeente Oegstgeest