248_060 A3Poster-DEF2.indd 1 04-05-15 22:01

#GOUDENEEUWChatten met Hollanders uit de 17e eeuw

ONDERZOEKSBLAD KUNST ALGEMEEN

De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden maakt in de 17e eeuw een gigantische bloeiperiode door. Holland heeft als rijkste gewest de meeste invloed in de Republiek. Meer dan de helft van de bewoners woont in een stad. In die steden maakt een grote groep burgers (rijke kooplieden en gefortuneerde ambachtslieden) de dienst uit. Op de tentoonstelling Hollanders van de Gouden Eeuw zie je op groepsportretten deze invloedrijke mannen en vrouwen. Ze hebben zich verenigd en vormen netwerken* binnen besturen in de schutterij, de handel en sociale zorg. Binnen het netwerk* houden de burgers elkaar goed op de hoogte van veranderingen en beslissingen. De republiek is een van de machtigste naties van Europa. Niet voor niets noemen we de 17e eeuw de Gouden Eeuw.

Bij het programma #goudenEeuw, Chatten met Hollanders uit de 17e eeuw onderzoek je via de groepsportretten een van de drie netwerken. Als voorbereiding op het bezoek maak je de opdrachten op dit werkblad.

*Een net·werk (het; o): Mensen die jij kent en die jou kennen.

*Het net·wer·ken (heeft genetwerkt): Je best doen zoveel mogelijk invloedrijke mensen te leren kennen.

#GOUDENEEUWChatten met Hollanders uit de 17e eeuw

OPDRACHT 1Pak je methode voor Kunst Algemeen.

De Dam naar het noorden gezien met het Stadhuis, de Nieuwe Kerk, de Waag en de Zeevismarkt, Abraham Stork. 1675.

a. Zoek in je methode de informatie over het Stadhuis op de Dam in de Gouden Eeuw. Bekijk de onderwerpen uit dit hoofdstuk.

b. De tentoonstelling Hollanders van de Gouden Eeuw gaat over netwerken. Op welke manier werd het stadhuis ingezet voor het netwerken? Haal je antwoord uit je methode voor Kunst Algemeen.

c. Bekijk het schilderij. Wat valt je op aan het stadhuis?

#GOUDENEEUWChatten met Hollanders uit de 17e eeuw

Bekijk het schilderij met de schuttersmaaltijd.

Schuttersmaaltijd met kolonel Jan van de Poll en kapitein G. van de Poll, J. Spilberg, 1650.

d. Zoek in je methode informatie over genres in de schilderkunst in de 17e eeuw. Onder welk genre valt dit schilderij? Waarom?

e. Dit schilderij verbeeldt een netwerk. Welke heren zijn belangrijk in dit netwerk? Waaraan zie je dat?

f. Helemaal rechts staat een kind. Wat zal de reden zijn dat het kind aanwezig is bij deze maaltijd, denk jij?

#GOUDENEEUWChatten met Hollanders uit de 17e eeuw

OPDRACHT 2Maak zelf twee vragen bij de twee schilderijen van opdracht 1. Vergelijk je eigen vragen en antwoorden met dat van de andere leerling. Bespreek de verschillen.

OPDRACHT 3Analyseer examenvragen.

a. Bekijk de onderwerpen op de openingspagina van de site www.hollandersvandegoudeneeuw.nl

b. Wat is je eerste indruk van de tentoonstelling? Welke informatie denk je te vinden over de 17e eeuw?

c. Onderzoek of deze tentoonstelling jou kan voorbereiden op het examen voor Kunst Algemeen. Hiervoor onderzoek je de onderstaande examenvragen van voorgaande jaren over 'Burgerlijke cultuur van Nederland in de 17e eeuw'. Zet kruisjes bij de vragen: 1. als de vraag gaat over een netwerk of over netwerken, 2. als de vraag gaat over de maatschappij in de 17e eeuw, 3. als je denkt dat je de vraag kunt beantwoorden na het bezoek aan de tentoonstelling. Je kunt meerdere kruisjes bij een vraag zetten.

Let op: deze vragen zijn bewerkt. Teksten en afbeeldingen zijn weggehaald (zie*), zodat je je richt op de vraagstelling. Je geeft dus geen antwoord, maar je analyseert de vraag.

#GOUDENEEUWChatten met Hollanders uit de 17e eeuw

2008 | BLOK 2 CHINA EN JAPAN

Politieke en militaire gebeurtenissen in de zestiende eeuw hebben ertoe bijgedragen dat de Noordelijke Nederlanden in de zeventiende eeuw een grote bloeiperiode kenden. In tekst 5* wordt onder meer gewezen op de val van Antwerpen. Deze stad kwam in 1585 weer in Spaanse handen.

Vraag 1: Geef aan op welke manier de herovering van Antwerpen bijdroeg aan de bloei van Amsterdam.

De Nederlanders organiseerden niet alleen een eigen aanvoer van specerijen, maar ook hun eigen import van Chinees porselein. Op afbeelding 11* en 12* zie je twee zeventiende-eeuwse schilderijen die tot verschillende genres behoren. Uit beide werken kun je afleiden dat Chinees porselein in die tijd zeer waardevol was.

Vraag 2: Benoem beide genres en leg bij elk werk uit waarom het afgebeelde porselein kostbaar moet zijn geweest.

Op afbeelding 14* zie je ook een aantal zwarte figuren. Ze zijn waarschijnlijk ontleend aan zeventiende-eeuwse schilderijen waarop Braziliaanse indianen staan afgebeeld. Op de website van het Rijksmuseum waar het tegeltableau zich bevindt, is te lezen: “En hoewel Brazilië aan de andere kant van de aardbol ligt, vond de kunstenaar blijkbaar dat deze figuren goed pasten in het Chinese tafereel.” Dit vanzelfsprekende samengaan zegt iets over de manier waarop in de zeventiende eeuw tegen vreemde culturen werd aangekeken.

Vraag 3: Geef aan hoe vreemde culturen destijds werden gezien. Leid je antwoord af uit het tegeltableau.

2009 | DE MACHT VAN HET GELD In de Gouden Eeuw ging persoonlijke rijkdom bijna vanzelfsprekend samen met een hoge maatschappelijke positie en macht.

Vraag 4: Leg uit waarom dat in de zeventiende eeuw vanzelfsprekend was.

Veel rijken in de zeventiende eeuw hadden zelf hun kapitaal bij elkaar verdiend. En juist deze ‘nieuwe rijken’ gaven veel geld uit aan hun huizen, schilderijen en producten van kunstnijverheid.

Vraag 5: Leg uit waarom de nieuwe rijken hun geld op deze manier besteedden.

De vraag gaat over netwerken

De vraag gaat over de maatschappij

Deze vraag denk ik te kunnen beantwoorden

na het bezoek

Let op: deze vragen zijn bewerkt. Teksten en afbeeldingen zijn weggehaald (zie*), zodat je je richt op de vraagstelling. Je geeft dus geen antwoord, maar je analyseert de vraag.

#GOUDENEEUWChatten met Hollanders uit de 17e eeuw

Op afbeelding 3* zie je een dubbelportret van de succesvolle handelaar in stoffen Abraham del Court en zijn vrouw Maria de Kaersgieter uit 1654 van Bartholomeus van der Helst. In 2007 was dit schilderij op een tentoonstelling van zeventiende-eeuwse portretten in het Mauritshuis het eerste dat het publiek bij binnenkomst te zien kreeg.

Een recensent van de Volkskrant schreef over dit werk: “Het Mauritshuis laat hiermee met één schilderij meteen zien hoe belangrijk portretten in die tijd waren: ze vormden dé pr-machine van de Gouden Eeuw.”

Vraag 6: Leg uit waarom de recensent portretten een ‘pr-machine’ noemt. Geef vervolgens aan de hand van de voorstelling aan hoe dat in dit werk specifiek tot uitdrukking komt.

Op afbeelding 4* is het banket afgebeeld van de officieren van de Cluveniersdoelen, een schuttersstuk van Frans Hals uit 1627. Afbeelding 5 is een werk van Pieter van Anraedt uit 1656. Je ziet hier Jeremia van Collen en Susanna van Uffelen met hun kinderen. Afbeelding 6* is een portret van Michiel de Ruiter uit 1667, geschilderd door Ferdinand Bol. De drie werken onderstrepen het maatschappelijk succes van de afgebeelde personen.

Vraag 7: Geef voor elk van de werken aan wat dit maatschappelijk succes inhoudt en hoe het is verbeeld.

Zeventiende-eeuwers die schilderijen in eigendom hadden, konden daaraan een zekere status ontlenen. Wie werk van een beroemd kunstenaar bezat moest wel rijk zijn of een belangrijk verzamelaar. Maar ook de genres of onderwerpen die iemand verzamelde konden hem verheffen.

Vraag 8: Noem twee verschillende manieren waarop zeventiende-eeuwse genres bij konden dragen aan de status van de verzamelaar.

Nelleke Noordervliet schrijft in haar boek Nederland in de Gouden Eeuw: “Vijf miljoen! Zo’n slordige vijf miljoen schilderijen zijn er in de zeventiende eeuw in de Republiek vervaardigd. Voldoende om er alle straten van Amsterdam mee te plaveien, voldoende om er een gracht mee te dempen. En wie weet is dat met een deel van de productie ook gebeurd.”

Vraag 9: Leg uit hoe deze tekst het beeld van het schilderij als statussymbool nuanceert.

De examenvragen zijn afkomstig vanuit de examens CKV2 in 2008 en 2009 en examens Kunst Algemeen 2010 en 2011

De vraag gaat over netwerken

De vraag gaat over de maatschappij

Deze vraag denk ik te kunnen beantwoorden

na het bezoek

Let op: deze vragen zijn bewerkt. Teksten en afbeeldingen zijn weggehaald (zie*), zodat je je richt op de vraagstelling. Je geeft dus geen antwoord, maar je analyseert de vraag.

#GOUDENEEUWChatten met Hollanders uit de 17e eeuw

2. Het museumbezoekIn de Hermitage onderzoek je netwerken via de app #Gouden Eeuw. Je maakt deel uit van een van de drie netwerken van de Hollanders van de 17e eeuw. Zo ontdek je hoe de Hollanders handelen, trouwen, carrière en vrienden maken. Daarnaast onderzoek je of de 17e-eeuwse maatschappij overeenkomsten vertoont met de huidige maatschappij. Is bijvoorbeeld de manier van netwerken en het doorschuiven van banen binnen het netwerk iets van de laatste jaren of gebeurt dat al eeuwen? Veel plezier tijdens het bezoek!

3. Terug in de klasMaak deze opdracht na het bezoek aan de tentoonstelling Hollanders van de Gouden Eeuw in de Hermitage Amsterdam. Ga naar de site: http://login.hollandersvandegoudeneeuw.nl/. Log in met het emailadres dat je ook voor de app hebt gebruikt. Na het inloggen kun je de route zien die je in het museum hebt gelopen.

OPDRACHT 4Haal nu je favorieten erbij. Zie de tweede tab bovenaan de site. Beantwoord nu, waar mogelijk, de vragen.

OPDRACHT 5In de Hermitage hebben jullie een netwerk onderzocht aan de hand van een stelling. De argumenten bij de stelling hebben jullie opgeslagen in de vorm van chats in je favorieten en door middel van foto's.Je presenteert in tweetallen jouw stelling met argumenten aan de klas.

OPDRACHT 6Kies een van de stellingen met de beste argumenten (voor of tegen) uit. Stuur deze stelling met argumenten (favorieten en foto's) naar onderwijs@hollandersvandegoudeneeuw.nl