Progr amma PR I J S € 1, 50

dir ig ent K as Pe r de roo

Pau k en r aymon d Cu r fs | mar K Voe r man s

SoPr a an K are n robe rtson

Glass

g l a S S | n n o 2

gLass Is baCK In toWn

donderdag 05 maart | 20.00 uur *Drachten | De Lawei vrijdag 06 maart | 20.15 uur *Hoogeveen | De Tamboer zaterdag 07 maart | 20.15 uur *Groningen | De Oosterpoort

Dirigent Kasper de Roo Pauken Raymond Curfs | Mark Voermans Sopraan Karen Robertson

Adams Dr. Atomic SymphonyGlass Concerto Fantasy voor 2 paukenisten en orkest

Pauze

Glass Symfonie nr. 6 - Plutonian Ode (Ned. première)

* Gratis lezing 1 uur voor aanvang concert,in De Oosterpoort om 19.00 uur.

g l a S S | n n o3

Kasper de Roo studeerde orkestdirectie en fagot in Den Haag en Amsterdam. Tijdens zijn studies was hij als fagottist aan het Rotterdams Philharmonisch Orkest verbonden. In 1979 was hij prijswinnaar bij het Internationaal Concours voor jonge dirigenten in Besançon. Na zijn succesvolle debuut in 1984 bij de Staatsoper Stuttgart werd Kasper de Roo meteen een aanstelling als Kapellmeister bij de Staatsoper Stuttgart aangeboden. Vanaf 1992 was hij als Musikdirektor der Stadt Innsbruck chef-dirigent van het Tiroler Symphonie Orkest en muzikaal leider van het Tiroler Landestheater. Vanaf 1994, gelijktijdig met deze functie, tevens chef-dirigent van het National Symphony Orchestra in Dublin. Met deze orkesten trad hij tijdens concerttournees onder meer op in het Concertgebouw Amsterdam, Konzerthaus Wien, Royal Festival London en de Stuttgarter Liederhalle. Naast zijn optredens bij de Nederlands Opera Amsterdam, Deutsche Oper Berlin en de Opera van Bonn trad hij als gastdirigent bij vele vooraanstaande internationale orkesten op

zoals het Rotterdams Philharmonisch Orkest, Symphonieorchester van de Norddeutsche Rundfunk Hamburg, Sinfonieorchester van Südwestrundfunk Stuttgart, Staatsorchester Stuttgart, Stuttgarter Kammerorchester, Symphonieorchester van de Beethovenhalle Bonn, Orquesta Sinfónica Nacional Buenos Aires, Cabrillo Music Festival Orchestra, Sinfonieorchester Basel, Gulbenkian Orchester Lissabon, de Filharmonie Antwerpen, Nationalphilharmonie Warschau, Basel Sinfonietta en het Bruckner Orchester Linz. Met het Ensemble Modern Frankfurt werkt Kasper de Roo sinds 1986 veelvuldig samen. Optredens vonden zowel in Franfurt als bij vele grote festivals voor nieuwe muziek in heel Europa plaats. Als dirigent van hedendaagse muziek heeft Kasper de Roo vele wereldpremieres geleid, onder meer van werken van Sofia Gubaidulina, Maurizio Kagel, Emmanuel Nunes, Johannes Maria Staud, Enno Poppe en Hans Zender.Kasper de Roo dirigeerde het NNO in 2008 tijdens het Americans Festival van het NNO en Prime het concert met Laurie Anderson.

K asPer de roodir igent

g l a S S | n n o 4

Raymond Curfs studeerde slagwerk en pauken in Maastricht, Keulen en Berlijn. Hij was als paukenist al verbonden aan het Noord Nederlands Orkest, het Stadttheater Bielefeld en Rundfunk Sinfonie Orchester Berlin. Sinds 1999 is Curfs eerste paukenist van de Bayrische Staatsoper in München. Curfs wordt regelmatig uitgenodigd om met diverse dirigenten, zoals Claudio Abbado, Bernard Haitink, Ricardo Muti, Wolfgand Sawallisch, Nicolaus Harnoncourt en Lorin Maazel, te spelen. Als paukenist is Curfs ook werkzaam bij het Mahler Kamer Orkest. Raymond Curfs geeft les aan de Hochschule für Musik in München en wordt regelmatig uitgenodigd om masterclasses te verzorgen. Daarnaast speelt hij op kamermuziekfestivals met Natalia Gutman, Katja and Marielle Labeque, Peter Sadlo en anderen. Sinds september 2007 is hij in dienst als eerste paukenist bij het Symphonieorchester des Bayerischen Rundfunks in München met Mariss Jansons als chef-dirigent.

De Australische Karen Robertson volgde haar opleiding in Australië en Engeland. Ze begon haar carrière als mezzosopraan aan de Victoria State Opera als Satuzza in Mascagni’s Cavalleria rusticana, als Octavian in Strauss’ Der Rosenkavalier en als Komponist in Strauss’ Ariadne auf Naxos. In 1989 werd ze ensemblelid van het Royal Opera House Covent Garden en zong daar vele mezzopartijen in opera’s van Mozart, Meyerbeer, Puccini, Bizet, Donizetti, Rossini, Prokofjev, Richard Strauss en Wagner.Na Robertsons carriereswitch tot sopraan verbond zij zich aan het Landestheater in Linz (Oostenrijk) waar zijn als Desdemona in Verdi’s Otello debuteerde. Talloze grote zangpartijen volgden, waaronder Tatjana in Tsjaikovski’s Eugen Onegin, Elsa in Wagners Lohengrin, Gravin in Richard Strauss‘ Capriccio, Senta in Wagners Der fliegende Holländer, Madame Butterfly in Puccini’s gelijknamige opera, Leonore in Beethovens Fidelio, die Marschallin in Richard Strauss‘ Der Rosenkavalier, Elisabeth in Wagners Tannhäuser. Naast haar vaste engagementen is Karen Robertson vaak te gast in Frankrijk, Engeland, Australië, Zwitzerland en Duitsland.

K aren robertson r aymond CurfsSoPr a an Pauken

g l a S S | n n o5

De Amerikaanse componist John Adams (1947) hoeft eigenlijk geen introductie meer, zo bekend is zijn naam en muziek inmiddels bij het klassieke publiek. De langdurige samenwerking tussen de Adams en regisseur/librettist Peter Sellars is daarbij een van de meest intrigerende in de recente operageschiedenis. Als componerende chroniqueur van deze tijd gaat operacomponist Adams gevoelige onderwerpen bepaald niet uit de weg. Dat leverde hem al eerder zware kritiek op bij een opera als The Death of Klinghoffer: hij zou geen afstand houden en partij kiezen voor de verkeerde kant. En toch zou je juist

Mark Voermans kreeg in 1984 zijn eerste slagwerklessen aan de muziekschool Kreato bij de heer Zinzen. Als lid van de plaatselijke slagwerkgroep stond Voermans al vroeg op de bühne bij verschillende solistenconcoursen. Vanaf 1995 vervolgde Mark zijn studie aan het conservatorium van Maastricht. In 2000 studeerde hij Cum Laude af voor de eerste fase en in 2001 voor de tweede fase. Tijdens zijn studie speelde hij al regelmatig met verschillende

marK VoermansPauken

John adams

Doctor Atomic Symphony (2007)

symfonieorkesten. In 2000 werd Voermans aangenomen als Praktikant bij de Neue Philharmonie Westfalen en in 2001 als Akademist bij de Staatsoper Unter den Linden Berlin. Van 2002 tot 2008 was hij paukenist bij het Noord Nederlands Orkest en vanaf dit seizoen paukenist bij Het Gelders Orkest in Arnhem. Tevens remplaceert Mark bij veel orkesten in Nederland en Duitsland en maakt hij deel uit van het slagwerkensemble B.A.M.P!

kunnen stellen dat hij in al zijn opera’s het journalistieke hier-en-nu ontstijgt. Zijn personages kunnen worden gezien als archetypen, verwikkeld in al te menselijke vraagstukken.Adams voorlaatste opera Doctor Atomic beleefde in juni 2007 tijdens het Holland Festival zijn Europese première. Doctor Atomic gaat over de laatste vierentwintig uur van de atoombomexperimenten van de natuurkundige Richard Oppenheimer in de woestijn van Los Alamo in 1945 - met de eerste ontploffing van dat nieuwe wapen als eindpunt.

g l a S S | n n o 6

Adams componeerde Doctor Atomic (die zestig jaar na de atoomaanval op Hiroshima en Nagasaki in San Francisco in première ging) met als opdracht om van de natuurkundige en leider van het Manhattan Project een ‘Amerikaanse Faust’ te maken: een uiterst begaafde en belezen wetenschapper die zijn ziel aan de duivel verkoopt om zijn doel te bereiken. Daarmee gaf hij de personages van wetenschapper en zijn vrouw Kitty een psychologische diepte die een mooie tegenhanger vormt voor de viriele omgeving van wetenschappers en militairen. Adams componeerde zijn Doctor Atomic Symphony als een instrumentale route door de opera, die hij zelf vergeleek met de symfonie Mathis der Mahler van Hindemith. Geen samenvatting of suite, maar veeleer een parafrase in de vorm van een symfonie-uit-één-stuk, zoals de Zevende symfonie van Sibelius. Met zijn zwemen Debussy, Ravel en Stravinsky klinkt de Doctor Atomic Symphony bovendien als een virtuoos georkestreerd, rusteloos en volgezogen melange van kleuren en stemmingen. In het eerste deel van de symfonie verwerkte Adams de ouverture uit de

opera en de ‘wetenschappelijke’ eerste scene (The Laboratory) waarin het koor een belangrijke rol speelde. In het volgende deel (The Bedroom) laat Adams de intieme slaapkamerdialoog tussen Oppenheimer en zijn vrouw uit het orkest opklinken. Het enige beschouwelijke in het laatste deel (Panic) komt van de trompetsolo die, als hoogtepunt van de Symphony, de hartverscheurende aria Batter My Heart inzet. Die wordt in de opera aan het eind van de eerste acte gezongen door Oppenheimer, als hij in alle eenzaamheid het monster overdenkt dat hij heeft geschapen. Adams laat de trompetmelodie als een archaïsche Amerikaanse hymne boven een donkere begeleiding stralen. Maar zelfs hier doorbreekt de componist de lange lijnen ten slotte met de hysterische Countdown Music, de spannende secondes vlak voor het ontploffen van de atoombom in de opera. De Symphony eindigt met fel scanderende orkestakkoorden, die nog het meest doen denken aan de opening van Adams’ vroege Harmonielehre.

Anthony Fiumara

Philip glass (1937)

Concerto Fantasy voor twee paukenisten en orkestfastslowerCadenzaVery fast

Toen de Amerikaanse paukenist Jonathan Haas vijftien jaar geleden bedacht dat hij een opdracht voor een paukenconcert aan Philip Glass wilde geven, wist hij dat hij niet één-twee-drie bediend zou kunnen worden

door de drukbezette componist. Maar dat het werk uiteindelijk tien jaar op zich liet wachten had hij ook niet verwacht. “Jonathan Haas benaderde me bijna tien jaar geleden met een uitnodiging een paukenconcert

g l a S S | n n o7

voor hem te schrijven”, zo vertelde Philip Glass in 2000 over zijn toen juist voltooide Concerto Fantasy voor twee paukenisten en orkest. “Toen we hadden besloten het project te beginnen, leidden een serie opera’s en orkestopdrachten tot uitstel. Nu, bijna tien jaar later, is het werk eindelijk af - een driedelig concert met een cadens. Het is zelfs uitgegroeid tot dubbelconcert waarvoor twee paukenisten nodig zijn, die in totaal veertien pauken bespelen.” Het werk bestaat uit drie delen, met de tempoaanduidingen Fast, Slower en Very Fast. De traditioneel in een soloconcert gespeelde cadens klinkt tussen het tweede en derde deel. De paukenist heeft hier de keuze: óf hij speelt de door Glass zelf gecomponeerde cadens; óf hij speelt de alternatieve cadens, geschreven door de slagwerker Ian Finkel of een eigen cadens.Het openingsdeel van de Concerto Fantasy verloopt op zijn Glass’: motorische,

swingende ritmes en snelle patronen over schuivende akkoorden. Die harmonieën veranderen in dit geval nogal snel, waardoor de paukenisten hun instrumenten telkens virtuoos moeten stemmen. Het trage tweede deel beweegt zich voort in een kleurrijk lijnenspel. De atmosfeer verschuift van donker mineur naar helder majeur en eindigt met een herneming van het hoofdthema door beide pauken zonder begeleiding. In het exotisch klinkende slotdeel wisselt Glass dansant wervelend tussen verschillende maatsoorten (4/4 en 7/8). Over wervelen gesproken: Concerto Fantasy vindt zijn climax aan het einde, waar de twee solisten met een snel geroffelde eindspurt een klinkend uitroepteken zetten achter dit virtuoze dubbelconcert.

Anthony Fiumara

Philip glass

Symfonie 6 - Plutonian Ode (2001, Nederlandse première)movement 1movement IImovement III

De Amerikaanse minimalist Philip Glass, in 2007 nog te gast bij het NNO in een speciaal aan zijn muziek gewijd festival, geldt alweer lange tijd als gearriveerd componist. Zelf is Glass niet zo dol op het label van ’minimal componist’ dat hij nog steeds aangemeten krijgt. Hij noemt zichzelf liever ‘theatre composer’. En eerlijk is eerlijk: dat dekt de lading inderdaad beter.Bepalend voor Glass’ muzikale denken werd zijn samenwerking met de befaamde sitarspeler Ravi Shankar, met wie hij de filmmuziek voor ’Chappaqua’ maakte. Naar

aanleiding van die muzikale ontmoeting reisde Glass in 1966 voor het eerst naar India. Hij kwam in contact met de cultuur van Tibet en zijn stijl veranderde er drastisch door. Componeerde Glass aanvankelijk muziek ergens tussen Copland en Milhaud, na Shankar begon hij met zijn beroemd geworden repetitieve stijl te experimenteren.Het valt op dat het oosterse gedachtegoed in vroeger jaren veel duidelijker aanwezig was in Glass’ muzikale taal, terwijl die tegenwoordig verzadigd lijkt van een romantische, negentiende-eeuwse klank.

g l a S S | n n o 8

Binnen zijn onmiskenbare stijl van herhalende drieklanken zoekt Glass steeds meer aansluiting bij Claude Debussy, Benjamin Britten, Jean Sibelius en bij de popmuziek. Was zijn Low Symphony al gebaseerd op muziek van David Bowie en Brian Eno, zo componeerde hij met de Heroes Symphony in 1996 een geslaagde opvolger. Beide symfonieën werden door het NNO eerder in première gebracht.Glass’ orkestwerken lijken daarbij alsmaar milder en verfijnder van kleur te worden. In vergelijking met zijn vroegere ensemblewerken zijn ze minder ADHD en in your face, meer opgebouwd volgens een welhaast romantisch schema van spanning en ontspanning.De ondertitel Plutonian Ode van de in 2001 gecomponeerde Zesde symfonie voor sopraan en orkest, verwijst naar het gelijknamige epische gedicht van de in 1997 gestorven Amerikaanse ‘Beat Poet’ Allen Ginsberg. De politiek actieve Ginsberg schreef het lange gedicht in 1978 tegen de wapenwedloop en tegen het kernwapenarsenaal van de supermachten. Glass’ symfonie gebruikt delen van Ginsbergs tekst.Over zijn Zesde symfonie zei Glass zelf: “Tijdens de laatste tien jaar van Allens leven traden we vaak samen op in poëtisch- muzikale samenwerkingsprojecten. Allen was een geweldige voordrager van zijn eigen werk en ik werd vaak geïnspireerd tot het componeren van nieuwe pianomuziek voor deze avonden.”“We hadden ooit het plan opgevat voor een nieuwe, belangrijke samenwerking op basis van zijn epische gedicht Plutonium Ode. Voordat hij stierf in 1997, had Allen verschillende geluidsopnamen van het gedicht voor me gemaakt, ter voorbereiding op ons nieuwe werk. In die tijd dacht ik nog gewoon aan een

uitgebreide pianobegeleiding bij Allens live performances.”Na de dood van Ginsberg zette Glass het voorgenomen project een tijdlang in de ijskast, omdat hij het niet zonder de dichter wilde voltooien. Totdat hij een opdracht kreeg voor het schrijven van een nieuwe symfonie: “Het voelde ineens alsof Plutonian Ode een onafgedane zaak tussen Allen en mij was. Op deze manier zou ik de gelegenheid krijgen om de zaak tot een goed einde te brengen.” De muziek, die Glass oorspronkelijk bedacht had voor piano, groeide uit tot een volledig orkest. Allens eigen spreekstem gaf de componist aan een lyrische sopraan. De drie delen van de symfonie volgen niet alleen de drie delen van het gedicht, maar ook het karakter. Het eerste deel is een hartstochtelijk protest tegen de nucleaire vervuiling, het tweede een wending naar het helen van de wereld. Het laatste deel is een epifanie, bereikt door een proces van persoonlijke transformatie.

Anthony Fiumara

g l a S S | n n o9

IWhat new element before us unborn in nature?Is there a new thing under the Sun?At last inquisitive Whitman a modern epic, detonative,Scientific themeFirst penned unmindful by Doctor Seaborg with poisonous hand,named for Death’s planet through the sea beyond Uranuswhose chthonic ore fathers this magma-teared Lord of Hades, Sire of avenging Furies, billionaire Hell-King worshipped oncewith black sheep throats cut, priests’s face averted fromunderground mysteries in single temple at Eleusis,Spring-green Persephone nuptialed to his inevitableShade, Demeter mother of asphodel weeping dew,her daughter stored in salty caverns under white snow, black hail, grey winter rain or Polar ice, immemorableseasons beforeFish flew in Heaven, before a Ram died by the starrybush, before the Bull stamped sky and earthor Twins inscribed their memories in clay or Crab’dfloodwashed memory from the skull, or Lion sniffed thelilac breeze in Eden--Before the Great Year began turning its twelve signs,ere constellations wheeled for twenty-four thousandsunny yearsslowly round their axis in Sagittarius, one hundred sixty-seven thousand times returning to this night

Radioactive Nemesis were you there at the beginning black dumb tongueless unsmelling blast of Disillusion?I manifest your Baptismal Word after four billion yearsI guess your birthday in Earthling Night, I salute yourdreadful presence last majestic as the Gods,Sabaot, Jehova, Astapheus, Adonaeus, Elohim, Iao, Ialdabaoth, Aeon from Aeon born ignorant in anAbyss of Light,

allen ginsberg

Plutonian Odetekst gedicht

g l a S S | n n o 10

Sophia’s reflections glittering thoughtful galaxies, whirlpools of starspume silver-thin as hairs of Einstein!Father Whitman I celebrate a matter that renders Selfoblivion!Grand Subject that annihilates inky hands & pages’prayers, old orators’ inspired Immortalities,I begin your chant, openmouthed exhaling into spacioussky over silent mills at Hanford, Savannah River,Rocky Flats, Pantex, Burlington, AlbuquerqueI yell thru Washington, South Carolina, Colorado, Texas, Iowa, New Mexico,Where nuclear reactors creat a new Thing under the Sun, where Rockwell war-plants fabricate this deathstuff trigger in nitrogen baths,Hanger-Silas Mason assembles the terrified weaponsecret by ten thousands, & where Manzano Mountainboasts to storeits dreadful decay through two hundred forty milleniawhile our Galaxy spirals around its nebulous core.I enter your secret places with my mind, I speak with your presence, I roar your Lion Roar with mortalmouth.One microgram inspired to one lung, ten pounds of heavy metal dust adrift slow motion over greyAlpsthe breadth of the planet, how long before your radiancespeeds blight and death to sentient beings?Enter my body or not I carol my spirit inside you,Unnaproachable Weight,O heavy heavy Element awakened I vocalize yourconsciousness to six worldsI chant your absolute Vanity. Yeah monster of Angerbirthed in fear O mostIgnorant matter ever created unnatural to Earth! Delusionof metal empires!Destroyer of lying Scientists! Devourer of covetousGenerals, Incinerator of Armies & Melter of Wars!Judgement of judgements, Divine Wind over vengeful nations, Molester of Presidents, Death-Scandal ofCapital politics! Ah civilizations stupidly indus-trious!

g l a S S | n n o11

Canker-Hex on multitudes learned or illiterate!Manufactured Spectre of human reason! O solidifiedimago of practicioner in Black ArtsI dare your reality, I challenge your very being!I publish your cause and effect!I turn the wheel of Mind on your three hundred tons!Your name enters mankind’s ear! I embody yourultimate powers!My oratory advances on your vaunted Mystery! This breath dispels your braggart fears! I sing your form at lastbehind your concrete & iron walls inside your fortressof rubber & translucent silicon shields in filteredcabinets and baths of lathe oil,My voice resounds through robot glove boxes & ignot cans and echoes in electric vaults inert of atmosphere,I enter with spirit out loud into your fuel rod drumsunderground on soundless thrones and beds of leadO density! This weightless anthem trumpets transcendent through hidden chambers and breaks through iron doors into the Infernal Room!Over your dreadful vibration this measured harmony floats audible, these jubilant tones are honey and milk and wine-sweet waterPoured on the stone black floor, these syllables arebarley groats I scatter on the Reactor’s core, I call your name with hollow vowels, I psalm your Fateclose by, my breath near deathless ever at yoursideto Spell your destiny, I set this verse prophetic on yourmausoleum walls to seal you up Eternally withDiamond Truth! O doomed Plutonium.

IIThe Bar surveys Plutonian history from midnight lit with Mercury Vapor streetlamps till in dawn’s early lighthe contemplates a tranquil politic spaced out between Nations’ thought-forms proliferating bureaucratic& horrific arm’d, Satanic industries projected suddenwith Five Hundred Billion Dollar Strength

g l a S S | n n o 12

around the world same time this text is set in Boulder,Colorado before front range of Rocky Mountainstwelve miles north of Rocky Flats Nuclear Facility in United States of North America, Western Hemisphereof planet Earth six months and fourteen days aroundour Solar System in a Spiral Galaxythe local year after Dominion of the last God nineteen hundred seventy eightCompleted as yellow hazed dawn clouds brighten East,Denver city white belowBlue sky transparent rising empty deep & spacious to a morning star high over the balcony above some autos sat with wheels to curb downhill from Flatiron’s jagged pine ridge,sunlit mountain meadows sloped to rust-red sandstonecliffs above brick townhouse roofsas sparrows waked whistling through Marine Street’ssummer green leafed trees.

IIIThis ode to you O Poets and Orators to come, youfather Whitman as I join your side, you Congressand American people,you present meditators, spiritual friends & teachers,you O Master of the Diamond Arts,Take this wheel of syllables in hand, these vowels and consonants to breath’s endtake this inhalation of black poison to your heart, breathout this blessing from your breast on our creation forests cities oceans deserts rocky flats and mountains in the Ten Directions pacify with exhalation,enrich this Plutonian Ode to explode its empty thunderthrough earthen thought-worldsMagnetize this howl with heartless compassion, destroythis mountain of Plutonium with ordinary mindand body speech,thus empower this Mind-guard spirit gone out, goneout, gone beyond, gone beyond me, Wake space,so Ah!

Allen Ginsberg