GIORGIO VASARI (1511 – 1574) SONJA VAN DE VALK, 9-12-2015

Giorgio Vasari is schilder, architect en biograaf uit de Italiaanse Renaissance. Hij was een be-langrijke hofkunstenaar voor het Florentijnse hof van De’ Medici en door zijn biografieën was hij een van de eerste kunsthistorici van Italiaanse kunstenaars.

Vasari’s belangrijkste schilderwerken zijn de fresco’s voor het Palazzo Vecchio (Oude Paleis) [A]. In opdracht van Cosimo l de’ Medici. In 1565 ontwierp Vasari voor Cosimo l een pas-sage die zijn woonplaats het Palazzo Pitti en het overheidspaleis Palazzo Vecchio bovengronds met elkaar verbond. Dit werd het Corridoio Vasariano (vasaripasage) [B] genoemd. Vasari heeft de hal van Palazzo genaamd Salone dei Cinquecento (zaal van 500) [C] vergroot en aangekleed met 39 fresco’s. Hij verhoogde het plafond met 7 tot 18 meter zodat Cosimo l het als ontvangstzaal kon gebruiken. De fresco’s tonen de geschiedenis van Florence en de belang-rijkste episodes uit het leven van Cosimo l. Het centraal punt in het plafond is Vasari’s schilderij van ‘De apotheose van Cosimo l’. De schildering verbeeldt de verheffing tot god (apotheose) van Cosimo l. Naaste de hal (Salone dei Cinquecento) bevindt zich de Studiolo [D]. Deze kleine kamer was deels kantoor, deels laboratorium, deels schuilplaats en deels rariteitenkabi-net. De ruimte werd door Vasari uitgewerkt in de Maniëristische stijl.

Het Maniërisme is de stijl voor de Italiaans geïnspireerde kunst in de 16e eeuw. De term werd bedacht door Vasari zelf en hij gebruikte het in zijn boek ‘Vite’ (levens). Het begrip is afgeleid van het Italiaanse woord ‘maniera’ wat ‘manier’ of ‘stijl’ betekende. Rond 1520 probeerde een aantal Italiaanse kunstenaars de stijl (maniera) van hun voorgangers, zoals Rafael en Michelangelo te evenaren. Ze schilderden bijvoorbeeld Lijven met overdreven spierbundels, sterke draaiingen en kleine hoofden.

Vasari heeft ook fresco’s gemaakt voor de Basilica di Santa Maria del Fiore of kortweg de Duomo (dom). Hij maakte de fresco’s in opdracht van Cosimo l. Vasari schilderde in de koepel ‘het laatste oordeel’ [E]. Het is beschilderd in levendige kleuren, met engelen, duivels, skeletten en kardinalen. Helaas bleek het werk in de koepel niet zo gemakkelijk te zijn en het werk in de koepel schoot niet op. Vasari overleed in 1574 en na zijn dood maakte Federico Zuccari het werk af in 1579.

Vasari’s belangrijkste bouwwerk was het Palazzo degli Uffizi (Uffizi paleis) [F] in Florence. Het is gebouwd in opdracht voor Granduca Francisco de’ Medici, zoon van Cosimo l. Francisco richtte op de bovenste verdieping van het gebouw een galerij in. De collectie werd steeds verder verrijkt door leden van De’ Medici familie. Het is nu een museum waarin een van het oudste en belangrijkste kunst gehuisvest is van de wereld (Galleria degli Uffizi). Het gebouw heeft een U vorm met twee lange vleugels die verbonden worden door een korte overdekte zuilengang die uitkijkt over de Arno rivier. Door deze bouw ontstond een lang rechthoekig plein, die Piazza degli Uffizi genoemd wordt. Het is tot dan toe uniek in de renaissancearchitectuur, want het is namelijk een binnenplein en een straat tegelijk.

Rond 1546 besloot Vasari een boek te schrijven [G]. Het was het eerste belangrijke boek over kunstgeschiedenis en het eerste kritische kunsthistorische boek. De titel wordt in de literatuur vaak verkort tot ‘Vite’ of ‘Levens’. De volledige titel luidt: ‘Het leven van de uitmuntendste Italiaanse architecten, schilders en beeldhouwers’. Vasari deed geen archiefonderzoek en vooral de levensbeschrijvingen van oudere schilders berusten deels op fantasie. Dit geldt minder voor de biografieën van Vasari’s (bijna-)tijdgenoten.

A.

B.

C.

D.

E.

F.

Het boek is meer dan 1000 pagina’s dik is opgedragen aan zijn belangrijkste werkgever, name-lijk Cosimo I de’ Medici. Het boek heeft vier delen. Het voorwoord deze bevat een inleiding op architectuur, beeldhouwkunst en schilderkunst. De drie andere delen bestaan hoofdzakelijk uit een chronologische ordening van bibliografieën over een periode van 300 jaar. Elke biografie is opgezet als een heldendicht dat de kunstenaar verheerlijkt, gecombineerd met roddels en anekdotes. Michelangelo werd vooral de hemel in geprezen door Vasari, want Michelangelo bootste volgens hem niet alleen de werkelijkheid correct na, maar verwerkte er ook zijn ideeën in. Je kunt dus zeggen dat Vasari vond dat Michelangelo de natuur overtrof.

Vasari zelf zag zijn bibliografieën als een betoog voor goede kunst. Dit doet hij door de evolutie van de kunst na de middeleeuwen op te delen in drie periodes (de drie delen van het boek). De eerste periode uit de 14e eeuw genaamd primi lumi (eerste lichten), betekende de wederge-boorte van de kunsten. De 15e eeuw genaamd de augumento (vermeerdering), was er een van groei en verbetering in het nabootsen van de werkelijkheid. De 16e eeuw zou resulteren in de perfezione, de´perfectionering’ van de kunst en hierin staat Michelangelo centraal.

Vasari gebruikte ook termen als invenzione, disegno en maniera in het boek. Deze verwezen naar een mentaal proces, waarbij uit het hoofd tekenen en schilderen een grote rol speelde. Uiteindelijk bereikte je de perfectie met Michelangelo. Want Michelangelo was in staat los van de regels te ontwerpen door het oordeel van zijn oog, het oog staat boven de regel.

G.

BRONNEN (boeken en websites)

- Vasari, G. (1998) vertaald door Kee, A. De levens van de grootste schilders, beeldhouwers en achritecten, (3e druk), Amsterdam, uitgeverij contact.- Vasari, G. (1963) The lives of the painters, sculptors and architects in four volumes, volume four, every man’s library, dutton New York- Zuffi, S. (2010) De kunst van het kijken, Italiaanse renaissance schilderkunst, Ludion

- http://www.dbnl.org/tekst/kemp036kuns01_01/kemp036kuns01_01_0018.php- http://www.isgeschiedenis.nl/jarig/juli-jarig/30-juli-jarig-giorgio-vasari/- http://www.florenceinferno.com/giorgio-vasari/