GEZONDHEIDSZORG · geldt voor de planning, medische technologie, finance etc. etc. In deze editie...

GEZONDHEIDSZORG

facil it ies, (medische) technologie en wetenschap in de zorgwww.fmtgezondheidszorg.nl

medical device regulation stelt stengere eisen aan medische hulpmiddelen

ziekenhuisapotheek rijnstate voorbereid op de toekomst

adriaan Blankenstein, voorzitter raad van Bestuur VzVz:´we praten vaker over dan met de patiënt´

Een geslaagde open-hart-operatie

Nieuwbouw en renovatie Ikazia Ziekenhuis:

‘Elke week eerder opleveren is meegenomen’

2019 |2

de Klinkenberg: “het gebouw past als een handschoen om het zorgconcept”

OK-complex met toekomst-perspectiefVan één operatiekamer tot een compleet nieuw ziekenhuis, Jan Snel Medical Buildings realiseert het. Recent bouwden wij in zeven maanden tijd drie nieuwe operatiekamers bij het WKZ in opdracht van het UMCU.

Deze nieuwbouw is toekomstbestendig, want ons bouwsysteem is flexibel uitbreidbaar of in te krimpen bij nieuwe inzichten van het ziekenhuis. Het OK-complex is hypermodern en voldoet aan de laatste specifcaties.

Mocht u het wensen dan verzorgen wij voor u het gehele bouwtraject, van eerste ontwerp tot complete operationele oplevering. Ook financieel zijn wij flexibel, u kunt kiezen of u koopt, huurt of least. Interesse? Bel onze specialist Jorrit Janmaat op telefoonnummer 0348 - 47 90 90. Volg ons ook op LinkedIn via Jan Snel Medical Buildings.

www.jansnel.com

19452 Adv. FMT-Jan Snel- OK-225x285mm.indd 1 14-9-2018 11:12:52

FMT GEZONDHEIDSZORG4 FMT GEZONDHEIDSZORG4

IN dEZE uItgavE

6renovatie ok-complex Flevoziekenhuis almere 14 ziekenhuisapotheek

rijnsate voorbereid op de toekomst

huisvesting

14 Ziekenhuisapotheek Rijnstate voorbe-reid op de toekomst.

18 Slingeland Ziekenhuis: Hoe bouw je een ziekenhuis van de toekomst voor een onvoorspelbare toekomst?

22 Jarno Nillesen, architect De Klinken-berg: “Het gebouw past als een hand-schoen om het zorgconcept.”

31 BAM ontwikkelt en bouwt duurzame polikliniek voor SEIN in Heemstede.

technologie

36 Nieuwe hygiëneoplossing om de pati-entveiligheid in endoscopie te verbete-ren.

veiligheid

20 Veilig vluchten in de zorg.

26 Medical Device Regulation stelt stren-gere eisen aan medische hulpmidde-len.

28 Nieuwe CSA richtlijn voor ontwerp, bouw en opstart.

6 Renovatie OK-complex Flevozie-kenhuis Almere: Een geslaagde open-hart-operatie.

8 OK Consultancy Nederland: “Ope-reren in het hart van het zieken-huis is ons vak, we doen niet anders.”

9 Nieuwbouw en renovatie Ikazia Ziekenhuis: ‘Elke week eerder opleveren is meegenomen.’

12 Primeur Rijnstate: Opragon in zestien OK’s én opdekgebied.

16 ClimaTech: cleanroom van idee tot einde life cycle.

17 Altavilla: ‘Samenwerking ge-vraagd en gekregen.’

huisvesting

ict

32 Adriaan Blankenstein, voorzitter Raad van Bestuur VZVZ: ´We praten vaker over dan met de patiënt.’

“ConneCted”

Connected is een steeds vaker voorkomende term in de zorg. Onlangs bezocht ik in Berlijn de beurs DMEA (voorheen ConHIT). Net als bij Zorg & ICT, de Nederlandse beurs met lezingenprogramma die een paar weken eerder plaatsvond, raakte ik er (opnieuw) van doordrongen dat in de zorg alles steeds vaker met alles te maken heeft en dat ICT er aan moet bijdragen dat de communicatie tus-sen veel van de processen soepel verloopt. Dat geldt voor de planning, medische technologie, finance etc. etc. In deze editie van FMT Gezond-heidszorg leest u o.a. een interview met Adriaan Blankenstein, bestuursvoorzitter van de VZVZ (platform voor zorgcommunicatie), waarin het belang van ICT en het betrekken van de patiënt bij de ontwikkelingen, wordt onderstreept.

Mooi vind ik het dat je ook steeds meer ervaart dat in de bouwprocessen de diverse disciplines en betrokken medewerkers connected zijn. In een artikel van OKCN leest u in deze editie hoe medewerkers intensief worden betrokken bij de realisering van een OK, hetgeen leidt tot een enorme betrokkenheid en draagvlak binnen de organisatie. Uiteindelijk zie je deze verbondenheid terug in het eindresultaat.

In deze editie leest u over veel projecten, pro-ducten en diensten waarin samenwerking tot een verbondenheid leidt. Het is duidelijk dat goede prestaties en resultaten niet alleen om technolo-gie vraagt die connected moet zijn, maar dat dit zeker ook voor de betrokken mensen geldt.

Cor van LitsenburgHoofdredacteur

editorial

FMT GEZONDHEIDSZORG 5

TDVTDV

onze partners

22de klinkenberg: ‘het gebouw past als een handschoen om het zorgconcept’

diversen

30 Robotica-ingenieur Maja Rudinac-Voorneveld Ingenieur van het jaar 2019.

34 Actueel: korte nieuwsberichten.

37 NVTG-voorjaarscongres 2019: kennis-verbinding voor route naar energietran-sitie van zorgvastgoed.

39 Bedrijvenindex.

42 Colofon, advertentie-index.

huisvesting

FMT GEZONDHEIDSZORG6

Bijzonder aan het nieuwe OK complex is dat het

letterlijk in het hart van het ziekenhuis gereali-

seerd is. Eén van de patio’s, gelegen aan het

‘oude’ OK-complex, is vrijwel geheel bebouwd

om ruimte te kunnen bieden aan het nieuwe

programma. Op de begane grond bevindt zich

de nieuwe MRI, op de eerste verdieping de vier

nieuwe OK’s en daarboven de benodigde tech-

niekruimte. De essentie van de opgave lag in het

zo naadloos mogelijk aansluiten op het bestaan-

de gebouw, zodat er één OK-complex zou ont-

staan dat zowel voor patiënt als arts overzichte-

lijk en helder in oriëntatie is.

HigH turnover oK’sOok in het bestaande OK-complex zijn enkele

ingrepen gedaan. Zo zijn een tweetal OK’s omge-

bouwd tot high turnover OK’s die tevens een

eigen ontvangst- en voorbereidingsruimte heb-

ben. Zo kunnen snelle en planbare ingrepen in

de toekomst beter en efficiënter door het zieken-

huis verricht worden.

Na de oplevering van de door Wiegerinck ontworpen nieuwbouw in 2010 heeft

het Flevoziekenhuis zich gestaag ontwikkeld tot een kwalitatief hoogwaar-

dig en zeer patiëntgericht ziekenhuis in het hart van almere. de ambitie reikt

echter verder en om ook in de toekomst state-of-the-art zorg te kunnen

verlenen is eind 2016 besloten het OK-complex te vernieuwen en tevens

een extra MRI-ruimte te realiseren. Het Flevoziekenhuis heeft Wiegerinck

gevraagd het complete ontwerp te verzorgen voor deze uitbreiding, waarbij

Wiegerinck voor de installatietechnische en constructieve advieswerkzaam-

heden RoyalHaskoningdHv en deerns heeft ingeschakeld. OKCN heeft samen

met het ziekenhuis de werkprocessen in beeld gebracht en daarmee een basis

gevormd voor de functionele opzet van het OK-complex.

EEN gEslaagdE OpEN-HaRT-OpERaTIE

Tekst: Wiegerinck en Wilma Schreiber

Fotografie: Hanne van der Woude

Renovatie OK-complex Flevoziekenhuis Almere


high turnover OK’s in bestaande OK omgeving,

nieuw MRI centrum met wachtruimten

Oppervlakte: 3.135 m² BVO (renovatie: 960 m²

BVO; nieuwbouw: 2.175 m² BVO)

Periode: 2016 – 2019

Status: Nieuwbouw gerealiseerd, renovatie in

uitvoering

Opdrachtgever: Stichting Flevoziekenhuis

Medewerkers Wiegerinck: Koen Arts, Inge

Geurts, Hans Beekhoven, Dennis Rooijen, Linda

Cappetijn

In samenwerking met RHDHV, Deerns, OKCN

en Peutz

Daarnaast is een aantal ruimten in het bestaande

gebouw omgebouwd om plaats te bieden aan

een grote nieuwe steriele berging waarin volgens

het IKEA-principe de gehele voorraad voor het

OK-complex opgeslagen kan worden. Door de

directe koppeling met de CSA is er tevens een

efficiënt werkproces voor de medewerker ont-

staan. Ook bevinden zich in dit deel van het

gebouw de kleedruimten en werkruimten ten

behoeve van het personeel.

Met deze ingrepen is letterlijk en figuurlijk het

hart van het Flevoziekenhuis weer klaar om in te

spelen op de veranderende zorgvraag nu en in de

toekomst. Almere kan met recht trots zijn op

haar ziekenhuis!

FeitenLocatie: Almere

Programma: Vier nieuwe Ok’s met techniek-

ruimte, steriele berging, milieuplein, kleedruim-

ten, ontvangst en holding c.q. verkoever, twee

opragon lucHtbeHandelingDe vier nieuwe operatiekamers zijn uitgerust

met het Opragon luchtbehandelingssysteem.

Door dit unieke systeem is het schone gebied om

de OK-tafel groter en flexibeler in te richten.

Bovendien is Opragon stil in gebruik en creëert

het betere klimatologische werkomstandigheden

voor de OK-medewerkers. <

oKCn begeleidt ontwerpen realisatiefaseRuim twee jaar geleden vroeg het Fle-voziekenhuis OKCN om mee te kijken met de bouwen renovatieplannen. “We hebben alle ruimtelijke en functionele eisen en werkprocessen in een stroom-diagram verwerkt en dat op de bestaan-de bouwtekening gelegd. Daar rolde vervolgens het idee uit om de patio in de binnentuin te bebouwen”, verklaart Janet Vissinga, managing director van OKCN, dat ook de bouwfasering begeleidt zodat de werkprocessen tijdens de bouw veilig doorgang kunnen vinden. “Nu zijn we bezig met de integratie van multimedia op alle operatiekamers, ook weer tijdens een volgende bouwfase. Het is bijzonder dat je in een lopend OK-bedrijf zo kunt verbouwen. Dat kan alleen als je, zoals hier, een geheel op elkaar afgestemd bouwteam hebt, dat efficiënt communi-ceert met de gebruikers.”

stellen we vast dat de afdeling (ook bij groei) kan blijven functioneren zoals

deze oorspronkelijk bedacht is”.

complementaire Kennis“We merken dat zowel de architect- als installatieadviseur een beter ont-

werp kunnen maken met de input die we leveren, de samenwerking met

deze partijen is in alle projecten waar wij betrokken zijn succesvol gebleken.

Het is prettig dat een ontwerp direct aansluit bij de wensen van de gebrui-

kers, ze willen zichzelf herkennen in het ontwerp. Tegelijk is het ook de

missie van het ontwerpteam om zo efficiënt mogelijk om te gaan met de

beschikbare vierkante meters en dan moeten er wel eens dillema’s opgelost

worden. OKCN vormt dan de brug van de gebruiker naar de ontwerpende-

en realiserende partijen en bereidt samen met hen een oplossingsrichting

voor waarbij het primaire werkproces wederom centraal staat. Uiteindelijk

willen we allemaal lachend en tevreden over een ontwerp gebogen staan

wat realistisch en maakbaar is toch?” Bevlogen en met passie voor het vak

laat Vissinga zien dat OKCN streeft naar een “cirkel die rond is”. <

moment ‘min één’“Het moment waarop het idee voor een (ver)bouwplan ontstaat en er nog

geen ontwerp is, dat is het moment waarop de kerncompetenties van

OKCN het best tot z’n recht komen. Tot een jaar of 10 geleden, werd 90%

van de ziekenhuizen “top down” ontworpen. Benchmark gegevens werden

in een model gegoten en op basis van grof geraamde vierkante meters

werd er een ontwerp gemaakt. Regelmatig heeft dit geleid tot een afdeling

waarin processen versnipperd zijn geraakt en de hygiënische zonering niet

meer gegarandeerd kon worden. De afdeling raakt dan z’n flexibiliteit naar

de toekomst kwijt en uiteindelijk ontstaat er een onwerkbare situatie.

Ondenkbaar op de duurste vierkante meters van het ziekenhuis toch?”

bottom up“De afgelopen 15 jaar hebben we bij OKCN een methode ontwikkeld

waarmee we gedetailleerd werkprocessen in beeld brengen”, vertelt Vissin-

ga. De medewerkers worden intensief betrokken en daarmee automatisch

onderdeel van het totale plan van aanpak gemaakt. Dit proces leidt tot

enorme betrokkenheid en draagvlak binnen de gehele organisatie. De

geïnventariseerde informatie wordt hierna door OKCN vertaald in ruimte-

behoefte en functionaliteit. Vervolgens schrijven we een programma van

eisen waarin we ontwerpuitgangspunten benoemen voor een architect en/

of installatieadviseur. Hierbij bewaken we de primaire uitgangspunten en

huisvesting


“OpEREREN IN HEt HaRt vaN HEt ZIEKENHuIs Is ONs vaK, WE dOEN NIEt aNdERs”

vaste werkplekken hebben de adviseurs van OKCN

(OK Consultancy Nederland) niet. “Ja, onze auto’s

misschien” vertelt Janet vissinga, Managing director bij

OKCN. de adviseurs van OKCN begeleiden dagelijks zieken-

huizen bij (ver)bouw plannen van high care afdelingen.

Wij zijn een betrouwbare, resultaatgerichte en professionele partner. Plannen? Neem contact op voor een vrijblijvend oriënterend gesprek.

PROFESSIONALS FOR PROFESSIONALS

Postbus 60030 | 9703 BA Groningen

Postbus 2101 | 5202 CC ‘s-Hertogenbosch

+31 (0) 73 62 34 381 | WWW.OKCN.NL | [email protected]

Het ontwerp en de inrichting van een operatieafdeling

is een ingewikkelde aangelegenheid.

De eisen vanuit de diverse specialismen, diverse

logistieke processen en snelle technologische

veranderingen vragen om coördinatie door een

ervaren adviseur.


huisvesting

noodzakelijk voor de aanleg van een goede fun-

dering. En omdat alle kelders in het ziekenhuis

met elkaar verbonden zijn, was de waterlast een

risico voor voedingslijnen en installaties in de

rest van het ziekenhuis”, vertelt De Vroed. Daar-

naast moest ook een retourveld aangelegd wor-

den om het opgepompte grondwater weer in de

grond te brengen. “We hebben twintig retour-

bronnen aangelegd in een park op 500 meter

afstand van het ziekenhuis. Dat was best een

tegenvaller en leidde tot veel regelwerk. Uitein-

delijk liep de bouw daardoor zeven maanden

vertraging op.”

slimme FaseringSinds de eerste paal mei vorig jaar geslagen werd,

kon begonnen worden met het stapelen van de

prefab verdiepingsvloeren en gevels. Elke twee

weken kwam er een verdieping bij en januari dit

jaar werd het hoogste punt van de nieuwbouw

gevierd. “De aannemer en installateur waren

direct na de bouwvak al begonnen met de af-

bouw. Hiervoor werd een waterdichte laag op de

vierde verdieping aangebracht. Daardoor kun-

nen ze nu op de begane grond de plafonds al

bijna dichtleggen”, verklaart De Vroed. “Die

slimme fasering is bedacht om de vertraging zo

veel mogelijk in te lopen. Dat lukt niet helemaal,

maar elke week eerder opleveren is meegeno-

men.”

Inmiddels zijn de twee luchtbehandelingskasten

ingehesen op de zevende en bovenste verdieping,

waar de technische ruimte is voorzien. Nadat het

dak weer dicht was, konden de installateurs aan

de slag met het leidingwerk en het aan elkaar

knopen van de installaties. “Per verdieping wer-

ken we steeds met een cyclus van drie weken aan

wanden en installaties. Zo loop je elkaar niet in

de weg en het is ook gunstig voor de personele

bezetting.”

De locatie op zich vormt al een uitda-

ging: een heel klein grondgebied met

een nog kleiner bouwgebied, zo klein

dat de bouwketen moeten uitwijken naar een

naastgelegen parkeerterrein. Vanwege de talrijke

scholen in het gebied – dagelijks komen er zo’n

2.000 leerlingen langs het ziekenhuis – kon

verder de torenkraan aan de rand van de straat

alleen in schoolvakanties worden opgebouwd en

afgebroken.

Oorspronkelijk zou de sloop in oktober 2017

van start gaan, maar de aannemer slaagde er niet

in het grondwaterpeil naar beneden te krijgen.

“Dus volgde een heel traject met het waterschap

en hebben we uiteindelijk spanningsbemaling

moeten aanbrengen. Een droge bouwput is

uitbreiding van het kerngebied,

ruimtegebrek en verouderde poli-

klinieken waren aanleiding voor

de nieuwbouw en renovatie van het

Ikazia Ziekenhuis in Rotterdam. Een

flinke uitdaging: op de plek van de

polikliniek (twee bouwlagen) moest

een gebouw van zeven verdiepingen

komen, terwijl het ziekenhuis in

bedrijf bleef. Matthijs de vroed,

hoofd Bouwzaken en projecten bij

het Ikazia, vertelt over de gewone en

bijzondere hobbels in het traject.

de werkzaamheden vinden plaats op een heel klein grondgebied met een nog kleiner bouwgebied. Foto: louis meulstee photography.

Door: Wilma Schreiber

NIEuwbOuw EN RENOvaTIE IkaZIa ZIEkENHuIS‘ElKE WEEK EERdER OplEvEREN Is MEEgENOMEN’

“Die slimme fasering is bedacht om de vertraging zo veel mogelijk

in te lopen”


WijzigingsverzoeKenGaandeweg de bouw kreeg De Vroed ook te

maken met een bekend fenomeen bij ziekenhui-

zen: tussen ontwerp en uitvoering zit zo veel tijd

dat het eindresultaat niet meer volledig aansluit

bij wat de gebruiker doet. “Bijvoorbeeld omdat

er intussen een efficiëntere manier bedacht is om

een patiënt door het proces te leiden. Of omdat

er een extra onderzoek is toegevoegd aan een

behandeling. Dat heeft ook invloed op de omge-

ving”, stelt hij. “Aannemers en installateurs willen

helemaal geen wijzigingen in de bouw. Als

bouwteam moet je dan per wijziging apart be-

oordelen of deze noodzakelijk is.” In dit geval

kreeg het hoofd Bouwzaken voor elke verdieping

wijzigingsverzoeken binnen. “Die zijn uiteinde-

lijk ook alle uitgevoerd. Sommige wijzigingen

kun je eenvoudigweg niet omheen, bijvoorbeeld

omdat weten regelgeving die vereisen. En uiter-

aard kun je ook niet je ogen sluiten voor een

andere meer wenselijke werkwijze, die ontstaat

tijdens de nieuwbouw kwam er elke twee weken een verdieping bij. Foto: louis meulstee photography.

de city jungle op de Kinderafdeling is bedoeld om jonge bezoekers van het ziekenhuis op hun gemak te stellen. de avontuurlijke gang moet hen uit hun kamer lokken, actief maken en zo bijdragen aan een sneller herstel. ontwerp: ©egm architecten, tekening: ©Yana vlasova


uit voortschrijdend inzicht”, aldus De Vroed.

“Elke keer hebben we beoordeeld hoe lastig een

wijziging door te voeren was, hoe verstorend die

was voor het bouwproces. Uitgangspunt was dat

we eenmaal gebouwde delen niet zouden afbre-

ken, we wilden geen kapitaal vernietigen.”

Als voorbeeld noemt De Vroed een wijziging op

de polikliniek Longgeneeskunde. Alle onderzoe-

ken waren daar gepland in mooie kamertjes.

“Toen bleek dat voor patiënten aanvullend on-

derzoek nodig was op dezelfde dag. Maar het

apparaat paste niet in het kamertje. Dan ga je

kijken wat wel kan”, zegt hij. Uiteindelijk werden

de ruimere spreek-behandelkamers van de speci-

alisten omgewisseld met de onderzoeksruimten.

“Dat lijkt een simpele aanpassing, maar dat is

het niet. Sommige ruimten zijn geclassificeerd en

daar gelden allerlei eisen voor. En de deuren

moeten breed genoeg zijn voor een onderzoeks-

bank of brancard.”

citY jungleHet totale project bestaat uit drie fasen: renova-

tie bestaande bouw, nieuwbouw en aanpassing

gebieden waar afdelingen nu naar uitgeweken

zijn. In oktober 2019 moet de nieuwbouw gereed

zijn en als alles volgens planning verloopt, zitten

juni 2020 alle afdelingen weer op de juiste plek

en wordt alle tijdelijke huisvesting gesloopt. Kers

op de taart voor de afdeling Kindergeneeskunde

en de afdeling Oncologie was de geslaagde fond-

senwerving. “Juist bij die afdelingen is een hea-

ling environment belangrijk. We hebben nu

extra geld geïnvesteerd in meer dan de standaard

afwerking, qua functie gelijk maar van een hoger

niveau.” EGM architecten ontwierp een bijzon-

dere omgeving voor de afdeling Kindergenees-

kunde, met als thema city jungle. “Je ziet diverse

bekende plekken uit Rotterdam voorbijkomen,

gecombineerd met allerlei dieren. Door de unie-

ke vloerprint is elke vierkante meter anders en

ook de wanden zijn custom-made, geschikt voor

alle leeftijden.”

Had De Vroed met de kennis van nu zaken an-

ders aangepakt? “Misschien hadden we achteraf

gezien het grondwater nog beter kunnen laten

onderzoeken. Aan de andere kant: het ging om

een plek waarschijnlijk acht tot negen meter

onder een van de gebouwdelen. Je kunt dus niet

zien waar het water vandaan komt, je ziet alleen

maar dat het blijft komen. Zo’n risico is niet af te

dekken, dat is pech. Heel vervelend, want het

kost tijd en geld”, zegt hij. Ook wijzigingen zijn

inherent aan de bouw van een nieuw ziekenhuis,

waar veel tijd mee gemoeid is. “Specifieke afde-

lingen zijn nu eenmaal moeilijk te standaardise-

ren. En je wilt ook niet te ruim bouwen, elke

vierkante meter kost geld.” <

matthijs de vroed, hoofd bouwzaken en projecten bij het ikazia ziekenhuis. Foto: louis meulstee photography.

we hebben nu extra geld geïnvesteerd in meer dan de standaard afwerking, qua functie gelijk maar van een hoger niveau

huisvesting


De nieuwbouw van het OK-complex is

onderdeel van een veelomvattend

nieuwbouw- en renovatieprogramma

dat momenteel bij Rijnstate plaatsvindt. Het

bestaande 25 jaar oude complex was toe aan een

nieuw ontwerp, om het te laten aansluiten bij de

huidige apparatuur en werkwijze. “Daarnaast

wilden we ook de patient journey optimaliseren.

Daartoe hebben we de snijdende dagbehande-

ling geïntegreerd in het OK-proces door een

Operatieve Opname Afdeling (OOA) toe te

voegen”, vertelt Willem Jan Hanegraaf, program-

madirecteur Bouw bij Rijnstate. “Door het pro-

ces opnieuw in te richten, houden we continu de

regie over de patiënt in het OK-complex. En

door delen van het OK-proces van elders in de

organisatie naar het OK-complex te halen, hoeft

het personeel minder heen en weer te lopen. Dat

vermindert de kans op fouten.”

De grotere rol van ICT en medische technologie

is eveneens zichtbaar in de nieuwbouw. Zo zijn

twee OK’s uitgerust met robots en één met laser,

extra voorzieningen boven op de standaard

inrichting van alle OK’s die voor alle ingrepen

inzetbaar zijn. “We kunnen de robots er ook

uithalen om er weer gewone snijdende OK’s van

te maken”, aldus projectleider Jean Nijssen. De

uitbreiding van OK’s is ingegeven door de groei

binnen het verzorgingsgebied plus de bovenregi-

onale functie van Rijnstate. “Wij verzorgen lang-

durige, complexe ingrepen op het vlak van onder

andere oncologie, vaatchirurgie, orthopedie en

urologie. Daarnaast hebben we als ziekenhuis

een 24-uurs beschikbaarheidsfunctie en funge-

ren we bovendien als opleidingsziekenhuis in

robotchirurgie”, verklaart Hanegraaf.

Hoogste prestatieniveau Qua luchtbehandeling heeft Rijnstate een pri-

meur: alle nieuwe OK’s worden uitgerust met

het Opragon-systeem. “We moesten in de be-

Een innovatief ziekenhuis zijn, dat

is de ambitie van Rijnstate. En deze

komt ook tot uiting in de huidige

nieuwbouw van het OK-complex.

Zes van de in totaal zestien nieuwe

OK’s zijn inmiddels in bedrijf. En ze

zijn voorzien van de laatste in-

novatieve technologieën als het

gaat om luchtbehandeling, beeld-

routering maar ook de OK-werken

patiëntprocessen. “door het proces

opnieuw in te richten, houden we

continu de regie over de patiënt.”


OpRagON IN ZEstIEN OK’s éN OpDEkGEbIED

de nieuwe oK’s zijn voorzien van de laatste technologie.

Primeur Rijnstate:


druk vanuit het gebouwbeheersysteem en facili-

taire informatie over het al dan niet schoon zijn

van de OK. Ook informatie uit het kwaliteitssys-

teem, zoals de time-out procedure, verschijnt

met een druk op de knop in beeld”, zegt Nijssen.

Groen betekent veilig, oranje wil zeggen dat

bepaalde parameters aandacht behoeven en rood

betekent stoppen met opereren. “Uiteraard ligt

die beslissing te allen tijde bij het OK-team. En

ook hier zijn in de toekomst nieuwe functionali-

teiten, zoals augmented reality, toe te voegen”,

stelt Hanegraaf.

positieve reactiesHet personeel reageert positief op de grotere

OK’s. “Uiteraard zijn de afstanden en de nieuwe

systemen nog wennen, maar ze zien ook de

toegevoegde waarde. En alle teams zijn in een

vroeg stadium langs geweest in een mock-up, dat

heeft enorm geholpen bij het ontwerp”, vertelt

Nijssen. “Hierdoor konden we bijvoorbeeld

bijtijds vier van de zes pendelposities aanpassen.

Dat doe je liever niet meer als de luchtbehande-

lingskanalen al aangebracht zijn.” Patiënten

profiteren vooral van de nieuwe logistieke opzet

en samenvoeging van functies. “De tocht van

OOA tot aan de PACU wordt een stuk plezieriger

dankzij meer daglicht, bredere gangen en vaste

ruimtes voor apparatuur”, verklaart Hanegraaf.

Komend jaar volgen de overige OK’s in bestaand

gebied, waarbij de verwevenheid van bouw en

operatie zal toenemen. “Doel is het bestaande

proces te laten doorlopen en tegelijkertijd het

bouwproces niet te vertragen. Alles veilig laten

doordraaien, dat kritische proces heeft alle aan-

dacht.” <

systeem biedt ook grote voordelen voor het

personeel, aldus Hanegraaf. “Het OK-team heeft

een veel grotere bewegingsvrijheid, met een

schoon gebied van circa 6,5 bij 6,5 meter. En

dankzij de compactheid van het systeem, zijn

alle OK’s nu op prestatieniveau 1. Dat was met

het klassieke UDF-systeem niet mogelijk. En

doordat er minder lucht nodig is, zijn de exploi-

tatiekosten ook lager.”

inFormatie in beeldEen tweede innovatie betreft de beeldroutering.

Nu chirurgen gebruikmaken van steeds meer

verschillende beelden – röntgen, live scopieën,

navigatiesystemen, echo, etc. – groeit de behoefte

deze op elk moment bij de hand te hebben in de

OK. “Daarom hebben de OK’s twee beeldscher-

men, waar al die beelden in gekoppeld kunnen

worden. Zo kan het OK-personeel snel schakelen

tussen de beelden die ze willen zien”, vertelt

Nijssen. “Ook worden de beelden die gegene-

reerd worden op de OK enige tijd opgeslagen en

is het mogelijk om een deel ervan indien gewenst

toe te voegen aan het EPD.” Verder is het met het

nieuwe systeem ook mogelijk om live mee te

kijken van buiten de OK, bijvoorbeeld indien

een second opinion nodig is of voor onderwijs-

doelstellingen. “De hardware is erop voorbereid

om in de toekomst steeds nieuwe softwarematige

toevoegingen te kunnen doen”, aldus Hanegraaf.

Om het OK-proces te optimaliseren, is verder

elke OK uitgerust met een 65 inch New Compli-

ance-scherm. Hierop staan alle voor de OK

relevante data bijeen. “Denk aan patiëntinforma-

tie uit het EPD, gegevens rond klimaat en lucht-

staande omgeving bouwen, met minder ruimte

boven de plafonds. Om alle OK’s op het hoogste

prestatieniveau te krijgen, moesten we dus iets

slims bedenken. Dat werd Opragon”, aldus Nijs-

sen. De keus viel op dit systeem, omdat het met

minder grote hoeveelheden lucht toch een uit-

zonderlijk schone OK oplevert, zoals bleek tij-

dens de validatietesten en metingen. “Als we

verontreinigde deeltjes inbliezen, bleken die

sneller te worden afgevoerd dan de norm en ook

sneller dan we verwacht hadden. Dat terwijl het

Opragon-systeem maar 70 procent van de lucht

gebruikt dan vergelijkbare moderne luchtbehan-

delingssystemen.”

Een andere bijzonderheid is dat ook het opdek-

gebied is voorzien van Opragon. In Rijnstate

betreft dit een hele opdekgang met opdekzones

in plaats van een opdekkamer per OK. “Er is nu

sprake van één open, volledig steriel gebied,

waarbij de opdekruimten worden gescheiden

door kasten, die ’s ochtends gevuld worden voor

de dag en via de opdektafel de OK worden inge-

reden”, zegt Nijssen. Opragon in het hele opdek-

gebied was zelfs nieuw voor de Zweedse fabri-

kant zelf. “We hebben in de fabriek aldaar een

werkende mock-up getest en gevalideerd. En het

werkt hier in Arnhem nog beter dan in de fa-

brieksopstelling”, aldus Nijssen. Het nieuwe

ook op de gangen wordt de informatie van het new compliance-scherm getoond.

dankzij het opragon-systeem is de hele opdek-gang schoon gebied.

Willem jan Hanegraaf (links) en jean nijssen.

huisvesting


afgerond; eind april lag er een definitief ontwerp,

in oktober gevolgd door een uitvoeringsgereed

ontwerp.

alliantievormMomenteel wordt de eerste fase afgerond. De

nieuwe cleanrooms komen op de plaats van een

vrijgekomen productiedeel binnen de huidige

apotheek, dat twee maanden geleden gesloopt

werd. Voor het project werkt Rijnstate in allian-

tievorm samen met ClimaTech (cleanrooms),

Hoppenbrouwers (installatietechniek), Gorte-

maker Algra Feenstra (architect) en Altavilla

(bouwmanagement). “Tijdens de tender hebben

we een plan uitgevraagd waarbij de productie

kon doordraaien”, vertelt projectleider Ilse Brou-

wers, die zich met name richt op de gebruikers

van de nieuwe apotheek. “Inmiddels staan alle

wanden, plafonds en vloeren. We zijn nu bezig

met de afwerking. Daarbij werken we samen met

partners en leveranciers in een treintje achter

elkaar aan.”

In de bestaande situatie bevonden de 25 jaar

oude cleanrooms zich aan de gevel. “Nu hebben

Ruim twee jaar geleden ontwikkelde

Rijnstate al een visie op hoe de apotheek

van de toekomst eruit zou moeten zien.

Dit resulteerde in een aantal scenario’s, zowel

binnen als buiten de organisatie: onderbrengen

bij een van de andere vestigingen van Rijnstate

dan wel een samenwerking aangaan met andere

ziekenhuizen. “Oncologie is een belangrijke

pijler binnen Rijnstate. Onder andere vanwege

de kortdurende houdbaarheid van voor toedie-

ning gereed gemaakte chemo- en immunothera-

pie is besloten dat de ziekenhuisapotheek in

Arnhem gevestigd moet blijven. De behandeling

van patiënten vindt veelal hier plaats”, verklaart

Willem Jan Hanegraaf, programmadirecteur

Bouw bij Rijnstate.

Na een aantal visitaties en audits was bovendien

besloten om in 2019 naar een nieuw cleanroom-

complex te verhuizen. “Daar is het huidige pro-

ject uit ontstaan, op de locatie van de bestaande

ziekenhuisapotheek. In de nieuwe situatie zijn

we ook voorbereid op eventuele verdere uitbrei-

ding en strengere weten regelgeving”, zegt

Hanegraaf. De tender werd begin vorig jaar

Half maart werd de eerste fase van

de nieuwbouw van ziekenhuisapo-

theek Rijnstate opgeleverd. vier

nieuwe cleanrooms worden gereali-

seerd, terwijl ondertussen het werk

‘gewoon’ doorgaat in de bestaande

cleanrooms. van ontwerp tot uit-

voering zijn gebruikers nauw bij het

project betrokken. “Om hun een goed

beeld te geven, hebben we hen elke

drie weken met een 3d-bril virtueel

door de nieuwe ruimten laten lopen.”

ZIEKENHuIsapOtHEEK RIJNstatE vOORbEREID Op DE TOEkOMST


(v.l.n.r.) ilse brouwers, martine oudenbroek en Willem jan Hanegraaf, met links van hen plattegrond en visuals van de nieuwe ziekenhuisapotheek.


plaatst. Oudenbroek: “De cleanrooms bestaan

uit kant-en-klare stalen wanden die op vloerslof-

fen geplaatst worden, waar ze overheen schuiven.

Dit zorgt voor een schoon en snel bouwproces.”

In dit project, maar ook in andere projecten,

maakt Rijnstate dankbaar gebruik van de exper-

tise van de alliantiepartijen. Oudenbroek: “Zo

hadden we bijvoorbeeld voor elke cleanroom

aparte kleedsluizen voorzien. Op advies van de

aannemer zijn die vervangen door een schone

gang. Een vereenvoudiging van het ontwerp, die

het personeel bovendien één stap scheelt in het

omkleden en ook de onderhouds- en schoon-

maakkosten verlaagt.” Ook de doorgeefwand tus-

sen werkvoorbereiding en magazijn, die voor-

zien is van kasten en koelkasten met deuren aan

beide kanten, vergemakkelijkt het proces. De

alliantie werkt samen op basis van ‘best for

project’. “We hebben bijvoorbeeld gezamenlijk

een risicopot gedefinieerd. Aan het eind van het

project vloeit het overgebleven budget terug naar

alle partijen. Dat is een stimulans om zo kosten-

efficiënt mogelijk te werken”, aldus Hanegraaf.

Oudenbroek vult aan: “En het werkt, partijen

denken echt mee.”

gedragen ontWerpDe ingebruikname van de nieuwe cleanrooms is

voorzien voor half april. Het personeel heeft dan

we gekozen voor een box-in-box opzet, met een

omloopgang rond de cleanrooms. Zo kunnen we

garanderen dat de muren van de cleanrooms

lek- en luchtdicht zijn”, verklaart Martine Ou-

denbroek, projectleider bouw. “Bovendien is er

nu sprake van een functionele scheiding tussen

cleanrooms en kantoren, waardoor het kantoor-

personeel niet langer langs de cleanrooms hoeft

te lopen. En omgekeerd kruist het transport van

producten niet langer de kantoorafdeling. De

nieuwbouw is uiteraard ingebed in de huidige

weten regelgeving, maar ook afgestemd op het

nieuwe EPD van Rijnstate en de visie op het kan-

toorconcept.”

op de scHopNaast de aanschaf van moderne LAF-kasten is

ook goed gekeken naar het proces en welk ont-

werp en welke inrichting dat het beste onder-

steunden. “Je kunt wel zeggen dat we de hele

ziekenhuisapotheek op de schop genomen heb-

ben”, stelt Brouwers. “Naast zo kort mogelijke

looproutes is ook het aantal omkleed- en over-

stapzones beperkt om het werken voor de eind-

gebruiker te vereenvoudigen. Een andere noviteit

is dat de bereider het bereidingsprotocol op een

beeldscherm te zien krijgt.” Om de LAF-kasten

makkelijk het gebouw in te kunnen brengen, is

bij de cleanrooms tijdelijk één wand niet ge-

drie weken de tijd gehad om zich in te werken.

Indien nodig kunnen in die periode de laatste

punten worden aangepast. “Vervolgens gaan we

aan de slag met het omliggende gebied: de kan-

toren en de instellingsapotheek, die nu tijdelijk

naar Velp is verplaatst. Ook het personeel zal

enkele maanden elders gehuisvest worden”,

vertelt Brouwers, die spreekt over continue

afstemming met gebruikers. “Wat zij kunnen

verwachten, maar ook wat wij van hen verwach-

ten. Sowieso zijn ze steeds meegenomen in de

bouw en de inrichting. Hiervoor hebben we

enkele keren een mock-up gemaakt. Dat leverde

een aantal verbeterpunten op, zoals het omdraai-

en van deuren en het verplaatsen van een door-

geefkast.”

Ook de entree van de ziekenhuisapotheek krijgt

een ander aanzien. De huidige baliefunctie met

bijbehorende backoffice en secretariaat komt te

vervallen. “Dat heeft alles te maken met het

intern verhuizen van het magazijn, waardoor

medicatie niet langer hier afgehaald wordt. We

hebben nu gekozen voor een nis met een dub-

bele deur. Daaromheen komen kantoor- en

multifunctionele plekken met een aantal zitjes.

Dit om te faciliteren dat artsen makkelijker met

de ziekenhuisapothekers kunnen overleggen”,

zegt Brouwers. Terugkijkend heeft de keuze voor

3D ontwerpen in BIM erg geholpen om tot een

gedragen ontwerp te komen. “We hebben de

gebruikers in verschillende gebruikersgroepen

met een 3D-bril door het ontwerp laten lopen

om hun een goed beeld te geven van wat ze

krijgen. Vervolgens zorgde de architect steeds

snel voor een aangepast ontwerp, waarmee we

weer verder konden”, vertelt Oudenbroek. “Op

deze manier gaat een ontwerp voor de gebruiker

ook echt leven.” <

gang langs de kantoren.

lab voorbereidingsruimte met zicht op de productieruimte cyto.

huisvesting


Gelijk toen de uitnodiging voor deelname aan de

tender binnenkwam, maakte ClimaTech een

voorontwerp – een aanpak die het bedrijf vol-

gens Van den Berkt de opdracht opleverde. Het

project kent twee fases: vervanging van de clean-

rooms en nieuwbouw van de kantoren. “Onder

onze leiding is de cleanroom gesloopt en de

apotheek deels naar Velp verhuisd. Eigenlijk

hebben we het hele project aangepakt, waaron-

der een stuk interieurinrichting, zoals meubilair,

LAF-kasten en doorgeefkasten. Kortom, alles om

de behoefte van de klant zo goed mogelijk in te

vullen.” Wat Van den Berkt als bijzonder heeft

ervaren, is de betrokkenheid van de medewer-

kers in het project. “Van de koffiejuffrouw tot de

mensen die de medicijnen produceren, we heb-

ben alle gebruikers gesproken over hun wensen

en deze waar mogelijk ingepast in het project.

Ook hebben we met alliantiepartner architect

Gortemaker Algra Feenstra hen met een VR-bril

door de apotheek laten lopen. Zelfs tijdens de

bouw zijn nog kleine aanpassingen doorgevoerd.”

Verder had ClimaTech steeds nauw contact met

de Technische Dienst van Rijnstate en met de

overige alliantiepartners. “In de stuurgroep werd

maandelijks de voortgang, financiën en de plan-

ning besproken. Ook hebben we lean sessies

gehouden, waarbij ook alle leveranciers aanwezig

waren. Dat heeft heel goed gewerkt, iedereen kon

zijn inbreng leveren aan de planning en we

hebben samen de datum van oplevering vastge-

steld”, aldus Van den Berkt. “Die lean sessies

hebben ertoe geleid dat we ondanks wat tegen-

slagen met leveringen de planning toch gehaald

hebben. Het is echt een gezamenlijk project,

waarbij we achteraf allemaal blij zijn. Dat is wel

eens anders.” Half april vond de inhuizing van de

apotheek plaats. ClimaTech is al weer bezig met

het vervolg: de nieuwbouw van de kantoren.

“Een mooie nieuwe uitdaging qua logistiek en

bouwstromen.” <

als alliantiepartner verzorgde

Climatech in Nijkerk het ontwerp

en realisatie van de nieuwe clean-

rooms in de apotheek in Rijnstate

en nam tevens het projectmanage-

ment op zich. “We hebben het hele

project aangepakt, waaronder een

stuk interieurinrichting. alles om

de behoefte van de klant zo goed

mogelijk in te vullen.”


ClIMatECH: clEaNROOM vaN IDEE TOT EINDE lIFE cyclE

Het bouwen van een cleanroom start

voor ClimaTech, dat al sinds 1990

actief is als specialist op dit vlak, bij de

vraag van de klant. “Het liefst beginnen we met

een lege ruimte, waarbij de klant nog niet weet

wat hij nodig heeft. Zo kunnen we aan de voor-

kant meedenken over het ontwerp. Dit resulteert

in een voorstel, waarbij het productieproces van

de klant dient als leidraad”, verklaart directeur

Alex van den Berkt. ClimaTech maakte het ont-

werp en verzorgde vervolgens met vaste partners

ook de bouw van de vier cleanrooms voor de

apotheek van Rijnstate. “Zelf doen we het pro-

jectmanagement en dragen we zorg voor alle

documentatie conform de GMP-wetgeving, de

kwalificatie en de validatie. We leveren de clean-

rooms gebruiksklaar op, de gebruiker kan er

gelijk in.”

doorkijkje door de nieuwe cleanrooms in de apotheek van rijnstate.


huisvesting

goed opdracHtgeverscHapVoor dit project moest op de bestaande locatie

een ziekenhuisapotheek met meerdere clean-

rooms worden ontworpen en gerealiseerd. Rijn-

state koos ervoor om in meerdere dialoogsessies

het beste team uit de markt te laten aansluiten.

Elkaar leren kennen en niet een keuze maken op

basis van louter papier en cijfers. “De vraag om

een alliantiemanager getuigt van goed opdracht-

geverschap. Zelf het goede voorbeeld geven

omtrent openheid in informatie en communica-

tie werd beantwoord door het team. In sneltrein-

vaart is na de gunning een 95% ontwerp ge-

maakt. Een intensief en lean traject met de

gebruikers.”

volledige openHeidHet ontwerp voor de nieuwe ziekenhuisapotheek

kende initieel een fasering in vier stappen. Be-

drijfscontinuïteit stond daarbij altijd voorop, een

hele puzzel gezien de vervanging van alle instal-

laties en de bijbehorende afkoppelmomenten.

“Tijdens de uitvoering van de eerste bouwfase

hebben we intensief met gebruikers en uitvoe-

renden gesproken over de vervolgfasen. Doordat

iedereen er heel transparant in zat en inzicht

kreeg en gaf in elkaars discipline, ontstond een

gezamenlijk nieuw plan”, aldus Simons. “In

plaats van drie kleinere vervolgfasen met overlast

voor gebruikers en bouwers en veel kosten aan

tijdelijke maatregelen, kozen we voor één grote

vervolgfase. Hiervoor werd een leegstaande

verdieping in de naastgelegen zusterflat zonder

veel aanpassingen ingezet als kantoor en werk-

ruimte. Daarmee zijn veel verhuisbewegingen in

kleinere fasen bespaard gebleven en wordt het

gehele project twee maanden eerder opgeleverd.

Voor Altavilla een zeldzaam voorbeeldproject

qua samenwerking met alle partijen.” <

altavilla, consultant in bouwma-

nagement en brandveiligheid, werd

door de bouwcombinatie Climatech-

Hoppenbrouwers gevraagd om de rol

van alliantiemanager te verzorgen

voor de nieuwbouw van de zieken-

huisapotheek in Rijnstate.

Kerntaken: het bevorderen en

bewaken van de samenwerking en

transparantie in het project.


‘saMENWERKINg gEvRaagd EN GEkREGEN’

Sinds de start van Altavilla in 2006 hebben

de bouwmanagers en brandveiligheidsad-

viseurs van dit bureau vele projecten

gerealiseerd in de zorg, voor bedrijven en over-

heden. De bouwmanagers zijn daarbij vaak

betrokken vanuit de opdrachtgever om de regis-

seursrol te vervullen in het ontwerpen/of reali-

satieproces. “Voor een vijftiental ziekenhuizen is

Altavilla inmiddels een vaste relatie. Eind 2017

kwam Rijnstate voorbij, toen de aannemerscom-

binatie van ClimaTech en Hoppenbrouwers op

zoek was naar een alliantiemanager om tezamen

in te schrijven voor de vernieuwbouw van de zie-

kenhuisapotheek”, vertelt Roland Simons, senior

projectmanager en mede-eigenaar van Altavilla.

“Toen de vraag binnenkwam, heb ik geen mo-

ment getwijfeld en meteen zelf deze rol opge-

pakt.”

T (088) 23 23 500www.altavilla.nl

“De vraag om een alliantiemanager getuigt van

goed opdrachtgeverschap”

huisvesting


Renovatie viel uiteindelijk af. “We hebben een

relatief kleine locatie en dat zou betekenen dat

we de renovatie moesten opknippen en er acht

jaar over zouden doen. Bovendien zou het veel

overlast voor onze patiënten geven”, licht Groe-

nendijk toe. “Nieuwbouw is spannend, want dan

ben je afhankelijk van onder meer nieuwe loca-

tie, de grondverwerving en vergunningen, maar

in samenspraak met banken en verzekeraars en

de Raad van Toezicht hebben we de knoop door-

gehakt.” Begin 2024 opent het nieuwe Slingeland

naar verwachting zijn deuren. Het ziekenhuis

valt onder Santiz, een fusieorganisatie van Slin-

geland en Streekziekenhuis Koningin Beatrix in

Winterswijk. De twee locaties blijven volwaar-

dige ziekenhuizen in hun verzorgingsgebied, in

het geval van Slingeland is dat de West-Achter-

hoek en deels daarbuiten.

gen afwijken nemen ze contact op met het zie-

kenhuis. Deze zorg op afstand betekent dat

patiënten minder vaak voor controle naar het

ziekenhuis hoeven.” Herman Dik vult aan: “Phi-

lips focust zich volledig op dit soort zorginnova-

ties. Welke er precies in de ziekenhuiszorg te-

rechtkomen weten we niet, maar het is cruciaal

dat Slingeland zijn ICT-infrastructuur hiervoor

geschikt maakt.” Medisch-technische innovaties

zijn ook essentieel in het licht van personeelste-

korten in de zorg. Groenendijk: “In onze regio is

sprake van krimp en vergrijzing; meer zorgaan-

bod en minder personeel. Dat zullen we deels op

moeten vangen door te digitaliseren.”

renovatie vs. nieuWbouWHet huidige ziekenhuis is onvoldoende toegerust

op deze ontwikkelingen. Reden voor het zieken-

huis om renovatie en nieuwbouw te overwegen.

Hoe bouw je het ziekenhuis van de toekomst

als die toekomst onvoorspelbaar is? dat is

de vraag die menig ziekenhuis - dat nadenkt

over uitbreiding, renovatie of nieuwbouw -

bezighoudt. Zo ook het slingeland Zieken-

huis in doetinchem. Het vroeg deerns, met

al z’n ervaring in de gezondheidszorg, mee

te ontwerpen aan een nieuw, toekomstbe-

stendig ziekenhuis. “de breedte van de ken-

nis en heldere visie op de gezondheidszorg

waren voor ons doorslaggevend”, vertel-

len transitiedirecteur gerton groenendijk

en programmamanager Jorien de Nijs van

het ziekenhuis. Ze gaan in gesprek met de

projectmanager van deerns: Herman dik.

HOE BOuW JE EEN ZIEKENHuIs vaN dE tOEKOMst vOOR EEN ONvOORSpElbaRE TOEkOMST?

Door: Irma Timmerman, Deerns

Slingeland Ziekenhuis:

Het Slingeland Ziekenhuis bouwt een

nieuw toekomstbestendig ziekenhuis.

Hoe die zorg erover tien of twintig

jaar precies uitziet is moeilijk te zeggen, maar

trends geven wel richting aan. Zo is de verwach-

ting dat chronische zorg steeds meer thuis gaat

plaatsvinden door thuismonitoring. Gerton

Groenendijk: “We volgen bijvoorbeeld patiënten

met hartfalen en COPD thuis met een iPad. Zij

vullen elke dag gegevens in zoals bloeddruk,

gewicht, voeding en die data worden verwerkt

door thuiszorgorganisatie Sensire. Als de metin-


gesteld: wat is nu het hart van het ziekenhuis?

Het antwoord is: acute zorg, want chronische

zorg kun je gedeeltelijk buiten het ziekenhuis

leveren. Dit betekent dat de functies die bij acute

zorg horen zoals de SEH (Spoedeisende hulp),

OK’s, radiologie, acute opname-afdeling een

prominente plek hebben gekregen in het zieken-

huis. Daarom heen zijn de andere voorzieningen

zoals de poliklinieken en het beddenhuis ge-

plaatst.

scHaalbare, multiFunctionele ruimten Flexibiliteit is een rode draad in het nieuwe

hospitaal. Dankzij een open draagstructuur

wordt maximale indelingsvrijheid en flexibiliteit

bereikt. Alle techniek is in een aparte bouwlaag

bovenop het ziekenhuis geplaatst. Vanaf daar

wordt het gebouw voorzien van elektriciteit,

warmte en koude, verse lucht en data. De vloe-

ren van de gebouwvleugels blijven vrij van tech-

nische ruimtes. Door de ruimten bouwkundig

en installatietechnisch te standaardiseren kun-

nen ze met minimale aanpassingen geschikt

worden gemaakt voor gebruik. “Zo kunnen we

afdelingen relatief eenvoudig open afschalen of

van functionaliteit veranderen”, legt Herman Dik

uit. In nauwe samenwerking met zorgprofessio-

nals ontwierp Deerns tien standaardruimten,

zogenoemde typicals. Er zijn onder meer typicals

voor een eenpersoonskamer, een vierpersoons-

kamer met sanitair, een OK en een zelfstandige

behandelkamer. De typicals vallen uiteen in

eenvoudige ruimten zoals spreek- en onder-

zoekskamers en complexe en dure ruimten zoals

een OK. Dik: “Ze helpen ons de kosten voor een

ruimte goed te indiceren en beheersen.”

te gast in Het landscHapHet nieuwe Slingeland kenmerkt zich door zijn

organische vorm: twee boemerang-vormige

bouwdelen met een open structuur. Deze opzet,

waarbij de vleugels van de bovenste twee etages

ten opzichte van de onderste twee van richting

draaien, zorgen voor optimaal uitzicht en toetre-

ding van daglicht. “Het uitgangspunt was om het

nieuwe ziekenhuis zo optimaal mogelijk te inte-

greren in het landschap. We zijn te gast in het

landschap is onze filosofie”, aldus Groenendijk.

Beide gebouwdelen zijn verbonden door een

centrale kern. Hierin bevindt zich de centrale hal

over vier lagen, met liften en uitnodigende trap-

pen aan beide zijden. De hal biedt overzicht;

bezoekers kunnen zich er makkelijk oriënteren.

Vanuit de hal worden alle afdelingen van het

ziekenhuis ontsloten. De kelder vormt de logis-

tieke basis van het ziekenhuis en draagt zorg

voor een zeer efficiënte spreiding van personeel

en goederen.

Kleiner dan vroegerOpvallend is dat het nieuwe ziekenhuis kleiner is

dan het oude. Groenendijk: “Op dit moment is

de benutting van ruimten in ons ziekenhuis niet

optimaal. Door bijvoorbeeld verplaatsing van

zorg naar de thuissituatie en verkorting van de

ligduur in de kliniek is er minder capaciteit in de

nieuwbouw nodig. We gaan daarom terug van

47.000 m2 naar 39.000 m2.” Dat kan een aantal

jaar na ingebruikname wellicht zelfs nog minder

zijn, vertelt de transitie-directeur. “Het is een

kwestie van durven kiezen en risico’s inschatten.

Stel dat er een chip komt die bloed kan onder-

zoeken. Dan kun je wellicht zonder lab, maar

wat als zo’n chip er tegen die tijd niet is?” Jorien

de Nijs vult aan: “We hebben we onszelf de vraag

innovatieF en duurzaamHet nieuwe Slingeland wordt een innovatief,

modern en duurzaam ziekenhuis. “Slingeland

toont een hoge duurzaamheidsambitie zonder

die te koppelen aan labels zoals BREEAM en

LEED. Tegenover de investeringen die zulke

labels vragen staat immers niet het voordeel van

betere verkoopbaarheid. We gebruiken de labels

wel als routekaart voor een duurzaam energie-

concept. Voor het eerst nemen we ook gezond-

heidscriteria mee uit de WELL-certificering.” De

steeds strengere regelgeving omtrent duurzame

bouw vraagt om steeds innovatievere maatrege-

len, constateert Dik. “Dit ziekenhuis gaat onder

de BENG-normering (Bijna Energie Neutrale

Gebouwen, red.) vallen die vanaf 2020 van

kracht wordt. Hoewel de BENG-criteria nog niet

definitief zijn vastgesteld, verkennen we dat

scenario al wel.” Deerns kijkt zelfs nog iets ver-

der. “Nu komt 80 procent van de energie van een

WKO en hebben we nog een kleine gasaanslui-

ting om de pieken op te vangen. Maar, gelet op

de van gas los-ambities van het kabinet, bekijken

we ook mogelijkheden van een volledig gasloze

energievoorziening.”

Jorien de Nijs buigt zich op dit moment met

gebruikers en met Deerns over de inrichtingste-

keningen en afsprakentekeningen. “Dankzij de

typicals – wij noemen ze stempels want als je een

typical hebt, kunt je ze makkelijk doorstempelen

– kunnen we het er met gebruikers goed over

hebben. Herman Dik [lachend] beaamt dat: “Na

een ervaring met een arts hebben we besloten

meer uitleg bij tekeningen te geven. Hij gaf me

een röntgenfoto en vroeg mij wat ik zag. Ik zei

dat ik het niet wist, waarop hij antwoordde: “Dat

heb ik nu als ik naar een technische tekening van

jullie kijk.” <

Deerns heeft ruime ervaring met het ont-werpen voor ziekenhuizen. Een overzicht van recente projecten:2018 - Nieuwbouw Ommelander Zieken-huis Groningen2018 - Nieuwbouw Tergooi Ziekenhuis, Hilversum2018 - Nieuwbouw Amphia Ziekenhuis, Breda2015 - Nieuwbouw en renovatie Antonie van Leeuwenhoek, Amsterdam 2015 - Nieuwbouw Reinier de Graaf, Delft

veiligheid


gericht te realiseren. Bijvoorbeeld door heel

concreet na te gaan wat voor soort branden je

waar kunt krijgen en welke bewoners hoe ont-

ruimd dienen te worden.”

Deze sturing van de overheid mondde ook uit in

de BrandWijzer, een tool waarmee de gebruiker

onder andere kan bepalen of de brandveiligheid

preventief en repressief op orde is. Deze tool

vergelijkt bijvoorbeeld de beschikbare tijd die

een brand geeft om een ruimte te kunnen betre-

den met de benodigde tijd voor de bhv om niet-

zelfredzame personen te ontruimen. “Het algo-

ritme om de benodigde tijd uit te rekenen is

door Dräger ter beschikking gesteld aan Brand-

Wijzer. Het delen van kennis vinden we belang-

rijk, want daar komen we allemaal verder mee”,

aldus Hoogland.

vlucHtWijzerDräger ontwikkelde de experttool VluchtWijzer.

Met deze experttool kunnen scenario’s in meer

detail en met meer instelmogelijkheden bere-

kend worden.

De VluchtWijzer is ontwikkeld omdat de markt

en vooral de zorg vraagt om een brandveilig-

heidsconcept dat het minimum van het Bouw-

besluit overstijgt. Hoeveel meer is dan de vraag

en kan iets anders minder? Goed is immers goed

genoeg, want elke euro die aan iets anders wordt

besteed, gaat niet naar de zorg. “Een lastige

probleemstelling die zich alleen laat oplossen als

je veel vragen kunt beantwoorden, zoals welke

soorten brand kunnen zich in mijn gebouw

Nog steeds is er jaarlijks een tiental dodelijke slachtoffers te betreuren

als gevolg van brand in zorginstellingen. Risicogericht kijken naar de situ-

atie kan instellingen helpen incidenten te voorkomen. dräger in Zoetermeer,

een van de grotere branddetectiebedrijven in Nederland, ontwikkelde de

tool vluchtWijzer. Hiermee wordt in vijf seconden duidelijk hoe het staat met

uw brandveiligheid en wat u eraan kunt doen om deze te optimaliseren om

personeel en niet-zelfredzame patiënten of bewoners tijdig in veiligheid te

brengen.

vEIlIg vluCHtEN IN DE ZORG

Door: Dräger

ject ‘Risicogestuurde brandveiligheid in de zorg’

(zie www.DeZorgBrandveilig.nl). Dankzij dit al

jaren lopende project is er ondertussen veel

kennis over brandveiligheid uitgedragen aan de

zorg. Hoogland: “De insteek is om de brandvei-

ligheid niet alleen regelgericht maar ook risico-

Dräger houdt zich binnen de gezond-

heidszorg niet alleen bezig met medi-

sche werkplekinrichting en het verzor-

gen van gassendistributiesystemen, maar is op

het gebied van brandveiligheid óók al meer dan

veertig jaar actief. Zo beveiligde Dräger eerder al

het Maasstad Ziekenhuis in Rotterdam, het

Meander Medisch Centrum in Amersfoort en

het St Jansdal in Harderwijk. Momenteel reali-

seert Dräger de branddetectie in de nieuwbouw

van het Medisch Centrum Vechtdal te Harden-

berg.

sturing overHeid“De wetgever schrijft in het Bouwbesluit voor

hoe de brandveiligheid minimaal ingericht moet

worden. Voor zelfredzame personen zie je dat

het voldoen aan dit minimum goed uitwerkt.

Voor niet-zelfredzame personen voldoet dit

minimum niet altijd goed”, aldus Marcel Hoog-

land, Business Unit Manager Fire & Gas bij

Dräger. “Om meer aandacht voor deze situatie te

krijgen, heeft de wetgever artikel 7.11 in het

Bouwbesluit 2012 opgenomen. Dit artikel luidt:

“Er zijn voldoende personen aangewezen om de

ontruiming bij brand voldoende snel te laten

verlopen”. De vraag rijst dan wanneer je hieraan

voldoet.”

Om onder meer aan deze vraagstelling een bij-

drage te leveren, lanceerde de overheid het pro-

de cockpit van de tool vluchtWijzer.


scenario’s doorreKenenOf veilig vluchten mogelijk is, is afhankelijk van

de kennis van de beschikbare en de benodigde

tijd om mensen veilig te evacueren. “Tot nu toe

waren dat lastige en omslachtige berekeningen,

die veel geld kosten. VluchtWijzer maakt het

mogelijk om tegen lage kosten de benodigde en

beschikbare tijd uit te rekenen”, aldus Hoogland.

“Feitelijk worden meerdere smeulbranden en

echte branden op drie verschillende locaties

tegelijkertijd berekend. Elk brandveiligheidscon-

cept is in vijf seconden uit te rekenen, waarbij je

kunt spelen met allerlei parameters. Denk aan

met/zonder handbrandblusser en/of aerosol-

blusmiddel, en met woningsprinkler, sprinkler of

watermist. Op deze manier kun je net zo lang

puzzelen tot je het gewenste resultaat hebt.” De

centrale vraag bij dit puzzelen is steeds: ben je op

tijd? “Als dat niet het geval is, moet iets sneller,

bijvoorbeeld kortere opkomsttijd, of je moet tijd

kopen door aanvullende maatregelen te nemen

op het gebied van bouw of installatie. Een (wo-

ning)sprinklerinstallatie geeft bijvoorbeeld meer

tijd om mensen te ontruimen.”

De VluchtWijzer heeft tevens een module die het

tijdsverloop van de brand en de redding visuali-

seert en daardoor ook zeer geschikt is voor trai-

ningsdoeleinden. “Je kunt bijvoorbeeld wel

zeggen dat de deuren dicht moeten, maar als de

rookontwikkeling door het gebouw wordt gevi-

sualiseerd, besef je pas hoe funest dit is.”

De VluchtWijzer is gebaseerd op vele praktijk-

voordoen en hoe kunnen deze zich ontwikkelen?

Overdag is er doorgaans voldoende personeel,

maar dat is ’s avonds sterk gereduceerd. Hoe

breng je dan met vier bhv’ers tijdig vijftien men-

sen naar buiten als je ook nog apparatuur moet

afkoppelen?”, zegt Hoogland. “Een andere optie

is het stay-in-place concept: alleen mensen ont-

ruimen in de brandhaard, zorgen dat de brand

in de ruimte blijft en met voldoende voorzienin-

gen andere aanwezigen een veilige omgeving

bieden tot de brandweer er is. Ook hier is de

vraag: hoe realiseer je dat en hoe kun je onder-

bouwen dat het ook gaat werken bij een brand?”

branden en onderzoeken van nationaal en inter-

nationaal toonaangevende onderzoekbureaus op

het gebied van brandveiligheid. Voor het valida-

tieproces van de tool werkt Dräger samen met

TNO.

realisatie brandveiligHeidsconceptAls met de VluchtWijzer een brandveiligheids-

concept is geformuleerd, dient dit concept gefor-

maliseerd en gerealiseerd te worden. Dräger kan

hierbij helpen door alle bouwkundige, installa-

tietechnische en organisatorische aspecten van

het brandveiligheidsconcept te beschrijven in

een programma van eisen Veilig Vluchten. In-

dien naast de handtekening van Dräger ook

bijvoorbeeld het bevoegde gezag dient te teke-

nen, kan Dräger dit proces begeleiden. “Indien

we het brandveiligheidsconcept ook mogen

realiseren, ontvangen zorginstellingen een Attest

Veilig Vluchten, ter verklaring dat ze op het

gebied van brandveiligheid alles gedaan hebben

voor hun medewerkers en niet-zelfredzame

bewoners. Daar staat Dräger voor in”, verklaart

Hoogland. Dräger biedt een gratis eendaagse

Masterclass Veilig Vluchten voor de eerste 20

bhv’ers (maximaal één per organisatie) die zich

aanmelden via [email protected]

Meer informatie over veilig vluchten in de zorg

vindt u op www.brandveiliggebouw.com/veilig-

vluchten. Tevens kunt u zich inschrijven voor

onze nieuwsbrief via

www.brandveiliggebouw.com/nl/page/informa-

tie/nieuwsbrief <

snapshot van de visualisatiemodule (open deuren in echte brand situatie). tijdens de animatie lopen tellers op of af, bijvoorbeeld hoeveel seconden het nog duurt voor de bhv ter plaatse is.

marcel Hoogland.

huisvesting


HEt gEBOuW past als EEN HaNdsCHOEN OM HET ZORGcONcEpT”

Jarno Nillesen, architect De Klinkenberg:

“

In 2018 werd in Ede de Klinkenberg in gebruik genomen, een woonzorgvoorziening van

zorgaanbieder vilente, ontworpen door Wiegerinck architectuur en stedenbouw uit

arnhem. FMt vroeg Jarno Nillesen, senior partner bij Wiegerinck en eindverantwoordelijk

voor de Klinkenberg, wat het project kenmerkt en bijzonder maakt.

Door: Martin van Rooij

Foto’s: William Moore

In 2015 werd Wiegerinck gevraagd deel te

nemen aan een architectenselectie. Nillesen:

“Het ging om een stuk grond aan de noord-

kant van Ede met daarop een verouderd school-

gebouw. Vilente, een zorgaanbieder voor mensen

met lichamelijke beperkingen of dementie, wilde

op deze locatie een woonzorgvoorziening creë-

ren.” Wiegerinck won de prijsvraag. Op grond

waarvan? Nillesen: “Wij kozen voor een open

ontwerp: een aantal losse gebouwen met daar-

tussen ruimte, wandelpaden en groen. Zo creëer-

den we mooie zichtlijnen en een verbinding met

de buurt. De gebouwen vormen een ensemble

met daarbinnen een hart dat uitnodigt om el-

kaar te ontmoeten. Dat open maar ook besloten

karakter gaf de doorslag.”

gepuzzelHet programma van eisen bevatte elementen die

zich op het eerste gezicht lastig lieten verenigen.

Nillesen: “Het plangebied ligt in een villabuurt.

De omwonenden kijken vanuit hun achtertuin

op de gebouwen. Ze waren bang dat het complex

te kolossaal en te hoog zou worden. Kleinscha-

ligheid was daarom niet alleen een wens van de

omwonenden, maar ook van de bewoners, zodat

ze zich thuis voelen en zich kunnen oriënteren.

Aan de andere kant vroeg Vilente om een be-

paalde schaalgrootte. Ze weten uit ervaring dat

de ideale groepsgrootte tien cliënten is; dan is

het ook voor het personeel goed werkbaar. Daar-

mee was de grootte van de groepen en gebouwen

min of meer bepaald. Verder was de wens dat

bewoners van de ene naar de andere groep of

verdieping konden wandelen. Het was best een

gepuzzel om dat alles te realiseren binnen de

bebouwingsgrens en de financiële kaders en het

geheel mooi in te passen in de omgeving. We

werden daarbij overigens goed geholpen; de

instelling heeft een heel duidelijk visie op zorg,

onder het motto ‘Thuis bij Vilente, Vilente bij u

thuis’. Ze wisten precies wat ze wilden.”

met zorg ingepastDe locatie kent een opendeurenbeleid. Bewoners

kunnen zich vrij bewegen. Letterlijk, want in het

groen rond de gebouwen is een beweegtuin

aangelegd met fitnessapparaten. Ook is er een

wandelpad. “Die bewegingsvrijheid reduceert de

stress. De bewoners voelen zich thuis en prettig

op de Klinkenberg”, aldus Nillesen, die bena-

drukt dat het complex met zorg is ingepast in de

omgeving. “We hebben de hoge gebouwen aan

de noordkant gelegd, ver weg van de bewoners

van de villawijk. Daardoor hebben ze geen last


HEt gEBOuW past als EEN HaNdsCHOEN OM HET ZORGcONcEpT”

een kinderfeest gehouden en een oogstfeest

gevierd. Het leuke is dat elke buurtkamer een

balkon heeft aan de kant van het pleintje, dus

met zicht op de binnenplaats. Afgelopen zomer

zaten veel mensen buiten op de balkons; je hebt

daar visueel contact met elkaar, je voelt je er

verbonden.”

van de schaduw van deze gebouwen. Bovendien

vormt dat blok nu een soort geluidsscherm

tussen de Rijksweg die ten noorden van het

complex loopt en de villa’s rond het complex.

Tussen de gebouwen door kun je naar een die-

renweitje, waar ook de buurtbewoners welkom

zijn. En het pleintje tussen de gebouwen leent

zich prima voor sociale bijeenkomsten. Er is al

intuïtieF oriënterenMensen die vergeetachtig zijn, vinden soms hun

weg niet meer (terug) of zijn kwijt wat de functie

van een bepaalde ruimte is. Goede architectuur

houdt daar volgens Nillesen rekening mee, en

stuurt het gedrag van bewoners in de goede

richting, zonder daarvoor bordjes, taal of woor-

den nodig te hebben. “Om die reden hebben we

aan het eind van gangen zogenaamde belevings-

plekken gemaakt. We weten dat mensen aan het

eind van de gang vaak blijven staan en niet meer

weten waar ze heen moeten. Door daar iets van

beleving te creëren kunnen ze even op die plek

verblijven, waarna ze vaak weer verder zullen

wandelen. De routing en het interieur in het

gebouw versterken elkaar. Zo is bij de toegang

van de kamers een raam gemaakt, zodat je vanaf

de gang contact kunt hebben met de bewoner,

als de bewoner dat wil. Dat raam is ‘omkleed’

met een kastje met schappen waarin de bewoner

persoonlijke spullen kan leggen. Als hij dan bij

zijn appartement komt weet hij: hier woon ik.

Kortom: de omgeving is intuïtief leesbaar. Iets

soortgelijks doen we bij de indeling van de bad-

kamer. Als je die binnenkomt zie je als eerste het

toilet. De bewoner hoeft dan niet te raden; hij

ziet meteen wat de functie van die ruimte is.”

huisvesting


de locatie kent een opendeurenbeleid. bewoners kunnen zich vrij bewegen.

de behuizing past als een handschoen om het zorgconcept. bewoners wonen er graag, zorgpersoneel werkt er graag.

daar is het veilig. Het komt maar weinig voor dat

bewoners dat hofje verlaten.”

belangstellingEr is veel belangstelling voor het project. Nille-

sen: “Er zijn al veel bezoekers uit eigen land

geweest, maar ook uit Duitsland en Japan. En

binnenkort komen mensen uit Zwitserland een

kijkje nemen. Bezoekers zijn met name nieuws-

gierig naar hoe het gebouw het zorgconcept van

Vilente faciliteert, naar het ensemble zo rond een

hofje en naar de aansluiting met de buurt.”

Tevredenheid is er ook vanwege het doordachte

vastgoedconcept. “De vergrijzingsgolf waar we

nu mee te maken hebben, zal over pakweg dertig

jaar weer op zijn retour zijn. Wat doen we dan

met dit vastgoed, dat zo bedacht is vanuit een

specifiek zorgconcept? Om die reden hebben we

gekozen voor tweekamerappartementen van 45

vierkante meter. Die zou je op termijn kunnen

koppelen tot woningen van 90 vierkante meter,

geschikt voor andere doelgroepen. Het vastgoed

behoudt dus zijn waarde; voor de bank die het

moet financieren is dat essentiële informatie.”

Zelf is Nillesen ook in zijn nopjes met het resul-

taat. “Vanuit disciplines als de healing environ-

ment en evidence based design weten we dat

architectuur ertoe doet en invloed heeft op het

welbevinden van mensen, hun gedrag, hun

gevoel om begrepen te worden. Wij proberen

mensen met onze ontwerpen zoveel mogelijk

comfort te bieden.” <

ner toch aan de wandel, dan kom je automatisch

in een buurtkamer. Iedere groep van tien appar-

tementen heeft er een. Elke buurtkamer heeft

een iets andere inrichting, wat voor oriëntatie

zorgt. Mochten bewoners verder doorlopen, dan

belanden ze in de volgende groep. Dat is geen

probleem. Mensen kunnen ook de gebouwen uit.

Bewoners waarvan men denkt dat die wat verder

weg zouden kunnen lopen en zouden kunnen

verdwalen, zijn te volgen met behulp van GPS.

Maar het grappige is: dat komt weinig voor. De

vier gebouwen vormen samen een soort pleintje;

rust op de groepenVilente is dik tevreden over het resultaat, aldus

Nillesen. “Zowel medewerkers als de bewoners

zijn blij. De behuizing past als een handschoen

om het zorgconcept. Bewoners wonen er graag,

zorgpersoneel werkt er graag. Let wel: dit zijn de

eerste bevindingen. Het gebouw is pas een jaar

in gebruik. Later gaan we nog uitgebreider eva-

lueren, maar een paar dingen zijn al wel duide-

lijk. Zo is er door de opzet van het gebouw meer

rust op de groepen; mensen hebben niet het

gevoel dat ze moeten weglopen. Ga je als bewo-


bij de toegang tot de kamers is een raam gemaakt, zodat je vanaf de gang contact kunt hebben met de bewoner als deze dat wil.

aan het eind van de gangen zijn zogenaamde belevingsplekken gemaakt.

Programma De Klinkenberg120 tweekamerappartementen voor men-sen met een lichamelijke beperking of de-mentie. 13 eenkamerappartementen voor kortdurende zorg, waaronder spoedzorg. Per 10 appartementen is er een buurtka-mer. Alle buurkamers hebben een eigen sfeer.Oppervlakte: 10.880 m² In gebruik sinds maart 2018 Opdrachtgever: VilenteMedeadviseurs: Studio ID+ (interieurarchi-tectuur), Poelmans Reesink (landschapsar-chitectuur)

veiligheid


Door: Frank van Wijck

MEdICal dEvICE REgulatION STElT STRENGERE EISEN aaN MEDIScHE HulpMIDDElEN

Op 26 mei 2017 is de Medical device Regulation van

kracht geworden, nieuwe wetgeving die strengere

eisen stelt waaraan een medisch hulpmiddel moet

voldoen om op de Europese markt te mogen worden

gebracht. volgend jaar mei verloopt de overgangs-

periode van drie jaar. veel aanbieders van medische

hulpmiddelen zijn daar nog niet klaar voor, en

ziekenhuizen zijn zich onvoldoende bewust van de

gevolgen die dit voor hen kan gaan hebben.

Medische hulpmiddelen op de markt brengen, brengt verant-

woordelijkheden met zich mee. De directeur van de Franse

fabrikant Poly Implant Prothèse werd hier keihard mee ge-

confronteerd toen hij vier jaar celstraf tegen zich hoorde eisen. Hij werd

verantwoordelijk gehouden voor de problemen die waren ontstaan met de

PIP implantaten die zijn bedrijf op de markt bracht. Prothesen waarin

voor de vulling geen gel voor medische doeleinden was gebruikt, maar

goedkope industriële siliconen. Scheurde zo’n prothese dan ging de silico-

nen lekken, wat ontstekingen en andere gezondheidsklachten veroorzaak-

te. Ook de Duitse notified body die goedkeuring voor toelating van de

implantaten tot de Europese markt had verschaft, moest voor de rechter

verschijnen.

De problemen met de PIP-borstimplantaten zorgden voor wereldnieuws.

En de gevolgen waren verstrekkend, want de Europese Commissie besloot

dat de regelgeving voor toelating van medische hulpmiddelen binnen haar

lidstaten flink moest worden aangescherpt. Wie kijkt naar hoe ruim de

definitie van een medisch hulpmiddel is – zeg maar: alles van een vaat-

klem tot een operatierobot of een fMRI-apparaat – begrijpt wat dit bete-

kent voor fabrikanten én gebruikers van medische hulpmiddelen.

mdr in plaats van mddSinds 26 mei 2017 weten we wat die aangescherpte regelgeving betekent,

want op die datum werd de Medical Device Regulation van kracht. Deze

komt in de plaats van de Medical Device Directive waarmee de medische

wereld sinds 14 juni 1993 had gewerkt. Het is deze richtlijn die ervoor

heeft gezorgd dat alle medische hulpmiddelen sinds 1993 verplicht voor-

zien zijn van een CE-merk. Met de CE-markering geeft de fabrikant of

leverancier aan dat het product dat hij op de markt brengt, voldoet aan

luc Knaven, directeur medische technologie van branchevereniging FHi: “Fabrikanten en notified bodies krijgen het de komende periode buiten-gewoon druk.”


MDR-certificaten te mogen toekennen voor

medische hulpmiddelen is een tijdrovend proces.

Het is niet gezegd dat alle notified bodies bereid

zijn om dit proces voor alle onderdelen waarop

de Medical Device Regulation betrekking heeft

te doorlopen. Ook is onduidelijk of fabrikanten

alle medische hulpmiddelen die ze nu op de

Europese markt brengen dit zullen blijven doen

als ze tijd en geld moeten spenderen om de

hiervoor benodigde procedure te doorlopen.

Bovendien zal dit kostprijsverhogend werken.’

De procedure die voor 26 mei 2020 moet wor-

den doorlopen, betekent in ieder geval voor de

korte termijn dat een rem wordt gezet op inno-

vatie. ‘Met name voor kleinere bedrijven, die

vaak aan de basis staan van innovaties’, zegt

Knaven. ‘Daarnaast zullen veel bedrijven eerst

alle zeilen bijzetten om te waarborgen dat hun

bestaande productlijnen op tijd zijn goedge-

keurd voor toelating op de Europese markt. ‘En

de notified bodies lopen over van het werk.’ De

klok tikt door. <

afgeven voor medische hulpmiddelen.’

Bovendien moet ieder medisch hulpmiddel

worden voorzien van een UDI-code, een Unique

Device Identification, om meer transparantie en

betere traceerbaarheid te bieden.

overgangsperiodeEr is sprake van een overgangsperiode van drie

jaar, wat betekent dat medische hulpmiddelen

op 26 mei 2020 aan de Medical Device Regula-

tion moeten voldoen. De Inspectie voor Gezond-

heidszorg en Jeugd gaat er vanaf die datum ook

op handhaven. Voor medische hulpmiddelen die

al een CE-merk hebben geldt een overgangsperi-

ode tot maximaal 2024. Hiervoor moet wel een

Economic Operator Application worden doorlo-

pen en dit mag alleen geschieden bij dezelfde

notified body die al eerder het CE-merk voor dat

medische hulpmiddel afgaf. Het is dus niet toe-

gestaan hiervoor van notified body te verande-

ren. En het is gedurende de overgangsperiode

ook niet toegestaan iets aan het product te ver-

anderen of er een functionaliteit aan toe te voe-

gen.

Biedt een leverancier ter vervanging een onder-

deel van een medisch hulpmiddel aan dat niet

afkomstig is van de originele fabrikant van dat

hulpmiddel, dan dient dat onderdeel ook een

CE-merk te krijgen voordat het in de handel

wordt gebracht. En voegt een onderdeel een

functionaliteit toe aan het al bestaande medische

hulpmiddel, dan is dat onderdeel zelf ook weer

een medisch hulpmiddel en dient het dus ook

weer voor CE-markering te worden aangeboden

aan een notified body.

gevolgen voor de zieKenHuizenWat gaat dit betekenen voor de ziekenhuizen?

Knaven: ‘Het betekent in ieder geval dat de fabri-

kanten en notified bodies het de komende peri-

ode buitengewoon druk krijgen, en dat kan

tijdelijk zijn weerslag hebben op de verkrijgbaar-

heid van medische hulpmiddelen voor de zie-

kenhuizen. De audit die notified bodies moeten

doorlopen om toestemming te krijgen om

alle van toepassing zijnde Europese regels. Hij

legt dit vast in een conformiteitsverklaring en

accepteert daarmee ook verantwoordelijkheid

voor de veiligheid van het gebruik van het pro-

duct dat hij op de markt brengt. Voor een deel is

hierbij sprake van zelfcertificering, namelijk als

het om producten in een lage risicoklasse gaat.

Voor medische hulpmiddelen bestaan vier klas-

sen: I, IIa, IIb en III. Voor klasse I (minimaal

risico) is de conformiteitscontrole een kwestie

van zelfcertificering. Valt het hulpmiddel in

klasse IIa (gemiddeld risico) dan dient hierbij in

het fabricagestadium een notified body betrok-

ken te zijn. Bij klasse IIb (groot potentieel risico)

speelt de notified body een beoordelende rol bij

ontwerp en fabricage. Bij klasse III (de meest

risicovolle producten) is sprake van volledig

toezicht door een notified body en is een ver-

gunning nodig om het product in de handel te

mogen brengen.

ruimere deFinitie, strengere KeuringDe Medical Device Regulation gaat verder. Luc

Knaven, directeur medische technologie van

branchevereniging FHI, legt uit: ‘Om te begin-

nen is de definitie verruimd van wat een me-

disch hulpmiddel is, wat betekent dat goedkeu-

ring voor toepassing binnen de Europese markt

moet worden geregeld voor producten waarvoor

dit voorheen niet nodig was.’ Maar dat is nog

slechts het begin. ‘Voor een aantal medische

hulpmiddelen die al goedgekeurd zijn en dus al

op de markt worden gebracht, gelden onder de

Medical Device Regulation strengere regels, ze

worden ingedeeld in een hogere risicoklasse’,

vervolgt Knaven. ‘Medische hulpmiddelen die

bijvoorbeeld eerst nog in CE-klasse I zaten, zijn

verplaatst naar klasse II en moeten dus worden

herkeurd door een notified body. Behalve aan

medische hulpmiddelen worden ook aan noti-

fied bodies strengere eisen gesteld. Dit betekent

dat de bestaande notified bodies moeten worden

geaudit voordat ze MDR-certificaten mogen

voor een aantal medische hulpmiddelen die al goedgekeurd

zijn en dus al op de markt worden gebracht, gelden onder

de Medical Device Regulation strengere regels’

de procedure die voor 26 mei 2020 moet worden doorlopen, betekent in ieder geval voor de korte termijn dat een rem wordt gezet op innovatie

veiligheid


Binnen de diverse beroepsgroepen (zie

kader) bestaat behoefte aan een update

van de gedateerde Bouwmaatstaven

CBZ, uit 2002. Ver- en nieuwbouw is sinds 2006

een verantwoordelijkheid van de instellingen

zelf, reden waarom nu sprake is van een Richt-

lijn.

Ver-/nieuwbouw van een sterilisatieafdeling is

een ingewikkeld proces met vele uiteenlopende

verantwoordelijkheden. In deze Richtlijn wordt

daarom grote nadruk gelegd op het ontwerppro-

ces, dat de basis is voor een goede bouwkundige

realisatie van een CSA.

scope en doelDeze Richtlijn moet als hulpmiddel functione-

ren voor iedereen die betrokken is bij het defini-

eren van eisen, het ontwerpen, bouwen, de in-

richting en het onderhoud van de

sterilisatieafdeling.

De Richtlijn richt zich op Centrale Sterilisatie

Afdelingen (CSA’s):

- in ziekenhuizen, zelfstandige behandelcentra

en organisaties die sterilisatie van herbruik-

bare medische hulpmiddelen voor deze par-

tijen verzorgen;

- waar herbruikbare medische hulpmiddelen

voor humaan gebruik worden gereinigd,

verpakt, gesteriliseerd en opgeslagen.

Deze Richtlijn geeft geen specifieke organisatie-

modellen en/of procesinhoudelijke eisen. Voor

de procesinhoudelijke eisen wordt naar de des-

betreffende normen en richtlijnen verwezen.

Deze Richtlijn kent als hoofddoel:

Het formuleren van eisen op het gebied van

bouwkundige en installatietechnische voorzie-

ningen die noodzakelijk zijn om het gehele

proces van reinigen, controleren, samenstellen,

verpakken, steriliseren, vrijgeven en opslaan van

herbruikbare medische hulpmiddelen op een

sinds eind 2018 is een nieuwe richt-

lijn voor de Csa in concept gereed

en voor commentaar voorgelegd

aan diverse betrokken verenigin-

gen en organisaties. In dit kader

organiseert FMt gezondheidszorg

20 juni a.s. een symposium over de

realisering van Csa’s. In dit artikel

wordt stilgestaan bij de totstand-

koming van deze richtlijn (vCCN

Rl11), de scope en de hoofdlijnen,

alsmede het gebruik van de richt-

lijn in de praktijk.

Tekst en foto’s: Alex de Block en Paul Joosten,

namens de VCCN Projectgroep

NIEuWE Csa RICHtlIJN vOOR ONTwERp, bOuw EN OpSTaRT


ruimte en de steriele opslagruimte moeten

voldoen aan een hersteltijd van maximaal 20

minuten bij een 100-voudige concentratiere-

ductie voor de 0,5μm deeltjes, conform NEN-

EN-ISO 14644-3.

metromapVanwege de variëteit in het verwerken van de

verschillende stromen binnen een CSA, elk met

specifieke eisen en handelwijzen, is het concept

van de zogenaamde ‘metro-map’ ontwikkeld.

Het basisprincipe ervan is dat materialen naar de

aard van de handelingen die eraan verricht

moeten worden, een specifiek, en zo kort moge-

- CSA’s dienen zich te houden aan de eisen zoals

vermeld in het hygiëne en kledingprotocol.

Aanbevelingen:

- Start ieder traject met het in kaart brengen

van het proces (metro-map). Bij het ontwerp

van een CSA moet rekening worden gehouden

met toekomstige ontwikkelingen. Hierbij valt

niet alleen te denken aan toegenomen produc-

tie, maar ook aan gewijzigde procesvoering

ten gevolge van een ander aanbod van te

verwerken medische hulpmiddelen.

- Er moet een strikte fysieke compartimente-

ring van zones zijn waarin de processen

plaatsvinden die verschillende eisen aan de

reinheid stellen. Daarbij moet een eenduidige

luchtstroming aanwezig zijn van schoon naar

vuil binnen de gehele afdeling.

- Automatisch desinfecterende wasmachines

behoren in doorgeefmodel te zijn uitgevoerd

en in de scheidingswand tussen vuile en scho-

ne zone geplaatst te zijn.

- Sterilisatoren behoren in doorgeefmodel te

zijn uitgevoerd en in de scheidingswand tus-

sen de IAP-ruimte en uitdampruimte ge-

plaatst te zijn.

- De IAP-ruimte, de uitdamp-/ontladings-

ruimte en de steriele opslag moeten voldoen

aan ISO-7 classificatie ‘at rest’ voor een deel-

tjesgrootte van 0,5μm en groter, met daarbij

ook een eenduidige luchtstromingsrichting

van schoon naar vuil.

- De IAP-ruimte, de uitdamp-/ontladings-

effectieve en kwalitatief verantwoorde wijze uit

te voeren en te kunnen borgen.

literatuuronderzoeK en inter-nationale ricHtlijnen als basis, implementatieEen literatuurstudie maakte deel uit van de

opdracht aan de werkgroep. De studie heeft geen

evidente aanwijzingen opgeleverd. Wel zijn er

aanwijzingen dat de omstandigheden tijdens de

uitdampfase van het stoomsterilisatieproces van

invloed kunnen zijn op de kwaliteit van de geste-

riliseerde medische hulpmiddelen. Maar dit

heeft niet geleid tot verdergaande maatregelen

voor die procesfasen dan de reeds bestaande.

Alle in deze Richtlijn gegeven eisen hebben

minimaal het karakter van een advies. Een aantal

is ontleend aan een wetenschappelijke onder-

bouwing in de vorm van collegiaal getoetste

literatuur. Deze eisen zijn zwaarwegend en

moeten dan ook strikt als eis worden opgevat.

De eisen met het karakter van een advies zijn

opgenomen als aanbevelingen. Ze zijn gebaseerd

op richtlijnen uit het buitenland en ‘expert opi-

nion’ van de expertgroepleden.

In die gevallen waarin men door bijzondere

omstandigheden genoodzaakt is van deze Richt-

lijn af te wijken, moet hiervoor een degelijk

onderbouwd alternatief gekozen worden.

Voor de implementatie van de eisen en aanbeve-

lingen wordt voorgesteld een termijn aan te

houden die redelijkerwijs nodig is.

- Aanbevelingen waarbij sprake is van (grotere)

aanpassingen aan gebouwen, ruimten en/of

systemen, of aanschaf van kostbare appara-

tuur kunnen worden meegenomen in een

volgende verbouwing. Hiervoor wordt een

termijn van 5-10 jaar redelijk geacht.

- Voor middelgrote aanpassingen (bijvoorbeeld

het aanpassen van deuren, filters, afwerking

niveaus) is een implementatietermijn van 1

tot 2 jaar realistisch.

- Voor kleine aanpassingen (o.a. op gebied van

onderhoud en beheer) wordt een half jaar als

een redelijke implementatietermijn gezien.

HooFdlijnen van eisen en aanbevelingenEisen:

- Pas een kledingsysteem toe dat de emissie van

deeltjes van het personeel tot een minimum-

niveau reduceert.

VerantwoordingDe CSA-richtlijn is ontwikkeld door verte-genwoordiging van- VCCN (Vereniging Contamination Control Nederland),

- SVN (Sterilisatie Vereniging Nederland), - VDSMH (Vereniging van Deskundigen Steriele Medische Hulpmiddelen) en

- VHIG (Vereniging voor Hygiëne & Infec-tiepreventie in de Gezondheidszorg),

in de VCCN Projectgroep PG-16, ter bevordering van juiste omgevingsomstan-digheden voor (her)verwerking van me-dische hulpmiddelen binnen de Centrale Sterilisatieafdeling, tot producten die aan de eisen voldoen.

gevolgd, namelijk: Ontwerpfase (I), Realisatiefa-

se (II), Verificatiefase (III), Operationele- en

onderhoudsfase (IV). Ieder omschreven in een

eigen hoofdstuk.

Voor praktisch gebruik van de richtlijn is een

hoofdstuk gewijd aan de beschrijvingen van het

ontwerpproces, het verificatieproces, het onder-

houd en het beheer. Het is essentieel om hier-

voor een gestructureerd traject te volgen, waar-

voor een veelgebruikt model is weergegeven.

Verder wordt in de richtlijn aandacht geschon-

ken het opstellen van een risico-inventarisatie en

het definiëren van de te nemen maatregelen als

onderdeel van het Programma van Eisen, het

Functionele ontwerp en het Detailontwerp.

In de richtlijn wordt, zoals boven aangegeven,

een algemene beschrijving weergegeven van de

procesfasen in het sterilisatieproces.

Schone en vuile goederenstromen moeten via

compartimentering van elkaar gescheiden zijn

en mogen niet met elkaar in contact kunnen

komen.

Een apart onderwerp vormen de transportmid-

delen die bij de diverse goederenstromen worden

gebruikt. Afhankelijk van de aard en de toepas-

lijk traject doorlopen. Wanneer dat is afgerond,

moet het gerede product naar de gebruikslocatie

gaan, of elders worden opgeslagen.

In de richtlijn is een gedetailleerde uitwerking als

voorbeeld opgenomen. Uitgangspunt bij deze

aanpak is dat op deze wijze de kans op beschadi-

ging en/of (her)contaminatie van de (deel)

producten zo veel mogelijk gereduceerd wordt.

Transportmiddelen zijn voorbeelden van materi-

alen die een deeltraject binnen het totale proces

in een CSA doorlopen.

Het separaat bekijken en nader analyseren van

de te verwerken goederenstromen in de vorm

van een metro-map heeft als voordeel dat in-

zichtelijk wordt welke capaciteit en apparatuur

per deeltraject nodig is. Hierdoor wordt een

meer nauwkeurige capaciteitsraming voor het

geheel mogelijk.

praKtiscH gebruiKDe inhoudsopgave van de nieuwe richtlijn be-

staat naast de reguliere zaken uit een ‘Algemene

beschrijving van het sterilisatieproces’ en verder

wordt de indeling van de nieuwe ISO 14644-4

sing moeten deze worden behandeld (onder

andere middels reiniging, desinfectie, opslag) om

op het juiste moment in het proces weer be-

schikbaar te zijn.

De medische hulpmiddelen doorlopen een

proces van vuil, schoon naar steriel. Binnen de

bouwkundige en installatietechnische voorzie-

ningen wordt voor wat betreft de zonering alleen

onderscheid gemaakt tussen vuil en schoon, alle

overige ruimten vallen onder civiel.

Een groot deel van de richtlijn is voorbehouden

aan de beschrijving van algemene functionele en

ruimtelijke eisen/voorwaarden. Te denken daar-

bij aan klimaateisen, ventilatie en luchtkwaliteit,

verlichting, geluidsbelasting, bouwkundige

afwerking en de toepassing van sluizen. Aanvul-

lend wordt een nadere detaillering per ruimte

weergegeven.

De richtlijn wordt afgesloten met een specifiek

bedrijfsvoering- en onderhoudsplan, alsmede

diverse bijlagen.

De verwachting is, dat na verwerking van de

commentaren, de CSA-richtlijn in de loop van

2019 definitief van kracht gaat worden. <

veiligheid


ROBOtICa-INgENIEuR MaJa RudINaC-vOORNEvEld INGENIEuR vaN HET jaaR 2019

Ouderen of bijvoorbeeld Parkinson-patiën-

ten die de kracht missen om zelf goed te

kunnen te lopen dreigen eerder in een isolement

te raken. Daar wilde de roboticadeskundige iets

voor vinden. Samen met haar team ontwikkelde

zij Lea (Lean Empowering Assistent), een robot

in de vorm van een rollator. De robot gebruikt

sensoren en camera’s om het lopen te stabili-

seren en te vergemakkelijken, data te meten en

obstakels te vermijden. In zorginstellingen kan

Lea een stukje van de taken van het schaarse

personeel overnemen. Over het design is erg

lang nagedacht, het moest voor de gebruiker

toegankelijk ogen en herkenning opwekken.

Lea helpt haar gebruikers hun bewegingsvrijheid

en zelfstandigheid terug te krijgen.

Rudinac-Voorneveld ontwikkelde naast de zor-

grobot onder meer ook een autonoom rijdende

bus voor bijvoorbeeld shuttlevervoer op luchtha-

ven Schiphol en service robots voor in pakhui-

zen of in grote publieke ruimtes. “Maja is een

gedreven en uiterst gebalanceerde ingenieur, die

de vele facetten van het ingenieurschap van

concept tot ontwikkeling beheerst. Haar werk is

actueel, maatschappelijk relevant en zeer inno-

vatief. Ze gebruikt haar enorme kennis op het

gebied van robotica om een verschil te maken.”

licht juryvoorzitter Micaela dos Ramos toe. <

Maja Rudinac-voorneveld is uitverkozen

tot Ingenieur van het jaar 2019 en heeft

daarmee de vijfde prins Friso Ingenieurs-

prijs gewonnen. de uitreiking was bij asMl

te veldhoven in het bijzijn van prinses

Beatrix en prinses Mabel. Het Koninklijk

Instituut van Ingenieurs (KIvI) kent de

prijs jaarlijks toe aan de ingenieur die

zich onderscheidt in expertise, innoverend

vermogen, maatschappelijke impact en

ondernemerschap.

De nieuwe polikliniek is naar een ontwerp van

studioWA! en sluit aan op de paviljoenachtige

bebouwing van Meer en Bosch. De vormgeving

van de polikliniek is afgestemd op de architec-

tuur van de naastgelegen Koningin Emmakli-

niek. Dat geldt zowel voor de plat afgedekte

bouwvolumes als voor het materiaal- en kleurge-

bruik. Het glas-in-lood uit de voormalige Irene

Kapel komt terug in de nieuwbouw als interne

glaswand.

BAM Bouw en Techniek rust de duurzame

nieuwbouw uit met onder meer warmte-koude-

opslag (WKO-installatie) waarmee de bodem

wordt gebruikt als opslag voor verwarming en

koeling van het gebouw. Deze installatie heeft

voldoende capaciteit om ook de naastgelegen

Koningin Emma Kliniek van duurzame energie

te voorzien. De nieuwbouw wordt – net als de

bestaande gebouwen op locatie Meer en Bosch

– voorzien van zonnepanelen door BAM Energy

Systems. Alle duurzame maatregelen resulteren

in een energieneutraal gebouw.

Eind april start BAM Bouw en Techniek – Regio

Noordwest met de funderingswerkzaamheden.

De oplevering staat gepland voor voorjaar 2020.

Betrokken partijen bij dit project zijn onder


huisvesting

BaM ONtWIKKElt EN BOuWt DuuRZaME pOlIklINIEk vOOR SEIN IN HEEMSTEDE

Door: de redactie

stichting Epilepsie Instellingen

Nederland (sEIN) heeft BaM Bouw en

techniek opdracht gegeven voor de

ontwikkeling en realisatie van een

nieuwe polikliniek in Heemstede.

Met de nieuwbouw van 2.400 m2

breidt sEIN haar locatie Meer en

Bosch uit met een duurzame huis-

vesting voor poliklinische behan-

del-, research- en kantoorruimtes.

dinsdag 9 april heeft sEIN, tijdens

een ceremoniële bijeenkomst het

bouwbord onthuld. BaM verwacht

in het voorjaar van 2020 de nieuwe

polikliniek op te leveren. de bouw-

som bedraagt € 6,8 miljoen.

SEIN: expertisecentrum voor epilepsie en slaapgeneeskundeSEIN beschikt over dertien poliklinieken, twee klinieken, drie slaap-waakcentra, drie woonlocaties, dagbesteding en een school voor speciaal onderwijs. De organisatie telt circa 1400 medewerkers.Jongeren en volwassenen met epilepsie en/of een lichamelijke of verstandelijke beperking kunnen bij SEIN dagbesteding afnemen. Het Logeerhuis kent diverse opvangmogelijkheden. Ook biedt SEIN ondersteuning bij leer- en gedragsproble-men als gevolg van de epilepsie. Alle acti-viteiten zijn gericht op het verhogen van de kwaliteit van leven van mensen met epilepsie en slaapstoornissen. SEIN doet verder wetenschappelijk onderzoek naar de oorzaken en behandeling van epilepsie en slaapproblemen. Dit gebeurt in samen-werking met academische ziekenhuizen en andere epilepsiecentra, zowel nationaal als internationaal.

SEIN is het expertisecentrum voor epilepsie en

slaapgeneeskunde. SEIN is gespecialiseerd in

diagnose, behandeling, begeleiding en weten-

schappelijk onderzoek van en naar epilepsie en

slaap. Op drie locaties in Nederland biedt SEIN

duurzame zorg, behandeling en verblijfsmoge-

lijkheden. Voor de locatie Meer en Bosch in

Heemstede heeft BAM met haar adviseurs in een

design- en constructovereenkomst een nieuwe

polikliniek ontwikkeld.

bam verwacht in het voorjaar van 2020 de nieuwe polikliniek op te leveren. de bouwsom bedraagt € 6,8 miljoen.

meer Berkhout Tros Bouwadviseurs (construc-

teur) en DGMR (adviseur).

IcT


Door: Betty Rombout

´WE pRatEN vaKER OvER daN MET DE paTIëNT´

sinds 1 januari 2012 is de vereniging van Zorgaan-

bieders voor Zorgcommunicatie (vZvZ) verantwoor-

delijk voor de elektronische uitwisseling van

medische gegevens via het landelijk schakelpunt

(lsp). FMt gezondheidszorg spreekt met adriaan

Blankenstein, voorzitter van de Raad van Bestuur

van vZvZ over de wereld van interoperabiliteit in

de zorg.

In eerste instantie was Nictiz verantwoordelijk voor de landelijke

EPD-uitrol, gebaseerd op AORTA (Architecturen, Ontwerp, Realisa-

tie, Toetsen van kwaliteit, Acceptatie), bedacht in 2002. Uitgangspunt

van AORTA is, dat gegevens niet centraal worden opgeslagen. Zorgverle-

ners blijven met hun eigen informatiesystemen werken en wisselen via het

Landelijk Schakelpunt (LSP) medische gegevens met elkaar uit. Het Mi-

nisterie van VWS nam eind november 2005 de EPD-regie van Nictiz over.

In maart 2011 verwierp de Eerste Kamer de EPD-wet unaniem. Dit leidde

in februari 2012 tot de oprichting van VZVZ. Reden was, dat zorgaanbie-

ders de elektronische gegevensuitwisseling niet verloren wilden laten gaan.

De organisatie werd opgericht door vier koepels van zorgaanbieders: de

koepels van huisartsen (LHV), huisartsenposten (InEen), apotheken

(KNMP) en ziekenhuizen (NVZ).

Heilig gelooFAdriaan Blankenstein is vanaf 1 september 2018 voorzitter van de Raad

van Bestuur van VZVZ. Alles wat hij in 35 jaar heeft opgebouwd, kan hij

in deze baan kwijt, zegt hij. ¨Altijd heb ik mij beziggehouden met de

samenloop van IT en bedrijfsvoering/innovatie. Vele jaren werkte ik voor

Berenschot. Daarna werd ik directeur bij de Getronics, waar ik onder

andere een ´zorgpoot´ heb opgezet. De volgende stap was die van CEO en

directeur ICT bij Defensie. Voordat ik de functie van voorzitter Raad van

Adriaan Blankenstein, voorzitter Raad van Bestuur VZVZ:

adriaan blankenstein, voorzitter raad van bestuur vzvz: “We hebben veel bereikt, maar er is ook nog veel te doen.”


maakt het mogelijk regionale netwerken geba-

seerd op IHE-XDS (Cross Enterprise Document

Sharing) te koppelen aan de infrastructuur van

het LSP. Dit alles onder de naam van het Twiin-

project. Afhankelijk van wat nodig is, kan het

een of het ander ingeschakeld worden.”

uitdagingenDe verbreding die heeft plaatsgevonden wil niet

zeggen dat er geen uitdagingen meer zijn. Inte-

gendeel. Blankenstein: “De grootste uitdaging is

prioriteren. We willen zoveel, er kan zoveel, maar

het kan niet allemaal tegelijkertijd. Wat is haal-

baar en urgent? Daarom zitten we met zorgaan-

bieders, patiënten en industrie aan tafel om die

prioriteiten te stellen. Inmiddels hebben we

dertien gebieden genoemd. Zoals bijvoorbeeld

het ondersteunen van meldingen in de spoed-

zorgketen en medicatieveiligheid.”

Een tweede uitdaging is het bieden van een

instrument voor de patiënt om selectief en goed

te kunnen bepalen voor wat en wie hij wel of

niet toestemming wil geven onder welke om-

standigheden. We praten in deze over het pro-

gramma Gespecificeerde Toestemming. “De

vraag wat hij wel of niet wil moet voor elke

patiënt behapbaar zijn. Dat is best complex”,

aldus Adriaan Blankenstein.

interoperabiliteitVoor alle duidelijkheid, de individuele EPD´s

van ziekenhuizen zijn nog niet aangesloten op

het LSP. Daarin is nog een weg te gaan. Maar

specialisten en apothekers in het ziekenhuis

kunnen wel medicatiegegevens opvragen. Zo is

de spoedeisende hulp bijvoorbeeld wel al gelinkt.

Toch is Blankenstein niet ontevreden over waar

we in Nederland staan met interoperabiliteit.

“We hebben nu 13,2 miljoen unieke BSN´s in het

Opt-in systeem. Dat is veel. 100% van de zieken-

huizen doen mee en nagenoeg hetzelfde percen-

tage apotheken. Van de huisartsen staat zo´n

85% procent achter dit initiatief. Kortom onge-

veer 600 miljoen berichten per jaar gaan er

alleen al over het LSP. We willen verder uitbrei-

den met de GGZ, radiologen, cardiologen, thuis-

zorg et cetera. We hebben veel bereikt, maar er is

ook nog veel te doen.” <

Meer informatie:

www.vzvz.nl

voor ziekenhuizen, huisartsen en apotheken.

Daarin zitten generieke informatiefolders met

toestemmingsformulier, een gebruikershandlei-

ding en een voorlichtingsfilmpje. De folder is zo

opgesteld dat genoemde zorgverleners deze

kunnen gebruiken voor het vragen van een zo

breed mogelijke toestemming aan de patiënt

voor het uitwisselen van medische gegevens.

Van februari tot aan de zomer voert VZVZ de

campagne Volgjezorg. Doel is mensen de moge-

lijkheid te bieden om online hun toestemming te

regelen voor het uitwisselingen van zijn medi-

sche gegevens via het LSP. Bovendien kan de

patiënt op dit portal volgen wat er met zijn

medische gegevens gebeurt. Welke soorten gege-

vens zijn er met zijn toestemming gedeeld? Door

welke zorgaanbieder(s) zijn ze bekeken? En

wanneer? Zo weet je altijd wat er met je medi-

sche gegevens gebeurt.

verbredingEen goede technische infrastructuur is onont-

beerlijk bij interoperabiliteit. Na 2012 heeft

VZVZ op het LSP voortgeborduurd. Blanken-

stein: “Het LSP is een betrouwbaar netwerk.

Maar nog belangrijker zijn de afspraken daar-

omheen. Denk aan afspraken over beveiliging,

protocollen alsook infrastructurele elementen.

Hoe op uniforme wijze implementeren? Met die

afspraken blijft een netwerk echt betrouwbaar.”

Vanuit de expertise die VZVZ en partners met

elkaar opgebouwd hebben, heeft verbreding

plaatsgevonden. “De patiënt is goed in beeld

gekomen, zoals ik al zei”, vervolgt Adriaan Blan-

kenstein. ¨Dus ondersteunen wij ook het pro-

gramma MedMij, dat specifiek hierom draait. De

GGZ had het best lastig met het in IT vatten van

het complexe werk. Met Koppeltaal - een lande-

lijke integratie- en informatiestandaard - hebben

we een hele mooie ehealth blended care faciliteit

ontwikkeld. Beelden van röntgen en MRI´s

werden vroeger op CD-roms gezet die de patiënt

vervolgens meenam naar een volgende behande-

laar. Niet handig en veilig. Daarom dat we ook

samenwerken met organisaties als IHE. Dit

Bestuur bij VZVZ aanvaardde, heb ik een startup

softwarebedrijf geholpen met verbreding in de

spoedzorgketens.”

Blankenstein vervolgt: “Heilig geloof ik erin, dat

als medische informatie beschikbaar is op het

moment dat patiënt/behandelaar het nodig

hebben, dit de kwaliteit van de zorg enorm

verbetert. Gegevens die we overigens heel goed

moeten beschermen.”

taFeltjesmodelHoe heeft VZVZ het ´EPD-verhaal´ in 2012

opgepakt? Adriaan Blankenstein: “Samen met de

koepels hebben we destijds gekeken naar wat de

politiek niet en wel wil. De politiek wilde niet

dat de dossiers toegankelijk waren voor alle

zorgverleners, behalve wanneer de patiënt daar

bezwaar tegen had; het opt-out principe. Maar

omgekeerd: uitwisselen met de actieve en wel-

overwogen toestemming van de patiënt (opt-in).

Zoals ik al zei, het beschikbaar hebben van es-

sentiële data van de patiënt is noodzakelijk. Is

patiënt A intolerant voor medicatie B, dan moet

die patiënt het elders niet toegediend krijgen. Er

is een wet die beperkingen oplegt, maar die niet

alles categorisch verbiedt. Eigenlijk blijkt er nog

steeds veel te kunnen. En daar hebben we samen

naar gekeken. Niet alleen met de koepels, maar

ook met patiëntvertegenwoordigers en zorgver-

zekeraars. Zodanig dat softwareleveranciers er

mee uit de voeten kunnen. Zo hebben we drie

groepen bij elkaar. Het ´tafeltjesmodel´ waar

VZVZ een coördinerende rol in speelt.”

Voor alle duidelijkheid, VZVZ werkt ook inten-

sief samen met Nictiz, de organisatie die direct

wordt aangestuurd door de overheid. Blanken-

stein: “Wij zijn een stichting. Het veld stuurt ons

aan. Nictiz zit in het proces vaak voor ons in

vraagstukken over uitwisseling van gegevens.”

patiënt centraalOp de vraag hoe VZVZ haar regisseurstaak

oppakt, zegt Blankenstein. “Iedereen roept altijd

dat die patiënt centraal staat. Handelen we in het

zorgveld daar ook naar? Niet altijd. We praten

vaker over dan met de patiënt. Daarom betrek-

ken we de patiënt direct in het zorgproces met

het uitwisselen van zijn gegevens. Zorgaanbie-

ders vragen de patiënt om toestemming om

gegevens te mogen uitwisselen. Wil hij dit niet,

dan doen we het niet. Zegt hij ´ja´, dan zorgen we

ervoor dat dit veilig gebeurt.”

VZVZ ontwikkelde hiervoor de Opt-in toolkit

vanuit de expertise die vZvZ en partners met elkaar opgebouwd

hebben, heeft verbreding plaatsgevonden.


nog vloeibare stikstof nodig. En dat mag de operatiekamer niet in. Gevolg: een omslach-tige procedure die onnodige vertraging geeft. Onderzoekers van de Universiteit Twente hebben nu een apparaat ontwikkeld dat sneller werkt, beter is te regelen én dat veilig is voor gebruik in de operatiekamer. De on-derzoekers publiceren hierover in ‘Scientific Reports’ van Nature. Het VUmc probeert de nieuwe koeler al uit.Die snelle afkoeling heet ook wel ‘snap freezing’ en is mogelijk door de houder (vial) met het weefsel onder te dompelen in een badje van vloeibare stikstof – snel naar minus 196 graden. Vanwege de risico’s voor patiënt en medici mag dit niet in de operatiekamer. In de praktijk staat dan, direct buiten de ope-ratiekamer, iemand in beschermende kledij klaar met stikstof: een omslachtige proce-dure die nog steeds vertraging geeft die het resultaat kan beïnvloeden. De apparatuur die de UT-onderzoekers nu hebben ontwikkeld, is eenvoudig aan te sluiten op het elektrici-teitsnet en kent niet het risico van blootstel-ling aan koelstoffen, en is daarom direct in de operatiekamer te gebruiken. Het volledige nieuwsartikel kunt u lezen op www.fmtgezondheidszorg.nl

HeVo ontwiKKelt 96 nieuwe zorgwoningen in leeuwardenNoorderbreedte en HEVO hebben de definitieve overeenkomst getekend voor ontwikkeling en realisatie van een nieuw woonzorgcomplex in de wijk De Zuidlanden in Leeuwarden. Het concept is zo ontwikkeld dat het uitgangspunt is om de zorgwoningen zo in te richten zoals mensen vroeger thuis woonden. In het buurtschap Jabikswoude wordt het woonzorgcomplex gerealiseerd. De buitenzijde ziet eruit als reguliere woning-bouw. Dit is een van de uitgangspunten van het woonconcept ‘thuisgevoel’ voor mensen met een intensieve zorgvraag waarbij de bewoners boven slapen en beneden wonen.

RIjK EN baNKEN vEREENvoudigen finanCiering Van KleinsCHalige woonVormen Voor ouderen Het moet eenvoudiger worden voor particu-lieren en sociale ondernemers om kleinschali-ge woonvormen voor ouderen te financieren.

Het Kabinet stelt hiervoor een stimulerings-regeling open. Als onderdeel van de regeling ondertekende minister de Jonge (VWS) met een aantal banken een overeenkomst waarbij het Rijk garant gaat staan voor delen van de financiering van dergelijke initiatieven.De zogenaamde borgstellingsovereenkomst hiervoor werd door de betrokken partijen ge-sloten tijdens een bezoek aan de Knarrenhof in Zwolle. De Knarrenhof is een voorbeeld van een kleinschalig project van levensloop-bestendige woningen.

weefsel meteen in de oK supersnel afKoelen Om een biopt dat, voor bijvoorbeeld kankeronderzoek, is weggenomen bij een patiënt, zo snel mogelijk af te koelen, is nu

In dit nieuwe woonzorgcomplex komen met name mensen te wonen met dementie, als alternatief voor het traditionele verzorgings-huis.

Cloud ruKt op in de zorgDe adoptie van cloud in de zorg is groot. Het overgrote deel van onlangs geënquêteerde organisaties (ruim 86%) heeft ervaring met de cloud. Cure loopt iets achter op care, waar de cloudadoptie nog hoger is. Waar nu private cloud de favoriete optie is, zal de ko-mende jaren vaker dan nu voor hybride cloud worden gekozen. Dat zijn belangrijke conclu-sies uit het marktonderzoek Outsourcing van IT in de Zorg, dat managementadviesbureau Quint Wellington Redwood dit jaar voor de derde keer uitvoerde.

Het uitbesteden van IT-diensten is een breed geaccepteerd fenomeen in de zorg. Ruim tweederde van de aan het onderzoek deelne-

mende instellingen heeft IT geheel (21,6%) of gedeeltelijk (51,4%) uitbesteed. In care is dat iets meer het geval dan in cure, wat niet verwonderlijk is, omdat instellingen in de care

aCtuEElmeer informatie over de onderwerpen in deze rubriek kunt u lezen op www.fmtgezondheidszorg.nl


De wetenschappelijke validatie heeft een grote maatschappelijke impact. Wereldwijd hebben miljarden mensen een bril of contact-lenzen nodig. Een kwalitatieve oogmeting kan voortaan van huis uit worden gedaan. Dat bespaart veel tijd en geld en vergroot bovendien de toegankelijkheid. Daarnaast is volgens een berekening van Easee is bij implementatie van de applicatie in de zorg een landelijke besparing van 25 miljoen euro per jaar mogelijk voor de maatschappij op de behandeling van staarpatiënten.

dijKlander zieKenHuis start vERbouw EN RENovatIEprojeCten in raamoVereenKomstHet Dijklander Ziekenhuis heeft een raamo-vereenkomst met BAM Bouw en Techniek, Heddes Bouw & Ontwikkeling, Ingenieurs-buro Linssen, Gortemaker Algra Feenstra architects en ptg advies gesloten voor een langdurige samenwerking in bouwteamver-band. De bouwteamleden richten zich op de verbouwen renovatieprojecten voor de locaties Hoorn (het voormalige Westfries-gasthuis) en Purmerend (het voormalige Waterlandziekenhuis). Donderdag 11 april ondertekenden de raad van bestuur van het Dijklander Ziekenhuis en de directies van de betrokken partijen het contract voor onbe-paalde tijd.

uza neemt nieuwe parKeergarage in gebruiKHet aantal consultaties en opnames in het Universitair Ziekenhuis Antwerpen (UZA) stijgt ieder jaar en dan moeten ook de op-vangfaciliteiten meegroeien. De afgelopen jaren investeerde het ziekenhuis dan ook in betere en vooral meer parkeergelegenhe-den. In een eerste fase kwam er een nieuwe parking voor het personeel en in het voorjaar van 2018 startte de bouw van een parkeer-garage voor de bezoekers en de patiënten. Negen maanden later werd die in gebruik genomen. <

vormt antibiotica-resistentie een grote be-dreigingen voor de volksgezondheid. Los van het probleem van resistentie tegen antibi-otica is een reden voor toenemende terug-houdendheid bij gebruik ervan dat antibiotica geen onderscheid maken tussen slechte en goede bacteriën. Het volledige nieuwsartikel kunt u lezen op www.fmtgezondheidszorg.nl

braVis zieKenHuis Kiest Voor nieuwbouwloCatie bulKenaarDe raad van bestuur van het Bravis zieken-huis heeft locatie Bulkenaar in de gemeente Roosendaal aangewezen als de voorgenomen locatie voor de nieuwbouw. Vanaf 2025 zal alle spoedeisende en complexe klinische ziekenhuiszorg centraal in de regio op deze nieuwe hoofdlocatie worden verleend. Om ervoor te zorgen dat iedereen in de regio zorg dichtbij huis kan krijgen, blijft er een poliklinische voorziening in Bergen op Zoom. Daarnaast worden in Woensdrecht en Tholen nieuwe vormen van zorg ingericht in samen-werking met de huisartsen.

Kwalitatief uitsteKende online oogmeting leVert flinKe besparing opRobert Wisse, oogarts en onderzoeker van het UMC Utrecht, presenteerde op het NOG Congres de resultaten van een klinische studie naar de werking van de online ap-plicatie van Easee. Het onderzoek bevestigt de nauwkeurigheid van de online oogmeting in vergelijking met de traditionele meetme-thoden. De digitalisering van het leveren van oogzorg biedt daarmee kansen om de gezondheidszorg betaalbaar en toegankelijk te houden.

vaak wat kleinere IT-afdelingen hebben dan de collega’s in de cure.

‘passief bouwen’ Voor appartementen Voor ouderen met intensieVe zorgVraagSyntrus Achmea Real Estate & Finance zet samen met Trebbe Klok een nieuwe stap in duurzaam vastgoed. In Apeldoorn worden 86 gasloze appartementen gerealiseerd zonder warmtepomp volgens het concept van ‘Passief Bouwen’. Uitmuntende isolatie zorgt ervoor dat er nauwelijks energie nodig is voor de verwarming, terwijl zonnepanelen het grootste deel van de benodigde stroom opwekken. Het complex aan Kanaal Noord in Apeldoorn wordt ontwikkeld en gerealiseerd door een bouwcombinatie, bestaande uit Trebbe Bouw en KlokGroep. De appartemen-ten zijn bestemd voor ouderen met een in-tensieve zorgvraag. Syntrus Achmea verhuurt de woningen namens een van zijn klanten, een Nederlands pensioenfonds, aan zorgor-ganisatie KleinGeluk, die gespecialiseerd is in ouderenzorg. De oplevering staat gepland in december van dit jaar.

nederlands bioteCH bedrijf miCreos ontVangt €30 miljoen finanCiering Voor aNtIbIotIcaaltERNatIEfHet Nederlandse biotech bedrijf Micreos heeft €30 miljoen aangetrokken voor de versnelde ontwikkeling van haar endolysine technologie als alternatief voor antibiotica. De financiering is primair bestemd voor de klinische ontwikkeling van het endolysine XZ.700 voor atopische dermatitis en diabeti-

sche wondinfecties, en voor de introductie in de USA van Gladskin voor huidaandoeningen zoals eczeem, acne en rosacea. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie

technologie


overgrote meerderheid is vanaf de eerste demon-

stratie overtuigd, omdat de PlasmaTYPHOON

hen veel opslagruimte en tijd bespaart. Omdat

de PlasmaBAG volledig gesloten is, zodat men de

endoscoop niet kan aanraken voor gebruik, is hij

minder kwetsbaar voor contaminatie en hand-

matige fouten”, aldus dr. Daniel Vinteler, CEO en

uitvinder van PlasmaTYPHOON en Plasma-

BAG. “De innovaties maken het mogelijk om de

hygiënestandaard te verbeteren.”

europese normenBiotech-Germande heeft de PlasmaTYPHOON

gevalideerd volgens Europese normen. In hun

rapport staat dat “wanneer de PlasmaTYP-

HOON wordt gebruikt volgens de aanbevelingen

van de fabrikant, het mogelijk wordt de vloei-

stoffen die aanwezig zijn in de interne kanalen

van de endoscopen beter te verwijderen en zo

een betere controle van het residuele besmet-

tingsniveau van de endoscoop mogelijk te ma-

ken.”

“Bij Pentax Medical zetten we ons in om de

hy giëne-uitdagingen in endoscopie aan te pak-

ken door oplossingen te bieden die het risico op

infecties minimaliseren, de klinische resultaten

verbeteren, de ervaring van de gebruiker verbe-

teren én de productiviteit van de gezondheids-

zorg verhogen. Omdat we actief naar onze klan-

ten en andere betrokkenen luisteren, begrijpen

we de complexiteit van de procedures en het

infectierisico. Op basis van deze inzichten heb-

ben wij de PlasmaTYPHOON ontwikkeld en we

zijn er trots op deze innovatieve hygiëneoplos-

sing nu aan de Europese markt te kunnen pre-

senteren. We bieden onze klanten een efficiënte

en effectieve droog- en opslagoplossing om

tegemoet te komen aan de onbeantwoorde hygi-

enebehoeften bij endoscoopverwerking”, aldus

Rainer Burkard, Managing Director van PEN-

TAX Europe GmbH. <

*1 Evaluation of the efficacy of a drying unit for

internal channels of endoscopes according to NF

S98-030- Test Report by Biotech-Germande Fe-

bruary 2015*2 Evaluation of the ability of a storage system

(plasmabiotics) to maintain the microbiological

quality of heat sensitive endoscope. Report by

Biotech-Germande April 2017*3 De maximale opslagtijd kan onderhevig zijn aan

de lokale regelgeving inzake endoscoopopslag. De

nationale regelgeving kan de maximale opslagtijd

beperken tot 7 dagen. Raadpleeg de relevante

voorschriften of aanbevelingen van uw land.

De PlasmaTYPHOON zorgt voor snelle

droging van endoscoopkanalen en de

endoscoop wordt verpakt in een een-

malig bruikbare PlasmaBAG. Door de doorloop-

tijd van de endoscoopverwerking aanzienlijk te

verkorten zorgt de innovatie voor efficiënte

prestaties. Het is de eerste oplossing die een

droge endoscoop kan garanderen binnen vijf

minuten (*1), en opslag tot 31 dagen (*2, *3) in een

volledig gecontroleerde omgeving mogelijk

maakt. Biotech-Germande heeft de Plasma-

TYPHOON gevalideerd volgens Europese nor-

men (*3).

eenvoudig in gebruiKDe PlasmaTYPHOON is eenvoudig in gebruik,

compact, efficiënt en stil. Het droogproces wordt

gereguleerd door een gepatenteerde drukcurve.

Het apparaat maakt gebruik van een laminaire

stroming om het water te verwijderen en een

turbulente, verwarmde stroming om de wanden

te drogen. Opslag in een PlasmaBAG met een

atmosfeer van ozon en medische lucht verbetert

de hygiëne en microbiologische veiligheid van de

scope. Het systeem kan gebruikt worden voor

alle endoscopische merken.

“Al sinds de uitvinding van de PlasmaTYP-

HOON heb ik nauw contact met de gebruikers,

zoals medewerkers van hygiëneafdelingen, bio-

medische ingenieurs en verpleegkundigen. De

pentax Medical introduceert een

nieuwe hygiëneoplossing om het

risico van bacteriële besmetting te

minimaliseren door middel van een

zeer snel en effectief droogmecha-

nisme voor de endoscoopkanalen en

actieve opslag van de endoscoop met

plasma.

Van de nieuwsredactie

NIEuWE HygIëNEOplOssINg OM DE paTIëNTvEIlIGHEID IN ENDOScOpIE TE vERbETEREN


nvtg

KENNIsvERBINdINg vOOR ROutE NaaR ENERGIETRaNSITIE vaN ZORGvaSTGOEDHet Nvtg voorjaarscongres van

11 april 2019 was een succesvolle

bijeenkomst met 325 deelnemers .

tijdens het congres werd de route

naar energietransitie van zorgvast-

goed in vele facetten toegelicht.

Immers, de energietransitie is vroeg

of laat onvermijdelijk voor ons

allemaal en het impliceert voor ons

zowel investeren als innoveren. Hoe

doe je dat, wat doe je dan en wanneer

doe je dat? dat zijn daarbij logische

vragen. Kennisverbinding is cruciaal

om beleid, routekaarten, maatrege-

len en implementatie te doorgron-

den om samen in Nederland de zorg

vooruit te brengen.

Elk jaar is het NVTG Voorjaarscongres

weer een fantastisch platform voor ken-

nisdeling, het bijwonen van lezingen, het

aansterken en uitbreiden van jouw persoonlijk

netwerk en het ontmoeten van vakgenoten en

professionals in de zorgsector. Het NVTG Voor-

jaarscongres van 11 april 2019 in Conference

Center De Koningshof in Veldhoven was goed

bezocht! Maar liefst 325 deelnemers hadden zich

geregistreerd en dat is inclusief een stijging van

+20% ten opzichte van vorig jaar van het aantal

congresdeelnemers dat bij een zorginstelling

werkt. Op de beursvloer waren +30% meer

bedrijven met een stand aanwezig.

KeYnotes van diederiK samsom en catHY van beeKDiederik Samsom gaf als voorzitter van de kli-

maattafel gebouwde omgeving richting aan de

discussie hoe het gat verkleind kan worden

tussen investeringen in de energietransitie en

opbrengsten van energiebesparing. De energie-

transitie hoeft niet gisteren al uitgevoerd te

worden. Het kiezen van logische vervangings-

momenten en de trend naar prijsverlaging door

marktconformiteit opent de route naar betaal-

baarheid van morgen.

Keynote-spreker Cathy van Beek, die als kwar-

tiermaker van het Ministerie van VWS de zorg-

sector vertegenwoordigt bij de klimaattafels,

moedigde zorginstellingen aan om beleid op te

stellen en maatregelen te nemen aan de hand

van Green Deal Zorg en de routekaarten ener-

giebesparing die met behulp van TNO zijn opge-

steld. In mei 2019 worden de routekaarten voor

de Cure- en de Caresector gepubliceerd. Dag-

voorzitter Peter Melis leidde het congres op een

frisse en energieke manier en zorgde voor een

prettige interactie met het publiek in de zaal.

spreKersprogramma geselecteerd met call For papersDe sprekers waren geselecteerd op basis van hun

inschrijving op de Call for Papers van de NVTG.

Op die manier had iedereen in de markt dezelfde

gelegenheid om zijn kennis te kunnen delen en

was NVTG in de positie om de negen meest

interessante abstracts uit te nodigen als spreker

op dit congres over de energietransitie. We zijn

dan ook verheugd met de kwaliteit van het spre-

kersprogramma dat we op die manier tot stand

hebben kunnen brengen voor de congresdeelne-

mers.

de reis in de energietransitie van maastricHt umc+Het Maastricht UMC+ liet in een keynote-lezing

samen met RoyalHaskoningDHV zien hoe zij de

reis in de energietransitie doorlopen. Het zorg-

landschap verandert, het energielandschap ver-

andert en dan moeten we ook nog op termijn

naar energieneutraal. Stilstaan is geen optie,

want als je doet wat je deed, dan krijg je wat je

kreeg. Op eigen kracht is 40% tot 50% energiere-

ductie (economisch) haalbaar. Daarnaast wor-

den kansen onderzocht om mee te doen aan

gebiedsinitiatieven en wordt gezocht naar sa-

menwerking voor de kansen om met een collec-

tief zelf duurzame energie op te (laten) wekken.

Telkens wordt bepaald welke stappen effectief

zijn en hoe budget doelmatig kan worden be-

steed (toets op welke CO2-reductie het minst

NVTG-voorjaarscongres 2019:

Door: Victor Pastoor, bestuurslid NVTG

dagvoorzitter peter melis overhandigt keynote-spreker diederik samsom de nvtg award of merit.


nvtg

kost per kg reductie). Tot slot wordt geborgd dat

de maatregelen vergrendeld worden in het meer-

jaren onderhoudsplan en lange termijn huisves-

tingsplan.

acHt lezingen in tWee parallelzalen· TNO duidde hoe de zorgsector kan bijdragen

aan de klimaatdoelstellingen met een toelichting

op sectorale routekaarten voor verduurzaming

van het zorgvastgoed.

· Strukton liet in combinatie met Stichting

Altrecht een praktijkvoorbeeld zien over ver-

duurzaming van zorgvastgoed met de Milieu

Thermometer Zorg.

· Van Beek ingenieurs liet zien hoe eenvoudig

het is om energieverspilling te beperken met een

energiebeheersysteem door gebruik van slimme

tooling en Artificial Intelligence in de regeltech-

niek.

· Milieu Platform Zorgsector (MPZ) kaartte aan

dat wetgeving zoals de Energie Informatieplicht

en de EED verre van voldoende zijn voor de

klimaatdoelstellingen. De NVTG heeft een con-

venant met MPZ om haar leden te wijzen op de

voordelen van de Milieuthermometer Zorg om

snel tot actieplannen voor vastgoed en werkpro-

cessen te komen. Zo wordt geborgd dat voldaan

wordt aan de (komende) wetgeving voor 2020

en worden handvatten geboden om aan duur-

zaamheid te werken.

· Technikeur koppelde de belangrijkste conclusie

terug van een rondetafelgesprek met installa-

teurs. Verantwoordelijkheid nemen is het funda-

ment voor de juiste medische elektrotechnische

installatie.

· Croonwolter&dros betoogde dat Smart Buil-

ding als nieuwe innovatie een zorggebouw duur-

zamer, slimmer en vitaler maakt.

· D2 Ontwikkeling liet zien welke kansen er

liggen voor energiebesparing in operatiekamers.

· 4Building en NL-NoodVermogenPool bedis-

cussieerden dat energietransitie een machtsstrijd

is tussen centraal fossiel en lokaal verduurzaamd

en hoe een zorginstelling van nood naar node

kan groeien als knooppunt van lokaal opgewekte

duurzame energie.

interessante beursvloer met veertig bedrijvenstandsDe NVTG is verheugd met het brede scala aan

bedrijven dat zich had aangemeld als standhou-

der op de beursvloer met +GF+ als gouden

congressponsor. Elk bedrijf had een stand met

genoeg ruimte om producten te etaleren of de

kracht van zakelijke dienstverlening te duiden.

De lunch werd op de statafels in de stands geser-

veerd, zodat laagdrempelig kon worden kennis-

gemaakt en actief aan het eigen netwerk kon

worden gebouwd. <

De basis voor liefdevolle zorg.

De nieuwe Kleine Geweldenaars: grondige reiniging en betrouwbare hygiëne voor zorginstellingen.In de zorg is hygiënisch schoon wasgoed bijzonder belangrijk.De nieuwe Kleine Geweldenaars wassen en drogen in slechts 87 minuten en komen tegemoet aan de strenge eisen vanzorginstellingen door speciale desinfectieprogramma’s die voldoen aan de allerhoogste normen op het gebied van hygiëne.

Miele Professional. Immer Besser.

www.miele.nl/pro/nieuwe-kleine-geweldenaars


AdviesbureAu

sweegers en de bruijn bveuropalaan 12g, 5232 bC ’s-HertogenboschT: 088 030 7300e: [email protected]: www.swebru.nl_______________________________

_______________________________

valstar simonisveraartlaan 42288 GM rijswijkT: 070 307 22 22F: 070 307 22 07e: [email protected]: www.valstar-simonis.nl_______________________________

OK Consultancy Nederland (OKCN)Postbus 2102, 5202 CC ’s-HertogenboschT: (0)73 62 34 381e: [email protected] / i: www.okcn.nl

brANdveiLiGHeid

Witlox brandveiligheid bvNieuwstraat 305491 vd sint-OedenrodeT: 0858771198W: www.witlox-brandveiligheid.nl

CLeANrOOMs

ropa systems bvbelleweg 9, 5711 dH somerenT: +31 (0)493 [email protected]_______________________________

Cadolto benelux bvdorpsstraat 8a, 4181 bN WaardenburgT: +31 418 651 544M: +31 61066 4074e: [email protected]: www.cadolto.nl______________________________

interflowde stek 15, 1771 sP WieringerwerfT. (0227) 60 28 44 F. (0227) 60 31 [email protected]______________________________

Jan snel Medical buildingsWilleskop 94, 3417 Me MONTFOOrTPostbus 200, 3417 ZL MONTFOOrTTel.: +31 (0) 348 47 90 90e-mail: [email protected] Website: www.jansnel.com______________________________

M-Wall bvsteenoven 4C5626 dK eindhovenT +31 850 18 85 00e [email protected] www.mwall.nl

deureN

vestiging doorwerthrecord Automatische deuren b.v.Cardanuslaan 30Postbus 67, 6865 ZH doorwerthT 026-3399777 F 026-3399770info@record-automatischedeuren.nlwww.record-automatischedeuren.nl

vestiging Oosterhoutrecord/van Nelfen deurtechniekHoutduifstraat 6Postbus 565, 4900 AN OosterhoutT 0162-447720 F 0162-447730

GebOuWbeHeersYsTeMeN

sauter building Control Nederland bvPostbus 20613, 1001 NP AmsterdamT: 020 - 587 67 00i: www.sauter.nl

GOrdiJNsTOFFeN

vescom Nederland b.v.sint Jozefstraat 20, 5753 Av deurnePostbus 70, 5750 Ab deurneT: +31 493 350 767F: +31 493 350 779e: [email protected]: www.vescom.nl

HuisvesTiNG

Cadolto benelux bvdorpsstraat 8a, 4181 bN WaardenburgT: +31 418 651 544M: +31 61066 4074e: [email protected]: www.cadolto.nl_______________________________

Jan snel Medical buildingsWilleskop 94, 3417 Me MONTFOOrTPostbus 200, 3417 ZL MONTFOOrTTel.: +31 (0) 348 47 90 90e-mail: [email protected] Website: www.jansnel.com

iNsTALLATeur

uLC installatietechniek b.v.Labradordreef 18Postbus 24053500 GK utrechtT. +31 30 26 50 500e. [email protected]. www.ulcgroep.nl

iNsPeCTies & LOGbOeKbeHeer

diiP bvinspecties en logboekbeheerHartveldseweg 34 b, 1111bG diemenPostbus 298, 1620AG Hoorn020 [email protected]

bedrijvenindex

iT & sOFTWAre

ultimo software solutions bvWaterweg 3 - 8071 rr NunspeetT: +31(0)341 – 423737F: +31(0)341 – 421172e: [email protected]: www.ultimo.com

LuCHTbeHANdeLiNG

Altop international: exclusief vertegenwoor-diger van euroclimaMatjeskolk 237037 dZ beek T: 0314 67 51 10e: [email protected]: www.euroclima.nl

MedisCHe PersLuCHT

berko KompressorenHavenweg 14 - 6603 As WijchenT: 024 - 641 11 11 - F: 024 -642 15 72e: [email protected]: www.berko.eu______________________________

Partner van drägerbOGe KOMPressOreN b.v.spaceshuttle 8b, 3824 ML AmersfoortT: +31 33 456 15 86 / F: +31 33 453 01 36e: [email protected]: www.boge.com/nl

MedisCHe GAsseN

Linde Healthcare beneluxde keten 7Postbus 325, 5600 AH eindhovenT: +31 40 28 25 825 - F: +31 40 28 16 875i: www.linde-healthcare.nl

MedisCHe GAsseN beWAKiNG/MONiTOriNG

TPs technology beNeLuX b.v.Postbus 1962130 Ad HOOFddOrPContactpersoon e. schrijverT: +31 23 531 75 41i: www.tpstechnology.nli: www.tpstechnology.dee: [email protected]

MedisCHe GAsseNdisTribuTie sYsTeMeN

dräger Nederland b.v. Huygensstraat 3-5, 2721 LT ZoetermeerNederlandT: 079 – 344 44 888i: www.draeger.com

MeubeLsTOFFeN


NOOdsTrOOM

elinex Power solutionsWolweverstraat 152984 Ce ridderkerkTel: +31 (0)180 72 13 59e-mail: [email protected]: www.elinex.com

OPLeidiNGeN

Hogeschool rotterdamG.J. de Jonghweg 4-63015 GG rotterdamT: 010 794 48 90i: www.hogeschoolrotterdam.nl

OPerATieKAMers

interflowde stek 15, 1771 sP WieringerwerfT. (0227) 60 28 44 F. (0227) 60 31 [email protected]______________________________

MANN+HuMMeL vokes Air bvNijverheidsweg 153401 MC iJsselsteinPostbus 3093400 AH iJsselsteinT: 088-8653724- F : 088-8653400e: [email protected]______________________________

Q-bitalrob van Lieflandbenelux & Nordice: [email protected]: +31 6 54 78 58 76W: www.vanguardhs.com______________________________

Cadolto benelux bvdorpsstraat 8a, 4181 bN WaardenburgT: +31 418 651 544M: +31 61066 4074e: [email protected]: www.cadolto.nl______________________________

Jan snel Medical buildingsWilleskop 94, 3417 Me MONTFOOrTPostbus 200, 3417 ZL MONTFOOrTTel.: +31 (0) 348 47 90 90e-mail: [email protected] Website: www.jansnel.com______________________________

M-Wall bvsteenoven 4C5626 dK eindhovenT +31 850 18 85 00e [email protected] www.mwall.nl

PersOONsbeveiLiGiNG sYsTeMeN

OoperonMijkenbroek 254824 AA bredaT: + 31 76 57 230 30e: [email protected]: www.ooperon.nl

bedrijvenindex


PrOJeCTiNriCHTiNG

M-Projectservice bvsteenoven 4C5626 dK eindhovenT +31 40 292 79 50e [email protected] www.m-projectservice.nl

sTrALiNGsWeriNG

Tinnemans Medical design bvbelleweg 9, 5711 dH someren T: +31 (0) 493 472399 F: +31 (0) 493 473299 i:www.4medicaldesign.come:[email protected]

______________________________

Tinnemans Medical design bvbAGildenstraat 41,b-2470 retieT: +32 (0) 14 717919 i: www.4medicaldesign.come:[email protected] volg ons zusterbedrijf op twitter: @ropasystems

vALidATie

Cleanroom Management internationalThe Netherlands:Luchthavenweg 81, NL – 5657 eA eindhovenTel: +31 402 88 87 57Fax: +31 402 88 59 36e-mail: [email protected]

vLOereN

Nora flooring systems b.v.belgiëstraat 14 5171 PN KaatsheuvelT: 0416-286140i: www.nora.com/nl

WANdbeKLediNG

M-Wall bvsteenoven 4C5626 dK eindhovenT +31 850 18 85 00e [email protected] www.mwall.nl______________________________


WAsMACHiNes

Miele ProfessionalPostbus 166, 4130 ed vianenT: 034-73 78 884F: 034-73 78 429www.miele-professional.nle: [email protected]

WATerbeHANdeLiNG

bWT nederlandCoenecoop 1 2741 PG Waddinxveene: [email protected] T.: +31 88 750 90 00


Uw bedrijfsgegevens ook op onze website?neem vrijblijvend contact met ons op.

[email protected]

www.fmtgezondheidszorg.nl

ADVERTENTIE-INDEX

FMT Gezondheidszorg42

FMT Gezondheidszorg is een uitgave van:van Litsenburg bveendenven 145646 JN eindhovenT +31 (0) 06 53 310 657e [email protected] www.fmtgezondheidszorg.nl

Volg FMT Gezondheidszorg op Twitter: @FMTzorg

FMT Gezondheidszorg wordt gemaakt met medewerking van o.a.: NeN, Nictiz, Tu/e, Hogeschool Arnhem en Nijmegen, Taskforce Healthcare, iHe en Kivi.

Verschijning: 6 x per jaar gedrukt, 4 x per jaar als digitaal magazine (magazine.fmtgezondheidszorg.nl

Uitgever: Cor van Litsenburg

FMT komt tot stand met redactionele medewerking van: ir. rené drost NAMCO, H. (Henk-Jan) Hoekjen, prof. dr. ir. J (Jos) Lichtenberg, Prof. dr. ir. M. (Masi) Mohammadi, drs. F (Floor) scholten, W. (Wilma) schreiber, G. (Gerrit) Tenkink, irene J. Teunissen,F. (Frank) van Wijck, b. (betty) rombout, r. (regien) Wiggers (NiCTiZ), L. (Laura) van Lith (Zorg brandveilig), M. (Martin) van rooij, d. (dietske) van der brugge, ir M. (Maurice) dominicus, r. (renée) van Litsenburg bA.

Vormgeving: Peter bouritius

Advertenties:e: info@fmtgezondheidszorg, T: 06 53310657

Druk: scholma druk, bedum

issN 1873 - 8877

Abonnementen:Nederland: e 125,00belgië e 125,00buiten europese unie: e 169,50Losse nummers e 17,95Tarieven zijn excl. bTWKijk op: fmtgezondheidszorg.nl

een abonnement kan op elk gewenst moment ingaan.

een abonnement wordt automatisch verlengd, tenzij tenminste een maand voor het einde van de abonnementspe-riode schriftelijk wordt opgezegd.

Coverfoto:OK Flevoziekenhuis Almere.

Disclaimer:van Litsenburg bv heeft deze uitgave op de meest zorgvuldige wijze samen-gesteld. van Litsenburg bv en haar au-teurs kunnen echter op geen enkele wij-ze instaan voor de juistheid of volledigheid van de gegevens. uitgever en auteurs aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard dan ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op de informatie in deze uitgave.

colofoN

fmt gezondheidszorg - info

Altavilla 17

bWT Nederland b.v. 41

Cadolto benelux b.v. 39,40

Carrier Airconditioning benelux b.v. 39

Cleanroom Management intern. 41

Climatech 16

d2 Ontwikkeling 41

diiP 39

dräger Nederland b.v. 40,44

Hogeschool rotterdam 40

interflow 39,40

Jan snel 39,40

Linde Healthcare benelux 40

MANN+HuMMeL vokes Air b.v. 40

Miele Professional Nederland b.v. 38

Miele Professional Nederland b.v. 41

M-Wall 39,40

M-projectservice b.v. 41

MTd Landschapsarchitecten 40

M-Wall b.v. 39,50

nora flooring systems b.v. 41

OK Consultancy Nederland 8,39

Ooperon 40

Q-bital 40

record Automatische deuren b.v. 39

ropa systems bv 39

sauter building Control Nederland b.v. 39

sCA Hygiene Products Zeist b.v. 39

sweegers en de bruijn b.v. 39

Tekdigitaal 43

Tinnemans Medical design b.v. 41

TPs Technology benelux b.v. 48

uLC installatietechniek b.v. 39

ultimo software solutions b.v. 48

valstar simonis 39

van Looy Group 39

Witlox brandveiligheid b.v. 39

TekDigitaal

biedt de oplossing:

de D&A methode

Digitaliseren en ArchiViewer,

afgekort als D&A,

is onze methode voor het gerubriceerd

en geordend online opslaan

van al uw informatie

en het beschikbaar stellen aan

uw geautoriseerde medewerkers.

Deze methode valt onder de services van TekDigitaal.

Voor meer informatie zie

www.tekdigitaal.com

Meer informatie: www.draeger.com/gasmanagementsystems

Van Ontwerp naar

effectiviteit op de werkvloer

GEZONDHEIDSZORG · geldt voor de planning, medische technologie, finance etc. etc. In deze editie...

Documents

Transcript of GEZONDHEIDSZORG · geldt voor de planning, medische technologie, finance etc. etc. In deze editie...