Genomineerd voor de Woutertje Pieterse Prijs In deze demo vind je besprekingen van de zes genomineerde titels voor de Woutertje Pieterse Prijs, die op 16 mei 2016 uitgereikt wordt of werd: Joukje Akveld - Een aap op de wc: een dierentuin in oorlogstijd. Met illustraties van Martijn van der Linden (Hoogland & Van Klaveren, 2015) Imme Dros (tekst) en Harrie Geelen (beeld) - Tijs en de eenhoorn (Querido, 2015) Ted van Lieshout - Rond vierkant vierkant rond. De beeldsonnetten (Leopold, 2015) Bart Moeyaert - De Hemel. Met i llustraties van Gerda Dendooven (Querido, 2015) Thé Tjong-Khing - Bosch. Het vreemde verhaal van Jeroen, zijn pet, zijn rugzak en de bal… (Leopold, 2016) Edward van de Vendel (tekst) en Martijn van der Linden (beeld) - Stem op de okapi (Querido, 2015) Het i s de tweede keer dat er voor de Woutertje Pieterse Prijs zes titels genomineerd worden. Het i s interessant om te discussiëren over de meest geschikte leeftijdsgroep voor de ti tels: hoe je boeken voor 4+ zou moeten vergelijken met boeken voor 12+ en over welke ti tel goud had mogen krijgen (of zilver of brons). Het i s leuk om je eigen oordeel te toetsen aan dat van ons en dat van de jury. Wij hebben alvast ons eigen oordeel: Goud: Joukje Akveld - Een aap op de wc: een dierentuin in oorlogstijd Zi lver: Bart Moeyaert - De Hemel Brons: gedeeld door Imme Dros en Harrie Geelen - Tijs en de eenhoorn en Ted van Lieshout - Rond vierkant vierkant rond. De besprekingen staan binnenkort op de website bij de passende hoofdstukken, voor zover ze daar al niet stonden. Voor een eerdere discussie over de met de Woutertje Pieterse Prijs bekroonde titels zie de tekst van Anne de Vries over ‘het verdwijnende kinderboek’.

Joukje Akveld - Een aap op de wc, een dierentuin in oorlogstijd. Met illustraties van Martijn van der Linden (Hoogland & Van Klaveren, 2015) 9+

Over de Tweede Wereldoorlog is op deze website al heel wat geschreven, maar pas in een recensie over Kinderen van Amsterdam van Jan Paul Schutten kwam een dierentuin aan de orde. Hij berichtte als eerste dat honderden onderduikers (Joden, verzetsmensen of mannen die geen dwangarbeid wilden uitvoeren) bij de chimpansees, achter de vogelkooien of boven de roofdieren een plek hadden gevonden waar de Duitsers niet durfden te komen. De dieren zelf krijgen echter geen gezicht. In Akvelds reportage en in de portretten en schetsen van Martijn van der Linden kri jgen de dieren samen met hun oppassers, de directeur en zijn dochter wél een gezicht. Akveld spreekt dan ook over ‘de hoofdpersonen van dit boek’. Meestal staat die hoofdpersoon op zichzelf, soms ook voor een heleboel anderen. Over Sultan zegt ze in de lijst voorin dat het een Berberleeuw is, maar in een van de apart gepresenteerde verhalen heet het ‘Sultan en de anderen’. Dat klinkt onhei lspellend. Bi j het eerste bombardement van de binnenstad op 11 mei 1940 kwamen 40 Rotterdammers om en vaagde een bom in de dierentuin alle struisvogels weg. Bij het tweede bombardement op 12 mei vloog het plafond van de roofdiergalerij en konden de roofdieren naar buiten met alle mogelijke (riskante) gevolgen. De directeur stelde dan ook vragen aan de commandant van de Nederlandse mi litairen:

Hoe groot was het risico dat er opnieuw bommen op de dierentuin zouden vallen en de roofdieren zouden ontsnappen? En mocht hij dat risico nemen? ‘Te groot’, zei de commandant. ‘Sorry’, zei de commandant. De directeur zei niets. Al les wat er te zeggen was, was gezegd. Negen ti jgers, vier panters, zeven leeuwen en leeuwinnen, drie jaguars, een poema, twee kraagberen en de bruine beren Hans en Grietje werden door Nederlandse mi litairen afgeschoten. De oppassers stonden er zwijgend bij. Het enige wat ze konden doen was toezien dat de dieren snel en pijnloos werden afgemaakt. (…) ‘Die leeuw ook’, vroeg een militair, en wees met een geweer op Tammo. ‘Nee,’ zei de di recteur. ‘Die leeuw is tam, die mag blijven leven.’ (pp. 54-55)

Aan die leeuw, de zoon van Sultan, is al vroeg in het boek een paragraaf gewijd. Daar val t te lezen dat Tammo en zijn tweelingbroer op 5 mei 1937 zijn geboren in De Rotterdamse Diergaarde, dat Tammo’s broertje een dag na zijn moeder stierf, dat de directeur deze half-weesjes heeft gespeend met flessen warme melk en dat hij een ti jdje later een herdershond als vriendje kreeg (zie de illustratie) (p. 26).

De Rotterdamse Diergaarde, in 1940 83 jaar oud, was het initiatief van twee mannen die op het centraal station werkten en die eenden in een vijver lieten zwemmen met

kippen en fazanten eromheen en kooien voor roofvogels meenamen. Mensen die naar het station gingen, kwamen naar de vogels kijken en vervolgens naar wat er inmiddels was bij gekomen: de aap, de rendieren, de vossen, de hyena’s en Kees de bruine beer; zo kwam er een dierentuin in Rotterdam. Dat was in de binnenstad, een ruimte die zeer gewild was, ook voor de bouwplannen van de gemeente, terwijl de directeur graag een moderne dierentuin had met minder hokken en meer vrije ruimte voor de dieren om te kunnen concurreren met andere dierentuinen. De goedkope grond van Blijdorp inruilen tegen de dure grond van De Rotterdamse Diergaarde bleek de oplossing. Er kwam nieuwbouw in Blijdorp, maar eerst kwamen de bombardementen van de Duitsers, die veel dieren het leven hebben gekost. Op 7 december 1940 werd Blijdorp geopend. Bij het bombardement van de Amerikanen op 31 maart 1943 verloren behalve 400 Rotterdammers opnieuw heel wat dieren in Blijdorp het leven. Maar in mei 1945 waren er veel meer dieren dan ooit. Deze prachtige geschiedenis is uniek door de keuze en de empathie van Akveld voor haar hoofdpersonen en de mensen erom heen, door haar erudiete en behendige verknoping van stad en dierentuin en door haar lichte, geestige en op kinderen afgestemde toon bij dit zware thema. Kinderen zullen ervan smullen en soms ook bij brullen. (PM)

Imme Dros (tekst) en Harrie Geelen (beeld) Tijs en de eenhoorn (Querido, 2015)

4+

Ze heten Jan, Jim, Gijs of Tijs. Soms hebben ze niet eens een naam. Ze zijn hun huis verloren of hun opa. Ze bestaan niet meer, omdat hun pasgeboren zusje hun plaats heeft ingenomen. Ze voeren gesprekken met hun hond, hun kat of hun beer en ze tekenen hun dromen tot leven. Het zijn denkers en durvers tegelijk. Aan hun haar kun je zien hoe wilskrachtig ze zijn. Het staat alle kanten op of het wijst eigenzinnig naar voren. De richting die ze op willen. Want ze zijn nogal eens onderweg, de jongetjes in de boeken van Imme Dros en Harrie Geelen. Ti js uit Tijs en de eenhoorn is verhuisd van een huis aan zee naar een huis in het bos. Hi j mist zijn oude huis. ‘Binnen waren wel alle dingen uit het oude huis. Maar het nieuwe huis paste er niet omheen.’ Hij wil terug. ‘‘Ik wil naar ons eigen huis,’ riep Tijs hui lend. “Dit is ons huis,” zei pap. “Dit is ons eigen huis.”’ Maar Tijs besluit toch weg te lopen en op zoek te gaan naar zijn huis. Onderweg ontmoet hi j de eenhoorn. ‘De eenhoorn bestond niet en dat vond hij niet leuk. Alles

om hem heen bestond en alles hoorde ergens bij. Maar de eenhoorn was er niet. Hij hoorde nergens bij.’ Dat heb je als je niet bestaat, dan zie je er niet uit. Al les in dit prentenboek van Imme Dros en Harrie Geelen klopt. Als lezers en kijkers kennen we de eenhoorn al lang als Tijs hem tegenkomt. Doordat Dros en Geelen hem hebben geïntroduceerd, maar ook doordat hij op de Delftsblauwe tegel van de mama van Ti js staat, die op de titelpagina is afgebeeld (en ook nog eens achter op het boek). En omdat Ti js hem overal al heeft getekend, klein en groot, grijs of met strepen of stippen op zijn lijf. Steeds opnieuw duikt de eenhoorn op als teken van hoop. Het gaat al lemaal goed komen. Zoals op de tekening waarop Tijs met woedende krassen zijn nieuwe huis tekent in de regen, met donkere wolken erboven.

Ti js en de eenhoorn zijn samen in een vreemde stad.

‘Ze zien mij niet, omdat ik niet besta,’ zei de eenhoorn. ‘Mij zien ze ook niet,’ zei Tijs. ‘Ik besta hier ook niet.’

Maar samen bestaan ze wel. De eenhoorn is blij verrast als hij hoort dat Tijs hem al eens voor zijn verjaardag heeft gevraagd. En Tijs is tevreden, omdat iedereen hem heeft verteld dat eenhoorns niet bestaan. ‘En kijk nou!’ Natuurlijk gaan ze terug naar het nieuwe huis van Tijs. En daar blijken ze ineens allebei thuis te zijn. De eenhoorn ziet hoe hij bestaat op de tegel van mama en op de tekeningen van Tijs. En Tijs bestaat bi j zijn ouders en zijn broers. Het verhaal laat zich samenvatten op de schutbladen aan het begin en het eind van het boek. Eerst zien we de eenhoorn alleen in een lege wereld met zo hier en daar een vogel, een koe of een huis, maar met een regenboog als belofte voor de toekomst. Aan het eind zien we een vrolijke eenhoorn in een helder gekleurde stad met een lachende Tijs op zijn rug. Mooi dat Dros en Geelen in het Bosch-jaar voor dit fabeldier hebben gekozen. De onschuldige eenhoorn die op iedere pagina opnieuw tot leven wordt gewekt door Tijs en het jongetje Tijs dat dankzij de eenhoorn weet waar hij thuishoort. Een fijn veilig

prentenboek met de vertrouwde prachtige teksten van Imme Dros en de expressionistische prenten van Harrie Geelen waarop steeds iets nieuws te ontdekken is. Juist omdat het verhaal bestaat dankzij de tekeningen van Tijs is dit boek heel geschikt om in lessen beeldend onderwijs te gebruiken: teken jouw droomdier en probeer hem er steeds anders uit te laten zien. Teken jouw lievelingsdier op reis. Tijs en de eenhoorn daagt kinderen uit om in tekeningen hun eigen wereld te scheppen, een wereld waarin ook alles wat niet bestaat eruitziet. (EK)

Ted van Lieshout - Rond vierkant vierkant rond (Leopold, 2015) 6+

Wat hebben spekkies, fietsbellen, afgebrande lucifers, wattenstaafjes, dode wespen, aardappelen en wasknijpers met elkaar gemeen? Je kunt er prachtige beeldsonnetten mee maken. Al thans, Ted van Lieshout kan dat. En je kunt er – zo blijkt – kinderen, pabostudenten, museummedewerkers en vele anderen mee inspireren tot het maken van visuele poëzie. Omdat bijna elke beroemde dichter wel een sonnet heeft geschreven, wilde Ted van Lieshout dat ook. Maar een sonnet moet voldoen aan allerhande regels, zoals veer tien versregels verdeeld in twee strofen van vier regels (kwatrijnen) en twee strofen van drie (terzetten) volgens een vast rijmschema. Dat kan zijn abba, cdde, efe, fef (een beetje anders mag ook, vooral bij de laatste zes regels). Ted van Lieshout maakte een sonnet van veertien woorden en bedacht toen: ‘ik kan dat laten lezen, maar ik kan dat ook laten zien. [..] Ineens had ik een beeldsonnet.’ Het ri jmschema kon verbeeld worden door voor elk rijm een ander symbool te kiezen (een rondje voor de a in het rijmschema, een vierkantje voor de b). Maar hoe krijg je spruitjes, pepernoten of afgebrande lucifers aan het rijmen? Of beter nog, hoe krijg je het rijmschema in beeld als je hele sonnet alleen uit spruitjes, pepernoten of appelpartjes bestaat? Dan moet je heel goed kijken naar rimpeltjes, vlekjes, barstjes, krommingen of schaduwen.

Een feest voor het oog, deze verzameling van alle beeldsonnetten die Ted van Lieshout maakte. Al zou hij meteen opmerken dat ‘feest voor het oog’ een cliché is en dat clichés nu juist niet bij poëzie horen. Clichés zorgen ervoor dat je niet hoeft stil te staan bij de woorden op papier en je ogen over de regels kunnen vliegen. Poëzie i s juist bedoeld om ogen niet over de regels te laten vliegen. Hoe dat moet legt de meester-vakman uiterst geestig en aanstekelijk uit door voor te doen hoe je met taal kunt toveren. Eerst met een mooie autobiografische anekdote (dat is geen gedicht), waarin hij als kind zijn moeder in Zwitserland een brief schreef: ‘Mama ik heb zo’n hoofdpijn . Waar l iggen de aspirientjes ook alweer?’ Al wilde hij eigenlijk zeggen dat hij haar miste. Vervolgens door aan de slag te gaan met twee regels over wat hij zag in hartje Amsterdam: ‘Er zit een dame voor het raam / met enkel een badpak aan’ en via geestige varianten aan de hand van trefwoorden als rijm, ritme, hikjes in de zin, ri jmdwang, schuiven met woorden, foute woordkeus (cyclaam), verspringend rijm, slagrijm en omarmend rijm uiteindelijk uit te komen bij:

Daar bij die lichtreclame waar mannen binnengaan daar zit met enkel wanten aan een dame voor de ramen.

Zo behandelt Ted van Lieshout tussen de beeldsonnetten door het jargon en het gereedschap van de dichter: blokgedicht, ritme en metrum, jambe (tidom) en trochee (domti ), anapest (tididom) dactylus (domtidi), amfybrachus (tidomtididom), eindrijm, middenrijm, mannelijk (heer), vrouwelijk (dame), en onzijdig rijm (kinderen), de haiku, het el fje en het enjambement:

ik zoek jou, maar ik vind je niet

mooi genoeg om lang te zoeken Zi jn minirijmwoordenzoeker biedt tips voor systematisch zoeken naar verrassende ri jmwoorden (op spek rijmt niet alleen hek en nek, maar ook shag, jack, bestek of verrek). En als de lezer geen rijmwoord kan vinden, heeft hij nog een list achter de hand.

Als je toch wilt rijmen op ik word morgen twaalf, doe het dan zo: ik kan behoorlijk ver zien: volgend jaar word ik dertien.

Rond vierkant vierkant rond is een prachtige verzameling beeldsonnetten met subtiele verbeelding van beeldrijm en visuele ritmes en mooie odes aan Shakespeare, Marcel Duchamps en Muybridge, die ontdekte dat bij rennende paarden alle benen tegelijk van de grond komen. Het boek is ook een ode aan al diegenen in het onderwijs die met zijn ideeën aan de slag zijn gegaan in snoepsonnetten (‘korte levensduur’), stoepsonnetten, valentijnsdagsonnetten of waxinelichtjessonnetten. En mocht je toch wat moe worden van de vele beeldsonnetten, de lyrische ik is nooit ver weg. Zie bijvoorbeeld de gedichten over zijn rammelende fiets of de dropjes van zijn opa. Maar bovenal is het een prachtige masterclass poëzie schrijven voor kinderen. Het deed me denken aan de schriftelijke cursus dichten die Willem Wilmink bijna dertig jaar geleden in Vrij Nederland publiceerde bij Bakker (1991): In de keuken van de muze, de gehele schriftelijke cursus dichten. Ted van Lieshout is een enthousiasmerend didacticus en het boek een inspirerende Fundgrube voor iedereen die met poëzie in de klas aan het werk wil gaan (om zelf te lezen: bovenbouw). En wie weet leidt het tot meer creatieve visualiseringen van soms saaie leerstof. (JK)

Bart Moeyaert - De Hemel. Met illustraties van Gerda Dendooven (Querido, 2015) 9+

De Hemel i s een boek uit een reeks van drie boeken, met daarnaast nog De Schepping (2003) en Het Paradijs (2010). De drie boeken hebben ieder een cd met muziek van het

Nederlands Blazers Ensemble, tekst in een grote letter – die van leesboekjes voor wie net een jaar leesonderwijs achter de kiezen heeft – en paginagrote illustraties, die van Het Paradijs en De Schepping door Wolf Erlbruch, die van De Hemel door Gerda Dendooven.

In De Hemel wacht een oude man op de dood, maar hij heeft een wens: nog één keer naar zee. Die wordt hem toegestaan. Dat gaat zo:

Op het eind was er aan mijn leven niks meer toe te voegen, behalve een laatste dag. Ik zei tegen de dood, die naast me lag: ‘Een laatste keer naar zee. Dat zou ik wel wi llen.’ ‘Al les is nog mogelijk,’ zei de dood. ‘Wanneer had je gedacht?’ ‘Woensdag,’ zei ik. ‘Woensdag wordt het warm voor de tijd van het jaar.’ ‘Dan is woensdag een mooie dag om dood te gaan,’ zei de dood. Hij zei dat hij wel moest kijken of hij kon. ‘Goed,’ zei ik, omdat ik niet op het woord kon komen dat je gebruikt als het niet beter kan, hoe heet het.

Nauwkeurig en poëtisch beschrijft de oude man wat er gebeurt tussen deze afspraak en zi jn aankomst op het strand. Zi jn laatste woorden:

Ik legde mijn hand op mijn borst en luisterde hoe het daar piepte. Ik genoot van de rust. Ik voelde dat de tas met de thermoskan en het boek tegen mijn been aan lag. Ik voelde mijn hand op mijn hart. Ik voelde het gewicht van mijn zorgen van me afglijden. Daar ongeveer is de dood naast me komen liggen. Hij vroeg hoe het met me ging. Ik kwam weer niet op dat ene woord dat je gebruikt als iets niet beter kan, hoe heet het. ‘Goed, goed,’ zei ik, om er vanaf te zijn. ‘Goed, goed. Het kan niet beter.’

En daar stopt het. Dit is zo'n verhaal waarin ieder woord ertoe doet. De kracht zit in de detai ls, in sommige subtiele herhalingen, vooruitwijzingen (het meisje!). In mooi geplaatste zinnetjes als 'Dit is het dus, dacht ik.' De hemel als een dagje aan zee, een meisje met ballonnen als welkomst-engeltje? Daar lijkt het aan de oppervlakte op, maar de hemel is hier vooral verlossing van lang wachten en verlossing van eenzaamheid. Het zijn zaken die voor kinderen doorgaans moei lijk te bevatten zijn, die beginnen nog maar net met leven en kijken absoluut niet ui t naar de dood. (Hoewel er misschien doodzieke kinderen zijn die dit herkennen.) Ook het tempo van het verhaal is van oude mensen: hoe lang de man er over doet om de bus te nemen! Maar zeg nooit nooit: het zou zomaar kunnen voorkomen dat er jonge lezers zijn die door di t verhaal onder de indruk raken: dus zó is het om oud te zijn en naar de dood te verlangen. Het i s niet moeilijk - je moet er voor open staan. Een vaardige voorlezer kan met dit verhaal wel uit de voeten, mits er gelegenheid is om ook de prenten te tonen, want die zijn onderdeel van het verhaal, geen toevoeging. En natuurlijk is er ook de muziek, die voor kinderen óók enige inleiding behoeft. Geen boek dus om zonder voorbereiding te presenteren. Het leidt tot gesprekken over de dood – ook een thema dat enige voorbereiding vergt. (HV)

Thé Tjong-Khing Bosch. Het vreemde verhaal van Jeroen, zijn pet, zijn rugzak en de bal… (Leopold, 2016) 9+

Thé Tjong Khing is met woord en beeld een grootmeester in het vertellen van de sprookjes van Grimm. In dit woordloos prentenboek weet hij de gruwelen van Bosch op te dienen als een onschuldig uitstapje, ook al komt Jeroen in een helse omgeving te verkeren. Dat doet hij door een jeugdige Jeroen Bosch, Hans en Grietje, helse beesten en een engel op weg naar hel of hemel te zetten. Eerst wordt de jeugdige Jeroen (Bosch) geholpen door een lieve vrouw in een rode jurk met witte bolletjes, daarna wordt hij het voorportaal van de hel in gesleurd door een hel ledraak in de jurk van die lieve vrouw en tenslotte weet een engel hem te redden. Het verhaal begint als Jeroen roekeloos bij hoge rotswanden met zijn bal speelt, prompt in het water valt en meteen zijn pet, rugzak en bal verliest. En het eindigt met zi jn thuiskomst en het dolgelukkig toegeblaft worden door zijn hond. Eenmaal weer boven water gaat hij op zoek naar zijn verloren spullen, krijgt een reuzendraak zijn petje te pakken, probeert de vrouw met rode jurk met witte bolletjes zich te ontfermen over zijn rugzak en vliegt een vogel weg met zijn bal. Zi jn bagage raakt zo versnipperd in verkeerde handen dat het lijkt alsof alle monsters, vogels en draken het op zijn bagage hebben gemunt. De duivelachtige draak steekt vervolgens met een brandende tak een hooiwagen in de fik en kijkt zo kwaadaardig naar Jeroen, die volop meedoet met het blussen van die brand, dat de wraak van deze pyromaan niet uit kan blijven. Hij huurt een man in als huurmoordenaar om Jeroen met zijn reisgezel (een marskramer met twee jongens in een mandje) zo snel als maar kan de hel in te krijgen. Even l ijkt het toch nog goed te komen, wanneer de draak weer de onschuldige vrouw in de rode jurk schijnt te zijn die met zijn pet in haar linkerhand opduikt. In die rol van haar krijgt hij zijn petje terug, maar veranderd in de draak komt Jeroen in een levensgroot ei terecht (een voorportaal van de hel), en stopt de draak hem subiet op de kop in een kooi en gaat deze toverheks Jeroen, Hans en Grietje en de engel in hun kooi vetmesten om hen vervolgens op te vreten. Maar samen met de engel weten ze nog op het nippertje te ontsnappen door de spijlen van de kooien door te knippen en daarna de weg naar huis (en de hemel) terug te vinden. Die route leidt hen en passant langs de fauna en flora en de fantastische monsters die Jeroen Bosch tot leven heeft geroepen en langs zijn schilderijen over de duivelse slang

die Adam en Eva uit het paradijs dreef, over de verloren zoon die bij zijn thuiskomst het voer van de varkens ging eten, over de al genoemde hooiwagen, over Het Laatste Oordeel in De Tuin der Lusten en over het middeleeuwse verhaal over feestvierders: Het Narrenschip. Al die uitsneden uit deze eeuwenoude wereldverhalen fungeren als een raamvertelling die over de hoofden heen zal gaan van jonge kinderen, ook al hebben kleine potjes grote oren.

Dat geldt nog niet voor jonge kinderen die eerst ontdekken wat er steeds terugkomt in di t verhaal, net zoals in stapelverhalen. Zij zoeken in dit boek dan ook eerst waar die pet, die rugzak en die bal zijn gebleven. En ze willen ook al gauw weten wat er op elke pagina gebeurt. Als ze dat gezoek onder de knie hebben komen ze de slechteriken en helden in deze verhalen steeds meer op het spoor. Met zulke ontdekkingen stapelen ze het ene plezier op het andere en groeien al die vreemde Boschdieren uit tot een aanwinst voor elke dierentuin. En al ontgaan de meeste morele waarden in het werk van Bosch jonge kinderen, dat gebeurt niet met de kinderverslinders in het sprookje van Hans en Grietje dat van Thé Tjong-Khing een sleutelrol kreeg in dit prentenboek. Oudere kinderen maken in de Bi jbelverhalen die Bosch en Thé Tjong-Khing hebben geïnspireerd, volop kennis met de moraal van elk Bijbelverhaal. Dat geldt ook voor jongere kinderen waar de Bijbel en sprookjes worden voorgelezen of waar aandacht is voor het gedrag van dieren in de natuur. Di t prentenboek voor alle leeftijden is een raamvertelling met diverse genres en vaardigheden: peuters geven hun ogen de kost bij al die ingebouwde stapel - en zoekverhalen, pubers kiezen kleur voor wie goed en fout is, natuurliefhebbers zien hybride, plantaardige en dierlijke vormen met elkaar versmelten, detectivefans proeven meer dan het zoveelste misdaadverhaal en wijsgerige lezers en kijkers krijgen de ene na de andere moraal voorgeschoteld in deze meesterlijke, woordloze en desondanks zo met uitsneden van genres en Bijbelverhalen gemixte raamvertelling. (PM)

Edward van de Vendel (tekst) en Martijn van der Linden (beeld) Stem op de okapi (Querido, 2015) 8+

De okapi of bosgiraf is een merkwaardig en zeldzaam beest. Het komt alleen voor in het oerwoud van Congo-Kinshasa (momenteel heet dit land République Démocratique du Congo, daarvoor Zaïre en daarvoor weer anders). Het is een schuw dier, dat zich goed verborgen weet te houden. Het duurde daardoor lang voordat Europese onderzoekers het beest ontdekten - de inheemse bevolking kende het natuurlijk al veel langer, de naam van het beest komt ui t de lokale talen. De okapi wordt fraai beschreven in Stem op de okapi van Edward van de Vendel (tekst) en Martijn van der Linden (beeld). Dit speels opgezette boek bestaat uit negen delen, deels bestaan die alleen uit illustraties.

De speelsheid van het boek komt tot uiting in zowel de toegankelijke tekst als in de i llustraties. Wat die speelsheid betreft is het boek wellicht iets te uitbundig. Al die i llustratieve variaties op een thema (okapi) in deel 2 en 8 voegen niets toe aan de informatie. Dat geldt ook voor de okapiverzen in deel 6. Neemt niet weg dat het leuke variaties en dito verzen zijn. Je zou willen dat er nog wat muziek bij gegeven was.

De overige hoofdstukken zijn echter zeer informatief en het is een originele vondst om okapi -verzorgers aan het woord te laten: uit Blijdorp (Rotterdam) en de Antwerpse Zoo. Als je het boek uit hebt, weet je veel meer over de okapi. De illustraties bij de tekst zi jn geen foto's, maar heel accurate prenten, die beter dan foto's de eigenaardigheden van het dier weergeven en precies op de juiste plaats staan. Dat i s een introductie om u tegen te zeggen, met een prachtige eenheid van tekst en beeld. Dat gaat het hele boek door en maakt het een feestje om te lezen en te beki jken. In deel 9 leggen de makers uit dat er niet gezocht hoeft te worden naar een plek om te stemmen, want ‘je hébt al gestemd. Je hebt in dit boek namelijk samen met ons naar de okapi gekeken.’ Mooi is ook de onverwachte toevoeging op diezelfde bladzijde (157):

Terwi jl je over hem las, heb je misschien ook aan mensen gedacht die je kent. Die ook niet schreeuwen en ook niet op de voorgrond willen staan, maar waarvan je toch blij bent dat ze er zi jn. Okapi-achtige mensen zijn het, schitterend en stil. En weet je - dit boek is voor iedereen. Maar als jij toevallig zelf zo'n meisje bent, of zo'n jongen, kalm en soms bang, dan is dit boek een beetje extra voor jou. Omdat okapi's prachtig en belangrijk zi jn, en jij dus ook.

Dat werpt een ander licht op de variaties in deel 2 en 8. (HV) De besprekers, redactie Verborgen talenten, jeugdliteratuur op school: EK: Erna van Koeven JK: Jeanne Kurvers PM: Piet Mooren HV: Herman Verschuren