het

ho

ut

bla

da

ug

ust

us

2014

14

v eel z ijd i g, v er nuf -ti g, vo lwa a r di g n omin at ie s h o u ta rchi t ec t u u r pr ij s 20 14

Het Traphuis Almelo. In het traphuis ontbreken trappen.

Ondanks de moeilijke economische tijden zijn voor de Houtarchitectuurprijs 2014 52 projecten inge-

diend. Na uitvoerige discussie bepaalde de jury dat acht daarvan de status van nominatie verdienen. Op

7 oktober, tijdens de Internationale Houtdag in het Hulstkampgebouw te Rotterdam, wordt bekend

wie de prijswinnaars zijn.

foto

: pe

ter

van

der

kn

oo

p g

ron

ing

en

HB05_Nominaties_houtarchitect.indd 14 18-08-14 09:45

het

ho

ut

bla

d a

ug

ust

us

2014

15

De Houtarchitectuurprijs is met de Houtinnovatieprijs (zie

p. 34vv.) onderdeel van de Houtprijs. Doel is nieuwe tech-

nieken, verantwoorde toepassingen en noviteiten te belo-

nen en extra onder de aandacht te brengen. Op basis van

de ingezonden projecten bevestigen de jury’s, samen met

initiatiefnemers Centrum Hout en Koninklijke Vereniging

Van Nederlandse Houtondernemingen (VVNH), dat

hout, in tegenstelling tot enkele decennia geleden, een

volwaardige positie heeft veroverd bij architecten, op-

drachtgevers en consumenten. Als esthetisch, creatief,

volwassen, milieuvriendelijk, innovatief, constructief en

flexibel materiaal is de toekomst van hout in deze eeuw

van duurzaamheidsurgentie verzekerd.

Consolidatie De Houtarchitectuurprijs is voor bouw-

projecten die de toepassingsmogelijkheden en eigen-

schappen van hout optimaal benutten. De jury beoordeel-

de de inzendingen allereerst op de esthetische kwaliteit

en de algemene bijdrage aan het imago van hout. Daar-

naast keek zij naar vernieuwende dingen in het ontwerp

of bijzondere bijdragen aan houtarchitectuur. Het duur-

zaamheidsgehalte werd algemeen getoetst, waarbij le-

vensduur, milieubelasting, nauwkeurige detaillering en

uitvoering en materiaalselectie per toepassingsgebied zijn

meegenomen. De jury constateert dat er de afgelopen

twee jaar min of meer een consolidatie heeft plaatsgevon-

den in vorm, techniek en inzet van hout. Echt opvallende

vernieuwingen zijn niet onder de inzendingen ontdekt.

Kleinere projecten Engineered wood products lijken

nog niet in volle omvang door te zetten, maar zijn wel

duidelijk aanwezig. Houten dakbedekking, een decenni-

um geleden geïntroduceerd, blijft populair. De bereidheid

van opdrachtgevers hout(producten) steeds vaker toe te

passen schrijft de jury mede toe aan de steeds uitgebrei-

dere mogelijkheden van onder meer houtverduurzaming.

Zij onderkende aanvullend een aantal trends: allereerst

had de crisis gevolgen voor de hoeveelheid inzendingen

vanuit publiek opdrachtgeverschap, wat weer ruimte cre-

eerde voor particuliere opdrachtgevers. Er zijn dan ook

meer kleinere projecten ingediend. Het aantal utiliteits-

en zorggebouwen met hout is hoog, een goede ontwik-

keling. Combinaties van kille klinische materialen en

warm hout zijn eveneens populair.

Proyecto Roble Berkel-Enschot. Een juweeltje in het landschap en een schoolvoorbeeld van een duurzaam bedrijfsgebouw.

foto

: pe

ter

van

der

kn

oo

p g

ron

ing

en

foto

: re

né

de

wit

ein

dh

ov

en

HB05_Nominaties_houtarchitect.indd 15 18-08-14 09:45

het

ho

ut

bla

da

ug

ust

us

2014

16

Hout als lesstof De jury ziet voorts dat de schuur als

typologie haar plaats terugwint in het landelijk gebied via

woongebouwen met hout als referentie, terwijl omge-

keerd het platteland infiltreert in stedelijk gebied met

subtiele houtprojecten. Onmiskenbaar heeft hout een be-

langrijke rol verworven in de leeromgeving. De warme

sfeer, technische inzetbaarheid, aaibaarheid, tactiliteit,

duurzaamheid, kleurstelling en bruikbaarheid zijn hier

geknipt voor. Jury: ‘Het (school)gebouw vormt een les-

boek, met het natuurlijke materiaal hout als lesstof.’

Acht nominaties Er zijn projecten ingezonden voor

vier subcategorieën: Woningbouw (11), Utiliteitsbouw

(26), Restauratie/renovatie (5) en Overige (10). Na be-

oordeling besloot de jury ze op gelijke basis te beoorde-

len. Uiteindelijk kwam zij tot een selectie van acht nomi-

naties. Zie voor informatie en meer afbeeldingen

dehoutprijs.nl.

De jury bestond uit: voorzitter drs. Fred Schoorl (direc-

teur Bond van Nederlandse Architecten - BNA), prof.dr.ir.

Jan Willem van de Kuilen (hoogleraar Houtconstructies

en Houttechnologie Technische Universiteit Delft en

München, ir. Tanja Buijs-Vitkova (architect Aiscube) en

Hans de Groot (hoofdredacteur Het Houtblad). Secretaris

was ir. Eric D. de Munck, namens Centrum Hout.

N O M I N A T I E S

Het Traphuis Almelo - Onix Groningen

Het Traphuis is een betaalbaar, duurzaam, ruimtelijk bij-

zonder huis met een kubistische vorm en sobere detaille-

ring. In het interieur is druk geëxperimenteerd met het

fenomeen trap. Een reeks trapjes opent steeds andere

verblijfsruimtes. Op tafelhoogte van 75 cm, verspringen

ze een kwartslag ten opzichte van elkaar in hun wokkel-

route naar boven; de ruimtes verschillen zo ook steeds in

positie naar buiten. Aldus krijgen hoogte, woonfunctie,

uitzicht en zonlicht elk een eigen unieke relatie. De defini-

ties van trap, wand, meubel, plafond en vloer worden op

losse schroeven gezet. Chileens radiata pine-triplex op

wanden, plafonds en vloeren geeft zowel warmte als ab-

stractie aan het interieur. Een nieuw woningtype is gebo-

ren. Zie ook het artikel in nummer 8/2013.

Jury: Het ontwerp borduurt voort op de reeks bijzondere

woonhuizen die Onix in het verleden al heeft gereali-

seerd. Opvallend is het idee alle vertrekken te arrangeren

rond een doorlopende ‘trap’ die zich als een spiraal door

het huis werkt. De kwaliteiten, warme uitstraling en

Rotterdam CS. Een wonderbaarlijk lichtspel, dat wisselt in het ritme van een perpetuum mobile, met wolken en zon als regisseurs.

foto

: ja

nn

es l

ind

ers

rott

erd

am

HB05_Nominaties_houtarchitect.indd 16 18-08-14 09:45

het

ho

ut

bla

da

ug

ust

us

2014

17

milieuvriendelijkheid van hout zijn feilloos en alom door-

gevoerd. Het casco is van hsb-elementen. Het interieur

bestaat volledig uit één constructief naaldhouttriplex, on-

der benutting van de technische mogelijkheden en esthe-

tische kwaliteiten ervan. Hiermee weet Onix een door-

snee materiaal te verheffen tot topproduct, of in eigen

woorden: van ‘under’layment naar ‘upper’layment. De

beeldkwaliteit van het interieur is doorgetrokken naar

buiten, waar een nauwkeurig gedetailleerde verticale

latten bekleding het ontwerp complementeert.

Proyecto Roble Berkel-Enschot - Équipe voor ar-

chitectuur en urbanisme Amsterdam

Proyecto Roble is een archetypisch gebouw: een agrari-

sche loods die kantoor en kas tegelijk is. Het gebouw, een

slanke, rode vorm, is in alle opzichten maatwerk. Elk de-

tail draagt bij aan de kwalitatief beste werkomgeving. Er is

gekozen voor groene energie, passieve klimaatbeheer-

sing, natuurlijk licht, transparantie en relaties met buiten.

De gevels zijn van rode, verticale lariks latten, afwisselend

open, halfopen, dicht. De zuidkant ligt vol pv-panelen, de

noordkant is groendak. Het gebouw bestaat uit twee de-

len, verbonden door de leemkachel. De noordflank bevat

kantine en kantoren. Het zuidelijk deel brengt als overge-

dimensioneerde foyer alle ruimtes bij elkaar. De structuur

van kruiselings gelijmde houten elementen is onafge-

werkt gelaten. De imperfecties van het hout dragen bij

aan de sereniteit van het interieur en het groene imago

van het bedrijf.

Jury: Het houtgebruik is verfijnd en lichtvoetig en in com-

binatie met andere materialen resulteert het in een onge-

compliceerd ontwerp met een perfecte balans tussen es-

thetiek, techniek, efficiëntie en milieu. Hout is alom zeer

consciëntieus en overtuigend toegepast. Er is goed nage-

dacht over elk detail, zowel in de constructieve toepassing

en aansluitingen van ranke kolommen en liggers, wanden

en daken als in de buitenvlonders en bloedrode lattenge-

vels. Voor het interieur is per toepassing gekozen voor

een specifiek(e) houtsoort of -product. Dit project is een

juweeltje in het landschap en een schoolvoorbeeld als

duurzaam bedrijfsgebouw.

Rotterdam Centraal Rotterdam - Team CS (Ben-

them Crouwel Architects, MVSA Meyer en Van Schoo-

ten Architecten en West 8; ingezonden door Benthem

Crouwel Architects Amsterdam)

Huizen Wenslauerstraat Amsterdam. Subliem voorbeeld van hout in de stedelijke omgeving die traditioneel wordt gedomineerd door baksteen.

foto

: a

lla

rd v

an

der

ho

ek a

mst

erd

am

HB05_Nominaties_houtarchitect.indd 17 18-08-14 09:45

het

ho

ut

bla

da

ug

ust

us

2014

18

Rotterdam CS is een van de belangrijkste vervoersknoop-

punten van Nederland. Naast de aansluiting op het Euro-

pese net van hogesnelheidstreinen (HSL-Zuid) heeft Rot-

terdam CS nu ook een aansluiting op de RandstadRail.

Hierdoor neemt het aantal reizigers in 2025 naar verwach-

ting toe tot zo’n 323.000 per dag. Het nieuwe station is

daarom niet alleen groter en overzichtelijker dan het

oude, maar heeft ook een internationale uitstraling. Aan

de stadszijde ontleent het z’n nieuwe metropolitane iden-

titeit aan de uit glas en western red cedar (met een fluwe-

len aaibaarheid) opgetrokken hal. Op de perrons dragen

vuren liggers bij aan een adembenemend lichtspel dat

elke treinvertraging tot een feestelijke belevenis maakt.

Zie ook het artikel in nummer 2/2014.

Jury: Rotterdam CS is overweldigend, uniek, maar ook in-

nemend en hartverwarmend. Hout, volledig omarmd in

het ontwerp, speelt daarbij een belangrijke rol. Het pla-

fond in de immense maar besloten stationshal bestaat uit

een ingenieus lijnenspel van duizenden in lengte, breedte

én hoogte verschillende western red cedar latten. De per-

rons zijn daarentegen gehuld in licht. Hier dragen honder-

den smalle gelamineerd vuren liggers een kolossale gla-

zen overkapping. Ze hebben, lichtgrijs, een bescheiden

esthetisch aandeel. Wél beïnvloeden ze de schakering van

de lichtinval aanzienlijk: een werkelijk wonderbaarlijk

lichtspel, dat wisselt in het ritme van een perpetuum

mobile, met wolken en zon als regisseurs. Het nieuwe

Rotterdam CS is een icoon van hedendaagse architectuur

waarbij hout het station, ondanks haar enorme schaal,

menselijk maakt.

Huizen Wenslauerstraat Amsterdam - M3H Ar-

chitecten Amsterdam

De afgelopen tien jaar heeft de Wenslauerstraat in de

Amsterdamse Bellamybuurt een gedaanteverwisseling

ondergaan. In een samenwerking van Stadsdeel West,

woningcorporatie Stadgenoot en particulieren, architec-

ten en kleine ontwikkelaars zijn tientallen woningen ge-

renoveerd en meer dan tien gesloopt en vervangen door

nieuwbouw. In 2011 restaureerde en bouwde M3H Archi-

tecten al een woning en een nieuw stalen huisje. Nu zijn

er weer vijf woningen opgeleverd: twee eengezinswo-

ningen met tuin en drie kleine appartementen in één

volume. Het houten ensemble is zorgvuldig ingepast in

het straatprofiel. De huisjes zijn abstract gedetailleerd en

hebben een sculpturale en eigenzinnige uitstraling die

Early Childhood Center Wassenaar. Educatieve staalkaart van houtproducten.

foto

: ro

na

ld t

ille

ma

n r

ott

erd

am

HB05_Nominaties_houtarchitect.indd 18 18-08-14 09:45

het

ho

ut

bla

da

ug

ust

us

2014

19

prima past bij de diversiteit in de Wenslauerstraat. Zie ook

het artikel in nummer 7/2013.

Jury: Drie eenvoudige huisjes vormen een subliem voor-

beeld van de hoogwaardige inzet van de technische en es-

thetische kwaliteiten van hout in de stedelijke omgeving

die traditioneel wordt gedomineerd door baksteen. De

strakke en subtiel vormgegeven mandioqueira gevels en

daken, die met zeer veel zorg zijn gedetailleerd, verbin-

den de drie huisjes tot een eenheid, die naadloos past in

het roodbruin van het straatbeeld. De Wenslauerhuisjes

zijn een interventie van hout in de stad, dat navolging

verdient: dit inbreidingsproject bewijst dat hout z’n plaats

verdient in de stedelijke context.

Early Childhood Center Wassenaar - Kraaijvanger

Rotterdam

Kan een gebouw duurzaamheid inzichtelijk maken voor

peuters en kleuters? Volgens Kraaijvanger wel. Het bu-

reau koos voor veel hout, in de opzet van een boerenerf.

In het interieur zijn bij wijze van educatieve staalkaart vele

houtproducten in het zicht gelaten. De school (230 kinde-

ren van 3-6 jaar) is als een serie abstract houten gebou-

wen naast de gerestaureerde 16e-eeuwse boerderij Ter

Weer vormgegeven. Zo sluit zij perfect aan op het klein-

schalige karakter van de omgeving. De school omvat

twaalf klaslokalen, gymlokaal, kinderdagverblijf, cafetaria

en multifunctionele ruimte. Het gebouw is één laag de

grond in geduwd om de boerderij, een rijksmonument,

niet in de schaduw te zetten. Zie ook het artikel in num-

mer 1/2014.

Jury: Het Early Childhood Center laat prachtig zien hoe

tal van houttoepassingen samensmelten zonder een ver-

zadigd beeld te creëren. Juist de afgewogen positionering

van hout tussen andere materialen als constructie, geluid-

dempend plafond, gevelbekleding, kozijn-wandscheiding

en trap zorgen voor licht en openheid. Hout geeft voorts

de warmte en geborgenheid die een onderwijscentrum

nodig heeft. Speels en natuurlijk toont het tegelijkertijd

op educatieve wijze dat natuur en duurzaamheid integraal

onderdeel van het leven zijn. De aansluitingen van de

hout-op-houtverbindingen en op de andere materialen en

de detaillering van de gevels en daken zijn zeer zorg-

vuldig. De onderwijsinstelling is een aanwinst voor de

Nederlandse houtarchitectuur en een legitimatie voor

hout in onderwijsgebouwen.

Elleboogkerk Amersfoort. Vorm en krachtenspel zijn in een optimaal eindbeeld gevat.

foto

: ro

na

ld t

ille

ma

n r

ott

erd

am

foto

: v

erla

an

& b

ou

wst

ra

arc

hit

ecte

n v

ian

en

HB05_Nominaties_houtarchitect.indd 19 18-08-14 09:45

het

ho

ut

bla

da

ug

ust

us

2014

20

Restauratie/herbouw Elleboogkerk Amers-foort - Verlaan & Bouwstra Architecten Vianen i.s.m.

Marx en Steketee Architecten Eindhoven

Een brand in 2007 verwoestte de Elleboogkerk in het cen-

trum van Amersfoort. Bij de herbouw/restauratie van het

rijksmonument is het exterieur zuiver gereconstrueerd.

De kap heeft de oorspronkelijke contouren herkregen.

Boven op het zadeldak met oude holle pannen is in de

lengterichting een lichtstraat geplaatst die voor de dag-

lichttoetreding zorgt. In het interieur was meer vrijheid.

Oorspronkelijke onderdelen zijn gerestaureerd, nieuwe

aanvullingen eigentijds vormgegeven. De kapconstructie

overspant de hele lengte van de kerk kolomloos. Hiertoe

is een driedimensionale vakwerkligger bedacht, onder-

steund door sculpturale stalen portalen. De doorsnede

volgt de vorm van de oude houten kapconstructie. Deze

mocht niet te industrieel lijken. Hierom is gekozen voor

hout.

Jury: Restauratie en herbouw van de Elleboogkerk ver-

dienen alle lof. Het inbrengen van een moderne, niet-alle-

daagse houten draagconstructie is een geweldige keuze

geweest en een karakteristieke toevoeging aan het be-

staande monumentale gebouw. Naast de functionaliteit

brengt de houtconstructie een zeer waardevolle estheti-

sche kwaliteit in, die met geen ander materiaal mogelijk

was geweest. Door de soberheid van de indeling en de

materiaal- en structuurkeuze van de wanden krijgt elke

ruimte een eigen betekenis en stijgt de houtconstructie

boven zichzelf uit. Het ontwerp van houten pendels, ge-

vat in bijzondere connectoren, is zeer onderzoekend ge-

daan, waarbij vorm en krachtenspel in een optimaal eind-

beeld zijn gevat.

Wegensteunpunt Assen - 24H Architecture Rotter-

dam

Voor Rijkswaterstaat heeft 24H Architecture het nieuwe

districtskantoor langs de A28 in Assen ontworpen en ge-

bouwd. Als vervolg zijn een gemeenschappelijke zout-

loods en twee stallingen met in het scharnierpunt een

kantine voor Rijkswaterstaat en de Provincie Drenthe ge-

realiseerd. 24H is in het hele ensemble druk met houtex-

perimenten in de weer geweest, in een prikkelende ba-

lans van ratio en gevoel. Zo kraagt het gelamineerd vuren

dak van de zoutloods 3 m uit, helt het en lopen de vakwer-

ken in schijnbedrog kaarsrecht en hoepelscheef. De stal-

Wegensteunpunt Assen. Prikkelende balans van ratio en gevoel.

foto

: w

ww

.jo

hn

lew

ism

ar

sha

ll.c

om

HB05_Nominaties_houtarchitect.indd 20 18-08-14 09:45

het

ho

ut

bla

da

ug

ust

us

2014

21

lingen voor wagenpark en materieel zijn opgetrokken in

allerlei houtproducten, zoals liggers die elk verschillende

doorsnedes hebben, en hele en halve boomstammen. Zie

ook het artikel in nummer 3/2014.

Jury: 24H Architecture bewijst opnieuw eigenzinnig te

kunnen ontwerpen met een prominente rol voor hout. In

het dak smelten verschillende geometrische vormen, ver-

bindingen en houtproducten op onconventionele wijze

samen tot een imponerende constructie. Innovatieve

houtproducten worden naadloos gecombineerd met ge-

schild en ongeschild rondhout. De complexiteit en struc-

tuur van de dakconstructie en het vrijuit jongleren met

houtproducten in het complex tonen op prijzenswaardige

wijze de mogelijkheden en ontwerpvrijheid van hout en

houtproducten.

De Karel Doorman Rotterdam - Ibelings van Til-

burg Architecten Rotterdam

De Karel Doorman is de renovatie van het winkelgebouw

Ter Meulen, met daarboven een toegevoegd glazen

woongebouw (114 appartementen) tot 70 m hoogte. Een

bijzonder gebouw is behouden voor de toekomst en tege-

lijkerplaats is een flinke stedelijke verdichting bereikt door

het bestaande gebouw met zestien lagen op te toppen.

Het is een opmerkelijk project omdat de nieuwbouw let-

terlijk op de kolommen van het bestaande gebouw is

gezet. Dit was mogelijk door een combinatie van een ex-

treem lichte stalen optopconstructie, houten vloeren en

door extra draagvermogen vrij te maken in het bestaande

gebouw. Zie ook het artikel in nummer 4/2013.

Jury: De Karel Doorman vormt een uiterst zorgvuldige

chirurgische ingreep in de stad. Op het eerste gezicht lijkt

het geen specifieke houtarchitectuur te zijn, maar bij nade-

re beschouwing blijkt het een veelheid van uitstekend ge-

detailleerde houttoepassingen te bevatten, die essentieel

zijn voor de legitimiteit van dit woongebouw: gevelbekle-

dingen, dekken op galerijen en loggia’s en portaalspanten

in de daktuin. De combinatie van staal, ingevuld met zeer

lichte houten prefab wand- en vloerelementen, is een su-

bliem voorbeeld van hoe hout kan worden ingezet bij mo-

derne bouwvraagstukken. De Karel Doorman is een icoon

voor Rotterdam én een voorbeeld van toekomstig bouwen

in de binnenstedelijke context. •

h a n s d e g r o o t

De Karel Doorman Rotterdam. Subliem voorbeeld van hout inzetten bij moderne bouwvraagstukken.

foto

: o

ssip

va

n d

uiv

enbo

de

rott

erd

am

HB05_Nominaties_houtarchitect.indd 21 18-08-14 09:45