GEEN WOORDEN MAAR DATAAls Rotterdam kans ziet de eerste logistieke data-hub ter wereld te worden, verdwijnen alle doemscenario’s over het verval van onze motor van de Nederlandse economie als sneeuw voor de zon. Volgens professor Transitiekunde Jan Rotmans moeten forse investeringen zorgen voor een nieuwe, duurzame koers, liever vandaag dan morgen. Directeur van het Havenbedrijf Allard Castelein wil inzetten op duurzame innovatie. Ondertussen pakken ondernemers in de haven de kansen van de derde industriële revolutie.

Tekst: Pieter van der Meulen | Fotomontage: KEPCOM

De Rotterdamse haven zoals wij die kennen is ten dode opgeschreven. Althans volgens Jan Rotmans, hoogleraar Transitiekunde aan de Erasmus Universiteit. Rotmans stelt dat Rotter­dam de komende vijfentwintig jaar moet af­breken wat in honderdvijftig jaar is opgebouwd. In plaats daarvan moet zij een totaal nieuwe energie­infrastructuur opzetten, duurzaam en volledig gedigitaliseerd. De vernieuwingen kosten tientallen miljarden euro’s aan investe­ringen, maar wanneer niet wordt ingespeeld op de ontwikkelingen verandert de haven in een fossiel mausoleum, vergelijkbaar met het Ruhr­gebied, denkt Rotmans.

KantelpuntRotterdam staat nog altijd in de top­tien grootste havens ter wereld. Maar tegen de enorme groei van met name China, met acht havens in de top­tien sterk vertegenwoordigd, is niet op te boksen. De haven van Shanghai, de gecombi­neerde haven van Nigho en Zhousan en ook de haven van Singapore zijn Rotterdam voorbijge­streefd. Weer de grootste worden is onwaar­schijnlijk, dat schip heeft gevaren, aldus Rotmans. “De Rotterdamse haven staat op een kantelpunt. Tijdens transitiemomenten in het verleden heeft de haven zich juist gekenmerkt door lef, leider­

schap, visie en actie. Momenteel ontbreekt het aan visie en adaptief vermogen.”

Samen de slimsteIn een reactie op het pleidooi van Rotmans zegt het Havenbedrijf dat Rotterdam nu al het groot­ste biobased cluster van Europa heeft en dat iets volledig nieuws niet zinvol is. “Fossiel en her ­nieuwbaar bestaan de komende jaren naast en door elkaar. Daarnaast zullen smart infrastructure en het slim benutten van data moeten zorgen voor efficiëntere en duurzamere inzet van logistieke processen.” En wat de concurrentie uit Azië betreft, wat daar in een schip wordt gestopt, moet er ergens anders ook weer uit. Rotterdam kan dus meeprofiteren van de groei in Azië. Daar staat tegenover dat grote regio’s in Midden­ en Oost­Europa een grote groei­ontwikkeling doormaken. Deze regio’s zijn makkelijker bereikbaar vanuit de Duitse havens. Dit zet de Rotterdamse positie als leidende doorvoerhaven voor containers op het spel. Rotterdam moet inventief zijn en een andere manier vinden om uit te blinken.

Allard Castelein, sinds 2014 algemeen directeur van het Havenbedrijf Rotterdam en lid van VNO­ NCW Regio Rotterdam, heeft veel vertrouwen

88 september 2016 VNO-NCW WEST. 9september 2016 VNO-NCW WEST.

HOOFDZAAK

➔

‘ WANNEER NIET WORDT INGESPEELD

OP DE ONTWIKKELINGEN, VERANDERT

DE HAVEN IN EEN FOSSIEL MAUSO LEUM’

HOOFDZAAK HOOFDZAAK

in de toekomst van de haven. “Het draait niet alleen om meer volume en steeds groter worden. De vraag is hoe wij de meeste toegevoegde waarde kunnen leveren. Op korte termijn, maar ook op lange termijn moeten we zorgen dat dit een vitaal en omvangrijk haven­ en industrie­complex blijft.” Gezien de razendsnelle technologische ontwikke lingen investeert de Rotterdamse haven in kennis.

ParijsCastelein beaamt dat de haven aan de vooravond staat van grote veranderingen. In de eerste helft van 2016 is de overslag van kolen maar liefst achttien procent gekrompen ten opzichte van dezelfde periode in 2015. “Dit is een verandering van tijdperk,” stelt Castelein. “De energie­transitie die met het Klimaatakkoord in Parijs een impuls kreeg, zal en mag niet aan de haven voorbijgaan.” Het wordt een grote opgave om aan de klimaatdoelstellingen van Parijs te kunnen voldoen en voor de Rotterdamse haven, de grootste oliehaven van Europa, betekent het een fundamenteel andere koers.

Een tweede omwenteling zal minstens zo ingrijpend zijn. Volgens toekomsteconoom Jeremy Rifkin moet Rotterdam zich ontwikkelen tot logistieke informatie­hub. Een haven van data, voortgestuwd door het platform van de toe­komst: The Internet of Things (IoT). Binnen het internet der dingen communiceren apparaten en voorwerpen met elkaar; kranen met containers, schepen met de kade, alles praat met elkaar en kan zo automatisch functioneren. Door de ontwikkeling van IoT kunnen bedrijven in de haven hun processen optimaliseren en nieuwe businessmodellen creëren. Volgens Rifkin is de ligging van Rotterdam ideaal om de data­hub van het Europese IoT­platform te worden. Hij is ervan overtuigd dat in de komende decennia meer havens zich gaan specialiseren in dataverwerking maar dat de eerste het vlaggenschip zal worden. Als Rotterdam erin slaagt de primeur te hebben, verzekert de haven zich van een vooraanstaande plaats in de mondiale economie van de toekomst.

VopakEen bedrijf in de haven dat volop bezig is met het toe­passen van de nieuwe kennis, is Vopak. Voor deze onder­neming, gespecialiseerd in de opslag en overslag van gas, olie en chemicaliën, is duurzaamheid een belangrijk thema. Het bedrijf zet in op een zo laag mogelijke CO2­ footprint. “We zijn specialist en marktleider maar we

beseffen heel goed dat we als bedrijf continu moeten blijven innoveren en moeten inspelen op veranderingen in de maatschappij”, zegt Leo Brand, die als Chief Infor ­ ma tion Officer dagelijks te maken heeft met de digitale vernieuwing van het bedrijf. “Vopak zit in een industriële sector waar veiligheid en het beperken van milieubelasting zeer belangrijk zijn. De afgelopen tien jaar zijn wij hard gegroeid. Zeker als marktleider is het belangrijk een goede technologische toekomstvisie te hebben. De nieuwe technologie geeft ons mogelijkheden om ons bedrijf nog veiliger te maken, nog efficiënter. Denk aan drones om inspecties uit te voeren of sensoren waarmee je je preventieve onderhoud nog beter kunt plannen. Andere voorbeelden zijn de systemen om connectiviteit met onze klanten te verbeteren. De mogelijkheden zitten in de combinatie van bestaande hardware, bijvoorbeeld tanks, pijpleidingen, afsluiters en pompen, en de nieuwe tech nologie met de Industrial Internet of Things, cloud com puting en het digita liseren van het bedrijf. Door het ver zamelen en analyseren van grote hoeveelheden data zijn we in staat om onze besluitvorming te verbeteren en onze processen veiliger, sneller en goedkoper te maken. Door een continue uitwisseling van data met onze part­ners in de waardeketen kunnen we gezamenlijk de sector efficiënter en duurzamer maken.”

In 2016 bestaat Vopak vierhonderd jaar, een prestatie waarmee weinig bedrijven wereldwijd zich kunnen meten. In de lange geschiedenis is Vopak meerdere keren getrans­formeerd: van specerijenhandel in de zeventiende eeuw naar wereldspeler in de olie­ en gasoverslag, actief op alle continenten. In 400 jaar zijn wereld, wereldhandel en tech nische mogelijkheden zeer vaak veranderd. “Onze voor gangers binnen het bedrijf hebben daar altijd goed op geanticipeerd. Aan de huidige en nieuwe generatie de taak om opnieuw goed in te spelen op de nieuwe mogelijkheden. Dat is een enorme leuke uitdaging waarbij we geloven in de kracht van het samenwerken met zowel gevestigde partijen en met jonge startups. Vernieuwen gaat sneller als je samenwerkt en open staat voor de ideeën van anderen.”

NL NEXT LEVEL

Met de voorstellen voor een nieuwe, duurzame koers om de toekomst van de Rotterdamse haven veilig te stellen, zetten we een belangrijke stap om Nederland naar het Next Level te brengen. Een eerste in een serie artikelen over NL Next Level, een initiatief van VNO­NCW, MKB­ Nederland en LTO Nederland. Zie www.nl­nextlevel.nl.

DE DERDE INDUSTRIËLE

REVOLUTIE

De ingrijpende technologische veranderingen op het gebied van communicatie, transport en energie van de afgelopen decennia is voor veel wetenschappers, waaronder Jan Rotmans en Jeremy Rifkin, reden om te spreken van de derde industriële revolutie. Een industriële revolutie is disruptief van karakter en ont-wricht bestaande economische systemen. De eerste industriële revolutie vond plaats aan het einde van de achttiende eeuw en introduceerde de telegraaf, de stoomtrein en het stoomschip en kolen. De tweede industriële revolutie speelde zich af aan het einde van de negentiende, begin twintigste eeuw. Hiermee werden de telefoon, het wegvervoer en olie geïntroduceerd.

SMARTPORT 2.0

Wil Rotterdam daadwerkelijk in 2030 de slimste haven ter wereld zijn, dan moet er nog een flinke slag worden gemaakt. Uit cijfers van de OECD blijkt dat Europa ook wat betreft research en development achter China, Zuid-Korea en Singapore aanloopt.

Daar staat tegenover dat het bedrijfsleven in de Rotterdamse haven intensief samen-werkt met de Erasmus Universiteit Rotterdam en de TU Delft in SmartPort 2.0. Dit samen-werkingsverband verbindt innovatieve be-drijven met topwetenschappers. Vorig jaar is het lab van de Internet of Things Academy geopend, waar voortdurend IoT-prototypes worden ontwikkeld die de haven in het digitale tijdperk voorop moeten laten lopen.

Foto

: Vo

pak

De Vopak-terminal: sterk geautomatiseerd.

september 2016 VNO-NCW WEST.september 2016 VNO-NCW WEST. 1110