g a c - dementievriendelijke woningen moeten zo open en ......open en herkenbaar mogelijk worden...
2
GROENE HART GH 6 woensdag 2 oktober 2019 Een tehuis waarin alles herkenbaar is Geen afgesloten tehuis met muffe lucht - dementievriendelijke woningen moeten zo open en herkenbaar mogelijk worden ingericht. Deze huizen worden steeds meer in het Groene Hart gebouwd, zoals in het Sint Jozefpaviljoen in Gouda. Marc van Velzen O oit was het een hospitaal en weeshuis. Over twee maanden is het een appartementencom- plex voor mensen met demen- tie. Het klinkt als een onmoge- lijke opgave om een beschermd monument als het Sint Jozef- paviljoen om te bouwen tot een complex met de- mentievriendelijke woningen. Toch is het woon- zorgorganisatie Domus Magnus en Reimar von Meding van architectenbureau KAW gelukt. Naar verwachting worden de 34 woningen in november opgeleverd. Wie een rondje maakt langs de appartementen - die tussen de 50 en 70 vierkante meter zijn - ziet het meteen. Vanuit alle hoeken komt veel daglicht naar binnen. ,,Je onderschat al snel hoe belangrijk een bioritme is voor mensen’’, legt Von Meding uit. ,,Als je geen besef meer hebt van dag of nacht - zoals in een gesloten inrichting - versuf je al snel. Uiteindelijk heeft dat ook gevolgen voor je gezond- heid. Het is daarom belangrijk dat dementerenden zoveel mogelijk meekrijgen van de wisselingen van dag en nacht.’’ Om het bioritme er nog meer in te houden, heeft het gebouw bovendien een biodynamische ver- lichting. ,,In de gangen wordt daglicht nagebootst, zodat mensen actief worden. In de avond veran- dert dat licht naar een warmere kleur en wordt ie- mand slaperig’’, vertelt Niek Teuben van Domus Magnus. Eigen bel Wat verder direct opvalt, is dat elke deur een eigen bel heeft. ,,Die zal niet veel gebruikt worden, maar het geeft bewoners een gevoel dat ze een zelfstan- dige woning hebben’’, legt Von Meding uit. ,,Voor bewoners moet het precies zoals vroeger zijn. Ze kunnen bijvoorbeeld ook hun eigen meubels mee- nemen.’’ Naast de witte muren komen donkere deuren. ,,Dat contrast doen we voor slechtziende bewo- ners.’’ Bovendien krijgt elke verdieping een aparte kleurstelling, zodat deze snel te herkennen is. Wie in de toekomst in het Jozefpaviljoen gaat wonen, bevindt zich midden in het groen. Voor het complex komt een grote tuin met wandelpa- den en fruitbomen. De tuin is beschermd met een sloot en hagen, zodat bewoners zich vrij kunnen bewegen zonder te verdwalen. ,,Op die manier is het veilig en krijgen bewoners geen opgesloten ge- voel. Bovendien ervaren ze zo echt de overgang van zomer naar winter’’, zegt Von Meding. ,,Je ziet in de ouderenzorg dat veel mensen onder begelei- ding naar buiten kunnen. Het is de bedoeling dat deze bewoners echt zelfstandig een rondje kunnen lopen’’, vult Teuben aan. Daar komt bij dat het Jozefpaviljoen niet afgele- gen is. Er is een school aan de linkerkant en een woonwijk aan de voorkant. ,,De bewoners bevin- den zich hier nog echt tussen de mensen en heb- ben zo contact met hun omgeving’’, wijst de archi- tect. ,,De appartementen hebben allemaal een ei- gen balkon. Er komt nog een grote glasplaat bij de reling, zodat het veilig is.’’ Het was een uitdaging om een monument om te bouwen tot een complex met woningen voor de- menterenden. Zoals de bovenste verdieping, die vroeger als opslagruimte diende in het oude zie- kenhuis. ,,Hier waren veel drempels en hoogtever- schillen’’, zegt de architect. ,, Straks is het hele ge- bouw rolstoeltoegankelijk en zonder opstappen.’’ ,,Bovendien waren de hanenbalken van de dak- constructie te laag. Die zijn vervolgens iets naar boven verplaatst. Je ziet de uitsteeksels van de oor- spronkelijke plek nog’’, wijst hij. ,,Zo kan hier als- nog een appartement komen.’’ Wie goed kijkt, ziet nog elementen die doen denken aan het oude hospitaal. Zoals de eerste steen die door de katholieke orde is gelegd. Von Meding: ,,Ook de oude kapel met glas-in- loodramen die destijds door de broeders werd gebruikt, hebben we kunnen behouden.’’ Ook de oude schoorsteen van het ziekenhuis staat nog overeind. Hierin werden in vroeger tij- den de overledenen gecremeerd. ,,De bedoeling is REPORTAGE DEMENTIEVRIENDELIJKE WONINGEN IN SINT JOZEFPAVILJOEN IN GOUDA Voor dementerende bewoners moet het precies zoals vroeger zijn. Ze kunnen bijvoorbeeld ook hun eigen meubels meenemen —Reimar von Meding DORP IN DE WIJK Een eigen dorp midden in de wijk. Zo omschrijft zorgorganisatie Acti- Vite hun locatie Rietveld in Alphen, waar meerdere mensen met de- mentie wonen. ,,We bewust geko- zen voor een inrichting als dorp, met een plein in het midden’’, legt Jeannet Bader uit. ,,Deze mensen mogen geen opgesloten gevoel hebben. Iedereen heeft hier een eigen voordeur en kan vrij rondlo- pen.’’ Er is één ingang die het ‘dorp’ scheidt van de rest van de wijk. ,,Deze wordt wel bewaakt. Bewo- ners lopen hier geregeld door de grote tuin. We hebben hier ook kip- pen, vogels en een volkstuintje.’’ De woningen zijn ingericht met meubels uit de jaren 50 en 60. ,,Op die manier is het herkenbaar voor de mensen. Ook onze eigen winkel De Grutten - waar ze hun bood- schappen kunnen doen - heeft een traditionele inrichting.’’ Bewoners hebben hier bovendien hun eigen kapsalon en restaurant, waar ze bijvoorbeeld helpen met aardappels schillen. ,,Koken ge- beurt bij ze thuis, maar eens in de week gaat iedereen in het restau- rant uit eten.’’ In Rietveld heeft elke bewoner een eigen voordeur ▲ Bewoners van woon-servicecentrum Riet- veld in Alphen. ARCHIEFFOTO MARTIN SHARROTT ZORGBOERDERIJ De overtuiging dat mensen met dementie niets meer bewust er- varen, is verleden tijd, stelt Carlie Geerts van de zorgboerderij Klein Houtdijk in Kamerik. ,,Dementerenden moet je absoluut niet in een gesloten ruimte zetten. Een open instelling waar mensen veilig kunnen rondlopen, is de beste optie.’’ De zorgboerderij in Kamerik heeft veertien appartementen met daarnaast een groot gezamenlijk terras. Ie- dereen woont er op zichzelf, maar bewo- ners doen veel activi- teiten samen. ,,Zo ont- bijten we bijvoorbeeld samen. Dat kan op ver- schillende tijdstippen, zodat er ook ruimte is om uit te slapen’’, zegt Geerts. ,,Bewoners koken ook samen.’’ Er is rondom Klein Houtdijk wel een om- heining. ,,Een sensor houdt in de gaten of er bewoners zijn die ronddwalen’’, stelt de directeur. ,,Dat vergt wel alertheid van het personeel. Bewoners kunnen op deze ma- nier wel veilig in de buitenlucht lopen.’’ In Klein Houtdijk houdt sensor een oogje in het zeil ▲ Bewoners van woon-zorgvoorziening Klein Houtdijk uit Kamerik gaan uit varen op de Nieuwkoopse Plassen. ARCHIEFFOTO MARLIES WESSELS
Transcript of g a c - dementievriendelijke woningen moeten zo open en ......open en herkenbaar mogelijk worden...
GROENE HARTGH
6 woensdag 2 oktober 2019
Een tehuis waarinalles herkenbaar is
geen afgesloten tehuis met muffe lucht - dementievriendelijke woningen moeten zoopen en herkenbaar mogelijk worden ingericht. Deze huizen worden steeds meer in hetGroene Hart gebouwd, zoals in het Sint Jozefpaviljoen in Gouda.
Marc van Velzen
Ooit was het een hospitaal enweeshuis. Over twee maandenis het een appartementencom-plex voor mensen met demen-tie. Het klinkt als een onmoge-lijke opgave om een beschermdmonument als het Sint Jozef -
paviljoen om te bouwen tot een complex met de-mentievriendelijke woningen. Toch is het woon-zorgorganisatie Domus Magnus en Reimar vonMeding van architectenbureau KAW gelukt. Naarverwachting worden de 34 woningen in novemberopgeleverd. Wie een rondje maakt langs de appartementen -
die tussen de 50 en 70 vierkante meter zijn - ziethet meteen. Vanuit alle hoeken komt veel daglichtnaar binnen. ,,Je onderschat al snel hoe belangrijkeen bioritme is voor mensen’’, legt Von Medinguit. ,,Als je geen besef meer hebt van dag of nacht -zoals in een gesloten inrichting - versuf je al snel.Uiteindelijk heeft dat ook gevolgen voor je gezond-heid. Het is daarom belangrijk dat dementerendenzoveel mogelijk meekrijgen van de wisselingenvan dag en nacht.’’ Om het bioritme er nog meer in te houden, heeft
het gebouw bovendien een biodynamische ver-lichting. ,,In de gangen wordt daglicht nagebootst,zodat mensen actief worden. In de avond veran-dert dat licht naar een warmere kleur en wordt ie-mand slaperig’’, vertelt Niek Teuben van DomusMagnus.
Eigen belWat verder direct opvalt, is dat elke deur een eigenbel heeft. ,,Die zal niet veel gebruikt worden, maarhet geeft bewoners een gevoel dat ze een zelfstan-dige woning hebben’’, legt Von Meding uit. ,,Voorbewoners moet het precies zoals vroeger zijn. Zekunnen bijvoorbeeld ook hun eigen meubels mee-nemen.’’ Naast de witte muren komen donkere deuren.
,,Dat contrast doen we voor slechtziende bewo-ners.’’ Bovendien krijgt elke verdieping een apartekleurstelling, zodat deze snel te herkennen is. Wie in de toekomst in het Jozefpaviljoen gaat
wonen, bevindt zich midden in het groen. Voorhet complex komt een grote tuin met wandelpa-den en fruitbomen. De tuin is beschermd met eensloot en hagen, zodat bewoners zich vrij kunnenbewegen zonder te verdwalen. ,,Op die manier ishet veilig en krijgen bewoners geen opgesloten ge-voel. Bovendien ervaren ze zo echt de overgangvan zomer naar winter’’, zegt Von Meding. ,,Je zietin de ouderenzorg dat veel mensen onder begelei-ding naar buiten kunnen. Het is de bedoeling datdeze bewoners echt zelfstandig een rondje kunnenlopen’’, vult Teuben aan. Daar komt bij dat het Jozefpaviljoen niet afgele-
gen is. Er is een school aan de linkerkant en eenwoonwijk aan de voorkant. ,,De bewoners bevin-
den zich hier nog echt tussen de mensen en heb-ben zo contact met hun omgeving’’, wijst de archi-tect. ,,De appartementen hebben allemaal een ei-gen balkon. Er komt nog een grote glasplaat bij dereling, zodat het veilig is.’’Het was een uitdaging om een monument om te
bouwen tot een complex met woningen voor de-menterenden. Zoals de bovenste verdieping, dievroeger als opslagruimte diende in het oude zie-kenhuis. ,,Hier waren veel drempels en hoogtever-schillen’’, zegt de architect. ,, Straks is het hele ge-bouw rolstoeltoegankelijk en zonder opstappen.’’ ,,Bovendien waren de hanenbalken van de dak-
constructie te laag. Die zijn vervolgens iets naarboven verplaatst. Je ziet de uitsteeksels van de oor-spronkelijke plek nog’’, wijst hij. ,,Zo kan hier als-nog een appartement komen.’’ Wie goed kijkt, ziet nog elementen die doen
denken aan het oude hospitaal. Zoals de eerstesteen die door de katholieke orde is gelegd. Von Meding: ,,Ook de oude kapel met glas-in-loodramen die destijds door de broeders werdgebruikt, hebben we kunnen behouden.’’ Ook de oude schoorsteen van het ziekenhuis
staat nog overeind. Hierin werden in vroeger tij-den de overledenen gecremeerd. ,,De bedoeling is
REPORTAGE DEMENTIEVRIENDELIJKE WONINGEN IN SINT JOZEFPAVILJOEN IN GOUDA
Voordementerendebewonersmoet hetprecies zoalsvroeger zijn.Ze kunnenbijvoorbeeldook hun eigenmeubelsmeenemen—Reimar von Meding
dorp in de wijk
Een eigen dorp midden in de wijk.Zo omschrijft zorgorganisatie Acti-Vite hun locatie Rietveld in Alphen,waar meerdere mensen met de-mentie wonen. ,,We bewust geko-zen voor een inrichting als dorp,met een plein in het midden’’, legtJeannet Bader uit. ,,Deze mensenmogen geen opgesloten gevoelhebben. Iedereen heeft hier eeneigen voordeur en kan vrij rondlo-pen.’’Er is één ingang die het ‘dorp’scheidt van de rest van de wijk.,,Deze wordt wel bewaakt. Bewo-ners lopen hier geregeld door de
grote tuin. We hebben hier ook kip-pen, vogels en een volkstuintje.’’ De woningen zijn ingericht metmeubels uit de jaren 50 en 60. ,,Opdie manier is het herkenbaar voorde mensen. Ook onze eigen winkelDe Grutten - waar ze hun bood-schappen kunnen doen - heeft eentraditionele inrichting.’’ Bewoners hebben hier bovendienhun eigen kapsalon en restaurant,waar ze bijvoorbeeld helpen metaardappels schillen. ,,Koken ge-beurt bij ze thuis, maar eens in deweek gaat iedereen in het restau-rant uit eten.’’
In Rietveld heeft elke bewoner een eigen voordeur
▲ Bewoners van woon-servicecentrum Riet-veld in Alphen. ARCHIEFFOTO MARTIN SHARROTT
zorgboerderij
De overtuiging datmensen met dementieniets meer bewust er-varen, is verleden tijd,stelt Carlie Geerts vande zorgboerderij KleinHoutdijk in Kamerik.,,Dementerenden moetje absoluut niet in eengesloten ruimte zetten.Een open instellingwaar mensen veiligkunnen rondlopen, is de beste optie.’’ De zorgboerderij in Kamerik heeft veertienappartementen metdaarnaast een groot
gezamenlijk terras. Ie-dereen woont er opzichzelf, maar bewo-
ners doen veel activi-teiten samen. ,,Zo ont-bijten we bijvoorbeeld
samen. Dat kan op ver-schillende tijdstippen,zodat er ook ruimte isom uit te slapen’’, zegtGeerts. ,,Bewonerskoken ook samen.’’ Er is rondom KleinHoutdijk wel een om-heining. ,,Een sensorhoudt in de gaten of erbewoners zijn dieronddwalen’’, stelt dedirecteur. ,,Dat vergtwel alertheid van hetpersoneel. Bewonerskunnen op deze ma-nier wel veilig in debuitenlucht lopen.’’
In Klein Houtdijk houdt sensor een oogje in het zeil
▲ Bewoners van woon-zorgvoorziening KleinHoutdijk uit Kamerik gaan uit varen op deNieuwkoopse Plassen. ARCHIEFFOTO MARLIES WESSELS
GROENE HART 7GH
woensdag 2 oktober 2019
dat deze hier ook blijft staan.’’ Ook de kozijnen endakpannen zijn in originele kleur teruggebracht.,,Opvallend is hoe goed alles gebouwd is vroeger.Het voegwerk is nog steeds van goede kwaliteit enook de letters van het Jozefpaviljoen zijn nog goedleesbaar’’, zegt Von Meding.
Open uitstralingHet oude ziekenhuis had op de begane grond veel kleine ruimtes. ,,Die waren moeilijk te ver-bouwen’’, laat de architect zien. ,,Om de ruimteeen open uitstraling te geven, hebben we de mu-ren veranderd in portalen.’’
De badkamers zijn uitgerust met een bredeschuifdeur. ,,Op die manier kunnen mensen metbrancard erin of eruit.’’ De douches hebben boven-dien een stralingspaneel: zodra iemand de kraanuitzet, wordt het lichaam verwarmd.
Het Sint Jozefpaviljoen is nog geen honderd jaaroud. Het gebouw dateert uit 1929, toen het ge-bruikt werd als weeshuis, pension, een oudeman-nen- en een oudevrouwenhuis en dus een zieken-huis. De verzorging werd gedaan door de Kleine
▲▲Architect Reimarvon Meding in het Sint Jozefpaviljoenin Gouda, dat wordtverbouwd tot woning-complex voor mensenmet dementie.
▲ Een van de appar -tementen, met opval-lende houten balken.
▲ ▶Bouwvakkers werken aan de gevelvan het Sint Jozef -paviljoen.
▶▶Architect Reimarvon Meding op de mo-numentale trap in hetSint Jozefpaviljoen. FOTO’S PIM MUL
BEELDEN VAN GOUDA OP DE MUUR
Even wandelen metzicht op de Markt ende Sint-Janskerk. Datkan bij het Goudse ver-pleeghuis Prinsenhof,waar de wanden be-plakt zijn met bekendebeelden van Gouda,zoals de kaasmarkt,bekende Goudse win-kels en kenmerkendehuizen. ,,Mensen met demen-tie kunnen langs dezebeelden lopen en opeen aantal plekken iseen zitje geplaatst’’,zegt woordvoerderLinda Oprel. ,,De voor-deuren van de eigen
kamers van de bewo-ners zijn beplakt metspeciale deurstickersmet de afbeelding van
een ‘voordeur’. Hier-door heeft iedere be-woner een duidelijk an-dere deur en krijgt hij
of zij een thuisgevoel.’’Naast de voordeurhangt een kastjewaarin kenmerkendespullen gezet kunnenworden. De ene bewo-ner heeft er foto’s instaan, een andere be-woner tekeningen vankleinkinderen. Voorjongere bewoners metdementie werd on-langs een proef ge-daan met muziek uit dejeugd. Wie onrustig ofverward werd, kreegals hulpmiddel eenkoptelefoon metdaarop de favorietemuziek van vroeger.
In Prinsenhof zie je de Markt en de Sint-Janskerk
▲ Bewoners zitten samen aan de dis in Prin-senhof in Gouda. FOTO PETER FRANKEN
Zusters van de Heilige Joseph die vanuit Zuid-Limburg naar Gouda waren gekomen. Stichter vandeze orde is Petrus Joseph Savelberg, waarnaar hetachterliggende zorgcentrum vernoemd is. Hetweeshuis stopte in 1939 en later kwam er een split-sing tussen het ziekenhuis en het bejaardenhuis.
Niet alleen Gouda krijgt dit najaar nieuwe wonin-gen waar dementerenden zelfstandig wonen. OokBodegraven krijgt vanaf november 23 appartemen-ten erbij waar dementerenden ook op zichzelfkunnen wonen. Zij mogen hun appartement naareigen smaak inrichten.
De bewoners bevinden zich hier echt tussen de mensen en hebben zo contact met hun omgeving—Reimar von Meding
