1

© Raymond Lagae

INTERVIEW FRANK PÉ DOOR WOUTER PORTEMAN + FOTOREPORTAGE DOOR RAYMOND LAGAE

“Ik wil in mijntekeningen dewereld opetenen herkauwdterugschenkenaan mijnpubliek.”

2

De expo bevestigt nogmaals dat FrankPé een fenomeen is. De uitgewekenBrusselaar heeft na een veertigjarige car-rière amper elf stripalbums op zijn pal-mares staan, maar iedere strip met hetZoo-drieluik en RageBols De DRoom van

een Walvis op kop, kreeg haast mythischeproporties. en nu we de eerste platengezien hebben van zijn RoBBeDoes-albumdat in oktober verschijnt, lijkt het eropdat hij weer een staande ovatie van stri-pliefhebbers zal krijgen. Fluks komt Frank Pé het prestigieuzeart-nouveaugebouw binnengestapt.

Plots ziet hij onze huisfotograafRaymond Lagae staan. “Raymond!!!Oewest an ’t zeetje?”, roept Frank in eenperfect oostends dialect. Beide herenvliegen elkaar in de armen, alsof ze elkaar nu pas terug zien na een jaren-lange, lastige iJslandvaart. “Dat is langgeleden, Raymond. Het was een zotjaar, maar gisteren heb ik het woord‘Fin’ getekend. mijn RoBBeDoes is af! 84 pagina’s in één dik volume. en hijgaat knallen.”We besluiten de koe bij de hoorns tenemen, loodsen deze vrienden voor-

zichtig mee naar de bibliotheek vanhet stripmuseum, leggen ons platen-concept uit en steken van wal.onmiddellijk neemt Frank de plaat vanBRavo BRotHeRs vast.

Plaat 1:Bravo Brothers(andré Franquin)

Ow, we vallen precies met de deur inhuis. Waarom kiest u resoluut voorFranquin?

Al jaren proberen we een van onze helden, Frank Pé, vooronze microfoon te krijgen, maar steeds kwam er iets tussen. De laatste keer was dit zelfs de verschrikkelijkebomaanslag in Zaventem en Brussel. Hierdoor werd de officiële opening van de grote overzichtstentoonstellingvan zijn werk in het Belgisch Stripcentrum uitgesteld.Vandaag is het wel zover. We waren ruim twee uur voor deafspraak zou plaatsvinden ter plaatse. Geen seconde tevroeg want de expo slorpte ons geheel op. De combinatievan schilderijen, fresco’s, beeldhouwwerk, animatiewerken natuurlijk strips maakte dit tot een van de mooiste ten-toonstellingen die we ooit hebben gezien in de Zandstraat.

© Raymond Lagae

3

FRANK: “net omdat het Franquin is!Franquin is degene die me echt overde streep getrokken heeft om stripte-kenaar te worden. staat je iPod aan?Dit kan een speciaal interview wordenwant ik kan gemakkelijk tien boekenvolpraten over Franquin. tijdens hettekenen van mijn RoBBeDoes voelde ikme heel nauw verwant met Franquin.niet dat hij als een spook naast mestond, maar door mijn werk waren wetoch min of meer één. en zo is Franquinal bijna vijftig jaar mijn babbelmaatje.onze dialoog is begonnen toen ik tienjaar was, en ik voor het eerst eenRoBBeDoesje las. Dat tijdschrift was meop het lijf geschreven, maar Franquinswerk sprong er voor mij toen al uit.”

Hebt u het dan over de tekeningen ofhet scenario?FRANK: “Het waren vooral de tekenin-gen, maar ook de hele sfeer die errondhing. er zit in zijn universum een soortwarmte, een vrijgevigheid, een geluk-zaligheid, maar ook een perfectie die jenergens anders ziet. Het is moeilijk te

beschrijven, maar als je een Franquinleest, voel je onmiddellijk dat er zoveelmeer achter die tekeningen zit. nuweet ik dat dit gewoon de persoon vanFranquin zelf is. Hij was echt uniek.”(stilte)

Dat zijn hele grote woorden...FRANK: “Hij verdient ze. Franquin ismijn tekenvader.”

In uw atelier hangt een prachtigeolifant van Franquin...FRANK: “Dat is een lang verhaal. mijnrelatie met Franquin kan je eigenlijk indrie blokken indelen. toen ik jong enonbezonnen was, was ik een bravehandtekeningenjager. ik had al enkeletekeningen van hem en toen hij weereens aan de slag was, bleef ik maarrond hem hangen om te kijken hoe hijtekende. ik was een stille, diehardfan.Dat was mijn eerste fase. later ging ik aan de slag bij Dupuis enliep ik Franquin af en toe tegen het lijfop de redactie van RoBBeDoes. Hij kendemijn tekeningen en op een dag zei hij

me dat hij ze echt goed vond. ik was zo onder de indruk dat ik over mijn woor-den struikelde. en dat was het dan... De derde fase verliep heel anders.Jaren geleden hield ik hier in Brusseleen verkooptentoonstelling. Hij kochter toen in alle stilte twee tekeningen.achteraf is men mij dat komen zeggen,en ik was natuurlijk in de wolken. Watlater belde hij me op. Hij legde uit dateen van die tekeningen voor hem was,en de andere voor zijn vrouw. maar hij

Als je een Franquin leest, voel je onmiddellijk dat erzoveel meer achter die tekeningen zit. Nu weet ikdat dit gewoon de persoon van Franquin zelf is. Hij was echt uniek.

merkte op dat ze niet gevernist waren,en Franquin vroeg of ik dit niet voorhem in orde wou brengen want daar-voor vond hij zichzelf net iets te on-handig. (lacht) Wat later stond ik in zijnatelier te vernissen en voor ik het wistzaten we met zijn tweetjes in het befaamde Chinees restaurant waar hijaltijd at. Daar hebben we ruim drieuren gekeuveld. Het was zalig. toevallig was die dag mijn wagen in degarage en Franquin was bezorgd of ikwel thuis ging geraken. De tram vondhij maar niets en hij stelde voor dat hijme zelf naar huis ging rijden. Dé grote,aimabele Franquin heeft me dan in eigen persoon thuisgebracht! Dat wasnauwelijks een jaar voor hij stierf... Zijnolifantentekening is van die tijd. onlangs las ik nog een interview in eenfanzine met de man en daarin vroegmen hem welke jonge tekenaars hemkonden bekoren. Hij zei toen dat je geenenkel project van Frank Pé mocht mis-sen... Zoveel jaren na datum zweefde ikweer. en vandaag mag ik met mijnRoBBeDoes in zijn voetsporen treden.

vergis je niet. ik wou van mijnRoBBeDoes geen platte Franquinkopiemaken. Die stijl kan ik niet aan. nee,ook dezelfde warme sfeer kan ik niethelemaal reproduceren. maar ik kan erwel dezelfde gulheid instoppen. Bij Franquin heeft elk hoekje en kantjezijn betekenis. alles beweegt, en doeter toe. Dat wou ik ook. Je bent verliefdop elk detail van zijn tekeningen. Zelfszijn booswichten hebben iets liefs.”

Zoals zijn Kilikil die je zelf nog hebtgeschilderd als eerbetoon...FRANK: “inderdaad. Dat personage ver-geet je toch nooit? alles wat Franquintekent, is pure liefde. Dat is de echte lesvan Franquin! Die totale liefde wil ikook uitstralen in mijn tekeningen. Jemoet jezelf onderdanig maken aan jetekeningen. Dat is niet elke dag evengemakkelijk, maar je moet het wel proberen. Want alleen zo geef je demensen wat ze verdienen.”

Ook naar uw tekeningen kan jeblijven kijken. Overal zie je een soortverstilde beweging. Daar herken jeinderdaad Franquin in, maar ugebruikt eigenlijk zelden of nooit eenbewegingslijntje of eenonomatopee. Twee striptechniekendie Franquin typeerden.FRANK: “inderdaad. elke generatieheeft zijn striptaal. Dat is normaal. ikheb de mijne. een Schwartz bijvoor-beeld koketteert in zijn RoBBeDoes —een PiCColo in velDgRoen — met de stijlvan Jijé. Hoe mooi het ook is, een

dergelijke nostalgische stijl interesseertme niet. geef mij maar 2016! ik leefvandaag en ik werk ook voor de men-sen van vandaag.”

In de expo zag ik voor het eerst

enkele nieuwe platen van uwROBBeDOeS. Mijn spontane gedachtewas dat uw Robbedoes wel erg lijktop een veertigjarige Ragebol. FRANK: “maar dat is toch normaal!RageBol is mijn creatie. en als dezelfde

4

Je moet jezelf onderdanig maken aan je tekeningen.Dat is niet elke dag even gemakkelijk, maar je moethet wel proberen. Want alleen zo geef je de mensenwat ze verdienen.

Robbedoes door Frank Pé.

tekenaar een RoBBeDoes mag tekenen,gaat die er toch ook een positieve heldvan maken? mijn RoBBeDoes is geenRageBol, maar er zijn natuurlijk wel en-kele raakvlakken. Het blijft immers eenalbum van Frank Pé!”

Ik blijf nog even op het RageBOL-spoor. Op de platen herkende ik ookhet warme Brussel uit De DROOM van

een WaLvIS.FRANK: “Hmm, dat klopt eigenlijk wel.maar als je een stadversie vanRoBBeDoes tekent, heb je niet veelkeuze. Het is ofwel in Brussel ofwel inParijs dat je moet zijn. en aangezienBrussel me lief is én de hoofdstad vande strip was de keuze niet moeilijk.Brussel is toch veel gezelliger danParijs? De stad kruipt de laatste jarenweer recht — en zal dat ook weer doenna de aanslagen. er is weer echt veel tebeleven in Brussel. De stad biedt ookzoveel kansen om grafisch mee aan deslag te gaan. Zo brengen we op het eindvan het verhaal het atomium in beeld.”

ga je daar geen problemen meekrijgen? Het atomium valt onder eensoort beeldrecht.FRANK: (lacht) “ach, dat zien we danwel. ons verhaal speelt zich af in eennabije toekomst. Het vervallenatomium staat te koop, maar je moetdat wel willen doen want er is al eenbol van afgevallen!”

een beetje zoals uw bekendetekening Le FuTuR Du PaSSé dan? FRANK: “Ja! maar dan zonder oer-

mensen! Weet je, eigenlijk heb je met jeRageBol-opmerking meer gelijk dan ikdacht. ik wou van mijn RoBBeDoes echt

geen RageBol maken, maar ik kan mijneigen geschiedenis en mijn eigen iktoch niet verloochenen? ik heb mijn

universum, mijn manier van tekenenén mijn smaak. Dan is het toch logischdat beide helden bij elkaar aanleu-nen?”

Toen ik hoorde dat je een ROBBeDOeS

ging tekenen, dacht ik dat diteindelijk eens een echt verhaal metSpip ging worden. Maar op de platenhier moest ik de eekhoorn soms echtgaan zoeken. en dat voor een diertjemet zoveel karakter! Speelt Spip welmee?FRANK: “Hmm. tja, spip... ik kan er eigenlijk geen antwoord op geven wantje hebt natuurlijk het hele verhaal nogniet gelezen. Je vraag is wel terecht.als ik mijn verhaal nu herlees, heb ik ditpersonage niet de plaats gegeven diehet misschien verdiend had. spip interesseert me niet. grafisch stelt hijniets voor. Bovendien is het een humoristisch dier dat én praat én dannog eens ironisch is ook. en die tweezaken boeien me totaal niet. De dierenvan het circus raken me veel meer, endaar ga ik wel mee loos. ach, spipmocht voor mij gerust uitgegomd wor-den.”

5

Spip interesseert me niet. Grafisch stelt hij niets voor. Bovendien ishet een humoristisch dier dat én praat én dan nog eens ironisch isook. En die twee zaken boeien me totaal niet.

Waarom wou je je ROBBeDOeS-verhaalbouwen rond noë, de dierentemmeruit BRavO BROTHeRS? FRANK: “Ha, wat denk je? omwille vande dieren natuurlijk! Zo kan ik een circus tekenen vol dieren die de waan-zinnigste stunts uithalen. Dat is zaligvoor een tekenaar als ik. maar er ismeer! Binnen het brede universum vanFranquin is noë het vaagste personagedat er is. als je BRavo BRotHeRs leest,merk je dat noë problemen heeft. Hij iseen asympathieke, mensenschuwe kerel. Bij Franquin hebben zelfs degrootste booswichten een sympathiekkantje, maar noë heeft dit totaal niet.Waarom houdt hij van dieren en nietvan mensen? ach, waarom?”

De vraag zelf stellen, is ze ook zelfbeantwoorden, hé. FRANK: (lacht) “vooruit dan maar. noëheeft een dochter en die relatie is rond-uit slecht. meer nog, hij heeft een ernstig probleem met zijn dochter. Heelernstig! maar dat ga je zelf wel lezen. Weet je... voor mij is BRavo BRotHeRs het

allerbeste verhaal van Franquin. Hetheeft alles. een subliem scenario,prima gags en visueel heel sterk. Het isgewoon perfect. Franquin zei trouwenszelf dat dit zijn enige verhaal is waar hijniets zou aan wijzigen, mocht hij hetmogen herwerken.”

Hoe zit dat bij u? Kunt u een paginaof strip loslaten, of wil je die ookhertekenen?FRANK: (lange stilte) “Daar heb je eengevoelig onderwerp aangeraakt. Datverschilde van periode tot periode inmijn leven. Blijkbaar evolueer ik elketien jaar nogal hevig. De Frank van toenik twintig was, lijkt in niets op die toenik dertig was, laat staan veertig, enzovoort. in elke periode had ik eenandere kijk op mijn werk. op mijn twin-tigste was ik extreem perfectionistisch.Het moest en zou af zijn, al moest ik erduizend uur op zwoegen. vandaag kijkik daar totaal anders naar.Perfectionisme bestaat niet. alles isperfect, maar terzelfdertijd imperfect.alles hangt af van de waardering door

jezelf én derden. Wat perfect is voor deene, is zwak voor de anderen. en om-gekeerd. mijn stijl bevalt veel personenniet. en daar moet ik mee leven... tochweerhoudt dit me er niet van om mijnziel te leggen in mijn tekeningen. maarhet is anders dan toen ik jong was.”

Wat op uw originele platen van ZOO

opvalt, is dat de inkleuring niet gelijkis aan de inktplaten. FRANK: “De inkleuring is altijd belang-rijker dan de inkttekening. Het is nietomdat ik alles geïnkt heb dat ik er tevre-den mee was. Het traliewerk van die pa-gina hier linksbovenstoorde me, endaarom heb ik zeopengetrokken (ziefoto hiernaast). De uit-eindelijke plaat is dusde begeschilderdeversie. De penteke-ning is gewoon eennoodzakelijke tussen-fase voor het schilder-werk.

in Zoo is het licht het allerbelangrijkste.voor mijn RoBBeDoes moest ik anderswerken. Daar is de zwart-witplaat ininkt de definitieve en de inkleurstermoet er zich aan houden. ik zit dus ineen andere levensfase.”

Laten we overstappen naar eentweede plaat...FRANK: “nu al? Bye Bye, Franquin... Jehebt er toch een prachtige plaat uit ge-kozen. Je moet eens kijken naar de op-bouw van dit stukje hier. Dat is tochgeweldig!”

Ik heb ze er eigenlijk ingestoptomwille van de eland. Los van jegagstrip De eLanD (strookjes die inhet weekblad ROBBeDOeS verschenen)vind ik dat u veel beter een elandkunt tekenen dan Franquin.FRANK: “Zot! Die eland is gewoon ge-weldig. ik ben er gek op. Dat dier is zojuist getekend, in zijn kleinste details.

ondanks het feit dathet een karikatuuris, staat zijn geweiperfect juist. en kijkeens naar de split inzijn hoeven. Dat istypisch voor eeneland. Jawadde,Franquin was tocheen uitblinker.”

Plaat 2:Carthago 1: De Lagune vanFortuna (eric Henninot + Christophe Bec)

FRANK: “Dat is een plaat die me erg intrigeert. ik ken dit niet.”

Dit komt uit CaRTHagO, een goedeecologische thriller van ChristopheBec waarvan de eerste delen zijngetekend door eric Henninot. eenuitstekende tekenaar, maar somsmerk je dat hij fotobewerkingengebruikt om bijvoorbeeld eenstuwdam te tekenen. Wat denk jevan een dergelijke combinatiestijl?FRANK: “ach, voor mij is dat geen stijl,maar een werkwijze die mij helemaalniet interesseert. ik wil in mijn teke-ningen de wereld opeten en herkauwdterugschenken aan mijn publiek. Dat iseen heel andere instelling. ik vervorm de realistische wereld metmijn persoonlijkheid en dat toon ik danaan mijn lezers. Die werkwijze vind ikheel magisch, feeëriek, symbolischzelfs. Daar ligt de enorme kracht vaneen tekenaar. Wij kiezen uit de reëlewereld wat we willen tonen. Dat is aleen selectie en bijkomend geven we erdan onze kleur aan. Deze interne verwerking van de geselecteerde beelden is iets intiems.Dat is veel meer dan wat Photoshopen hop, het beeld plaatsen zoals het is.

6

Mijn stijl bevalt veel personen niet. En daar moet ikmee leven... Toch weerhoudt dit me er niet van ommijn ziel te leggen in mijn tekeningen. Maar het isanders dan toen ik jong was.

en achteraf slepen ze de foto letterlijkweg naar een digitale vuilbak. Pff.”

Ik vind dit nochtans een knappeplaat die me raakt. FRANK: “Ja, maar ik ook! anders had ikze niet gekozen. als dit een fotobewer-king is, ben ik verbluft door het resul-taat. Hij weet wat hij doet. Hij weet hoeje iets in beeld moet brengen. maar ikvind het jammer dat zo’n tekenaarwegvlucht van het verteringsmomenten soms kiest voor een haastoplossing.Het intern confronteren van de reali-teit met jezelf, geeft veel meer diepteaan strip dan je denkt. een foto is enblijft oppervlakkig. ik wil dieper gra-ven. in mijn tekeningen, maar ook inhet leven. een eerste kennismakingmet iemand is altijd misleidend. ik wilrustig op zoek gaan naar de echte per-soon.”

In welke mate vind je dat een striprealistisch moet zijn? Zo’n mantarogdie je aankijkt dat kan toch niet. FRANK: “toch wel! enkele aquaria inde wereld hebben die. osaka,lissabon, en in amerika. echt indruk-wekkend. moet je eens doen! ach, realisme is één ding, het verhaal is een

ander. vaak krijg ik de vraag op wieBugsy nu gebaseerd is? Was dit opbeeldhouwer Rembrandt Bugatti ofop schilder egon Schiele... Wel hij be-vat elementen van beide. Dat is be-langrijk voor het verhaal.”

In uw drieluik ZOO schotelde je onseen exquise selectie van dieren voor.Je keuze bleek extreem realistisch.De Tasmaanse Buidelwolf stierf uit inhet interbellum, maar werdbijvoorbeeld in de jaren 1920 noggehouden in de London Zoo. Ookreuzenmiereneters werden sinds1869 gehouden in europesedierentuinen. Ik dacht u te hebbenmet die kalongs (grote, vruchten -etende vleermuizen), maar ook diewerden in europa gehouden sinds1873. Hebt u hier onderzoek naarverricht?FRANK: “Ja, ik heb dit allemaal onder-zocht. ik vind het belangrijk, maar ookniet té. in Zoo telt het verhaal en depsychologische ontwikkeling van depersonages. De zoo zelf is een utopi-sche wereld die niet kan bestaan. Jekan die niet bouwen. Je kan die nietonderhouden met enkele mensen. laatstaan dat ze kan bestaan zonder

publiek en commerciële inkomsten.maar deze dierentuin doet je wel weg-dromen. en dat was de bedoeling!”

De Tasmaanse Buidelwolf wordt opeen gegeven moment verkocht aaneen andere zoo. Heb je dat beeld vandit uitstervend dier gekozen om heteinde van een tijdperk tesymboliseren?FRANK: “Ja toch wel. Het dier en zijnhele soort liep toen letterlijk op zijnlaatste benen. De link met de aanko-mende oorlog en het einde van de zoowas niet ver te zoeken.”

In de expo hangen ook uwontwerpen voor de uitbreiding vanPairie Daiza (Belgiës grootstedierentuin). Waarom werden dezeniet gerealiseerd?FRANK: “er werd mij gevraagd om eentoekomstbeeld te tekenen voor de zoo,en zo heb ik verschillende project teke-ningen mogen maken. een ervan werd quasi integraal uitgevoerd: deindonesische wereld met bovenaan opde berg de olifantentempel en -bad enrechts de apenkooi zijn ook vandaagnog duidelijk herkenbaar. De magischeingang met de boeken waar je

7

Een foto is en blijft oppervlakkig. Ik wil dieper graven. In mijn tekeningen, maar ook in het leven.

doorheen moest stappen, werd helaasniet uitgevoerd. maar zo gaat dat metprojecten. sommige worden uitge-voerd. anderen dan weer niet.”

Franquin zou van meneer Dupuis eenkoe geëist hebben om deze goed tekunnen natekenen. en hij zou diezelfs gekregen hebben.FRANK: “ach, het beruchte verhaal vande koe! (samenzweerderig) is het eenmarketinglegende of bittere ernst?... ikzal niet degene zijn die deze mythe bevestigt of ontkrachtigt. (lacht) ik zegniet dat het geen waar is, want op deredactie zaten bijvoorbeeld enkeleapen. Ja, echte.”

Hebt u zelf levende dieren nodig omze te kunnen natekenen? FRANK: “nee. ik houd dieren thuis omdat ik ervan hou. ik observeer zegraag. ik koester ze. ik hou van een leven naast en tussen de dieren. Hunaanwezigheid geeft me energie om ertegenaan te gaan. als ik nieuwe dieren wil tekenen, reis iknaar een dierentuin en bestudeer zedaar. ik observeer én analyseer ze langetijd tot ik ze uiteindelijk ken. als ik diedieren dan later wil tekenen dan vol-staat het om even in mijn herinneringen

te duiken. in het slechtste geval zoek ikde soort nog even op in mijn boeken. Jeweet dat ik geregeld grote dierenfres-co’s maak op strip- en andere festivals.en dan komt die kennis goed van pas.als het een beetje meezit, probeer ikbeide zaken te combineren. Zo had ik ooit een geweldige signeer-tour in Duitsland. De ene dag zat ik ineen dierentuin een diersoort te obser-veren. en ’s anderendaags zat ik op eenfestival of in een bevriende boekenwin-kel diezelfde dieren te schilderen. ommijn dierenvocabularium uit te breidenén die kennis te onderhouden, heb ikzo enorm veel dierentuinen bezocht ineuropa en andere continenten.”

Welke dierentuin heeft vandaag uwhart gestolen?FRANK: “st. louis in de verenigdestaten. in europa is de mooiste én debeste die van Doué-la-Fontaine.”

Daar kan ik u volmondig inbijtreden. Die dierentuin is prachtig.Bij u thuis hebt u ook een kleine zoogebouwd. Ik heb ooit ergensgelezen dat u zeventien krokodillenhebt. FRANK: “ik heb thuis (in andenne,

red.) nog wat diertjes, maar die kroko-dillen dat was toen ik nog in Brusselwoonde. voor alle duidelijkheid, hetwaren nog kleintjes. Die heb ik toen allemaal verkocht.”

De mens is maar één diersoort. een soort die velen kunnen tekenen.u beheerst honderden diersoorten.Mag ik u dan een betere tekenaarnoemen?FRANK: (lacht) “Dat weet ik niet, maarik ben er wel een met een groot ge-heugen. elk diersoort is immers anders.natuurlijk bestaan er trucjes. De ske-letten van alle dieren met vier potenzijn nauw met elkaar verwant. al hunspieren liggen ongeveer op dezelfdeplaatsen. De ene spier is wat groter dande andere en dat is het zowat. als jeeen zebra observeert of een paard zieje enorm veel parallellen. maar dankomt het erop aan om de verschillen tezien. Zo is een zebra ronder en mindergespierd. alle katachtigen lijken ook opelkaar. Ken je er één dan ben je ver-trokken, en dan kan je beginnen te va-riëren. Hmm, hoe zou een poema zijnpoot uitrekken? Hoe benadert hij zijnprooi? voor mij begint daar het echtgrote tekenplezier.”

u hebt ook gewerkt voor grotetekenfilmstudio’s en op uw expohingen enkele studies. Ik was enormgecharmeerd door je tekeningen volfantasiedieren. Het leek alsofFranquin én zijn magische monstersnooit weggeweest zijn. Doe je datcreëren graag?FRANK: “natuurlijk! eenmaal je hethele vocabularium kent, ben je vrij omje fantasie de vrije loop te laten, los vanelke natuurwet. ik doe niets liever dandraken tekenen. voor exCaliBuR, Quest

FoR Camelot heeft men me gevraagd omer zoveel mogelijk uit te vinden. ik hebdan meer dan vijftig nieuwe soortendraken gecreëerd. maar dan echtnieuwe! Dat was echt supertof om tedoen. Helaas hebben ze er nauwelijksgebruik van gemaakt (het oorspronke-lijk plan was om van de tekenfilm eenduistere tienerfilm te maken in plaatsvan de brave kinderanimatiefilm diehet geworden is, red.). erg is dat niet, als ik maar dieren kantekenen. en daar ben ik goed in. Jehebt tekenaars die prachtig naaktenkunnen tekenen. Fijn voor hen maar ikben een dierentekenaar. net zoalsguarnido hier...”

8

Ik hou van een leven naast en tussen de dieren. Hun aanwezigheidgeeft me energie om er tegenaan te gaan.

© Raymond Lagae

Plaat 3:Blacksad 1: ergens tussen de Schaduwen(Juanjo guarnido + Juan Díaz Canales)

BLaCKSaD! Waarom hebt u nooit zelfeen 100% dierenstrip getekend? FRANK: “maar mijn goede vriendguarnido doet dat toch goed! Het groteverschil tussen Juanjo en mezelf is datin zijn strips de dieren een mensenrolspelen zoals bij de fabels van Jean dela Fontaine. Dat is een keuze die mijniet ligt. ik wil juist reageren tegen het‘verdisneyen’ van de dierenwereld.guarnido was in een vorig leven film -animator in de Disney-studio’s. Hij isgewoon stapel op die stijl en zijn adap-tatie ervan is fantastisch. maar door-dat ik op zoek ben naar de wortels vanelk dier, heb ik interesse in het dier zelf,niet in zijn menselijke vermomming. onze visies lopen dus helemaal uiteen,maar toch zijn we op een of andere ma-nier zielsverwanten. We zijn immersbeiden gespecialiseerde dierenteke-naars! mijn droom is op een dag sa-men met Juanjo een immens groot

fresco te schilderen. een groot gorilla-gevecht? Ja, waarom niet! ik weet nu aldat het geweldig zou worden.natuurlijk heb ik het hem zelf al eenpaar keer voorgesteld, maar guarnidois een dermate ernstig persoon dat zijnstrikte werkplanning boven alles gaat.maar ik ben er zeker van dat het ooit zallukken. aan de andere kant ben ik al een heletijd in contact met de geniale servischetekenaar guéra (de comictekenaar vansCalPeD, red.). Het leuke is dat hij enormgoed paarden kan tekenen. en op eendag gaan wij samen een groot paar-denfresco tekenen. Wees er maar zekervan dat dit gaat knallen.”

als ik aan een getekende tijger denk,zie ik altijd Shere Kahn uit THe JungLe

BOOK voor me. Is het moeilijk om nietin de Disney-val te trappen?FRANK: “Ja. ik probeer me echt af tezetten tegen Walt Disney. Het is mijnding niet, dus waarom zou ik het imi-teren? Feit is dat je het Disney-vocabu-larium echt overal ziet. Zodra men eenhumoristisch dier tekent, is het van dat.alle bulldogs die opduiken in strips,

reclame of in animatieseries, zijn ge-pikt van Walt Disney. op zich is dat nietvreemd want Walt Disney heeft zijn jobuitstekend gedaan. Zo heeft hij zichsteeds omringd met prima tekenaarsdie een uniforme standaard hebbengecreëerd. en daardoor zie je dezelfdetijger uit tHe Jungle BooK later weer op-duiken in RoBin HooD. Je moet al eendoorwinterde dierentekenaar zijn omniet verstrikt te raken in die clichéstijl. ik heb het enorme geluk gehad om inde niche van dierentekenaars terechtte zijn gekomen via een andere weg. ikheb elke dier eerst realistisch getekenden zo heb ik in alle vrijheid mijn eigenvocabularium opgebouwd. als ik erdan een karikatuur van wil maken, zietdie er heel vaak totaal anders uit. somsook niet, maar meestal wel.”

u wilt het beest in het dier bewaren,maar voor uw LITTLe neMO hebt u uwdieren toch serieus vermenselijkt. FRANK: “er is niets mis met mensen. enzeker niet met de vrouwen onder hen.(lacht) little nemo draait om de men-sen. Wat me interesseert in de dierendie er rondhangen, is welk gedrag ze

9

Ik probeer me echt af te zetten tegen Walt Disney.Het is mijn ding niet, dus waarom zou ik het imiteren?

tonen als er een mens bij is. De mens iseen zeer slim dier die de wereld voort-durend bekijkt vanuit haar intelligen-tie. een dier heeft die altijd aanwezigeintelligentie niet. Het wordt geboren,leeft goed en sterft. Dat is hun leven, endat wil ik zo realistisch mogelijk weer-geven.”

In ZOO zijn er belangrijke nevenrollenvoor de twee beren, één in Rusland,en één in de zoo zelf. Die dieren zijntoch echte vermenselijkteknuffelberen? FRANK: “Daar ben ik het niet meeeens. Het blijven beren. Je kan een katnog zoveel knuffelen als je wil, plotskan ze uithalen met haar klauwen. eendier blijft onvoorspelbaar. Het is eigenaan de mens om een beer te willenknuffelen. Wie had er in zijn kindertijdgeen warme knuffelbeer? Het pro-bleem ligt bij de mens, niet bij die beer.De mens zoekt heel de tijd naar de zinvan het leven. soms krijgt hij steun van-uit zijn religie, maar ook dat werkt nietaltijd. Het is niet omdat er een paus in

het vaticaan is dat er geen geweldmeer is in de wereld. We hebben nogsteeds niet de gebruiksaanwijzing ge-vonden om als mens gelukkig te levenop aarde. een dier daarentegen is veeldommer, maar leeft rustig zijn leven. ikzeg niet dat dit beter is, maar ik vindhet superboeiend om de relatie tussendieren én mensen te bestuderen. enomgekeerd! als mensen met dieren samenleven, worden ze zich veel be-wuster van het heden. De mens komtdan eindelijk met haar voeten op én inde aarde. en dit temidden van duizen-den verschillende soorten dieren.insecten, vogels, reptielen en zoog die-ren,... al die kleuren en soorten. Door jete omringen met de natuur, vergeet jedirect al je materiële miserie!”

Plaat 4:een Dierentuin in de Winter(Jirô taniguchi)

u hebt meegewerkt aan QuaRTIeR

LOInTaIn, de verfilming vanTaniguchi’s meesterwerkHeRInneRIngen. Klopt dat?FRANK: “inderdaad. Het was op vraagvan regisseur Sam garbarski. omdathet hoofdpersonage in de originelemanga taniguchi zelf was, hadden zevoor de europese adaptatie ook eeneuropese striptekenaar nodig. op hetscherm moest je kunnen zien dat hijeen tekenaar was en zo vroeg men mijom een nepheldin, valse tekeningen,nepalbums en dito platen te creëren.tof werk, maar helaas niet echt zicht-baar in de film. voor het einde van defilm vroeg men mij om enkele pagina’svan het verhaal effectief te verstrippen,en die zouden dan getoond worden inde film. en zo zwenkte de camera vande reële acteur naar de getekende ac-teur, en zag je hoe de strip én dus ookde film begon.

10

Het is niet omdat er een paus in het Vaticaan is dater geen geweld meer is in de wereld. We hebbennog steeds niet de gebruiksaanwijzing gevondenom als mens gelukkig te leven op aarde.

vindt u het leuk om te werken voorde filmindustrie?FRANK: “oh ja! ik vind het enorm be-langrijk om mijn horizonten te verbre-den, er creatieve mensen te ontmoetenen zo nieuwe ervaringen op te doen. en zo gebeurt het geregeld dat ik me-zelf helemaal verlies in een gepassio-neerd gesprek met pakweg een gespe-cialiseerde animatietekenaar. als ik dekans krijg en het past in mijn agenda,dan spring ik graag mee op een onbe-kende boot. Zo heb ik toch mogenmeewerken aan de animatieserie laRs

De iJsBeeR en exCaliBuR.”

al jaren circuleert het verhaal datZOO en De DROOM van een WaLvIS

verfilmd zouden worden. Is dit nogactueel?FRANK: “De plannen voor Zoo lijken medefinitief opgeborgen. Het budget omdie reeks te verfilmen krijgen we niet

samen, maar er is nog steeds een pro-ducent die er blijft in geloven. Dus wieweet! De DRoom van een Walvis wordt zeker niet meer verfilmd. maar men zouer een soort radiofeuilleton van ma-ken. We zien wel.”

Taniguchi werkt samen metverschillende assistenten. Doet uberoep op externe medewerkers?FRANK: “een heel klein beetje. voor Zoo

kreeg ik hulp van wat vrienden voor dedecors. De achtergrond van de havenwaar uw huisfotograaf en mijn vriendRaymond hier zo knap een kapitein invertolkt, is getekend door tekenfilm -animator José Martinez. in datzelfdetweede deel werd ook de auto gete-kend door een vriend. Zo won ik wattijd.”

RAYMOND: “ah ja, won je zo tijd? of washet omdat je dat niet kon tekenen?”

FRANK: “Raymond! (lacht) een beetjevan beiden. er zijn vooral leukere dingen te tekenen dan wagens en de-cors. voor RoBBeDoes heb ik wel alleszelf getekend. Dus ook de wagens, enniet alleen de tarbot! Het is niet omdathet mijn specialiteit niet is én wel dievan Franquin, dat ik het hier niet moetdoen. Wat taniguchi betreft, ik zou nietkunnen werken zoals ze dit doen inJapan. Daar heb je assistenten nodig,anders kan je onmogelijk tien pagina’sper week opleveren. niets voor mij.”

Je RageBOL-verhaal De STILLe KRaCHT

van De JIZO uit OnDeR De TWee ZOnnen

was een grote liefdesverklaring aanJapan, en smeekte om meer....FRANK: “ik ben vier keer een maandnaar Japan geweest. een prachtig land.Bijna had ik mijn publicatie in Japan.voor Morning heb ik matsu, een verhaalvan vijf pagina’s over een kat, gete-kend. De bedoeling was dit een aan-loop zou zijn naar een heuse serie. indie tijd zochten de Japanners actieftoenadering naar de europese strip-

scene. Baudoin, Baru,... waren er toenenorm hip. maar mijn lokale, verant-woordelijke uitgever was een enormvreemd en verward persoon. Helaas isdat me pas later echt duidelijk gewor-den. ik was toen ook volop bezig methet gewichtige Zoo, en wou matsu erbijnemen als het een leuke, positieve en

lieve strip zou zijn. Het ultieme tegen-gewicht! maar het klikte niet met deuitgever. ik wist totaal niet waar hijnaartoe wou. na een paar maandenheb ik er de brui aangegeven. en zostokte mijn Japanse carrière al na vijfpagina’s. achteraf bekeken weet ik nietof ik me zou kunnen schikken in hunhelse publicatiesysteem. Je moet haasteen robot zijn om dit te kunnen vol-houden.”

Plaat 5:nick 1: Hee, nick! Droom Je?!(Hermann + morphée)

Wat vindt u belangrijker? uwbibliografie van tien à vijftienalbums of zoals Hermann meer danhonderd albums? FRANK: “ik heb niet gekozen. Het levenheeft dit voor mij gekozen. C’est la vie.mijn handvol albums staat er, maar zoals je kan zien in mijn overzichts -tentoonstelling heb ik tientallen zakenernaast gedaan. Je mag me niet

11

Bijna had ik mijn publicatie in Japan. Voor Morningheb ik Matsu, een verhaal van vijf pagina’s over eenkat, getekend. De bedoeling was dit een aanloopzou zijn naar een heuse serie.

Fragment uit de film QUARTIER LOINTAIN waarvoor Frank Pé origineel materiaal tekende.

beoordelen op het resultaat, maar welop het parcours dat ik heb afgelegd. De expo toont mijn wer, en daar ben ikecht trots op. maar ze vergeet eenenorm deel van mijn leven en dat zijnde vele reizen die ik gemaakt heb. ikheb hele goede banden met het minis-terie van buitenlandse handel en vooren met hen heb ik veel tentoonstellin-gen en seminaries opgezet over de helewereld. Daar kruipt tijd en energie in,maar het is wel persoonlijk enorm ver-rijkend. en zo is er veel. De voorbije maandenben ik nog bezig geweest met een 3D-animatiefilm rond RobinsonCrusoë. maar toegegeven, op mijn boe-kenplank zie je daar natuurlijk weinigvan...

Hoe verhoudt uw LITTLe neMO zich tenopzichte van die van Hermann? FRANK: “ik denk dat Hermann dezestrip gemaakt heeft als pure vakantie-ontspanning. snel, luchtig en simpel.Daar is niets mis mee, maar voor mij ishet te vluchtig. voor alle duidelijkheid:Hermann heeft de strip niCK genoemden niet little nemo. Hij ging dus vooreen heel vrije adaptatie. mijn little

nemo is een echte little nemo. Hetmoest diezelfde kleine jongen zijn,maar hij moest vandaag leven.Hetzelfde maar moderner dus.”

uw LITTLe neMO is enkel weggelegdvoor een klein, maar kapitaal -krachtig publiek. een kleineFranstalige uitgeverij brengt de

albums enkel uit in grote luxes. vindtu dit niet jammer?FRANK: “nee, dat was vanaf het beginde bedoeling. eerst zouden de luxe -albums uitkomen, en daarna gingenwe de reeks brengen voor het grote pu-bliek. volgend jaar komt er een inte-grale van de twee eerste delen in eengewone a4-uitgave én tegen een nor-male prijs. Hup, alweer een album erbijop mijn boekenplank. (lacht) en nu benik nog bezig met de luxes van deel 3 en4. en ook hiervan komt er weer eentweede, meer betaalbare integrale van.ook RageBol wordt weldra gebundeld,in twee integrales. natuurlijk voorzienmet tal van extra’s.”

Op de samenwerkingen met zijnzoon na, werkt Hermann dedecennia zonder scenarist. u hebtaltijd gewerkt met scenaristen, maardit waren — met alle respect — nietde grootste namen. niettemin werduw werk met Terrence (vInCenT

MORReS), Bom (RageBOL) en PhilippeBonifay (ZOO) hun beste strips. nubent u in zee gegaan met Zidrou, eenvan de scenaristen van het moment.Mogen we de parallel doortrekken?Met andere woorden, wordt uw

12

Je mag me niet beoordelen op het resultaat, maar wel op het parcours dat ik heb afgelegd.

Een voorstudie van Frank Pé en de uiteindelijke versie van de kat uit de 3D-animatiefilm ROBINSON CRUSOË.

ROBBeDOeS dan ook de beste Zidrou?FRANK: “laat het ons hopen! maar hetis niet aan mij om daar over te oorde-len. maar je vraag ging dus over de keuzevan mijn scenaristen. Bom en Bonifaywaren persoonlijke vrienden en we gin-gen samen voor een grote droom. ikben dus nooit op hen toegestapt metde boodschap dat als we de cover watzouden wijzigen we gegarandeerd dui-zend exemplaren meer zouden verko-pen. We waren vier handen op één buikmet één hoger doel. mijn samenwerking met Zidrou had ini-tieel een totaal andere insteek. ik hadhem nodig. ik had zelf het scenariovoor mijn RoBBeDoes geschreven maarhet pakte me niet echt. om in die be-kende voetsporen te mogen treden, isenkel het beste goed genoeg. en dusmoest ik op zoek naar een scenaristdie me kon helpen. ver moest ik nietzoeken. Zidrou is buitengewoon strafop verhaaltechnisch gebied! Hij is eenechte scriptdokter die zijn stiel kent.maar bovendien kan hij een moeilijkespreidstand aan tussen humor en emotie. naar die ervaring en verteltoon

was ik op zoek. ik heb hem dan ookaangesproken, hij was vereerd, en evenlater werkten we enorm goed samen.”

vorig jaar hadden we een soortgelijkplateninterview met Zidrou. Wat metoen ondermeer is bijgebleven, is dathij ondanks zijn ogenschijnlijkenonchalance heel professioneel is enerin slaagt om heel snel te werken inheel weinig tijd. Heeft hij zichgesmeten op uw scenario?FRANK: “oh jazeker! Zoals je al aangaf,geeft hij zich steeds 100%. Hij dompeltzich echt onder. Wat zijn snelheid be-treft, zie ik dit eerder als een vorm vanvirtuositeit. eenmaal hij begrepen hadwaar ik naartoe wou met het scenario,stelde hij me nog enkele verduidelij-kende vragen. als een scanner lichttehij elke pagina door. Daarna sloot hijzich op, onbereikbaar voor alles en ie-

dereen. Drie weken later lag het volle-dige herwerkte scenario, 75 pagina’s,kant en klaar voor mijn neus. Het wasexact wat ik wou. ongelofelijk! met Bonifay werkte ik totaal anders.stapels en stapels faxen hebben wenaar elkaar verstuurd. uren hebben wegediscussieerd, over elk detail en elkezin. en dat was ook top. De samen wer-king met Zidrou was volledig het om-gekeerde, maar eigenlijk even intens.Het klikt echt tussen ons tweeën. na deze RoBBeDoes gaan we samen nogeen strip maken. Het wordt een herne-ming van een heel bekend stripperso-nage, maar ik kan hierover nog nietszeggen.”

Pff, dat is flauw....FRANK: “maar ik mag nog niets meerzeggen. Het contract is nog niet gete-kend! Ja, het is bij Dupuis. en ja, het is

13

Mijn samenwerking met Zidrou had initieel een totaal andere insteek. Ik had hem nodig.

© Raymond Lagae

© Raymond Lagae

met dieren. en ja, het is veel bekenderdan CHloRoPHyl (tijdens het interviewontglipte ons de Franse naam vanRaymond Macherots snoesJe, vandaarde vermelding van CHloRoPHyl, onze excuses, red.)! en stop nu maar metgissen!

Iets met de Smurfen misschien? De Marsupilami? Oké, oké,... westoppen ermee. andere vraag danmaar. Op een van de platen van uwROBBeDOeS zie je een stukje van deBrusselse muurschildering vanRagebol. Was dat een knipoogje vanZidrou?FRANK: “Dat was mijn idee, maar er ziteen bedoeling achter. op een gegevenmoment moest Robbedoes in een tekengeriefwinkel zijn. Hij had zijn be-roep als journalist bij la moustiQue op-gegeven, en zou voltijds kunstschilderworden. Hij gaat naar een Brussels winkeltje om er doeken, verf en bor-stels te kopen. en nu komt het...vroeger was er in de Platte steenstraat,recht tegenover de muurschilderingvan Ragebol, een knutselwinkeltje‘Chez Berger’ dat zo’n materiaal ver-

kocht. alle grote tekenaars van de ge-neratie Franquin, Peyo, Roba,Morris,... waren daar kind aan huis.toen ik een tiener was, ging ik met mijnmoeder ook daar mijn materiaal kopen. en helemaal achter in dat win-keltje hingen allemaal kleine karton-netjes met tekeningen op van Peyo,Roba,... ik herinner me nog eentje vande marsupilami die een tube gouacheopat. een van die kartonnetjes is enkele jaren geleden trouwens nog op-gedoken op een veiling. ach, het waseen superwinkel... op mijn RageBol-muurschildering zie je trouwens nogeen reclamebord met de naam Bergererop. en nu, twintig jaar na die muur-schildering, kon ik Robbedoes zelf naarFranquins ‘Berger’ sturen en natuurlijkhangt mijn fresco er nog. ik kon dusniet anders dan die te tekenen.” (lacht)

nog vlug een uitsmijtertje, wantstraks begint uw rondleiding voor denationale pers. Ik was verrast omenkele superbekende schilderijenrond Manon en tal van uwstriphommages te zien in uwoverzichtstentoonstelling. Ik dacht

dat die allemaal verkocht waren? FRANK: “niet al mijn werk is verkocht!ik houd er genoeg achter om hier endaar nog een tentoonstelling te kun-nen organiseren. maar er is nu inder-daad meer verzameld dan ik heb. Zozijn de art-decobewerkingen in de stijlvan alfons Mucha (grote schilderijenvan Zoo, gecombineerd met mozaïekenen beeldhouwwerk, red.) tijdelijk voorde expo teruggekeerd uit de collectievan verzamelaars. mijn werk zit immersverspreid over heel de wereld. Het grosin europa, maar ook in Frans-Polynesië. Het is echt een unieke kansom ze nog eens te zien.”

Dat laten we ons geen twee keerzeggen. Hartelijk dank voor hetgesprek.

14

Mijn werk zit verspreid over heel de wereld. Hetgros in Europa, maar ook in Frans-Polynesië. Het isecht een unieke kans om ze nog eens te zien.

Lay-out: David Steenhuyse © De Stripspeciaalzaak 2016

15

BEELDEN VAN DE EXPOFOTOREPORTAGE DOOR RAYMOND LAGAE

16

17

18

19

20

21

22

23