Wijziging pagina 5: het centraal examen duurt 180 minuten

FILOSOFIE HAVO

VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2018

V17.09.1

filosofie havo | vakinformatie staatsexamen 2018

pagina 2 van 11

De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het

CvTE is verantwoordelijk voor de afname van de staatsexamens voortgezet onderwijs en draagt zorg voor

de kwaliteit en het niveau van de examens. De Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) is belast met de praktische uitvoering en organisatie van de

staatsexamens. Met vragen over deze vakinformatie kunt u contact opnemen met de afdeling

Examendiensten van DUO: (050) 599 89 33 of staatsexamens@duo.nl.

filosofie havo | vakinformatie staatsexamen 2018

pagina 3 van 11

Inhoud

1 Kernpunten 5

2 Centraal examen 5

3 College-examen 5

4 Schema examenstof 7

Bijlage 1 Beschrijving examenstof 8

Bijlage 2 Hulpmiddelen 10

Bijlage 3 Tips 11

filosofie havo | vakinformatie staatsexamen 2018

pagina 5 van 11

top

1 Kernpunten

Het examen bestaat uit een schriftelijk centraal examen en een mondeling college-

examen.

Het centraal examen heeft een nieuw onderwerp: Persoonlijke identiteit.

Voor het college-examen is het raadzaam bij de voorbereiding gebruik te maken van een

geschikte lesmethode.

Tips voor dit examen staan in de bijlage.

De berekening van het eindcijfer staat in een overzicht.

2 Centraal examen

Het onderwerp van het centraal examen filosofie is: ‘Persoonlijke identiteit’. Voor de

bestudering van de examenstof is een boek uitgegeven: ‘IK, Filosofie van het zelf’,

geschreven door Leon de Bruin e.a. (Boom, Amsterdam 2016)

In de syllabus op examenblad staat aangegeven wat de kandidaat moet weten.

Ga hiervoor naar: examenblad.nl, 2018, havo, filosofie, syllabus 2018.

Daarnaast kunnen tijdens het centraal examen ook vragen gesteld worden over de centrale

begrippen en begrippenparen van alle domeinen (zie: Beschrijving examenstof).

Overzicht centraal examen

wat schriftelijk examen over:

- onderwerp: Persoonlijke identiteit - centrale begrippen en begrippenparen van alle domeinen

hulpmiddelen basispakket en woordenboek

tijdsduur 180 minuten

cijfer A

3 College-examen

Het college-examen is een mondeling examen waarin de stof uit alle domeinen gevraagd

kan worden. Kandidaten kunnen zich het beste voorbereiden met behulp van een

lesmethode filosofie voor het voortgezet onderwijs.

In totaal duurt het examen 40 minuten. Hieraan voorafgaand krijgt de kandidaat 20

minuten de tijd om zich voor te bereiden aan de hand van een casus die hij in het

voorbereidingslokaal ontvangt. De casus bestaat uit een of meer artikelen over filosofische

filosofie havo | vakinformatie staatsexamen 2018

pagina 6 van 11

vraagstukken. De kandidaat mag aantekeningen op de casus maken en deze gebruiken bij

het examen. De casus blijft eigendom van de staatsexamens.

Bij het college-examen wordt aandacht besteed aan:

1. bespreking van filosofische vraagstukken door middel van beantwoorden van vragen

naar aanleiding van een casus en de hierbij relevante examenstof

2. bespreking van filosofische vraagstukken door middel van beantwoorden van vragen

over de andere onderwerpen van het college-examen

Bij beide onderdelen onderzoeken de examinatoren in hoeverre de kandidaat kennis heeft

van, en inzicht heeft in filosofische posities, en gaan zij na in hoeverre de kandidaat in staat

is om een beargumenteerd filosofisch standpunt in te nemen en een conclusie te trekken.

Overzicht college-examen

wat voorbereiding mondeling examen over:

- wijsgerige antropologie - ethiek - sociale filosofie

hoe bestuderen van

casus en

beantwoorden van eventuele vragen

beantwoorden van vragen

naar aanleiding van de

casus en hierbij relevante examenstof

beantwoorden van

vragen over de andere

onderwerpen van het college-examen

hulpmiddelen basispakket en woordenboek

tijdsduur 20 minuten ca. 10-20 minuten ca. 20-30 minuten

cijfer deelcijfer a deelcijfer b en c

Overzicht berekening eindcijfer

wat wegingsfactor cijfer

(afgerond op één decimaal)

eindcijfer

(afgerond op een geheel getal)

centraal examen 1 A

(A + B) gedeeld door 2 college-examen

- deelcijfer a 0,4

B - deelcijfer b 0,3

- deelcijfer c 0,3

terug naar top

filosofie havo | vakinformatie staatsexamen 2018

pagina 7 van 11

4 Schema examenstof

filosofie havo centraal

examen

college-

examen

domein A:

vaardigheden

argumentatieve vaardigheden x x

onderzoeksvaardigheden en benaderingswijzen x x

oriëntatie op studie en beroep x*

domein B:

wijsgerige antropologie

centrale begrippen en begrippenparen x x

lichaam, geest en emotie x

de mens als redelijk wezen x

domein C: ethiek centrale begrippen en begrippenparen x x

het goede leven x

integriteit en verantwoordelijkheid x

domein D:

sociale filosofie

centrale begrippen en begrippenparen x x

schaarste, begeerte en macht x

ideologie x

onderwerp persoonlijke identiteit x

* Oriëntatie op studie en beroep wordt alleen geëxamineerd in combinatie met een

profielwerkstuk

Hierna volgt een beschrijving van de examenstof.

terug naar top

filosofie havo | vakinformatie staatsexamen 2018

pagina 8 van 11

Bijlage 1 Beschrijving examenstof havo

Een beschrijving van de examenstof speciaal voor het centraal examen is hier niet

opgenomen. Deze informatie staat op: examenblad.nl, 2018, havo, filosofie, syllabus 2018

Domein A: Vaardigheden

De kern van dit domein is dat de kandidaat de belangrijkste filosofische vaardigheden

beheerst. Dat zijn de volgende drie:

het maken van een begripsanalyse

het formuleren van vooronderstellingen

het beargumenteerd innemen van een standpunt of positie

De kandidaat moet deze vaardigheden kunnen laten zien bij

een betoog:

- een betoog analyseren

- een betoog beoordelen

- een logisch correct en overtuigend betoog opzetten en houden

een filosofisch onderzoek:

- vooronderstellingen onderzoeken waarop een vraagstuk berust

- verschillende filosofische posities bij een vraagstuk beargumenteerd innemen

De kandidaat moet verschillende opvattingen over filosofische vraagstukken kritisch kunnen

evalueren. Dit houdt in dat de kandidaat een afweging kan maken van verschillende visies

op grond van argumenten, waarbij vooronderstellingen en consequenties van de positie

worden betrokken.

Domein B: Wijsgerige antropologie: Wat is de mens?

De kern van dit domein zijn de kenmerken van een mens, in onderscheid met een dier of

een machine. De kandidaat moet het verschil tussen mens en dier of machine kunnen

uitleggen op het gebied van rede en instinct, (zelf)bewustzijn, vrije wil en ethisch besef, van

het gebruik van taal en symbolen en in hun relatie tot de omgeving; en ten aanzien van

vrijheid en transcendentie.

De kandidaat dient kennis van en inzicht in de belangrijkste opvattingen over de mens te

hebben. Hij moet de opvattingen kunnen herkennen en toepassen in een casus en bij een

filosofisch vraagstuk.

Het gaat hierbij om opvattingen over:

- de verhouding tussen lichaam en geest

- de aard en functie van emoties en gevoelens

- de mens als redelijk wezen

- de geldigheid van kennis

De kandidaat moet de volgende begrippen en begrippenparen kunnen herkennen, uitleggen

en in een filosofische context toepassen en kritisch evalueren:

centrale begrippen: bewustzijn, rede (Kant), emotie, identiteit, subject,

intersubjectiviteit, lichamelijkheid, gender, transcendentie

begrippenparen: geest (ziel) en lichaam, gevoel en verstand, mens en dier, mens en

machine, monisme en dualisme, vrijheid en determinisme, cultuur en natuur, taal en

symbool

filosofie havo | vakinformatie staatsexamen 2018

pagina 9 van 11

Domein C: Ethiek: Wat is goed?

De kern van dit domein is dat de kandidaat kennis van en inzicht heeft in de belangrijkste

ethische theorieën en dit kan aantonen bij een concreet ethisch vraagstuk. Het gaat hierbij

om:

- deugdethiek

- plichtsethiek

- gevolgenethiek

De kandidaat moet kunnen uitleggen dat het fundament van onze waarden in de natuur ligt

(Aristoteles), het verstand (Kant), morele gevoelens (Hume) en het vitale leven waarin de

Wil tot Macht tot uitdrukking komt (Nietzsche).

Daarnaast moet de kandidaat kennis en inzicht hebben van de volgende onderwerpen en

deze kunnen toepassen in een casus of op een vraagstuk:

- het goede leven: de verhouding tussen nut en geluk

- de rol van integriteit en verantwoordelijkheid

De kandidaat moet de volgende begrippen en begrippenparen kunnen herkennen, uitleggen

en in een filosofische context toepassen en kritisch evalueren: centrale begrippen: het goede, geluk, deugd (Aristoteles), rechtvaardigheid, nut

(utilisme), genot (hedonisme), autonomie, plicht (Kant), moraal

begrippenparen: egoïsme en altruïsme, goed en kwaad, waarden en normen, descriptief

en prescriptief, intrinsieke en instrumentele waarde, universalisme en relativisme/

etnocentrisme

Domein D: Sociale filosofie: wat is een rechtvaardige samenleving?

De kandidaat moet kennis hebben van, en inzicht in de achtergronden van de belangrijkste

sociaal-filosofische opvattingen die antwoord geven op de vraag naar een rechtvaardige

samenleving. De kandidaat moet deze kennis en dit inzicht toe kunnen passen op een

concreet maatschappelijk vraagstuk.

De kandidaat moet verschillende opvattingen over een aantal fundamentele concepten uit

de sociale filosofie kunnen herkennen en toepassen in een casus of bij een maatschappelijk

vraagstuk:

- de aard en functie van begeerten en behoeften

- de samenhang tussen schaarste en behoeften

- de oorsprong en vormen van macht

- de rol en invloed van ideologieën in de maatschappij

- de filosofische en levensbeschouwelijke uitgangspunten van ideologieën

De kandidaat moet de volgende begrippen en begrippenparen kunnen herkennen, uitleggen

en in een filosofische context toepassen en kritisch evalueren: centrale begrippen: staat, legitimiteit, natuurtoestand, maatschappelijk verdrag, schaarste,

vervreemding, ideologie, rechtvaardigheid, gelijkheid, macht, disciplinering, utopie

begrippenparen: macht en recht, recht en plicht, natuurrecht en positief recht, negatieve

en positieve vrijheid

Een uitgebreide beschrijving van de examenstof voor het college-examen en het centraal examen

voor wat betreft de centrale begrippen(paren) staat in de filosofiehandreikingen van SLO.

terug naar top

filosofie havo | vakinformatie staatsexamen 2018

pagina 10 van 11

Bijlage 2 Hulpmiddelen

Basispakket

- schrijfmateriaal

- tekenpotlood

- blauw en rood kleurpotlood

- liniaal met millimeterverdeling

- passer

- geodriehoek

- vlakgum

- rekenmachine

Ook is het toegestaan om hulpmiddelen mee te brengen die geen relatie hebben met de

exameneisen maar wel functioneel kunnen zijn, zoals: markeerstift, puntenslijper,

leesliniaal (loep).

Woordenboek

Nederlands-Nederlands (eendelig)

óf

Nederlands-thuistaal van de kandidaat (eendelig)

Een digitaal woordenboek is niet toegestaan.

De hulpmiddelen van het basispakket zijn toegestaan bij alle examens. Zij zijn niet alle

nodig. Uitgebreide informatie over hulpmiddelen voor de centrale examens staat in de

Regeling toegestane hulpmiddelen. Kies: examenblad.nl, 2018, havo, onderwerpen,

hulpmiddelen

terug naar top

filosofie havo | vakinformatie staatsexamen 2018

pagina 11 van 11

Bijlage 3 Tips

Centraal examen

het is belangrijk als voorbereiding heel veel te lezen en veel oefenopgaven te maken;

oude examens vindt u op examenblad.nl

het is raadzaam om met hulp van een vakdocent filosofie de examenstof door te werken

oefen in het goed formuleren en het opzetten van een juiste redenering

oefen in het formuleren van een eigen filosofisch standpunt en het verdedigen van dit

standpunt; formuleer daarbij helder en precies: vermijd omhaal van woorden en vaag

taalgebruik

College-examen

bekijk de informatiefilm over het mondeling college-examen op de site: duo.nl,

staatsexamenkandidaat, Hoe het staatsexamen vo werkt

volg de actualiteit (het nieuws, de krant, etc.) en probeer de filosofische vragen eruit te

halen

het is raadzaam om met hulp van een vakdocent filosofie de examenstof door te werken

oefen in het goed formuleren en het opzetten van een juiste redenering

oefen in het formuleren van een eigen filosofisch standpunt en het verdedigen van dit

standpunt; formuleer daarbij helder en precies: vermijd omhaal van woorden en vaag

taalgebruik

oefen met de voorbeeldcasus op de site: duo.nl, staatsexamenkandidaat, oefenen

ken de belangrijkste filosofische begrippen, begrippenparen en theorieën en oefen in het

uitleggen ervan; ken ook de namen van de belangrijkste filosofen hierbij

terug naar top

filosofie havo | vakinformatie staatsexamen 2018

pagina 12 van 11