MARTIN KERSDe NeDerlaNDse kust

ThE DuTch coAST | DIE NIEDERläNDISchE KüSTE

2

124356

78

910

11

1213

14

151617

202122

19

18

25

24

23

3231

33

26

2728

30

2934

35

36

3738

39

4140

4243

44

45

4647

48

49

5051

5253

54

565758

60

59

6261

6364

6566676869 70

71

73 72747576

1 Nieuwe Statenzijl2 carel coenraadpolder3 Breebaartpolder 4 Breebaartpolder 5 Termunterzijl 6 Delfzijl 7 Eemshaven8 Noordpolderzijl9 lauwersmeer

10 Waddenzee11 Schiermonnikoog12 Wierum13 holwerd, Grândyk14 Ameland, het oerd15 Ferwerderadeel 16 het Nieuw Bildt 17 Zwarte haan 18 harlingen 19 Griend20 Terschelling, oosterend21 Terschelling, oosterend 22 Terschelling23 Vlieland, Kroonpolders 24 Vlieland, Zesduinenpad25 Waddenzee26 Afsluitdijk 27 Den oever, Wieringen28 Balgzand 29 Den helder 30 Texel, oudeschild31 Texel 32 Texel 33 Texel, Den hoorn34 huisduinen 35 Julianadorp aan Zee36 callantsoog37 Sint Maartenvlotbrug38 camperduin, hondsbossche zeewering39 De Kerf, tussen Schoorl en Bergen aan Zee

40 Noordzee, booreiland41 Bergen aan Zee42 Wijk aan Zee43 IJmuiden 44 Noord-holland, Nationaal Park

Zuid-Kennemerland45 Zandvoort46 Noordwijk aan Zee 47 Katwijk aan Zee 48 Scheveningen 49 Ter heijde, zandmotor 50 Noordzee, bij hoek van holland51 Nieuwe Waterweg, de Maeslantkering52 Rotterdam53 Maasvlakte 1 54 calandkanaal 55 oostvoorne, duinen56 haringvlietsluizen57 haringvliet 58 De Kwade hoek59 De Brouwersdam60 Sint Philipsland, Rumoirtschorren61 Nieuw-haamstede 62 Plompe Toren63 oosterschelde, Stormvloedkering

Neeltje Jans64 Noorzeestrand65 Domburg 66 Westkapelle, oostgat 67 Zoutelande68 Dishoek69 Vlissingen70 Vlissingen 71 Paal 72 Breskens 73 het heem (bij Breskens) 74 cadzand bad75 het Zwin 76 het Zwin

3

hET MAAKBARE lAND

In vergelijking met veel andere landen is de kustlijn van Nederland niet zo heel erg lang,

ongeveer 523 kilometer. Een paar uur rijden met de auto en je bent het land uit. In het

noorden begint de kust van Nederland bij Nieuw Statenzijl, een bescheiden sluizencomplex

op de grens met Duitsland. De kustlijn volgen tot aan de Belgische grens is vooral een

wetenswaardig avontuur over het vermogen van mensen die het land waarop zij wonen zelf

hebben gemaakt. het maakbare land, daar is Nederland wereldwijd beroemd om geworden.

leven, wonen en werken, ver onder de zeespiegel, mensen die in bergachtige streken

wonen moeten daar niet aan denken. Nederlanders hebben het voortbestaan van hun

land in eigen hand en dat is geen geringe opgave. Kustgebieden zijn dynamisch, de

bewegingen van de zee veranderen de kustlijn voortdurend. De zee beukt en erodeert het

land en ondermijnt de dijken. Stromingen nemen het zand van de stranden mee en leggen

het kilometers verderop weer neer. havenmonden slibben dicht en zonder drastische

maatregelen overstroomt het land. het kustland beschermen en handhaven maar ook

landaanwinning is één van de belangrijkste taken waar het land voor staat.

In het Noorden is er de buitendijkse Waddenzee, een uitzonderlijk kwetsbaar natuurgebied

en een belangrijk overwinterings- en foerageergebied voor tienduizenden vogels, met

de Waddeneilanden als uiterste landsgrens. Maar wie slentert langs de vloedlijn, op een

terrasje zit en uitziet over zee of aan zijn kitesurf raast over de golven, merkt weinig

van al die zorgen en maatregelen om het behoud van de kust. Ze vallen in het niet bij

de aantrekkingskracht van zand, zee en duinen, de elementen, de beweeglijke, vitale

levendigheid van de zee en het gevoel van vrijheid op de grens van land en water.

Met een meeslepende serie foto’s over plezier, zorg, geschiedenis en toekomst van de

Nederlandse kust neemt fotograaf Martin Kers u mee op avontuur over hoge dijken,

stranden en blonde duinen. langs havens, sluizen, gemalen, industrie, natuurgebieden,

vogels, bloemen, windmolenparken, industrie, zandsuppleties, watersport, duinen,

boulevards, de Zandmotor, de Maasvlakte en de Deltawerken...

4

ThE MAN-MADE couNTRy

The coastline of the Netherlands, in comparison to that of many other countries, is not

very long, just about 523 kilometres. A few hours driving by car and one has crossed the

country already. In the north, the Dutch coast starts at Nieuw Statenzijl, a modest locks

complex on the border with Germany. The coastline that runs to the Belgian border tells the

interesting and adventurous story of people who managed to literally create the land on

which they live. The man-made country: this is what the Netherlands have become famous

for worldwide.

It is unthinkable for people who live in mountainous areas to live and work far below sea

level. The survival of the Netherlands is literally in the hands of the Dutch, and that is a

daunting task. coastal areas are dynamic; the movements of the sea make that the coastline

is constantly changing. The sea pounds on the shores, erodes the land, and undermines

the dikes. currents drag the sand from the beaches and deposit it many kilometres away.

harbour entrances silt up and only drastic measures can keep the country from flooding.

land reclamation, along with the protection and maintenance of coastal areas, is one of the

main tasks facing the country.

The Wadden Sea area in the north, on the seaside of the dikes, is an extremely sensitive

nature reserve and an important wintering and foraging area for tens of thousands of birds,

bordered by the Wadden islands, the last stretch of land. however, those strolling along the

tide line, sitting on a terrace overlooking the sea, or racing their kite board on the waves,

won’t notice any of these coast-preserving precautions and measures. None of them can

outshine the appeal of the shores, the sea and the dunes, the elements, the lively, vital

vibrancy of the sea and the feeling of freedom on the edge between land and water.

Photographer Martin Kers takes the reader on an adventure with high dikes, beaches and

white dunes through a compelling series of photographs that focus on the appeal, the

protection, the history and the future of the Dutch coast. A journey with many treasures:

ports, sluices, pumping stations, industrial areas, wildlife, birds, flowers, wind farms, beach

nourishment, water sports, dunes, boulevards, the Sand Engine, the Maasvlakte and the

Delta Works...

5

DAS MAchBARE lAND

Im Vergleich zu vielen anderen ländern ist die Küstenlinie der Niederlande relativ kurz,

es sind nur ungefähr 523 Kilometer. Nach wenigen Stunden Autofahrt verlässt man schon

wieder das land. Im Norden beginnt die niederländische Küste bei Nieuw Statenzijl, einem

einfachen Schleusenkomplex an der Grenze zu Deutschland. Folgt man der Küstenlinie

bis zur belgischen Grenze, so ist dies vor allem ein lehrreiches Abenteuer, bei dem man

etwas über die Fähigkeiten der Menschen erfährt, die das land, auf dem sie wohnen, selbst

erschaffen haben. Das machbare land, damit wurden die Niederlande in der ganzen Welt

berühmt.

leben, Wohnen und Arbeiten weit unter dem Meeresspiegel, das ist etwas, woran Menschen

aus bergigen Gegenden gar nicht erst denken mögen. Niederländer haben das Fortbestehen

ihres landes in der hand und das ist keine einfache Aufgabe. Die Küstengebiete sind

dynamisch, ihre Küstenlinie wird fortwährend vom Meer verändert. Die See donnert an

die Küste, erodiert das land und unterhöhlt die Deiche. Strömungen nehmen Sand von

den Stränden auf und setzen ihn viele Kilometer weiter wieder ab. hafenmündungen

verschlammen, und ohne drastische Schutzmaßnahmen würde das vland von den Fluten

überströmt werden. Der Schutz und Erhalt der Küste sowie die landgewinnung zählen zu

den wichtigsten Aufgaben des landes.

Im Norden liegt vor den Deichen das Wattenmeer, mit den Watteninseln als äußerster

landesgrenze. Es ist ein außerordentlich empfindliches Naturgebiet und ein wichtiger ort

für die überwinterung und Nahrungssuche Tausender Vögel. Doch wer entlang der Flutlinie

schlendert, in einem Straßencafé sitzt und auf das Meer schaut, oder beim Kitesurfen über

die Wellen rast, der merkt nur wenig von diesen Sorgen und Maßnahmen zum Schutz der

Küste. Es ist nichts im Vergleich zum reizvollen Sand und dem Meer, den Elementen, der

dynamischen und vitalen lebendigkeit der See und dem Freiheitsgefühl auf der Grenze

zwischen land und Wasser.

Mit seiner faszinierenden Fotoserie nimmt Sie der Fotograf Martin Kers mit auf eine

lehrreiche Abenteuerreise entlang der niederländischen Küste. Sie erfahren etwas über die

Vergnügungsmöglichkeiten, die Sorgen und den Schutz, die Geschichte und die Zukunft

dieser Region. Die Reise führt Sie über hohe Deiche, an Strände und zu hellgelben Dünen,

entlang von häfen, Schleusen, Schöpfwerken, Industrieanlagen und in Naturgebiete

mit einer Vielfalt von Vögeln und Blumen. Sie sehen Windparks, Sandvorspülungen,

Wassersport, Boulevards, den Sandmotor, die Maasebene und die Deltawerke...

6

1 | Nieuwe Statenzijl

53.236847, 7.20668

7

8

2 | carel coenraadpolder

53.232400, 7.157900

53.23002, 7.20783

Net over de smalle schutsluis en de grote spuisluis van Nieuwe Statenzijl, in het uiterste noordoosten, begint de kust van Nederland. hier stroomt het water van de Westerwoldse Aa in het getijdengebied van de Dollard. Volautomatisch wordt hier het overtollige water

van Drenthe en het oosten van Groningen geloosd. Een dynamisch gebied waar in één oog opslag grootschalige landbouw, vrachtschepen op de Eems, natuurgebieden en zware industrie te zien zijn.

1 | Nieuwe Statenzijl

53.232600, 7.206700

Via het Marcelluspad door de buitendijkse, beschermde rietlanden en kwelders, is de vogelkijkhut de Kiekkaaste te bereiken. Afhankelijk van de tijd van het jaar zijn er in dit gebied verschillende ganzensoorten waar te nemen, maar ook valken, kiekendieven

goudplevieren en zeehonden. De vogels laten zich niet tegenhouden door de ferme uitstoot en de industriële activiteiten van de Duitse Emden aan de overkant van het water.

9

10

3 | Breebaartpolder, zeedijk buitendijks

53.307490, 7.09888

De Punt van Reide tussen Eems en Dollard, is een goed bewaard geheim. op een plaats waar al het omringende land met de hand gemaakt en ingepolderd is, is deze buitendijkse oude oeverwal een opvallend puntje oorspronkelijk land. Een vogelrijk kweldergebied

waar het Groninger landschap zuinig op is. Daarom is het alleen onder begeleiding toegankelijk. Tegen dit natuurgebied, maar dan binnendijks, ligt de Breebaartpolder, die in 1979 werd ingepolderd. Aan de parallelle greppels is nog te zien dat de polder van oorsprong

11

4 | Breebaartpolder, zeedijk binnendijks

53.29252, 7.08069

een landaanwinningsgebied is geweest. Vanaf 2000 is de polder omgewerkt tot een vogelbroedgebied en draagt hij zorg voor de doorstroom van trekvissen die afhankelijk zijn van zoet en zout water, zoals paling, stekelbaarsjes en de rivierprik. De dijk naar de Dollard

werd doorgestoken. Een duiker regelt de toevoer van het instromende zoute water en zorgt dat de trekvis naar binnen kan. In de dijk, langs het boezemkanaal, is een zogenaamde vistrap gemaakt zodat de vis van het brakke water naar de zoete binnenwateren kan trekken.

12

5 | Termunterzijl, museumgemaal cremer

53.30313, 7.03691

Een hoge deltadijk, zoals de Zeedijk langs de Groninger en Friese kust, biedt veilige bescherming tegen stormvloeden en overstromingen Maar zo’n dijk heeft het nadeel dat overtollig water van lagergelegen binnendijks land niet afgevoerd kan worden. Daar

is een betrekkelijk eenvoudige oplossing voor bedacht: een flinke pomp die in staat is alle overtollige water op te pompen en buitendijks in zee te lozen. Dat heet bemalen. op diverse plaatsen langs de kust zijn gemalen gebouwd om dat karwei te klaren. In

13

Termunterzijl, gemaal Rozema

53.30313, 7.03691

Termunterzijl is in 2000 het opvallende gemaal Rozema gebouwd. De gevel is opgetrokken van beton en karakteristieke rode Groninger bakstenen. De stenen herinneren aan de vele steenfabrieken die er vroeger in Groningen waren. Door gaswinning daalt de bodem van

Groningen en dat veroorzaakt te hoge waterstanden. om de veiligheid zeker te stellen zijn betere regel- en pomptechnieken nodig. Voor het naastgelegen gemaal cremer werd het steeds moeilijker het juiste waterpeil te handhaven. het gemaal is nu een museum.

14

6 | Delfzijl, industriegebied, Aluminium Delfzijl

53.31472, 6.98044

15

16

7 | Eemshaven

53.44833, 6.83111

Zo’n beetje voor de deur van het haven- en industriegebied Eemshaven stroomt de Noordduitse rivier de Eems uit in de Noordzee. op de rivierflanken aan weerszijden is intensieve industrie ontstaan. In Duitsland de haven van Emden, aan Nederlandse zijde

het haven- en industriegebied Delfzijl en de Eemshaven. De Eemsmond staat in directe verbinding met de Noordzee, wat aantrekkelijk is voor de aan- en afvoer van goederen per vrachtschip.