FACTSHEET · Met computers, tablets, digitale lesborden, tv’s… kan je fijne en boeiende dingen...

VEILIGHEIDSINSTITUUTBoomgaardstraat 22, 2600 BerchemT 03 203 42 00 - www.playpauzestop.be

| FACTSHEET |

campagne Play Pauze Stop

InleidingPlay Pauze Stop is een campagne van de provincie Antwerpen over gezond beeldschermgebruik op

school en thuis voor jongeren tussen 10 en 14 jaar en hun ouders.

Heel wat kinderen en jongeren brengen behoorlijk wat tijd per dag zittend door achter tv, tablet, compu-

ter of spelconsoles. Zit je te lang in een zelfde houding aan de computer of maak je teveel dezelfde korte

bewegingen bij het spelen van een spel, dan kan je hierdoor arm-, rug-, nek- of schouderpijn krijgen.

Kleuters die veel stilzitten hebben een lagere fitheid en meer kans op overgewicht en obesitas. Naarmate

kinderen ouder worden toont het lang stilzitten ook een verband met een hogere bloeddruk, hogere

cholesterol, minder sterke spieren minder, goede schoolresultaten en een lager mentaal welbevinden.

Deze factsheet bevat de belangrijkste feiten en cijfers over de gezondheidsrisico’s van te veel schermtijd

bij kinderen en jongeren. Voor meer info over sedentair gedrag verwijzen we naar de factsheet en het

syntheserapport Sedentair gedrag van VIGeZ.

Meer informatie over de campagne vind je op www.playpauzestop.be

Veel schermtijd bij kinderen en jongerenMet de invoering van de eindtermen ICT in het basisonderwijs en de 1e graad van het secundair onderwijs

is een toenemend gebruik van beeldschermen in de klas- en schoolomgeving niet meer weg te denken.

Met computers, tablets, digitale lesborden, tv’s… kan je fijne en boeiende dingen doen!

5 van de 10 populairste vrijetijdsbestedingen bij jongeren tussen 9 en 12 jaar zijn dan ook beeldschermac-

tiviteiten.

Eén Vlaamse kleuter op 10 spendeert meer dan 2 uur per dag aan schermtijd8 op weekdagen. Op week-

enddagen loopt dit aantal op tot bijna 4 kleuters op 10. Vlaamse kleuters kijken op een weekdag gemid-

deld meer dan 1 uur tv, spelen ongeveer een kwartier op de computer en spelen meer dan een uur al

zittend. Op een weekenddag stijgen de gemiddelden tot bijna 2 uur tv, een half uur op de computer en

bijna 2,5 uur waarbij ze al zittend spelen.

Twee Vlaamse kinderen op 10 spenderen meer dan 2 uur aan schermtijd op weekdagen. Op weekendda-

gen is dit meer dan 6 kinderen op 10.

Negen Vlaamse jongeren op 10 spenderen op weekdagen meer dan 2 uur per dag aan

schermtijd. Op weekenddagen spenderen zelfs bijna alle jongeren hier meer dan 2 uur

per dag aan.

Top 10 populairste vrijetijdsbestedingen (9-12 jaar)

buiten spelen (63%)

sporten (54%)

tv kijken (52%)gamen (50%)muziek beluisteren (48%)

tekenen, knutselen (41%)

lezen (38%)

chatten (34%)internetten (32%)bellen en sms’en (26%) ...

...

...

Het percentage geeft weer hoeveel procent van de kinderen de vrijetijdsbesteding in zijn of haar top 5 vermeldt.

Bron: Jan Van Coillie en Mariet Raeders – KU Leuven, studie naar het leesgedrag, vrijetijdsbesteding en

mediagebruik van 2000 9-12 jarigen

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

© PVI, 2015, www.playpauzestop.be

kleuters kinderen jongeren

Veel schermtijd bij kleuters, kinderen, jongeren en volwassenen

Weekdagen

Weekenddagen

> 2 uur /dagschermtijd



1 op 10 kleuters

4 op 10 kleuters

2 op 10 kinderen

6 op 10 kinderen

9 op 10 jongeren

10 op 10 jongeren

Weekdagen

Weekenddagen

Weekdagen

Weekenddagen

volwassenen

Weekdagen

Weekenddagen

5 op 10 volwassenen

7 op 10 volwassenen


kleuters kinderen jongeren

Veel schermtijd bij kleuters, kinderen, jongeren en volwassenen

Weekdagen

Weekenddagen




1 op 10 kleuters

4 op 10 kleuters

2 op 10 kinderen

6 op 10 kinderen

9 op 10 jongeren

10 op 10 jongeren

Weekdagen

Weekenddagen

Weekdagen

Weekenddagen

volwassenen

Weekdagen

Weekenddagen

5 op 10 volwassenen

7 op 10 volwassenen


©VIGeZ, 2015, www.vigez.be

Bron: Gra�ti Jeugddienst & Jeugdwerknet, 2012

van de 9-12 jarigen heeft thuis een computer met internetbijna 100%

van de +12 jarigenbezit een gsmbijna 100%

van de 9-12 jarigen bezit een gsm>50%

Beeldschermbezit


van de kinderen 10-13 jaarspeelt videospelletjes75%

Bron: Jongeren en vrijetijdsbesteding, jongeren en videospelletjes, OIVO

gemiddelde gametijd: 1,20u./dag

71%87%

Gamen


Lang stilzittenSchermtijd en lang stilzitten gaan hand in hand. Lang stilzitten of sedentair gedrag omvat alle activiteiten

die je uitvoert in zittende of liggende houding. Het zijn activiteiten met een laag energieverbruik. Denk

bijvoorbeeld aan tv-kijken, computeren, gamen of internetgebruik, zittend werk, zittend les volgen.

Vlaamse kleuters, kinderen, jongeren en volwassenen zitten 50% tot 85% van hun dag stil (slapen niet in-

begrepen). Vlaamse lagere school kinderen zitten gemiddeld 39% van de schooluren; middelbare school

jongeren gemiddeld 51%.

Zitten

Bron: Maité Verloigne, Universiteit Gent

gemiddelde/dag7u58 min

gemiddelde/dag8u31 min

Belgische kinderen 10-12 jaar brengen

60% van hun dag zittend door


Lang stilzitten ≠ te weinig bewegenLang stilzitten betekent niet noodzakelijk te weinig lichaamsbeweging. Ook kleuters, kinderen, jongeren en

volwassenen die voldoende bewegen, kunnen negatieve effecten ondervinden van te veel sedentair gedrag.

De negatieve gezondheidseffecten van sedentair gedrag en schermgebruik blijven gelden zelfs indien

men de beweegnormen haalt. Een kind voldoet aan de beweegnorm door dagelijks 60 minuten te spelen

aan matige intensiteit. Behaalt dat kind de beweegnorm, maar zit het voor de rest van de dag voorname-

lijk neer, dan heeft het toch een sedentaire leefstijl.

Gezondheidsrisico’s van

lang stilzitten en veel schermgebruikLichamelijke klachten als gevolg van beeldschermgebruik duiken al op bij kinderen van 9 jaar. Vaak gaat

het over klachten aan duim, pols, elleboog, maar ook vermoeide ogen, hoofdpijn, pijnlijke schouders,

stijve nek en lage rugpijn. Onderzoekers waarschuwen dat rug-, nek- en schouderpijn in je kindertijd risi-

cofactoren zijn om RSI te krijgen op volwassen leeftijd.

Kleuters die veel stilzitten hebben een lagere fitheid en meer kans op overgewicht en obesitas. Naarmate kin-

deren ouder worden toont het lang stilzitten ook een verband met een hogere bloeddruk, hogere choleste-

rol, minder sterke spieren en gewrichten, minder goede schoolresultaten en een lager mentaal welbevinden.

Onderzoek toont aan dat de nek sterk gebogen wordt bij gebruik van tablets. De term tabletnek maakt

duidelijk dat klachten aan nek en schouders niet uit te sluiten zijn bij langdurig tabletgebruik. De meeste pijn

in pols en vingers bij een onderzoek bij jongeren tussen 9 en 15 jaar is gerelateerd aan gamen. De onder-

zoekers ontdekten ook dat hoe langer jongeren spelen, hoe meer pijn ze hadden. Voor elk extra uur spelen,

verdubbelde de pijn die de jongeren aangaven. De pijn bij mobiele telefoons was gelinkt aan sms’jes sturen.

Tabletnek

Onderzoek toonde aan dat de nek sterk gebogen wordt bij gebruik van tablet-PC’s. De term “iPad neck” maakt duidelijk dat klachten aan nek en schouders niet uit te sluiten zijn bij langdurig tabletgebruik. Deze ongunstige houdingen zijn meer uitgesproken dan bij een laptop of boek.

Bron: http://www.hsph.harvard.edu/news/features/ipad-ergonomics-dennerlein/ http://www.besweb.be/nl/node/259


Bronnen: medisch contact | 1 augustus 2013 - www.dailymail.co.uk

40% van kinderen 8-18

jaar heeft al de rug heeft van een 50-jarige

77% van de leerlingen uit het lager onder-wijs klagen over

rugpijn.

Rugklachten bij jongeren tussen 8 en 20 jaar


Muis vs. toetsenbord

Gebruik van muis is belastender en heeft minder variatie in spieractiviteit van de voorarm dan gebruik van toetsen-bord. Een studie met Ierse kinderen van 9 jaar gaf aan dat de kinderen die voornamelijk de muis gebruikte meer nekklachten hadden.

Bronnen: Evidence-based guidelines for the wise use of computers by children:Physical development guidelines, L. Straker a, B. Maslen a, R. Burgess-Limerick b,

P. Johnson c & J. Dennerlein d - Ergonomic Vol. 53, NO. 4, April 2010 458-477


SMSvs.

Onderzoek naar het verband tussen pols- en vingerpijn bij het spelen met spelcomputers en het gebruik van mobiele telefoons. De meeste pijn in pols en vingers was bij Xbox en Game boy in vergelijking met mobiele telefoons zoals IPhone. De onderzoekers vonden ook dat hoe langer jongeren spelen, hoe meer pijn ze hadden. Voor elk extra uur spelen, verdubbelde de pijn die de jongeren aangaven. De pijn bij mobiele telefoons was gelinkt aan smsjes sturen, hoeveelheid aan gestuurde smsjes. Meisjes rapporteerden 2x zoveel pijn als jongens bij smsen.

Pols- en vingerpijn bij jongeren tussen 9 en 15 jaar

Bron: Ince DC, Swearingen C, Yazici Y. Pain in children 9-15 years old using game consoles/handhelds and mobile phones: implications for policy makers [abstract], 2011


Nek-, schouder- en rugpijn

© PVI, 2015, www.playpauzestop.beBron: Evidence-based guidelines for the wise use of computers by children: Physical development guidelines,

L. Straker a , B. Maslen a , R. Burgess-Limerick b , P. Johnson c & J. Dennerlein d Bron: Ergonomic Vol.53, NO. 4, April 2010 458-477

van de studenten gaven aan dat ze zouden verder doen metcomputertaken ook al ondervonden ze pijn of ongemak>25%gaf aan dat ze er gewoon niet aan zouden denken18%

2-3 u/dagstijgend risico voor nek- en schouderpijn

>5 u/dagdrempel voor lage rugpijn

computergebruik

Er worden al jongeren van

19, 20 jaar aan hernia's

geopereerd.

64% van de leerlingen uit het

secundair onderwijs hebben

rugproblemen

Mogelijke redenen voor lang stilzittenInzicht in de factoren die geassocieerd worden met sedentair gedrag is van groot belang.

Alleen dan kan je dit gedrag begrijpen en ook veranderen. Algemeen kunnen we stellen dat het gezin en

de ouders een belangrijke invloed hebben op kleuters en kinderen. Ook bij jongeren is dit nog steeds zo,

maar in deze leeftijdsgroep komt ook de eigen attitude meer naar boven.

Voor zowel kleuters, kinderen als jongeren zijn ook diverse factoren uit de fysieke thuisomgeving van

belang, zoals de faciliteiten voor schermtijd in huis (i.e. toegang tot mediatoestellen, aantal tv’s in huis,

(digitaal) tv abonnement, aanwezigheid van een tv op de kamer).

Kleuters, kinderen, jongeren en volwassenen die meer energierijke snacks, meer energierijke dranken,

meer meeneemmaaltijden, minder fruit of minder groenten consumeren, vertonen bovendien meer

schermtijd en dus meer sedentair gedrag.

hoge INNAME van snacks en frisdrank

weinig KENNIS over de nadelen en de gezondheidsaanbevelingen

positieve ATTITUDE over lang stilzitten

weinig ZELFVERTROUWEN om het lang stilzitten bij hun kind te verminderen

weinig STEUN VAN DE OUDERS om te bewegen

fout VOORBEELDGEDRAG weinig SAMEN ETEN met familieveel VOOR TV ETEN

geen of weinig REGELS over lang stilzitten in het gezin met inspraak van het kind

veel MEDIA-TOESTELLEN in huis

TV IN DE KAMER van het kind

ENKEL VOOR JONGEREN ENKEL VOOR KLEUTERS

weinig SPEELRUIMTE op school

geen VEILIGE buurt

positieve ATTITUDE over tv-kijken

negatieve ATTITUDE over bewegen

DE OUDERS HET GEZIN

weinig BEWEGINGSMATERIAAL

Bevolkingsgroepen die meer aandacht verdienenEr zijn bevolkingsgroepen waarin het sedentair gedrag hoger ligt.

» Kleuters, kinderen en jongeren met een lagere socio-economische status en van een andere etnisch-

culturele afkomst kijken meer tv en vertonen vaak ook meer schermtijd.

» Bij kleuters kijken oudere kleuters meer tv.

» In de groep kleuters en kinderen spenderen jongens meer tijd aan computeren.

» Bij jongeren kijken oudere jongeren meer tv, vertonen jongens meer schermtijd en is het totaal se-

dentair gedrag hoger bij meisjes. Dit zijn alle sedentaire activiteiten (tv-kijken, computeren, gamen of

internetgebruik, zittend werk, zittend les volgen, gemotoriseerd transport, …) samen.

Aanbevelingen om lang stilzitten en veel schermtijd te beperken

Aangezien een sedentaire leefstijl vaak meegedragen wordt naar de latere levensfasen, is

het belangrijk om dit tijdens de kindertijd te beperken. Onderzoekers waarschuwen dat rug-, nek- en

schouderpijn in je kindertijd risicofactoren zijn om RSI te krijgen op volwassen leeftijd.

Kinderen en jongeren worden daarom aangeraden schermtijd in de vrije tijd te beperken tot maximum 2

uur per dag en langdurige periodes van schermgebruik regelmatig (om de 30 minuten) actief te onder-

breken. Deze aanbevelingen zijn voor Vlaanderen opgenomen in de actieve voedingsdriehoek.

*

*

Acties om lang stilzitten

en veel schermtijd te beperken Wetenschappelijk onderbouwde richtlijnen voor gezond beeldschermgebruik bij kinderen stellen dat

acties gericht moeten zijn op het:

1. Aanpassen van de werkplekinrichting;

Onder het aanpassen van de werkplekinrichting wordt het aanpassen van het meubilair en het gebruik

van hulpmiddelen verstaan.

2. Afwisselen van zittende en actieve taken.

De preventie gericht op het stimuleren van afwisselend zittende en actieve taken zal inspelen op de

volgende aspecten: houding, werktechniek, werkonderbrekingen en werkvariatie.

Daarnaast moet kinderen aangeleerd worden hoe ze kunnen reageren op pijn en ongemak.

Bij zowel kleuters, kinderen als jongeren blijken interventies in de onderwijssetting goed te werken. Het-

zelfde geldt voor interventies gericht op de thuiscontext, eventueel gecombineerd met de onderwijsset-

ting en/of de lokale gemeenschap.

Multistrategische interventies blijken veelbelovend. Een multistrategische aanpak omvat strategieën op

meerdere niveaus, conform de ‘gezondheidsmatrix’: educatie, faciliterende of omgevingsmaatregelen,

afspraken of beleidsondersteuning en begeleiding of zorg binnen een specifieke setting.

Acties bij kleuters, kinderen en jongeren

... ...

WAT?

WAAR?

HOE?

aanpassen van de werkplekinrichting afwisselen van zittende en actieve taken

onderwijs thuis thuis + onderwijs en/of lokale gemeenschap

educatie afspraken ofbeleidsondersteuning

faciliterende ofomgevingsmaatregelen

begeleidingof zorg

+

OF OF

++ +

?


Bronnen » PVI, Gert Van Daele (2015). www.playpauzestop.be. Antwerpen

» Ergonomic Vol.53, NO. 4, April 2010 458-477 Evidence-based guidelines for the wise use of compu-

ters by children: Physical development guidelines, L. Straker a , B. Maslen a , R. Burgess-Limerick b , P.

Johnson c & J. Dennerlein d

» VIGeZ, Van Acker R. & De Meester F. (2015). Langdurig zitten: dé uitdaging van de 21ste eeuw. Facts-

heet sedentair gedrag. Vlaams Instituut voor Gezondheidspromotie en Ziektepreventie. Brussel

» Jan Van Coillie en Mariet Raeders – KU Leuven, studie naar het leesgedrag, vrijetijdsbesteding en me-

diagebruik van 2000 9-12 jarigen

» Maité Verloigne Universiteit Gent.

» Graffiti Jeugddienst & Jeugdwerknet, 2012

» Jongeren en vrijetijdsbesteding, jongeren en videospelletjes, OIVO

» Ince DC, Swearingen C, Yazici Y. Pain in children 9-15 years old using game consoles/handhelds and

mobile phones: implications for policy makers

» www.hsph.harvard.edu/news/features/ipad-ergonomics-dennerlein/

www.besweb.be/nl/node/259

» Medisch contact, 1 augustus 2013

» www.dailymail.co.uk/health/article-2505046/Video-games-tablets-smartphones-injury-time-bomb-

children-increasingly-sedentary-study-warns.

Colofon

Factsheet Play Pauze Stop van het Provinciaal Veiligheidsinstituut Antwerpen

Verantwoordelijke uitgever:

Veiligheidsinstituut, Gert Van Daele

Boomgaardstraat 22, 2600 Berchem

©PVI, 2015, www.playpauzestop.be

Niets uit deze uitgave mag verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk,

fotokopie, micro¬film of op welke andere wijze ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming

van de uitgever. Voor educatieve, pedagogische en sociale doeleinden die geen commercieel oog-

merk hebben, mag al het materiaal vrij gebruikt worden mits correcte bronvermelding: ©PVI, 2015,

www.playpauzestop.be

Verwijs naar volgende referentie bij gebruik van de infograpics van VIGeZ:

VIGeZ, Van Acker R. & De Meester F. (2015). Langdurig zitten: dé uitdaging van de 21ste eeuw.

Factsheet sedentair gedrag. Vlaams Instituut voor Gezondheidspromotie en Ziektepreventie. Brussel

FACTSHEET · Met computers, tablets, digitale lesborden, tv’s… kan je fijne en boeiende dingen...

Documents

Transcript of FACTSHEET · Met computers, tablets, digitale lesborden, tv’s… kan je fijne en boeiende dingen...