Extra - Innovatieve Materialen · 2017. 5. 18. · start-up 2016 van Rusland in de wacht gesleept....

60
Beurscatalogus Materials 2017 Extra Nummer 2 2017 EEN UITGAVE VAN SJP UITGEVERS Het paviljoen met de zeven levens 3D-printen van keramiek Fabric formwork Asfaltwapening Basaltsteenvezel Materials 2017

Transcript of Extra - Innovatieve Materialen · 2017. 5. 18. · start-up 2016 van Rusland in de wacht gesleept....

Page 1: Extra - Innovatieve Materialen · 2017. 5. 18. · start-up 2016 van Rusland in de wacht gesleept. De competitie is een jaarlijks terugkerend evenement, waarbij start-up bedrijven

Beurscatalogus Materials 2017Extra

Nummer 2 2017

E E N U I T G A V E V A N S J P U I T G E V E R S

Het paviljoen met de zeven levens

3D-printen van keramiek

Fabric formwork

Asfaltwapening

Basaltsteenvezel

Materials 2017

INHOUD

Innovatieve Materialen is een vaktijd-schrift gericht op de civieltechnische

sector en bouw Het bericht over ontwik-kelingen op het gebied van duurzame in-novatieve materialen enof de toepassing

daarvan in bijzondere constructies

Innovatieve Materialen is een uitgave van Civiele Techniek onafhankelijk vaktijd-schrift voor civieltechnisch ingenieurs

werkzaam in de grond- weg- en water-bouw en verkeerstechniek

De redactie staat open voor bijdragen

van vakgenoten U kunt daartoe contact opnemen met de redactie

Uitgeverij

SJP Uitgevers

Postbus 861 4200 AW Gorinchem tel (0183) 66 08 08

e-mail infoinnovatievematerialennl wwwinnovatievematerialennl

Redactie

Bureau Schoonebeek vof Hoofdredactie

Gerard van Nifterik

Advertenties

Drs Petra Schoonebeek

e-mail psinnovatievematerialennl

Een digitaal abonnement in 2016 (6 uitgaven) kost euro 2500 (excl BTW)

Zie ook wwwinnovatievematerialennl

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvuldigd en of openbaar worden

door middel van herdruk fotokopie mi-crofilm of op welke wijze dan ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming

van de uitgever

Innovatieve Materialen is een vaktijd-schrift gericht op de civieltechnische

sector en bouw Het bericht over ontwik-kelingen op het gebied van duurzame in-novatieve materialen enof de toepassing

daarvan in bijzondere constructies

Innovatieve Materialen is een uitgave van Civiele Techniek onafhankelijk vaktijd-schrift voor civieltechnisch ingenieurs

werkzaam in de grond- weg- en water-bouw en verkeerstechniek

De redactie staat open voor bijdragen

van vakgenoten U kunt daartoe contact opnemen met de redactie

Uitgeverij

SJP Uitgevers

Postbus 861 4200 AW Gorinchem tel (0183) 66 08 08

e-mail infoinnovatievematerialennl wwwinnovatievematerialennl

Redactie

Bureau Schoonebeek vof Hoofdredactie

Gerard van Nifterik

Advertenties

Drs Petra Schoonebeek

e-mail psinnovatievematerialennl

Een digitaal abonnement in 2017 (6 uitgaven) kost euro 3950 (excl BTW)

Zie ook wwwinnovatievematerialennl

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvuldigd en of openbaar worden

door middel van herdruk fotokopie mi-crofilm of op welke wijze dan ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming

van de uitgever

1 Berichten 16 Het paviljoen met de zeven levens Het paviljoen met de zeven levensrsquo is een nieuw concept voor een toekomstbesten-dig ontwerp(proces) ontwikkeld door StudioSKMovares Bruil en Studio RAP Het paviljoen heeft een organische vorm met een lichte minimale constructie waar al-leen materiaal toegepast wordt waar nodig De levensduur staat nog niet vast maar de veelzijdige inzetbaarheid is wel een feit Voor de start van het project worden interdisciplinair de parameters bepaald Uitkomsten van het ontwerpproces kunnen direct worden gebuikt om de digitale fabricage aan te sturen Dit heeft verregaande gevolgen voor de hele bouwkolom De ontwerpende en bouwende combinatie sa-men zorgen niet alleen voor de digitale ontwerpen en engineering maar ook voor de digitale productie en blijven verantwoordelijk voor het materiaal Civiele construc-ties blinken vaak uit in overmatig materiaalgebruik Daar valt veel winst te behalen onder meer in het kader van CO2-reductie

22 Asfaltwapening De trend naar functioneel uitschrijven en onderbouwen van keuzes maakt het noodzakelijk dat wegbeheerders en aannemers beter gaan kijken naar de moge-lijkheden om onderhoud aan verhardingen kostenefficieumlnt uitvoerbaar en zeker ef-fectief uit te voeren In asfaltverhardingen zijn het scheuren die het functioneren van de verharding verminderen Verschillende scheurremmende maatregelen kunnen worden uitgevoerd steeds vaker wordt de keuze voor het toepassen van asfaltwa-pening gemaakt Echter over het toepassen zijn nog te veel onduidelijkheden die een afgewogen keuze moeilijk maken

26 Basaltsteenvezel Basaltvezel is nog een vrij onbekend materiaal maar behoort inmiddels thuis in de rij van duurzame bouwmaterialen Gewonnen uit vloeibare basalt kunnen ragdunne ba-saltvezels tot draden gesponnen worden en hiermee kunnen veel materialen worden gemaakt Vulkan Europe BV houdt zich sinds 2007 bezig met de distributie van ba-saltvezelproducten naar bedrijven in Europa die de basaltvezelproducten verwerken in hun eindproduct En ondanks dat Vulkan het gebruik van de vezels de laatste jaren ziet toenemen vooral in de VS is de onbekendheid met het veelbelovende materiaal nog altijd groot

29 Materials 2017 Vooruitblik op de Materials 2017 31 mei en 1 juni 2017 in Veldhoven

Bezoek Innovatieve Materialen tijdens de Materials 2017 31 mei en 1 juni in Veldhoven Stand 1

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

1 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

BERICHTEN

Wetenschappers van de University of California San Diego (UCSD) hebben een proces ontwikkeld om van materiaal dat in de bodem van de rode planeet bouwstenen te maken zonder dat die gebakken hoeven te worden De bevindingen van het onderzoeksteam onder leiding van prof Yu Qiao profes-sor structural engineering aan de UC San Diego werden in april gepubliceerd in Nature Scientific Reports onder de titel lsquoDirect Formation of Structural Compo-nents Using a Martian Soil Simulantrsquo Het onderzoek werd gefinancierd door NASA De bevindingen zijn volgens UCSD ook al van belang omdat de regering van Donald Trump in maart een wet aan nam die er voor moet zorgen dat de VS in 2033 een bemande missie naar Mars zal sturenDe onderzoekers hebben een mengsel gemaakt dat representatief zou zijn voor de samenstelling van de Marsbodem grofweg bestaande uit ongeveer (ge-wichtsprocent) 45 SiO2 17 Fe2O3 en FeO 8 MgO en 6 CaO

Stenen van Mars sterker dan gewapend beton

Behalve de samenstelling van het meng-sel heeft het proces twee kritische on-derdelen of eigenlijk uitdagingen voor de wetenschappers zegt prof Yu Qiao op de website van UC San Diego De eerste was de vraag hoe het mengsel in een flexibele rubberen container te krij-

gen de tweede was hoe het mengsel te verdichten met voldoende druk tot een sterk materiaal Dat is dus gelukt want uiteindelijk leidde het onderzoek tot een werkbaar proces waarmee kleine ronde pallets kunnen worden gemaakt die op zich weer tot kleine bakstenen kunnen worden verwerkt Opvallend is dat er geen additieven aan te pas komen De onderzoekers denken dat ijzeroxide als een bindmiddel fungeert Uit scans blijkt dat zich rond grotere steenachtige par-tikels een coating bevindt van kleinere ijzerdeeltjes die onder druk blijkbaar aan elkaar hechten De onderzoekers hebben ook naar de sterkte van de Marsstenen gekeken en kwamen tot de conclusie dat ze sterker waren dan gewapend beton De volgende lsquologischersquo stap in het onder-zoek is het vergroten van de omvang van de stenen UCSDgt Online versie van het artikel bij Nature lsquoDirect Formation of Structural Compo-nents Using a Martian Soil Simulantrsquogt

Foto UCSD

Foto UCSD

BERICHTEN

2 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

De Russische start-up Apis Cor heeft eind maart de prijs voor de beste lsquohardwarersquo start-up 2016 van Rusland in de wacht gesleept De competitie is een jaarlijks terugkerend evenement waarbij start-up bedrijven worden beoordeeld op innovatie en business developmentEen maand eerder haalde Apis Cor de internationale pers met een opmerke-lijk demonstratieproject namelijk het 3D-printen van een volledige miniwo-ning in 24 uur tijd Dat gebeurde op de testlocatie van Apis Cor in Stupino bij Moskou Daarbij werd gebruik gemaakt van een door het bedrijf ontwikkelde mobiele betonprinter Extra complicatie was dat het project werd uitgevoerd in de winter een pro-bleem dat overigens werd opgelost door de hele installatie in een geconditioneer-de tent haar werk te laten doen

De twee ton wegende mobiele printer werd door het bedrijf zelf ontwikkeld en is volgens Apis Cor uiterst gebruiksvrien-delijk De printer is 4 times 16 times 15 m en bestaat grofweg uit een verticale cilinder en een beweegbare arm Het bereik is 132 m2 bij een maximale printhoogte

Start-up 3D-print complete miniwoning in een etmaal

van iets meer dan 3 meter Het complete systeem bestaat verder over een mixer en een pompinstallatie Volgens Apis Cor kan het hele systeem binnen een half uur worden opgesteld en operationeel zijn De werksnelheid van de printer ligt tussen de 1 en 10 meter per minuut de tolerantie (positionering) op ongeveer 05 mmDe printer is in staat niet alleen dragen-de constructies te maken maar kan ook

gladde wanden makenVolgens de ontwikkelaars van het systeem zitten de voordelen behalve in de flexibiliteit en snelheid vooral in duurzaamheid (er komt geen afval vrij) en kostenbesparingen Zo zou in vergelij-king met conventionele bouwmethodes 25 procent kunnen worden bespaard op de constructie en logistiek en maar liefst zestig procent op de afwerking

Foto Apis Cor

3 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

BERICHTEN

De woning die Apis Cor eind februari bij wijze van demonstratie printte is een kant en klaar lsquotiny housersquo met een vloeroppervlak van 38 m2 De geprinte woning is afgewerkt met vloeren pleis-terwerk ramen en dakApis Cor denkt met het nieuwe systeem een belangrijke stap te hebben gemaakt met de verdere introductie van 3D-prin-ting in de bouw

Apis Corgt

Video Printer in actie

Video Tiny house in 24 uur

Foto Apis Cor

BERICHTEN

4 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Upcycled carbon blackBegin dit jaar werden de Automotive Innovation Awards uitgereikt door juryvoorzitter Jan Peter Balkenende aan Dutch Green Carbon TomTom en NXP In de categorie Services won TomTom On Street Parking voor het makkelijk vinden van een vrije parkeerplaats NXP Semi-conductors kreeg de prijs in de categorie Technology voor lsquoRadarchiprsquo waarmee naar verluidt een belangrijke stap wordt gezet in autonoom autorijden De win-nende innovatie in Challenging Concepts

Volgens Black Bear worden er jaarlijks meer dan 15 miljard autobanden afgedankt samen goed voor 135 miljoen afval Meer dan de helft daarvan wordt verbrand of gestort Daarnaast wordt jaarlijks 72 miljoen ton zogenaamd lsquofurnace carbon blackrsquo door de bandenindustrie ingezet om nieuwe banden te maken Furnace carbon black wordt hoofdzakelijk gemaakt door carbonisatie van fossiele brandstoffen zoals pek en zware aardoliefracties Bij de productie van deze fossiele carbon black zou jaarlijks meer dan 35 miljoen ton CO2 vrijkomen Black Bear claimt dat met elke ton upcycled carbon black 25 ton olie wordt bespaard en er vijf ton CO2Elke Black Bear-vestiging bespaart volgens het bedrijf meer CO2 dan een miljoen bomen kunnen vastleggen net zoveel als 84 keer het vondelpark(Bron Black Bear)

is voor het recyclen van autobanden door Dutch Green CarbonDe laatste beschikt sinds kort in Ne-derweert over een fabriek voor de terugwinning van koolstof uit oude autobanden De fabriek is een initia-tief van Dutch Green Carbon een joint venture tussen bandenverwerker Kargro en koolstofproducent Black Bear De laatste ontwikkelde een proces voor het terugwinnen van koolstof (carbon black) uit afgedankte banden Kargro verwerkt

oude banden tot nieuwe grondstoffen maar tot dusver lukte het niet om ook koolstof terug te winnenHet proces dat Black Bear de afgelopen jaren ontwikkelde begint met het verwij-deren van staal uit de banden staal dat overigens ook wordt gerecyceld Het rubber ondergaat vervolgens een carbonisatiestap waarbij het materiaal wordt vervolgens anaeroob en onder gecontroleerde omstandigheden wordt verhit Daarbij ontstaat gas en een

koolstofhoudende slak In de volgende stap wordt dit omgezet in kleine zuivere koolstof agglomeraten Dit fijne poeder wordt vervolgens gemengd met water en een bindmiddel gepelleteerd en gedroogd Black Bear claimt met het door haar ontwikkelde proces rsquos wereld hoogste kwaliteit lsquoupcycledrsquo carbon black te maken De teruggewonnen carbon black wordt onder meer gebruikt in technisch rubber inkt polymeren en om er weer nieuwe banden van te maken

Video

Ede beschikt sinds eind maart over wat wordt genoemd lsquohet eerste sneeuw- en ijsvrije zonnefietspad ter wereldrsquo Het zogenaamde Solarpath is een aanvul-ling op het vorig jaar september ge-opende duurzaam verwarmde fietspad Thermopath aan de Bovenbuurtweg in de gemeente Thermopath is een modu-lair uit speciale betonplaten opgebouwd fietspad waarvan de betonnen platen zijn voorzien van een leidingsysteem waarmee het pad kan worden ver-warmd Door de leidingen aan te sluiten op een warmtebron zoals bijvoorbeeld aardwarmte riool-warmte of restwarm-te wordt het fietspad verwarmd

Het Solarpath van fietspadenspecialist Easypath uit Steenwijk is er voor bedoeld energie te verzamelen om in de winter het pompsysteem van het Thermopath (ook van Easypath) fietspad aan te kun-nen drijven Belangrijk onderdeel van het concept is het stroeve oppervlak van de zonnecel-len Conventionele zonnepanelen heb-

Sneeuw- en ijsvrij zonnefietspad

ben een gladde oppervlaktestructuur De oppervlakte van Solarpath is volgens de producent echter ruw waardoor het veilig is voor verkeer

Het Solarpath is een ontwikkeling van Easypath en OTEM2000 uit Martorell bij

Barcelona Spanje OTEM2000 is onder meer gespecialiseerd in energie-opwek-kende vloeren en straatmeubilair

OTEM200gt

wwweasypathnlgt

BERICHTEN

5 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

6 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

3D-geprint keramiek met instelbare geometrie dichtheid en stijfheidResearchers van de Harvard Universi-ty en het Massachusetts Institute of Technology (MIT) hebben een methode ontwikkeld voor het 3D-printen van kera-mische schuimen waarmee de porosi-teit zowel op micro- als op macroschaal kan worden ingesteld En dat niet alleen met het proces kunnen materialen wor-den ge3D-print met een lage dichtheid en hoge sterkteDe onderzoekers van de Harvard John A Paulson School of Engineering and Applied Sciences (SEAS) Wyss Institute for Biologically Inspired Engineering (Harvard University) en MIT zeggen zich te hebben laten inspireren door cel-structuren in de natuur Hun vinding zou kunnen leiden tot een heel nieuw scala aan lichtgewicht materialen voor zowel constructieve als isolerende toepassin-gen Het onderzoek werd begin dit jaar gepubliceerd in The Proceedings of the Natural Academy of Science

De truc zit lsquom in de keramische inkt De onderzoekers zijn uitgegaan van een aluminiumoxide slurry waarbij men kans heeft gezien luchtbelletjes in de massa te brengen Dat doet men door er etap-

pegewijs al roerend (tussen de 400 en 1500 rpm) lucht in te kloppen Het resul-taat is een romige keramischschuim inkt waarmee men vervolgens structuren heeft geprint Men heeft kans gezien de

3D-geprinte structuren uit keramisch schuim (Fotorsquos James WeaverWyss Institute)

BERICHTEN

relatie tussen de eigenschappen van het schuim en de microporositeit van het uiteindelijke materiaal te controleren Toen dat deel van het proces was geop-timaliseerd konden de onderzoekers driehoekige en hexagonale honingraat-structuren 3D-printen met instelbare

van de onderzoekers in een persbericht van Harvard In het betreffende onder-zoek hebben de wetenschappers alleen gekeken naar alumina maar dezelfde methode zou volgens Harvard ook kun-nen worden gebruikt voor veel andere materialen zoals ander keramiek en zelfs polymeren en metalenHarvardrsquos Office of Technology Develop-ment (OTD) heeft inmiddels patent op de methode en onderzoekt momenteel de commercieumlle mogelijkheden Harvardgt

Lichtgewicht hexagonale en driehoekige honingraatstructuren ge3D-print met keramische-schuiminkt (Foto James Weaver Wyss Institute)

Credit Harvard John A Paulson School of Engi-neering and Applied Sciences YouTube

geometrie dichtheid en stijfheid lsquoWe can now make multifunctional materials in which many different ma-terial properties including mechanical thermal and transport characteristics can be optimized within a structure that is printed in a single steprsquo zei een

BERICHTEN

7 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Fietsbrug IJzerlaan (Antwerpen) geopend

Op 6 april is de nieuwe fietsbrug IJzer-laan over het Albertkanaal geopend De door Zwarts amp Jansma (ZJA) ontworpen fietsbrug is bijna een halve kilometer lang en hiermee de langste fietsbrug van Vlaanderen De brug is een belangrijk onderdeel van de fietsroutes van en naar de stad Antwerpen Boven het kanaal

zijn de leuningen opengetrokken tot hoge ruimtelijke liggers om zo uitzicht te bieden over de omgeving De nieuwe fietsbrug is ongeveer 490 m lang en 47 m breed en de langste brug over het Albertkanaal De brug heeft een donker-grijze buitenzijde volgens de ontwerpers passend in de harde industrieumlle omge-

ving terwijl de binnenzijde in licht wit-grijs zich richt op de gebruiker en zo een lichte fietsroute biedt De brug wordt ondersteund door V-vormige kolommen die een minimale impact op het onder-liggende park hebben en de brug een luchtige aanblik geven ZJAgt

BERICHTEN

8 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Materiaalonderzoekers van het ETH Zuumlrich zeggen een me-thode te hebben ontwikkeld voor de productie van keramiek zonder dat daar een oven aan te pas hoeft te komen In plaats van het uitgangsmateriaal te sinteren wordt het verdicht onder hoge druk bij kamertemperatuur Het proces zou aanzienlijk energiezuiniger zijn dat conventionele technieken en CO2-foot-print van keramiek en ander gesinterd materiaal aanmerkelijk kunnen verlagen De klassieke productie van baksteen porselein en ander kera-miek vraagt om een verhittingsproces waarbij de temperatuur doorgaans boven 1000 degC ligt Met het proces dat in Zuumlrich is ontwikkeld zeggen de betrokken wetenschappers hetzelfde ef-fect te bereiken bij kamertemperatuur In een persbericht van het ETH wordt zelfs gesproken van een lsquoastonishingly simple methodrsquo waarbij wordt uitgegaan van een calciumcarbonaat nanopoederVolgens Florian Bouville een postdoc van de onderzoeksgroep van prof Andreacute Studart professor Complexe Materialen bij ETH is de methode in wezen gebaseerd op het geologische proces van natuurlijke steenvorming Sedimentgesteente bijvoorbeeld ontstaat doordat het miljoenen jaren onder druk heeft gestaan van lagen daarboven Dat heeft men nu bij ETH nagebootst door gebruik te maken van superfijne calcium-carbonaat-nanodeeltjes waarbij men in het lab in een uur tijd keramisch materiaal wist te maken Uit tests zou inmiddels zijn gebleken dat het materiaal drie keer sterker is dan beton Probleem is vooralsnog dat de in Zuumlrich vervaardigde proefstukken klein zijn niet groter dan een muntstuk Volgens Bouville vragen grotere werkstukken ook meer druk en de volgende opgave is om een proces te ontwikkelen waarmee grotere dingen kunnen worden ge-

lsquoKoud-gesinterd keramiekrsquo

maakt wellicht ter grootte van een sanitairtegel of nog groterDe nieuwe methode - die koud-sinteren wordt genoemd - is volgens prof Studart niet alleen veel energie-efficieumlnter dan de gebruikelijke sintermehodes maar maakt vanwege de lage procestemperatuur ook nieuwe keramische composietma-terialen mogelijk bijvoorbeeld in combinatie met kunststof Bovendien zou koud-sinteren ook op een andere manier dan een laag energieverbruik kunnen bijdragen aan een CO2 -neu-trale samenleving Nano-carbonaatdeeltjes kunnen namelijk worden gemaakt uit CO2 bijvoorbeeld uit de afgassen van energiecentrales

De resultaten van het onderzoek werden begin maart van dit jaar gepubliceerd in Nature Communications onder de titel lsquoGeologically-inspired strong bulk ceramics made with water at room temperaturersquo (DOI 101038ncomms14655)

Klik hier voor de full text online versie van lsquoGeologically-inspired strong bulk ceramics made with water at room temperaturersquo

wwwethzchen

Koud-gesinterd keramiek bij ETH Zuumlrich (Photograph ETH Zurich Peter Ruumlegg)

9 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Recyclebaar biobased geluidsschermOp 21 april is in Beverwijk het eerste innovatieve recyclebare bio-based geluidsscherm van Nederland officieel geopend In opdracht van ProRail ver-rees hier langs het spoor ter hoogte van de onderdoorgang Aagterpoort de Eco Silence Wall Strukton ontwikkelde pro-duceerde en plaatste dit geluidsscherm Volgens de ontwikkelaars is het scherm vooral bijzonder omdat het is gemaakt van gras olifantsgras (Miscanthus Gigan-tus) om precies te zijn De Eco Silence Wall wordt binnenkort opgenomen in de Nationale Milieudata-base Een tool die onder meer Rijkwater-staat en ProRail gebruiken om duurzame oplossingen van opdrachtnemers te meten Olifantsgras is een snelgroeiend gewas dat tijdens de groei veel CO2 op-neemt Na de oogst wordt het verwerkt in beton waardoor de CO2 duurzaam opgeslagen is Het Miscanthus-beton wordt uitgevoerd in een grove open

structuur Dat is volgens Strukton gunstig voor de geluidsabsorptie Miscanthus wordt regionaal verbouwd dus blijven de transportbewegingen ook beperkt Daarnaast levert de toepassing nu dus een bijdrage aan het oplossen van

geluidsoverlast in bewoonde gebieden Het heeft van zichzelf al geluidsabsorbe-rende eigenschappen en is bovendien relatief eenvoudig te verbouwenBron Struktongt

BERICHTEN

10 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Brinkman baksteencentrum introdu-ceerde als noviteit ClickBrick Binair een nieuwe loot van de Daas ClickBrick-fa-mille ontwikkeld in samenwerking met Brinkman Bijzonder aan de ClickBrick Binair is volgens de producent de vorm met een opvallend relieumlf waardoor een afwisselend beeld met licht en schaduw

ClickBrick Binairabsorptie en reflectie ontstaat De steen moet vooral de interesse van architecten wekken omdat het allerlei nieuwe cre-atieve toepassingen van relieumlf mogelijk maakt Het Daas ClickBrick-systeem werd begin deze eeuw bedacht met het doel om uit esthetisch oogpunt een eenvoudige

schone applicatiemethode te ontwik-kelen Onder het adagium slimmer bouwen droogstapelen uitslagvrij en eenvoudig montagewerk werd het Daas ClickBrick in 2003 geiumlntroduceerd Het ClickBrick-systeem bestaat uit speciaal op maat gemaakte bakstenen met een groef die door middel van een RVS-clip aan elkaar verbonden worden De speciale vorm van de clip zorgt ervoor dat deze zichzelf in de groef vastklemt waardoor de stenen aan elkaar vast ko-men te zitten De stenen worden droog gestapeld zonder mortel waardoor er volgens de ontwikkelaar van het systeem per vierkante meters baksteen minder bouwmaterialen worden gebruikt Een belangrijk unique selling point is vol-gens Daas de full recycling-mogelijkheid van het systeem Waar de traditionele baksteen wordt hergebruikt als granulaat voor de wegenbouw of betonfabricage kunnen ClickBrickstenen weer in hun geheel worden hergebruikt

wwwbrinkmanbaksteencentrumnl

Mosa lanceerde onlangs haar nieuwe tegelserie micro (mu) Volgens de tegelfabri-kant werd de vloertegelserie ontwikkeld om lsquotijd en ruimte te definieumlrenrsquo Men heeft dat gedaan door tegels te ontwer-pen die reageren op veranderingen in de lichtinval waardoor de kleur van de te-gels in de loop van de dag verandert De serie is volgens Mosa geiumlnspireerd door de bijzondere relatie tussen licht en het kleurenspectrum Elke tegel van de micro-serie is volgend de producent een combinatie van talloze kleuren een optische mix van miljoenen heldergekleurde korreltjes die worden gemaakt door keramische pigmenten te mengen met klei Meer over micro bij Mosagt

microClickBrick hoe het werkt

11 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

BERICHTEN

100 procent circulaire 3D-design gevelsEen samenwerkingsverband van DEMEEUW specialist in flexibel bou-wen en Actual het 3D-label van het Amsterdamse architectenbureau DUS Architecten ontwikkelt momenteel een 3D-design gevel die 100 procent circulair is en steeds kan worden aangepast aan de wensen en behoeften van gebruikersBij aanpassing of herinzet van een ge-bouw of woning kan de originele gevel

zelden worden hergebruikt in het nieu-we ontwerp Vaak wordt de gevel tegen wil en dank behouden oacutef wordt deze volledig verbrand De betrokken bedrij-ven zochten naar een oplossing voor de lastig te recyclen gevel Op dit moment kost het besluit tot ver-vanging of herinzet van een gevel relatief veel mankracht tijd en geld Daarnaast moeten er altijd onderdelen worden ver-vangen en dus nieuw materiaal worden ingezet Uitgangspunt van de samen-werking is dat de nieuw te ontwikkelen 3D-design gevels na 1 5 15 of 20 jaar 100 procent kunnen worden herge-bruikt zonder dat er nieuw materiaal aan wordt toegevoegd De gevel wordt vermalen tot kunststof korrels waarmee een volledig nieuw ontworpen gevel kan worden geprint De ambitie van het samenwerkingsverband om bij de vervaardiging van de initieumlle gevel geen gebruik te maken van nieuwe grondstof-fen maar van recyclaat materiaal dat eerder in een ander product is gebruikt zoals shampooflesjes

Doordat de gevel via 3D-printtechnolo-gie wordt geproduceerd is er daadwer-kelijk sprake van volledige vormvrijheid Via de samenwerking met DUS Archi-tecten zegt DEMEEUW het bouwproces te kunnen optimaliseren en ontsluit het bedrijf de wereld van design voor haar klanten in sectoren als zorg onderwijs en bedrijfsleven maar ook het nieuwe label voor de woningmarkt NEZZT

Medio juni 2017 presenteren DEMEEUW en DUS Architecten de eerste mock-up van een onderdeel van de toekomstige 3D-geprinte gevels Naar verwachting zullen de eerste gevels over zorsquon ander-half jaar worden geiumlntroduceerd

DEMEEUWgt3D-printen van gevelelementen

BERICHTEN

Betonnen elementen worden al de-cennia lang voornamelijk gemaakt met traditionele bekistingen in hout en staal Met deze bekistingen kunnen eenvou-dige elementen gemakkelijk worden gerealiseerd Complexe betonelementen zijn echter moeilijk te maken In de zoektocht naar alternatieve minder arbeidsintensieve bekistingsmethoden lijken textielmal-len ofwel fabric formwork uitkomst te bieden Al in de 19e en begin 20e eeuw zijn er proeven gedaan en daadwerke-lijk betonconstructies gerealiseerd met fabric formwork De interesse in de tech-niek is echter vooral in de laatste jaren enorm toegenomen mede dankzij de snelle ontwikkeling van parametrische ontwerpsoftware waarnaar op veel uni-versiteiten wereldwijd onderzoek wordt gedaan In tektoniek besteedde in april uitgebreid aandacht aan een aan de TU Eindhoven Daar werd in het academisch jaar 2015-16 onder leiding van docen-ten Arno Pronk en Arjan Habraken een Fabric formwork-project een uitgevoerd door vijf studenten (Gido Dielemans Lia de Mooij Pavlo Kuzin Robbert de Smet en Tom Godthelp Het finale prototype

Fabric formwork

- Organica Hyparbolica - is uiteindelijk gerealiseerd in de fabriek van Geelen Beton in WanssumBij fabric formwork moet worden uitge-gaan van een compleet andere ontwerp-filosofie dan bij traditionele bekistingen

Ontwerp van de bekisting en dat van het betonelement zijn bij fabric formwork in-herent aan elkaar Het gedrag van de be-kisting tijdens het storten moet worden meegenomen in het ontwerp Vervor-mingen van het textiel door de stortdruk

Organica Hyparbolica

12 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Ontwerpschetsen uit fase 1

Organica Hyparbolica bij Geelen Beton in Wanssum (Foto Robert de Smet)

13 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

BERICHTEN

beiumlnvloeden het uiteindelijke ontwerp Dit kan enigszins worden ondervangen door het textiel voor te spannen In het ontwerp moet een evenwicht worden gezocht zodat de gewenste interactie tussen het vloeibare beton en de textiel-mal ontstaat Dit vereist een integraal ontwerpproces Eerst een constructie ontwerpen en dan de textielmal is bij fabric formwork nauwelijks uitvoerbaarDe Organica Hyparbolica ziet er uit als een kolom die een hyparschaal onder-steunt Om de constructie zo efficieumlnt mogelijk te maken is zoveel mogelijk gewicht bespaard Het ontwerp is pa-rametrisch bepaald Door te varieumlren in geometrie positie van de vaste punten (anchorpoints) trekkracht en stijfheid van het textiel kon de uiteindelijke optimale vorm van het fabric formwork worden bepaald StaalvezelwapeningVanwege de complexe vaak organi-sche en dubbelgekromde vormen die ontstaan bij geoptimaliseerde beton-constructies met fabric formwork is ver-dichten van het beton geen optie Er is immers nauwelijks of geen ruimte voor de trilnaald Daarom is gebruikgemaakt van een zelfverdichtend betonmengsel met druksterkteklasse C5060 en een maximale korreldiameter van 8 mm Aan het beton is 35 kgm3 staal-vezelwapening toegevoegd Daardoor krijgt het beton een nascheurtreksterkte

en kunnen relatief kleine momenten worden opgenomen Dit was bij het ontwerp noodzakelijk aangezien er trek-krachten optreden in de constructie De totale afmetingen van de Organica Hyparbolica zijn binnen een kubus van 24 x 24 x 24 m gebleven zodat het betonelement eenvoudig te transporte-ren is over de weg Het totale gewicht bedraagt inclusief bodemplaat ongeveer 7000 kg De Organica Hyparbolica was inmiddels onder meer te zien tijdens Material Xpe-rience 2017 (6 - 10 februari Jaarbeurs Utrecht)

Het hele artikel uit Tektoniek (pdf)gt

Organica Hyparbolica op Material Xperience 2017

Op de foto van links naar rechts Tom Godthelp Pavlo Kuzin Robbert de Smet Lia de Mooij en Gido Dielemans

14 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

MIT presenteerde eind april een nieuwe 3D-printtechniek voor wat men zelf noemt lsquohellip a new approach to making buildingsrsquo Het gaat volgens MIT om een methode die flexibeler sneller en goedkoper is dan tot dusver ontwikkelde 3D-print processen voor de bouw Het gaat om een mobile printrobot die zich vrij kan bewegen en die daarmee ieder

3D-printer MIT belooft nieuwe visie op ontwerp en bouw

bouwwerk van welke vorm en omvang dan ook kan realiseren Het verschil met bestaande zit vooral in de mobiliteit Waar de lsquo3D-bouw-printersrsquo tot dusver aan eacuteeacuten plaats zijn gebonden bestaat de MIT-printer uit een printrobot op rupsbanden met aanhanger De laatste bevat opslagtanks voor het printmedium

Bij wijze van proof of concept printte men met een prototype-printinstallatie in veertien uur tijd een rond bouwwerk van 17 meter in diameter vier meter hoog Het printmedium was pur-schuim waarmee een dubbele wand werd ge-maakt Het idee was dat die zou funge-ren als bekisting waarin dan later beton kan worden aangegoten

BERICHTEN

15 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

De 3D-printinstallatie kan van energie worden voorzien door zonnepanelen Het idee is dat de installatie volledig au-tonoom kan opereren ook op afgelegen plaatsen gebruikmakend van plaatselij-ke bouwstoffen als leem en modder Het ultieme vergezicht is dat zulke installa-ties - die door de ontwikkelaars Digital Construction Platforms (DCP) worden ge-noemd - op eigen houtje onderkomens kunnen maken op Antartica of zelfs op de maan of op Mars

DCP staat volgens met MIT voor meer dan een printer alleen maar belooft een nieuwe visie op woningbouw Volgens de onderzoekers betekent het concept ook een totale verandering van ontwerp en architectuur In plaats van te denken in traditionele patronen al muren ramen en vloeren kunnen ontwerpen met het DCP-concept veel meer naar specifieke eisen en omstandigheden worden geop-timaliseerd

lsquohellip a shift from the machine age to the biological agersquozegt Neri Oxman group director en associate professor media arts and sciences op de website van MIT lsquoFrom considering the building as a machine to live in made of standardi-zed parts to the building as an orga-nism which is computationally grown additively manufactured and possibly biologically augmentedrsquoHet onderzoek werd in april gepubli-ceerd in journal Science Robotic

Meer bij MITgt

De Faculteit Bouwkunde heeft een nieuw experimenteel laboratorium het Product Development Test Lab Het testlab is een lab waar studenten en onderzoekers eacuteeacuten op eacuteeacuten kunnen testen hoe de praktijk van de theorie kan verschillen Dat helpt om tot een beter ontwerp te komen Het gaat bijvoor-beeld om experimenten met innovatieve gevel- zonwering- en installatieoplos-singen Omdat het gebouw is uitgevoerd als een modulair systeem is het relatief eenvoudig om eventueel aanpassingen te maken voor specifieke producttests Alle elementen van dit lab zijn met de computerfrees perfect op maat ge-maakt Daardoor passen ze in elkaar als Legostenen Dat maakt foutloos bouwen mogelijk Het acht meter hoge gebouw-tje bestaat uit kant-en-klare wand- en vloerelementen Daardoor gaat het bouwen snel en accuraat met minimale afvalproductieHet test lab is een lsquore-montabelrsquo concept en in ongeveer een week op te bouwen

Het gebruik van hout en milieuvriende-lijk geproduceerde OSB-plaat maakt het test lab een biobased product De gevel

Product Development Test lab

is circulair Het Product Development Test Lab blijft tenminste een jaar staanTUDgt

BERICHTEN

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Het paviljoen met de zeven levens

Circulair bouwen met geprint beton

Het paviljoen met de zeven levensrsquo is een nieuw concept voor een toekomstbestendig ontwerp(proces) ontwikkeld door StudioSKMovares Bruil en Studio RAP Het paviljoen heeft een organische vorm met een lichte minimale constructie waar alleen materiaal

toegepast wordt waar nodig De levensduur staat nog niet vast maar de veelzijdige inzetbaarheid is wel een feit Voor de start van het project worden interdisciplinair de

parameters bepaald Uitkomsten van het ontwerpproces kunnen direct worden gebuikt om de digitale fabricage aan te sturen Dit heeft verregaande gevolgen voor de hele

bouwkolom De ontwerpende en bouwende combinatie samen zorgen niet alleen voor de digitale ontwerpen en engineering maar ook voor de digitale productie en blijven verantwoordelijk voor het materiaal Civiele constructies blinken vaak uit in overmatig

materiaalgebruik Daar valt veel winst te behalen onder meer in het kader van CO2-reductie

3D Proefprint Peter Heideman

16 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

lsquoComputational designrsquo en de vaar-digheid van lsquocomputational thinkingrsquo worden meer en meer onderdeel van circulair bouwen In het 3D-model wordt door middel van parameters waarde toegevoegd en wensen vertaald in de toekomst van bouwwerken Eeacuten van de belangrijkste ontwikkelingen die momenteel in de bouw grond aan de voeten krijgt is de circulaire economie Deze ontwikkeling heeft vergaande impact op de keten wat vooral wordt veroorzaakt door het verschuiven van beziteigendom in de keten lsquoGebruikrsquo is het nieuwe bezitHet samenwerkingsverband van Studio RAP Bruil en StudioSKMovares verkent deze ontwikkeling in een aantal met beton te printen objecten Eeacuten daarvan is een paviljoen met de werknaam rsquoHet paviljoen met de zeven levensrsquo De term circulaire economie suggereert immers dat het leven van een bouwwerk met eacuteeacuten cyclus niet ophoudtIn ontwerp en realisatie van het pavil-joen worden eveneens de steeds verder-gaande digitalisering van ontwerp en fabricage benut Deze ontwikkeling leidt tot nieuwe vragen want als ontwerpers hun ontwerpen zo maken dat deze direct met robots maakbaar zijn dan wel print-baar zijn hoe wordt dan het technisch ontwerp gerealiseerd en bijvoorbeeld de veiligheid van gebouwen geborgd

Vier pijlersDeze nieuwe werkwijze is ketenintegra-tie ten voeten uit De maakbaarheid is niet iets van de uitvoeringsfase maar is door de digitalisering vanaf het eerste ontwerp aanwezig en bepaalt mede het ontwerpde verschijningsvorm Het ontwerp en de realisatie van het paviljoen rust op vier pijlers waarvan voortdurend gekeken wordt of deze nog voldoende aandacht krijgen

- Sluiten van de keten Dat wil zeggen dat de leveranciers van materialen eigenaar blijven van de materialen Ze nemen deze aan het einde ook weer terug Het gevolg daarvan is rolverva-ging in het ontwerpproces De realisa-tie-eisen zijn via de ontwerpsoftware al tijdens eerste ontwerp aanwezig - Toepassen van Computational De-sign gericht op het minimaliseren van materiaalgebruik en op hergebruik van het paviljoen - Digitale fabricage Beton printen met robots In de ontwerp- en realisa-tiefase van het paviljoen wordt de steeds verdergaande digitalisering van ontwerp en fabricage uitgenut - Hergebruik van materialen en flexi-biliteit in functionaliteit

Onregelmatige vijfhoekenDe plattegrond van het paviljoen bestaat uit onregelmatige vijfhoeken In het zwaartepunt van elke vijfhoek staat een kolom die naar boven toe uitwaaiert naar dezelfde vorm als het grondvlak Deze kolommen worden van boven naar onderen geprintOp de dakrand van het paviljoen start bij elke vijfhoek de buitenlijn van geprint beton Deze lijn maakt een golvende beweging en print laag na laag richting het zwaartepunt van de vijfhoek Dankzij de hoogte van lagen ontstaat zo een kegelvorm met een gewelfde betonschil De betonlaag is dun alleen het hoog-nodige materiaal wordt gebruikt voor de vloeiende constructieve vorm Naar boven toe wordt de print weer breder Als de print straks wordt omgedraaid vormt dit de voet van de constructie zoals ook bomen dicht bij de wortels wat breder zijn De gewelfde schaal die zo is ontstaan houdt het betonvlak stabiel en creeumlert tegelijk openingen waardoor daglicht binnenvalt Het hele paviljoen bestaat uit enke-le efficieumlnte onderdelen die op meer locaties herbruikbaar zijn De tegen elkaar geplaatste kolommen vormen een convex kruisgewelf zoals in een oude gotische kathedraal en Moorse architec-tuur De toepassing van de onregelmati-ge vijfhoek geeft een grote vormvrijheid

Kolom Constructief Ontwerpen Movares

17 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

18 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

in de plattegrond zodat het paviljoen op vrijwel elke locatie kan worden ingepast

SchubbenpatroonDe constructie van het paviljoen is geiumlnspireerd op de natuur Het lsquoVoronoirsquo- patroon van ongelijkmatige vijfhoeken is te vinden in schubbenpatronen bij reptielen en facetten bij libellenvleugels De uitwaaierende kolommen lijken op de kelk van een bloem of koraalstruc-turen maar zijn ook terug te vinden in ijsgrotten en termietenheuvels En de

analogie met bomen die een brede wor-telstructuur hebben is al genoemd Door de kelkvormen tegen elkaar te plaatsen ontstaat de gelijkenis met de efficieumlnte draagstructuur van een eierdoos een kartonnen constructie die bijna niet plat te krijgen is Het gaat daarbij nog niet eens om het namaken van deze vormen Wel worden lessen getrokken uit de gro-te materiaalefficieumlntie van deze vormen In het paviljoen wordt het materiaal ef-ficieumlnt toegepast de kolommen worden voornamelijk op druk belast

Computational DesignDe combinatie van moderne ont-werpsoftware en digitale productietech-nieken daagt ontwerpers en bouwers uit om vormvrije en efficieumlnte ontwerpen te maken Industrieel ontwerpers passen dit al langer toe In de auto- en lucht-vaartindustrie bijvoorbeeld gaat lichtge-wicht ontwerpen al jaren hand in hand met vanzelfsprekende (aerodynamisch constructief) en toch oogstrelende vormgeving De ontwerpers en ingeni-eurs van StudioSKMovares gebruiken

Paviljoen1 StudioSK Movares

Kolom Constructief Ontwerpen Movares

19 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

technieken voor computational design in de overtuiging dat dit nu ook in de bouw bijdraagt aan het ontwerpen van efficieumlntere bouwwerken Het denken in repetitie verandert in ontwerpen van specifiek unieke oplossingen Toepas-sing van materiaal op plaatsen waar dit constructief nodig is leidt al snel tot een materiaalreductie van procent

Ontwerp van het paviljoenMet behulp van software is een vijfhoe-kige plattegrond verdeelt in kleinere vijfhoeken Op elke polygoon vormt een dunne betonschil een vijfhoekige kelk als van een bloem De vijfhoeken kunnen worden gekoppeld zodat ze samen een kruisgewelf vormen Het gebouw is daar-mee stabiel De waaierende vorm lijkt op het oppervlak van een schelpkoraal Het zijn soort ribben die al tijdens het printen de betonnen wand steunen Zo zijn er geen hulpconstructies nodig om de elementen te maken Ook tijdens de gebruiksfase heeft de welving een constructieve functie voor het stabiel houden van het betonopper-vlak Aan de onderzijde en bovenzijde is de kelk breder om de horizontale krach-ten door middel van momenten over te dragen aan de vloer van het paviljoen Het materiaal wordt efficieumlnt ingezet alleen daar waar het nodig isDe openingen die aan de bovenzijde ontstaan worden afgesloten met glas en laten daglicht toe De glooiende wel ving-en aan de onderzijde worden rsquos avonds gebruikt voor verlichting

Circulair bouwenHet paviljoen is ontworpen als een zo goed mogelijk circulair gebouw Het kan in de eerste plaats meerdere functies vervullen Het is in te zetten als kiosk op een marktplein als wachtruimte bij een busstation als entree bij een museum of als tijdelijk informatiecentrum bij een bouwplaats Door slim te ontwerpen is het gebouw in enkele losse onderdelen te verplaatsen Vanaf het begin van het ontwerp wordt het aspect tijdelijkheid de mogelijkheid om het paviljoen terug te halenver-plaatsen meegenomen in ontwerpbeslis-singen Er wordt gestreefd naar minima-liseren van werkzaamheden in de grond Het paviljoen is demontabel en tot slot

kunnen de verschillende materialen her-gebruikt worden Dit laatste gaat zover dat de geprinte beton aan het eind van de levensduur gedefragmenteerd wordt tot opnieuw verwerkbare grondstof

Civiele constructiesDe ontwikkelingen in computational design het digitaal ontwerpen en engi-neeren van (beton)constructies liggen in eacuteeacuten lijn met de mogelijkheden voor digitale fabricage Deze wijze van ont-werpen en engineeren laat een mindset shift zien van denken in repetitie naar unicarsquos Vanuit de industrieumlle productie is van oudsher de denktrant hoe kan ik de constructie opknippen in onderdelen en hoe kan ik die componenten repete-

Sluiten van de keten paviljoen als wachtruimte koffiebar bloemenshop beeldenpaviljoen (Illustratie StudioSK Movares)

Paviljoen dakaanzicht (Afbeelding StudioSK Movares)

20 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

rend maken Door te blijven denken in componenten worden niet de nieuwe mogelijkheden die het vakgebied verder brengen Het levert voor wat betreft betoncon-

StudioSKMovares Movares is een advies- en ingenieursbureau met kennis van computational design studioSK heeft een team ervaren ar-chitecten Samen geven zij digitaal vorm aan een duurzame leefomgeving Het digitale ontwerpproces vraagt de parameters van alle disciplines die invloed hebben op de uiteindelijke vorm Het digitaal ontwerpen en engineeren houdt vooraf reke-ning met de mogelijkheden die digitale fabricage biedtDeze samenwerking in een vernieuwde digitale bouwko-lom en inzet van nieuwe softwaretools biedt engineers de mogelijkheid materiaal in constructies zo efficieumlnt mogelijk in te zetten wat ten goede komt aan de duurzaamheid van een constructie

Studio RAPStudio RAP is een architectonische ontwerp- en fabrica-gestudio RAP ontwerpt expressieve gebouwen en maakt deze deels met digitale productiemethodes zij zijn met name gespecialiseerd in het gebruik van industrieumlle robot-armen De studio is gevestigd in het RDM Innovation Dock en heeft verschillende prijzen gewonnen in de bouw- en architectuursector Verder ondersteunt RAP onder ande-re betonleverancier Bruil met de ontwikkelingen van het 3D-betonprintproces

De 3D-betonprinter van Bruil Bruil is producent van prefab beton en andere cementge-bonden producten en werkt sinds 2015 aan de ontwikke-ling van een 3D-printer voor architectonisch beton Als maakpartij wil Bruil slimmere lsquomass customizedrsquo bouw-producten produceren waarvoor veel minder primaire grondstoffen noodzakelijk zijn 3D-printen van beton is hiervan een goed voorbeeld

Een 3D-printer gaat namelijk heel efficieumlnt met materiaal om het beton wordt alleen daar toegepast waar het een bijdrage levert aan het gebouw Dit kan oplopen tot een materiaalbesparing meer dan 50 procent Daarnaast is het proces van digitaal ontwerp naar digitale productie veel korter en minder complex Hierdoor wordt vormvrijheid weer betaalbaar

Bruil is ervan overtuigd dat deze ontwikkeling de bouw zal veranderen Het tijdperk dat het ontwerpvrijheid van de architect beperkt wordt door de industrieumlle bouw- en pro-ductiemethoden is binnen enkele jaren verleden tijd

structies niet alleen grote vormvrijheid op maar belangrijker nog dat alleen materiaal toegepast wordt waar nodig Hetzelfde geldt voor toepassing van staal en andere materialen bij bijvoorbeeld

bruggen Civiele constructies blinken vaak uit in overmatig materiaalgebruik daar valt veel winst te behalen onder andere in het kader van CO2-reductieIn de hele keten van ontwerpproces tot en met maakindustrie veranderen rollen van ontwerpers en fabrikanten drastisch Door de noodzaak van integrale (en efficieumlntere) samenwerking treedt lsquorol-vervagingrsquo op Constructieve aspecten functie en hoe een ontwerp aanhaakt bij zijn omgeving zijn even bepalend voor hoe een ontwerp eruit gaat zien als de randvoorwaarden van de betonprinter printpaden logistiek en mortelsamen-stelling Uiteindelijk draaien alle partici-panten in het ontwerp en maakproces aan de knoppen die het lsquoDNArsquo van een bouwwerk bepalen Peter Heideman Architect AvB StudioSKMovaresJan van Wolfswinkel Adviseur Constructief Ontwerpen MovaresWim vanrsquot Land Constructeur MovaresWessel van Beerendonk Co-founder amp architect bij Studio RAPTheo Voogd Communicatie Bruil

Natuurreferenties

Polygonstructuren Voronoi polygonen

Onder Cone-strucuren natuur Kristal Vogelnest

Krokodilhuid Schelpstructuur

Libellevleugel Schildpadschild

Huid giraffe

Bloemkelk Druipsteen IJsgrot

21 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Vakbeurs amp CongresWoensdag 31 mei en 1 juni 2017NH Conference Centre Koningshof Veldhoven wwwmaterialsnl

Aandacht voor materialen analysetechnieken oppervlaktetechnieken en verbindingstechnieken

Ruim 85 exposanten uit binnen- en buitenland Uitgebreid congresprogramma Live demorsquos

Materials 2017 deacute verbinding tussen innovatie en techniek

UitnodigingKomt u ook

5e editieGratis toegang

copy Sirris

22 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Asfaltwapening is bijvoorbeeld een kosteneffectieve maatregel als geen ex-tra asfaltdikte kan worden aangebracht scheuren reeds aanwezig zijn en de le-vensduur van de verhardingsconstructies moet worden verlengd Voordat een keuze gemaakt wordt behoort men te bepalen wat de oorzaak is van de scheur-vorming Pas daarna komt de keuze voor de wapening De verschillende soorten

AsfaltwapeningDe trend naar functioneel uitschrijven en onderbouwen van keuzes maakt het noodzakelijk dat wegbeheerders en aannemers beter gaan kijken naar de mogelijkheden om onderhoud

aan verhardingen kostenefficieumlnt uitvoerbaar en zeker effectief uit te voeren In asfaltverhardingen zijn het scheuren die het functioneren van de verharding verminderen

Verschillende scheurremmende maatregelen kunnen worden uitgevoerd steeds vaker wordt de keuze voor het toepassen van asfaltwapening gemaakt Echter over het toepassen

zijn nog te veel onduidelijkheden die een afgewogen keuze moeilijk maken

asfaltwapeningen hebben namelijk niet dezelfde werkingsprincipes of functies waardoor ze per situatie (oorzaak van de scheurvorming) moeten worden bepaald op zowel technische als praktische za-ken Hierbij kan men denken aan ligging in het asfalt plaats op de verharding (scheur verbreding of freesvlak) on-dergrond maar ook hoeveelheden en niet te vergeten de installatie Juist het

correct verwerken blijkt in de praktijk een aandachtspunt en wordt derhalve het beste uitgevoerd door een gespecia-liseerd bedrijf Asfaltwapeningssysteem Vanwege de verschillende functies het samenwerken met het omliggende asfalt verschillen in bitumenemulsie (hechtlaag) en krachten-overdracht

23 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

zou het beter zijn van een asfaltwape-ningssysteem te spreken in plaats van enkel een product In dit artikel wordt echter gesproken over een asfaltwa-pening in zowel technische als praktische zin

Op dit moment wordt asfaltwapening veelal toegepast als onderhoudsmaatre-gel op bestaande verhardingen met scheuren (voegen) of bij wegverbreding-en Scheuren in de bestaande verharding zijn ontstaat door verkeersbelastingen spanningen door zetti ngen of tempera-tuur-bewegingen van onderliggende (funderings-)constructie Niet alle oor-zaken kunnen worden weggenomen door asfaltwapening maar een juiste keuze voor verwerking en functies van de asfaltwapening biedt het beste re-sultaat Asfaltwapening vervult mecha-nisch gezien en conform NEN-EN 15381 ten minste eacuteeacuten van twee functies versterking van de overlaag of spanning-spreiding en mogelijk nog een derde functie namelijk waterwering Deze zijn opgenomen in de Declaration of Perfor-mance (DoP CE-markering) van de asfalt-wapening Bij versterking (Reinforcement [R]) van

de overlaag worden afhankelijk van de wijze waarop krachten worden overge-dragen de sterkte-eigenschappen ver-moeiingsweerstand enof breuktaaiheid van de overlaag verbeterd Ook zorgt de versterking voor een verdeling van de totale scheurwijdte over meerdere on-schadelijke fijne scheurtjes in plaats van eacuteeacuten brede scheur Spanningspreiding (Stress Relief [STR]) wordt bewerkstelligd door de bitumen-emulsie en zorgt dat beweging beperkt mogelijk is en piekspanningen boven een scheur over een groter gebied van de overlaag gespreid worden Bij een asfaltwapeningsproduct wordt dit ge-realiseerd door een vlies als drager toe te passen waardoor dikkere en gelijk-matigere bitumenlagen kunnen worden aangebracht Hierbij geldt dat het vlies een minimale bitumenretentie of wel residuaal bitumen van 11 kgmsup2 heeft In de praktijk wordt ook weleens een SAMI (2 agrave 3 kgmsup2 warme bitumen) toegepast of gebruik gemaakt van een EAB-laag waarin de asfaltwapening wordt aangebracht

Een waterwering (Interlayer Barrier [IB]) voorkomt verslechtering van de funder-ing door waterindringing tegen te gaan

en daarmee verweking vorstschade en uitspoeling Ook hier wordt veelal een gespoten bitumenemulsie in combinatie met een vlies gebruikt met circa 11 kgmsup2 residuaal bitumen om voldoende reductie van de waterdoorlatendheid

Figuur 1 Versterking [R] (CROW Asfaltwapening) Figuur 2 Spanningspreiding [STR] (CROW)

Figuur 3 Waterwering [IB] (CROW Asfaltwapening)

Foto 1 Vormvast grid met vlies voor R STR en IB

Foto 2 Bestaande situatie schouwen voor een goede keuze

24 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

bereikt [Marienfeld et al 1999] Verder zorgt de waterwering voor he beperken van de verslechtering van het onderliggend oude asfalt door beperk-ing van zuurstofindringing waardoor asfalt veroudert en het beperkt on-thechting tussen bitumen en mineraal aggregaat (stripping) Naast verschillen in functies zijn er ook verschillen in vorm vormvastheid mate-riaal en samenstelling (grid vlies of com-posiet) Al deze verschillen en synergie tussen de functies bepalen het gedrag van een wapening in de asfaltconstruc-tie Voor de functieversterking [R] is er in de basis onderscheid te maken in twee belangrijke werkingsprincipes een vormvaste wapening met structurele bijdrage gebaseerd op mechanische

insluiting van het steenskelet en asfalt-wapening gebaseerd op hechting Door de zeer hoge vormstijfheid en hoge rib-ben van de rasteropeningen wordt het steenskelet van de asfaltlaag vastgezet waardoor het bitumen in de asfaltlaag wordt ontlast en de levensduur van de asfaltoverlaging aanzienlijk toeneemt Echter de treksterkte is veel minder van belang terwijl een wapening op basis van hechting het juist moet hebben van trek-sterkten en de daarbij behorende hecht-lengtes De adhesie is bepalend voor de krachtoverdracht tussen asfaltwapening en omringend materiaal Het verschil in werking is onder meer aangetoond in een proefvak met diverse soorten asfalt-wapening op de rijksweg A6 bij Joure

Bepaling van het probleem Om een keuze te kunnen maken dient de situatie betreffende de bestaande ver-harding te worden onderzocht Daarbij wordt niet alleen de toestand van het asfalt bekeken maar ook moet worden vastgesteld wat de oorzaak is van de opgetreden scheuren en vervorming-en Daarbij is inzicht nodig over de grootte en snelheid van de optredende spanningen in de constructie Pas daar-na kan worden bepaald welke functie (versterking spanningsreductie of wa-terwering) in welke mate gewenst is Dit hoeft geen uitgebreid onderzoek te zijn maar moet aansluiten bij de omvang en mogelijke risicoacutes van het project Als basis dient een technische schouw Hierbij kan worden vastgesteld wat de scheurwijdtes en -afstand zijn waar de

scheuren vandaan komen (van bovenaf of onderaf) diepte van de scheuren hoogteverschillen over de scheuren en een schatting gemaakt van de verticale scheurbewegingen onder verkeersbe-lasting Verder dient daarbij te worden bepaald door middel van een boorker-nonderzoek hoe de verharding is opge-bouwd in laagdikten en soort materiaal

Een verhardingsconstructie scheurt op verschillende manieren omdat span-ningen ontstaan door belastingen en vervormingen in verschillende richting-en en met verschillende tijdsduren Er wordt daarom in grote lijnen onder-scheid gemaakt tussen dynamische belastingen (korte tijdsduur) en meer statische (lange tijdsduur) vervorming-en Om inzicht te kunnen krijgen in de benodigde werking van de asfaltwape-ning moeten daarom de aandrijvende mechanismen die ten grondslag liggen aan het ontstaan van de scheurvorming duidelijk zijn Keuze van een asfaltwapening en de ligging Nadat de situatie in kaart is gebracht en de vervormingen cq bewegingen duidelijk zijn kunnen principekeuzes voor de benodigde functies van asfaltwape-ning worden gemaakt Bij spanningen door horizontale ver-vormingen bijvoorbeeld in afschuivende bermen en weg-verbredingen of ther-mische krimp dient een asfaltwapen-ing asfaltlagen bijeen te houden door opname van de horizontale kracht in de wapening of structureel versterken van de asfaltlaag boven de wapening Daarbij mag de wapening niet kunnen worden losgetrokken en bij grote ver-vormingen (zeker bij thermische krimp) een spanningspreidende laag aanwezig zijn tussen de asfaltwapening en de onderliggende constructie Bij (grote) verticale bewegingen zal de overdracht van deze afschuifkrachten moeten komen uit de overlaag zelf Daarvoor kan de overlaag dikker worden uitgevoerd met taaier asfalt of stijver gemaakt met een structurele asfaltwa-pening Bij de keuze van een asfaltwapening moet worden bepaald met welke breed-te de wapening wordt aangebracht en op welke diepte De breedte van de wapening is afhankelijk van het soort schade en de omvang daarvan Een ver-ankeringsafstand (de lengte wapening

Foto 3 Wegverbreding met lsquolip-lasrsquoin bestaande asfaltverhardingsconstructie

Foto 4 Voldoende verankeringsafstand haaks op een scheur in verhouding tot trekkracht en werking-sprincipe

25 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

haaks op de scheur) van 05 m aan beide zijden van de scheur wordt als minimum beschouwd De totale breedte van de wapening is dan minimaal 10 m Indien een scheur geen rechte lijn is dient de wapening dus breder te zijn net als bij wapeningen met hoge treksterkten De toepassing van een 200 kN-product bij-voorbeeld heeft weinig zin als de hecht-ing (verankering x hechtkracht bindmid-del) deze niet kan mobiliseren Bij een hoge treksterkte behoort een grotere verankeringsafstand Voor het opnemen van krachten door de wapening dient deze in de trekzone te liggen van de verhardingsconstructie Dat betekent in veel gevallen zo laag mo-gelijk dus goed gehecht op de onderlaag of tussen twee tussenlagen Bij een on-derhoudsmaatregel komt een wapening vaak direct onder de deklaag te liggen Dit kan maar heeft naast technische re-denen ook een praktische reden om dat beter niet te doen Indien een afdeklaag bij de volgende onderhoudsmaatregel weer wordt gefreesd freest men name-lijk de wapening ook mee Aanbrengen van asfaltwapening Nu bepaald is welk wapeningsproduct en met welke eigenschappen wordt toegepast moet het product correct worden aangebracht Omdat in de praktijk hier vaak niet de nodige aan-

dacht aan wordt besteed is dat ook de grootste drempel voor het toepassen Asfaltwapening is namelijk een speciaal aangebracht product in de verhar dings-constructie dat alleen zijn werking kan doen als het op de juiste wijze gebeurt Hiervoor kan men het beste de ver-werkingsvoorschriften van de leverancier volgen of een installateur inschakelen Belangrijk bij de installatie zijn vooral de conditie en eigenschappen van de ondergrond (gefreesd gescheurd et cetera) het realiseren van een goede hechting door gebruik te maken van de juiste bitumen emulsie en in de juiste hoeveelheid op een schone ondergrond het vlak en strak aanbrengen maar ook het niet beschadigen van de wapening Indien een wapening is aangebracht kan men de hechting controleren door de wapening van de ondergrond proberen los te trekken Enkel wanneer de wa pe-ning goed aan de ondergrond is gehecht is deze goed te overlagen met voldoen-de dikte van de eerste asfaltoverlaag op de wapening De dikte van de eerste asfaltlaag is afhankelijk van het wape-ningsproduct doch zou nooit minder dan 40 mm mogen bedragen

Als laatste kan men een controle uitvo-eren op de verwerking door kernen te boren Wat echter nog niet mogelijk is een controle op de verwerking van de wapening Proeven als die van Leutner

zijn hiervoor niet geschikt wat blijkt uit de eigenschappen (onder andere diameter afschuifvlak en belasting-snelheid) van deze proef Mede door de spanningspreidende en waterafsluitende functies zijn er nog geen (genormeerde) afschuif- of trektesten voorhanden die voor de toepassing asfaltwapening kunnen worden toegepast Net als al-gemeen toepasbare berekenings- en dimensioneringsmethoden voor asfalt-wapening is te verwachten dat deze in de na bije toekomst wel voorhanden zullen zijn Opbreken van asfalt met asfalt-wapening Asfaltwapening is freesbaar indien min-stens drie centimeter door het wape-ningsvlak heen wordt gefreesd Enkel dan is de hoek van de frees op het wap-eningsvlak zo dat het wapeningsmate-riaal breekt Gevaar voor vastlopen van de frees door stukken wapening welke aan de frees blijven hangen ontstaat als de diepte minder is [CROW 1995] Uit-zondering op het frezen is de zeskantige stalen wapening Hergebruik van asfalt-wapening is na het frezen niet mogelijk

Verder dient rekening te worden ge-houden dat hergebruik van het asfalt-granulaat met wapening in Nederland vanwege de strenge eisen aan het gehalte nevenbestanddelen veelal niet mogelijk is zonder vooraf te zeven

Ing Paul ter Horst Area Manager Ben-elux Tensar International BV en werk-groeplid CROW Asfaltwapening Literatuur - CROW (2016) Asfaltwapening - CROW (1993) Asfaltwapening - Zin en onzin Publicatie 69 CROW Ede - CROW (1995) Geen vrees voor de frees Herge-bruik van asfalt met wapening Publicatie 95 CROW Ede - De Bondt AH (1999) Anti-Reflective Cracking Design of (Reinforced) Asphaltic Overlays PhD thesis TU Delft- FGSV (2013) - Arbeitspapier fuumlr die Verwendung von Vliesstof-fen Gittern und Verbundstoffen im Asphaltstras-senbau FGSV 770 Forschungsgesellschaft fuumlr Strassen und Verkehrswesen Koumlln Duitsland - Marienfeld ML TL Baker (1999) Paving fab-ric interlayer as a pavement moisture barrier Transportation Research Circular E-C006 ISSN 0097-8515

Figuur 5 Aanbrengen van een asfaltwapening met minimale overlappingen op een schoon en gefreesd oppervlak

26 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Basaltsteen is een zogenaamd mafisch vulkanisch stollingsgesteente dat wordt gevormd door lava Basaltsteen bestaat uit kleine kristallen De krimp die op-treedt bij de stolling van basaltlava leidt tot zeshoekige structuren de typische basaltzuilen Het gesteente is zeer ruim in en op de aardkorst aanwezig en een-voudig winbaar

Basaltvezel is nog een vrij onbekend materiaal maar behoort inmiddels thuis in de rij van duurzame bouwmaterialen Gewonnen uit vloeibare basalt kunnen ragdunne basaltvezels

tot draden gesponnen worden en hiermee kunnen veel materialen worden gemaakt Vulkan Europe BV houdt zich sinds 2007 bezig met de distributie van basaltvezelproducten naar

bedrijven in Europa die de basaltvezelproducten verwerken in hun eindproduct En ondanks dat Vulkan het gebruik van de vezels de laatste jaren ziet toenemen vooral in de VS is de

onbekendheid met het veelbelovende materiaal nog altijd groot

Basaltsteenvezel

Het was een Canadees die in het begin van de 20ste eeuw ontdekte dat uit gesmolten basalt via een katalysator het stollingsgedrag van basalt kon worden beiumlnvloed en worden omgevormd tot dunne haarvormige vezels in plaats van een zeshoekige structuur De productie van basaltvezel gebeurt door het smel-

ten van basaltsteen bij ongeveer 1400 degC Het gesmolten gesteente wordt dan geeumlxtrudeerd door kleine spuit-mondjes voor de productie van filamen-ten van basaltvezel De vezels hebben een vezeldiameter varieumlrend tussen 9 en 13 micrometer Omdat de vezels pas smelten bij 1400 degC heeft het product goede vuurbestendige eigenschappen De hoge elasticiteits-modulus van het product resulteert in een uitstekende treksterkte meer dan tweemaal die van staalHet lsquoWestenrsquo heeft met deze ontdekking tot nu toe niet veel gedaan Het lsquoOostenrsquo heeft zeer zeker in de koude oorlog de bijzondere eigenschappen van de ba-saltvezel ontdekt en ontwikkeld Lange tijd heeft de Russische staat deze kennis over de basaltvezel geclassificeerd als lsquomilitary goodrsquo dus niet beschikbaar voor de civiele industrie Sinds 1995 is de basaltvezel officieel afgevoerd van de lijst van lsquomilitary goodsrsquo maar het zou nog tot in de 21ste eeuw duren voordat het materiaal beschikbaar was voor de Basaltsteenformaties in Tsjetsjenie

27 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

civiele markt De grootste producenten van basaltvezel en basaltvezel wape-ningstaven zijn nu te vinden in Rusland Oekraiumlne en China

Sterker dan staalVulkan Europe BV houdt zich sinds 2007 bezig met de distributie van basaltvezel-producten naar bedrijven in Europa die op hun beurt de basaltproducten ver-werken in hun eindproduct Eeacuten van de producten die men op de markt brengt is gesponnen getwijnde draad (roving) van basaltvezels Unique selling points zijn de bijzon-dere eigenschappen van deze vezel Het materiaal bestaat voor 100 procent uit basaltsteen slechts het stollingsge-drag is beiumlnvloed door de katalysator Basaltvezel is volledig recyclebaar heeft een treksterkte van 2800 - 3215 MPa (25 maal sterker dan staal) waardoor het uitstekend toepasbaar is in construc-tieve toepassingen Met een dichtheid

van 274 gcm3 is het vier maal lichter dan staal wat het met name interes-sant maakt met het oog op logistiek en arbo-gebiedBasaltvezels zijn niet geleidend en wor-den om die reden toegepast in onder andere windmolenbladen vloeren voor

robots en operatiekamers Basaltve-zel heeft een goede weerstand tegen chemische en corrosieve invloeden zoals zoutoplossingen zure oplossingen en met name alkalieumln Bovendien moet het materiaal worden gezien als milieuvriendelijk Volgens cijfers van Imperial College London is de CO2-footprint van basaltvezels 170 procent lager dan die van staal ToepassingenBasaltvezels worden onder meer toege-past in textiel gerelateerde producten zoals geotextielen maar ook in asfalt-wapening scheepsindustrie masten van basaltvezel zijn niet geleidend dus niet gevoelig voor blikseminslag Basaltvezel is zeer geschikt als isolatiemateriaal Warmte-isolerende toepassingen van basaltvezel op basis van anorganische bindmiddelen kunnen worden gebruikt bij temperaturen tot 700 degС Wanneer er een samenstelling met een hoogwaardi-ge composiet wordt toegepast geldt een hogere thermische stabiliteit namelijk tot 800deg Vanwege de hoge-tempera-tuurbestendigheid wordt het materiaal toegepast in brandwerende bekleding in vliegtuig- en automobielindustrie

Hybride constructiesBij gebruik als (continue) vezel kan basaltvezel versterking bieden aan en in een nieuwe reeks van kunststof en beton gerelateerde composieten Het kan ook worden gebruikt in combinatie met andere versterkingsvezels bijvoorbeeld basaltvezelcarbonvezel basaltvezelglasvezel zogenaamde hybride construc-ties Ten Cate heeft bijvoorbeeld een as-faltrenovatiemat ontworpen waarbij in breedterichting van de weg basaltvezels worden toegepast en in de lengterich-

Boven gesponnen getwijnde draad (roving) van basaltvezels onder wapenisstaven op basis van basalt

Basaltsteen

28 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

ting glasvezels De reden hiervoor is dat de basaltvezel stugger is en de wieldruk beter in breedterichting naar de weg-fundering spreidt In lengterichting is dat van iets minder belang en heeft men tot nu toe gekozen voor de goedkopere glasvezel

Andere toepassing is basaltvezeltex-tiel zoals brandremmende dekens en impregnatie met polymeren Dat laatste geeft een plaatmateriaal dat onder meer kan worden toegepast in bodyrsquos voor de automobielindustrie Voordeel van het gebruik van composieten in de automobielindustrie is voornamelijk geen corrosie en daarnaast laat het zich ook makkelijk repareren Het is veiliger dan plaatstaal basaltvezeldoek geiumlmpregneerd met epoxy is twee keer sterker dan staal

+750 degC kortstondig zelfs tot 1000 degC Basalt gevlochten koorden worden gebruikt waar moeilijke omstan-digheden heersen zoals bij contact met stoom oververhitte stoom oplossingen van onder andere anorganische en orga-nische zuren en basen en zoutoplossin-gen In combinatie met epoxy wordt het materiaal gebruikt als wapeningsstaven voor beton en andere materialen hybri-de constructies et cetera

BetonindustrieDaarnaast wordt er veel van basalt ver-wacht voor de betonindustrie Tot dusver vindt nu die toepassing nog plaats in de betonwarenindustrie omdat de regel-geving nog is gebaseerd op de eigen-schappen van staal en beton Beton kan drukkrachten en staal kan trekkrachten opnemen Maar omdat de materialen niet dezelfde uitzettingseigenschappen hebben moet het beton in de trekzone eerst scheuren en daarna kan het staal de trekkracht gaan opnemen Dit maakt het staal in de betonnen constructie dan ook kwetsbaar voor corrosie Bij corrosie zet staal zeven keer zijn oorspronkelijke volume uit Men rekent dan ook met een duurzaamheid van circa vijftig jaar daar-na moet beton gerenoveerd worden Met basaltvezelwapening is corrosie niet aan de orde en voor het opnemen van de trekkrachten gaat het beton niet scheuren Basaltvezelwapening maakt de weg vrij om slanker te construeren omdat dan geen corrosiedekking in acht genomen behoeft te worden Bij renova-tie van bruggen worden dan ook steeds vaker lamellen van vezelmateriaal tegen de onderkant van het beton gelijmd

Bron Vulkan-Europe

KoordBasaltvezel wordt ook gevlochten als een koord 4 tot 20 mm diameter Zulke koorden zijn interessant voor met name de industrie vanwege de sterkte maar ook vanwege hun chemische en hittebe-stendigheid Basaltvezelkoorden hebben een werktemperatuur van -240 degC tot

Basaltgevlochten koord

Beurscatalogus

Materials 2017

Organisatie

Mediapartner

2017

Cursussennajaar

Materialen en Verbindingen

Moderne oppervlaktetechnologie

Basiscursus composieten

Praktische materiaalkunde

Functioneel toepassen van materialen

Lijmen

Laserlassen in de praktijk

Praktijkgerichte cursussen op het gebied van

Bezoek ons op

stand 120

Deze vakbeurs met congres is bedoeld voor iedereen die betrokken is bij de keuze de directe toepassing het aanbrengen en het (na)bewer-ken van materialen Materialen zijn de bouwstenen van alles om ons heen Het lijkt zo vanzelfsprekend maar waar zijn onze autorsquos machines en gebouwen zonder een goede sterke basis Bijna vergeten we hoe bijzonder materialen zijn en welke uitdagingen het keuze creatie- en productieproces met zich mee brengt Om maar niet te spreken over ontwikkelingen en innovaties Op 31 mei en 1 juni vindt u op vakbeurs Materials een all-in concept gebaseerd op deacute vier bouwstenen voor oplossingen bij materiaaluitdagingenbull (Nieuwe) materialenbull Materiaal analysebull Oppervlaktetechniekenbull VerbindingstechniekenMaterials verbindt wetenschap met praktijkMet meer dan 85 exposanten en ruim 40 kennissessies slaat vakbeurs Materials een brug tussen wetenschap en concrete toepassing Laat u inspireren door live demorsquos in het Analyse Paviljoen ontdek nieuwe materialen in het Innovatieve Materialen Paviljoen en maak kennis met de laatste technieken in de Verbindingstentoonstelling

Gratis bezoekBezoekers betalen geen entree voor de beurs en het congresprogramma - aanmelding vooraf via de website wwwmaterialsnl wordt zeer gewaardeerd Tot ziens op de vakbeurs Materials op 31 mei en 1 juni 2017 in Veldhoven

Vakbeurs Materials 2017 de verbinding tussen innovatie en techniek

Timo van LeentE tleentmikrocentrumnlT 040-2969922Manager Vakbeurzen amp Congressen Mikrocentrum

INHOUD BEURSCATALOGUS 36 Congresprogramma 38 Lezingen 46 Exposanten 56 Wie levert wat Colofon De beurscatalogus Materials 2017 wordt uitgegeven door SJP Uitgevers in samenwerking met Mikrocentrum en Inno-vatieve Materialen (mediapartner) 2017

Cursussennajaar

Materialen en Verbindingen

Moderne oppervlaktetechnologie

Basiscursus composieten

Praktische materiaalkunde

Functioneel toepassen van materialen

Lijmen

Laserlassen in de praktijk

Praktijkgerichte cursussen op het gebied van

Bezoek ons op

stand 120

32 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

ZAAL 1 Materialen

ZAAL 2 Analyse testen simuleren

ZAAL 3 Verbindingstechnieken

ZAAL 4 Oppervlaktetechnieken

Congresprogramma woensdag 31 mei

1125 - 1150 Materiaalkunde in een notendopDr Ir HW (Eddy) Brinkman Technisch schrijver en vertaler Betase BV

930 Ontvangst

1030 - 1055 Zaal 1 Ontwerpproces verandert door Computational Design

Peter Heideman architect AvB StudioSKMovares

1155 - 1220 TMS 42 innovatie in staalRichard Garvelink Sales and Technical Adviser Telmastaal NV

1125 - 1150 Micro-XRF ndash A non-destructive method for Material Analysis and Quality Control InvestigationsDr Andreas Wittkopp Business Mana-ger microXRF - EMEA Bruker Nano GmbH on behalf of Benelux Scientific

1155 - 1220 Strain Gauge Measurements on Plas-tics and CompositesAnton Chittey Product Manager - Europe Vishay Precision Group - Micro-Measurements on behalf of jj bos bv

1125 - 1150 (In English) Joining metals to ceramics by using solderingbrazing techniquesErik Brom Technical Commercial Director Mat-tech BV

1155 - 1220 Structural adhesive bonding for high-temperature and durabilityKoen Geurts Research Engineer Flanders Make on behalf of Sadechaf UV BVBA

1125 - 1150 Functionele en slimme coatingsDr Walter Lauwerens Senior Project Manager Smart Coatings Sirris Smart Coating Application Lab

1345 - 1410 Physical foundations for smart poly-meric materialsDr Wouter G Ellenbroek Assistant Professor Eindhoven University of Technology

1345 - 1410 Benefits of the Oxford Instruments GRADE databaseWilhelm Sanders Certified Product Manager OES (MSC) Oxford Instru-ments Analytical GmbH on behalf of De Looper NDO

1345 - 1410 Atmosferische plasmatechnologie - applicatiespecifieke oplossingen op maat Dr Ralf Greger Zaakvoer-der - Technisch Consultant PlaToS Consulting

1055 - 1125 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1220 - 1315 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1315 - 1340 Zaal 1 Hoe kom je in het ontwerpproces van kunststof producten tot de juiste materiaalkeuze

Joop Onnekink Senior Consultant Pezy Group Groningen

1410 - 1435 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1435 - 1500 Anodiseercriteria bij een perfect verspaand aluminium productHenry van Haeff Directeur 2-S Petrofer

1505 - 1530 Een Circulaire Economie hoe krijgen we die echt in bewegingErick Wuestman AVS Voorzitter en ex-pert CE Stichting Circulaire Economie

1435 - 1500 Analytical strategies for analysis of functional materials at surfaces and interfaces Dr ir Pieter Samyn Researcher Institute for Materials Research (IMO)

1505 - 1530 Solar Simulation the real lifeMark de Waard Sales Rycobel

1435 - 1500 Verlijmen met MMA lijmStef Jaspersen Managing Director BNS Industrial BV

1505 - 1530 Overzicht van recente innovaties in verbinden van ongelijksoortige mate-rialen en van minder gekende las- enof soldeertechniekenFleur Maas Belgisch Instituut voor Lastechniek

1435 - 1500 Cleaning by light surface treatment with laserDipl-Ing Olav G Schulz MBA Ma-naging Director SLCR Lasertechnik GmbH on behalf of Summa Surface SLCR Lasertechniek

1505 - 1530 Understanding adhesion improve-ment as a result of changing surface wettabilityDr Ir Marieumllle Laimboumlck-Wouters Materiaal Expert MaterialsXpertise

1535 - 1600 Zaal 1 M2i - Onderzoek aan High Tech Materialen

Dr Harald Kerp Programma Manager The Materials Innovation Institute

1600 - 1700 Netwerkborrel voor exposanten en bezoekers

33 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

ZAAL 1 Materialen

ZAAL 2 Analyse testen simuleren

ZAAL 3 Verbindingstechnieken

ZAAL 4 Oppervlaktetechnieken

Congresprogramma donderdag 1 juni

1125 - 1150Driving Glass beyond the LimitsDr Matthias Muumlller Director Material Development SCHOTT AG

1155 - 1220 CeraCarbon THE next step in wear resistant lightweight applicatons Roeland Coumans CEOCTO Cera-Carbon

1125 - 1150 Vision inspection for surface damage on high quality materialsJuumlrgen Kemenas Technical specialist TEVEL Techniek BV

1155 - 1220 Hansen Solubility Parameters in inkjet ink developmentDr Sc Frank Ruttens Key accountma-nager Agfa-Labs

1125 - 1150 Verbinden zonder gatenIng J van Schaijk Senior application engineer VIBA NV

1155 - 1220 Hoe de oppervlaktetoestand evalue-renverbeteren voorafgaand aan een verlijming Ing Pol Coudeville Do-cent - cooumlrdinator dienstverlening KU Leuven technologiecampus Oostende

1125 - 1150 Afblazen van oppervlakte en stofreinigingDonald van Boven Sales Rycobel

1155 - 1220 Chemische oppervlaktemodificatie Prof Dr Ernst J R Sudholter Hoogleraar Organische materialen en grensvlakken TU Delft - Chemical Engineering Organic materials amp Interfaces

1345 - 1410 Van ontwerp naar technisch en com-mercieel haalbaar aluminium productFrits Marechal Application Design Engineer Sapa Extrusion Benelux

1345 - 1410 Dynamic mechanical analysis of a tire sample by nanoindentationDavid Ziltener CEO Tribotron AG

1345 - 1410 Ultradunne materiaal lagen en hun toepassing in NanoMagnetisme Dr Ir Ing R Lavrijsen Universitair Do-cent Technische Universiteit Eindho-ven Groep Fysica van NanoStructuren (FNA) Technische Natuurkunde

1505 - 1530 Oppervlaktetechnologie controle op de vierkante kilometerDr Ir Hans van der Weijde Program-ma manager Tata Steel RampD

1435 - 1500 How to model dropping of an HDPE tank with fluid using Abaqus FEA Dr Ir Christine Obbink-Huizer Abaqus Application Engineer Simuleon

1435 - 1500 Condities voor een duurzame verlijmingIng Jan Lambrechts MSc Business Manager LCS Adhesive Bonding bvba

1505 - 1530 Net-shape productie van een compo-sieten draagarmMarkus Kaufmann Programmaleider composieten Sirris

1435 - 1500 Smart coatings via designing surface chemistry and topographyDr Catarina Esteves Associate Professor Eindhoven University of Technology

1505 - 1530 Dos en Donts van anodiserenM Kaarsgaarn DGA KO-AR BV

ZAAL 1 Materialen

930 Ontvangst

1030 - 1055 Zaal 1 Designing functional micromaterials

Dr Wim Noorduin Group Leader AMOLF

1055 - 1125 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1220 - 1315 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1315 - 1340 Zaal 1 Global Resource Depletion Threats and Opportunities

Dr Ir AM Diederen Senior Scientist TNO

1410 - 1435 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1535 - 1600 Zaal 1 Lina s werelds eerste bio-based auto

Noud van de Gevel PR amp Media manager TUecomotive

1600 - 1700 Netwerkborrel voor exposanten en bezoekers

34 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Lezingenprogramma woensdag 31 mei

Ontwerpproces verandert door Computational DesignPeter Heideman Architect AvB StudioSK MovaresAan de hand van diverse projecten van de werkgroep Computational Design binnen Movares wordt aan de hand van lopende projecten verteld over de rol van software op het ontwerpproces en robotisering van het maakproces De rollen in het ontwerpproces veranderen drastisch aan het begin van het ontwerppro-ces worden integraal ontwerp parameters bepaald (waarbij een analogie met het integraal vastleggen van informatie middels DNA in celkernen opgaat)In de productie vervallen arbeidsgangen en wordt alleen materiaal toegepast waar nodigDe bouwkolom zal gaan lijken op processen die in de automobiel en luchtvaartindustrie inmiddels normaal zijn1030 - 1055 ZAAL 1

Keyn

ote

Materiaalkunde in een notendopDr Ir HW (Eddy) Brinkman Technisch schrijver en vertaler Betase BVMateriaalkunde als werkgebied vertelt welke invloed microstructuur heeft op de uiteindelijke eigenschap-pen van een materiaal en daardoor op diens toepassingen Door op kleine schaal aan de juiste knoppen te draaien kun je de eigenschappen van een materiaal - en dus van een product - verbeteren Eddy Brinkman laat met een paar voorbeelden zien hoe diverse materialen zich gedragen als ze in aanraking komen met warmte licht elektriciteit en mechanische belasting Zo zorgen elektronen ervoor dat metalen elektriciteit geleiden maar ook dat metalen warmte geleiden en indirect ook dat ze vervormen bij mechanische belas-ting Met recht Materiaalkunde in een notendop

1125 - 1150 ZAAL 1

Mat

eria

len

Joining metals to ceramics by using solderingbrazing techniques (in English)Erik Brom Technical Commercial Director Mat-tech BVJoining metals to ceramics often leads to problems like leakage and cracking In this presentation we will elaborate on the causes these issues and we will also explain what is possible with the innovative use of soldering and brazing techniques that hopefully will inspire you find solutions for the problemschallenges you are facing

1125 - 1150 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Micro-XRF ndash A non-destructive method for Material Analysis and Quality Con-trol Investigations (in English)Dr Andreas Wittkopp Business Manager microXRF - EMEA Bruker Nano GmbH on behalf of Benelux ScientificX-ray fluorescence analysis with spatial resolution in the range of some ten micrometers (micro-XRF) is a time and cost efficient analysis method capable analyzing elemental inhomogeneities of a broad range of various sample types Minimum detection limits down to the single ppm level can be achieved These properties recommend micro XRF as a complementary method to combine spatial resolution of a REM with the analytical performance of an EDXRF bulk instrumentIn this presentation the capabilities and limitations of this technique will be described by means of various application examples coming from Material Science and Industry Quality Control1125 - 1150 ZAAL 2

Anal

yse

Functionele en slimme coatingsDr Walter Lauwerens Senior Project Manager Smart Coatings Sirris Smart Coating Application LabDe term functionele coatings wordt meestal gebruikt om andere functies dan decoratief of beschermend te benoemen Zo heeft iedereen al wel gehoord van coatings met anti-graffiti zelfreinigende antibacterieuml-le of antistatische functies Maar het gaat zelfs verder wanneer de eigenschappen van coatings veranderen in functie van temperatuur of druk Dan spreekt men van slimme coatings die bijvoorbeeld als sensoren gebruikt worden In de presentatie wordt een overzicht gegeven van technologie en toepassingen van functionele en slimme coatings Het Smart Coating Application Lab van Sirris ondersteunt bedrijven die deze coatings willen toepassen op hun producten met advies optimalisatie demonstratie en industrialisa-tie1125 - 1150 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

35 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

TMS 42 innovatie in staalRichard Garvelink Sales and Technical Adviser Telmastaal NVIntroductie van een nieuw bijzonder hoogwaardige kwaliteit gereedschapstaal Het resultaat van 50 jaar ervaring in staalproductie een kwaliteit met dermate hoge waarden dat een tijdsbesparing van 50 procent binnen handbereik ligt

1155 - 1220 ZAAL 1

Mat

eria

len

Strain Gauge Measurements on Plastics and Composites (in English)Anton Chittey Product Manager - Europe Vishay Precision Group - Micro-Measurements on behalf of jj bos bvDespite many novel measurement technologies strain gauges are still the most accurate reliable and repeatable sensor available for material testing real-world stress analysis and condition monitoring Their reliability and ease of use is often defeated by lack of knowledge and necessary skills never more so when applied to plastics and fibre reinforced composites This short presentation aims to clarify some of the misconceptions and put the right tools back in the hands of test personnel to ensure that their data has validity and value rather than acquiring substandard data at a cost

1155- 1120 ZAAL 2

Anal

yse

Structural adhesive bonding for high-temperature and durability (in English)Koen Geurts Research Engineer Flanders Make on behalf of Sadechaf UV BVBAWithin the framework of the European ZeDeMAB project (Zero Defect Manufacturing for Adhesive Bonding) some industrial demonstrator cases were analyzed on several aspects concerning adhesive bonding (influence of processing parameters effect of defects durability behaviour hellip) For an automo-tive application a number of high temperature resistant structural adhesives were evaluated with use of aluminum and steel substrates In contrast to what is expected only one adhesive (SPE 1539) could retain its strength at 140degC to a sufficient level Furthermore the dynamic performance of this adhesive system is characterized An overview of all test results will be discussed as well as some further exploitation possi-bilities of this adhesive in dynamic load andor elevated temperature conditions1155- 1120 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Hoe kom je in het ontwerpproces van kunststof producten tot de juiste materiaalkeuzeJoop Onnekink Senior Consultant Pezy Group GroningenMateriaalkeuze een belangrijke schakel in het ontwerpproces Afgelopen jaar heeft ontwerpbureau Pezy Group de Braster ontwikkeld De Braster is een medisch apparaat waarmee vrouwen zelfstandig een borstscan kunnen maken Door een gedegen ontwerpproces waarin materiaalkeuze en officieumlle vrijgaven erg belangrijk waren werd het product gerealiseerd in een doorlooptijd van slechts twaalf maanden In deze lezing laat Joop Onnekink aan de hand van dit project zien hoe materiaalkeuze deel uit maakt van het ontwerpproces hoe materiaalkeuze tot stand komt en hoe het gedurende het gehele project bewaakt wordt1315- 1340 ZAAL 1

Keyn

ote

Physical foundations for smart polymeric materials (in English)Dr Wouter G Ellenbroek Universitair Docent (Assistant Professor) Eindhoven University of TechnologyOur future asks for novel materials that contribute to durability sustainability andor regenerative me-dicine At Eindhoven University of Technology a range of research groups is devoted to developing such novel smart materials In this presentation I will discuss the recent efforts of our group in Applied Physics focusing on reversibly crosslinked polymeric materials including gels elastomers and biological tissues Our approach of theory development and modeling aims to unravel the mechanisms of recently discover-ed toughening mechanisms and to work with academic and industrial partners on optimizing these novel material design motifs for practical applications

1345 - 1410 ZAAL 1

Mat

eria

len

Benefits of the Oxford Instruments GRADE database (in English)Wilhelm Sanders Certified Product Manager OES (MSC) Oxford Instruments Analytical GmbH on behalf of De Looper NDOThe number of metal grades is growing constantly therefore the identification of the correct material grade based on the chemical analysis is very challenging Not only the element description of the grade designation from the mathematical point of view is sometimes poor but also information can overlap This presentation will point out how the Oxford Instruments GRADE Database can support metallurgists inspection engineers and anyone working with analysers The GRADE Database is also a great help for ve-rifying or selecting the correct grades to avoid material mix-up causing catastrophic situations and failures

1345 - 1410 ZAAL 2

Amal

yse

36 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Analytical strategies for analysis of functional materials at surfaces and inter-faces (in English)Dr ir Pieter Samyn Researcher Institute for Materials Research (IMO)The Institute for Materials Research has a long tradition in applied research and industrial services on general topics in materials science These include application processing performance reliability and sustainability In particular analytical strategies for complex material systems or products are developed such as (bio)polymers and coatings for packaging sensors thin films battery systems energy devices and automotive Starting from given materials composition and processing in-depth analysis results in the for-mulation of structure-property relationships supporting better understanding and optimization of physical mechanical and chemical properties at various scale lengths This approach will be illustrated by some case studies

1435 - 1500 ZAAL 2

Anal

yse

Verlijmen met MMA lijm Stef Jaspersen Managing Director BNS Industrial BVManaging director van BNS Industrial BV Vertegenwoordiger van SCIGRIP in de Benelux Een Anglo-Ameri-kaanse producent van onder andere Acrylaat lijmen

1435 - 1500 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Cleaning by light surface treatment with laser (in English)Dipl-Ing Olav G Schulz MBA Managing Director SLCR Lasertechnik GmbH on behalf of Summa Surface SLCR LasertechniekFor many applications in modern production processes the surface preparation is a mandatory task to achieve high quality products Specifically for bonding processes like gluing or welding the preparation or cleaning of the joint areas is a key factor for a high strength bond This can be done with laser light The laser technique offers an alternative approach for many applications Eg precise paint removal rust removal preparation of surfaces before painting (to increase adhesion) The laser is a contact-free gentle environmentally friendly dry and dust-free treatment without using any media Therefore perfect to auto-mate and integrate in production processes1435 - 1500 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

Lezingenprogramma woensdag 31 mei (vervolg)

Anodiseercriteria bij een perfect verspaand aluminium productHenry van Haeff Directeur 2-S Petrofer Iedereen heeft weleens te maken met een tegenvallende kwaliteit van een bewerkt eindproduct voor en na het anodiseren Met name de onzekerheid over de oorzaak is zowel frustrerend als tijd- en geld rovend Diverse leden van het Mikrocentrum High Tech Platform hebben daarom besloten alle facetten van het productieproces nader te onderzoeken om uiteindelijk meer inzicht te krijgen in de invloeden die oa koel- en smeermiddelen gereedschappen materiaal reinigen etc hebben op het eindresultaat Tijdens testen met Aluminium EN AW-5083 O3 bij het Teclab in Eindhoven zijn een aantal verrassende conclusies getrokken Benieuwd Bezoek het Aluminium Paviljoen stand 7

1435 - 1500 ZAAL 1

Mat

eria

len

Atmosferische plasmatechnologie - applicatiespecifieke oplossingen op maatDr Ralf Greger Zaakvoerder - Technisch Consultant PlaToS ConsultingNa een korte introductie in de plasmatechnologie wordt aan de hand van voorbeelden uit de praktijk ge-toond hoe atmosferische plasmawerktuigen gekozen en op maat geskaleerd kunnen worden

1345 - 1410 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

37 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Een Circulaire Economie hoe krijgen we die echt in bewegingErick Wuestman AVS Voorzitter en expert CE Stichting Circulaire EconomieGaan nieuwe businessmodellen het verschil maken in de technieken rondom Circulaire EconomieHet succes van een circulaire samenleving hangt niet alleen af van recycling of upcycling aan het eind van een levensfase van een product maar meer nog van slimme oplossingen aan de voorkant van een ontwik-keltraject Hoe gaan nieuwe verdien- organisatie- en businessmodellen hier hun invloed op hebben en welke rol spelen materialen in dit hele procesGaat een consortium dat eigenaar blijft van kozijnen en haar gevel als een dienst aanbiedt andere materi-alen kiezen voor haar producten En wat betekent dit voor producenten en materiaal samenstellingen

1505 - 1530 ZAAL 1

Mat

eria

len

Solar Simulation the real life (in English)Mark de Waard Sales RycobelAn enlightening view on weathering simulation possibilities of your materials

1505 - 1530 ZAAL 2

Anal

yse

Overzicht van recente innovaties in verbinden van ongelijksoortige materialen en van minder gekende las- enof soldeertechniekenFleur Maas Belgisch Instituut voor LastechniekDe recente ontwikkelingen in de lastechniek voor het verbinden van ongelijksoortige materialen zoals de opkomst van nieuwe varianten van het MAG-lassen enof solderen puntlassen wrijvingslassen of elektro-magnetisch pulsproces worden in deze presentatie naar voor gebrachtAls toepassingsvoorbeeld zal de ontwikkeling van een metaalcomposiet onderdeel voor de automobiel-sector worden toegelicht

1505 - 1530 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Understanding adhesion improvement as a result of changing surface wettability (in English)Dr Ir Marieumllle Laimboumlck-Wouters Materiaal Expert MaterialsXpertiseMost industrial polymers and composites have low surface free energy and lack polar functional groups on their surface resulting in a class of materials with poor adhesion properties Introduction of polarity is mostly done my means of chemical or physical processes using products that harm the environment Atmospheric plasma treatment is an elegant method to introduce polarity to the surface of the substrate resulting an improved adhesion In this contribution the results of surface modification on the effect on surface free energy and adhesive properties will be presented and related to a theoretical approach to predict adhesion1505 - 1530 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

M2i - Onderzoek aan High Tech MaterialenDr Harald Kerp Programma Manager The Materials Innovation InstituteDe presentatie geeft een overzicht van het materiaalonderzoek dat M2i uitvoert op basis van de High Tech Materials roadmap van het Topsectorenbeleid Binnen M2i wordt onderzoek gedaan naar zowel structu-rele als functionele materialen Hier zal de nadruk liggen op onderzoek aan functionele materialen zoals beschermende en waterafstotende coatings materialen voor zonnecellen en dunne films voor toepassing in elektronische componenten

1535 - 1600 ZAAL 1

Keyn

ote

Lezingenprogramma woensdag 31 mei (vervolg)

38 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Lezingenprogramma donderdag 1 juni

Designing functional micromaterials (in English)Dr Wim Noorduin Group Leader AMOLFHarnessing the basic principles that guide such self-organizing processes is of fundamental scientific interest but also promises a paradigm shift in the manufacturing of nano- and micromaterials We recently demonstrated that the subtle balance between the diffusion of reactants and their reaction rates could lead to a wide range of microscopic shapes that could be further sculpted and hierarchically organized by rationally modulating the environmental conditions Based on fundamental insights in the underlying mechanism we now present new ways to steer the nucleation and growth of mineralizing microstructures and construct functional micromaterials These results contribute to our understanding of biomineralizati-on processes and outline a new nano-fabrication strategy for functional self-organizing materials1030 - 1055 ZAAL 1

Keyn

ote

Driving Glass beyond the Limits (in English)Dr Matthias Muumlller Director Material Development SCHOTT AGSCHOTT AG is continuously developing innovative glass and glass ceramic solutions for a huge variety of applications in optics semiconductor medical electronic packaging and much more With thickness down to 70microm tight geometrical parameters and outstanding strength this material reveals superior performan-ce Another example of leading edge material development are tailored glass ceramics as low loss dielec-tric material for high frequency applications This might enable unique solutions for mobile communication like 5G technology or autonomous flying

1125 - 1150 ZAAL 1

Mat

eria

len

Verbinden zonder gatenIng J van Schaijk Senior application engineer VIBA NVNieuwe materialen vereisen nieuwe manieren van bevestigen Zo worden niet alleen lijmen steeds groener en slimmer ook de bevestigers gaan mee in deze ontwikkeling Met de reeks slimme bevestigers van Click Bond worden er geen gaten geboord in het materiaal Het zijn verlijmbare mechanische bevestigers die in vele markten succesvol worden toegepast overal op de wereld

1125 - 1150 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Afblazen van oppervlakte en stofreinigingDonald van Boven Sales RycobelHet afblazen van oppervlakte en stofreiniging toegelicht aan de hand van een case studie

1125 - 1150 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

Vision inspection for surface damage on high quality materials (in English)Juumlrgen Kemenas Technical specialist TEVEL Techniek BVAutomatic Vision inspection system to inspect surface damage in micro - nano scale on high quality mate-rials

1125 - 1150 ZAAL 2

Anal

yse

39 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Hansen Solubility Parameters in inkjet ink development (in English)Dr Sc Frank Ruttens Key accountmanager Agfa-LabsHansen Theory can be used to develop stable inkjet inks from scratch in a very short period of time hence leading to a minimal time-to-market

1155- 1220 ZAAL 2

Anal

yse

Hoe de oppervlaktetoestand evaluerenverbeteren voorafgaand aan een verlijmingIng Pol Coudeville Docent - cooumlrdinator dienstverlening KULeuven technologiecampus OostendeDe primordiale voorwaarde voor een goede lijmverbinding houdt in dat de oppervlakte-energie van het substraat voldoende hoog is om tot verlijming over te gaan We gaan na wat die termen betekenen en wat we hieruit kunnen afleiden We belichten de verschillende meetprincipes We gaan na wat oppervlakte-ac-tivatie betekent en hoe we dit kunnen realiseren langs fysische of chemische weg

1155- 1220 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Global Resource Depletion Threats and Opportunities (in English)Dr Ir AM Diederen Senior Scientist TNOAt our current level of technology and within the current paradigm of how to run an economy from a global perspective we might already find ourselves in a predicament of interconnected and aggravating relative scarcities The central issue is declining net energy on a global scale which causes relative scarcity of many raw materials (among them many metals) which in turns aggravates the situation with regard to current and future availability and affordability of energy So-called least-regret strategies can be devised to soften or mitigate the consequences of global resource depletion and which have intrinsic benefits both in circumstances of crisis and of non-crisis

1315- 1340 ZAAL 1

Keyn

ote

Lezingenprogramma donderdag 1 juni (vervolg)

Chemische oppervlaktemodificatieProf Dr Ernst J R Sudholter Hoogleraar Organische materialen en grensvlakken TU Delft - Chemical Engi-neering Organic materials amp InterfacesHet seminar zal gaan over oppervlakken en hoe de preciese samenstelling daarvan en de structuur van invloed zijn op de fysische eigenschappen zoals hydrofiliciteit hydrofobiciteit en electrische oppervlakte lading Door preciese chemische behandeling van oppervlakken kunnen de fysische eigenschappen op wens worden beinvloed Dat kan zijn bijvoorbeeld het stimuleren van de hechting van bepaalde compo-nenten uit de omgeving en ook in het juist voorkomen van bepaalde hechtingen

1155- 1220 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

CeraCarbon THE next step in wear resistant lightweight applicatons (in English) Roeland Coumans CEOCTO CeraCarbon CeraCarbon is a disruptive new material It combines the strength and lightness of Carbon Fiber and the wear-resistance and low friction of Ceramic Now it is possible to replace heavy steel in high performace applictions were the matariel is exposed to wear and tear Possible applications hydraulic and air cilinders sliding bearings fast moving and sliding machine parts etc

1155 - 1220 ZAAL 1

Mat

eria

len

40 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Ultradunne materiaal lagen en hun toepassing in NanoMagnetismeDr Ir Ing R Lavrijsen Universitair Docent Technische Universiteit Eindhoven Groep Fysica van NanoStruc-turen (FNA) Faculteit Technische NatuurkundeIn deze presentatie zal ik het onderzoek in de groep fysica van nanostructuren zoals mogelijk gemaakt door de NanoAccess onderzoeksfaciliteit aan de TUe naar de fundamentele magnetische interacties in ultradunne lagen nader toelichten In dit onderzoek is de controle van laagdikten grensvlakken oppervlak-ken en zuiverheid op de nanometer schaal van uiterst belang Ik zal een paar voorbeelden van de gebruik-te technieken voor depositie analyse en structurering de revue laten passeren Ons onderzoek richt zich op applicaties op het gebied van de nano-electronica nanomaterialen voor energie en nanodeeltjes voor bio-medische toepassingen Deze technieken zijn ook toegankelijk voor derden in samenwerkingsverband1345 - 1410 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

How to model dropping of an HDPE tank with fluid using Abaqus FEA (in English)Dr Ir Christine Obbink-Huizer Abaqus Application Engineer SimuleonFinite element analysis is a powerful tool to understand and predict mechanical behavior Using the drop test of an HDPE tank filled with fluid as example the choices that need to be made when setting up an analysis are explained Most attention is paid to the material properties which material models can be used for HDPE and how can we describe the fluid This example shows the capabilities of Abaqus to describe complex non-linear behavior similar to httpinfosimuleoncomblogabaqus-fsi-drop-test-100-liter-hdpe-fuel-tank1435 - 1500 ZAAL 2

Anal

yse

Lezingenprogramma donderdag 1 juni (vervolg)

Van ontwerp naar technisch en commercieel haalbaar aluminium productFrits Marechal Application Design Engineer Sapa Extrusion BeneluxDeze lezing is gericht op ontwerpers die een ontwerp willen vertalen naar een commercieel efficieumlnt maakbaar product Aan de hand van diverse prijswinnende ontwerpen vertelt Frits Marechal wat het ma-teriaal aluminium en de extrusietechniek te bieden hebben om breed uiteenlopende productontwerpen technisch en commercieel haalbaar te maken

1345 - 1410 ZAAL 1

Mat

eria

len

Dynamic mechanical analysis of a tire sample by nanoindentation (in English)David Ziltener CEO Tribotron AGThe viscoelastic properties of a tire sample are studied by dynamical mechanical analysis (DMA) using Na-noIndentation technique with the Nanovea Mechanical Tester We found that the tire possesses different viscoelastic mechanical properties across the tire layers Such strategical distribution of the hardness and complex modulus at different layers meets the functionality requirements of the tire The DMA frequency sweep test provides useful information on the viscoelastic behaviors of the tire running at different speeds which is essential in improving the performance of tires for smoother and safer rides

1345 - 1410 ZAAL 2

Amal

yse

Condities voor een duurzame verlijmingIng Jan Lambrechts MSc Business Manager LCS Adhesive Bonding bvbaWanneer we duurzaam willen verlijmen is het aangewezen een aantal factoren in het oog te houden zoals design van de constructie de keuze van de substraten oppervlaktebehandeling omgevingsfactoren lijmkeuze applicatie en proces testen controle en QC Ten slotte wordt het belang van het Triumviraat uitgelegd

1435 - 1500 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

41 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Oppervlaktetechnologie controle op de vierkante kilometerDr Ir Hans van der Weijde Programma manager Tata Steel RampDTata Steel is een van de grootste producten van metaaloppervlakken in Nederland En naast de optimale eigenschappen van de bulk is juist ook het oppervlak een van de manieren waarop we kunnen excelleren en concureren Dit omvat oppervlakte-topologie over diverse lengteschalen dunne oppervlaktelagen en speciale coatings In deze lezing zal vanuit een aantal marktsegmenten worden bekeken welk type ontwik-kelingen actueel zijn

1505 - 1530 ZAAL 1

Mat

eria

len

Net-shape productie van een composieten draagarmMarkus Kaufmann Programmaleider composieten SirrisSLC-Lab is het engineering en prototypelabo van Sirris de KU Leuven en de UGent Een demonstrator die recent internationale belangstelling wekte was een draagarm voor de ophanging van een Volkswagen Golf die het lab samen met twee Duitse partneruniversiteiten ontwikkelde De component illustreert dat de re-sin transfer moulding-technologie perfect geschikt is voor complexe designs Ze vergt geen nabehandeling en laat zelfs toe optische vezelsensoren te integreren voor structural health monitoring Tijdens de lezing word ingegaan op de complexiteit van matrijsontwerp voor RTM het integreren van inserts in complexe preforms en het opmeten van spanningen door middel van vezelsensoren

1505 - 1530 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Dos en Donts van anodiserenM Kaarsgaarn DGA KO-AR BVWelke valkuilen zijn er bij anodiseren

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

Lezingenprogramma donderdag 1 juni (vervolg)

Lina s werelds eerste bio-based autoNoud van de Gevel PR amp Media manager TUecomotiveLina is een vierpersoons elektrische stadsauto Dankzij haar lichte gewicht van 300 kilogram is ze erg efficieumlnt Dit lage gewicht is te danken aan een innovatief materiaal dat nog nooit eerder structureel in autorsquos is gebruikt Namelijk bio-composiet Deze panelen bestaande uit twee lagen bio-composiet die om de bio-logische PLA-kern geperst worden vormen het chassis van Lina en daarmee de dragende constructie van de auto Het voornaamste bestandsdeel van het bio-composiet is vlas Vlas is een plant met lange stugge vezels waarvan de toepassingen ver reiken

Keyn

ote

1505 - 1530 ZAAL 4

1535 - 1600 ZAAL 1

Smart coatings via designing surface chemistry and topography (in English)Dr Catarina Esteves Associate Professor Eindhoven University of Technology - Department of Chemical Engineering and ChemistryNearly all surfaces we use are covered by a polymer layer (coating) for protection or aesthetic purposes One of the most important roles of surfaces is setting interactions with water Hydrophobic coatings provide water repellency and low-adherence hydrophilic coatings grant permanent contact with water and high lubricity Currently the materials field faces new challenges to design multi-functional surfaces which exhibit a specific wettability but also respond selectively to changes in the environment I will show how we have been using surface chemistry and topography to develop multi-functional smart coatings for different applications eg self-healing and superhydrophobic polymer coatings1435 - 1500 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

42 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

1D COMPOSITES BVJupiterweg 41a3893 GC ZEEWOLDEinfo1dcompositescom06-53161362www1DcompositescomContact Gertjan Switsar

Stand 10

2-S BV Vlierdensedijk 435705 CK HELMONDhvanhaeff2-seu0492-590443www2-seu Contact Henry van Haeff

Stand 7

4TUHIGH-TECH MATERIALS (4TUHTM) Mekelweg 22628 CD DELFTrboerrigtertudelftnl015-2785760www4tunlhtmContact Reina Boerrigter Stand 16

ADSO BVBA Vuurkruislaan 10BE 2610 WILRIJKbartadsobe0032-498400504wwwadsobeContact Bart Hendrickx Stand 2

Agfa-Labs Septestraat 27BE 2640 MORTSELfrankruttensagfacom0032 449 56 99 49wwwagfa-labscomContact Frank Ruttens Stand 35

ALUMECO NL BV Ketelmeer 255347 JX OSSmohalumeconl06-10382134 wwwalumeconl Contact Marco Huitink

Stand 7

Exposanten (op alfabetische volgorde)

ALUMINIUM PAVILJOEN Kruisstraat 745612 CJ EINDHOVENkmousmikrocentrumnl040-2969922Contact Karin Mous Stand 7

AMEURO METALS BV Papland 9c4206 CK GORINCHEMovaniperenameurometalsnl085-4844770wwwameurometalsnlContact Olaf van Iperen Stand 21

ARNOLD + SIEDSMA Bezuidenhoutseweg 572594 AC DEN HAAGrnaudintencatearnold-siedsmanl070 3654833wwwarnold-siedsmacom

Stand 6

ANALIS nv Rue de Neacuteverleacutee 11BE 5020 Suarleekdranalisbe0032-81-255050wwwanalisbeContact Ken de Roover Stand 53

BENELUX SCIENTIFIC BV 44 RI-straat 334051 AP OCHTENkoschaapbenelux-scientificnl0344-655556wwwbenelux-scientificnlContact Ko Schaap Stand 40

BODYCOTE VACUUM BRAZING Visseringweg 281112 AS DIEMENhenkjanbuursenbodycotecom+31 20 5601080wwwbodycotecomnl-beContact Henkjan BuursenStand 64

BOumlHLER Isolatorweg 321014 AS AMSTERDAMrobdiddenbohlernl020-5817420wwwbohlernlContact Rob Didden Stand 14

Bond voor Materialenkennis Kruisstraat 745612 CJ Eindhoveninfomaterialenkennisnl040 296 99 13wwwmaterialenkennisnlContact Karin van Bakel

Stand 25

BONSHIN SOURCING BVBAUitbreidingstraat 843BE 2600 BERCHEM0032-483252389amyxinbonshincomwwwbonshincomContact Amy Xin

Stand 12

EXPOSANTEN

CERACARBON BV Kruisstraat 1236171 GE STEINroelandceracarboncom046-4260076www ceracarboncom Contact Roeland Coumans

Stand 18

FALEX TRIBOLOGY NV Wingepark 23BBE 3110 ROTSELAARofficefalexeu0032-16-407965wwwfalexeuContact Dirk Drees

Stand 47

GIMEX TECHNISCHE KERAMIEK BV Achterdijk 155705 CB HELMONDjgoossensgimexnl0345 - 574 255wwwgimexnlContact John GoossensStand 4

DE LOOPER ANALYTICAL Bukkumweg 24m5081 CT HILVARENBEEKdanieumllledelooperndocom013-5054216wwwdelooperanalyticalcomContact Danielle Heijms

Stand 37

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES Delo-Allee 1DE 86949 WINDACHrobertboksdelode0049 8193 9900-0wwwdelo-adhesivescomenContact Mr Robert BoksStand 67

ELASTOMER RESEARCH TESTING BV Teugseweg 277418 AM DEVENTERinfoertbvcom+31 570 - 62 46 16wwwertbvcomContact Dr Ir Kuno DijkhuisStand 56

Exposanten (op alfabetische volgorde)

43 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

44 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Exposanten (op alfabetische volgorde)

GRONEMAN BV Postbus 247550 AA HENGELOeidhofgronemannl074-2551143wwwgronemannlContact Karin Eidhof

Stand 80

HARTECH MEET- amp TESTAPPARATUUR Bonte Kraaiweg 161521 RD WORMERVEERyvonnehartechnl075-6144080wwwhartechnlContact Yvonne IJmker - de NijsStand 49

HAUCK HEAT TREATMENT EINDHOVEN BV Achtseweg Noord 55651 GG EINDHOVENrickbruggemanhauckhtcom06-13122288wwwhauckhtnlContact Rick BruggemanStand 72

HOGESCHOOL UTRECHT CENTRUM VOOR NATUUR amp TECHNIEK Koningsbergerstraat 93531 AJ UTRECHTalexharsveldhunl088-4818888wwwcvntnlContact A HarsveldStand 17

IMO-IMOMEC Martelarenlaan 42BE 3500 HASSELTlievededonckeruhasseltbe0032-11-268813wwwuhasseltbeimoContact Lieve de Doncker

Stand 45

INNOVAR CLEANING CONTROL Ambachtsweg 235627 BZ EINDHOVENhanscoolsinnovar-cccom040-7370199wwwinnovar-cccomContact Hans CoolsStand 109

INNOVATEST EUROPE Borgharenweg 1406222 AA MAASTRICHTinfoinnovatest-europecom043-3520060wwwinnovatest-europecom

Stand 44

INNOVATIEVE MATERIALEN SJP UITGEVERS Postbus 8614200 AW GORINCHEMgvninnovatievematerialennl0183-660808Contact Gerard van Nifterik

Stand 1

IPECUNIA PATENTS BV Rijksweg Zuid 86131 AN SITTARDdannybovensipecuniacom046-4113990wwwipecuniacomContact Dhr Jaap Renkema Stand 34

INSTRON 3 Boulevard Jean Moulin Omega Parc Bacirctiment 2FR 78990 ELANCOURT CEDEXjuergen_richterinstroncom0031-(0)6-10898286wwwinstroncomContact dhr J RichterStand 51

ISSERSTED PRUumlFMASCHINEN GMBH amp CO KG Chemiestrasse 4DE 41751 VIERSENdellingisserstedt-pruefservicede0049-2162-266500wwwisserstedt-pruefservicedeContact Maria DellingStand 39

IST BENELUX BV Hommel 637317 BL APELDOORNgerardbnlist-uvcom055-5050014wwwist-uvnlContact Gerard Brieko

Stand 77

JJ BOS BV Marconistraat 112809 PH GOUDAramonvanthoffjjbosbvnl0182-619333wwwjjbosbvnlContact Ramon van t Hoff

Stand 55

HELMUT FISCHER MEETTECHNIEK BV Tarasconweg 105627 GB EINDHOVENjohannieuwlandshelmutfischernl040-2482255wwwhelmutfischernlContact Johan Nieuwlands Stand 89

GOM BRANCH BENELUX Interleuvenlaan 15FBE 3001 HEVERLEEewinantgomcom0032-16-408034wwwgomcomContact Wim Cuypers

Stand 58

EXPOSANTEN

Exposanten (op alfabetische volgorde)

JUNO INDUSTRIES Stoktevijver 229930 Zomergemcojunoindustrieseu+3293959590wwwjunoindustrieseuContact Thierry Soenen

Stand 74

LIJMACADEMIE Ericssonstraat 25121 ML RIJENinfolijmacademienl085-3031227wwwlijmacademieeuContact Arnold Knottnerus

Stand 60

KEYENCE INTERNATIONAL (BELGIUM) Bedrijvenlaan 5BE 2800 MECHELENtvanlaerkeyenceeu0032-471-214822wwwkeyencecom Contact Thimoty Van LaerStand 33

KO-AR BV Neerlandia 161841 JK STOMPETORENmarcoko-arnl072-5745400wwwko-arnlContact Marco Kaarsgaarn

Stand 96

LCS ADHESIVE BONDING BVBA Bergenstraat 84BE 3053 HAASRODEjanlambrechtsconsultantcom0032-16-389045wwwlcs-adhesivebondingcomContact Jan LambrechtsStand 75

IST Benelux BVHommel 637317 BL ApeldoornTel +31 55 505 00 14wwwist-uvnl

IndustrialLED- UV

technologie van IST

45 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

JEOL (EUROPE) BV Lireweg 42153 PH NIEUW-VENNEPkruizejeolbeneluxcom0252-623500wwwjeolbeneluxcomContact Arnold Kruize

Stand 38

46 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Exposanten (op alfabetische volgorde)

Materials innovation institute (M2i) Elektronicaweg 252628 XG DELFTBvanhaastrechtm2inl088-0351900wwwm2inlContact Bert van HaastrechtStand 25

MERSEN BENELUX BV Mercuriusweg 4-63113 AR SCHIEDAMwilliamrozeboommersencom010-2983030wwwmersencomContact William Rozeboom

Stand 22

METEL Van Harenstraat 45145 RJ WAALWIJKdwijnantsmetelnl0416-724800wwwmetelnlContact Dennis Wijnants

Stand 13

MIKROCENTRUM Kruisstraat 745612 CJ EINDHOVENjgijsbertsmikrocentrumnl040-2969933 wwwmikrocentrumnlContact J Gijsberts

Stand 120

MULTIVALENT BV INNPLATE Ekkersrijt 15015692 AN SONrobbertdegreefmultivalentnl040-7515304 wwwmultivalentnlContact Robbert de GreefStand 98

Newa Postbus 105110 AA BAARLE-NASSAUinfonewanl013-5072000wwwnewanlContact Ivo Verheijen Stand 46

PERMACOL BV Diedenweg 946717 KV EDEtgorterpermacolnl0318-640740wwwpermacolnlContact Tom Gorter Stand 73

PHENOM-WORLD BV Dillenburgstraat 9T5652 AM EINDHOVENviviandecortiphenom-worldcom040-2597369 wwwphenom-worldcomContact Vivian de Corti Stand 54

Pontus HeatTreatment BV Thermen 97521 PS ENSCHEDErvanmilpontusnl053-4341000wwwpontusnlContact Robert van Mil Stand 62

PLATOS CONSULTING Elsbrug 11BE 9260 WICHELENralfgregerplatos-consultingbe0032-474-572635wwwplatos-consultingeuContact Dr Ralf Greger

Stand 91

REFITECH CARBON COMPONENTS Industriestraat 69a5145 PD WAALWIJKbnijpelsrefitechnl0416-330589wwwrefitechnlContact Bas NijpelsStand 19

RUPLO LIJMTECHNIEK BV Meeuwstraat 2A9791 GE TEN BOERinforuplonl050-3022702wwwruplonlContact Ruurd van der Ploeg

Stand 76

RYCOBEL Nijverheidslaan 47BE 8540 DEERLIJKinforycobelcom0032-56-1782170wwwrycobelcomContact Mark de Waard amp Donald Van BovenStand 95

MATERIALDESIGN Heereweg 321901 MD CASTRICUMtonhurkmansgmailcom0251-656052Contact Ton Hurkmans wwwmaterialdesignnl

Stand 1

MAT-TECH Ekkersrijt 45085692 DM SONebrommat-techcom0499-490133wwwmat-techcomContact Erik Brom

Stand 59

47 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Please visit us at the Materials 2017 ndash Booth 3

Whatrsquos your nextmilestone

By creating specialty glass that stands out with unmatched optical precision the highest transmission surprising exibility and ultimate customized solutions we enable engineers and designers to think in new dimensions

milestonesschottcom

Letrsquos rediscovermaterials for industrial applications

IA_Geschmolzenes-Glas_210x297_ENG_170419indd 1 200417 1154

48 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Exposanten (op alfabetische volgorde)

SAPA EXTRUSION BENELUX Postbus 755150 AB DRUNENrikmertenssapagroupcom06-20542522 wwwsapaprofilescomnlContact Rik Mertens Stand 23

SCHOTT BENELUX BV Randweg 3a4104 AC CULEMBORGantoonwesselinkschottcom0345-470650wwwschottcomContact AHWesselink

Stand 3

SCIGRIP - BENELUX BNS Australieumlweg 24T4561 PD HULSTbnsbnsindustrialcom0114-31100wwwscigrip-beneluxcomContact Stef Jaspersen

Stand 71

SENANG MATERIAL MICROSCOPY Prinses Beatrixlaan 224001 AH TIELinfosenangomsnl0344-610020wwwsenangomsnlContact Roy MaidmanStand 43

SHIMADZU BENELUX BV Australieumllaan 145232 BB DEN BOSCHinfoshimadzunl073-6430320wwwshimadzunl Contact Gaby de Jong

Stand 32

SIMULEON - ABAQUS SOFT-WARE amp FEA SERVICES Sint Antoniestraat 75314 LG BRUCHEMdbroekaartsimuleoncom0418-644699wwwsimuleoncomContact Dolf BroekaartStand 50

SIRRIS Technologiepark 935BE 9052 ZWIJNAARDEbartteerlincksirrisbe0032-498-919394Contact Bart Teerlinckwwwsirrisbe Stand 70

SIRRIS SMART COATING APPLICATION LAB Wetenschapspark 3BE 3590 DIEPENBEEKhildekrikorsirrisbe0032-473-992129wwwsmartcoatingbeContact Hilde KrikorStand 105

TESA BV Stationsplein 3-11211 EX HILVERSUMerikspeeckaerttesacom0032-471-705597wwwtesanlContact Erik Speeckaert

Stand 63

SUMMA SURFACE SLCR LASERTECHNIEK Bernard Vrienslaan 35062 EM OISTERWIJKthijscarliersumma-surfacenl013-8225866wwwsumma-surfacenlmachinesslcrContact Thijs Carlier Stand 93

TEVEL TECHNIEK BV Mollevite 246931 KG WESTERVOORTinfotevelnl026-3030060wwwtevelnlContact H Blauw

Stand 30

TITAN TECHNOLOGIES Koksijdestraat 11BE 8630 VEURNEinfotitantechnologiesbe0032-475651536wwwtitantechnologiesbe Contact Serge Tuerlings

Stand 79

SADECHAF BONDING Campus Blairon 30BE 2300 TURNHOUTjannekerenessadechafeu0032-14-405287wwwsadechafeuContact Janneke Renes

Stand 69

SINVACON BVBAProvinciebaan 102BE 9890 GAVERE0032-478546968pascalverheyensinvaconbewwwsinvaconbe Contact Pasval Verheyen

Stand 106

SABA Dinxperlo BV Industriestraat 37091 DC DINXPERLOtransportationsaba-adhesivescom0315 65 89 99wwwsaba-adhesivescomContact Dennis ter Veldhuis Stand 68

DEacute TAPE VOOR MOEILIJKE 0PPERVLAKKENtesareg ACXplus 709x LSE Performerbull Deze innovatieve schuimtape in acryl hecht op een blijvende manier en zonder primer aan

low-surface-energy (LSE) materialen zoals kunststof materialen met poedercoating etcbull Kan gebruikt worden bij temperaturen dicht bij het vriespunt

tesanl

Global leading technology in hardness testing made inThe Netherlands

Visit our websitewwwinnovatest-europecom

Borgharenweg 140 - 6222 AA Maastricht - Phone +31 (0) 43 3520060 - Fax +31 (0) 43 3631168 - E-mail infoinnovatest-europecomINNOVATEST Europe BV

49 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

50 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

In eacuteeacuten dag alles over aluminium productontwikkeling

wwwmikrocentrumnlevenementen

12 | 9 | 2017

Hilvaria

Studios

Hilvarenbeek

51 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

VDL FIBERTECH INDUSTRIES Diamantweg 545527 LC HAPERTdsteenbakkersvdlfibertechindus-triescomwwwvdlfibertechindustriescom0497-338400Contact D SteenbakkersStand 20

Exposanten (op alfabetische volgorde)

VERENIGING ION Einsteinbaan 13439 NJ NIEUWEGEINscherpenborgvereniging-ionnl030-6300390wwwvereniging-ionnlContact Santino Scherpenborg

Stand 99

VIBA NV Bleiswijkseweg 412712 PB ZOETERMEERromanivibanlwwwvibanl 079-3306748Contact Ton Romani Stand 78

VOM VZW Kapeldreef 60BE 3001 LEUVENvfinckenvombe0032-16-401420wwwvombeContact Veerle Fincken Stand 108

WEISS TECHNIK NEDERLAND BV Newtonstraat 54004 KD TIELinfoweisstechniknl0344-670400wwwweisstechniknlContact M VogelaarStand 52

WITTENBURGWITCOM Postbus 323870 CA HOEVELAKENhbwittenburgbvnl036-2000300wwwwittenburgbvnlContact Han van der Brink Stand 5

VM VISION INTERNATIONAL BVBA Molenbergstraat 39BE 9190 STEKENEmthvm-visioneu0032-3-7893602wwwvm-visioneuContact Mark ter HoevenStand 57

Stand 40

Instrumenten voor hettesten van uw materialen

Op de stand van Benelux Scientific is dit jaar ruim aandacht voor Q-Labdeacute specialist op het gebied van testapparatuur voor veroudering en corrosie

infobenelux-scientificnlwwwbenelux-scientificnlT +31-(0)344-655556

TRIBOTRON AG Lerchenfeldstrasse 3CH 9014 ST GALLENinfotribotroncom0041-71-5112465wwwtribotroncomContact David Ziltener

Stand 48

TTL GROUP NV Bredesteeg 47041 GV S-HEERENBERGwendyvanreettlgroupnl0314-664900 wwwttlgroupnlContact Wendy van Ree Stand 11

52 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Wie levert wat

1D COMPOSITES BV 10

ADSO BVBA 2

AMEURO METALS BV 21

BOumlHLER 14

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67

GIMEX TECHNISCHE KERAMIEK BV 4

JJ BOS BV 55

MERSEN BENELUX BV 22

METEL 13

PERMACOL BV 73

REFITECH CARBON COMPONENTS 19

SCHOTT BENELUX BV 3

(Slimme) materialen amp grondstoffen

2-S BV 7

ADSO BVBA 2

BOumlHLER 14

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67

GIMEX TECHNISCHE KERAMIEK BV 4

JJ BOS BV 55

LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75

MERSEN BENELUX BV 22

REFITECH CARBON COMPONENTS 19

SCHOTT BENELUX BV 3

SUMMA SURFACE SLCR LASERTECHNIEK 93

Bewerken van materialen

2-S BV 7

Agfa-Labs 35

ARNOLD + SIEDSMA 6

BODYCOTE VACUUM BRAZING 64

BOumlHLER 14

ELASTOMER RESEARCH TESTING BV 56

FALEX TRIBOLOGY NV 47

GIMEX TECHNISCHE KERAMIEK BV 4

HOGESCHOOL UTRECHT - CENTRUM VOOR NATUUR amp TECHNIEK

17

LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75

LIJMACADEMIE 60

MULTIVALENT BV INNPLATE 98

PERMACOL BV 73

PLATOS CONSULTING 91

Pontus HeatTreatment BV 62

SIMULEON - ABAQUS SOFTWARE amp FEA SERVICES 50

Consultant adviseur

ANALIS nv 53

BODYCOTE VACUUM BRAZING 64

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67

HAUCK HEAT TREATMENT EINDHOVEN BV 72

INNOVAR CLEANING CONTROL 109

IST BENELUX BV 77

JJ BOS BV 55

LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75

LIJMACADEMIE 60

MAT-TECH 59

MULTIVALENT BV INNPLATE 98

PLATOS CONSULTING 91

RYCOBEL 95

SCHOTT BENELUX BV 3

SUMMA SURFACE SLCR LASERTECHNIEK 93

VERENIGING ION 99

VM VISION INTERNATIONAL BVBA 57

ADSO BVBA 2

JJ BOS BV 55

LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75

LIJMACADEMIE 60

MULTIVALENT BV INNPLATE 98

SIMULEON - ABAQUS SOFTWARE amp FEA SERVICES 50

Oppervlaktetechnieken

Ontwerp- en design bureau

Wie levert wat

53 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Wie levert wat

2-S BV 7

Agfa-Labs 35

BENELUX SCIENTIFIC BV 40

DE LOOPER ANALYTICAL 37

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67

ELASTOMER RESEARCH TESTING BV 56

FALEX TRIBOLOGY NV 47

GOM BRANCH BENELUX 58

HARTECH MEET- amp TESTAPPARATUUR 49

INNOVATEST EUROPE 44

INSTRON 51

JJ BOS BV 55

JEOL (EUROPE) BV 38

MAT-TECH 59

MULTIVALENT BV INNPLATE 98

Newa 46

PERMACOL BV 73

RYCOBEL 95

TEVEL TECHNIEK BV 30

TRIBOTRON AG 48

VM VISION INTERNATIONAL BVBA 57

WEISS TECHNIK NEDERLAND BV 52

Materiaalkarakterisering analyse techniek meten amp testen

4TUHIGH-TECH MATERIALS (4TUHTM) 16

Agfa-Labs 35

ELASTOMER RESEARCH TESTING BV 56

HOGESCHOOL UTRECHT - CENTRUM VOOR NATUUR amp TECHNIEK

17

JJ BOS BV 55

LIJMACADEMIE 60

Materials innovation institute 25

VERENIGING ION 99

VOM VZW 108

Onderzoeksinstituten kennis- en onderwijsinstellingen

BODYCOTE VACUUM BRAZING 64

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67

GRONEMAN BV 80

HAUCK HEAT TREATMENT EINDHOVEN BV 72

IST BENELUX BV 77

JJ BOS BV 55

JUNO INDUSTRIES 74

LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75

LIJMACADEMIE 60

MAT-TECH 59

PERMACOL BV 73

SADECHAF BONDING 69

SCHOTT BENELUX BV 3

VDL FIBERTECH INDUSTRIES 20

Verbindingstechnieken

Wie levert wat

54 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Klik Hier voor de webversiegt

55 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

1D COMPOSITES BV 102-S BV 74TUHIGH-TECH MATERIALS (4TUHTM) 16ADSO BVBA 2Agfa-Labs 35ALUMECO NL BV 7ALUMINIUM PAVILJOEN 7AMEURO METALS BV 21ANALIS nv 53ARNOLD + SIEDSMA 6BENELUX SCIENTIFIC BV 40BODYCOTE VACUUM BRAZING 64BOumlHLER 14Bond voor Materialenkennis 25BONSHIN SOURCING BVBA 12CERACARBON BV 18DE LOOPER ANALYTICAL 37DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67ELASTOMER RESEARCH TESTING BV 56FALEX TRIBOLOGY NV 47GIMEX TECHNISCHE KERAMIEK BV 4GOM BRANCH BENELUX 58GRONEMAN BV 80HARTECH MEET- amp TESTAPPARATUUR 49HAUCK HEAT TREATMENT EINDHOVEN BV 72HELMUT FISCHER MEETTECHNIEK BV 89HOGESCHOOL UTRECHT - CENTRUM VOOR NATUUR amp TECHNIEK 17IMO-IMOMEC 45INNOVAR CLEANING CONTROL 109INNOVATEST EUROPE 44INNOVATIEVE MATERIALEN SJP UITGEVERS 1INSTRON 51IPECUNIA PATENTS BV 34ISSERSTED PRUumlFMASCHINEN GMBH amp CO KG 39IST BENELUX BV 77JJ BOS BV 55JEOL (EUROPE) BV 38JUNO INDUSTRIES 74KEYENCE INTERNATIONAL (BELGIUM) 33KO-AR BV 96LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75LIJMACADEMIE 60MATERIALDESIGN 1Materials innovation institute 25MAT-TECH 59MERSEN BENELUX BV 22METEL 13MIKROCENTRUM 120MULTIVALENT BV INNPLATE 98Newa 46PERMACOL BV 73PHENOM-WORLD BV 54PLATOS CONSULTING 91Pontus HeatTreatment BV 62REFITECH CARBON COMPONENTS 19RUPLO LIJMTECHNIEK BV 76RYCOBEL 95SABA Dinxperlo BV 68SADECHAF BONDING 69SAPA EXTRUSION BENELUX 23SCHOTT BENELUX BV 3SCIGRIP - BENELUX BNS 71SENANG MATERIAL MICROSCOPY 43SHIMADZU BENELUX BV 32SIMULEON - ABAQUS SOFTWARE amp FEA SERVICES 50SINVACON BVBA 106SIRRIS 70SIRRIS SMART COATING APPLICATION LAB 105SUMMA SURFACE SLCR LASERTECHNIEK 93TESA BV 63TEVEL TECHNIEK BV 30TITAN TECHNOLOGIES 79TRIBOTRON AG 48TTL GROUP NV 11VDL FIBERTECH INDUSTRIES 20VERENIGING ION 99VIBA NV 78VM VISION INTERNATIONAL BVBA 57VOM VZW 108WEISS TECHNIK NEDERLAND BV 52WITTENBURGWITCOM 5

56 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Nanovea began designing and manufacturing instruments after years of experience in providing solutions for

measurement technology to stimulate materials engineering for the common good Ease of use advanced automation

Testers and Tribometers Nanoveas instruments can be found internationally in distinguished educational and industrial

organizations ranging from automotive to cosmetic biotechnology to medical devices to microelectronics and space

applications Thousands of clients rely on Nanovea for accurate solutions technically superior instruments experienced

assistance and comprehensive laboratory services

Visit Our Exclusive DistributorTRIBOTRON (Booth 48)

Human CapitalWe connect talented people to our partners creating results together

Market PlatformsWe combine existing competences

and new markets and vice versa

ValorizationWe empower industry to capitalize on developed competences and technologies

ScienceWe develop technology amp industry roadmaps

to materialize scientific agendas

NetworkNetwork

M2i Four Service Areas

euro

As the specialist network organization in materials innovation the Materials innovation institute (M2i) works with large industries as well as small and rapidly expanding companies M2i delivers value to business and science in four service areas

M2i is the enabler in materials inno vation and delivers the integral programming for the Top Sector High Tech Systems and Materials (HTSM) boosting the Dutch economy with knowledge and talent and strengthening its position as global player

ldquo To be successful in our society we are taking a leading role in the social and technical materials inno vations mdash for the generations to comerdquo mdash Mario van Wingerde CEO M2i

Elektronicaweg 252628 XG Delft +31 88 035 1900 infom2inl wwwm2inl

M2i Four Service Areas

57 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Nanovea began designing and manufacturing instruments after years of experience in providing solutions for

measurement technology to stimulate materials engineering for the common good Ease of use advanced automation

Testers and Tribometers Nanoveas instruments can be found internationally in distinguished educational and industrial

organizations ranging from automotive to cosmetic biotechnology to medical devices to microelectronics and space

applications Thousands of clients rely on Nanovea for accurate solutions technically superior instruments experienced

assistance and comprehensive laboratory services

Visit Our Exclusive DistributorTRIBOTRON (Booth 48)

SJP Uitgevers

Postbus 861 4200 AW Gorinchem tel (0183) 66 08 08

e-mail infoinnovatievematerialennl

Abonnementen

Een digitaal abonnement in 2017 (6 uitgaven) kost euro 3950 (excl BTW)

wwwinnovatievematerialennl

Innovatieve Materialen

Innovatieve Materialen is een interactief digitaal vakblad over nieuwe enof innovatief toegepaste materialen in de civieltechnische sector bouw architectuur en design Kerngedachte achter het blad is dat de materialensector tot dusver was lsquoverzuildrsquo op basis van materiaalsoorten waardoor veel kennis en kansen niet worden benut Daar wil Innovatieve Materialen iets aan doenInnovatieve Materialen verschijnt in digitale vorm zes keer per jaar Abonnees ontvangen een bladerbare versie plus een downloadable pdf-editie Beide versies zijn interactief en bevatten hyperlinks en videorsquos Uitgever SJP Uitgevers Postbus 861 4200 AW Gorinchem Tel 0183 66 08 08 Vraag een gratis digitaal proefnummer aan infoinnovatievematerialennl

Digitaal Innovatieve Materialen is een digitaal vakblad wat logischerwijs de mogelijkheid geeft om meer informatie toe te voegen dan in een conventio neel papieren vakblad gebruikelijk is Vaak wordt er bij de artikelen een koppeling gemaakt met een relevante website achterliggende informatie rapporten videomateriaal enof eerder verschenen artikelen

INNOVATIEVE MATERIALEN

Page 2: Extra - Innovatieve Materialen · 2017. 5. 18. · start-up 2016 van Rusland in de wacht gesleept. De competitie is een jaarlijks terugkerend evenement, waarbij start-up bedrijven

INHOUD

Innovatieve Materialen is een vaktijd-schrift gericht op de civieltechnische

sector en bouw Het bericht over ontwik-kelingen op het gebied van duurzame in-novatieve materialen enof de toepassing

daarvan in bijzondere constructies

Innovatieve Materialen is een uitgave van Civiele Techniek onafhankelijk vaktijd-schrift voor civieltechnisch ingenieurs

werkzaam in de grond- weg- en water-bouw en verkeerstechniek

De redactie staat open voor bijdragen

van vakgenoten U kunt daartoe contact opnemen met de redactie

Uitgeverij

SJP Uitgevers

Postbus 861 4200 AW Gorinchem tel (0183) 66 08 08

e-mail infoinnovatievematerialennl wwwinnovatievematerialennl

Redactie

Bureau Schoonebeek vof Hoofdredactie

Gerard van Nifterik

Advertenties

Drs Petra Schoonebeek

e-mail psinnovatievematerialennl

Een digitaal abonnement in 2016 (6 uitgaven) kost euro 2500 (excl BTW)

Zie ook wwwinnovatievematerialennl

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvuldigd en of openbaar worden

door middel van herdruk fotokopie mi-crofilm of op welke wijze dan ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming

van de uitgever

Innovatieve Materialen is een vaktijd-schrift gericht op de civieltechnische

sector en bouw Het bericht over ontwik-kelingen op het gebied van duurzame in-novatieve materialen enof de toepassing

daarvan in bijzondere constructies

Innovatieve Materialen is een uitgave van Civiele Techniek onafhankelijk vaktijd-schrift voor civieltechnisch ingenieurs

werkzaam in de grond- weg- en water-bouw en verkeerstechniek

De redactie staat open voor bijdragen

van vakgenoten U kunt daartoe contact opnemen met de redactie

Uitgeverij

SJP Uitgevers

Postbus 861 4200 AW Gorinchem tel (0183) 66 08 08

e-mail infoinnovatievematerialennl wwwinnovatievematerialennl

Redactie

Bureau Schoonebeek vof Hoofdredactie

Gerard van Nifterik

Advertenties

Drs Petra Schoonebeek

e-mail psinnovatievematerialennl

Een digitaal abonnement in 2017 (6 uitgaven) kost euro 3950 (excl BTW)

Zie ook wwwinnovatievematerialennl

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvuldigd en of openbaar worden

door middel van herdruk fotokopie mi-crofilm of op welke wijze dan ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming

van de uitgever

1 Berichten 16 Het paviljoen met de zeven levens Het paviljoen met de zeven levensrsquo is een nieuw concept voor een toekomstbesten-dig ontwerp(proces) ontwikkeld door StudioSKMovares Bruil en Studio RAP Het paviljoen heeft een organische vorm met een lichte minimale constructie waar al-leen materiaal toegepast wordt waar nodig De levensduur staat nog niet vast maar de veelzijdige inzetbaarheid is wel een feit Voor de start van het project worden interdisciplinair de parameters bepaald Uitkomsten van het ontwerpproces kunnen direct worden gebuikt om de digitale fabricage aan te sturen Dit heeft verregaande gevolgen voor de hele bouwkolom De ontwerpende en bouwende combinatie sa-men zorgen niet alleen voor de digitale ontwerpen en engineering maar ook voor de digitale productie en blijven verantwoordelijk voor het materiaal Civiele construc-ties blinken vaak uit in overmatig materiaalgebruik Daar valt veel winst te behalen onder meer in het kader van CO2-reductie

22 Asfaltwapening De trend naar functioneel uitschrijven en onderbouwen van keuzes maakt het noodzakelijk dat wegbeheerders en aannemers beter gaan kijken naar de moge-lijkheden om onderhoud aan verhardingen kostenefficieumlnt uitvoerbaar en zeker ef-fectief uit te voeren In asfaltverhardingen zijn het scheuren die het functioneren van de verharding verminderen Verschillende scheurremmende maatregelen kunnen worden uitgevoerd steeds vaker wordt de keuze voor het toepassen van asfaltwa-pening gemaakt Echter over het toepassen zijn nog te veel onduidelijkheden die een afgewogen keuze moeilijk maken

26 Basaltsteenvezel Basaltvezel is nog een vrij onbekend materiaal maar behoort inmiddels thuis in de rij van duurzame bouwmaterialen Gewonnen uit vloeibare basalt kunnen ragdunne ba-saltvezels tot draden gesponnen worden en hiermee kunnen veel materialen worden gemaakt Vulkan Europe BV houdt zich sinds 2007 bezig met de distributie van ba-saltvezelproducten naar bedrijven in Europa die de basaltvezelproducten verwerken in hun eindproduct En ondanks dat Vulkan het gebruik van de vezels de laatste jaren ziet toenemen vooral in de VS is de onbekendheid met het veelbelovende materiaal nog altijd groot

29 Materials 2017 Vooruitblik op de Materials 2017 31 mei en 1 juni 2017 in Veldhoven

Bezoek Innovatieve Materialen tijdens de Materials 2017 31 mei en 1 juni in Veldhoven Stand 1

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

1 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

BERICHTEN

Wetenschappers van de University of California San Diego (UCSD) hebben een proces ontwikkeld om van materiaal dat in de bodem van de rode planeet bouwstenen te maken zonder dat die gebakken hoeven te worden De bevindingen van het onderzoeksteam onder leiding van prof Yu Qiao profes-sor structural engineering aan de UC San Diego werden in april gepubliceerd in Nature Scientific Reports onder de titel lsquoDirect Formation of Structural Compo-nents Using a Martian Soil Simulantrsquo Het onderzoek werd gefinancierd door NASA De bevindingen zijn volgens UCSD ook al van belang omdat de regering van Donald Trump in maart een wet aan nam die er voor moet zorgen dat de VS in 2033 een bemande missie naar Mars zal sturenDe onderzoekers hebben een mengsel gemaakt dat representatief zou zijn voor de samenstelling van de Marsbodem grofweg bestaande uit ongeveer (ge-wichtsprocent) 45 SiO2 17 Fe2O3 en FeO 8 MgO en 6 CaO

Stenen van Mars sterker dan gewapend beton

Behalve de samenstelling van het meng-sel heeft het proces twee kritische on-derdelen of eigenlijk uitdagingen voor de wetenschappers zegt prof Yu Qiao op de website van UC San Diego De eerste was de vraag hoe het mengsel in een flexibele rubberen container te krij-

gen de tweede was hoe het mengsel te verdichten met voldoende druk tot een sterk materiaal Dat is dus gelukt want uiteindelijk leidde het onderzoek tot een werkbaar proces waarmee kleine ronde pallets kunnen worden gemaakt die op zich weer tot kleine bakstenen kunnen worden verwerkt Opvallend is dat er geen additieven aan te pas komen De onderzoekers denken dat ijzeroxide als een bindmiddel fungeert Uit scans blijkt dat zich rond grotere steenachtige par-tikels een coating bevindt van kleinere ijzerdeeltjes die onder druk blijkbaar aan elkaar hechten De onderzoekers hebben ook naar de sterkte van de Marsstenen gekeken en kwamen tot de conclusie dat ze sterker waren dan gewapend beton De volgende lsquologischersquo stap in het onder-zoek is het vergroten van de omvang van de stenen UCSDgt Online versie van het artikel bij Nature lsquoDirect Formation of Structural Compo-nents Using a Martian Soil Simulantrsquogt

Foto UCSD

Foto UCSD

BERICHTEN

2 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

De Russische start-up Apis Cor heeft eind maart de prijs voor de beste lsquohardwarersquo start-up 2016 van Rusland in de wacht gesleept De competitie is een jaarlijks terugkerend evenement waarbij start-up bedrijven worden beoordeeld op innovatie en business developmentEen maand eerder haalde Apis Cor de internationale pers met een opmerke-lijk demonstratieproject namelijk het 3D-printen van een volledige miniwo-ning in 24 uur tijd Dat gebeurde op de testlocatie van Apis Cor in Stupino bij Moskou Daarbij werd gebruik gemaakt van een door het bedrijf ontwikkelde mobiele betonprinter Extra complicatie was dat het project werd uitgevoerd in de winter een pro-bleem dat overigens werd opgelost door de hele installatie in een geconditioneer-de tent haar werk te laten doen

De twee ton wegende mobiele printer werd door het bedrijf zelf ontwikkeld en is volgens Apis Cor uiterst gebruiksvrien-delijk De printer is 4 times 16 times 15 m en bestaat grofweg uit een verticale cilinder en een beweegbare arm Het bereik is 132 m2 bij een maximale printhoogte

Start-up 3D-print complete miniwoning in een etmaal

van iets meer dan 3 meter Het complete systeem bestaat verder over een mixer en een pompinstallatie Volgens Apis Cor kan het hele systeem binnen een half uur worden opgesteld en operationeel zijn De werksnelheid van de printer ligt tussen de 1 en 10 meter per minuut de tolerantie (positionering) op ongeveer 05 mmDe printer is in staat niet alleen dragen-de constructies te maken maar kan ook

gladde wanden makenVolgens de ontwikkelaars van het systeem zitten de voordelen behalve in de flexibiliteit en snelheid vooral in duurzaamheid (er komt geen afval vrij) en kostenbesparingen Zo zou in vergelij-king met conventionele bouwmethodes 25 procent kunnen worden bespaard op de constructie en logistiek en maar liefst zestig procent op de afwerking

Foto Apis Cor

3 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

BERICHTEN

De woning die Apis Cor eind februari bij wijze van demonstratie printte is een kant en klaar lsquotiny housersquo met een vloeroppervlak van 38 m2 De geprinte woning is afgewerkt met vloeren pleis-terwerk ramen en dakApis Cor denkt met het nieuwe systeem een belangrijke stap te hebben gemaakt met de verdere introductie van 3D-prin-ting in de bouw

Apis Corgt

Video Printer in actie

Video Tiny house in 24 uur

Foto Apis Cor

BERICHTEN

4 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Upcycled carbon blackBegin dit jaar werden de Automotive Innovation Awards uitgereikt door juryvoorzitter Jan Peter Balkenende aan Dutch Green Carbon TomTom en NXP In de categorie Services won TomTom On Street Parking voor het makkelijk vinden van een vrije parkeerplaats NXP Semi-conductors kreeg de prijs in de categorie Technology voor lsquoRadarchiprsquo waarmee naar verluidt een belangrijke stap wordt gezet in autonoom autorijden De win-nende innovatie in Challenging Concepts

Volgens Black Bear worden er jaarlijks meer dan 15 miljard autobanden afgedankt samen goed voor 135 miljoen afval Meer dan de helft daarvan wordt verbrand of gestort Daarnaast wordt jaarlijks 72 miljoen ton zogenaamd lsquofurnace carbon blackrsquo door de bandenindustrie ingezet om nieuwe banden te maken Furnace carbon black wordt hoofdzakelijk gemaakt door carbonisatie van fossiele brandstoffen zoals pek en zware aardoliefracties Bij de productie van deze fossiele carbon black zou jaarlijks meer dan 35 miljoen ton CO2 vrijkomen Black Bear claimt dat met elke ton upcycled carbon black 25 ton olie wordt bespaard en er vijf ton CO2Elke Black Bear-vestiging bespaart volgens het bedrijf meer CO2 dan een miljoen bomen kunnen vastleggen net zoveel als 84 keer het vondelpark(Bron Black Bear)

is voor het recyclen van autobanden door Dutch Green CarbonDe laatste beschikt sinds kort in Ne-derweert over een fabriek voor de terugwinning van koolstof uit oude autobanden De fabriek is een initia-tief van Dutch Green Carbon een joint venture tussen bandenverwerker Kargro en koolstofproducent Black Bear De laatste ontwikkelde een proces voor het terugwinnen van koolstof (carbon black) uit afgedankte banden Kargro verwerkt

oude banden tot nieuwe grondstoffen maar tot dusver lukte het niet om ook koolstof terug te winnenHet proces dat Black Bear de afgelopen jaren ontwikkelde begint met het verwij-deren van staal uit de banden staal dat overigens ook wordt gerecyceld Het rubber ondergaat vervolgens een carbonisatiestap waarbij het materiaal wordt vervolgens anaeroob en onder gecontroleerde omstandigheden wordt verhit Daarbij ontstaat gas en een

koolstofhoudende slak In de volgende stap wordt dit omgezet in kleine zuivere koolstof agglomeraten Dit fijne poeder wordt vervolgens gemengd met water en een bindmiddel gepelleteerd en gedroogd Black Bear claimt met het door haar ontwikkelde proces rsquos wereld hoogste kwaliteit lsquoupcycledrsquo carbon black te maken De teruggewonnen carbon black wordt onder meer gebruikt in technisch rubber inkt polymeren en om er weer nieuwe banden van te maken

Video

Ede beschikt sinds eind maart over wat wordt genoemd lsquohet eerste sneeuw- en ijsvrije zonnefietspad ter wereldrsquo Het zogenaamde Solarpath is een aanvul-ling op het vorig jaar september ge-opende duurzaam verwarmde fietspad Thermopath aan de Bovenbuurtweg in de gemeente Thermopath is een modu-lair uit speciale betonplaten opgebouwd fietspad waarvan de betonnen platen zijn voorzien van een leidingsysteem waarmee het pad kan worden ver-warmd Door de leidingen aan te sluiten op een warmtebron zoals bijvoorbeeld aardwarmte riool-warmte of restwarm-te wordt het fietspad verwarmd

Het Solarpath van fietspadenspecialist Easypath uit Steenwijk is er voor bedoeld energie te verzamelen om in de winter het pompsysteem van het Thermopath (ook van Easypath) fietspad aan te kun-nen drijven Belangrijk onderdeel van het concept is het stroeve oppervlak van de zonnecel-len Conventionele zonnepanelen heb-

Sneeuw- en ijsvrij zonnefietspad

ben een gladde oppervlaktestructuur De oppervlakte van Solarpath is volgens de producent echter ruw waardoor het veilig is voor verkeer

Het Solarpath is een ontwikkeling van Easypath en OTEM2000 uit Martorell bij

Barcelona Spanje OTEM2000 is onder meer gespecialiseerd in energie-opwek-kende vloeren en straatmeubilair

OTEM200gt

wwweasypathnlgt

BERICHTEN

5 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

6 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

3D-geprint keramiek met instelbare geometrie dichtheid en stijfheidResearchers van de Harvard Universi-ty en het Massachusetts Institute of Technology (MIT) hebben een methode ontwikkeld voor het 3D-printen van kera-mische schuimen waarmee de porosi-teit zowel op micro- als op macroschaal kan worden ingesteld En dat niet alleen met het proces kunnen materialen wor-den ge3D-print met een lage dichtheid en hoge sterkteDe onderzoekers van de Harvard John A Paulson School of Engineering and Applied Sciences (SEAS) Wyss Institute for Biologically Inspired Engineering (Harvard University) en MIT zeggen zich te hebben laten inspireren door cel-structuren in de natuur Hun vinding zou kunnen leiden tot een heel nieuw scala aan lichtgewicht materialen voor zowel constructieve als isolerende toepassin-gen Het onderzoek werd begin dit jaar gepubliceerd in The Proceedings of the Natural Academy of Science

De truc zit lsquom in de keramische inkt De onderzoekers zijn uitgegaan van een aluminiumoxide slurry waarbij men kans heeft gezien luchtbelletjes in de massa te brengen Dat doet men door er etap-

pegewijs al roerend (tussen de 400 en 1500 rpm) lucht in te kloppen Het resul-taat is een romige keramischschuim inkt waarmee men vervolgens structuren heeft geprint Men heeft kans gezien de

3D-geprinte structuren uit keramisch schuim (Fotorsquos James WeaverWyss Institute)

BERICHTEN

relatie tussen de eigenschappen van het schuim en de microporositeit van het uiteindelijke materiaal te controleren Toen dat deel van het proces was geop-timaliseerd konden de onderzoekers driehoekige en hexagonale honingraat-structuren 3D-printen met instelbare

van de onderzoekers in een persbericht van Harvard In het betreffende onder-zoek hebben de wetenschappers alleen gekeken naar alumina maar dezelfde methode zou volgens Harvard ook kun-nen worden gebruikt voor veel andere materialen zoals ander keramiek en zelfs polymeren en metalenHarvardrsquos Office of Technology Develop-ment (OTD) heeft inmiddels patent op de methode en onderzoekt momenteel de commercieumlle mogelijkheden Harvardgt

Lichtgewicht hexagonale en driehoekige honingraatstructuren ge3D-print met keramische-schuiminkt (Foto James Weaver Wyss Institute)

Credit Harvard John A Paulson School of Engi-neering and Applied Sciences YouTube

geometrie dichtheid en stijfheid lsquoWe can now make multifunctional materials in which many different ma-terial properties including mechanical thermal and transport characteristics can be optimized within a structure that is printed in a single steprsquo zei een

BERICHTEN

7 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Fietsbrug IJzerlaan (Antwerpen) geopend

Op 6 april is de nieuwe fietsbrug IJzer-laan over het Albertkanaal geopend De door Zwarts amp Jansma (ZJA) ontworpen fietsbrug is bijna een halve kilometer lang en hiermee de langste fietsbrug van Vlaanderen De brug is een belangrijk onderdeel van de fietsroutes van en naar de stad Antwerpen Boven het kanaal

zijn de leuningen opengetrokken tot hoge ruimtelijke liggers om zo uitzicht te bieden over de omgeving De nieuwe fietsbrug is ongeveer 490 m lang en 47 m breed en de langste brug over het Albertkanaal De brug heeft een donker-grijze buitenzijde volgens de ontwerpers passend in de harde industrieumlle omge-

ving terwijl de binnenzijde in licht wit-grijs zich richt op de gebruiker en zo een lichte fietsroute biedt De brug wordt ondersteund door V-vormige kolommen die een minimale impact op het onder-liggende park hebben en de brug een luchtige aanblik geven ZJAgt

BERICHTEN

8 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Materiaalonderzoekers van het ETH Zuumlrich zeggen een me-thode te hebben ontwikkeld voor de productie van keramiek zonder dat daar een oven aan te pas hoeft te komen In plaats van het uitgangsmateriaal te sinteren wordt het verdicht onder hoge druk bij kamertemperatuur Het proces zou aanzienlijk energiezuiniger zijn dat conventionele technieken en CO2-foot-print van keramiek en ander gesinterd materiaal aanmerkelijk kunnen verlagen De klassieke productie van baksteen porselein en ander kera-miek vraagt om een verhittingsproces waarbij de temperatuur doorgaans boven 1000 degC ligt Met het proces dat in Zuumlrich is ontwikkeld zeggen de betrokken wetenschappers hetzelfde ef-fect te bereiken bij kamertemperatuur In een persbericht van het ETH wordt zelfs gesproken van een lsquoastonishingly simple methodrsquo waarbij wordt uitgegaan van een calciumcarbonaat nanopoederVolgens Florian Bouville een postdoc van de onderzoeksgroep van prof Andreacute Studart professor Complexe Materialen bij ETH is de methode in wezen gebaseerd op het geologische proces van natuurlijke steenvorming Sedimentgesteente bijvoorbeeld ontstaat doordat het miljoenen jaren onder druk heeft gestaan van lagen daarboven Dat heeft men nu bij ETH nagebootst door gebruik te maken van superfijne calcium-carbonaat-nanodeeltjes waarbij men in het lab in een uur tijd keramisch materiaal wist te maken Uit tests zou inmiddels zijn gebleken dat het materiaal drie keer sterker is dan beton Probleem is vooralsnog dat de in Zuumlrich vervaardigde proefstukken klein zijn niet groter dan een muntstuk Volgens Bouville vragen grotere werkstukken ook meer druk en de volgende opgave is om een proces te ontwikkelen waarmee grotere dingen kunnen worden ge-

lsquoKoud-gesinterd keramiekrsquo

maakt wellicht ter grootte van een sanitairtegel of nog groterDe nieuwe methode - die koud-sinteren wordt genoemd - is volgens prof Studart niet alleen veel energie-efficieumlnter dan de gebruikelijke sintermehodes maar maakt vanwege de lage procestemperatuur ook nieuwe keramische composietma-terialen mogelijk bijvoorbeeld in combinatie met kunststof Bovendien zou koud-sinteren ook op een andere manier dan een laag energieverbruik kunnen bijdragen aan een CO2 -neu-trale samenleving Nano-carbonaatdeeltjes kunnen namelijk worden gemaakt uit CO2 bijvoorbeeld uit de afgassen van energiecentrales

De resultaten van het onderzoek werden begin maart van dit jaar gepubliceerd in Nature Communications onder de titel lsquoGeologically-inspired strong bulk ceramics made with water at room temperaturersquo (DOI 101038ncomms14655)

Klik hier voor de full text online versie van lsquoGeologically-inspired strong bulk ceramics made with water at room temperaturersquo

wwwethzchen

Koud-gesinterd keramiek bij ETH Zuumlrich (Photograph ETH Zurich Peter Ruumlegg)

9 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Recyclebaar biobased geluidsschermOp 21 april is in Beverwijk het eerste innovatieve recyclebare bio-based geluidsscherm van Nederland officieel geopend In opdracht van ProRail ver-rees hier langs het spoor ter hoogte van de onderdoorgang Aagterpoort de Eco Silence Wall Strukton ontwikkelde pro-duceerde en plaatste dit geluidsscherm Volgens de ontwikkelaars is het scherm vooral bijzonder omdat het is gemaakt van gras olifantsgras (Miscanthus Gigan-tus) om precies te zijn De Eco Silence Wall wordt binnenkort opgenomen in de Nationale Milieudata-base Een tool die onder meer Rijkwater-staat en ProRail gebruiken om duurzame oplossingen van opdrachtnemers te meten Olifantsgras is een snelgroeiend gewas dat tijdens de groei veel CO2 op-neemt Na de oogst wordt het verwerkt in beton waardoor de CO2 duurzaam opgeslagen is Het Miscanthus-beton wordt uitgevoerd in een grove open

structuur Dat is volgens Strukton gunstig voor de geluidsabsorptie Miscanthus wordt regionaal verbouwd dus blijven de transportbewegingen ook beperkt Daarnaast levert de toepassing nu dus een bijdrage aan het oplossen van

geluidsoverlast in bewoonde gebieden Het heeft van zichzelf al geluidsabsorbe-rende eigenschappen en is bovendien relatief eenvoudig te verbouwenBron Struktongt

BERICHTEN

10 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Brinkman baksteencentrum introdu-ceerde als noviteit ClickBrick Binair een nieuwe loot van de Daas ClickBrick-fa-mille ontwikkeld in samenwerking met Brinkman Bijzonder aan de ClickBrick Binair is volgens de producent de vorm met een opvallend relieumlf waardoor een afwisselend beeld met licht en schaduw

ClickBrick Binairabsorptie en reflectie ontstaat De steen moet vooral de interesse van architecten wekken omdat het allerlei nieuwe cre-atieve toepassingen van relieumlf mogelijk maakt Het Daas ClickBrick-systeem werd begin deze eeuw bedacht met het doel om uit esthetisch oogpunt een eenvoudige

schone applicatiemethode te ontwik-kelen Onder het adagium slimmer bouwen droogstapelen uitslagvrij en eenvoudig montagewerk werd het Daas ClickBrick in 2003 geiumlntroduceerd Het ClickBrick-systeem bestaat uit speciaal op maat gemaakte bakstenen met een groef die door middel van een RVS-clip aan elkaar verbonden worden De speciale vorm van de clip zorgt ervoor dat deze zichzelf in de groef vastklemt waardoor de stenen aan elkaar vast ko-men te zitten De stenen worden droog gestapeld zonder mortel waardoor er volgens de ontwikkelaar van het systeem per vierkante meters baksteen minder bouwmaterialen worden gebruikt Een belangrijk unique selling point is vol-gens Daas de full recycling-mogelijkheid van het systeem Waar de traditionele baksteen wordt hergebruikt als granulaat voor de wegenbouw of betonfabricage kunnen ClickBrickstenen weer in hun geheel worden hergebruikt

wwwbrinkmanbaksteencentrumnl

Mosa lanceerde onlangs haar nieuwe tegelserie micro (mu) Volgens de tegelfabri-kant werd de vloertegelserie ontwikkeld om lsquotijd en ruimte te definieumlrenrsquo Men heeft dat gedaan door tegels te ontwer-pen die reageren op veranderingen in de lichtinval waardoor de kleur van de te-gels in de loop van de dag verandert De serie is volgens Mosa geiumlnspireerd door de bijzondere relatie tussen licht en het kleurenspectrum Elke tegel van de micro-serie is volgend de producent een combinatie van talloze kleuren een optische mix van miljoenen heldergekleurde korreltjes die worden gemaakt door keramische pigmenten te mengen met klei Meer over micro bij Mosagt

microClickBrick hoe het werkt

11 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

BERICHTEN

100 procent circulaire 3D-design gevelsEen samenwerkingsverband van DEMEEUW specialist in flexibel bou-wen en Actual het 3D-label van het Amsterdamse architectenbureau DUS Architecten ontwikkelt momenteel een 3D-design gevel die 100 procent circulair is en steeds kan worden aangepast aan de wensen en behoeften van gebruikersBij aanpassing of herinzet van een ge-bouw of woning kan de originele gevel

zelden worden hergebruikt in het nieu-we ontwerp Vaak wordt de gevel tegen wil en dank behouden oacutef wordt deze volledig verbrand De betrokken bedrij-ven zochten naar een oplossing voor de lastig te recyclen gevel Op dit moment kost het besluit tot ver-vanging of herinzet van een gevel relatief veel mankracht tijd en geld Daarnaast moeten er altijd onderdelen worden ver-vangen en dus nieuw materiaal worden ingezet Uitgangspunt van de samen-werking is dat de nieuw te ontwikkelen 3D-design gevels na 1 5 15 of 20 jaar 100 procent kunnen worden herge-bruikt zonder dat er nieuw materiaal aan wordt toegevoegd De gevel wordt vermalen tot kunststof korrels waarmee een volledig nieuw ontworpen gevel kan worden geprint De ambitie van het samenwerkingsverband om bij de vervaardiging van de initieumlle gevel geen gebruik te maken van nieuwe grondstof-fen maar van recyclaat materiaal dat eerder in een ander product is gebruikt zoals shampooflesjes

Doordat de gevel via 3D-printtechnolo-gie wordt geproduceerd is er daadwer-kelijk sprake van volledige vormvrijheid Via de samenwerking met DUS Archi-tecten zegt DEMEEUW het bouwproces te kunnen optimaliseren en ontsluit het bedrijf de wereld van design voor haar klanten in sectoren als zorg onderwijs en bedrijfsleven maar ook het nieuwe label voor de woningmarkt NEZZT

Medio juni 2017 presenteren DEMEEUW en DUS Architecten de eerste mock-up van een onderdeel van de toekomstige 3D-geprinte gevels Naar verwachting zullen de eerste gevels over zorsquon ander-half jaar worden geiumlntroduceerd

DEMEEUWgt3D-printen van gevelelementen

BERICHTEN

Betonnen elementen worden al de-cennia lang voornamelijk gemaakt met traditionele bekistingen in hout en staal Met deze bekistingen kunnen eenvou-dige elementen gemakkelijk worden gerealiseerd Complexe betonelementen zijn echter moeilijk te maken In de zoektocht naar alternatieve minder arbeidsintensieve bekistingsmethoden lijken textielmal-len ofwel fabric formwork uitkomst te bieden Al in de 19e en begin 20e eeuw zijn er proeven gedaan en daadwerke-lijk betonconstructies gerealiseerd met fabric formwork De interesse in de tech-niek is echter vooral in de laatste jaren enorm toegenomen mede dankzij de snelle ontwikkeling van parametrische ontwerpsoftware waarnaar op veel uni-versiteiten wereldwijd onderzoek wordt gedaan In tektoniek besteedde in april uitgebreid aandacht aan een aan de TU Eindhoven Daar werd in het academisch jaar 2015-16 onder leiding van docen-ten Arno Pronk en Arjan Habraken een Fabric formwork-project een uitgevoerd door vijf studenten (Gido Dielemans Lia de Mooij Pavlo Kuzin Robbert de Smet en Tom Godthelp Het finale prototype

Fabric formwork

- Organica Hyparbolica - is uiteindelijk gerealiseerd in de fabriek van Geelen Beton in WanssumBij fabric formwork moet worden uitge-gaan van een compleet andere ontwerp-filosofie dan bij traditionele bekistingen

Ontwerp van de bekisting en dat van het betonelement zijn bij fabric formwork in-herent aan elkaar Het gedrag van de be-kisting tijdens het storten moet worden meegenomen in het ontwerp Vervor-mingen van het textiel door de stortdruk

Organica Hyparbolica

12 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Ontwerpschetsen uit fase 1

Organica Hyparbolica bij Geelen Beton in Wanssum (Foto Robert de Smet)

13 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

BERICHTEN

beiumlnvloeden het uiteindelijke ontwerp Dit kan enigszins worden ondervangen door het textiel voor te spannen In het ontwerp moet een evenwicht worden gezocht zodat de gewenste interactie tussen het vloeibare beton en de textiel-mal ontstaat Dit vereist een integraal ontwerpproces Eerst een constructie ontwerpen en dan de textielmal is bij fabric formwork nauwelijks uitvoerbaarDe Organica Hyparbolica ziet er uit als een kolom die een hyparschaal onder-steunt Om de constructie zo efficieumlnt mogelijk te maken is zoveel mogelijk gewicht bespaard Het ontwerp is pa-rametrisch bepaald Door te varieumlren in geometrie positie van de vaste punten (anchorpoints) trekkracht en stijfheid van het textiel kon de uiteindelijke optimale vorm van het fabric formwork worden bepaald StaalvezelwapeningVanwege de complexe vaak organi-sche en dubbelgekromde vormen die ontstaan bij geoptimaliseerde beton-constructies met fabric formwork is ver-dichten van het beton geen optie Er is immers nauwelijks of geen ruimte voor de trilnaald Daarom is gebruikgemaakt van een zelfverdichtend betonmengsel met druksterkteklasse C5060 en een maximale korreldiameter van 8 mm Aan het beton is 35 kgm3 staal-vezelwapening toegevoegd Daardoor krijgt het beton een nascheurtreksterkte

en kunnen relatief kleine momenten worden opgenomen Dit was bij het ontwerp noodzakelijk aangezien er trek-krachten optreden in de constructie De totale afmetingen van de Organica Hyparbolica zijn binnen een kubus van 24 x 24 x 24 m gebleven zodat het betonelement eenvoudig te transporte-ren is over de weg Het totale gewicht bedraagt inclusief bodemplaat ongeveer 7000 kg De Organica Hyparbolica was inmiddels onder meer te zien tijdens Material Xpe-rience 2017 (6 - 10 februari Jaarbeurs Utrecht)

Het hele artikel uit Tektoniek (pdf)gt

Organica Hyparbolica op Material Xperience 2017

Op de foto van links naar rechts Tom Godthelp Pavlo Kuzin Robbert de Smet Lia de Mooij en Gido Dielemans

14 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

MIT presenteerde eind april een nieuwe 3D-printtechniek voor wat men zelf noemt lsquohellip a new approach to making buildingsrsquo Het gaat volgens MIT om een methode die flexibeler sneller en goedkoper is dan tot dusver ontwikkelde 3D-print processen voor de bouw Het gaat om een mobile printrobot die zich vrij kan bewegen en die daarmee ieder

3D-printer MIT belooft nieuwe visie op ontwerp en bouw

bouwwerk van welke vorm en omvang dan ook kan realiseren Het verschil met bestaande zit vooral in de mobiliteit Waar de lsquo3D-bouw-printersrsquo tot dusver aan eacuteeacuten plaats zijn gebonden bestaat de MIT-printer uit een printrobot op rupsbanden met aanhanger De laatste bevat opslagtanks voor het printmedium

Bij wijze van proof of concept printte men met een prototype-printinstallatie in veertien uur tijd een rond bouwwerk van 17 meter in diameter vier meter hoog Het printmedium was pur-schuim waarmee een dubbele wand werd ge-maakt Het idee was dat die zou funge-ren als bekisting waarin dan later beton kan worden aangegoten

BERICHTEN

15 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

De 3D-printinstallatie kan van energie worden voorzien door zonnepanelen Het idee is dat de installatie volledig au-tonoom kan opereren ook op afgelegen plaatsen gebruikmakend van plaatselij-ke bouwstoffen als leem en modder Het ultieme vergezicht is dat zulke installa-ties - die door de ontwikkelaars Digital Construction Platforms (DCP) worden ge-noemd - op eigen houtje onderkomens kunnen maken op Antartica of zelfs op de maan of op Mars

DCP staat volgens met MIT voor meer dan een printer alleen maar belooft een nieuwe visie op woningbouw Volgens de onderzoekers betekent het concept ook een totale verandering van ontwerp en architectuur In plaats van te denken in traditionele patronen al muren ramen en vloeren kunnen ontwerpen met het DCP-concept veel meer naar specifieke eisen en omstandigheden worden geop-timaliseerd

lsquohellip a shift from the machine age to the biological agersquozegt Neri Oxman group director en associate professor media arts and sciences op de website van MIT lsquoFrom considering the building as a machine to live in made of standardi-zed parts to the building as an orga-nism which is computationally grown additively manufactured and possibly biologically augmentedrsquoHet onderzoek werd in april gepubli-ceerd in journal Science Robotic

Meer bij MITgt

De Faculteit Bouwkunde heeft een nieuw experimenteel laboratorium het Product Development Test Lab Het testlab is een lab waar studenten en onderzoekers eacuteeacuten op eacuteeacuten kunnen testen hoe de praktijk van de theorie kan verschillen Dat helpt om tot een beter ontwerp te komen Het gaat bijvoor-beeld om experimenten met innovatieve gevel- zonwering- en installatieoplos-singen Omdat het gebouw is uitgevoerd als een modulair systeem is het relatief eenvoudig om eventueel aanpassingen te maken voor specifieke producttests Alle elementen van dit lab zijn met de computerfrees perfect op maat ge-maakt Daardoor passen ze in elkaar als Legostenen Dat maakt foutloos bouwen mogelijk Het acht meter hoge gebouw-tje bestaat uit kant-en-klare wand- en vloerelementen Daardoor gaat het bouwen snel en accuraat met minimale afvalproductieHet test lab is een lsquore-montabelrsquo concept en in ongeveer een week op te bouwen

Het gebruik van hout en milieuvriende-lijk geproduceerde OSB-plaat maakt het test lab een biobased product De gevel

Product Development Test lab

is circulair Het Product Development Test Lab blijft tenminste een jaar staanTUDgt

BERICHTEN

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Het paviljoen met de zeven levens

Circulair bouwen met geprint beton

Het paviljoen met de zeven levensrsquo is een nieuw concept voor een toekomstbestendig ontwerp(proces) ontwikkeld door StudioSKMovares Bruil en Studio RAP Het paviljoen heeft een organische vorm met een lichte minimale constructie waar alleen materiaal

toegepast wordt waar nodig De levensduur staat nog niet vast maar de veelzijdige inzetbaarheid is wel een feit Voor de start van het project worden interdisciplinair de

parameters bepaald Uitkomsten van het ontwerpproces kunnen direct worden gebuikt om de digitale fabricage aan te sturen Dit heeft verregaande gevolgen voor de hele

bouwkolom De ontwerpende en bouwende combinatie samen zorgen niet alleen voor de digitale ontwerpen en engineering maar ook voor de digitale productie en blijven verantwoordelijk voor het materiaal Civiele constructies blinken vaak uit in overmatig

materiaalgebruik Daar valt veel winst te behalen onder meer in het kader van CO2-reductie

3D Proefprint Peter Heideman

16 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

lsquoComputational designrsquo en de vaar-digheid van lsquocomputational thinkingrsquo worden meer en meer onderdeel van circulair bouwen In het 3D-model wordt door middel van parameters waarde toegevoegd en wensen vertaald in de toekomst van bouwwerken Eeacuten van de belangrijkste ontwikkelingen die momenteel in de bouw grond aan de voeten krijgt is de circulaire economie Deze ontwikkeling heeft vergaande impact op de keten wat vooral wordt veroorzaakt door het verschuiven van beziteigendom in de keten lsquoGebruikrsquo is het nieuwe bezitHet samenwerkingsverband van Studio RAP Bruil en StudioSKMovares verkent deze ontwikkeling in een aantal met beton te printen objecten Eeacuten daarvan is een paviljoen met de werknaam rsquoHet paviljoen met de zeven levensrsquo De term circulaire economie suggereert immers dat het leven van een bouwwerk met eacuteeacuten cyclus niet ophoudtIn ontwerp en realisatie van het pavil-joen worden eveneens de steeds verder-gaande digitalisering van ontwerp en fabricage benut Deze ontwikkeling leidt tot nieuwe vragen want als ontwerpers hun ontwerpen zo maken dat deze direct met robots maakbaar zijn dan wel print-baar zijn hoe wordt dan het technisch ontwerp gerealiseerd en bijvoorbeeld de veiligheid van gebouwen geborgd

Vier pijlersDeze nieuwe werkwijze is ketenintegra-tie ten voeten uit De maakbaarheid is niet iets van de uitvoeringsfase maar is door de digitalisering vanaf het eerste ontwerp aanwezig en bepaalt mede het ontwerpde verschijningsvorm Het ontwerp en de realisatie van het paviljoen rust op vier pijlers waarvan voortdurend gekeken wordt of deze nog voldoende aandacht krijgen

- Sluiten van de keten Dat wil zeggen dat de leveranciers van materialen eigenaar blijven van de materialen Ze nemen deze aan het einde ook weer terug Het gevolg daarvan is rolverva-ging in het ontwerpproces De realisa-tie-eisen zijn via de ontwerpsoftware al tijdens eerste ontwerp aanwezig - Toepassen van Computational De-sign gericht op het minimaliseren van materiaalgebruik en op hergebruik van het paviljoen - Digitale fabricage Beton printen met robots In de ontwerp- en realisa-tiefase van het paviljoen wordt de steeds verdergaande digitalisering van ontwerp en fabricage uitgenut - Hergebruik van materialen en flexi-biliteit in functionaliteit

Onregelmatige vijfhoekenDe plattegrond van het paviljoen bestaat uit onregelmatige vijfhoeken In het zwaartepunt van elke vijfhoek staat een kolom die naar boven toe uitwaaiert naar dezelfde vorm als het grondvlak Deze kolommen worden van boven naar onderen geprintOp de dakrand van het paviljoen start bij elke vijfhoek de buitenlijn van geprint beton Deze lijn maakt een golvende beweging en print laag na laag richting het zwaartepunt van de vijfhoek Dankzij de hoogte van lagen ontstaat zo een kegelvorm met een gewelfde betonschil De betonlaag is dun alleen het hoog-nodige materiaal wordt gebruikt voor de vloeiende constructieve vorm Naar boven toe wordt de print weer breder Als de print straks wordt omgedraaid vormt dit de voet van de constructie zoals ook bomen dicht bij de wortels wat breder zijn De gewelfde schaal die zo is ontstaan houdt het betonvlak stabiel en creeumlert tegelijk openingen waardoor daglicht binnenvalt Het hele paviljoen bestaat uit enke-le efficieumlnte onderdelen die op meer locaties herbruikbaar zijn De tegen elkaar geplaatste kolommen vormen een convex kruisgewelf zoals in een oude gotische kathedraal en Moorse architec-tuur De toepassing van de onregelmati-ge vijfhoek geeft een grote vormvrijheid

Kolom Constructief Ontwerpen Movares

17 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

18 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

in de plattegrond zodat het paviljoen op vrijwel elke locatie kan worden ingepast

SchubbenpatroonDe constructie van het paviljoen is geiumlnspireerd op de natuur Het lsquoVoronoirsquo- patroon van ongelijkmatige vijfhoeken is te vinden in schubbenpatronen bij reptielen en facetten bij libellenvleugels De uitwaaierende kolommen lijken op de kelk van een bloem of koraalstruc-turen maar zijn ook terug te vinden in ijsgrotten en termietenheuvels En de

analogie met bomen die een brede wor-telstructuur hebben is al genoemd Door de kelkvormen tegen elkaar te plaatsen ontstaat de gelijkenis met de efficieumlnte draagstructuur van een eierdoos een kartonnen constructie die bijna niet plat te krijgen is Het gaat daarbij nog niet eens om het namaken van deze vormen Wel worden lessen getrokken uit de gro-te materiaalefficieumlntie van deze vormen In het paviljoen wordt het materiaal ef-ficieumlnt toegepast de kolommen worden voornamelijk op druk belast

Computational DesignDe combinatie van moderne ont-werpsoftware en digitale productietech-nieken daagt ontwerpers en bouwers uit om vormvrije en efficieumlnte ontwerpen te maken Industrieel ontwerpers passen dit al langer toe In de auto- en lucht-vaartindustrie bijvoorbeeld gaat lichtge-wicht ontwerpen al jaren hand in hand met vanzelfsprekende (aerodynamisch constructief) en toch oogstrelende vormgeving De ontwerpers en ingeni-eurs van StudioSKMovares gebruiken

Paviljoen1 StudioSK Movares

Kolom Constructief Ontwerpen Movares

19 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

technieken voor computational design in de overtuiging dat dit nu ook in de bouw bijdraagt aan het ontwerpen van efficieumlntere bouwwerken Het denken in repetitie verandert in ontwerpen van specifiek unieke oplossingen Toepas-sing van materiaal op plaatsen waar dit constructief nodig is leidt al snel tot een materiaalreductie van procent

Ontwerp van het paviljoenMet behulp van software is een vijfhoe-kige plattegrond verdeelt in kleinere vijfhoeken Op elke polygoon vormt een dunne betonschil een vijfhoekige kelk als van een bloem De vijfhoeken kunnen worden gekoppeld zodat ze samen een kruisgewelf vormen Het gebouw is daar-mee stabiel De waaierende vorm lijkt op het oppervlak van een schelpkoraal Het zijn soort ribben die al tijdens het printen de betonnen wand steunen Zo zijn er geen hulpconstructies nodig om de elementen te maken Ook tijdens de gebruiksfase heeft de welving een constructieve functie voor het stabiel houden van het betonopper-vlak Aan de onderzijde en bovenzijde is de kelk breder om de horizontale krach-ten door middel van momenten over te dragen aan de vloer van het paviljoen Het materiaal wordt efficieumlnt ingezet alleen daar waar het nodig isDe openingen die aan de bovenzijde ontstaan worden afgesloten met glas en laten daglicht toe De glooiende wel ving-en aan de onderzijde worden rsquos avonds gebruikt voor verlichting

Circulair bouwenHet paviljoen is ontworpen als een zo goed mogelijk circulair gebouw Het kan in de eerste plaats meerdere functies vervullen Het is in te zetten als kiosk op een marktplein als wachtruimte bij een busstation als entree bij een museum of als tijdelijk informatiecentrum bij een bouwplaats Door slim te ontwerpen is het gebouw in enkele losse onderdelen te verplaatsen Vanaf het begin van het ontwerp wordt het aspect tijdelijkheid de mogelijkheid om het paviljoen terug te halenver-plaatsen meegenomen in ontwerpbeslis-singen Er wordt gestreefd naar minima-liseren van werkzaamheden in de grond Het paviljoen is demontabel en tot slot

kunnen de verschillende materialen her-gebruikt worden Dit laatste gaat zover dat de geprinte beton aan het eind van de levensduur gedefragmenteerd wordt tot opnieuw verwerkbare grondstof

Civiele constructiesDe ontwikkelingen in computational design het digitaal ontwerpen en engi-neeren van (beton)constructies liggen in eacuteeacuten lijn met de mogelijkheden voor digitale fabricage Deze wijze van ont-werpen en engineeren laat een mindset shift zien van denken in repetitie naar unicarsquos Vanuit de industrieumlle productie is van oudsher de denktrant hoe kan ik de constructie opknippen in onderdelen en hoe kan ik die componenten repete-

Sluiten van de keten paviljoen als wachtruimte koffiebar bloemenshop beeldenpaviljoen (Illustratie StudioSK Movares)

Paviljoen dakaanzicht (Afbeelding StudioSK Movares)

20 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

rend maken Door te blijven denken in componenten worden niet de nieuwe mogelijkheden die het vakgebied verder brengen Het levert voor wat betreft betoncon-

StudioSKMovares Movares is een advies- en ingenieursbureau met kennis van computational design studioSK heeft een team ervaren ar-chitecten Samen geven zij digitaal vorm aan een duurzame leefomgeving Het digitale ontwerpproces vraagt de parameters van alle disciplines die invloed hebben op de uiteindelijke vorm Het digitaal ontwerpen en engineeren houdt vooraf reke-ning met de mogelijkheden die digitale fabricage biedtDeze samenwerking in een vernieuwde digitale bouwko-lom en inzet van nieuwe softwaretools biedt engineers de mogelijkheid materiaal in constructies zo efficieumlnt mogelijk in te zetten wat ten goede komt aan de duurzaamheid van een constructie

Studio RAPStudio RAP is een architectonische ontwerp- en fabrica-gestudio RAP ontwerpt expressieve gebouwen en maakt deze deels met digitale productiemethodes zij zijn met name gespecialiseerd in het gebruik van industrieumlle robot-armen De studio is gevestigd in het RDM Innovation Dock en heeft verschillende prijzen gewonnen in de bouw- en architectuursector Verder ondersteunt RAP onder ande-re betonleverancier Bruil met de ontwikkelingen van het 3D-betonprintproces

De 3D-betonprinter van Bruil Bruil is producent van prefab beton en andere cementge-bonden producten en werkt sinds 2015 aan de ontwikke-ling van een 3D-printer voor architectonisch beton Als maakpartij wil Bruil slimmere lsquomass customizedrsquo bouw-producten produceren waarvoor veel minder primaire grondstoffen noodzakelijk zijn 3D-printen van beton is hiervan een goed voorbeeld

Een 3D-printer gaat namelijk heel efficieumlnt met materiaal om het beton wordt alleen daar toegepast waar het een bijdrage levert aan het gebouw Dit kan oplopen tot een materiaalbesparing meer dan 50 procent Daarnaast is het proces van digitaal ontwerp naar digitale productie veel korter en minder complex Hierdoor wordt vormvrijheid weer betaalbaar

Bruil is ervan overtuigd dat deze ontwikkeling de bouw zal veranderen Het tijdperk dat het ontwerpvrijheid van de architect beperkt wordt door de industrieumlle bouw- en pro-ductiemethoden is binnen enkele jaren verleden tijd

structies niet alleen grote vormvrijheid op maar belangrijker nog dat alleen materiaal toegepast wordt waar nodig Hetzelfde geldt voor toepassing van staal en andere materialen bij bijvoorbeeld

bruggen Civiele constructies blinken vaak uit in overmatig materiaalgebruik daar valt veel winst te behalen onder andere in het kader van CO2-reductieIn de hele keten van ontwerpproces tot en met maakindustrie veranderen rollen van ontwerpers en fabrikanten drastisch Door de noodzaak van integrale (en efficieumlntere) samenwerking treedt lsquorol-vervagingrsquo op Constructieve aspecten functie en hoe een ontwerp aanhaakt bij zijn omgeving zijn even bepalend voor hoe een ontwerp eruit gaat zien als de randvoorwaarden van de betonprinter printpaden logistiek en mortelsamen-stelling Uiteindelijk draaien alle partici-panten in het ontwerp en maakproces aan de knoppen die het lsquoDNArsquo van een bouwwerk bepalen Peter Heideman Architect AvB StudioSKMovaresJan van Wolfswinkel Adviseur Constructief Ontwerpen MovaresWim vanrsquot Land Constructeur MovaresWessel van Beerendonk Co-founder amp architect bij Studio RAPTheo Voogd Communicatie Bruil

Natuurreferenties

Polygonstructuren Voronoi polygonen

Onder Cone-strucuren natuur Kristal Vogelnest

Krokodilhuid Schelpstructuur

Libellevleugel Schildpadschild

Huid giraffe

Bloemkelk Druipsteen IJsgrot

21 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Vakbeurs amp CongresWoensdag 31 mei en 1 juni 2017NH Conference Centre Koningshof Veldhoven wwwmaterialsnl

Aandacht voor materialen analysetechnieken oppervlaktetechnieken en verbindingstechnieken

Ruim 85 exposanten uit binnen- en buitenland Uitgebreid congresprogramma Live demorsquos

Materials 2017 deacute verbinding tussen innovatie en techniek

UitnodigingKomt u ook

5e editieGratis toegang

copy Sirris

22 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Asfaltwapening is bijvoorbeeld een kosteneffectieve maatregel als geen ex-tra asfaltdikte kan worden aangebracht scheuren reeds aanwezig zijn en de le-vensduur van de verhardingsconstructies moet worden verlengd Voordat een keuze gemaakt wordt behoort men te bepalen wat de oorzaak is van de scheur-vorming Pas daarna komt de keuze voor de wapening De verschillende soorten

AsfaltwapeningDe trend naar functioneel uitschrijven en onderbouwen van keuzes maakt het noodzakelijk dat wegbeheerders en aannemers beter gaan kijken naar de mogelijkheden om onderhoud

aan verhardingen kostenefficieumlnt uitvoerbaar en zeker effectief uit te voeren In asfaltverhardingen zijn het scheuren die het functioneren van de verharding verminderen

Verschillende scheurremmende maatregelen kunnen worden uitgevoerd steeds vaker wordt de keuze voor het toepassen van asfaltwapening gemaakt Echter over het toepassen

zijn nog te veel onduidelijkheden die een afgewogen keuze moeilijk maken

asfaltwapeningen hebben namelijk niet dezelfde werkingsprincipes of functies waardoor ze per situatie (oorzaak van de scheurvorming) moeten worden bepaald op zowel technische als praktische za-ken Hierbij kan men denken aan ligging in het asfalt plaats op de verharding (scheur verbreding of freesvlak) on-dergrond maar ook hoeveelheden en niet te vergeten de installatie Juist het

correct verwerken blijkt in de praktijk een aandachtspunt en wordt derhalve het beste uitgevoerd door een gespecia-liseerd bedrijf Asfaltwapeningssysteem Vanwege de verschillende functies het samenwerken met het omliggende asfalt verschillen in bitumenemulsie (hechtlaag) en krachten-overdracht

23 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

zou het beter zijn van een asfaltwape-ningssysteem te spreken in plaats van enkel een product In dit artikel wordt echter gesproken over een asfaltwa-pening in zowel technische als praktische zin

Op dit moment wordt asfaltwapening veelal toegepast als onderhoudsmaatre-gel op bestaande verhardingen met scheuren (voegen) of bij wegverbreding-en Scheuren in de bestaande verharding zijn ontstaat door verkeersbelastingen spanningen door zetti ngen of tempera-tuur-bewegingen van onderliggende (funderings-)constructie Niet alle oor-zaken kunnen worden weggenomen door asfaltwapening maar een juiste keuze voor verwerking en functies van de asfaltwapening biedt het beste re-sultaat Asfaltwapening vervult mecha-nisch gezien en conform NEN-EN 15381 ten minste eacuteeacuten van twee functies versterking van de overlaag of spanning-spreiding en mogelijk nog een derde functie namelijk waterwering Deze zijn opgenomen in de Declaration of Perfor-mance (DoP CE-markering) van de asfalt-wapening Bij versterking (Reinforcement [R]) van

de overlaag worden afhankelijk van de wijze waarop krachten worden overge-dragen de sterkte-eigenschappen ver-moeiingsweerstand enof breuktaaiheid van de overlaag verbeterd Ook zorgt de versterking voor een verdeling van de totale scheurwijdte over meerdere on-schadelijke fijne scheurtjes in plaats van eacuteeacuten brede scheur Spanningspreiding (Stress Relief [STR]) wordt bewerkstelligd door de bitumen-emulsie en zorgt dat beweging beperkt mogelijk is en piekspanningen boven een scheur over een groter gebied van de overlaag gespreid worden Bij een asfaltwapeningsproduct wordt dit ge-realiseerd door een vlies als drager toe te passen waardoor dikkere en gelijk-matigere bitumenlagen kunnen worden aangebracht Hierbij geldt dat het vlies een minimale bitumenretentie of wel residuaal bitumen van 11 kgmsup2 heeft In de praktijk wordt ook weleens een SAMI (2 agrave 3 kgmsup2 warme bitumen) toegepast of gebruik gemaakt van een EAB-laag waarin de asfaltwapening wordt aangebracht

Een waterwering (Interlayer Barrier [IB]) voorkomt verslechtering van de funder-ing door waterindringing tegen te gaan

en daarmee verweking vorstschade en uitspoeling Ook hier wordt veelal een gespoten bitumenemulsie in combinatie met een vlies gebruikt met circa 11 kgmsup2 residuaal bitumen om voldoende reductie van de waterdoorlatendheid

Figuur 1 Versterking [R] (CROW Asfaltwapening) Figuur 2 Spanningspreiding [STR] (CROW)

Figuur 3 Waterwering [IB] (CROW Asfaltwapening)

Foto 1 Vormvast grid met vlies voor R STR en IB

Foto 2 Bestaande situatie schouwen voor een goede keuze

24 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

bereikt [Marienfeld et al 1999] Verder zorgt de waterwering voor he beperken van de verslechtering van het onderliggend oude asfalt door beperk-ing van zuurstofindringing waardoor asfalt veroudert en het beperkt on-thechting tussen bitumen en mineraal aggregaat (stripping) Naast verschillen in functies zijn er ook verschillen in vorm vormvastheid mate-riaal en samenstelling (grid vlies of com-posiet) Al deze verschillen en synergie tussen de functies bepalen het gedrag van een wapening in de asfaltconstruc-tie Voor de functieversterking [R] is er in de basis onderscheid te maken in twee belangrijke werkingsprincipes een vormvaste wapening met structurele bijdrage gebaseerd op mechanische

insluiting van het steenskelet en asfalt-wapening gebaseerd op hechting Door de zeer hoge vormstijfheid en hoge rib-ben van de rasteropeningen wordt het steenskelet van de asfaltlaag vastgezet waardoor het bitumen in de asfaltlaag wordt ontlast en de levensduur van de asfaltoverlaging aanzienlijk toeneemt Echter de treksterkte is veel minder van belang terwijl een wapening op basis van hechting het juist moet hebben van trek-sterkten en de daarbij behorende hecht-lengtes De adhesie is bepalend voor de krachtoverdracht tussen asfaltwapening en omringend materiaal Het verschil in werking is onder meer aangetoond in een proefvak met diverse soorten asfalt-wapening op de rijksweg A6 bij Joure

Bepaling van het probleem Om een keuze te kunnen maken dient de situatie betreffende de bestaande ver-harding te worden onderzocht Daarbij wordt niet alleen de toestand van het asfalt bekeken maar ook moet worden vastgesteld wat de oorzaak is van de opgetreden scheuren en vervorming-en Daarbij is inzicht nodig over de grootte en snelheid van de optredende spanningen in de constructie Pas daar-na kan worden bepaald welke functie (versterking spanningsreductie of wa-terwering) in welke mate gewenst is Dit hoeft geen uitgebreid onderzoek te zijn maar moet aansluiten bij de omvang en mogelijke risicoacutes van het project Als basis dient een technische schouw Hierbij kan worden vastgesteld wat de scheurwijdtes en -afstand zijn waar de

scheuren vandaan komen (van bovenaf of onderaf) diepte van de scheuren hoogteverschillen over de scheuren en een schatting gemaakt van de verticale scheurbewegingen onder verkeersbe-lasting Verder dient daarbij te worden bepaald door middel van een boorker-nonderzoek hoe de verharding is opge-bouwd in laagdikten en soort materiaal

Een verhardingsconstructie scheurt op verschillende manieren omdat span-ningen ontstaan door belastingen en vervormingen in verschillende richting-en en met verschillende tijdsduren Er wordt daarom in grote lijnen onder-scheid gemaakt tussen dynamische belastingen (korte tijdsduur) en meer statische (lange tijdsduur) vervorming-en Om inzicht te kunnen krijgen in de benodigde werking van de asfaltwape-ning moeten daarom de aandrijvende mechanismen die ten grondslag liggen aan het ontstaan van de scheurvorming duidelijk zijn Keuze van een asfaltwapening en de ligging Nadat de situatie in kaart is gebracht en de vervormingen cq bewegingen duidelijk zijn kunnen principekeuzes voor de benodigde functies van asfaltwape-ning worden gemaakt Bij spanningen door horizontale ver-vormingen bijvoorbeeld in afschuivende bermen en weg-verbredingen of ther-mische krimp dient een asfaltwapen-ing asfaltlagen bijeen te houden door opname van de horizontale kracht in de wapening of structureel versterken van de asfaltlaag boven de wapening Daarbij mag de wapening niet kunnen worden losgetrokken en bij grote ver-vormingen (zeker bij thermische krimp) een spanningspreidende laag aanwezig zijn tussen de asfaltwapening en de onderliggende constructie Bij (grote) verticale bewegingen zal de overdracht van deze afschuifkrachten moeten komen uit de overlaag zelf Daarvoor kan de overlaag dikker worden uitgevoerd met taaier asfalt of stijver gemaakt met een structurele asfaltwa-pening Bij de keuze van een asfaltwapening moet worden bepaald met welke breed-te de wapening wordt aangebracht en op welke diepte De breedte van de wapening is afhankelijk van het soort schade en de omvang daarvan Een ver-ankeringsafstand (de lengte wapening

Foto 3 Wegverbreding met lsquolip-lasrsquoin bestaande asfaltverhardingsconstructie

Foto 4 Voldoende verankeringsafstand haaks op een scheur in verhouding tot trekkracht en werking-sprincipe

25 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

haaks op de scheur) van 05 m aan beide zijden van de scheur wordt als minimum beschouwd De totale breedte van de wapening is dan minimaal 10 m Indien een scheur geen rechte lijn is dient de wapening dus breder te zijn net als bij wapeningen met hoge treksterkten De toepassing van een 200 kN-product bij-voorbeeld heeft weinig zin als de hecht-ing (verankering x hechtkracht bindmid-del) deze niet kan mobiliseren Bij een hoge treksterkte behoort een grotere verankeringsafstand Voor het opnemen van krachten door de wapening dient deze in de trekzone te liggen van de verhardingsconstructie Dat betekent in veel gevallen zo laag mo-gelijk dus goed gehecht op de onderlaag of tussen twee tussenlagen Bij een on-derhoudsmaatregel komt een wapening vaak direct onder de deklaag te liggen Dit kan maar heeft naast technische re-denen ook een praktische reden om dat beter niet te doen Indien een afdeklaag bij de volgende onderhoudsmaatregel weer wordt gefreesd freest men name-lijk de wapening ook mee Aanbrengen van asfaltwapening Nu bepaald is welk wapeningsproduct en met welke eigenschappen wordt toegepast moet het product correct worden aangebracht Omdat in de praktijk hier vaak niet de nodige aan-

dacht aan wordt besteed is dat ook de grootste drempel voor het toepassen Asfaltwapening is namelijk een speciaal aangebracht product in de verhar dings-constructie dat alleen zijn werking kan doen als het op de juiste wijze gebeurt Hiervoor kan men het beste de ver-werkingsvoorschriften van de leverancier volgen of een installateur inschakelen Belangrijk bij de installatie zijn vooral de conditie en eigenschappen van de ondergrond (gefreesd gescheurd et cetera) het realiseren van een goede hechting door gebruik te maken van de juiste bitumen emulsie en in de juiste hoeveelheid op een schone ondergrond het vlak en strak aanbrengen maar ook het niet beschadigen van de wapening Indien een wapening is aangebracht kan men de hechting controleren door de wapening van de ondergrond proberen los te trekken Enkel wanneer de wa pe-ning goed aan de ondergrond is gehecht is deze goed te overlagen met voldoen-de dikte van de eerste asfaltoverlaag op de wapening De dikte van de eerste asfaltlaag is afhankelijk van het wape-ningsproduct doch zou nooit minder dan 40 mm mogen bedragen

Als laatste kan men een controle uitvo-eren op de verwerking door kernen te boren Wat echter nog niet mogelijk is een controle op de verwerking van de wapening Proeven als die van Leutner

zijn hiervoor niet geschikt wat blijkt uit de eigenschappen (onder andere diameter afschuifvlak en belasting-snelheid) van deze proef Mede door de spanningspreidende en waterafsluitende functies zijn er nog geen (genormeerde) afschuif- of trektesten voorhanden die voor de toepassing asfaltwapening kunnen worden toegepast Net als al-gemeen toepasbare berekenings- en dimensioneringsmethoden voor asfalt-wapening is te verwachten dat deze in de na bije toekomst wel voorhanden zullen zijn Opbreken van asfalt met asfalt-wapening Asfaltwapening is freesbaar indien min-stens drie centimeter door het wape-ningsvlak heen wordt gefreesd Enkel dan is de hoek van de frees op het wap-eningsvlak zo dat het wapeningsmate-riaal breekt Gevaar voor vastlopen van de frees door stukken wapening welke aan de frees blijven hangen ontstaat als de diepte minder is [CROW 1995] Uit-zondering op het frezen is de zeskantige stalen wapening Hergebruik van asfalt-wapening is na het frezen niet mogelijk

Verder dient rekening te worden ge-houden dat hergebruik van het asfalt-granulaat met wapening in Nederland vanwege de strenge eisen aan het gehalte nevenbestanddelen veelal niet mogelijk is zonder vooraf te zeven

Ing Paul ter Horst Area Manager Ben-elux Tensar International BV en werk-groeplid CROW Asfaltwapening Literatuur - CROW (2016) Asfaltwapening - CROW (1993) Asfaltwapening - Zin en onzin Publicatie 69 CROW Ede - CROW (1995) Geen vrees voor de frees Herge-bruik van asfalt met wapening Publicatie 95 CROW Ede - De Bondt AH (1999) Anti-Reflective Cracking Design of (Reinforced) Asphaltic Overlays PhD thesis TU Delft- FGSV (2013) - Arbeitspapier fuumlr die Verwendung von Vliesstof-fen Gittern und Verbundstoffen im Asphaltstras-senbau FGSV 770 Forschungsgesellschaft fuumlr Strassen und Verkehrswesen Koumlln Duitsland - Marienfeld ML TL Baker (1999) Paving fab-ric interlayer as a pavement moisture barrier Transportation Research Circular E-C006 ISSN 0097-8515

Figuur 5 Aanbrengen van een asfaltwapening met minimale overlappingen op een schoon en gefreesd oppervlak

26 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Basaltsteen is een zogenaamd mafisch vulkanisch stollingsgesteente dat wordt gevormd door lava Basaltsteen bestaat uit kleine kristallen De krimp die op-treedt bij de stolling van basaltlava leidt tot zeshoekige structuren de typische basaltzuilen Het gesteente is zeer ruim in en op de aardkorst aanwezig en een-voudig winbaar

Basaltvezel is nog een vrij onbekend materiaal maar behoort inmiddels thuis in de rij van duurzame bouwmaterialen Gewonnen uit vloeibare basalt kunnen ragdunne basaltvezels

tot draden gesponnen worden en hiermee kunnen veel materialen worden gemaakt Vulkan Europe BV houdt zich sinds 2007 bezig met de distributie van basaltvezelproducten naar

bedrijven in Europa die de basaltvezelproducten verwerken in hun eindproduct En ondanks dat Vulkan het gebruik van de vezels de laatste jaren ziet toenemen vooral in de VS is de

onbekendheid met het veelbelovende materiaal nog altijd groot

Basaltsteenvezel

Het was een Canadees die in het begin van de 20ste eeuw ontdekte dat uit gesmolten basalt via een katalysator het stollingsgedrag van basalt kon worden beiumlnvloed en worden omgevormd tot dunne haarvormige vezels in plaats van een zeshoekige structuur De productie van basaltvezel gebeurt door het smel-

ten van basaltsteen bij ongeveer 1400 degC Het gesmolten gesteente wordt dan geeumlxtrudeerd door kleine spuit-mondjes voor de productie van filamen-ten van basaltvezel De vezels hebben een vezeldiameter varieumlrend tussen 9 en 13 micrometer Omdat de vezels pas smelten bij 1400 degC heeft het product goede vuurbestendige eigenschappen De hoge elasticiteits-modulus van het product resulteert in een uitstekende treksterkte meer dan tweemaal die van staalHet lsquoWestenrsquo heeft met deze ontdekking tot nu toe niet veel gedaan Het lsquoOostenrsquo heeft zeer zeker in de koude oorlog de bijzondere eigenschappen van de ba-saltvezel ontdekt en ontwikkeld Lange tijd heeft de Russische staat deze kennis over de basaltvezel geclassificeerd als lsquomilitary goodrsquo dus niet beschikbaar voor de civiele industrie Sinds 1995 is de basaltvezel officieel afgevoerd van de lijst van lsquomilitary goodsrsquo maar het zou nog tot in de 21ste eeuw duren voordat het materiaal beschikbaar was voor de Basaltsteenformaties in Tsjetsjenie

27 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

civiele markt De grootste producenten van basaltvezel en basaltvezel wape-ningstaven zijn nu te vinden in Rusland Oekraiumlne en China

Sterker dan staalVulkan Europe BV houdt zich sinds 2007 bezig met de distributie van basaltvezel-producten naar bedrijven in Europa die op hun beurt de basaltproducten ver-werken in hun eindproduct Eeacuten van de producten die men op de markt brengt is gesponnen getwijnde draad (roving) van basaltvezels Unique selling points zijn de bijzon-dere eigenschappen van deze vezel Het materiaal bestaat voor 100 procent uit basaltsteen slechts het stollingsge-drag is beiumlnvloed door de katalysator Basaltvezel is volledig recyclebaar heeft een treksterkte van 2800 - 3215 MPa (25 maal sterker dan staal) waardoor het uitstekend toepasbaar is in construc-tieve toepassingen Met een dichtheid

van 274 gcm3 is het vier maal lichter dan staal wat het met name interes-sant maakt met het oog op logistiek en arbo-gebiedBasaltvezels zijn niet geleidend en wor-den om die reden toegepast in onder andere windmolenbladen vloeren voor

robots en operatiekamers Basaltve-zel heeft een goede weerstand tegen chemische en corrosieve invloeden zoals zoutoplossingen zure oplossingen en met name alkalieumln Bovendien moet het materiaal worden gezien als milieuvriendelijk Volgens cijfers van Imperial College London is de CO2-footprint van basaltvezels 170 procent lager dan die van staal ToepassingenBasaltvezels worden onder meer toege-past in textiel gerelateerde producten zoals geotextielen maar ook in asfalt-wapening scheepsindustrie masten van basaltvezel zijn niet geleidend dus niet gevoelig voor blikseminslag Basaltvezel is zeer geschikt als isolatiemateriaal Warmte-isolerende toepassingen van basaltvezel op basis van anorganische bindmiddelen kunnen worden gebruikt bij temperaturen tot 700 degС Wanneer er een samenstelling met een hoogwaardi-ge composiet wordt toegepast geldt een hogere thermische stabiliteit namelijk tot 800deg Vanwege de hoge-tempera-tuurbestendigheid wordt het materiaal toegepast in brandwerende bekleding in vliegtuig- en automobielindustrie

Hybride constructiesBij gebruik als (continue) vezel kan basaltvezel versterking bieden aan en in een nieuwe reeks van kunststof en beton gerelateerde composieten Het kan ook worden gebruikt in combinatie met andere versterkingsvezels bijvoorbeeld basaltvezelcarbonvezel basaltvezelglasvezel zogenaamde hybride construc-ties Ten Cate heeft bijvoorbeeld een as-faltrenovatiemat ontworpen waarbij in breedterichting van de weg basaltvezels worden toegepast en in de lengterich-

Boven gesponnen getwijnde draad (roving) van basaltvezels onder wapenisstaven op basis van basalt

Basaltsteen

28 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

ting glasvezels De reden hiervoor is dat de basaltvezel stugger is en de wieldruk beter in breedterichting naar de weg-fundering spreidt In lengterichting is dat van iets minder belang en heeft men tot nu toe gekozen voor de goedkopere glasvezel

Andere toepassing is basaltvezeltex-tiel zoals brandremmende dekens en impregnatie met polymeren Dat laatste geeft een plaatmateriaal dat onder meer kan worden toegepast in bodyrsquos voor de automobielindustrie Voordeel van het gebruik van composieten in de automobielindustrie is voornamelijk geen corrosie en daarnaast laat het zich ook makkelijk repareren Het is veiliger dan plaatstaal basaltvezeldoek geiumlmpregneerd met epoxy is twee keer sterker dan staal

+750 degC kortstondig zelfs tot 1000 degC Basalt gevlochten koorden worden gebruikt waar moeilijke omstan-digheden heersen zoals bij contact met stoom oververhitte stoom oplossingen van onder andere anorganische en orga-nische zuren en basen en zoutoplossin-gen In combinatie met epoxy wordt het materiaal gebruikt als wapeningsstaven voor beton en andere materialen hybri-de constructies et cetera

BetonindustrieDaarnaast wordt er veel van basalt ver-wacht voor de betonindustrie Tot dusver vindt nu die toepassing nog plaats in de betonwarenindustrie omdat de regel-geving nog is gebaseerd op de eigen-schappen van staal en beton Beton kan drukkrachten en staal kan trekkrachten opnemen Maar omdat de materialen niet dezelfde uitzettingseigenschappen hebben moet het beton in de trekzone eerst scheuren en daarna kan het staal de trekkracht gaan opnemen Dit maakt het staal in de betonnen constructie dan ook kwetsbaar voor corrosie Bij corrosie zet staal zeven keer zijn oorspronkelijke volume uit Men rekent dan ook met een duurzaamheid van circa vijftig jaar daar-na moet beton gerenoveerd worden Met basaltvezelwapening is corrosie niet aan de orde en voor het opnemen van de trekkrachten gaat het beton niet scheuren Basaltvezelwapening maakt de weg vrij om slanker te construeren omdat dan geen corrosiedekking in acht genomen behoeft te worden Bij renova-tie van bruggen worden dan ook steeds vaker lamellen van vezelmateriaal tegen de onderkant van het beton gelijmd

Bron Vulkan-Europe

KoordBasaltvezel wordt ook gevlochten als een koord 4 tot 20 mm diameter Zulke koorden zijn interessant voor met name de industrie vanwege de sterkte maar ook vanwege hun chemische en hittebe-stendigheid Basaltvezelkoorden hebben een werktemperatuur van -240 degC tot

Basaltgevlochten koord

Beurscatalogus

Materials 2017

Organisatie

Mediapartner

2017

Cursussennajaar

Materialen en Verbindingen

Moderne oppervlaktetechnologie

Basiscursus composieten

Praktische materiaalkunde

Functioneel toepassen van materialen

Lijmen

Laserlassen in de praktijk

Praktijkgerichte cursussen op het gebied van

Bezoek ons op

stand 120

Deze vakbeurs met congres is bedoeld voor iedereen die betrokken is bij de keuze de directe toepassing het aanbrengen en het (na)bewer-ken van materialen Materialen zijn de bouwstenen van alles om ons heen Het lijkt zo vanzelfsprekend maar waar zijn onze autorsquos machines en gebouwen zonder een goede sterke basis Bijna vergeten we hoe bijzonder materialen zijn en welke uitdagingen het keuze creatie- en productieproces met zich mee brengt Om maar niet te spreken over ontwikkelingen en innovaties Op 31 mei en 1 juni vindt u op vakbeurs Materials een all-in concept gebaseerd op deacute vier bouwstenen voor oplossingen bij materiaaluitdagingenbull (Nieuwe) materialenbull Materiaal analysebull Oppervlaktetechniekenbull VerbindingstechniekenMaterials verbindt wetenschap met praktijkMet meer dan 85 exposanten en ruim 40 kennissessies slaat vakbeurs Materials een brug tussen wetenschap en concrete toepassing Laat u inspireren door live demorsquos in het Analyse Paviljoen ontdek nieuwe materialen in het Innovatieve Materialen Paviljoen en maak kennis met de laatste technieken in de Verbindingstentoonstelling

Gratis bezoekBezoekers betalen geen entree voor de beurs en het congresprogramma - aanmelding vooraf via de website wwwmaterialsnl wordt zeer gewaardeerd Tot ziens op de vakbeurs Materials op 31 mei en 1 juni 2017 in Veldhoven

Vakbeurs Materials 2017 de verbinding tussen innovatie en techniek

Timo van LeentE tleentmikrocentrumnlT 040-2969922Manager Vakbeurzen amp Congressen Mikrocentrum

INHOUD BEURSCATALOGUS 36 Congresprogramma 38 Lezingen 46 Exposanten 56 Wie levert wat Colofon De beurscatalogus Materials 2017 wordt uitgegeven door SJP Uitgevers in samenwerking met Mikrocentrum en Inno-vatieve Materialen (mediapartner) 2017

Cursussennajaar

Materialen en Verbindingen

Moderne oppervlaktetechnologie

Basiscursus composieten

Praktische materiaalkunde

Functioneel toepassen van materialen

Lijmen

Laserlassen in de praktijk

Praktijkgerichte cursussen op het gebied van

Bezoek ons op

stand 120

32 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

ZAAL 1 Materialen

ZAAL 2 Analyse testen simuleren

ZAAL 3 Verbindingstechnieken

ZAAL 4 Oppervlaktetechnieken

Congresprogramma woensdag 31 mei

1125 - 1150 Materiaalkunde in een notendopDr Ir HW (Eddy) Brinkman Technisch schrijver en vertaler Betase BV

930 Ontvangst

1030 - 1055 Zaal 1 Ontwerpproces verandert door Computational Design

Peter Heideman architect AvB StudioSKMovares

1155 - 1220 TMS 42 innovatie in staalRichard Garvelink Sales and Technical Adviser Telmastaal NV

1125 - 1150 Micro-XRF ndash A non-destructive method for Material Analysis and Quality Control InvestigationsDr Andreas Wittkopp Business Mana-ger microXRF - EMEA Bruker Nano GmbH on behalf of Benelux Scientific

1155 - 1220 Strain Gauge Measurements on Plas-tics and CompositesAnton Chittey Product Manager - Europe Vishay Precision Group - Micro-Measurements on behalf of jj bos bv

1125 - 1150 (In English) Joining metals to ceramics by using solderingbrazing techniquesErik Brom Technical Commercial Director Mat-tech BV

1155 - 1220 Structural adhesive bonding for high-temperature and durabilityKoen Geurts Research Engineer Flanders Make on behalf of Sadechaf UV BVBA

1125 - 1150 Functionele en slimme coatingsDr Walter Lauwerens Senior Project Manager Smart Coatings Sirris Smart Coating Application Lab

1345 - 1410 Physical foundations for smart poly-meric materialsDr Wouter G Ellenbroek Assistant Professor Eindhoven University of Technology

1345 - 1410 Benefits of the Oxford Instruments GRADE databaseWilhelm Sanders Certified Product Manager OES (MSC) Oxford Instru-ments Analytical GmbH on behalf of De Looper NDO

1345 - 1410 Atmosferische plasmatechnologie - applicatiespecifieke oplossingen op maat Dr Ralf Greger Zaakvoer-der - Technisch Consultant PlaToS Consulting

1055 - 1125 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1220 - 1315 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1315 - 1340 Zaal 1 Hoe kom je in het ontwerpproces van kunststof producten tot de juiste materiaalkeuze

Joop Onnekink Senior Consultant Pezy Group Groningen

1410 - 1435 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1435 - 1500 Anodiseercriteria bij een perfect verspaand aluminium productHenry van Haeff Directeur 2-S Petrofer

1505 - 1530 Een Circulaire Economie hoe krijgen we die echt in bewegingErick Wuestman AVS Voorzitter en ex-pert CE Stichting Circulaire Economie

1435 - 1500 Analytical strategies for analysis of functional materials at surfaces and interfaces Dr ir Pieter Samyn Researcher Institute for Materials Research (IMO)

1505 - 1530 Solar Simulation the real lifeMark de Waard Sales Rycobel

1435 - 1500 Verlijmen met MMA lijmStef Jaspersen Managing Director BNS Industrial BV

1505 - 1530 Overzicht van recente innovaties in verbinden van ongelijksoortige mate-rialen en van minder gekende las- enof soldeertechniekenFleur Maas Belgisch Instituut voor Lastechniek

1435 - 1500 Cleaning by light surface treatment with laserDipl-Ing Olav G Schulz MBA Ma-naging Director SLCR Lasertechnik GmbH on behalf of Summa Surface SLCR Lasertechniek

1505 - 1530 Understanding adhesion improve-ment as a result of changing surface wettabilityDr Ir Marieumllle Laimboumlck-Wouters Materiaal Expert MaterialsXpertise

1535 - 1600 Zaal 1 M2i - Onderzoek aan High Tech Materialen

Dr Harald Kerp Programma Manager The Materials Innovation Institute

1600 - 1700 Netwerkborrel voor exposanten en bezoekers

33 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

ZAAL 1 Materialen

ZAAL 2 Analyse testen simuleren

ZAAL 3 Verbindingstechnieken

ZAAL 4 Oppervlaktetechnieken

Congresprogramma donderdag 1 juni

1125 - 1150Driving Glass beyond the LimitsDr Matthias Muumlller Director Material Development SCHOTT AG

1155 - 1220 CeraCarbon THE next step in wear resistant lightweight applicatons Roeland Coumans CEOCTO Cera-Carbon

1125 - 1150 Vision inspection for surface damage on high quality materialsJuumlrgen Kemenas Technical specialist TEVEL Techniek BV

1155 - 1220 Hansen Solubility Parameters in inkjet ink developmentDr Sc Frank Ruttens Key accountma-nager Agfa-Labs

1125 - 1150 Verbinden zonder gatenIng J van Schaijk Senior application engineer VIBA NV

1155 - 1220 Hoe de oppervlaktetoestand evalue-renverbeteren voorafgaand aan een verlijming Ing Pol Coudeville Do-cent - cooumlrdinator dienstverlening KU Leuven technologiecampus Oostende

1125 - 1150 Afblazen van oppervlakte en stofreinigingDonald van Boven Sales Rycobel

1155 - 1220 Chemische oppervlaktemodificatie Prof Dr Ernst J R Sudholter Hoogleraar Organische materialen en grensvlakken TU Delft - Chemical Engineering Organic materials amp Interfaces

1345 - 1410 Van ontwerp naar technisch en com-mercieel haalbaar aluminium productFrits Marechal Application Design Engineer Sapa Extrusion Benelux

1345 - 1410 Dynamic mechanical analysis of a tire sample by nanoindentationDavid Ziltener CEO Tribotron AG

1345 - 1410 Ultradunne materiaal lagen en hun toepassing in NanoMagnetisme Dr Ir Ing R Lavrijsen Universitair Do-cent Technische Universiteit Eindho-ven Groep Fysica van NanoStructuren (FNA) Technische Natuurkunde

1505 - 1530 Oppervlaktetechnologie controle op de vierkante kilometerDr Ir Hans van der Weijde Program-ma manager Tata Steel RampD

1435 - 1500 How to model dropping of an HDPE tank with fluid using Abaqus FEA Dr Ir Christine Obbink-Huizer Abaqus Application Engineer Simuleon

1435 - 1500 Condities voor een duurzame verlijmingIng Jan Lambrechts MSc Business Manager LCS Adhesive Bonding bvba

1505 - 1530 Net-shape productie van een compo-sieten draagarmMarkus Kaufmann Programmaleider composieten Sirris

1435 - 1500 Smart coatings via designing surface chemistry and topographyDr Catarina Esteves Associate Professor Eindhoven University of Technology

1505 - 1530 Dos en Donts van anodiserenM Kaarsgaarn DGA KO-AR BV

ZAAL 1 Materialen

930 Ontvangst

1030 - 1055 Zaal 1 Designing functional micromaterials

Dr Wim Noorduin Group Leader AMOLF

1055 - 1125 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1220 - 1315 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1315 - 1340 Zaal 1 Global Resource Depletion Threats and Opportunities

Dr Ir AM Diederen Senior Scientist TNO

1410 - 1435 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1535 - 1600 Zaal 1 Lina s werelds eerste bio-based auto

Noud van de Gevel PR amp Media manager TUecomotive

1600 - 1700 Netwerkborrel voor exposanten en bezoekers

34 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Lezingenprogramma woensdag 31 mei

Ontwerpproces verandert door Computational DesignPeter Heideman Architect AvB StudioSK MovaresAan de hand van diverse projecten van de werkgroep Computational Design binnen Movares wordt aan de hand van lopende projecten verteld over de rol van software op het ontwerpproces en robotisering van het maakproces De rollen in het ontwerpproces veranderen drastisch aan het begin van het ontwerppro-ces worden integraal ontwerp parameters bepaald (waarbij een analogie met het integraal vastleggen van informatie middels DNA in celkernen opgaat)In de productie vervallen arbeidsgangen en wordt alleen materiaal toegepast waar nodigDe bouwkolom zal gaan lijken op processen die in de automobiel en luchtvaartindustrie inmiddels normaal zijn1030 - 1055 ZAAL 1

Keyn

ote

Materiaalkunde in een notendopDr Ir HW (Eddy) Brinkman Technisch schrijver en vertaler Betase BVMateriaalkunde als werkgebied vertelt welke invloed microstructuur heeft op de uiteindelijke eigenschap-pen van een materiaal en daardoor op diens toepassingen Door op kleine schaal aan de juiste knoppen te draaien kun je de eigenschappen van een materiaal - en dus van een product - verbeteren Eddy Brinkman laat met een paar voorbeelden zien hoe diverse materialen zich gedragen als ze in aanraking komen met warmte licht elektriciteit en mechanische belasting Zo zorgen elektronen ervoor dat metalen elektriciteit geleiden maar ook dat metalen warmte geleiden en indirect ook dat ze vervormen bij mechanische belas-ting Met recht Materiaalkunde in een notendop

1125 - 1150 ZAAL 1

Mat

eria

len

Joining metals to ceramics by using solderingbrazing techniques (in English)Erik Brom Technical Commercial Director Mat-tech BVJoining metals to ceramics often leads to problems like leakage and cracking In this presentation we will elaborate on the causes these issues and we will also explain what is possible with the innovative use of soldering and brazing techniques that hopefully will inspire you find solutions for the problemschallenges you are facing

1125 - 1150 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Micro-XRF ndash A non-destructive method for Material Analysis and Quality Con-trol Investigations (in English)Dr Andreas Wittkopp Business Manager microXRF - EMEA Bruker Nano GmbH on behalf of Benelux ScientificX-ray fluorescence analysis with spatial resolution in the range of some ten micrometers (micro-XRF) is a time and cost efficient analysis method capable analyzing elemental inhomogeneities of a broad range of various sample types Minimum detection limits down to the single ppm level can be achieved These properties recommend micro XRF as a complementary method to combine spatial resolution of a REM with the analytical performance of an EDXRF bulk instrumentIn this presentation the capabilities and limitations of this technique will be described by means of various application examples coming from Material Science and Industry Quality Control1125 - 1150 ZAAL 2

Anal

yse

Functionele en slimme coatingsDr Walter Lauwerens Senior Project Manager Smart Coatings Sirris Smart Coating Application LabDe term functionele coatings wordt meestal gebruikt om andere functies dan decoratief of beschermend te benoemen Zo heeft iedereen al wel gehoord van coatings met anti-graffiti zelfreinigende antibacterieuml-le of antistatische functies Maar het gaat zelfs verder wanneer de eigenschappen van coatings veranderen in functie van temperatuur of druk Dan spreekt men van slimme coatings die bijvoorbeeld als sensoren gebruikt worden In de presentatie wordt een overzicht gegeven van technologie en toepassingen van functionele en slimme coatings Het Smart Coating Application Lab van Sirris ondersteunt bedrijven die deze coatings willen toepassen op hun producten met advies optimalisatie demonstratie en industrialisa-tie1125 - 1150 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

35 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

TMS 42 innovatie in staalRichard Garvelink Sales and Technical Adviser Telmastaal NVIntroductie van een nieuw bijzonder hoogwaardige kwaliteit gereedschapstaal Het resultaat van 50 jaar ervaring in staalproductie een kwaliteit met dermate hoge waarden dat een tijdsbesparing van 50 procent binnen handbereik ligt

1155 - 1220 ZAAL 1

Mat

eria

len

Strain Gauge Measurements on Plastics and Composites (in English)Anton Chittey Product Manager - Europe Vishay Precision Group - Micro-Measurements on behalf of jj bos bvDespite many novel measurement technologies strain gauges are still the most accurate reliable and repeatable sensor available for material testing real-world stress analysis and condition monitoring Their reliability and ease of use is often defeated by lack of knowledge and necessary skills never more so when applied to plastics and fibre reinforced composites This short presentation aims to clarify some of the misconceptions and put the right tools back in the hands of test personnel to ensure that their data has validity and value rather than acquiring substandard data at a cost

1155- 1120 ZAAL 2

Anal

yse

Structural adhesive bonding for high-temperature and durability (in English)Koen Geurts Research Engineer Flanders Make on behalf of Sadechaf UV BVBAWithin the framework of the European ZeDeMAB project (Zero Defect Manufacturing for Adhesive Bonding) some industrial demonstrator cases were analyzed on several aspects concerning adhesive bonding (influence of processing parameters effect of defects durability behaviour hellip) For an automo-tive application a number of high temperature resistant structural adhesives were evaluated with use of aluminum and steel substrates In contrast to what is expected only one adhesive (SPE 1539) could retain its strength at 140degC to a sufficient level Furthermore the dynamic performance of this adhesive system is characterized An overview of all test results will be discussed as well as some further exploitation possi-bilities of this adhesive in dynamic load andor elevated temperature conditions1155- 1120 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Hoe kom je in het ontwerpproces van kunststof producten tot de juiste materiaalkeuzeJoop Onnekink Senior Consultant Pezy Group GroningenMateriaalkeuze een belangrijke schakel in het ontwerpproces Afgelopen jaar heeft ontwerpbureau Pezy Group de Braster ontwikkeld De Braster is een medisch apparaat waarmee vrouwen zelfstandig een borstscan kunnen maken Door een gedegen ontwerpproces waarin materiaalkeuze en officieumlle vrijgaven erg belangrijk waren werd het product gerealiseerd in een doorlooptijd van slechts twaalf maanden In deze lezing laat Joop Onnekink aan de hand van dit project zien hoe materiaalkeuze deel uit maakt van het ontwerpproces hoe materiaalkeuze tot stand komt en hoe het gedurende het gehele project bewaakt wordt1315- 1340 ZAAL 1

Keyn

ote

Physical foundations for smart polymeric materials (in English)Dr Wouter G Ellenbroek Universitair Docent (Assistant Professor) Eindhoven University of TechnologyOur future asks for novel materials that contribute to durability sustainability andor regenerative me-dicine At Eindhoven University of Technology a range of research groups is devoted to developing such novel smart materials In this presentation I will discuss the recent efforts of our group in Applied Physics focusing on reversibly crosslinked polymeric materials including gels elastomers and biological tissues Our approach of theory development and modeling aims to unravel the mechanisms of recently discover-ed toughening mechanisms and to work with academic and industrial partners on optimizing these novel material design motifs for practical applications

1345 - 1410 ZAAL 1

Mat

eria

len

Benefits of the Oxford Instruments GRADE database (in English)Wilhelm Sanders Certified Product Manager OES (MSC) Oxford Instruments Analytical GmbH on behalf of De Looper NDOThe number of metal grades is growing constantly therefore the identification of the correct material grade based on the chemical analysis is very challenging Not only the element description of the grade designation from the mathematical point of view is sometimes poor but also information can overlap This presentation will point out how the Oxford Instruments GRADE Database can support metallurgists inspection engineers and anyone working with analysers The GRADE Database is also a great help for ve-rifying or selecting the correct grades to avoid material mix-up causing catastrophic situations and failures

1345 - 1410 ZAAL 2

Amal

yse

36 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Analytical strategies for analysis of functional materials at surfaces and inter-faces (in English)Dr ir Pieter Samyn Researcher Institute for Materials Research (IMO)The Institute for Materials Research has a long tradition in applied research and industrial services on general topics in materials science These include application processing performance reliability and sustainability In particular analytical strategies for complex material systems or products are developed such as (bio)polymers and coatings for packaging sensors thin films battery systems energy devices and automotive Starting from given materials composition and processing in-depth analysis results in the for-mulation of structure-property relationships supporting better understanding and optimization of physical mechanical and chemical properties at various scale lengths This approach will be illustrated by some case studies

1435 - 1500 ZAAL 2

Anal

yse

Verlijmen met MMA lijm Stef Jaspersen Managing Director BNS Industrial BVManaging director van BNS Industrial BV Vertegenwoordiger van SCIGRIP in de Benelux Een Anglo-Ameri-kaanse producent van onder andere Acrylaat lijmen

1435 - 1500 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Cleaning by light surface treatment with laser (in English)Dipl-Ing Olav G Schulz MBA Managing Director SLCR Lasertechnik GmbH on behalf of Summa Surface SLCR LasertechniekFor many applications in modern production processes the surface preparation is a mandatory task to achieve high quality products Specifically for bonding processes like gluing or welding the preparation or cleaning of the joint areas is a key factor for a high strength bond This can be done with laser light The laser technique offers an alternative approach for many applications Eg precise paint removal rust removal preparation of surfaces before painting (to increase adhesion) The laser is a contact-free gentle environmentally friendly dry and dust-free treatment without using any media Therefore perfect to auto-mate and integrate in production processes1435 - 1500 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

Lezingenprogramma woensdag 31 mei (vervolg)

Anodiseercriteria bij een perfect verspaand aluminium productHenry van Haeff Directeur 2-S Petrofer Iedereen heeft weleens te maken met een tegenvallende kwaliteit van een bewerkt eindproduct voor en na het anodiseren Met name de onzekerheid over de oorzaak is zowel frustrerend als tijd- en geld rovend Diverse leden van het Mikrocentrum High Tech Platform hebben daarom besloten alle facetten van het productieproces nader te onderzoeken om uiteindelijk meer inzicht te krijgen in de invloeden die oa koel- en smeermiddelen gereedschappen materiaal reinigen etc hebben op het eindresultaat Tijdens testen met Aluminium EN AW-5083 O3 bij het Teclab in Eindhoven zijn een aantal verrassende conclusies getrokken Benieuwd Bezoek het Aluminium Paviljoen stand 7

1435 - 1500 ZAAL 1

Mat

eria

len

Atmosferische plasmatechnologie - applicatiespecifieke oplossingen op maatDr Ralf Greger Zaakvoerder - Technisch Consultant PlaToS ConsultingNa een korte introductie in de plasmatechnologie wordt aan de hand van voorbeelden uit de praktijk ge-toond hoe atmosferische plasmawerktuigen gekozen en op maat geskaleerd kunnen worden

1345 - 1410 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

37 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Een Circulaire Economie hoe krijgen we die echt in bewegingErick Wuestman AVS Voorzitter en expert CE Stichting Circulaire EconomieGaan nieuwe businessmodellen het verschil maken in de technieken rondom Circulaire EconomieHet succes van een circulaire samenleving hangt niet alleen af van recycling of upcycling aan het eind van een levensfase van een product maar meer nog van slimme oplossingen aan de voorkant van een ontwik-keltraject Hoe gaan nieuwe verdien- organisatie- en businessmodellen hier hun invloed op hebben en welke rol spelen materialen in dit hele procesGaat een consortium dat eigenaar blijft van kozijnen en haar gevel als een dienst aanbiedt andere materi-alen kiezen voor haar producten En wat betekent dit voor producenten en materiaal samenstellingen

1505 - 1530 ZAAL 1

Mat

eria

len

Solar Simulation the real life (in English)Mark de Waard Sales RycobelAn enlightening view on weathering simulation possibilities of your materials

1505 - 1530 ZAAL 2

Anal

yse

Overzicht van recente innovaties in verbinden van ongelijksoortige materialen en van minder gekende las- enof soldeertechniekenFleur Maas Belgisch Instituut voor LastechniekDe recente ontwikkelingen in de lastechniek voor het verbinden van ongelijksoortige materialen zoals de opkomst van nieuwe varianten van het MAG-lassen enof solderen puntlassen wrijvingslassen of elektro-magnetisch pulsproces worden in deze presentatie naar voor gebrachtAls toepassingsvoorbeeld zal de ontwikkeling van een metaalcomposiet onderdeel voor de automobiel-sector worden toegelicht

1505 - 1530 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Understanding adhesion improvement as a result of changing surface wettability (in English)Dr Ir Marieumllle Laimboumlck-Wouters Materiaal Expert MaterialsXpertiseMost industrial polymers and composites have low surface free energy and lack polar functional groups on their surface resulting in a class of materials with poor adhesion properties Introduction of polarity is mostly done my means of chemical or physical processes using products that harm the environment Atmospheric plasma treatment is an elegant method to introduce polarity to the surface of the substrate resulting an improved adhesion In this contribution the results of surface modification on the effect on surface free energy and adhesive properties will be presented and related to a theoretical approach to predict adhesion1505 - 1530 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

M2i - Onderzoek aan High Tech MaterialenDr Harald Kerp Programma Manager The Materials Innovation InstituteDe presentatie geeft een overzicht van het materiaalonderzoek dat M2i uitvoert op basis van de High Tech Materials roadmap van het Topsectorenbeleid Binnen M2i wordt onderzoek gedaan naar zowel structu-rele als functionele materialen Hier zal de nadruk liggen op onderzoek aan functionele materialen zoals beschermende en waterafstotende coatings materialen voor zonnecellen en dunne films voor toepassing in elektronische componenten

1535 - 1600 ZAAL 1

Keyn

ote

Lezingenprogramma woensdag 31 mei (vervolg)

38 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Lezingenprogramma donderdag 1 juni

Designing functional micromaterials (in English)Dr Wim Noorduin Group Leader AMOLFHarnessing the basic principles that guide such self-organizing processes is of fundamental scientific interest but also promises a paradigm shift in the manufacturing of nano- and micromaterials We recently demonstrated that the subtle balance between the diffusion of reactants and their reaction rates could lead to a wide range of microscopic shapes that could be further sculpted and hierarchically organized by rationally modulating the environmental conditions Based on fundamental insights in the underlying mechanism we now present new ways to steer the nucleation and growth of mineralizing microstructures and construct functional micromaterials These results contribute to our understanding of biomineralizati-on processes and outline a new nano-fabrication strategy for functional self-organizing materials1030 - 1055 ZAAL 1

Keyn

ote

Driving Glass beyond the Limits (in English)Dr Matthias Muumlller Director Material Development SCHOTT AGSCHOTT AG is continuously developing innovative glass and glass ceramic solutions for a huge variety of applications in optics semiconductor medical electronic packaging and much more With thickness down to 70microm tight geometrical parameters and outstanding strength this material reveals superior performan-ce Another example of leading edge material development are tailored glass ceramics as low loss dielec-tric material for high frequency applications This might enable unique solutions for mobile communication like 5G technology or autonomous flying

1125 - 1150 ZAAL 1

Mat

eria

len

Verbinden zonder gatenIng J van Schaijk Senior application engineer VIBA NVNieuwe materialen vereisen nieuwe manieren van bevestigen Zo worden niet alleen lijmen steeds groener en slimmer ook de bevestigers gaan mee in deze ontwikkeling Met de reeks slimme bevestigers van Click Bond worden er geen gaten geboord in het materiaal Het zijn verlijmbare mechanische bevestigers die in vele markten succesvol worden toegepast overal op de wereld

1125 - 1150 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Afblazen van oppervlakte en stofreinigingDonald van Boven Sales RycobelHet afblazen van oppervlakte en stofreiniging toegelicht aan de hand van een case studie

1125 - 1150 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

Vision inspection for surface damage on high quality materials (in English)Juumlrgen Kemenas Technical specialist TEVEL Techniek BVAutomatic Vision inspection system to inspect surface damage in micro - nano scale on high quality mate-rials

1125 - 1150 ZAAL 2

Anal

yse

39 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Hansen Solubility Parameters in inkjet ink development (in English)Dr Sc Frank Ruttens Key accountmanager Agfa-LabsHansen Theory can be used to develop stable inkjet inks from scratch in a very short period of time hence leading to a minimal time-to-market

1155- 1220 ZAAL 2

Anal

yse

Hoe de oppervlaktetoestand evaluerenverbeteren voorafgaand aan een verlijmingIng Pol Coudeville Docent - cooumlrdinator dienstverlening KULeuven technologiecampus OostendeDe primordiale voorwaarde voor een goede lijmverbinding houdt in dat de oppervlakte-energie van het substraat voldoende hoog is om tot verlijming over te gaan We gaan na wat die termen betekenen en wat we hieruit kunnen afleiden We belichten de verschillende meetprincipes We gaan na wat oppervlakte-ac-tivatie betekent en hoe we dit kunnen realiseren langs fysische of chemische weg

1155- 1220 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Global Resource Depletion Threats and Opportunities (in English)Dr Ir AM Diederen Senior Scientist TNOAt our current level of technology and within the current paradigm of how to run an economy from a global perspective we might already find ourselves in a predicament of interconnected and aggravating relative scarcities The central issue is declining net energy on a global scale which causes relative scarcity of many raw materials (among them many metals) which in turns aggravates the situation with regard to current and future availability and affordability of energy So-called least-regret strategies can be devised to soften or mitigate the consequences of global resource depletion and which have intrinsic benefits both in circumstances of crisis and of non-crisis

1315- 1340 ZAAL 1

Keyn

ote

Lezingenprogramma donderdag 1 juni (vervolg)

Chemische oppervlaktemodificatieProf Dr Ernst J R Sudholter Hoogleraar Organische materialen en grensvlakken TU Delft - Chemical Engi-neering Organic materials amp InterfacesHet seminar zal gaan over oppervlakken en hoe de preciese samenstelling daarvan en de structuur van invloed zijn op de fysische eigenschappen zoals hydrofiliciteit hydrofobiciteit en electrische oppervlakte lading Door preciese chemische behandeling van oppervlakken kunnen de fysische eigenschappen op wens worden beinvloed Dat kan zijn bijvoorbeeld het stimuleren van de hechting van bepaalde compo-nenten uit de omgeving en ook in het juist voorkomen van bepaalde hechtingen

1155- 1220 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

CeraCarbon THE next step in wear resistant lightweight applicatons (in English) Roeland Coumans CEOCTO CeraCarbon CeraCarbon is a disruptive new material It combines the strength and lightness of Carbon Fiber and the wear-resistance and low friction of Ceramic Now it is possible to replace heavy steel in high performace applictions were the matariel is exposed to wear and tear Possible applications hydraulic and air cilinders sliding bearings fast moving and sliding machine parts etc

1155 - 1220 ZAAL 1

Mat

eria

len

40 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Ultradunne materiaal lagen en hun toepassing in NanoMagnetismeDr Ir Ing R Lavrijsen Universitair Docent Technische Universiteit Eindhoven Groep Fysica van NanoStruc-turen (FNA) Faculteit Technische NatuurkundeIn deze presentatie zal ik het onderzoek in de groep fysica van nanostructuren zoals mogelijk gemaakt door de NanoAccess onderzoeksfaciliteit aan de TUe naar de fundamentele magnetische interacties in ultradunne lagen nader toelichten In dit onderzoek is de controle van laagdikten grensvlakken oppervlak-ken en zuiverheid op de nanometer schaal van uiterst belang Ik zal een paar voorbeelden van de gebruik-te technieken voor depositie analyse en structurering de revue laten passeren Ons onderzoek richt zich op applicaties op het gebied van de nano-electronica nanomaterialen voor energie en nanodeeltjes voor bio-medische toepassingen Deze technieken zijn ook toegankelijk voor derden in samenwerkingsverband1345 - 1410 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

How to model dropping of an HDPE tank with fluid using Abaqus FEA (in English)Dr Ir Christine Obbink-Huizer Abaqus Application Engineer SimuleonFinite element analysis is a powerful tool to understand and predict mechanical behavior Using the drop test of an HDPE tank filled with fluid as example the choices that need to be made when setting up an analysis are explained Most attention is paid to the material properties which material models can be used for HDPE and how can we describe the fluid This example shows the capabilities of Abaqus to describe complex non-linear behavior similar to httpinfosimuleoncomblogabaqus-fsi-drop-test-100-liter-hdpe-fuel-tank1435 - 1500 ZAAL 2

Anal

yse

Lezingenprogramma donderdag 1 juni (vervolg)

Van ontwerp naar technisch en commercieel haalbaar aluminium productFrits Marechal Application Design Engineer Sapa Extrusion BeneluxDeze lezing is gericht op ontwerpers die een ontwerp willen vertalen naar een commercieel efficieumlnt maakbaar product Aan de hand van diverse prijswinnende ontwerpen vertelt Frits Marechal wat het ma-teriaal aluminium en de extrusietechniek te bieden hebben om breed uiteenlopende productontwerpen technisch en commercieel haalbaar te maken

1345 - 1410 ZAAL 1

Mat

eria

len

Dynamic mechanical analysis of a tire sample by nanoindentation (in English)David Ziltener CEO Tribotron AGThe viscoelastic properties of a tire sample are studied by dynamical mechanical analysis (DMA) using Na-noIndentation technique with the Nanovea Mechanical Tester We found that the tire possesses different viscoelastic mechanical properties across the tire layers Such strategical distribution of the hardness and complex modulus at different layers meets the functionality requirements of the tire The DMA frequency sweep test provides useful information on the viscoelastic behaviors of the tire running at different speeds which is essential in improving the performance of tires for smoother and safer rides

1345 - 1410 ZAAL 2

Amal

yse

Condities voor een duurzame verlijmingIng Jan Lambrechts MSc Business Manager LCS Adhesive Bonding bvbaWanneer we duurzaam willen verlijmen is het aangewezen een aantal factoren in het oog te houden zoals design van de constructie de keuze van de substraten oppervlaktebehandeling omgevingsfactoren lijmkeuze applicatie en proces testen controle en QC Ten slotte wordt het belang van het Triumviraat uitgelegd

1435 - 1500 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

41 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Oppervlaktetechnologie controle op de vierkante kilometerDr Ir Hans van der Weijde Programma manager Tata Steel RampDTata Steel is een van de grootste producten van metaaloppervlakken in Nederland En naast de optimale eigenschappen van de bulk is juist ook het oppervlak een van de manieren waarop we kunnen excelleren en concureren Dit omvat oppervlakte-topologie over diverse lengteschalen dunne oppervlaktelagen en speciale coatings In deze lezing zal vanuit een aantal marktsegmenten worden bekeken welk type ontwik-kelingen actueel zijn

1505 - 1530 ZAAL 1

Mat

eria

len

Net-shape productie van een composieten draagarmMarkus Kaufmann Programmaleider composieten SirrisSLC-Lab is het engineering en prototypelabo van Sirris de KU Leuven en de UGent Een demonstrator die recent internationale belangstelling wekte was een draagarm voor de ophanging van een Volkswagen Golf die het lab samen met twee Duitse partneruniversiteiten ontwikkelde De component illustreert dat de re-sin transfer moulding-technologie perfect geschikt is voor complexe designs Ze vergt geen nabehandeling en laat zelfs toe optische vezelsensoren te integreren voor structural health monitoring Tijdens de lezing word ingegaan op de complexiteit van matrijsontwerp voor RTM het integreren van inserts in complexe preforms en het opmeten van spanningen door middel van vezelsensoren

1505 - 1530 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Dos en Donts van anodiserenM Kaarsgaarn DGA KO-AR BVWelke valkuilen zijn er bij anodiseren

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

Lezingenprogramma donderdag 1 juni (vervolg)

Lina s werelds eerste bio-based autoNoud van de Gevel PR amp Media manager TUecomotiveLina is een vierpersoons elektrische stadsauto Dankzij haar lichte gewicht van 300 kilogram is ze erg efficieumlnt Dit lage gewicht is te danken aan een innovatief materiaal dat nog nooit eerder structureel in autorsquos is gebruikt Namelijk bio-composiet Deze panelen bestaande uit twee lagen bio-composiet die om de bio-logische PLA-kern geperst worden vormen het chassis van Lina en daarmee de dragende constructie van de auto Het voornaamste bestandsdeel van het bio-composiet is vlas Vlas is een plant met lange stugge vezels waarvan de toepassingen ver reiken

Keyn

ote

1505 - 1530 ZAAL 4

1535 - 1600 ZAAL 1

Smart coatings via designing surface chemistry and topography (in English)Dr Catarina Esteves Associate Professor Eindhoven University of Technology - Department of Chemical Engineering and ChemistryNearly all surfaces we use are covered by a polymer layer (coating) for protection or aesthetic purposes One of the most important roles of surfaces is setting interactions with water Hydrophobic coatings provide water repellency and low-adherence hydrophilic coatings grant permanent contact with water and high lubricity Currently the materials field faces new challenges to design multi-functional surfaces which exhibit a specific wettability but also respond selectively to changes in the environment I will show how we have been using surface chemistry and topography to develop multi-functional smart coatings for different applications eg self-healing and superhydrophobic polymer coatings1435 - 1500 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

42 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

1D COMPOSITES BVJupiterweg 41a3893 GC ZEEWOLDEinfo1dcompositescom06-53161362www1DcompositescomContact Gertjan Switsar

Stand 10

2-S BV Vlierdensedijk 435705 CK HELMONDhvanhaeff2-seu0492-590443www2-seu Contact Henry van Haeff

Stand 7

4TUHIGH-TECH MATERIALS (4TUHTM) Mekelweg 22628 CD DELFTrboerrigtertudelftnl015-2785760www4tunlhtmContact Reina Boerrigter Stand 16

ADSO BVBA Vuurkruislaan 10BE 2610 WILRIJKbartadsobe0032-498400504wwwadsobeContact Bart Hendrickx Stand 2

Agfa-Labs Septestraat 27BE 2640 MORTSELfrankruttensagfacom0032 449 56 99 49wwwagfa-labscomContact Frank Ruttens Stand 35

ALUMECO NL BV Ketelmeer 255347 JX OSSmohalumeconl06-10382134 wwwalumeconl Contact Marco Huitink

Stand 7

Exposanten (op alfabetische volgorde)

ALUMINIUM PAVILJOEN Kruisstraat 745612 CJ EINDHOVENkmousmikrocentrumnl040-2969922Contact Karin Mous Stand 7

AMEURO METALS BV Papland 9c4206 CK GORINCHEMovaniperenameurometalsnl085-4844770wwwameurometalsnlContact Olaf van Iperen Stand 21

ARNOLD + SIEDSMA Bezuidenhoutseweg 572594 AC DEN HAAGrnaudintencatearnold-siedsmanl070 3654833wwwarnold-siedsmacom

Stand 6

ANALIS nv Rue de Neacuteverleacutee 11BE 5020 Suarleekdranalisbe0032-81-255050wwwanalisbeContact Ken de Roover Stand 53

BENELUX SCIENTIFIC BV 44 RI-straat 334051 AP OCHTENkoschaapbenelux-scientificnl0344-655556wwwbenelux-scientificnlContact Ko Schaap Stand 40

BODYCOTE VACUUM BRAZING Visseringweg 281112 AS DIEMENhenkjanbuursenbodycotecom+31 20 5601080wwwbodycotecomnl-beContact Henkjan BuursenStand 64

BOumlHLER Isolatorweg 321014 AS AMSTERDAMrobdiddenbohlernl020-5817420wwwbohlernlContact Rob Didden Stand 14

Bond voor Materialenkennis Kruisstraat 745612 CJ Eindhoveninfomaterialenkennisnl040 296 99 13wwwmaterialenkennisnlContact Karin van Bakel

Stand 25

BONSHIN SOURCING BVBAUitbreidingstraat 843BE 2600 BERCHEM0032-483252389amyxinbonshincomwwwbonshincomContact Amy Xin

Stand 12

EXPOSANTEN

CERACARBON BV Kruisstraat 1236171 GE STEINroelandceracarboncom046-4260076www ceracarboncom Contact Roeland Coumans

Stand 18

FALEX TRIBOLOGY NV Wingepark 23BBE 3110 ROTSELAARofficefalexeu0032-16-407965wwwfalexeuContact Dirk Drees

Stand 47

GIMEX TECHNISCHE KERAMIEK BV Achterdijk 155705 CB HELMONDjgoossensgimexnl0345 - 574 255wwwgimexnlContact John GoossensStand 4

DE LOOPER ANALYTICAL Bukkumweg 24m5081 CT HILVARENBEEKdanieumllledelooperndocom013-5054216wwwdelooperanalyticalcomContact Danielle Heijms

Stand 37

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES Delo-Allee 1DE 86949 WINDACHrobertboksdelode0049 8193 9900-0wwwdelo-adhesivescomenContact Mr Robert BoksStand 67

ELASTOMER RESEARCH TESTING BV Teugseweg 277418 AM DEVENTERinfoertbvcom+31 570 - 62 46 16wwwertbvcomContact Dr Ir Kuno DijkhuisStand 56

Exposanten (op alfabetische volgorde)

43 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

44 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Exposanten (op alfabetische volgorde)

GRONEMAN BV Postbus 247550 AA HENGELOeidhofgronemannl074-2551143wwwgronemannlContact Karin Eidhof

Stand 80

HARTECH MEET- amp TESTAPPARATUUR Bonte Kraaiweg 161521 RD WORMERVEERyvonnehartechnl075-6144080wwwhartechnlContact Yvonne IJmker - de NijsStand 49

HAUCK HEAT TREATMENT EINDHOVEN BV Achtseweg Noord 55651 GG EINDHOVENrickbruggemanhauckhtcom06-13122288wwwhauckhtnlContact Rick BruggemanStand 72

HOGESCHOOL UTRECHT CENTRUM VOOR NATUUR amp TECHNIEK Koningsbergerstraat 93531 AJ UTRECHTalexharsveldhunl088-4818888wwwcvntnlContact A HarsveldStand 17

IMO-IMOMEC Martelarenlaan 42BE 3500 HASSELTlievededonckeruhasseltbe0032-11-268813wwwuhasseltbeimoContact Lieve de Doncker

Stand 45

INNOVAR CLEANING CONTROL Ambachtsweg 235627 BZ EINDHOVENhanscoolsinnovar-cccom040-7370199wwwinnovar-cccomContact Hans CoolsStand 109

INNOVATEST EUROPE Borgharenweg 1406222 AA MAASTRICHTinfoinnovatest-europecom043-3520060wwwinnovatest-europecom

Stand 44

INNOVATIEVE MATERIALEN SJP UITGEVERS Postbus 8614200 AW GORINCHEMgvninnovatievematerialennl0183-660808Contact Gerard van Nifterik

Stand 1

IPECUNIA PATENTS BV Rijksweg Zuid 86131 AN SITTARDdannybovensipecuniacom046-4113990wwwipecuniacomContact Dhr Jaap Renkema Stand 34

INSTRON 3 Boulevard Jean Moulin Omega Parc Bacirctiment 2FR 78990 ELANCOURT CEDEXjuergen_richterinstroncom0031-(0)6-10898286wwwinstroncomContact dhr J RichterStand 51

ISSERSTED PRUumlFMASCHINEN GMBH amp CO KG Chemiestrasse 4DE 41751 VIERSENdellingisserstedt-pruefservicede0049-2162-266500wwwisserstedt-pruefservicedeContact Maria DellingStand 39

IST BENELUX BV Hommel 637317 BL APELDOORNgerardbnlist-uvcom055-5050014wwwist-uvnlContact Gerard Brieko

Stand 77

JJ BOS BV Marconistraat 112809 PH GOUDAramonvanthoffjjbosbvnl0182-619333wwwjjbosbvnlContact Ramon van t Hoff

Stand 55

HELMUT FISCHER MEETTECHNIEK BV Tarasconweg 105627 GB EINDHOVENjohannieuwlandshelmutfischernl040-2482255wwwhelmutfischernlContact Johan Nieuwlands Stand 89

GOM BRANCH BENELUX Interleuvenlaan 15FBE 3001 HEVERLEEewinantgomcom0032-16-408034wwwgomcomContact Wim Cuypers

Stand 58

EXPOSANTEN

Exposanten (op alfabetische volgorde)

JUNO INDUSTRIES Stoktevijver 229930 Zomergemcojunoindustrieseu+3293959590wwwjunoindustrieseuContact Thierry Soenen

Stand 74

LIJMACADEMIE Ericssonstraat 25121 ML RIJENinfolijmacademienl085-3031227wwwlijmacademieeuContact Arnold Knottnerus

Stand 60

KEYENCE INTERNATIONAL (BELGIUM) Bedrijvenlaan 5BE 2800 MECHELENtvanlaerkeyenceeu0032-471-214822wwwkeyencecom Contact Thimoty Van LaerStand 33

KO-AR BV Neerlandia 161841 JK STOMPETORENmarcoko-arnl072-5745400wwwko-arnlContact Marco Kaarsgaarn

Stand 96

LCS ADHESIVE BONDING BVBA Bergenstraat 84BE 3053 HAASRODEjanlambrechtsconsultantcom0032-16-389045wwwlcs-adhesivebondingcomContact Jan LambrechtsStand 75

IST Benelux BVHommel 637317 BL ApeldoornTel +31 55 505 00 14wwwist-uvnl

IndustrialLED- UV

technologie van IST

45 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

JEOL (EUROPE) BV Lireweg 42153 PH NIEUW-VENNEPkruizejeolbeneluxcom0252-623500wwwjeolbeneluxcomContact Arnold Kruize

Stand 38

46 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Exposanten (op alfabetische volgorde)

Materials innovation institute (M2i) Elektronicaweg 252628 XG DELFTBvanhaastrechtm2inl088-0351900wwwm2inlContact Bert van HaastrechtStand 25

MERSEN BENELUX BV Mercuriusweg 4-63113 AR SCHIEDAMwilliamrozeboommersencom010-2983030wwwmersencomContact William Rozeboom

Stand 22

METEL Van Harenstraat 45145 RJ WAALWIJKdwijnantsmetelnl0416-724800wwwmetelnlContact Dennis Wijnants

Stand 13

MIKROCENTRUM Kruisstraat 745612 CJ EINDHOVENjgijsbertsmikrocentrumnl040-2969933 wwwmikrocentrumnlContact J Gijsberts

Stand 120

MULTIVALENT BV INNPLATE Ekkersrijt 15015692 AN SONrobbertdegreefmultivalentnl040-7515304 wwwmultivalentnlContact Robbert de GreefStand 98

Newa Postbus 105110 AA BAARLE-NASSAUinfonewanl013-5072000wwwnewanlContact Ivo Verheijen Stand 46

PERMACOL BV Diedenweg 946717 KV EDEtgorterpermacolnl0318-640740wwwpermacolnlContact Tom Gorter Stand 73

PHENOM-WORLD BV Dillenburgstraat 9T5652 AM EINDHOVENviviandecortiphenom-worldcom040-2597369 wwwphenom-worldcomContact Vivian de Corti Stand 54

Pontus HeatTreatment BV Thermen 97521 PS ENSCHEDErvanmilpontusnl053-4341000wwwpontusnlContact Robert van Mil Stand 62

PLATOS CONSULTING Elsbrug 11BE 9260 WICHELENralfgregerplatos-consultingbe0032-474-572635wwwplatos-consultingeuContact Dr Ralf Greger

Stand 91

REFITECH CARBON COMPONENTS Industriestraat 69a5145 PD WAALWIJKbnijpelsrefitechnl0416-330589wwwrefitechnlContact Bas NijpelsStand 19

RUPLO LIJMTECHNIEK BV Meeuwstraat 2A9791 GE TEN BOERinforuplonl050-3022702wwwruplonlContact Ruurd van der Ploeg

Stand 76

RYCOBEL Nijverheidslaan 47BE 8540 DEERLIJKinforycobelcom0032-56-1782170wwwrycobelcomContact Mark de Waard amp Donald Van BovenStand 95

MATERIALDESIGN Heereweg 321901 MD CASTRICUMtonhurkmansgmailcom0251-656052Contact Ton Hurkmans wwwmaterialdesignnl

Stand 1

MAT-TECH Ekkersrijt 45085692 DM SONebrommat-techcom0499-490133wwwmat-techcomContact Erik Brom

Stand 59

47 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Please visit us at the Materials 2017 ndash Booth 3

Whatrsquos your nextmilestone

By creating specialty glass that stands out with unmatched optical precision the highest transmission surprising exibility and ultimate customized solutions we enable engineers and designers to think in new dimensions

milestonesschottcom

Letrsquos rediscovermaterials for industrial applications

IA_Geschmolzenes-Glas_210x297_ENG_170419indd 1 200417 1154

48 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Exposanten (op alfabetische volgorde)

SAPA EXTRUSION BENELUX Postbus 755150 AB DRUNENrikmertenssapagroupcom06-20542522 wwwsapaprofilescomnlContact Rik Mertens Stand 23

SCHOTT BENELUX BV Randweg 3a4104 AC CULEMBORGantoonwesselinkschottcom0345-470650wwwschottcomContact AHWesselink

Stand 3

SCIGRIP - BENELUX BNS Australieumlweg 24T4561 PD HULSTbnsbnsindustrialcom0114-31100wwwscigrip-beneluxcomContact Stef Jaspersen

Stand 71

SENANG MATERIAL MICROSCOPY Prinses Beatrixlaan 224001 AH TIELinfosenangomsnl0344-610020wwwsenangomsnlContact Roy MaidmanStand 43

SHIMADZU BENELUX BV Australieumllaan 145232 BB DEN BOSCHinfoshimadzunl073-6430320wwwshimadzunl Contact Gaby de Jong

Stand 32

SIMULEON - ABAQUS SOFT-WARE amp FEA SERVICES Sint Antoniestraat 75314 LG BRUCHEMdbroekaartsimuleoncom0418-644699wwwsimuleoncomContact Dolf BroekaartStand 50

SIRRIS Technologiepark 935BE 9052 ZWIJNAARDEbartteerlincksirrisbe0032-498-919394Contact Bart Teerlinckwwwsirrisbe Stand 70

SIRRIS SMART COATING APPLICATION LAB Wetenschapspark 3BE 3590 DIEPENBEEKhildekrikorsirrisbe0032-473-992129wwwsmartcoatingbeContact Hilde KrikorStand 105

TESA BV Stationsplein 3-11211 EX HILVERSUMerikspeeckaerttesacom0032-471-705597wwwtesanlContact Erik Speeckaert

Stand 63

SUMMA SURFACE SLCR LASERTECHNIEK Bernard Vrienslaan 35062 EM OISTERWIJKthijscarliersumma-surfacenl013-8225866wwwsumma-surfacenlmachinesslcrContact Thijs Carlier Stand 93

TEVEL TECHNIEK BV Mollevite 246931 KG WESTERVOORTinfotevelnl026-3030060wwwtevelnlContact H Blauw

Stand 30

TITAN TECHNOLOGIES Koksijdestraat 11BE 8630 VEURNEinfotitantechnologiesbe0032-475651536wwwtitantechnologiesbe Contact Serge Tuerlings

Stand 79

SADECHAF BONDING Campus Blairon 30BE 2300 TURNHOUTjannekerenessadechafeu0032-14-405287wwwsadechafeuContact Janneke Renes

Stand 69

SINVACON BVBAProvinciebaan 102BE 9890 GAVERE0032-478546968pascalverheyensinvaconbewwwsinvaconbe Contact Pasval Verheyen

Stand 106

SABA Dinxperlo BV Industriestraat 37091 DC DINXPERLOtransportationsaba-adhesivescom0315 65 89 99wwwsaba-adhesivescomContact Dennis ter Veldhuis Stand 68

DEacute TAPE VOOR MOEILIJKE 0PPERVLAKKENtesareg ACXplus 709x LSE Performerbull Deze innovatieve schuimtape in acryl hecht op een blijvende manier en zonder primer aan

low-surface-energy (LSE) materialen zoals kunststof materialen met poedercoating etcbull Kan gebruikt worden bij temperaturen dicht bij het vriespunt

tesanl

Global leading technology in hardness testing made inThe Netherlands

Visit our websitewwwinnovatest-europecom

Borgharenweg 140 - 6222 AA Maastricht - Phone +31 (0) 43 3520060 - Fax +31 (0) 43 3631168 - E-mail infoinnovatest-europecomINNOVATEST Europe BV

49 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

50 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

In eacuteeacuten dag alles over aluminium productontwikkeling

wwwmikrocentrumnlevenementen

12 | 9 | 2017

Hilvaria

Studios

Hilvarenbeek

51 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

VDL FIBERTECH INDUSTRIES Diamantweg 545527 LC HAPERTdsteenbakkersvdlfibertechindus-triescomwwwvdlfibertechindustriescom0497-338400Contact D SteenbakkersStand 20

Exposanten (op alfabetische volgorde)

VERENIGING ION Einsteinbaan 13439 NJ NIEUWEGEINscherpenborgvereniging-ionnl030-6300390wwwvereniging-ionnlContact Santino Scherpenborg

Stand 99

VIBA NV Bleiswijkseweg 412712 PB ZOETERMEERromanivibanlwwwvibanl 079-3306748Contact Ton Romani Stand 78

VOM VZW Kapeldreef 60BE 3001 LEUVENvfinckenvombe0032-16-401420wwwvombeContact Veerle Fincken Stand 108

WEISS TECHNIK NEDERLAND BV Newtonstraat 54004 KD TIELinfoweisstechniknl0344-670400wwwweisstechniknlContact M VogelaarStand 52

WITTENBURGWITCOM Postbus 323870 CA HOEVELAKENhbwittenburgbvnl036-2000300wwwwittenburgbvnlContact Han van der Brink Stand 5

VM VISION INTERNATIONAL BVBA Molenbergstraat 39BE 9190 STEKENEmthvm-visioneu0032-3-7893602wwwvm-visioneuContact Mark ter HoevenStand 57

Stand 40

Instrumenten voor hettesten van uw materialen

Op de stand van Benelux Scientific is dit jaar ruim aandacht voor Q-Labdeacute specialist op het gebied van testapparatuur voor veroudering en corrosie

infobenelux-scientificnlwwwbenelux-scientificnlT +31-(0)344-655556

TRIBOTRON AG Lerchenfeldstrasse 3CH 9014 ST GALLENinfotribotroncom0041-71-5112465wwwtribotroncomContact David Ziltener

Stand 48

TTL GROUP NV Bredesteeg 47041 GV S-HEERENBERGwendyvanreettlgroupnl0314-664900 wwwttlgroupnlContact Wendy van Ree Stand 11

52 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Wie levert wat

1D COMPOSITES BV 10

ADSO BVBA 2

AMEURO METALS BV 21

BOumlHLER 14

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67

GIMEX TECHNISCHE KERAMIEK BV 4

JJ BOS BV 55

MERSEN BENELUX BV 22

METEL 13

PERMACOL BV 73

REFITECH CARBON COMPONENTS 19

SCHOTT BENELUX BV 3

(Slimme) materialen amp grondstoffen

2-S BV 7

ADSO BVBA 2

BOumlHLER 14

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67

GIMEX TECHNISCHE KERAMIEK BV 4

JJ BOS BV 55

LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75

MERSEN BENELUX BV 22

REFITECH CARBON COMPONENTS 19

SCHOTT BENELUX BV 3

SUMMA SURFACE SLCR LASERTECHNIEK 93

Bewerken van materialen

2-S BV 7

Agfa-Labs 35

ARNOLD + SIEDSMA 6

BODYCOTE VACUUM BRAZING 64

BOumlHLER 14

ELASTOMER RESEARCH TESTING BV 56

FALEX TRIBOLOGY NV 47

GIMEX TECHNISCHE KERAMIEK BV 4

HOGESCHOOL UTRECHT - CENTRUM VOOR NATUUR amp TECHNIEK

17

LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75

LIJMACADEMIE 60

MULTIVALENT BV INNPLATE 98

PERMACOL BV 73

PLATOS CONSULTING 91

Pontus HeatTreatment BV 62

SIMULEON - ABAQUS SOFTWARE amp FEA SERVICES 50

Consultant adviseur

ANALIS nv 53

BODYCOTE VACUUM BRAZING 64

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67

HAUCK HEAT TREATMENT EINDHOVEN BV 72

INNOVAR CLEANING CONTROL 109

IST BENELUX BV 77

JJ BOS BV 55

LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75

LIJMACADEMIE 60

MAT-TECH 59

MULTIVALENT BV INNPLATE 98

PLATOS CONSULTING 91

RYCOBEL 95

SCHOTT BENELUX BV 3

SUMMA SURFACE SLCR LASERTECHNIEK 93

VERENIGING ION 99

VM VISION INTERNATIONAL BVBA 57

ADSO BVBA 2

JJ BOS BV 55

LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75

LIJMACADEMIE 60

MULTIVALENT BV INNPLATE 98

SIMULEON - ABAQUS SOFTWARE amp FEA SERVICES 50

Oppervlaktetechnieken

Ontwerp- en design bureau

Wie levert wat

53 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Wie levert wat

2-S BV 7

Agfa-Labs 35

BENELUX SCIENTIFIC BV 40

DE LOOPER ANALYTICAL 37

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67

ELASTOMER RESEARCH TESTING BV 56

FALEX TRIBOLOGY NV 47

GOM BRANCH BENELUX 58

HARTECH MEET- amp TESTAPPARATUUR 49

INNOVATEST EUROPE 44

INSTRON 51

JJ BOS BV 55

JEOL (EUROPE) BV 38

MAT-TECH 59

MULTIVALENT BV INNPLATE 98

Newa 46

PERMACOL BV 73

RYCOBEL 95

TEVEL TECHNIEK BV 30

TRIBOTRON AG 48

VM VISION INTERNATIONAL BVBA 57

WEISS TECHNIK NEDERLAND BV 52

Materiaalkarakterisering analyse techniek meten amp testen

4TUHIGH-TECH MATERIALS (4TUHTM) 16

Agfa-Labs 35

ELASTOMER RESEARCH TESTING BV 56

HOGESCHOOL UTRECHT - CENTRUM VOOR NATUUR amp TECHNIEK

17

JJ BOS BV 55

LIJMACADEMIE 60

Materials innovation institute 25

VERENIGING ION 99

VOM VZW 108

Onderzoeksinstituten kennis- en onderwijsinstellingen

BODYCOTE VACUUM BRAZING 64

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67

GRONEMAN BV 80

HAUCK HEAT TREATMENT EINDHOVEN BV 72

IST BENELUX BV 77

JJ BOS BV 55

JUNO INDUSTRIES 74

LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75

LIJMACADEMIE 60

MAT-TECH 59

PERMACOL BV 73

SADECHAF BONDING 69

SCHOTT BENELUX BV 3

VDL FIBERTECH INDUSTRIES 20

Verbindingstechnieken

Wie levert wat

54 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Klik Hier voor de webversiegt

55 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

1D COMPOSITES BV 102-S BV 74TUHIGH-TECH MATERIALS (4TUHTM) 16ADSO BVBA 2Agfa-Labs 35ALUMECO NL BV 7ALUMINIUM PAVILJOEN 7AMEURO METALS BV 21ANALIS nv 53ARNOLD + SIEDSMA 6BENELUX SCIENTIFIC BV 40BODYCOTE VACUUM BRAZING 64BOumlHLER 14Bond voor Materialenkennis 25BONSHIN SOURCING BVBA 12CERACARBON BV 18DE LOOPER ANALYTICAL 37DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67ELASTOMER RESEARCH TESTING BV 56FALEX TRIBOLOGY NV 47GIMEX TECHNISCHE KERAMIEK BV 4GOM BRANCH BENELUX 58GRONEMAN BV 80HARTECH MEET- amp TESTAPPARATUUR 49HAUCK HEAT TREATMENT EINDHOVEN BV 72HELMUT FISCHER MEETTECHNIEK BV 89HOGESCHOOL UTRECHT - CENTRUM VOOR NATUUR amp TECHNIEK 17IMO-IMOMEC 45INNOVAR CLEANING CONTROL 109INNOVATEST EUROPE 44INNOVATIEVE MATERIALEN SJP UITGEVERS 1INSTRON 51IPECUNIA PATENTS BV 34ISSERSTED PRUumlFMASCHINEN GMBH amp CO KG 39IST BENELUX BV 77JJ BOS BV 55JEOL (EUROPE) BV 38JUNO INDUSTRIES 74KEYENCE INTERNATIONAL (BELGIUM) 33KO-AR BV 96LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75LIJMACADEMIE 60MATERIALDESIGN 1Materials innovation institute 25MAT-TECH 59MERSEN BENELUX BV 22METEL 13MIKROCENTRUM 120MULTIVALENT BV INNPLATE 98Newa 46PERMACOL BV 73PHENOM-WORLD BV 54PLATOS CONSULTING 91Pontus HeatTreatment BV 62REFITECH CARBON COMPONENTS 19RUPLO LIJMTECHNIEK BV 76RYCOBEL 95SABA Dinxperlo BV 68SADECHAF BONDING 69SAPA EXTRUSION BENELUX 23SCHOTT BENELUX BV 3SCIGRIP - BENELUX BNS 71SENANG MATERIAL MICROSCOPY 43SHIMADZU BENELUX BV 32SIMULEON - ABAQUS SOFTWARE amp FEA SERVICES 50SINVACON BVBA 106SIRRIS 70SIRRIS SMART COATING APPLICATION LAB 105SUMMA SURFACE SLCR LASERTECHNIEK 93TESA BV 63TEVEL TECHNIEK BV 30TITAN TECHNOLOGIES 79TRIBOTRON AG 48TTL GROUP NV 11VDL FIBERTECH INDUSTRIES 20VERENIGING ION 99VIBA NV 78VM VISION INTERNATIONAL BVBA 57VOM VZW 108WEISS TECHNIK NEDERLAND BV 52WITTENBURGWITCOM 5

56 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Nanovea began designing and manufacturing instruments after years of experience in providing solutions for

measurement technology to stimulate materials engineering for the common good Ease of use advanced automation

Testers and Tribometers Nanoveas instruments can be found internationally in distinguished educational and industrial

organizations ranging from automotive to cosmetic biotechnology to medical devices to microelectronics and space

applications Thousands of clients rely on Nanovea for accurate solutions technically superior instruments experienced

assistance and comprehensive laboratory services

Visit Our Exclusive DistributorTRIBOTRON (Booth 48)

Human CapitalWe connect talented people to our partners creating results together

Market PlatformsWe combine existing competences

and new markets and vice versa

ValorizationWe empower industry to capitalize on developed competences and technologies

ScienceWe develop technology amp industry roadmaps

to materialize scientific agendas

NetworkNetwork

M2i Four Service Areas

euro

As the specialist network organization in materials innovation the Materials innovation institute (M2i) works with large industries as well as small and rapidly expanding companies M2i delivers value to business and science in four service areas

M2i is the enabler in materials inno vation and delivers the integral programming for the Top Sector High Tech Systems and Materials (HTSM) boosting the Dutch economy with knowledge and talent and strengthening its position as global player

ldquo To be successful in our society we are taking a leading role in the social and technical materials inno vations mdash for the generations to comerdquo mdash Mario van Wingerde CEO M2i

Elektronicaweg 252628 XG Delft +31 88 035 1900 infom2inl wwwm2inl

M2i Four Service Areas

57 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Nanovea began designing and manufacturing instruments after years of experience in providing solutions for

measurement technology to stimulate materials engineering for the common good Ease of use advanced automation

Testers and Tribometers Nanoveas instruments can be found internationally in distinguished educational and industrial

organizations ranging from automotive to cosmetic biotechnology to medical devices to microelectronics and space

applications Thousands of clients rely on Nanovea for accurate solutions technically superior instruments experienced

assistance and comprehensive laboratory services

Visit Our Exclusive DistributorTRIBOTRON (Booth 48)

SJP Uitgevers

Postbus 861 4200 AW Gorinchem tel (0183) 66 08 08

e-mail infoinnovatievematerialennl

Abonnementen

Een digitaal abonnement in 2017 (6 uitgaven) kost euro 3950 (excl BTW)

wwwinnovatievematerialennl

Innovatieve Materialen

Innovatieve Materialen is een interactief digitaal vakblad over nieuwe enof innovatief toegepaste materialen in de civieltechnische sector bouw architectuur en design Kerngedachte achter het blad is dat de materialensector tot dusver was lsquoverzuildrsquo op basis van materiaalsoorten waardoor veel kennis en kansen niet worden benut Daar wil Innovatieve Materialen iets aan doenInnovatieve Materialen verschijnt in digitale vorm zes keer per jaar Abonnees ontvangen een bladerbare versie plus een downloadable pdf-editie Beide versies zijn interactief en bevatten hyperlinks en videorsquos Uitgever SJP Uitgevers Postbus 861 4200 AW Gorinchem Tel 0183 66 08 08 Vraag een gratis digitaal proefnummer aan infoinnovatievematerialennl

Digitaal Innovatieve Materialen is een digitaal vakblad wat logischerwijs de mogelijkheid geeft om meer informatie toe te voegen dan in een conventio neel papieren vakblad gebruikelijk is Vaak wordt er bij de artikelen een koppeling gemaakt met een relevante website achterliggende informatie rapporten videomateriaal enof eerder verschenen artikelen

INNOVATIEVE MATERIALEN

Page 3: Extra - Innovatieve Materialen · 2017. 5. 18. · start-up 2016 van Rusland in de wacht gesleept. De competitie is een jaarlijks terugkerend evenement, waarbij start-up bedrijven

1 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

BERICHTEN

Wetenschappers van de University of California San Diego (UCSD) hebben een proces ontwikkeld om van materiaal dat in de bodem van de rode planeet bouwstenen te maken zonder dat die gebakken hoeven te worden De bevindingen van het onderzoeksteam onder leiding van prof Yu Qiao profes-sor structural engineering aan de UC San Diego werden in april gepubliceerd in Nature Scientific Reports onder de titel lsquoDirect Formation of Structural Compo-nents Using a Martian Soil Simulantrsquo Het onderzoek werd gefinancierd door NASA De bevindingen zijn volgens UCSD ook al van belang omdat de regering van Donald Trump in maart een wet aan nam die er voor moet zorgen dat de VS in 2033 een bemande missie naar Mars zal sturenDe onderzoekers hebben een mengsel gemaakt dat representatief zou zijn voor de samenstelling van de Marsbodem grofweg bestaande uit ongeveer (ge-wichtsprocent) 45 SiO2 17 Fe2O3 en FeO 8 MgO en 6 CaO

Stenen van Mars sterker dan gewapend beton

Behalve de samenstelling van het meng-sel heeft het proces twee kritische on-derdelen of eigenlijk uitdagingen voor de wetenschappers zegt prof Yu Qiao op de website van UC San Diego De eerste was de vraag hoe het mengsel in een flexibele rubberen container te krij-

gen de tweede was hoe het mengsel te verdichten met voldoende druk tot een sterk materiaal Dat is dus gelukt want uiteindelijk leidde het onderzoek tot een werkbaar proces waarmee kleine ronde pallets kunnen worden gemaakt die op zich weer tot kleine bakstenen kunnen worden verwerkt Opvallend is dat er geen additieven aan te pas komen De onderzoekers denken dat ijzeroxide als een bindmiddel fungeert Uit scans blijkt dat zich rond grotere steenachtige par-tikels een coating bevindt van kleinere ijzerdeeltjes die onder druk blijkbaar aan elkaar hechten De onderzoekers hebben ook naar de sterkte van de Marsstenen gekeken en kwamen tot de conclusie dat ze sterker waren dan gewapend beton De volgende lsquologischersquo stap in het onder-zoek is het vergroten van de omvang van de stenen UCSDgt Online versie van het artikel bij Nature lsquoDirect Formation of Structural Compo-nents Using a Martian Soil Simulantrsquogt

Foto UCSD

Foto UCSD

BERICHTEN

2 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

De Russische start-up Apis Cor heeft eind maart de prijs voor de beste lsquohardwarersquo start-up 2016 van Rusland in de wacht gesleept De competitie is een jaarlijks terugkerend evenement waarbij start-up bedrijven worden beoordeeld op innovatie en business developmentEen maand eerder haalde Apis Cor de internationale pers met een opmerke-lijk demonstratieproject namelijk het 3D-printen van een volledige miniwo-ning in 24 uur tijd Dat gebeurde op de testlocatie van Apis Cor in Stupino bij Moskou Daarbij werd gebruik gemaakt van een door het bedrijf ontwikkelde mobiele betonprinter Extra complicatie was dat het project werd uitgevoerd in de winter een pro-bleem dat overigens werd opgelost door de hele installatie in een geconditioneer-de tent haar werk te laten doen

De twee ton wegende mobiele printer werd door het bedrijf zelf ontwikkeld en is volgens Apis Cor uiterst gebruiksvrien-delijk De printer is 4 times 16 times 15 m en bestaat grofweg uit een verticale cilinder en een beweegbare arm Het bereik is 132 m2 bij een maximale printhoogte

Start-up 3D-print complete miniwoning in een etmaal

van iets meer dan 3 meter Het complete systeem bestaat verder over een mixer en een pompinstallatie Volgens Apis Cor kan het hele systeem binnen een half uur worden opgesteld en operationeel zijn De werksnelheid van de printer ligt tussen de 1 en 10 meter per minuut de tolerantie (positionering) op ongeveer 05 mmDe printer is in staat niet alleen dragen-de constructies te maken maar kan ook

gladde wanden makenVolgens de ontwikkelaars van het systeem zitten de voordelen behalve in de flexibiliteit en snelheid vooral in duurzaamheid (er komt geen afval vrij) en kostenbesparingen Zo zou in vergelij-king met conventionele bouwmethodes 25 procent kunnen worden bespaard op de constructie en logistiek en maar liefst zestig procent op de afwerking

Foto Apis Cor

3 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

BERICHTEN

De woning die Apis Cor eind februari bij wijze van demonstratie printte is een kant en klaar lsquotiny housersquo met een vloeroppervlak van 38 m2 De geprinte woning is afgewerkt met vloeren pleis-terwerk ramen en dakApis Cor denkt met het nieuwe systeem een belangrijke stap te hebben gemaakt met de verdere introductie van 3D-prin-ting in de bouw

Apis Corgt

Video Printer in actie

Video Tiny house in 24 uur

Foto Apis Cor

BERICHTEN

4 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Upcycled carbon blackBegin dit jaar werden de Automotive Innovation Awards uitgereikt door juryvoorzitter Jan Peter Balkenende aan Dutch Green Carbon TomTom en NXP In de categorie Services won TomTom On Street Parking voor het makkelijk vinden van een vrije parkeerplaats NXP Semi-conductors kreeg de prijs in de categorie Technology voor lsquoRadarchiprsquo waarmee naar verluidt een belangrijke stap wordt gezet in autonoom autorijden De win-nende innovatie in Challenging Concepts

Volgens Black Bear worden er jaarlijks meer dan 15 miljard autobanden afgedankt samen goed voor 135 miljoen afval Meer dan de helft daarvan wordt verbrand of gestort Daarnaast wordt jaarlijks 72 miljoen ton zogenaamd lsquofurnace carbon blackrsquo door de bandenindustrie ingezet om nieuwe banden te maken Furnace carbon black wordt hoofdzakelijk gemaakt door carbonisatie van fossiele brandstoffen zoals pek en zware aardoliefracties Bij de productie van deze fossiele carbon black zou jaarlijks meer dan 35 miljoen ton CO2 vrijkomen Black Bear claimt dat met elke ton upcycled carbon black 25 ton olie wordt bespaard en er vijf ton CO2Elke Black Bear-vestiging bespaart volgens het bedrijf meer CO2 dan een miljoen bomen kunnen vastleggen net zoveel als 84 keer het vondelpark(Bron Black Bear)

is voor het recyclen van autobanden door Dutch Green CarbonDe laatste beschikt sinds kort in Ne-derweert over een fabriek voor de terugwinning van koolstof uit oude autobanden De fabriek is een initia-tief van Dutch Green Carbon een joint venture tussen bandenverwerker Kargro en koolstofproducent Black Bear De laatste ontwikkelde een proces voor het terugwinnen van koolstof (carbon black) uit afgedankte banden Kargro verwerkt

oude banden tot nieuwe grondstoffen maar tot dusver lukte het niet om ook koolstof terug te winnenHet proces dat Black Bear de afgelopen jaren ontwikkelde begint met het verwij-deren van staal uit de banden staal dat overigens ook wordt gerecyceld Het rubber ondergaat vervolgens een carbonisatiestap waarbij het materiaal wordt vervolgens anaeroob en onder gecontroleerde omstandigheden wordt verhit Daarbij ontstaat gas en een

koolstofhoudende slak In de volgende stap wordt dit omgezet in kleine zuivere koolstof agglomeraten Dit fijne poeder wordt vervolgens gemengd met water en een bindmiddel gepelleteerd en gedroogd Black Bear claimt met het door haar ontwikkelde proces rsquos wereld hoogste kwaliteit lsquoupcycledrsquo carbon black te maken De teruggewonnen carbon black wordt onder meer gebruikt in technisch rubber inkt polymeren en om er weer nieuwe banden van te maken

Video

Ede beschikt sinds eind maart over wat wordt genoemd lsquohet eerste sneeuw- en ijsvrije zonnefietspad ter wereldrsquo Het zogenaamde Solarpath is een aanvul-ling op het vorig jaar september ge-opende duurzaam verwarmde fietspad Thermopath aan de Bovenbuurtweg in de gemeente Thermopath is een modu-lair uit speciale betonplaten opgebouwd fietspad waarvan de betonnen platen zijn voorzien van een leidingsysteem waarmee het pad kan worden ver-warmd Door de leidingen aan te sluiten op een warmtebron zoals bijvoorbeeld aardwarmte riool-warmte of restwarm-te wordt het fietspad verwarmd

Het Solarpath van fietspadenspecialist Easypath uit Steenwijk is er voor bedoeld energie te verzamelen om in de winter het pompsysteem van het Thermopath (ook van Easypath) fietspad aan te kun-nen drijven Belangrijk onderdeel van het concept is het stroeve oppervlak van de zonnecel-len Conventionele zonnepanelen heb-

Sneeuw- en ijsvrij zonnefietspad

ben een gladde oppervlaktestructuur De oppervlakte van Solarpath is volgens de producent echter ruw waardoor het veilig is voor verkeer

Het Solarpath is een ontwikkeling van Easypath en OTEM2000 uit Martorell bij

Barcelona Spanje OTEM2000 is onder meer gespecialiseerd in energie-opwek-kende vloeren en straatmeubilair

OTEM200gt

wwweasypathnlgt

BERICHTEN

5 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

6 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

3D-geprint keramiek met instelbare geometrie dichtheid en stijfheidResearchers van de Harvard Universi-ty en het Massachusetts Institute of Technology (MIT) hebben een methode ontwikkeld voor het 3D-printen van kera-mische schuimen waarmee de porosi-teit zowel op micro- als op macroschaal kan worden ingesteld En dat niet alleen met het proces kunnen materialen wor-den ge3D-print met een lage dichtheid en hoge sterkteDe onderzoekers van de Harvard John A Paulson School of Engineering and Applied Sciences (SEAS) Wyss Institute for Biologically Inspired Engineering (Harvard University) en MIT zeggen zich te hebben laten inspireren door cel-structuren in de natuur Hun vinding zou kunnen leiden tot een heel nieuw scala aan lichtgewicht materialen voor zowel constructieve als isolerende toepassin-gen Het onderzoek werd begin dit jaar gepubliceerd in The Proceedings of the Natural Academy of Science

De truc zit lsquom in de keramische inkt De onderzoekers zijn uitgegaan van een aluminiumoxide slurry waarbij men kans heeft gezien luchtbelletjes in de massa te brengen Dat doet men door er etap-

pegewijs al roerend (tussen de 400 en 1500 rpm) lucht in te kloppen Het resul-taat is een romige keramischschuim inkt waarmee men vervolgens structuren heeft geprint Men heeft kans gezien de

3D-geprinte structuren uit keramisch schuim (Fotorsquos James WeaverWyss Institute)

BERICHTEN

relatie tussen de eigenschappen van het schuim en de microporositeit van het uiteindelijke materiaal te controleren Toen dat deel van het proces was geop-timaliseerd konden de onderzoekers driehoekige en hexagonale honingraat-structuren 3D-printen met instelbare

van de onderzoekers in een persbericht van Harvard In het betreffende onder-zoek hebben de wetenschappers alleen gekeken naar alumina maar dezelfde methode zou volgens Harvard ook kun-nen worden gebruikt voor veel andere materialen zoals ander keramiek en zelfs polymeren en metalenHarvardrsquos Office of Technology Develop-ment (OTD) heeft inmiddels patent op de methode en onderzoekt momenteel de commercieumlle mogelijkheden Harvardgt

Lichtgewicht hexagonale en driehoekige honingraatstructuren ge3D-print met keramische-schuiminkt (Foto James Weaver Wyss Institute)

Credit Harvard John A Paulson School of Engi-neering and Applied Sciences YouTube

geometrie dichtheid en stijfheid lsquoWe can now make multifunctional materials in which many different ma-terial properties including mechanical thermal and transport characteristics can be optimized within a structure that is printed in a single steprsquo zei een

BERICHTEN

7 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Fietsbrug IJzerlaan (Antwerpen) geopend

Op 6 april is de nieuwe fietsbrug IJzer-laan over het Albertkanaal geopend De door Zwarts amp Jansma (ZJA) ontworpen fietsbrug is bijna een halve kilometer lang en hiermee de langste fietsbrug van Vlaanderen De brug is een belangrijk onderdeel van de fietsroutes van en naar de stad Antwerpen Boven het kanaal

zijn de leuningen opengetrokken tot hoge ruimtelijke liggers om zo uitzicht te bieden over de omgeving De nieuwe fietsbrug is ongeveer 490 m lang en 47 m breed en de langste brug over het Albertkanaal De brug heeft een donker-grijze buitenzijde volgens de ontwerpers passend in de harde industrieumlle omge-

ving terwijl de binnenzijde in licht wit-grijs zich richt op de gebruiker en zo een lichte fietsroute biedt De brug wordt ondersteund door V-vormige kolommen die een minimale impact op het onder-liggende park hebben en de brug een luchtige aanblik geven ZJAgt

BERICHTEN

8 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Materiaalonderzoekers van het ETH Zuumlrich zeggen een me-thode te hebben ontwikkeld voor de productie van keramiek zonder dat daar een oven aan te pas hoeft te komen In plaats van het uitgangsmateriaal te sinteren wordt het verdicht onder hoge druk bij kamertemperatuur Het proces zou aanzienlijk energiezuiniger zijn dat conventionele technieken en CO2-foot-print van keramiek en ander gesinterd materiaal aanmerkelijk kunnen verlagen De klassieke productie van baksteen porselein en ander kera-miek vraagt om een verhittingsproces waarbij de temperatuur doorgaans boven 1000 degC ligt Met het proces dat in Zuumlrich is ontwikkeld zeggen de betrokken wetenschappers hetzelfde ef-fect te bereiken bij kamertemperatuur In een persbericht van het ETH wordt zelfs gesproken van een lsquoastonishingly simple methodrsquo waarbij wordt uitgegaan van een calciumcarbonaat nanopoederVolgens Florian Bouville een postdoc van de onderzoeksgroep van prof Andreacute Studart professor Complexe Materialen bij ETH is de methode in wezen gebaseerd op het geologische proces van natuurlijke steenvorming Sedimentgesteente bijvoorbeeld ontstaat doordat het miljoenen jaren onder druk heeft gestaan van lagen daarboven Dat heeft men nu bij ETH nagebootst door gebruik te maken van superfijne calcium-carbonaat-nanodeeltjes waarbij men in het lab in een uur tijd keramisch materiaal wist te maken Uit tests zou inmiddels zijn gebleken dat het materiaal drie keer sterker is dan beton Probleem is vooralsnog dat de in Zuumlrich vervaardigde proefstukken klein zijn niet groter dan een muntstuk Volgens Bouville vragen grotere werkstukken ook meer druk en de volgende opgave is om een proces te ontwikkelen waarmee grotere dingen kunnen worden ge-

lsquoKoud-gesinterd keramiekrsquo

maakt wellicht ter grootte van een sanitairtegel of nog groterDe nieuwe methode - die koud-sinteren wordt genoemd - is volgens prof Studart niet alleen veel energie-efficieumlnter dan de gebruikelijke sintermehodes maar maakt vanwege de lage procestemperatuur ook nieuwe keramische composietma-terialen mogelijk bijvoorbeeld in combinatie met kunststof Bovendien zou koud-sinteren ook op een andere manier dan een laag energieverbruik kunnen bijdragen aan een CO2 -neu-trale samenleving Nano-carbonaatdeeltjes kunnen namelijk worden gemaakt uit CO2 bijvoorbeeld uit de afgassen van energiecentrales

De resultaten van het onderzoek werden begin maart van dit jaar gepubliceerd in Nature Communications onder de titel lsquoGeologically-inspired strong bulk ceramics made with water at room temperaturersquo (DOI 101038ncomms14655)

Klik hier voor de full text online versie van lsquoGeologically-inspired strong bulk ceramics made with water at room temperaturersquo

wwwethzchen

Koud-gesinterd keramiek bij ETH Zuumlrich (Photograph ETH Zurich Peter Ruumlegg)

9 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Recyclebaar biobased geluidsschermOp 21 april is in Beverwijk het eerste innovatieve recyclebare bio-based geluidsscherm van Nederland officieel geopend In opdracht van ProRail ver-rees hier langs het spoor ter hoogte van de onderdoorgang Aagterpoort de Eco Silence Wall Strukton ontwikkelde pro-duceerde en plaatste dit geluidsscherm Volgens de ontwikkelaars is het scherm vooral bijzonder omdat het is gemaakt van gras olifantsgras (Miscanthus Gigan-tus) om precies te zijn De Eco Silence Wall wordt binnenkort opgenomen in de Nationale Milieudata-base Een tool die onder meer Rijkwater-staat en ProRail gebruiken om duurzame oplossingen van opdrachtnemers te meten Olifantsgras is een snelgroeiend gewas dat tijdens de groei veel CO2 op-neemt Na de oogst wordt het verwerkt in beton waardoor de CO2 duurzaam opgeslagen is Het Miscanthus-beton wordt uitgevoerd in een grove open

structuur Dat is volgens Strukton gunstig voor de geluidsabsorptie Miscanthus wordt regionaal verbouwd dus blijven de transportbewegingen ook beperkt Daarnaast levert de toepassing nu dus een bijdrage aan het oplossen van

geluidsoverlast in bewoonde gebieden Het heeft van zichzelf al geluidsabsorbe-rende eigenschappen en is bovendien relatief eenvoudig te verbouwenBron Struktongt

BERICHTEN

10 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Brinkman baksteencentrum introdu-ceerde als noviteit ClickBrick Binair een nieuwe loot van de Daas ClickBrick-fa-mille ontwikkeld in samenwerking met Brinkman Bijzonder aan de ClickBrick Binair is volgens de producent de vorm met een opvallend relieumlf waardoor een afwisselend beeld met licht en schaduw

ClickBrick Binairabsorptie en reflectie ontstaat De steen moet vooral de interesse van architecten wekken omdat het allerlei nieuwe cre-atieve toepassingen van relieumlf mogelijk maakt Het Daas ClickBrick-systeem werd begin deze eeuw bedacht met het doel om uit esthetisch oogpunt een eenvoudige

schone applicatiemethode te ontwik-kelen Onder het adagium slimmer bouwen droogstapelen uitslagvrij en eenvoudig montagewerk werd het Daas ClickBrick in 2003 geiumlntroduceerd Het ClickBrick-systeem bestaat uit speciaal op maat gemaakte bakstenen met een groef die door middel van een RVS-clip aan elkaar verbonden worden De speciale vorm van de clip zorgt ervoor dat deze zichzelf in de groef vastklemt waardoor de stenen aan elkaar vast ko-men te zitten De stenen worden droog gestapeld zonder mortel waardoor er volgens de ontwikkelaar van het systeem per vierkante meters baksteen minder bouwmaterialen worden gebruikt Een belangrijk unique selling point is vol-gens Daas de full recycling-mogelijkheid van het systeem Waar de traditionele baksteen wordt hergebruikt als granulaat voor de wegenbouw of betonfabricage kunnen ClickBrickstenen weer in hun geheel worden hergebruikt

wwwbrinkmanbaksteencentrumnl

Mosa lanceerde onlangs haar nieuwe tegelserie micro (mu) Volgens de tegelfabri-kant werd de vloertegelserie ontwikkeld om lsquotijd en ruimte te definieumlrenrsquo Men heeft dat gedaan door tegels te ontwer-pen die reageren op veranderingen in de lichtinval waardoor de kleur van de te-gels in de loop van de dag verandert De serie is volgens Mosa geiumlnspireerd door de bijzondere relatie tussen licht en het kleurenspectrum Elke tegel van de micro-serie is volgend de producent een combinatie van talloze kleuren een optische mix van miljoenen heldergekleurde korreltjes die worden gemaakt door keramische pigmenten te mengen met klei Meer over micro bij Mosagt

microClickBrick hoe het werkt

11 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

BERICHTEN

100 procent circulaire 3D-design gevelsEen samenwerkingsverband van DEMEEUW specialist in flexibel bou-wen en Actual het 3D-label van het Amsterdamse architectenbureau DUS Architecten ontwikkelt momenteel een 3D-design gevel die 100 procent circulair is en steeds kan worden aangepast aan de wensen en behoeften van gebruikersBij aanpassing of herinzet van een ge-bouw of woning kan de originele gevel

zelden worden hergebruikt in het nieu-we ontwerp Vaak wordt de gevel tegen wil en dank behouden oacutef wordt deze volledig verbrand De betrokken bedrij-ven zochten naar een oplossing voor de lastig te recyclen gevel Op dit moment kost het besluit tot ver-vanging of herinzet van een gevel relatief veel mankracht tijd en geld Daarnaast moeten er altijd onderdelen worden ver-vangen en dus nieuw materiaal worden ingezet Uitgangspunt van de samen-werking is dat de nieuw te ontwikkelen 3D-design gevels na 1 5 15 of 20 jaar 100 procent kunnen worden herge-bruikt zonder dat er nieuw materiaal aan wordt toegevoegd De gevel wordt vermalen tot kunststof korrels waarmee een volledig nieuw ontworpen gevel kan worden geprint De ambitie van het samenwerkingsverband om bij de vervaardiging van de initieumlle gevel geen gebruik te maken van nieuwe grondstof-fen maar van recyclaat materiaal dat eerder in een ander product is gebruikt zoals shampooflesjes

Doordat de gevel via 3D-printtechnolo-gie wordt geproduceerd is er daadwer-kelijk sprake van volledige vormvrijheid Via de samenwerking met DUS Archi-tecten zegt DEMEEUW het bouwproces te kunnen optimaliseren en ontsluit het bedrijf de wereld van design voor haar klanten in sectoren als zorg onderwijs en bedrijfsleven maar ook het nieuwe label voor de woningmarkt NEZZT

Medio juni 2017 presenteren DEMEEUW en DUS Architecten de eerste mock-up van een onderdeel van de toekomstige 3D-geprinte gevels Naar verwachting zullen de eerste gevels over zorsquon ander-half jaar worden geiumlntroduceerd

DEMEEUWgt3D-printen van gevelelementen

BERICHTEN

Betonnen elementen worden al de-cennia lang voornamelijk gemaakt met traditionele bekistingen in hout en staal Met deze bekistingen kunnen eenvou-dige elementen gemakkelijk worden gerealiseerd Complexe betonelementen zijn echter moeilijk te maken In de zoektocht naar alternatieve minder arbeidsintensieve bekistingsmethoden lijken textielmal-len ofwel fabric formwork uitkomst te bieden Al in de 19e en begin 20e eeuw zijn er proeven gedaan en daadwerke-lijk betonconstructies gerealiseerd met fabric formwork De interesse in de tech-niek is echter vooral in de laatste jaren enorm toegenomen mede dankzij de snelle ontwikkeling van parametrische ontwerpsoftware waarnaar op veel uni-versiteiten wereldwijd onderzoek wordt gedaan In tektoniek besteedde in april uitgebreid aandacht aan een aan de TU Eindhoven Daar werd in het academisch jaar 2015-16 onder leiding van docen-ten Arno Pronk en Arjan Habraken een Fabric formwork-project een uitgevoerd door vijf studenten (Gido Dielemans Lia de Mooij Pavlo Kuzin Robbert de Smet en Tom Godthelp Het finale prototype

Fabric formwork

- Organica Hyparbolica - is uiteindelijk gerealiseerd in de fabriek van Geelen Beton in WanssumBij fabric formwork moet worden uitge-gaan van een compleet andere ontwerp-filosofie dan bij traditionele bekistingen

Ontwerp van de bekisting en dat van het betonelement zijn bij fabric formwork in-herent aan elkaar Het gedrag van de be-kisting tijdens het storten moet worden meegenomen in het ontwerp Vervor-mingen van het textiel door de stortdruk

Organica Hyparbolica

12 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Ontwerpschetsen uit fase 1

Organica Hyparbolica bij Geelen Beton in Wanssum (Foto Robert de Smet)

13 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

BERICHTEN

beiumlnvloeden het uiteindelijke ontwerp Dit kan enigszins worden ondervangen door het textiel voor te spannen In het ontwerp moet een evenwicht worden gezocht zodat de gewenste interactie tussen het vloeibare beton en de textiel-mal ontstaat Dit vereist een integraal ontwerpproces Eerst een constructie ontwerpen en dan de textielmal is bij fabric formwork nauwelijks uitvoerbaarDe Organica Hyparbolica ziet er uit als een kolom die een hyparschaal onder-steunt Om de constructie zo efficieumlnt mogelijk te maken is zoveel mogelijk gewicht bespaard Het ontwerp is pa-rametrisch bepaald Door te varieumlren in geometrie positie van de vaste punten (anchorpoints) trekkracht en stijfheid van het textiel kon de uiteindelijke optimale vorm van het fabric formwork worden bepaald StaalvezelwapeningVanwege de complexe vaak organi-sche en dubbelgekromde vormen die ontstaan bij geoptimaliseerde beton-constructies met fabric formwork is ver-dichten van het beton geen optie Er is immers nauwelijks of geen ruimte voor de trilnaald Daarom is gebruikgemaakt van een zelfverdichtend betonmengsel met druksterkteklasse C5060 en een maximale korreldiameter van 8 mm Aan het beton is 35 kgm3 staal-vezelwapening toegevoegd Daardoor krijgt het beton een nascheurtreksterkte

en kunnen relatief kleine momenten worden opgenomen Dit was bij het ontwerp noodzakelijk aangezien er trek-krachten optreden in de constructie De totale afmetingen van de Organica Hyparbolica zijn binnen een kubus van 24 x 24 x 24 m gebleven zodat het betonelement eenvoudig te transporte-ren is over de weg Het totale gewicht bedraagt inclusief bodemplaat ongeveer 7000 kg De Organica Hyparbolica was inmiddels onder meer te zien tijdens Material Xpe-rience 2017 (6 - 10 februari Jaarbeurs Utrecht)

Het hele artikel uit Tektoniek (pdf)gt

Organica Hyparbolica op Material Xperience 2017

Op de foto van links naar rechts Tom Godthelp Pavlo Kuzin Robbert de Smet Lia de Mooij en Gido Dielemans

14 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

MIT presenteerde eind april een nieuwe 3D-printtechniek voor wat men zelf noemt lsquohellip a new approach to making buildingsrsquo Het gaat volgens MIT om een methode die flexibeler sneller en goedkoper is dan tot dusver ontwikkelde 3D-print processen voor de bouw Het gaat om een mobile printrobot die zich vrij kan bewegen en die daarmee ieder

3D-printer MIT belooft nieuwe visie op ontwerp en bouw

bouwwerk van welke vorm en omvang dan ook kan realiseren Het verschil met bestaande zit vooral in de mobiliteit Waar de lsquo3D-bouw-printersrsquo tot dusver aan eacuteeacuten plaats zijn gebonden bestaat de MIT-printer uit een printrobot op rupsbanden met aanhanger De laatste bevat opslagtanks voor het printmedium

Bij wijze van proof of concept printte men met een prototype-printinstallatie in veertien uur tijd een rond bouwwerk van 17 meter in diameter vier meter hoog Het printmedium was pur-schuim waarmee een dubbele wand werd ge-maakt Het idee was dat die zou funge-ren als bekisting waarin dan later beton kan worden aangegoten

BERICHTEN

15 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

De 3D-printinstallatie kan van energie worden voorzien door zonnepanelen Het idee is dat de installatie volledig au-tonoom kan opereren ook op afgelegen plaatsen gebruikmakend van plaatselij-ke bouwstoffen als leem en modder Het ultieme vergezicht is dat zulke installa-ties - die door de ontwikkelaars Digital Construction Platforms (DCP) worden ge-noemd - op eigen houtje onderkomens kunnen maken op Antartica of zelfs op de maan of op Mars

DCP staat volgens met MIT voor meer dan een printer alleen maar belooft een nieuwe visie op woningbouw Volgens de onderzoekers betekent het concept ook een totale verandering van ontwerp en architectuur In plaats van te denken in traditionele patronen al muren ramen en vloeren kunnen ontwerpen met het DCP-concept veel meer naar specifieke eisen en omstandigheden worden geop-timaliseerd

lsquohellip a shift from the machine age to the biological agersquozegt Neri Oxman group director en associate professor media arts and sciences op de website van MIT lsquoFrom considering the building as a machine to live in made of standardi-zed parts to the building as an orga-nism which is computationally grown additively manufactured and possibly biologically augmentedrsquoHet onderzoek werd in april gepubli-ceerd in journal Science Robotic

Meer bij MITgt

De Faculteit Bouwkunde heeft een nieuw experimenteel laboratorium het Product Development Test Lab Het testlab is een lab waar studenten en onderzoekers eacuteeacuten op eacuteeacuten kunnen testen hoe de praktijk van de theorie kan verschillen Dat helpt om tot een beter ontwerp te komen Het gaat bijvoor-beeld om experimenten met innovatieve gevel- zonwering- en installatieoplos-singen Omdat het gebouw is uitgevoerd als een modulair systeem is het relatief eenvoudig om eventueel aanpassingen te maken voor specifieke producttests Alle elementen van dit lab zijn met de computerfrees perfect op maat ge-maakt Daardoor passen ze in elkaar als Legostenen Dat maakt foutloos bouwen mogelijk Het acht meter hoge gebouw-tje bestaat uit kant-en-klare wand- en vloerelementen Daardoor gaat het bouwen snel en accuraat met minimale afvalproductieHet test lab is een lsquore-montabelrsquo concept en in ongeveer een week op te bouwen

Het gebruik van hout en milieuvriende-lijk geproduceerde OSB-plaat maakt het test lab een biobased product De gevel

Product Development Test lab

is circulair Het Product Development Test Lab blijft tenminste een jaar staanTUDgt

BERICHTEN

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Het paviljoen met de zeven levens

Circulair bouwen met geprint beton

Het paviljoen met de zeven levensrsquo is een nieuw concept voor een toekomstbestendig ontwerp(proces) ontwikkeld door StudioSKMovares Bruil en Studio RAP Het paviljoen heeft een organische vorm met een lichte minimale constructie waar alleen materiaal

toegepast wordt waar nodig De levensduur staat nog niet vast maar de veelzijdige inzetbaarheid is wel een feit Voor de start van het project worden interdisciplinair de

parameters bepaald Uitkomsten van het ontwerpproces kunnen direct worden gebuikt om de digitale fabricage aan te sturen Dit heeft verregaande gevolgen voor de hele

bouwkolom De ontwerpende en bouwende combinatie samen zorgen niet alleen voor de digitale ontwerpen en engineering maar ook voor de digitale productie en blijven verantwoordelijk voor het materiaal Civiele constructies blinken vaak uit in overmatig

materiaalgebruik Daar valt veel winst te behalen onder meer in het kader van CO2-reductie

3D Proefprint Peter Heideman

16 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

lsquoComputational designrsquo en de vaar-digheid van lsquocomputational thinkingrsquo worden meer en meer onderdeel van circulair bouwen In het 3D-model wordt door middel van parameters waarde toegevoegd en wensen vertaald in de toekomst van bouwwerken Eeacuten van de belangrijkste ontwikkelingen die momenteel in de bouw grond aan de voeten krijgt is de circulaire economie Deze ontwikkeling heeft vergaande impact op de keten wat vooral wordt veroorzaakt door het verschuiven van beziteigendom in de keten lsquoGebruikrsquo is het nieuwe bezitHet samenwerkingsverband van Studio RAP Bruil en StudioSKMovares verkent deze ontwikkeling in een aantal met beton te printen objecten Eeacuten daarvan is een paviljoen met de werknaam rsquoHet paviljoen met de zeven levensrsquo De term circulaire economie suggereert immers dat het leven van een bouwwerk met eacuteeacuten cyclus niet ophoudtIn ontwerp en realisatie van het pavil-joen worden eveneens de steeds verder-gaande digitalisering van ontwerp en fabricage benut Deze ontwikkeling leidt tot nieuwe vragen want als ontwerpers hun ontwerpen zo maken dat deze direct met robots maakbaar zijn dan wel print-baar zijn hoe wordt dan het technisch ontwerp gerealiseerd en bijvoorbeeld de veiligheid van gebouwen geborgd

Vier pijlersDeze nieuwe werkwijze is ketenintegra-tie ten voeten uit De maakbaarheid is niet iets van de uitvoeringsfase maar is door de digitalisering vanaf het eerste ontwerp aanwezig en bepaalt mede het ontwerpde verschijningsvorm Het ontwerp en de realisatie van het paviljoen rust op vier pijlers waarvan voortdurend gekeken wordt of deze nog voldoende aandacht krijgen

- Sluiten van de keten Dat wil zeggen dat de leveranciers van materialen eigenaar blijven van de materialen Ze nemen deze aan het einde ook weer terug Het gevolg daarvan is rolverva-ging in het ontwerpproces De realisa-tie-eisen zijn via de ontwerpsoftware al tijdens eerste ontwerp aanwezig - Toepassen van Computational De-sign gericht op het minimaliseren van materiaalgebruik en op hergebruik van het paviljoen - Digitale fabricage Beton printen met robots In de ontwerp- en realisa-tiefase van het paviljoen wordt de steeds verdergaande digitalisering van ontwerp en fabricage uitgenut - Hergebruik van materialen en flexi-biliteit in functionaliteit

Onregelmatige vijfhoekenDe plattegrond van het paviljoen bestaat uit onregelmatige vijfhoeken In het zwaartepunt van elke vijfhoek staat een kolom die naar boven toe uitwaaiert naar dezelfde vorm als het grondvlak Deze kolommen worden van boven naar onderen geprintOp de dakrand van het paviljoen start bij elke vijfhoek de buitenlijn van geprint beton Deze lijn maakt een golvende beweging en print laag na laag richting het zwaartepunt van de vijfhoek Dankzij de hoogte van lagen ontstaat zo een kegelvorm met een gewelfde betonschil De betonlaag is dun alleen het hoog-nodige materiaal wordt gebruikt voor de vloeiende constructieve vorm Naar boven toe wordt de print weer breder Als de print straks wordt omgedraaid vormt dit de voet van de constructie zoals ook bomen dicht bij de wortels wat breder zijn De gewelfde schaal die zo is ontstaan houdt het betonvlak stabiel en creeumlert tegelijk openingen waardoor daglicht binnenvalt Het hele paviljoen bestaat uit enke-le efficieumlnte onderdelen die op meer locaties herbruikbaar zijn De tegen elkaar geplaatste kolommen vormen een convex kruisgewelf zoals in een oude gotische kathedraal en Moorse architec-tuur De toepassing van de onregelmati-ge vijfhoek geeft een grote vormvrijheid

Kolom Constructief Ontwerpen Movares

17 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

18 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

in de plattegrond zodat het paviljoen op vrijwel elke locatie kan worden ingepast

SchubbenpatroonDe constructie van het paviljoen is geiumlnspireerd op de natuur Het lsquoVoronoirsquo- patroon van ongelijkmatige vijfhoeken is te vinden in schubbenpatronen bij reptielen en facetten bij libellenvleugels De uitwaaierende kolommen lijken op de kelk van een bloem of koraalstruc-turen maar zijn ook terug te vinden in ijsgrotten en termietenheuvels En de

analogie met bomen die een brede wor-telstructuur hebben is al genoemd Door de kelkvormen tegen elkaar te plaatsen ontstaat de gelijkenis met de efficieumlnte draagstructuur van een eierdoos een kartonnen constructie die bijna niet plat te krijgen is Het gaat daarbij nog niet eens om het namaken van deze vormen Wel worden lessen getrokken uit de gro-te materiaalefficieumlntie van deze vormen In het paviljoen wordt het materiaal ef-ficieumlnt toegepast de kolommen worden voornamelijk op druk belast

Computational DesignDe combinatie van moderne ont-werpsoftware en digitale productietech-nieken daagt ontwerpers en bouwers uit om vormvrije en efficieumlnte ontwerpen te maken Industrieel ontwerpers passen dit al langer toe In de auto- en lucht-vaartindustrie bijvoorbeeld gaat lichtge-wicht ontwerpen al jaren hand in hand met vanzelfsprekende (aerodynamisch constructief) en toch oogstrelende vormgeving De ontwerpers en ingeni-eurs van StudioSKMovares gebruiken

Paviljoen1 StudioSK Movares

Kolom Constructief Ontwerpen Movares

19 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

technieken voor computational design in de overtuiging dat dit nu ook in de bouw bijdraagt aan het ontwerpen van efficieumlntere bouwwerken Het denken in repetitie verandert in ontwerpen van specifiek unieke oplossingen Toepas-sing van materiaal op plaatsen waar dit constructief nodig is leidt al snel tot een materiaalreductie van procent

Ontwerp van het paviljoenMet behulp van software is een vijfhoe-kige plattegrond verdeelt in kleinere vijfhoeken Op elke polygoon vormt een dunne betonschil een vijfhoekige kelk als van een bloem De vijfhoeken kunnen worden gekoppeld zodat ze samen een kruisgewelf vormen Het gebouw is daar-mee stabiel De waaierende vorm lijkt op het oppervlak van een schelpkoraal Het zijn soort ribben die al tijdens het printen de betonnen wand steunen Zo zijn er geen hulpconstructies nodig om de elementen te maken Ook tijdens de gebruiksfase heeft de welving een constructieve functie voor het stabiel houden van het betonopper-vlak Aan de onderzijde en bovenzijde is de kelk breder om de horizontale krach-ten door middel van momenten over te dragen aan de vloer van het paviljoen Het materiaal wordt efficieumlnt ingezet alleen daar waar het nodig isDe openingen die aan de bovenzijde ontstaan worden afgesloten met glas en laten daglicht toe De glooiende wel ving-en aan de onderzijde worden rsquos avonds gebruikt voor verlichting

Circulair bouwenHet paviljoen is ontworpen als een zo goed mogelijk circulair gebouw Het kan in de eerste plaats meerdere functies vervullen Het is in te zetten als kiosk op een marktplein als wachtruimte bij een busstation als entree bij een museum of als tijdelijk informatiecentrum bij een bouwplaats Door slim te ontwerpen is het gebouw in enkele losse onderdelen te verplaatsen Vanaf het begin van het ontwerp wordt het aspect tijdelijkheid de mogelijkheid om het paviljoen terug te halenver-plaatsen meegenomen in ontwerpbeslis-singen Er wordt gestreefd naar minima-liseren van werkzaamheden in de grond Het paviljoen is demontabel en tot slot

kunnen de verschillende materialen her-gebruikt worden Dit laatste gaat zover dat de geprinte beton aan het eind van de levensduur gedefragmenteerd wordt tot opnieuw verwerkbare grondstof

Civiele constructiesDe ontwikkelingen in computational design het digitaal ontwerpen en engi-neeren van (beton)constructies liggen in eacuteeacuten lijn met de mogelijkheden voor digitale fabricage Deze wijze van ont-werpen en engineeren laat een mindset shift zien van denken in repetitie naar unicarsquos Vanuit de industrieumlle productie is van oudsher de denktrant hoe kan ik de constructie opknippen in onderdelen en hoe kan ik die componenten repete-

Sluiten van de keten paviljoen als wachtruimte koffiebar bloemenshop beeldenpaviljoen (Illustratie StudioSK Movares)

Paviljoen dakaanzicht (Afbeelding StudioSK Movares)

20 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

rend maken Door te blijven denken in componenten worden niet de nieuwe mogelijkheden die het vakgebied verder brengen Het levert voor wat betreft betoncon-

StudioSKMovares Movares is een advies- en ingenieursbureau met kennis van computational design studioSK heeft een team ervaren ar-chitecten Samen geven zij digitaal vorm aan een duurzame leefomgeving Het digitale ontwerpproces vraagt de parameters van alle disciplines die invloed hebben op de uiteindelijke vorm Het digitaal ontwerpen en engineeren houdt vooraf reke-ning met de mogelijkheden die digitale fabricage biedtDeze samenwerking in een vernieuwde digitale bouwko-lom en inzet van nieuwe softwaretools biedt engineers de mogelijkheid materiaal in constructies zo efficieumlnt mogelijk in te zetten wat ten goede komt aan de duurzaamheid van een constructie

Studio RAPStudio RAP is een architectonische ontwerp- en fabrica-gestudio RAP ontwerpt expressieve gebouwen en maakt deze deels met digitale productiemethodes zij zijn met name gespecialiseerd in het gebruik van industrieumlle robot-armen De studio is gevestigd in het RDM Innovation Dock en heeft verschillende prijzen gewonnen in de bouw- en architectuursector Verder ondersteunt RAP onder ande-re betonleverancier Bruil met de ontwikkelingen van het 3D-betonprintproces

De 3D-betonprinter van Bruil Bruil is producent van prefab beton en andere cementge-bonden producten en werkt sinds 2015 aan de ontwikke-ling van een 3D-printer voor architectonisch beton Als maakpartij wil Bruil slimmere lsquomass customizedrsquo bouw-producten produceren waarvoor veel minder primaire grondstoffen noodzakelijk zijn 3D-printen van beton is hiervan een goed voorbeeld

Een 3D-printer gaat namelijk heel efficieumlnt met materiaal om het beton wordt alleen daar toegepast waar het een bijdrage levert aan het gebouw Dit kan oplopen tot een materiaalbesparing meer dan 50 procent Daarnaast is het proces van digitaal ontwerp naar digitale productie veel korter en minder complex Hierdoor wordt vormvrijheid weer betaalbaar

Bruil is ervan overtuigd dat deze ontwikkeling de bouw zal veranderen Het tijdperk dat het ontwerpvrijheid van de architect beperkt wordt door de industrieumlle bouw- en pro-ductiemethoden is binnen enkele jaren verleden tijd

structies niet alleen grote vormvrijheid op maar belangrijker nog dat alleen materiaal toegepast wordt waar nodig Hetzelfde geldt voor toepassing van staal en andere materialen bij bijvoorbeeld

bruggen Civiele constructies blinken vaak uit in overmatig materiaalgebruik daar valt veel winst te behalen onder andere in het kader van CO2-reductieIn de hele keten van ontwerpproces tot en met maakindustrie veranderen rollen van ontwerpers en fabrikanten drastisch Door de noodzaak van integrale (en efficieumlntere) samenwerking treedt lsquorol-vervagingrsquo op Constructieve aspecten functie en hoe een ontwerp aanhaakt bij zijn omgeving zijn even bepalend voor hoe een ontwerp eruit gaat zien als de randvoorwaarden van de betonprinter printpaden logistiek en mortelsamen-stelling Uiteindelijk draaien alle partici-panten in het ontwerp en maakproces aan de knoppen die het lsquoDNArsquo van een bouwwerk bepalen Peter Heideman Architect AvB StudioSKMovaresJan van Wolfswinkel Adviseur Constructief Ontwerpen MovaresWim vanrsquot Land Constructeur MovaresWessel van Beerendonk Co-founder amp architect bij Studio RAPTheo Voogd Communicatie Bruil

Natuurreferenties

Polygonstructuren Voronoi polygonen

Onder Cone-strucuren natuur Kristal Vogelnest

Krokodilhuid Schelpstructuur

Libellevleugel Schildpadschild

Huid giraffe

Bloemkelk Druipsteen IJsgrot

21 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Vakbeurs amp CongresWoensdag 31 mei en 1 juni 2017NH Conference Centre Koningshof Veldhoven wwwmaterialsnl

Aandacht voor materialen analysetechnieken oppervlaktetechnieken en verbindingstechnieken

Ruim 85 exposanten uit binnen- en buitenland Uitgebreid congresprogramma Live demorsquos

Materials 2017 deacute verbinding tussen innovatie en techniek

UitnodigingKomt u ook

5e editieGratis toegang

copy Sirris

22 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Asfaltwapening is bijvoorbeeld een kosteneffectieve maatregel als geen ex-tra asfaltdikte kan worden aangebracht scheuren reeds aanwezig zijn en de le-vensduur van de verhardingsconstructies moet worden verlengd Voordat een keuze gemaakt wordt behoort men te bepalen wat de oorzaak is van de scheur-vorming Pas daarna komt de keuze voor de wapening De verschillende soorten

AsfaltwapeningDe trend naar functioneel uitschrijven en onderbouwen van keuzes maakt het noodzakelijk dat wegbeheerders en aannemers beter gaan kijken naar de mogelijkheden om onderhoud

aan verhardingen kostenefficieumlnt uitvoerbaar en zeker effectief uit te voeren In asfaltverhardingen zijn het scheuren die het functioneren van de verharding verminderen

Verschillende scheurremmende maatregelen kunnen worden uitgevoerd steeds vaker wordt de keuze voor het toepassen van asfaltwapening gemaakt Echter over het toepassen

zijn nog te veel onduidelijkheden die een afgewogen keuze moeilijk maken

asfaltwapeningen hebben namelijk niet dezelfde werkingsprincipes of functies waardoor ze per situatie (oorzaak van de scheurvorming) moeten worden bepaald op zowel technische als praktische za-ken Hierbij kan men denken aan ligging in het asfalt plaats op de verharding (scheur verbreding of freesvlak) on-dergrond maar ook hoeveelheden en niet te vergeten de installatie Juist het

correct verwerken blijkt in de praktijk een aandachtspunt en wordt derhalve het beste uitgevoerd door een gespecia-liseerd bedrijf Asfaltwapeningssysteem Vanwege de verschillende functies het samenwerken met het omliggende asfalt verschillen in bitumenemulsie (hechtlaag) en krachten-overdracht

23 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

zou het beter zijn van een asfaltwape-ningssysteem te spreken in plaats van enkel een product In dit artikel wordt echter gesproken over een asfaltwa-pening in zowel technische als praktische zin

Op dit moment wordt asfaltwapening veelal toegepast als onderhoudsmaatre-gel op bestaande verhardingen met scheuren (voegen) of bij wegverbreding-en Scheuren in de bestaande verharding zijn ontstaat door verkeersbelastingen spanningen door zetti ngen of tempera-tuur-bewegingen van onderliggende (funderings-)constructie Niet alle oor-zaken kunnen worden weggenomen door asfaltwapening maar een juiste keuze voor verwerking en functies van de asfaltwapening biedt het beste re-sultaat Asfaltwapening vervult mecha-nisch gezien en conform NEN-EN 15381 ten minste eacuteeacuten van twee functies versterking van de overlaag of spanning-spreiding en mogelijk nog een derde functie namelijk waterwering Deze zijn opgenomen in de Declaration of Perfor-mance (DoP CE-markering) van de asfalt-wapening Bij versterking (Reinforcement [R]) van

de overlaag worden afhankelijk van de wijze waarop krachten worden overge-dragen de sterkte-eigenschappen ver-moeiingsweerstand enof breuktaaiheid van de overlaag verbeterd Ook zorgt de versterking voor een verdeling van de totale scheurwijdte over meerdere on-schadelijke fijne scheurtjes in plaats van eacuteeacuten brede scheur Spanningspreiding (Stress Relief [STR]) wordt bewerkstelligd door de bitumen-emulsie en zorgt dat beweging beperkt mogelijk is en piekspanningen boven een scheur over een groter gebied van de overlaag gespreid worden Bij een asfaltwapeningsproduct wordt dit ge-realiseerd door een vlies als drager toe te passen waardoor dikkere en gelijk-matigere bitumenlagen kunnen worden aangebracht Hierbij geldt dat het vlies een minimale bitumenretentie of wel residuaal bitumen van 11 kgmsup2 heeft In de praktijk wordt ook weleens een SAMI (2 agrave 3 kgmsup2 warme bitumen) toegepast of gebruik gemaakt van een EAB-laag waarin de asfaltwapening wordt aangebracht

Een waterwering (Interlayer Barrier [IB]) voorkomt verslechtering van de funder-ing door waterindringing tegen te gaan

en daarmee verweking vorstschade en uitspoeling Ook hier wordt veelal een gespoten bitumenemulsie in combinatie met een vlies gebruikt met circa 11 kgmsup2 residuaal bitumen om voldoende reductie van de waterdoorlatendheid

Figuur 1 Versterking [R] (CROW Asfaltwapening) Figuur 2 Spanningspreiding [STR] (CROW)

Figuur 3 Waterwering [IB] (CROW Asfaltwapening)

Foto 1 Vormvast grid met vlies voor R STR en IB

Foto 2 Bestaande situatie schouwen voor een goede keuze

24 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

bereikt [Marienfeld et al 1999] Verder zorgt de waterwering voor he beperken van de verslechtering van het onderliggend oude asfalt door beperk-ing van zuurstofindringing waardoor asfalt veroudert en het beperkt on-thechting tussen bitumen en mineraal aggregaat (stripping) Naast verschillen in functies zijn er ook verschillen in vorm vormvastheid mate-riaal en samenstelling (grid vlies of com-posiet) Al deze verschillen en synergie tussen de functies bepalen het gedrag van een wapening in de asfaltconstruc-tie Voor de functieversterking [R] is er in de basis onderscheid te maken in twee belangrijke werkingsprincipes een vormvaste wapening met structurele bijdrage gebaseerd op mechanische

insluiting van het steenskelet en asfalt-wapening gebaseerd op hechting Door de zeer hoge vormstijfheid en hoge rib-ben van de rasteropeningen wordt het steenskelet van de asfaltlaag vastgezet waardoor het bitumen in de asfaltlaag wordt ontlast en de levensduur van de asfaltoverlaging aanzienlijk toeneemt Echter de treksterkte is veel minder van belang terwijl een wapening op basis van hechting het juist moet hebben van trek-sterkten en de daarbij behorende hecht-lengtes De adhesie is bepalend voor de krachtoverdracht tussen asfaltwapening en omringend materiaal Het verschil in werking is onder meer aangetoond in een proefvak met diverse soorten asfalt-wapening op de rijksweg A6 bij Joure

Bepaling van het probleem Om een keuze te kunnen maken dient de situatie betreffende de bestaande ver-harding te worden onderzocht Daarbij wordt niet alleen de toestand van het asfalt bekeken maar ook moet worden vastgesteld wat de oorzaak is van de opgetreden scheuren en vervorming-en Daarbij is inzicht nodig over de grootte en snelheid van de optredende spanningen in de constructie Pas daar-na kan worden bepaald welke functie (versterking spanningsreductie of wa-terwering) in welke mate gewenst is Dit hoeft geen uitgebreid onderzoek te zijn maar moet aansluiten bij de omvang en mogelijke risicoacutes van het project Als basis dient een technische schouw Hierbij kan worden vastgesteld wat de scheurwijdtes en -afstand zijn waar de

scheuren vandaan komen (van bovenaf of onderaf) diepte van de scheuren hoogteverschillen over de scheuren en een schatting gemaakt van de verticale scheurbewegingen onder verkeersbe-lasting Verder dient daarbij te worden bepaald door middel van een boorker-nonderzoek hoe de verharding is opge-bouwd in laagdikten en soort materiaal

Een verhardingsconstructie scheurt op verschillende manieren omdat span-ningen ontstaan door belastingen en vervormingen in verschillende richting-en en met verschillende tijdsduren Er wordt daarom in grote lijnen onder-scheid gemaakt tussen dynamische belastingen (korte tijdsduur) en meer statische (lange tijdsduur) vervorming-en Om inzicht te kunnen krijgen in de benodigde werking van de asfaltwape-ning moeten daarom de aandrijvende mechanismen die ten grondslag liggen aan het ontstaan van de scheurvorming duidelijk zijn Keuze van een asfaltwapening en de ligging Nadat de situatie in kaart is gebracht en de vervormingen cq bewegingen duidelijk zijn kunnen principekeuzes voor de benodigde functies van asfaltwape-ning worden gemaakt Bij spanningen door horizontale ver-vormingen bijvoorbeeld in afschuivende bermen en weg-verbredingen of ther-mische krimp dient een asfaltwapen-ing asfaltlagen bijeen te houden door opname van de horizontale kracht in de wapening of structureel versterken van de asfaltlaag boven de wapening Daarbij mag de wapening niet kunnen worden losgetrokken en bij grote ver-vormingen (zeker bij thermische krimp) een spanningspreidende laag aanwezig zijn tussen de asfaltwapening en de onderliggende constructie Bij (grote) verticale bewegingen zal de overdracht van deze afschuifkrachten moeten komen uit de overlaag zelf Daarvoor kan de overlaag dikker worden uitgevoerd met taaier asfalt of stijver gemaakt met een structurele asfaltwa-pening Bij de keuze van een asfaltwapening moet worden bepaald met welke breed-te de wapening wordt aangebracht en op welke diepte De breedte van de wapening is afhankelijk van het soort schade en de omvang daarvan Een ver-ankeringsafstand (de lengte wapening

Foto 3 Wegverbreding met lsquolip-lasrsquoin bestaande asfaltverhardingsconstructie

Foto 4 Voldoende verankeringsafstand haaks op een scheur in verhouding tot trekkracht en werking-sprincipe

25 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

haaks op de scheur) van 05 m aan beide zijden van de scheur wordt als minimum beschouwd De totale breedte van de wapening is dan minimaal 10 m Indien een scheur geen rechte lijn is dient de wapening dus breder te zijn net als bij wapeningen met hoge treksterkten De toepassing van een 200 kN-product bij-voorbeeld heeft weinig zin als de hecht-ing (verankering x hechtkracht bindmid-del) deze niet kan mobiliseren Bij een hoge treksterkte behoort een grotere verankeringsafstand Voor het opnemen van krachten door de wapening dient deze in de trekzone te liggen van de verhardingsconstructie Dat betekent in veel gevallen zo laag mo-gelijk dus goed gehecht op de onderlaag of tussen twee tussenlagen Bij een on-derhoudsmaatregel komt een wapening vaak direct onder de deklaag te liggen Dit kan maar heeft naast technische re-denen ook een praktische reden om dat beter niet te doen Indien een afdeklaag bij de volgende onderhoudsmaatregel weer wordt gefreesd freest men name-lijk de wapening ook mee Aanbrengen van asfaltwapening Nu bepaald is welk wapeningsproduct en met welke eigenschappen wordt toegepast moet het product correct worden aangebracht Omdat in de praktijk hier vaak niet de nodige aan-

dacht aan wordt besteed is dat ook de grootste drempel voor het toepassen Asfaltwapening is namelijk een speciaal aangebracht product in de verhar dings-constructie dat alleen zijn werking kan doen als het op de juiste wijze gebeurt Hiervoor kan men het beste de ver-werkingsvoorschriften van de leverancier volgen of een installateur inschakelen Belangrijk bij de installatie zijn vooral de conditie en eigenschappen van de ondergrond (gefreesd gescheurd et cetera) het realiseren van een goede hechting door gebruik te maken van de juiste bitumen emulsie en in de juiste hoeveelheid op een schone ondergrond het vlak en strak aanbrengen maar ook het niet beschadigen van de wapening Indien een wapening is aangebracht kan men de hechting controleren door de wapening van de ondergrond proberen los te trekken Enkel wanneer de wa pe-ning goed aan de ondergrond is gehecht is deze goed te overlagen met voldoen-de dikte van de eerste asfaltoverlaag op de wapening De dikte van de eerste asfaltlaag is afhankelijk van het wape-ningsproduct doch zou nooit minder dan 40 mm mogen bedragen

Als laatste kan men een controle uitvo-eren op de verwerking door kernen te boren Wat echter nog niet mogelijk is een controle op de verwerking van de wapening Proeven als die van Leutner

zijn hiervoor niet geschikt wat blijkt uit de eigenschappen (onder andere diameter afschuifvlak en belasting-snelheid) van deze proef Mede door de spanningspreidende en waterafsluitende functies zijn er nog geen (genormeerde) afschuif- of trektesten voorhanden die voor de toepassing asfaltwapening kunnen worden toegepast Net als al-gemeen toepasbare berekenings- en dimensioneringsmethoden voor asfalt-wapening is te verwachten dat deze in de na bije toekomst wel voorhanden zullen zijn Opbreken van asfalt met asfalt-wapening Asfaltwapening is freesbaar indien min-stens drie centimeter door het wape-ningsvlak heen wordt gefreesd Enkel dan is de hoek van de frees op het wap-eningsvlak zo dat het wapeningsmate-riaal breekt Gevaar voor vastlopen van de frees door stukken wapening welke aan de frees blijven hangen ontstaat als de diepte minder is [CROW 1995] Uit-zondering op het frezen is de zeskantige stalen wapening Hergebruik van asfalt-wapening is na het frezen niet mogelijk

Verder dient rekening te worden ge-houden dat hergebruik van het asfalt-granulaat met wapening in Nederland vanwege de strenge eisen aan het gehalte nevenbestanddelen veelal niet mogelijk is zonder vooraf te zeven

Ing Paul ter Horst Area Manager Ben-elux Tensar International BV en werk-groeplid CROW Asfaltwapening Literatuur - CROW (2016) Asfaltwapening - CROW (1993) Asfaltwapening - Zin en onzin Publicatie 69 CROW Ede - CROW (1995) Geen vrees voor de frees Herge-bruik van asfalt met wapening Publicatie 95 CROW Ede - De Bondt AH (1999) Anti-Reflective Cracking Design of (Reinforced) Asphaltic Overlays PhD thesis TU Delft- FGSV (2013) - Arbeitspapier fuumlr die Verwendung von Vliesstof-fen Gittern und Verbundstoffen im Asphaltstras-senbau FGSV 770 Forschungsgesellschaft fuumlr Strassen und Verkehrswesen Koumlln Duitsland - Marienfeld ML TL Baker (1999) Paving fab-ric interlayer as a pavement moisture barrier Transportation Research Circular E-C006 ISSN 0097-8515

Figuur 5 Aanbrengen van een asfaltwapening met minimale overlappingen op een schoon en gefreesd oppervlak

26 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Basaltsteen is een zogenaamd mafisch vulkanisch stollingsgesteente dat wordt gevormd door lava Basaltsteen bestaat uit kleine kristallen De krimp die op-treedt bij de stolling van basaltlava leidt tot zeshoekige structuren de typische basaltzuilen Het gesteente is zeer ruim in en op de aardkorst aanwezig en een-voudig winbaar

Basaltvezel is nog een vrij onbekend materiaal maar behoort inmiddels thuis in de rij van duurzame bouwmaterialen Gewonnen uit vloeibare basalt kunnen ragdunne basaltvezels

tot draden gesponnen worden en hiermee kunnen veel materialen worden gemaakt Vulkan Europe BV houdt zich sinds 2007 bezig met de distributie van basaltvezelproducten naar

bedrijven in Europa die de basaltvezelproducten verwerken in hun eindproduct En ondanks dat Vulkan het gebruik van de vezels de laatste jaren ziet toenemen vooral in de VS is de

onbekendheid met het veelbelovende materiaal nog altijd groot

Basaltsteenvezel

Het was een Canadees die in het begin van de 20ste eeuw ontdekte dat uit gesmolten basalt via een katalysator het stollingsgedrag van basalt kon worden beiumlnvloed en worden omgevormd tot dunne haarvormige vezels in plaats van een zeshoekige structuur De productie van basaltvezel gebeurt door het smel-

ten van basaltsteen bij ongeveer 1400 degC Het gesmolten gesteente wordt dan geeumlxtrudeerd door kleine spuit-mondjes voor de productie van filamen-ten van basaltvezel De vezels hebben een vezeldiameter varieumlrend tussen 9 en 13 micrometer Omdat de vezels pas smelten bij 1400 degC heeft het product goede vuurbestendige eigenschappen De hoge elasticiteits-modulus van het product resulteert in een uitstekende treksterkte meer dan tweemaal die van staalHet lsquoWestenrsquo heeft met deze ontdekking tot nu toe niet veel gedaan Het lsquoOostenrsquo heeft zeer zeker in de koude oorlog de bijzondere eigenschappen van de ba-saltvezel ontdekt en ontwikkeld Lange tijd heeft de Russische staat deze kennis over de basaltvezel geclassificeerd als lsquomilitary goodrsquo dus niet beschikbaar voor de civiele industrie Sinds 1995 is de basaltvezel officieel afgevoerd van de lijst van lsquomilitary goodsrsquo maar het zou nog tot in de 21ste eeuw duren voordat het materiaal beschikbaar was voor de Basaltsteenformaties in Tsjetsjenie

27 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

civiele markt De grootste producenten van basaltvezel en basaltvezel wape-ningstaven zijn nu te vinden in Rusland Oekraiumlne en China

Sterker dan staalVulkan Europe BV houdt zich sinds 2007 bezig met de distributie van basaltvezel-producten naar bedrijven in Europa die op hun beurt de basaltproducten ver-werken in hun eindproduct Eeacuten van de producten die men op de markt brengt is gesponnen getwijnde draad (roving) van basaltvezels Unique selling points zijn de bijzon-dere eigenschappen van deze vezel Het materiaal bestaat voor 100 procent uit basaltsteen slechts het stollingsge-drag is beiumlnvloed door de katalysator Basaltvezel is volledig recyclebaar heeft een treksterkte van 2800 - 3215 MPa (25 maal sterker dan staal) waardoor het uitstekend toepasbaar is in construc-tieve toepassingen Met een dichtheid

van 274 gcm3 is het vier maal lichter dan staal wat het met name interes-sant maakt met het oog op logistiek en arbo-gebiedBasaltvezels zijn niet geleidend en wor-den om die reden toegepast in onder andere windmolenbladen vloeren voor

robots en operatiekamers Basaltve-zel heeft een goede weerstand tegen chemische en corrosieve invloeden zoals zoutoplossingen zure oplossingen en met name alkalieumln Bovendien moet het materiaal worden gezien als milieuvriendelijk Volgens cijfers van Imperial College London is de CO2-footprint van basaltvezels 170 procent lager dan die van staal ToepassingenBasaltvezels worden onder meer toege-past in textiel gerelateerde producten zoals geotextielen maar ook in asfalt-wapening scheepsindustrie masten van basaltvezel zijn niet geleidend dus niet gevoelig voor blikseminslag Basaltvezel is zeer geschikt als isolatiemateriaal Warmte-isolerende toepassingen van basaltvezel op basis van anorganische bindmiddelen kunnen worden gebruikt bij temperaturen tot 700 degС Wanneer er een samenstelling met een hoogwaardi-ge composiet wordt toegepast geldt een hogere thermische stabiliteit namelijk tot 800deg Vanwege de hoge-tempera-tuurbestendigheid wordt het materiaal toegepast in brandwerende bekleding in vliegtuig- en automobielindustrie

Hybride constructiesBij gebruik als (continue) vezel kan basaltvezel versterking bieden aan en in een nieuwe reeks van kunststof en beton gerelateerde composieten Het kan ook worden gebruikt in combinatie met andere versterkingsvezels bijvoorbeeld basaltvezelcarbonvezel basaltvezelglasvezel zogenaamde hybride construc-ties Ten Cate heeft bijvoorbeeld een as-faltrenovatiemat ontworpen waarbij in breedterichting van de weg basaltvezels worden toegepast en in de lengterich-

Boven gesponnen getwijnde draad (roving) van basaltvezels onder wapenisstaven op basis van basalt

Basaltsteen

28 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

ting glasvezels De reden hiervoor is dat de basaltvezel stugger is en de wieldruk beter in breedterichting naar de weg-fundering spreidt In lengterichting is dat van iets minder belang en heeft men tot nu toe gekozen voor de goedkopere glasvezel

Andere toepassing is basaltvezeltex-tiel zoals brandremmende dekens en impregnatie met polymeren Dat laatste geeft een plaatmateriaal dat onder meer kan worden toegepast in bodyrsquos voor de automobielindustrie Voordeel van het gebruik van composieten in de automobielindustrie is voornamelijk geen corrosie en daarnaast laat het zich ook makkelijk repareren Het is veiliger dan plaatstaal basaltvezeldoek geiumlmpregneerd met epoxy is twee keer sterker dan staal

+750 degC kortstondig zelfs tot 1000 degC Basalt gevlochten koorden worden gebruikt waar moeilijke omstan-digheden heersen zoals bij contact met stoom oververhitte stoom oplossingen van onder andere anorganische en orga-nische zuren en basen en zoutoplossin-gen In combinatie met epoxy wordt het materiaal gebruikt als wapeningsstaven voor beton en andere materialen hybri-de constructies et cetera

BetonindustrieDaarnaast wordt er veel van basalt ver-wacht voor de betonindustrie Tot dusver vindt nu die toepassing nog plaats in de betonwarenindustrie omdat de regel-geving nog is gebaseerd op de eigen-schappen van staal en beton Beton kan drukkrachten en staal kan trekkrachten opnemen Maar omdat de materialen niet dezelfde uitzettingseigenschappen hebben moet het beton in de trekzone eerst scheuren en daarna kan het staal de trekkracht gaan opnemen Dit maakt het staal in de betonnen constructie dan ook kwetsbaar voor corrosie Bij corrosie zet staal zeven keer zijn oorspronkelijke volume uit Men rekent dan ook met een duurzaamheid van circa vijftig jaar daar-na moet beton gerenoveerd worden Met basaltvezelwapening is corrosie niet aan de orde en voor het opnemen van de trekkrachten gaat het beton niet scheuren Basaltvezelwapening maakt de weg vrij om slanker te construeren omdat dan geen corrosiedekking in acht genomen behoeft te worden Bij renova-tie van bruggen worden dan ook steeds vaker lamellen van vezelmateriaal tegen de onderkant van het beton gelijmd

Bron Vulkan-Europe

KoordBasaltvezel wordt ook gevlochten als een koord 4 tot 20 mm diameter Zulke koorden zijn interessant voor met name de industrie vanwege de sterkte maar ook vanwege hun chemische en hittebe-stendigheid Basaltvezelkoorden hebben een werktemperatuur van -240 degC tot

Basaltgevlochten koord

Beurscatalogus

Materials 2017

Organisatie

Mediapartner

2017

Cursussennajaar

Materialen en Verbindingen

Moderne oppervlaktetechnologie

Basiscursus composieten

Praktische materiaalkunde

Functioneel toepassen van materialen

Lijmen

Laserlassen in de praktijk

Praktijkgerichte cursussen op het gebied van

Bezoek ons op

stand 120

Deze vakbeurs met congres is bedoeld voor iedereen die betrokken is bij de keuze de directe toepassing het aanbrengen en het (na)bewer-ken van materialen Materialen zijn de bouwstenen van alles om ons heen Het lijkt zo vanzelfsprekend maar waar zijn onze autorsquos machines en gebouwen zonder een goede sterke basis Bijna vergeten we hoe bijzonder materialen zijn en welke uitdagingen het keuze creatie- en productieproces met zich mee brengt Om maar niet te spreken over ontwikkelingen en innovaties Op 31 mei en 1 juni vindt u op vakbeurs Materials een all-in concept gebaseerd op deacute vier bouwstenen voor oplossingen bij materiaaluitdagingenbull (Nieuwe) materialenbull Materiaal analysebull Oppervlaktetechniekenbull VerbindingstechniekenMaterials verbindt wetenschap met praktijkMet meer dan 85 exposanten en ruim 40 kennissessies slaat vakbeurs Materials een brug tussen wetenschap en concrete toepassing Laat u inspireren door live demorsquos in het Analyse Paviljoen ontdek nieuwe materialen in het Innovatieve Materialen Paviljoen en maak kennis met de laatste technieken in de Verbindingstentoonstelling

Gratis bezoekBezoekers betalen geen entree voor de beurs en het congresprogramma - aanmelding vooraf via de website wwwmaterialsnl wordt zeer gewaardeerd Tot ziens op de vakbeurs Materials op 31 mei en 1 juni 2017 in Veldhoven

Vakbeurs Materials 2017 de verbinding tussen innovatie en techniek

Timo van LeentE tleentmikrocentrumnlT 040-2969922Manager Vakbeurzen amp Congressen Mikrocentrum

INHOUD BEURSCATALOGUS 36 Congresprogramma 38 Lezingen 46 Exposanten 56 Wie levert wat Colofon De beurscatalogus Materials 2017 wordt uitgegeven door SJP Uitgevers in samenwerking met Mikrocentrum en Inno-vatieve Materialen (mediapartner) 2017

Cursussennajaar

Materialen en Verbindingen

Moderne oppervlaktetechnologie

Basiscursus composieten

Praktische materiaalkunde

Functioneel toepassen van materialen

Lijmen

Laserlassen in de praktijk

Praktijkgerichte cursussen op het gebied van

Bezoek ons op

stand 120

32 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

ZAAL 1 Materialen

ZAAL 2 Analyse testen simuleren

ZAAL 3 Verbindingstechnieken

ZAAL 4 Oppervlaktetechnieken

Congresprogramma woensdag 31 mei

1125 - 1150 Materiaalkunde in een notendopDr Ir HW (Eddy) Brinkman Technisch schrijver en vertaler Betase BV

930 Ontvangst

1030 - 1055 Zaal 1 Ontwerpproces verandert door Computational Design

Peter Heideman architect AvB StudioSKMovares

1155 - 1220 TMS 42 innovatie in staalRichard Garvelink Sales and Technical Adviser Telmastaal NV

1125 - 1150 Micro-XRF ndash A non-destructive method for Material Analysis and Quality Control InvestigationsDr Andreas Wittkopp Business Mana-ger microXRF - EMEA Bruker Nano GmbH on behalf of Benelux Scientific

1155 - 1220 Strain Gauge Measurements on Plas-tics and CompositesAnton Chittey Product Manager - Europe Vishay Precision Group - Micro-Measurements on behalf of jj bos bv

1125 - 1150 (In English) Joining metals to ceramics by using solderingbrazing techniquesErik Brom Technical Commercial Director Mat-tech BV

1155 - 1220 Structural adhesive bonding for high-temperature and durabilityKoen Geurts Research Engineer Flanders Make on behalf of Sadechaf UV BVBA

1125 - 1150 Functionele en slimme coatingsDr Walter Lauwerens Senior Project Manager Smart Coatings Sirris Smart Coating Application Lab

1345 - 1410 Physical foundations for smart poly-meric materialsDr Wouter G Ellenbroek Assistant Professor Eindhoven University of Technology

1345 - 1410 Benefits of the Oxford Instruments GRADE databaseWilhelm Sanders Certified Product Manager OES (MSC) Oxford Instru-ments Analytical GmbH on behalf of De Looper NDO

1345 - 1410 Atmosferische plasmatechnologie - applicatiespecifieke oplossingen op maat Dr Ralf Greger Zaakvoer-der - Technisch Consultant PlaToS Consulting

1055 - 1125 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1220 - 1315 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1315 - 1340 Zaal 1 Hoe kom je in het ontwerpproces van kunststof producten tot de juiste materiaalkeuze

Joop Onnekink Senior Consultant Pezy Group Groningen

1410 - 1435 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1435 - 1500 Anodiseercriteria bij een perfect verspaand aluminium productHenry van Haeff Directeur 2-S Petrofer

1505 - 1530 Een Circulaire Economie hoe krijgen we die echt in bewegingErick Wuestman AVS Voorzitter en ex-pert CE Stichting Circulaire Economie

1435 - 1500 Analytical strategies for analysis of functional materials at surfaces and interfaces Dr ir Pieter Samyn Researcher Institute for Materials Research (IMO)

1505 - 1530 Solar Simulation the real lifeMark de Waard Sales Rycobel

1435 - 1500 Verlijmen met MMA lijmStef Jaspersen Managing Director BNS Industrial BV

1505 - 1530 Overzicht van recente innovaties in verbinden van ongelijksoortige mate-rialen en van minder gekende las- enof soldeertechniekenFleur Maas Belgisch Instituut voor Lastechniek

1435 - 1500 Cleaning by light surface treatment with laserDipl-Ing Olav G Schulz MBA Ma-naging Director SLCR Lasertechnik GmbH on behalf of Summa Surface SLCR Lasertechniek

1505 - 1530 Understanding adhesion improve-ment as a result of changing surface wettabilityDr Ir Marieumllle Laimboumlck-Wouters Materiaal Expert MaterialsXpertise

1535 - 1600 Zaal 1 M2i - Onderzoek aan High Tech Materialen

Dr Harald Kerp Programma Manager The Materials Innovation Institute

1600 - 1700 Netwerkborrel voor exposanten en bezoekers

33 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

ZAAL 1 Materialen

ZAAL 2 Analyse testen simuleren

ZAAL 3 Verbindingstechnieken

ZAAL 4 Oppervlaktetechnieken

Congresprogramma donderdag 1 juni

1125 - 1150Driving Glass beyond the LimitsDr Matthias Muumlller Director Material Development SCHOTT AG

1155 - 1220 CeraCarbon THE next step in wear resistant lightweight applicatons Roeland Coumans CEOCTO Cera-Carbon

1125 - 1150 Vision inspection for surface damage on high quality materialsJuumlrgen Kemenas Technical specialist TEVEL Techniek BV

1155 - 1220 Hansen Solubility Parameters in inkjet ink developmentDr Sc Frank Ruttens Key accountma-nager Agfa-Labs

1125 - 1150 Verbinden zonder gatenIng J van Schaijk Senior application engineer VIBA NV

1155 - 1220 Hoe de oppervlaktetoestand evalue-renverbeteren voorafgaand aan een verlijming Ing Pol Coudeville Do-cent - cooumlrdinator dienstverlening KU Leuven technologiecampus Oostende

1125 - 1150 Afblazen van oppervlakte en stofreinigingDonald van Boven Sales Rycobel

1155 - 1220 Chemische oppervlaktemodificatie Prof Dr Ernst J R Sudholter Hoogleraar Organische materialen en grensvlakken TU Delft - Chemical Engineering Organic materials amp Interfaces

1345 - 1410 Van ontwerp naar technisch en com-mercieel haalbaar aluminium productFrits Marechal Application Design Engineer Sapa Extrusion Benelux

1345 - 1410 Dynamic mechanical analysis of a tire sample by nanoindentationDavid Ziltener CEO Tribotron AG

1345 - 1410 Ultradunne materiaal lagen en hun toepassing in NanoMagnetisme Dr Ir Ing R Lavrijsen Universitair Do-cent Technische Universiteit Eindho-ven Groep Fysica van NanoStructuren (FNA) Technische Natuurkunde

1505 - 1530 Oppervlaktetechnologie controle op de vierkante kilometerDr Ir Hans van der Weijde Program-ma manager Tata Steel RampD

1435 - 1500 How to model dropping of an HDPE tank with fluid using Abaqus FEA Dr Ir Christine Obbink-Huizer Abaqus Application Engineer Simuleon

1435 - 1500 Condities voor een duurzame verlijmingIng Jan Lambrechts MSc Business Manager LCS Adhesive Bonding bvba

1505 - 1530 Net-shape productie van een compo-sieten draagarmMarkus Kaufmann Programmaleider composieten Sirris

1435 - 1500 Smart coatings via designing surface chemistry and topographyDr Catarina Esteves Associate Professor Eindhoven University of Technology

1505 - 1530 Dos en Donts van anodiserenM Kaarsgaarn DGA KO-AR BV

ZAAL 1 Materialen

930 Ontvangst

1030 - 1055 Zaal 1 Designing functional micromaterials

Dr Wim Noorduin Group Leader AMOLF

1055 - 1125 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1220 - 1315 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1315 - 1340 Zaal 1 Global Resource Depletion Threats and Opportunities

Dr Ir AM Diederen Senior Scientist TNO

1410 - 1435 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1535 - 1600 Zaal 1 Lina s werelds eerste bio-based auto

Noud van de Gevel PR amp Media manager TUecomotive

1600 - 1700 Netwerkborrel voor exposanten en bezoekers

34 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Lezingenprogramma woensdag 31 mei

Ontwerpproces verandert door Computational DesignPeter Heideman Architect AvB StudioSK MovaresAan de hand van diverse projecten van de werkgroep Computational Design binnen Movares wordt aan de hand van lopende projecten verteld over de rol van software op het ontwerpproces en robotisering van het maakproces De rollen in het ontwerpproces veranderen drastisch aan het begin van het ontwerppro-ces worden integraal ontwerp parameters bepaald (waarbij een analogie met het integraal vastleggen van informatie middels DNA in celkernen opgaat)In de productie vervallen arbeidsgangen en wordt alleen materiaal toegepast waar nodigDe bouwkolom zal gaan lijken op processen die in de automobiel en luchtvaartindustrie inmiddels normaal zijn1030 - 1055 ZAAL 1

Keyn

ote

Materiaalkunde in een notendopDr Ir HW (Eddy) Brinkman Technisch schrijver en vertaler Betase BVMateriaalkunde als werkgebied vertelt welke invloed microstructuur heeft op de uiteindelijke eigenschap-pen van een materiaal en daardoor op diens toepassingen Door op kleine schaal aan de juiste knoppen te draaien kun je de eigenschappen van een materiaal - en dus van een product - verbeteren Eddy Brinkman laat met een paar voorbeelden zien hoe diverse materialen zich gedragen als ze in aanraking komen met warmte licht elektriciteit en mechanische belasting Zo zorgen elektronen ervoor dat metalen elektriciteit geleiden maar ook dat metalen warmte geleiden en indirect ook dat ze vervormen bij mechanische belas-ting Met recht Materiaalkunde in een notendop

1125 - 1150 ZAAL 1

Mat

eria

len

Joining metals to ceramics by using solderingbrazing techniques (in English)Erik Brom Technical Commercial Director Mat-tech BVJoining metals to ceramics often leads to problems like leakage and cracking In this presentation we will elaborate on the causes these issues and we will also explain what is possible with the innovative use of soldering and brazing techniques that hopefully will inspire you find solutions for the problemschallenges you are facing

1125 - 1150 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Micro-XRF ndash A non-destructive method for Material Analysis and Quality Con-trol Investigations (in English)Dr Andreas Wittkopp Business Manager microXRF - EMEA Bruker Nano GmbH on behalf of Benelux ScientificX-ray fluorescence analysis with spatial resolution in the range of some ten micrometers (micro-XRF) is a time and cost efficient analysis method capable analyzing elemental inhomogeneities of a broad range of various sample types Minimum detection limits down to the single ppm level can be achieved These properties recommend micro XRF as a complementary method to combine spatial resolution of a REM with the analytical performance of an EDXRF bulk instrumentIn this presentation the capabilities and limitations of this technique will be described by means of various application examples coming from Material Science and Industry Quality Control1125 - 1150 ZAAL 2

Anal

yse

Functionele en slimme coatingsDr Walter Lauwerens Senior Project Manager Smart Coatings Sirris Smart Coating Application LabDe term functionele coatings wordt meestal gebruikt om andere functies dan decoratief of beschermend te benoemen Zo heeft iedereen al wel gehoord van coatings met anti-graffiti zelfreinigende antibacterieuml-le of antistatische functies Maar het gaat zelfs verder wanneer de eigenschappen van coatings veranderen in functie van temperatuur of druk Dan spreekt men van slimme coatings die bijvoorbeeld als sensoren gebruikt worden In de presentatie wordt een overzicht gegeven van technologie en toepassingen van functionele en slimme coatings Het Smart Coating Application Lab van Sirris ondersteunt bedrijven die deze coatings willen toepassen op hun producten met advies optimalisatie demonstratie en industrialisa-tie1125 - 1150 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

35 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

TMS 42 innovatie in staalRichard Garvelink Sales and Technical Adviser Telmastaal NVIntroductie van een nieuw bijzonder hoogwaardige kwaliteit gereedschapstaal Het resultaat van 50 jaar ervaring in staalproductie een kwaliteit met dermate hoge waarden dat een tijdsbesparing van 50 procent binnen handbereik ligt

1155 - 1220 ZAAL 1

Mat

eria

len

Strain Gauge Measurements on Plastics and Composites (in English)Anton Chittey Product Manager - Europe Vishay Precision Group - Micro-Measurements on behalf of jj bos bvDespite many novel measurement technologies strain gauges are still the most accurate reliable and repeatable sensor available for material testing real-world stress analysis and condition monitoring Their reliability and ease of use is often defeated by lack of knowledge and necessary skills never more so when applied to plastics and fibre reinforced composites This short presentation aims to clarify some of the misconceptions and put the right tools back in the hands of test personnel to ensure that their data has validity and value rather than acquiring substandard data at a cost

1155- 1120 ZAAL 2

Anal

yse

Structural adhesive bonding for high-temperature and durability (in English)Koen Geurts Research Engineer Flanders Make on behalf of Sadechaf UV BVBAWithin the framework of the European ZeDeMAB project (Zero Defect Manufacturing for Adhesive Bonding) some industrial demonstrator cases were analyzed on several aspects concerning adhesive bonding (influence of processing parameters effect of defects durability behaviour hellip) For an automo-tive application a number of high temperature resistant structural adhesives were evaluated with use of aluminum and steel substrates In contrast to what is expected only one adhesive (SPE 1539) could retain its strength at 140degC to a sufficient level Furthermore the dynamic performance of this adhesive system is characterized An overview of all test results will be discussed as well as some further exploitation possi-bilities of this adhesive in dynamic load andor elevated temperature conditions1155- 1120 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Hoe kom je in het ontwerpproces van kunststof producten tot de juiste materiaalkeuzeJoop Onnekink Senior Consultant Pezy Group GroningenMateriaalkeuze een belangrijke schakel in het ontwerpproces Afgelopen jaar heeft ontwerpbureau Pezy Group de Braster ontwikkeld De Braster is een medisch apparaat waarmee vrouwen zelfstandig een borstscan kunnen maken Door een gedegen ontwerpproces waarin materiaalkeuze en officieumlle vrijgaven erg belangrijk waren werd het product gerealiseerd in een doorlooptijd van slechts twaalf maanden In deze lezing laat Joop Onnekink aan de hand van dit project zien hoe materiaalkeuze deel uit maakt van het ontwerpproces hoe materiaalkeuze tot stand komt en hoe het gedurende het gehele project bewaakt wordt1315- 1340 ZAAL 1

Keyn

ote

Physical foundations for smart polymeric materials (in English)Dr Wouter G Ellenbroek Universitair Docent (Assistant Professor) Eindhoven University of TechnologyOur future asks for novel materials that contribute to durability sustainability andor regenerative me-dicine At Eindhoven University of Technology a range of research groups is devoted to developing such novel smart materials In this presentation I will discuss the recent efforts of our group in Applied Physics focusing on reversibly crosslinked polymeric materials including gels elastomers and biological tissues Our approach of theory development and modeling aims to unravel the mechanisms of recently discover-ed toughening mechanisms and to work with academic and industrial partners on optimizing these novel material design motifs for practical applications

1345 - 1410 ZAAL 1

Mat

eria

len

Benefits of the Oxford Instruments GRADE database (in English)Wilhelm Sanders Certified Product Manager OES (MSC) Oxford Instruments Analytical GmbH on behalf of De Looper NDOThe number of metal grades is growing constantly therefore the identification of the correct material grade based on the chemical analysis is very challenging Not only the element description of the grade designation from the mathematical point of view is sometimes poor but also information can overlap This presentation will point out how the Oxford Instruments GRADE Database can support metallurgists inspection engineers and anyone working with analysers The GRADE Database is also a great help for ve-rifying or selecting the correct grades to avoid material mix-up causing catastrophic situations and failures

1345 - 1410 ZAAL 2

Amal

yse

36 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Analytical strategies for analysis of functional materials at surfaces and inter-faces (in English)Dr ir Pieter Samyn Researcher Institute for Materials Research (IMO)The Institute for Materials Research has a long tradition in applied research and industrial services on general topics in materials science These include application processing performance reliability and sustainability In particular analytical strategies for complex material systems or products are developed such as (bio)polymers and coatings for packaging sensors thin films battery systems energy devices and automotive Starting from given materials composition and processing in-depth analysis results in the for-mulation of structure-property relationships supporting better understanding and optimization of physical mechanical and chemical properties at various scale lengths This approach will be illustrated by some case studies

1435 - 1500 ZAAL 2

Anal

yse

Verlijmen met MMA lijm Stef Jaspersen Managing Director BNS Industrial BVManaging director van BNS Industrial BV Vertegenwoordiger van SCIGRIP in de Benelux Een Anglo-Ameri-kaanse producent van onder andere Acrylaat lijmen

1435 - 1500 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Cleaning by light surface treatment with laser (in English)Dipl-Ing Olav G Schulz MBA Managing Director SLCR Lasertechnik GmbH on behalf of Summa Surface SLCR LasertechniekFor many applications in modern production processes the surface preparation is a mandatory task to achieve high quality products Specifically for bonding processes like gluing or welding the preparation or cleaning of the joint areas is a key factor for a high strength bond This can be done with laser light The laser technique offers an alternative approach for many applications Eg precise paint removal rust removal preparation of surfaces before painting (to increase adhesion) The laser is a contact-free gentle environmentally friendly dry and dust-free treatment without using any media Therefore perfect to auto-mate and integrate in production processes1435 - 1500 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

Lezingenprogramma woensdag 31 mei (vervolg)

Anodiseercriteria bij een perfect verspaand aluminium productHenry van Haeff Directeur 2-S Petrofer Iedereen heeft weleens te maken met een tegenvallende kwaliteit van een bewerkt eindproduct voor en na het anodiseren Met name de onzekerheid over de oorzaak is zowel frustrerend als tijd- en geld rovend Diverse leden van het Mikrocentrum High Tech Platform hebben daarom besloten alle facetten van het productieproces nader te onderzoeken om uiteindelijk meer inzicht te krijgen in de invloeden die oa koel- en smeermiddelen gereedschappen materiaal reinigen etc hebben op het eindresultaat Tijdens testen met Aluminium EN AW-5083 O3 bij het Teclab in Eindhoven zijn een aantal verrassende conclusies getrokken Benieuwd Bezoek het Aluminium Paviljoen stand 7

1435 - 1500 ZAAL 1

Mat

eria

len

Atmosferische plasmatechnologie - applicatiespecifieke oplossingen op maatDr Ralf Greger Zaakvoerder - Technisch Consultant PlaToS ConsultingNa een korte introductie in de plasmatechnologie wordt aan de hand van voorbeelden uit de praktijk ge-toond hoe atmosferische plasmawerktuigen gekozen en op maat geskaleerd kunnen worden

1345 - 1410 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

37 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Een Circulaire Economie hoe krijgen we die echt in bewegingErick Wuestman AVS Voorzitter en expert CE Stichting Circulaire EconomieGaan nieuwe businessmodellen het verschil maken in de technieken rondom Circulaire EconomieHet succes van een circulaire samenleving hangt niet alleen af van recycling of upcycling aan het eind van een levensfase van een product maar meer nog van slimme oplossingen aan de voorkant van een ontwik-keltraject Hoe gaan nieuwe verdien- organisatie- en businessmodellen hier hun invloed op hebben en welke rol spelen materialen in dit hele procesGaat een consortium dat eigenaar blijft van kozijnen en haar gevel als een dienst aanbiedt andere materi-alen kiezen voor haar producten En wat betekent dit voor producenten en materiaal samenstellingen

1505 - 1530 ZAAL 1

Mat

eria

len

Solar Simulation the real life (in English)Mark de Waard Sales RycobelAn enlightening view on weathering simulation possibilities of your materials

1505 - 1530 ZAAL 2

Anal

yse

Overzicht van recente innovaties in verbinden van ongelijksoortige materialen en van minder gekende las- enof soldeertechniekenFleur Maas Belgisch Instituut voor LastechniekDe recente ontwikkelingen in de lastechniek voor het verbinden van ongelijksoortige materialen zoals de opkomst van nieuwe varianten van het MAG-lassen enof solderen puntlassen wrijvingslassen of elektro-magnetisch pulsproces worden in deze presentatie naar voor gebrachtAls toepassingsvoorbeeld zal de ontwikkeling van een metaalcomposiet onderdeel voor de automobiel-sector worden toegelicht

1505 - 1530 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Understanding adhesion improvement as a result of changing surface wettability (in English)Dr Ir Marieumllle Laimboumlck-Wouters Materiaal Expert MaterialsXpertiseMost industrial polymers and composites have low surface free energy and lack polar functional groups on their surface resulting in a class of materials with poor adhesion properties Introduction of polarity is mostly done my means of chemical or physical processes using products that harm the environment Atmospheric plasma treatment is an elegant method to introduce polarity to the surface of the substrate resulting an improved adhesion In this contribution the results of surface modification on the effect on surface free energy and adhesive properties will be presented and related to a theoretical approach to predict adhesion1505 - 1530 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

M2i - Onderzoek aan High Tech MaterialenDr Harald Kerp Programma Manager The Materials Innovation InstituteDe presentatie geeft een overzicht van het materiaalonderzoek dat M2i uitvoert op basis van de High Tech Materials roadmap van het Topsectorenbeleid Binnen M2i wordt onderzoek gedaan naar zowel structu-rele als functionele materialen Hier zal de nadruk liggen op onderzoek aan functionele materialen zoals beschermende en waterafstotende coatings materialen voor zonnecellen en dunne films voor toepassing in elektronische componenten

1535 - 1600 ZAAL 1

Keyn

ote

Lezingenprogramma woensdag 31 mei (vervolg)

38 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Lezingenprogramma donderdag 1 juni

Designing functional micromaterials (in English)Dr Wim Noorduin Group Leader AMOLFHarnessing the basic principles that guide such self-organizing processes is of fundamental scientific interest but also promises a paradigm shift in the manufacturing of nano- and micromaterials We recently demonstrated that the subtle balance between the diffusion of reactants and their reaction rates could lead to a wide range of microscopic shapes that could be further sculpted and hierarchically organized by rationally modulating the environmental conditions Based on fundamental insights in the underlying mechanism we now present new ways to steer the nucleation and growth of mineralizing microstructures and construct functional micromaterials These results contribute to our understanding of biomineralizati-on processes and outline a new nano-fabrication strategy for functional self-organizing materials1030 - 1055 ZAAL 1

Keyn

ote

Driving Glass beyond the Limits (in English)Dr Matthias Muumlller Director Material Development SCHOTT AGSCHOTT AG is continuously developing innovative glass and glass ceramic solutions for a huge variety of applications in optics semiconductor medical electronic packaging and much more With thickness down to 70microm tight geometrical parameters and outstanding strength this material reveals superior performan-ce Another example of leading edge material development are tailored glass ceramics as low loss dielec-tric material for high frequency applications This might enable unique solutions for mobile communication like 5G technology or autonomous flying

1125 - 1150 ZAAL 1

Mat

eria

len

Verbinden zonder gatenIng J van Schaijk Senior application engineer VIBA NVNieuwe materialen vereisen nieuwe manieren van bevestigen Zo worden niet alleen lijmen steeds groener en slimmer ook de bevestigers gaan mee in deze ontwikkeling Met de reeks slimme bevestigers van Click Bond worden er geen gaten geboord in het materiaal Het zijn verlijmbare mechanische bevestigers die in vele markten succesvol worden toegepast overal op de wereld

1125 - 1150 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Afblazen van oppervlakte en stofreinigingDonald van Boven Sales RycobelHet afblazen van oppervlakte en stofreiniging toegelicht aan de hand van een case studie

1125 - 1150 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

Vision inspection for surface damage on high quality materials (in English)Juumlrgen Kemenas Technical specialist TEVEL Techniek BVAutomatic Vision inspection system to inspect surface damage in micro - nano scale on high quality mate-rials

1125 - 1150 ZAAL 2

Anal

yse

39 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Hansen Solubility Parameters in inkjet ink development (in English)Dr Sc Frank Ruttens Key accountmanager Agfa-LabsHansen Theory can be used to develop stable inkjet inks from scratch in a very short period of time hence leading to a minimal time-to-market

1155- 1220 ZAAL 2

Anal

yse

Hoe de oppervlaktetoestand evaluerenverbeteren voorafgaand aan een verlijmingIng Pol Coudeville Docent - cooumlrdinator dienstverlening KULeuven technologiecampus OostendeDe primordiale voorwaarde voor een goede lijmverbinding houdt in dat de oppervlakte-energie van het substraat voldoende hoog is om tot verlijming over te gaan We gaan na wat die termen betekenen en wat we hieruit kunnen afleiden We belichten de verschillende meetprincipes We gaan na wat oppervlakte-ac-tivatie betekent en hoe we dit kunnen realiseren langs fysische of chemische weg

1155- 1220 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Global Resource Depletion Threats and Opportunities (in English)Dr Ir AM Diederen Senior Scientist TNOAt our current level of technology and within the current paradigm of how to run an economy from a global perspective we might already find ourselves in a predicament of interconnected and aggravating relative scarcities The central issue is declining net energy on a global scale which causes relative scarcity of many raw materials (among them many metals) which in turns aggravates the situation with regard to current and future availability and affordability of energy So-called least-regret strategies can be devised to soften or mitigate the consequences of global resource depletion and which have intrinsic benefits both in circumstances of crisis and of non-crisis

1315- 1340 ZAAL 1

Keyn

ote

Lezingenprogramma donderdag 1 juni (vervolg)

Chemische oppervlaktemodificatieProf Dr Ernst J R Sudholter Hoogleraar Organische materialen en grensvlakken TU Delft - Chemical Engi-neering Organic materials amp InterfacesHet seminar zal gaan over oppervlakken en hoe de preciese samenstelling daarvan en de structuur van invloed zijn op de fysische eigenschappen zoals hydrofiliciteit hydrofobiciteit en electrische oppervlakte lading Door preciese chemische behandeling van oppervlakken kunnen de fysische eigenschappen op wens worden beinvloed Dat kan zijn bijvoorbeeld het stimuleren van de hechting van bepaalde compo-nenten uit de omgeving en ook in het juist voorkomen van bepaalde hechtingen

1155- 1220 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

CeraCarbon THE next step in wear resistant lightweight applicatons (in English) Roeland Coumans CEOCTO CeraCarbon CeraCarbon is a disruptive new material It combines the strength and lightness of Carbon Fiber and the wear-resistance and low friction of Ceramic Now it is possible to replace heavy steel in high performace applictions were the matariel is exposed to wear and tear Possible applications hydraulic and air cilinders sliding bearings fast moving and sliding machine parts etc

1155 - 1220 ZAAL 1

Mat

eria

len

40 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Ultradunne materiaal lagen en hun toepassing in NanoMagnetismeDr Ir Ing R Lavrijsen Universitair Docent Technische Universiteit Eindhoven Groep Fysica van NanoStruc-turen (FNA) Faculteit Technische NatuurkundeIn deze presentatie zal ik het onderzoek in de groep fysica van nanostructuren zoals mogelijk gemaakt door de NanoAccess onderzoeksfaciliteit aan de TUe naar de fundamentele magnetische interacties in ultradunne lagen nader toelichten In dit onderzoek is de controle van laagdikten grensvlakken oppervlak-ken en zuiverheid op de nanometer schaal van uiterst belang Ik zal een paar voorbeelden van de gebruik-te technieken voor depositie analyse en structurering de revue laten passeren Ons onderzoek richt zich op applicaties op het gebied van de nano-electronica nanomaterialen voor energie en nanodeeltjes voor bio-medische toepassingen Deze technieken zijn ook toegankelijk voor derden in samenwerkingsverband1345 - 1410 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

How to model dropping of an HDPE tank with fluid using Abaqus FEA (in English)Dr Ir Christine Obbink-Huizer Abaqus Application Engineer SimuleonFinite element analysis is a powerful tool to understand and predict mechanical behavior Using the drop test of an HDPE tank filled with fluid as example the choices that need to be made when setting up an analysis are explained Most attention is paid to the material properties which material models can be used for HDPE and how can we describe the fluid This example shows the capabilities of Abaqus to describe complex non-linear behavior similar to httpinfosimuleoncomblogabaqus-fsi-drop-test-100-liter-hdpe-fuel-tank1435 - 1500 ZAAL 2

Anal

yse

Lezingenprogramma donderdag 1 juni (vervolg)

Van ontwerp naar technisch en commercieel haalbaar aluminium productFrits Marechal Application Design Engineer Sapa Extrusion BeneluxDeze lezing is gericht op ontwerpers die een ontwerp willen vertalen naar een commercieel efficieumlnt maakbaar product Aan de hand van diverse prijswinnende ontwerpen vertelt Frits Marechal wat het ma-teriaal aluminium en de extrusietechniek te bieden hebben om breed uiteenlopende productontwerpen technisch en commercieel haalbaar te maken

1345 - 1410 ZAAL 1

Mat

eria

len

Dynamic mechanical analysis of a tire sample by nanoindentation (in English)David Ziltener CEO Tribotron AGThe viscoelastic properties of a tire sample are studied by dynamical mechanical analysis (DMA) using Na-noIndentation technique with the Nanovea Mechanical Tester We found that the tire possesses different viscoelastic mechanical properties across the tire layers Such strategical distribution of the hardness and complex modulus at different layers meets the functionality requirements of the tire The DMA frequency sweep test provides useful information on the viscoelastic behaviors of the tire running at different speeds which is essential in improving the performance of tires for smoother and safer rides

1345 - 1410 ZAAL 2

Amal

yse

Condities voor een duurzame verlijmingIng Jan Lambrechts MSc Business Manager LCS Adhesive Bonding bvbaWanneer we duurzaam willen verlijmen is het aangewezen een aantal factoren in het oog te houden zoals design van de constructie de keuze van de substraten oppervlaktebehandeling omgevingsfactoren lijmkeuze applicatie en proces testen controle en QC Ten slotte wordt het belang van het Triumviraat uitgelegd

1435 - 1500 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

41 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Oppervlaktetechnologie controle op de vierkante kilometerDr Ir Hans van der Weijde Programma manager Tata Steel RampDTata Steel is een van de grootste producten van metaaloppervlakken in Nederland En naast de optimale eigenschappen van de bulk is juist ook het oppervlak een van de manieren waarop we kunnen excelleren en concureren Dit omvat oppervlakte-topologie over diverse lengteschalen dunne oppervlaktelagen en speciale coatings In deze lezing zal vanuit een aantal marktsegmenten worden bekeken welk type ontwik-kelingen actueel zijn

1505 - 1530 ZAAL 1

Mat

eria

len

Net-shape productie van een composieten draagarmMarkus Kaufmann Programmaleider composieten SirrisSLC-Lab is het engineering en prototypelabo van Sirris de KU Leuven en de UGent Een demonstrator die recent internationale belangstelling wekte was een draagarm voor de ophanging van een Volkswagen Golf die het lab samen met twee Duitse partneruniversiteiten ontwikkelde De component illustreert dat de re-sin transfer moulding-technologie perfect geschikt is voor complexe designs Ze vergt geen nabehandeling en laat zelfs toe optische vezelsensoren te integreren voor structural health monitoring Tijdens de lezing word ingegaan op de complexiteit van matrijsontwerp voor RTM het integreren van inserts in complexe preforms en het opmeten van spanningen door middel van vezelsensoren

1505 - 1530 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Dos en Donts van anodiserenM Kaarsgaarn DGA KO-AR BVWelke valkuilen zijn er bij anodiseren

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

Lezingenprogramma donderdag 1 juni (vervolg)

Lina s werelds eerste bio-based autoNoud van de Gevel PR amp Media manager TUecomotiveLina is een vierpersoons elektrische stadsauto Dankzij haar lichte gewicht van 300 kilogram is ze erg efficieumlnt Dit lage gewicht is te danken aan een innovatief materiaal dat nog nooit eerder structureel in autorsquos is gebruikt Namelijk bio-composiet Deze panelen bestaande uit twee lagen bio-composiet die om de bio-logische PLA-kern geperst worden vormen het chassis van Lina en daarmee de dragende constructie van de auto Het voornaamste bestandsdeel van het bio-composiet is vlas Vlas is een plant met lange stugge vezels waarvan de toepassingen ver reiken

Keyn

ote

1505 - 1530 ZAAL 4

1535 - 1600 ZAAL 1

Smart coatings via designing surface chemistry and topography (in English)Dr Catarina Esteves Associate Professor Eindhoven University of Technology - Department of Chemical Engineering and ChemistryNearly all surfaces we use are covered by a polymer layer (coating) for protection or aesthetic purposes One of the most important roles of surfaces is setting interactions with water Hydrophobic coatings provide water repellency and low-adherence hydrophilic coatings grant permanent contact with water and high lubricity Currently the materials field faces new challenges to design multi-functional surfaces which exhibit a specific wettability but also respond selectively to changes in the environment I will show how we have been using surface chemistry and topography to develop multi-functional smart coatings for different applications eg self-healing and superhydrophobic polymer coatings1435 - 1500 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

42 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

1D COMPOSITES BVJupiterweg 41a3893 GC ZEEWOLDEinfo1dcompositescom06-53161362www1DcompositescomContact Gertjan Switsar

Stand 10

2-S BV Vlierdensedijk 435705 CK HELMONDhvanhaeff2-seu0492-590443www2-seu Contact Henry van Haeff

Stand 7

4TUHIGH-TECH MATERIALS (4TUHTM) Mekelweg 22628 CD DELFTrboerrigtertudelftnl015-2785760www4tunlhtmContact Reina Boerrigter Stand 16

ADSO BVBA Vuurkruislaan 10BE 2610 WILRIJKbartadsobe0032-498400504wwwadsobeContact Bart Hendrickx Stand 2

Agfa-Labs Septestraat 27BE 2640 MORTSELfrankruttensagfacom0032 449 56 99 49wwwagfa-labscomContact Frank Ruttens Stand 35

ALUMECO NL BV Ketelmeer 255347 JX OSSmohalumeconl06-10382134 wwwalumeconl Contact Marco Huitink

Stand 7

Exposanten (op alfabetische volgorde)

ALUMINIUM PAVILJOEN Kruisstraat 745612 CJ EINDHOVENkmousmikrocentrumnl040-2969922Contact Karin Mous Stand 7

AMEURO METALS BV Papland 9c4206 CK GORINCHEMovaniperenameurometalsnl085-4844770wwwameurometalsnlContact Olaf van Iperen Stand 21

ARNOLD + SIEDSMA Bezuidenhoutseweg 572594 AC DEN HAAGrnaudintencatearnold-siedsmanl070 3654833wwwarnold-siedsmacom

Stand 6

ANALIS nv Rue de Neacuteverleacutee 11BE 5020 Suarleekdranalisbe0032-81-255050wwwanalisbeContact Ken de Roover Stand 53

BENELUX SCIENTIFIC BV 44 RI-straat 334051 AP OCHTENkoschaapbenelux-scientificnl0344-655556wwwbenelux-scientificnlContact Ko Schaap Stand 40

BODYCOTE VACUUM BRAZING Visseringweg 281112 AS DIEMENhenkjanbuursenbodycotecom+31 20 5601080wwwbodycotecomnl-beContact Henkjan BuursenStand 64

BOumlHLER Isolatorweg 321014 AS AMSTERDAMrobdiddenbohlernl020-5817420wwwbohlernlContact Rob Didden Stand 14

Bond voor Materialenkennis Kruisstraat 745612 CJ Eindhoveninfomaterialenkennisnl040 296 99 13wwwmaterialenkennisnlContact Karin van Bakel

Stand 25

BONSHIN SOURCING BVBAUitbreidingstraat 843BE 2600 BERCHEM0032-483252389amyxinbonshincomwwwbonshincomContact Amy Xin

Stand 12

EXPOSANTEN

CERACARBON BV Kruisstraat 1236171 GE STEINroelandceracarboncom046-4260076www ceracarboncom Contact Roeland Coumans

Stand 18

FALEX TRIBOLOGY NV Wingepark 23BBE 3110 ROTSELAARofficefalexeu0032-16-407965wwwfalexeuContact Dirk Drees

Stand 47

GIMEX TECHNISCHE KERAMIEK BV Achterdijk 155705 CB HELMONDjgoossensgimexnl0345 - 574 255wwwgimexnlContact John GoossensStand 4

DE LOOPER ANALYTICAL Bukkumweg 24m5081 CT HILVARENBEEKdanieumllledelooperndocom013-5054216wwwdelooperanalyticalcomContact Danielle Heijms

Stand 37

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES Delo-Allee 1DE 86949 WINDACHrobertboksdelode0049 8193 9900-0wwwdelo-adhesivescomenContact Mr Robert BoksStand 67

ELASTOMER RESEARCH TESTING BV Teugseweg 277418 AM DEVENTERinfoertbvcom+31 570 - 62 46 16wwwertbvcomContact Dr Ir Kuno DijkhuisStand 56

Exposanten (op alfabetische volgorde)

43 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

44 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Exposanten (op alfabetische volgorde)

GRONEMAN BV Postbus 247550 AA HENGELOeidhofgronemannl074-2551143wwwgronemannlContact Karin Eidhof

Stand 80

HARTECH MEET- amp TESTAPPARATUUR Bonte Kraaiweg 161521 RD WORMERVEERyvonnehartechnl075-6144080wwwhartechnlContact Yvonne IJmker - de NijsStand 49

HAUCK HEAT TREATMENT EINDHOVEN BV Achtseweg Noord 55651 GG EINDHOVENrickbruggemanhauckhtcom06-13122288wwwhauckhtnlContact Rick BruggemanStand 72

HOGESCHOOL UTRECHT CENTRUM VOOR NATUUR amp TECHNIEK Koningsbergerstraat 93531 AJ UTRECHTalexharsveldhunl088-4818888wwwcvntnlContact A HarsveldStand 17

IMO-IMOMEC Martelarenlaan 42BE 3500 HASSELTlievededonckeruhasseltbe0032-11-268813wwwuhasseltbeimoContact Lieve de Doncker

Stand 45

INNOVAR CLEANING CONTROL Ambachtsweg 235627 BZ EINDHOVENhanscoolsinnovar-cccom040-7370199wwwinnovar-cccomContact Hans CoolsStand 109

INNOVATEST EUROPE Borgharenweg 1406222 AA MAASTRICHTinfoinnovatest-europecom043-3520060wwwinnovatest-europecom

Stand 44

INNOVATIEVE MATERIALEN SJP UITGEVERS Postbus 8614200 AW GORINCHEMgvninnovatievematerialennl0183-660808Contact Gerard van Nifterik

Stand 1

IPECUNIA PATENTS BV Rijksweg Zuid 86131 AN SITTARDdannybovensipecuniacom046-4113990wwwipecuniacomContact Dhr Jaap Renkema Stand 34

INSTRON 3 Boulevard Jean Moulin Omega Parc Bacirctiment 2FR 78990 ELANCOURT CEDEXjuergen_richterinstroncom0031-(0)6-10898286wwwinstroncomContact dhr J RichterStand 51

ISSERSTED PRUumlFMASCHINEN GMBH amp CO KG Chemiestrasse 4DE 41751 VIERSENdellingisserstedt-pruefservicede0049-2162-266500wwwisserstedt-pruefservicedeContact Maria DellingStand 39

IST BENELUX BV Hommel 637317 BL APELDOORNgerardbnlist-uvcom055-5050014wwwist-uvnlContact Gerard Brieko

Stand 77

JJ BOS BV Marconistraat 112809 PH GOUDAramonvanthoffjjbosbvnl0182-619333wwwjjbosbvnlContact Ramon van t Hoff

Stand 55

HELMUT FISCHER MEETTECHNIEK BV Tarasconweg 105627 GB EINDHOVENjohannieuwlandshelmutfischernl040-2482255wwwhelmutfischernlContact Johan Nieuwlands Stand 89

GOM BRANCH BENELUX Interleuvenlaan 15FBE 3001 HEVERLEEewinantgomcom0032-16-408034wwwgomcomContact Wim Cuypers

Stand 58

EXPOSANTEN

Exposanten (op alfabetische volgorde)

JUNO INDUSTRIES Stoktevijver 229930 Zomergemcojunoindustrieseu+3293959590wwwjunoindustrieseuContact Thierry Soenen

Stand 74

LIJMACADEMIE Ericssonstraat 25121 ML RIJENinfolijmacademienl085-3031227wwwlijmacademieeuContact Arnold Knottnerus

Stand 60

KEYENCE INTERNATIONAL (BELGIUM) Bedrijvenlaan 5BE 2800 MECHELENtvanlaerkeyenceeu0032-471-214822wwwkeyencecom Contact Thimoty Van LaerStand 33

KO-AR BV Neerlandia 161841 JK STOMPETORENmarcoko-arnl072-5745400wwwko-arnlContact Marco Kaarsgaarn

Stand 96

LCS ADHESIVE BONDING BVBA Bergenstraat 84BE 3053 HAASRODEjanlambrechtsconsultantcom0032-16-389045wwwlcs-adhesivebondingcomContact Jan LambrechtsStand 75

IST Benelux BVHommel 637317 BL ApeldoornTel +31 55 505 00 14wwwist-uvnl

IndustrialLED- UV

technologie van IST

45 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

JEOL (EUROPE) BV Lireweg 42153 PH NIEUW-VENNEPkruizejeolbeneluxcom0252-623500wwwjeolbeneluxcomContact Arnold Kruize

Stand 38

46 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Exposanten (op alfabetische volgorde)

Materials innovation institute (M2i) Elektronicaweg 252628 XG DELFTBvanhaastrechtm2inl088-0351900wwwm2inlContact Bert van HaastrechtStand 25

MERSEN BENELUX BV Mercuriusweg 4-63113 AR SCHIEDAMwilliamrozeboommersencom010-2983030wwwmersencomContact William Rozeboom

Stand 22

METEL Van Harenstraat 45145 RJ WAALWIJKdwijnantsmetelnl0416-724800wwwmetelnlContact Dennis Wijnants

Stand 13

MIKROCENTRUM Kruisstraat 745612 CJ EINDHOVENjgijsbertsmikrocentrumnl040-2969933 wwwmikrocentrumnlContact J Gijsberts

Stand 120

MULTIVALENT BV INNPLATE Ekkersrijt 15015692 AN SONrobbertdegreefmultivalentnl040-7515304 wwwmultivalentnlContact Robbert de GreefStand 98

Newa Postbus 105110 AA BAARLE-NASSAUinfonewanl013-5072000wwwnewanlContact Ivo Verheijen Stand 46

PERMACOL BV Diedenweg 946717 KV EDEtgorterpermacolnl0318-640740wwwpermacolnlContact Tom Gorter Stand 73

PHENOM-WORLD BV Dillenburgstraat 9T5652 AM EINDHOVENviviandecortiphenom-worldcom040-2597369 wwwphenom-worldcomContact Vivian de Corti Stand 54

Pontus HeatTreatment BV Thermen 97521 PS ENSCHEDErvanmilpontusnl053-4341000wwwpontusnlContact Robert van Mil Stand 62

PLATOS CONSULTING Elsbrug 11BE 9260 WICHELENralfgregerplatos-consultingbe0032-474-572635wwwplatos-consultingeuContact Dr Ralf Greger

Stand 91

REFITECH CARBON COMPONENTS Industriestraat 69a5145 PD WAALWIJKbnijpelsrefitechnl0416-330589wwwrefitechnlContact Bas NijpelsStand 19

RUPLO LIJMTECHNIEK BV Meeuwstraat 2A9791 GE TEN BOERinforuplonl050-3022702wwwruplonlContact Ruurd van der Ploeg

Stand 76

RYCOBEL Nijverheidslaan 47BE 8540 DEERLIJKinforycobelcom0032-56-1782170wwwrycobelcomContact Mark de Waard amp Donald Van BovenStand 95

MATERIALDESIGN Heereweg 321901 MD CASTRICUMtonhurkmansgmailcom0251-656052Contact Ton Hurkmans wwwmaterialdesignnl

Stand 1

MAT-TECH Ekkersrijt 45085692 DM SONebrommat-techcom0499-490133wwwmat-techcomContact Erik Brom

Stand 59

47 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Please visit us at the Materials 2017 ndash Booth 3

Whatrsquos your nextmilestone

By creating specialty glass that stands out with unmatched optical precision the highest transmission surprising exibility and ultimate customized solutions we enable engineers and designers to think in new dimensions

milestonesschottcom

Letrsquos rediscovermaterials for industrial applications

IA_Geschmolzenes-Glas_210x297_ENG_170419indd 1 200417 1154

48 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Exposanten (op alfabetische volgorde)

SAPA EXTRUSION BENELUX Postbus 755150 AB DRUNENrikmertenssapagroupcom06-20542522 wwwsapaprofilescomnlContact Rik Mertens Stand 23

SCHOTT BENELUX BV Randweg 3a4104 AC CULEMBORGantoonwesselinkschottcom0345-470650wwwschottcomContact AHWesselink

Stand 3

SCIGRIP - BENELUX BNS Australieumlweg 24T4561 PD HULSTbnsbnsindustrialcom0114-31100wwwscigrip-beneluxcomContact Stef Jaspersen

Stand 71

SENANG MATERIAL MICROSCOPY Prinses Beatrixlaan 224001 AH TIELinfosenangomsnl0344-610020wwwsenangomsnlContact Roy MaidmanStand 43

SHIMADZU BENELUX BV Australieumllaan 145232 BB DEN BOSCHinfoshimadzunl073-6430320wwwshimadzunl Contact Gaby de Jong

Stand 32

SIMULEON - ABAQUS SOFT-WARE amp FEA SERVICES Sint Antoniestraat 75314 LG BRUCHEMdbroekaartsimuleoncom0418-644699wwwsimuleoncomContact Dolf BroekaartStand 50

SIRRIS Technologiepark 935BE 9052 ZWIJNAARDEbartteerlincksirrisbe0032-498-919394Contact Bart Teerlinckwwwsirrisbe Stand 70

SIRRIS SMART COATING APPLICATION LAB Wetenschapspark 3BE 3590 DIEPENBEEKhildekrikorsirrisbe0032-473-992129wwwsmartcoatingbeContact Hilde KrikorStand 105

TESA BV Stationsplein 3-11211 EX HILVERSUMerikspeeckaerttesacom0032-471-705597wwwtesanlContact Erik Speeckaert

Stand 63

SUMMA SURFACE SLCR LASERTECHNIEK Bernard Vrienslaan 35062 EM OISTERWIJKthijscarliersumma-surfacenl013-8225866wwwsumma-surfacenlmachinesslcrContact Thijs Carlier Stand 93

TEVEL TECHNIEK BV Mollevite 246931 KG WESTERVOORTinfotevelnl026-3030060wwwtevelnlContact H Blauw

Stand 30

TITAN TECHNOLOGIES Koksijdestraat 11BE 8630 VEURNEinfotitantechnologiesbe0032-475651536wwwtitantechnologiesbe Contact Serge Tuerlings

Stand 79

SADECHAF BONDING Campus Blairon 30BE 2300 TURNHOUTjannekerenessadechafeu0032-14-405287wwwsadechafeuContact Janneke Renes

Stand 69

SINVACON BVBAProvinciebaan 102BE 9890 GAVERE0032-478546968pascalverheyensinvaconbewwwsinvaconbe Contact Pasval Verheyen

Stand 106

SABA Dinxperlo BV Industriestraat 37091 DC DINXPERLOtransportationsaba-adhesivescom0315 65 89 99wwwsaba-adhesivescomContact Dennis ter Veldhuis Stand 68

DEacute TAPE VOOR MOEILIJKE 0PPERVLAKKENtesareg ACXplus 709x LSE Performerbull Deze innovatieve schuimtape in acryl hecht op een blijvende manier en zonder primer aan

low-surface-energy (LSE) materialen zoals kunststof materialen met poedercoating etcbull Kan gebruikt worden bij temperaturen dicht bij het vriespunt

tesanl

Global leading technology in hardness testing made inThe Netherlands

Visit our websitewwwinnovatest-europecom

Borgharenweg 140 - 6222 AA Maastricht - Phone +31 (0) 43 3520060 - Fax +31 (0) 43 3631168 - E-mail infoinnovatest-europecomINNOVATEST Europe BV

49 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

50 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

In eacuteeacuten dag alles over aluminium productontwikkeling

wwwmikrocentrumnlevenementen

12 | 9 | 2017

Hilvaria

Studios

Hilvarenbeek

51 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

VDL FIBERTECH INDUSTRIES Diamantweg 545527 LC HAPERTdsteenbakkersvdlfibertechindus-triescomwwwvdlfibertechindustriescom0497-338400Contact D SteenbakkersStand 20

Exposanten (op alfabetische volgorde)

VERENIGING ION Einsteinbaan 13439 NJ NIEUWEGEINscherpenborgvereniging-ionnl030-6300390wwwvereniging-ionnlContact Santino Scherpenborg

Stand 99

VIBA NV Bleiswijkseweg 412712 PB ZOETERMEERromanivibanlwwwvibanl 079-3306748Contact Ton Romani Stand 78

VOM VZW Kapeldreef 60BE 3001 LEUVENvfinckenvombe0032-16-401420wwwvombeContact Veerle Fincken Stand 108

WEISS TECHNIK NEDERLAND BV Newtonstraat 54004 KD TIELinfoweisstechniknl0344-670400wwwweisstechniknlContact M VogelaarStand 52

WITTENBURGWITCOM Postbus 323870 CA HOEVELAKENhbwittenburgbvnl036-2000300wwwwittenburgbvnlContact Han van der Brink Stand 5

VM VISION INTERNATIONAL BVBA Molenbergstraat 39BE 9190 STEKENEmthvm-visioneu0032-3-7893602wwwvm-visioneuContact Mark ter HoevenStand 57

Stand 40

Instrumenten voor hettesten van uw materialen

Op de stand van Benelux Scientific is dit jaar ruim aandacht voor Q-Labdeacute specialist op het gebied van testapparatuur voor veroudering en corrosie

infobenelux-scientificnlwwwbenelux-scientificnlT +31-(0)344-655556

TRIBOTRON AG Lerchenfeldstrasse 3CH 9014 ST GALLENinfotribotroncom0041-71-5112465wwwtribotroncomContact David Ziltener

Stand 48

TTL GROUP NV Bredesteeg 47041 GV S-HEERENBERGwendyvanreettlgroupnl0314-664900 wwwttlgroupnlContact Wendy van Ree Stand 11

52 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Wie levert wat

1D COMPOSITES BV 10

ADSO BVBA 2

AMEURO METALS BV 21

BOumlHLER 14

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67

GIMEX TECHNISCHE KERAMIEK BV 4

JJ BOS BV 55

MERSEN BENELUX BV 22

METEL 13

PERMACOL BV 73

REFITECH CARBON COMPONENTS 19

SCHOTT BENELUX BV 3

(Slimme) materialen amp grondstoffen

2-S BV 7

ADSO BVBA 2

BOumlHLER 14

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67

GIMEX TECHNISCHE KERAMIEK BV 4

JJ BOS BV 55

LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75

MERSEN BENELUX BV 22

REFITECH CARBON COMPONENTS 19

SCHOTT BENELUX BV 3

SUMMA SURFACE SLCR LASERTECHNIEK 93

Bewerken van materialen

2-S BV 7

Agfa-Labs 35

ARNOLD + SIEDSMA 6

BODYCOTE VACUUM BRAZING 64

BOumlHLER 14

ELASTOMER RESEARCH TESTING BV 56

FALEX TRIBOLOGY NV 47

GIMEX TECHNISCHE KERAMIEK BV 4

HOGESCHOOL UTRECHT - CENTRUM VOOR NATUUR amp TECHNIEK

17

LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75

LIJMACADEMIE 60

MULTIVALENT BV INNPLATE 98

PERMACOL BV 73

PLATOS CONSULTING 91

Pontus HeatTreatment BV 62

SIMULEON - ABAQUS SOFTWARE amp FEA SERVICES 50

Consultant adviseur

ANALIS nv 53

BODYCOTE VACUUM BRAZING 64

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67

HAUCK HEAT TREATMENT EINDHOVEN BV 72

INNOVAR CLEANING CONTROL 109

IST BENELUX BV 77

JJ BOS BV 55

LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75

LIJMACADEMIE 60

MAT-TECH 59

MULTIVALENT BV INNPLATE 98

PLATOS CONSULTING 91

RYCOBEL 95

SCHOTT BENELUX BV 3

SUMMA SURFACE SLCR LASERTECHNIEK 93

VERENIGING ION 99

VM VISION INTERNATIONAL BVBA 57

ADSO BVBA 2

JJ BOS BV 55

LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75

LIJMACADEMIE 60

MULTIVALENT BV INNPLATE 98

SIMULEON - ABAQUS SOFTWARE amp FEA SERVICES 50

Oppervlaktetechnieken

Ontwerp- en design bureau

Wie levert wat

53 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Wie levert wat

2-S BV 7

Agfa-Labs 35

BENELUX SCIENTIFIC BV 40

DE LOOPER ANALYTICAL 37

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67

ELASTOMER RESEARCH TESTING BV 56

FALEX TRIBOLOGY NV 47

GOM BRANCH BENELUX 58

HARTECH MEET- amp TESTAPPARATUUR 49

INNOVATEST EUROPE 44

INSTRON 51

JJ BOS BV 55

JEOL (EUROPE) BV 38

MAT-TECH 59

MULTIVALENT BV INNPLATE 98

Newa 46

PERMACOL BV 73

RYCOBEL 95

TEVEL TECHNIEK BV 30

TRIBOTRON AG 48

VM VISION INTERNATIONAL BVBA 57

WEISS TECHNIK NEDERLAND BV 52

Materiaalkarakterisering analyse techniek meten amp testen

4TUHIGH-TECH MATERIALS (4TUHTM) 16

Agfa-Labs 35

ELASTOMER RESEARCH TESTING BV 56

HOGESCHOOL UTRECHT - CENTRUM VOOR NATUUR amp TECHNIEK

17

JJ BOS BV 55

LIJMACADEMIE 60

Materials innovation institute 25

VERENIGING ION 99

VOM VZW 108

Onderzoeksinstituten kennis- en onderwijsinstellingen

BODYCOTE VACUUM BRAZING 64

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67

GRONEMAN BV 80

HAUCK HEAT TREATMENT EINDHOVEN BV 72

IST BENELUX BV 77

JJ BOS BV 55

JUNO INDUSTRIES 74

LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75

LIJMACADEMIE 60

MAT-TECH 59

PERMACOL BV 73

SADECHAF BONDING 69

SCHOTT BENELUX BV 3

VDL FIBERTECH INDUSTRIES 20

Verbindingstechnieken

Wie levert wat

54 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Klik Hier voor de webversiegt

55 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

1D COMPOSITES BV 102-S BV 74TUHIGH-TECH MATERIALS (4TUHTM) 16ADSO BVBA 2Agfa-Labs 35ALUMECO NL BV 7ALUMINIUM PAVILJOEN 7AMEURO METALS BV 21ANALIS nv 53ARNOLD + SIEDSMA 6BENELUX SCIENTIFIC BV 40BODYCOTE VACUUM BRAZING 64BOumlHLER 14Bond voor Materialenkennis 25BONSHIN SOURCING BVBA 12CERACARBON BV 18DE LOOPER ANALYTICAL 37DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67ELASTOMER RESEARCH TESTING BV 56FALEX TRIBOLOGY NV 47GIMEX TECHNISCHE KERAMIEK BV 4GOM BRANCH BENELUX 58GRONEMAN BV 80HARTECH MEET- amp TESTAPPARATUUR 49HAUCK HEAT TREATMENT EINDHOVEN BV 72HELMUT FISCHER MEETTECHNIEK BV 89HOGESCHOOL UTRECHT - CENTRUM VOOR NATUUR amp TECHNIEK 17IMO-IMOMEC 45INNOVAR CLEANING CONTROL 109INNOVATEST EUROPE 44INNOVATIEVE MATERIALEN SJP UITGEVERS 1INSTRON 51IPECUNIA PATENTS BV 34ISSERSTED PRUumlFMASCHINEN GMBH amp CO KG 39IST BENELUX BV 77JJ BOS BV 55JEOL (EUROPE) BV 38JUNO INDUSTRIES 74KEYENCE INTERNATIONAL (BELGIUM) 33KO-AR BV 96LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75LIJMACADEMIE 60MATERIALDESIGN 1Materials innovation institute 25MAT-TECH 59MERSEN BENELUX BV 22METEL 13MIKROCENTRUM 120MULTIVALENT BV INNPLATE 98Newa 46PERMACOL BV 73PHENOM-WORLD BV 54PLATOS CONSULTING 91Pontus HeatTreatment BV 62REFITECH CARBON COMPONENTS 19RUPLO LIJMTECHNIEK BV 76RYCOBEL 95SABA Dinxperlo BV 68SADECHAF BONDING 69SAPA EXTRUSION BENELUX 23SCHOTT BENELUX BV 3SCIGRIP - BENELUX BNS 71SENANG MATERIAL MICROSCOPY 43SHIMADZU BENELUX BV 32SIMULEON - ABAQUS SOFTWARE amp FEA SERVICES 50SINVACON BVBA 106SIRRIS 70SIRRIS SMART COATING APPLICATION LAB 105SUMMA SURFACE SLCR LASERTECHNIEK 93TESA BV 63TEVEL TECHNIEK BV 30TITAN TECHNOLOGIES 79TRIBOTRON AG 48TTL GROUP NV 11VDL FIBERTECH INDUSTRIES 20VERENIGING ION 99VIBA NV 78VM VISION INTERNATIONAL BVBA 57VOM VZW 108WEISS TECHNIK NEDERLAND BV 52WITTENBURGWITCOM 5

56 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Nanovea began designing and manufacturing instruments after years of experience in providing solutions for

measurement technology to stimulate materials engineering for the common good Ease of use advanced automation

Testers and Tribometers Nanoveas instruments can be found internationally in distinguished educational and industrial

organizations ranging from automotive to cosmetic biotechnology to medical devices to microelectronics and space

applications Thousands of clients rely on Nanovea for accurate solutions technically superior instruments experienced

assistance and comprehensive laboratory services

Visit Our Exclusive DistributorTRIBOTRON (Booth 48)

Human CapitalWe connect talented people to our partners creating results together

Market PlatformsWe combine existing competences

and new markets and vice versa

ValorizationWe empower industry to capitalize on developed competences and technologies

ScienceWe develop technology amp industry roadmaps

to materialize scientific agendas

NetworkNetwork

M2i Four Service Areas

euro

As the specialist network organization in materials innovation the Materials innovation institute (M2i) works with large industries as well as small and rapidly expanding companies M2i delivers value to business and science in four service areas

M2i is the enabler in materials inno vation and delivers the integral programming for the Top Sector High Tech Systems and Materials (HTSM) boosting the Dutch economy with knowledge and talent and strengthening its position as global player

ldquo To be successful in our society we are taking a leading role in the social and technical materials inno vations mdash for the generations to comerdquo mdash Mario van Wingerde CEO M2i

Elektronicaweg 252628 XG Delft +31 88 035 1900 infom2inl wwwm2inl

M2i Four Service Areas

57 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Nanovea began designing and manufacturing instruments after years of experience in providing solutions for

measurement technology to stimulate materials engineering for the common good Ease of use advanced automation

Testers and Tribometers Nanoveas instruments can be found internationally in distinguished educational and industrial

organizations ranging from automotive to cosmetic biotechnology to medical devices to microelectronics and space

applications Thousands of clients rely on Nanovea for accurate solutions technically superior instruments experienced

assistance and comprehensive laboratory services

Visit Our Exclusive DistributorTRIBOTRON (Booth 48)

SJP Uitgevers

Postbus 861 4200 AW Gorinchem tel (0183) 66 08 08

e-mail infoinnovatievematerialennl

Abonnementen

Een digitaal abonnement in 2017 (6 uitgaven) kost euro 3950 (excl BTW)

wwwinnovatievematerialennl

Innovatieve Materialen

Innovatieve Materialen is een interactief digitaal vakblad over nieuwe enof innovatief toegepaste materialen in de civieltechnische sector bouw architectuur en design Kerngedachte achter het blad is dat de materialensector tot dusver was lsquoverzuildrsquo op basis van materiaalsoorten waardoor veel kennis en kansen niet worden benut Daar wil Innovatieve Materialen iets aan doenInnovatieve Materialen verschijnt in digitale vorm zes keer per jaar Abonnees ontvangen een bladerbare versie plus een downloadable pdf-editie Beide versies zijn interactief en bevatten hyperlinks en videorsquos Uitgever SJP Uitgevers Postbus 861 4200 AW Gorinchem Tel 0183 66 08 08 Vraag een gratis digitaal proefnummer aan infoinnovatievematerialennl

Digitaal Innovatieve Materialen is een digitaal vakblad wat logischerwijs de mogelijkheid geeft om meer informatie toe te voegen dan in een conventio neel papieren vakblad gebruikelijk is Vaak wordt er bij de artikelen een koppeling gemaakt met een relevante website achterliggende informatie rapporten videomateriaal enof eerder verschenen artikelen

INNOVATIEVE MATERIALEN

Page 4: Extra - Innovatieve Materialen · 2017. 5. 18. · start-up 2016 van Rusland in de wacht gesleept. De competitie is een jaarlijks terugkerend evenement, waarbij start-up bedrijven

BERICHTEN

2 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

De Russische start-up Apis Cor heeft eind maart de prijs voor de beste lsquohardwarersquo start-up 2016 van Rusland in de wacht gesleept De competitie is een jaarlijks terugkerend evenement waarbij start-up bedrijven worden beoordeeld op innovatie en business developmentEen maand eerder haalde Apis Cor de internationale pers met een opmerke-lijk demonstratieproject namelijk het 3D-printen van een volledige miniwo-ning in 24 uur tijd Dat gebeurde op de testlocatie van Apis Cor in Stupino bij Moskou Daarbij werd gebruik gemaakt van een door het bedrijf ontwikkelde mobiele betonprinter Extra complicatie was dat het project werd uitgevoerd in de winter een pro-bleem dat overigens werd opgelost door de hele installatie in een geconditioneer-de tent haar werk te laten doen

De twee ton wegende mobiele printer werd door het bedrijf zelf ontwikkeld en is volgens Apis Cor uiterst gebruiksvrien-delijk De printer is 4 times 16 times 15 m en bestaat grofweg uit een verticale cilinder en een beweegbare arm Het bereik is 132 m2 bij een maximale printhoogte

Start-up 3D-print complete miniwoning in een etmaal

van iets meer dan 3 meter Het complete systeem bestaat verder over een mixer en een pompinstallatie Volgens Apis Cor kan het hele systeem binnen een half uur worden opgesteld en operationeel zijn De werksnelheid van de printer ligt tussen de 1 en 10 meter per minuut de tolerantie (positionering) op ongeveer 05 mmDe printer is in staat niet alleen dragen-de constructies te maken maar kan ook

gladde wanden makenVolgens de ontwikkelaars van het systeem zitten de voordelen behalve in de flexibiliteit en snelheid vooral in duurzaamheid (er komt geen afval vrij) en kostenbesparingen Zo zou in vergelij-king met conventionele bouwmethodes 25 procent kunnen worden bespaard op de constructie en logistiek en maar liefst zestig procent op de afwerking

Foto Apis Cor

3 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

BERICHTEN

De woning die Apis Cor eind februari bij wijze van demonstratie printte is een kant en klaar lsquotiny housersquo met een vloeroppervlak van 38 m2 De geprinte woning is afgewerkt met vloeren pleis-terwerk ramen en dakApis Cor denkt met het nieuwe systeem een belangrijke stap te hebben gemaakt met de verdere introductie van 3D-prin-ting in de bouw

Apis Corgt

Video Printer in actie

Video Tiny house in 24 uur

Foto Apis Cor

BERICHTEN

4 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Upcycled carbon blackBegin dit jaar werden de Automotive Innovation Awards uitgereikt door juryvoorzitter Jan Peter Balkenende aan Dutch Green Carbon TomTom en NXP In de categorie Services won TomTom On Street Parking voor het makkelijk vinden van een vrije parkeerplaats NXP Semi-conductors kreeg de prijs in de categorie Technology voor lsquoRadarchiprsquo waarmee naar verluidt een belangrijke stap wordt gezet in autonoom autorijden De win-nende innovatie in Challenging Concepts

Volgens Black Bear worden er jaarlijks meer dan 15 miljard autobanden afgedankt samen goed voor 135 miljoen afval Meer dan de helft daarvan wordt verbrand of gestort Daarnaast wordt jaarlijks 72 miljoen ton zogenaamd lsquofurnace carbon blackrsquo door de bandenindustrie ingezet om nieuwe banden te maken Furnace carbon black wordt hoofdzakelijk gemaakt door carbonisatie van fossiele brandstoffen zoals pek en zware aardoliefracties Bij de productie van deze fossiele carbon black zou jaarlijks meer dan 35 miljoen ton CO2 vrijkomen Black Bear claimt dat met elke ton upcycled carbon black 25 ton olie wordt bespaard en er vijf ton CO2Elke Black Bear-vestiging bespaart volgens het bedrijf meer CO2 dan een miljoen bomen kunnen vastleggen net zoveel als 84 keer het vondelpark(Bron Black Bear)

is voor het recyclen van autobanden door Dutch Green CarbonDe laatste beschikt sinds kort in Ne-derweert over een fabriek voor de terugwinning van koolstof uit oude autobanden De fabriek is een initia-tief van Dutch Green Carbon een joint venture tussen bandenverwerker Kargro en koolstofproducent Black Bear De laatste ontwikkelde een proces voor het terugwinnen van koolstof (carbon black) uit afgedankte banden Kargro verwerkt

oude banden tot nieuwe grondstoffen maar tot dusver lukte het niet om ook koolstof terug te winnenHet proces dat Black Bear de afgelopen jaren ontwikkelde begint met het verwij-deren van staal uit de banden staal dat overigens ook wordt gerecyceld Het rubber ondergaat vervolgens een carbonisatiestap waarbij het materiaal wordt vervolgens anaeroob en onder gecontroleerde omstandigheden wordt verhit Daarbij ontstaat gas en een

koolstofhoudende slak In de volgende stap wordt dit omgezet in kleine zuivere koolstof agglomeraten Dit fijne poeder wordt vervolgens gemengd met water en een bindmiddel gepelleteerd en gedroogd Black Bear claimt met het door haar ontwikkelde proces rsquos wereld hoogste kwaliteit lsquoupcycledrsquo carbon black te maken De teruggewonnen carbon black wordt onder meer gebruikt in technisch rubber inkt polymeren en om er weer nieuwe banden van te maken

Video

Ede beschikt sinds eind maart over wat wordt genoemd lsquohet eerste sneeuw- en ijsvrije zonnefietspad ter wereldrsquo Het zogenaamde Solarpath is een aanvul-ling op het vorig jaar september ge-opende duurzaam verwarmde fietspad Thermopath aan de Bovenbuurtweg in de gemeente Thermopath is een modu-lair uit speciale betonplaten opgebouwd fietspad waarvan de betonnen platen zijn voorzien van een leidingsysteem waarmee het pad kan worden ver-warmd Door de leidingen aan te sluiten op een warmtebron zoals bijvoorbeeld aardwarmte riool-warmte of restwarm-te wordt het fietspad verwarmd

Het Solarpath van fietspadenspecialist Easypath uit Steenwijk is er voor bedoeld energie te verzamelen om in de winter het pompsysteem van het Thermopath (ook van Easypath) fietspad aan te kun-nen drijven Belangrijk onderdeel van het concept is het stroeve oppervlak van de zonnecel-len Conventionele zonnepanelen heb-

Sneeuw- en ijsvrij zonnefietspad

ben een gladde oppervlaktestructuur De oppervlakte van Solarpath is volgens de producent echter ruw waardoor het veilig is voor verkeer

Het Solarpath is een ontwikkeling van Easypath en OTEM2000 uit Martorell bij

Barcelona Spanje OTEM2000 is onder meer gespecialiseerd in energie-opwek-kende vloeren en straatmeubilair

OTEM200gt

wwweasypathnlgt

BERICHTEN

5 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

6 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

3D-geprint keramiek met instelbare geometrie dichtheid en stijfheidResearchers van de Harvard Universi-ty en het Massachusetts Institute of Technology (MIT) hebben een methode ontwikkeld voor het 3D-printen van kera-mische schuimen waarmee de porosi-teit zowel op micro- als op macroschaal kan worden ingesteld En dat niet alleen met het proces kunnen materialen wor-den ge3D-print met een lage dichtheid en hoge sterkteDe onderzoekers van de Harvard John A Paulson School of Engineering and Applied Sciences (SEAS) Wyss Institute for Biologically Inspired Engineering (Harvard University) en MIT zeggen zich te hebben laten inspireren door cel-structuren in de natuur Hun vinding zou kunnen leiden tot een heel nieuw scala aan lichtgewicht materialen voor zowel constructieve als isolerende toepassin-gen Het onderzoek werd begin dit jaar gepubliceerd in The Proceedings of the Natural Academy of Science

De truc zit lsquom in de keramische inkt De onderzoekers zijn uitgegaan van een aluminiumoxide slurry waarbij men kans heeft gezien luchtbelletjes in de massa te brengen Dat doet men door er etap-

pegewijs al roerend (tussen de 400 en 1500 rpm) lucht in te kloppen Het resul-taat is een romige keramischschuim inkt waarmee men vervolgens structuren heeft geprint Men heeft kans gezien de

3D-geprinte structuren uit keramisch schuim (Fotorsquos James WeaverWyss Institute)

BERICHTEN

relatie tussen de eigenschappen van het schuim en de microporositeit van het uiteindelijke materiaal te controleren Toen dat deel van het proces was geop-timaliseerd konden de onderzoekers driehoekige en hexagonale honingraat-structuren 3D-printen met instelbare

van de onderzoekers in een persbericht van Harvard In het betreffende onder-zoek hebben de wetenschappers alleen gekeken naar alumina maar dezelfde methode zou volgens Harvard ook kun-nen worden gebruikt voor veel andere materialen zoals ander keramiek en zelfs polymeren en metalenHarvardrsquos Office of Technology Develop-ment (OTD) heeft inmiddels patent op de methode en onderzoekt momenteel de commercieumlle mogelijkheden Harvardgt

Lichtgewicht hexagonale en driehoekige honingraatstructuren ge3D-print met keramische-schuiminkt (Foto James Weaver Wyss Institute)

Credit Harvard John A Paulson School of Engi-neering and Applied Sciences YouTube

geometrie dichtheid en stijfheid lsquoWe can now make multifunctional materials in which many different ma-terial properties including mechanical thermal and transport characteristics can be optimized within a structure that is printed in a single steprsquo zei een

BERICHTEN

7 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Fietsbrug IJzerlaan (Antwerpen) geopend

Op 6 april is de nieuwe fietsbrug IJzer-laan over het Albertkanaal geopend De door Zwarts amp Jansma (ZJA) ontworpen fietsbrug is bijna een halve kilometer lang en hiermee de langste fietsbrug van Vlaanderen De brug is een belangrijk onderdeel van de fietsroutes van en naar de stad Antwerpen Boven het kanaal

zijn de leuningen opengetrokken tot hoge ruimtelijke liggers om zo uitzicht te bieden over de omgeving De nieuwe fietsbrug is ongeveer 490 m lang en 47 m breed en de langste brug over het Albertkanaal De brug heeft een donker-grijze buitenzijde volgens de ontwerpers passend in de harde industrieumlle omge-

ving terwijl de binnenzijde in licht wit-grijs zich richt op de gebruiker en zo een lichte fietsroute biedt De brug wordt ondersteund door V-vormige kolommen die een minimale impact op het onder-liggende park hebben en de brug een luchtige aanblik geven ZJAgt

BERICHTEN

8 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Materiaalonderzoekers van het ETH Zuumlrich zeggen een me-thode te hebben ontwikkeld voor de productie van keramiek zonder dat daar een oven aan te pas hoeft te komen In plaats van het uitgangsmateriaal te sinteren wordt het verdicht onder hoge druk bij kamertemperatuur Het proces zou aanzienlijk energiezuiniger zijn dat conventionele technieken en CO2-foot-print van keramiek en ander gesinterd materiaal aanmerkelijk kunnen verlagen De klassieke productie van baksteen porselein en ander kera-miek vraagt om een verhittingsproces waarbij de temperatuur doorgaans boven 1000 degC ligt Met het proces dat in Zuumlrich is ontwikkeld zeggen de betrokken wetenschappers hetzelfde ef-fect te bereiken bij kamertemperatuur In een persbericht van het ETH wordt zelfs gesproken van een lsquoastonishingly simple methodrsquo waarbij wordt uitgegaan van een calciumcarbonaat nanopoederVolgens Florian Bouville een postdoc van de onderzoeksgroep van prof Andreacute Studart professor Complexe Materialen bij ETH is de methode in wezen gebaseerd op het geologische proces van natuurlijke steenvorming Sedimentgesteente bijvoorbeeld ontstaat doordat het miljoenen jaren onder druk heeft gestaan van lagen daarboven Dat heeft men nu bij ETH nagebootst door gebruik te maken van superfijne calcium-carbonaat-nanodeeltjes waarbij men in het lab in een uur tijd keramisch materiaal wist te maken Uit tests zou inmiddels zijn gebleken dat het materiaal drie keer sterker is dan beton Probleem is vooralsnog dat de in Zuumlrich vervaardigde proefstukken klein zijn niet groter dan een muntstuk Volgens Bouville vragen grotere werkstukken ook meer druk en de volgende opgave is om een proces te ontwikkelen waarmee grotere dingen kunnen worden ge-

lsquoKoud-gesinterd keramiekrsquo

maakt wellicht ter grootte van een sanitairtegel of nog groterDe nieuwe methode - die koud-sinteren wordt genoemd - is volgens prof Studart niet alleen veel energie-efficieumlnter dan de gebruikelijke sintermehodes maar maakt vanwege de lage procestemperatuur ook nieuwe keramische composietma-terialen mogelijk bijvoorbeeld in combinatie met kunststof Bovendien zou koud-sinteren ook op een andere manier dan een laag energieverbruik kunnen bijdragen aan een CO2 -neu-trale samenleving Nano-carbonaatdeeltjes kunnen namelijk worden gemaakt uit CO2 bijvoorbeeld uit de afgassen van energiecentrales

De resultaten van het onderzoek werden begin maart van dit jaar gepubliceerd in Nature Communications onder de titel lsquoGeologically-inspired strong bulk ceramics made with water at room temperaturersquo (DOI 101038ncomms14655)

Klik hier voor de full text online versie van lsquoGeologically-inspired strong bulk ceramics made with water at room temperaturersquo

wwwethzchen

Koud-gesinterd keramiek bij ETH Zuumlrich (Photograph ETH Zurich Peter Ruumlegg)

9 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Recyclebaar biobased geluidsschermOp 21 april is in Beverwijk het eerste innovatieve recyclebare bio-based geluidsscherm van Nederland officieel geopend In opdracht van ProRail ver-rees hier langs het spoor ter hoogte van de onderdoorgang Aagterpoort de Eco Silence Wall Strukton ontwikkelde pro-duceerde en plaatste dit geluidsscherm Volgens de ontwikkelaars is het scherm vooral bijzonder omdat het is gemaakt van gras olifantsgras (Miscanthus Gigan-tus) om precies te zijn De Eco Silence Wall wordt binnenkort opgenomen in de Nationale Milieudata-base Een tool die onder meer Rijkwater-staat en ProRail gebruiken om duurzame oplossingen van opdrachtnemers te meten Olifantsgras is een snelgroeiend gewas dat tijdens de groei veel CO2 op-neemt Na de oogst wordt het verwerkt in beton waardoor de CO2 duurzaam opgeslagen is Het Miscanthus-beton wordt uitgevoerd in een grove open

structuur Dat is volgens Strukton gunstig voor de geluidsabsorptie Miscanthus wordt regionaal verbouwd dus blijven de transportbewegingen ook beperkt Daarnaast levert de toepassing nu dus een bijdrage aan het oplossen van

geluidsoverlast in bewoonde gebieden Het heeft van zichzelf al geluidsabsorbe-rende eigenschappen en is bovendien relatief eenvoudig te verbouwenBron Struktongt

BERICHTEN

10 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Brinkman baksteencentrum introdu-ceerde als noviteit ClickBrick Binair een nieuwe loot van de Daas ClickBrick-fa-mille ontwikkeld in samenwerking met Brinkman Bijzonder aan de ClickBrick Binair is volgens de producent de vorm met een opvallend relieumlf waardoor een afwisselend beeld met licht en schaduw

ClickBrick Binairabsorptie en reflectie ontstaat De steen moet vooral de interesse van architecten wekken omdat het allerlei nieuwe cre-atieve toepassingen van relieumlf mogelijk maakt Het Daas ClickBrick-systeem werd begin deze eeuw bedacht met het doel om uit esthetisch oogpunt een eenvoudige

schone applicatiemethode te ontwik-kelen Onder het adagium slimmer bouwen droogstapelen uitslagvrij en eenvoudig montagewerk werd het Daas ClickBrick in 2003 geiumlntroduceerd Het ClickBrick-systeem bestaat uit speciaal op maat gemaakte bakstenen met een groef die door middel van een RVS-clip aan elkaar verbonden worden De speciale vorm van de clip zorgt ervoor dat deze zichzelf in de groef vastklemt waardoor de stenen aan elkaar vast ko-men te zitten De stenen worden droog gestapeld zonder mortel waardoor er volgens de ontwikkelaar van het systeem per vierkante meters baksteen minder bouwmaterialen worden gebruikt Een belangrijk unique selling point is vol-gens Daas de full recycling-mogelijkheid van het systeem Waar de traditionele baksteen wordt hergebruikt als granulaat voor de wegenbouw of betonfabricage kunnen ClickBrickstenen weer in hun geheel worden hergebruikt

wwwbrinkmanbaksteencentrumnl

Mosa lanceerde onlangs haar nieuwe tegelserie micro (mu) Volgens de tegelfabri-kant werd de vloertegelserie ontwikkeld om lsquotijd en ruimte te definieumlrenrsquo Men heeft dat gedaan door tegels te ontwer-pen die reageren op veranderingen in de lichtinval waardoor de kleur van de te-gels in de loop van de dag verandert De serie is volgens Mosa geiumlnspireerd door de bijzondere relatie tussen licht en het kleurenspectrum Elke tegel van de micro-serie is volgend de producent een combinatie van talloze kleuren een optische mix van miljoenen heldergekleurde korreltjes die worden gemaakt door keramische pigmenten te mengen met klei Meer over micro bij Mosagt

microClickBrick hoe het werkt

11 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

BERICHTEN

100 procent circulaire 3D-design gevelsEen samenwerkingsverband van DEMEEUW specialist in flexibel bou-wen en Actual het 3D-label van het Amsterdamse architectenbureau DUS Architecten ontwikkelt momenteel een 3D-design gevel die 100 procent circulair is en steeds kan worden aangepast aan de wensen en behoeften van gebruikersBij aanpassing of herinzet van een ge-bouw of woning kan de originele gevel

zelden worden hergebruikt in het nieu-we ontwerp Vaak wordt de gevel tegen wil en dank behouden oacutef wordt deze volledig verbrand De betrokken bedrij-ven zochten naar een oplossing voor de lastig te recyclen gevel Op dit moment kost het besluit tot ver-vanging of herinzet van een gevel relatief veel mankracht tijd en geld Daarnaast moeten er altijd onderdelen worden ver-vangen en dus nieuw materiaal worden ingezet Uitgangspunt van de samen-werking is dat de nieuw te ontwikkelen 3D-design gevels na 1 5 15 of 20 jaar 100 procent kunnen worden herge-bruikt zonder dat er nieuw materiaal aan wordt toegevoegd De gevel wordt vermalen tot kunststof korrels waarmee een volledig nieuw ontworpen gevel kan worden geprint De ambitie van het samenwerkingsverband om bij de vervaardiging van de initieumlle gevel geen gebruik te maken van nieuwe grondstof-fen maar van recyclaat materiaal dat eerder in een ander product is gebruikt zoals shampooflesjes

Doordat de gevel via 3D-printtechnolo-gie wordt geproduceerd is er daadwer-kelijk sprake van volledige vormvrijheid Via de samenwerking met DUS Archi-tecten zegt DEMEEUW het bouwproces te kunnen optimaliseren en ontsluit het bedrijf de wereld van design voor haar klanten in sectoren als zorg onderwijs en bedrijfsleven maar ook het nieuwe label voor de woningmarkt NEZZT

Medio juni 2017 presenteren DEMEEUW en DUS Architecten de eerste mock-up van een onderdeel van de toekomstige 3D-geprinte gevels Naar verwachting zullen de eerste gevels over zorsquon ander-half jaar worden geiumlntroduceerd

DEMEEUWgt3D-printen van gevelelementen

BERICHTEN

Betonnen elementen worden al de-cennia lang voornamelijk gemaakt met traditionele bekistingen in hout en staal Met deze bekistingen kunnen eenvou-dige elementen gemakkelijk worden gerealiseerd Complexe betonelementen zijn echter moeilijk te maken In de zoektocht naar alternatieve minder arbeidsintensieve bekistingsmethoden lijken textielmal-len ofwel fabric formwork uitkomst te bieden Al in de 19e en begin 20e eeuw zijn er proeven gedaan en daadwerke-lijk betonconstructies gerealiseerd met fabric formwork De interesse in de tech-niek is echter vooral in de laatste jaren enorm toegenomen mede dankzij de snelle ontwikkeling van parametrische ontwerpsoftware waarnaar op veel uni-versiteiten wereldwijd onderzoek wordt gedaan In tektoniek besteedde in april uitgebreid aandacht aan een aan de TU Eindhoven Daar werd in het academisch jaar 2015-16 onder leiding van docen-ten Arno Pronk en Arjan Habraken een Fabric formwork-project een uitgevoerd door vijf studenten (Gido Dielemans Lia de Mooij Pavlo Kuzin Robbert de Smet en Tom Godthelp Het finale prototype

Fabric formwork

- Organica Hyparbolica - is uiteindelijk gerealiseerd in de fabriek van Geelen Beton in WanssumBij fabric formwork moet worden uitge-gaan van een compleet andere ontwerp-filosofie dan bij traditionele bekistingen

Ontwerp van de bekisting en dat van het betonelement zijn bij fabric formwork in-herent aan elkaar Het gedrag van de be-kisting tijdens het storten moet worden meegenomen in het ontwerp Vervor-mingen van het textiel door de stortdruk

Organica Hyparbolica

12 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Ontwerpschetsen uit fase 1

Organica Hyparbolica bij Geelen Beton in Wanssum (Foto Robert de Smet)

13 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

BERICHTEN

beiumlnvloeden het uiteindelijke ontwerp Dit kan enigszins worden ondervangen door het textiel voor te spannen In het ontwerp moet een evenwicht worden gezocht zodat de gewenste interactie tussen het vloeibare beton en de textiel-mal ontstaat Dit vereist een integraal ontwerpproces Eerst een constructie ontwerpen en dan de textielmal is bij fabric formwork nauwelijks uitvoerbaarDe Organica Hyparbolica ziet er uit als een kolom die een hyparschaal onder-steunt Om de constructie zo efficieumlnt mogelijk te maken is zoveel mogelijk gewicht bespaard Het ontwerp is pa-rametrisch bepaald Door te varieumlren in geometrie positie van de vaste punten (anchorpoints) trekkracht en stijfheid van het textiel kon de uiteindelijke optimale vorm van het fabric formwork worden bepaald StaalvezelwapeningVanwege de complexe vaak organi-sche en dubbelgekromde vormen die ontstaan bij geoptimaliseerde beton-constructies met fabric formwork is ver-dichten van het beton geen optie Er is immers nauwelijks of geen ruimte voor de trilnaald Daarom is gebruikgemaakt van een zelfverdichtend betonmengsel met druksterkteklasse C5060 en een maximale korreldiameter van 8 mm Aan het beton is 35 kgm3 staal-vezelwapening toegevoegd Daardoor krijgt het beton een nascheurtreksterkte

en kunnen relatief kleine momenten worden opgenomen Dit was bij het ontwerp noodzakelijk aangezien er trek-krachten optreden in de constructie De totale afmetingen van de Organica Hyparbolica zijn binnen een kubus van 24 x 24 x 24 m gebleven zodat het betonelement eenvoudig te transporte-ren is over de weg Het totale gewicht bedraagt inclusief bodemplaat ongeveer 7000 kg De Organica Hyparbolica was inmiddels onder meer te zien tijdens Material Xpe-rience 2017 (6 - 10 februari Jaarbeurs Utrecht)

Het hele artikel uit Tektoniek (pdf)gt

Organica Hyparbolica op Material Xperience 2017

Op de foto van links naar rechts Tom Godthelp Pavlo Kuzin Robbert de Smet Lia de Mooij en Gido Dielemans

14 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

MIT presenteerde eind april een nieuwe 3D-printtechniek voor wat men zelf noemt lsquohellip a new approach to making buildingsrsquo Het gaat volgens MIT om een methode die flexibeler sneller en goedkoper is dan tot dusver ontwikkelde 3D-print processen voor de bouw Het gaat om een mobile printrobot die zich vrij kan bewegen en die daarmee ieder

3D-printer MIT belooft nieuwe visie op ontwerp en bouw

bouwwerk van welke vorm en omvang dan ook kan realiseren Het verschil met bestaande zit vooral in de mobiliteit Waar de lsquo3D-bouw-printersrsquo tot dusver aan eacuteeacuten plaats zijn gebonden bestaat de MIT-printer uit een printrobot op rupsbanden met aanhanger De laatste bevat opslagtanks voor het printmedium

Bij wijze van proof of concept printte men met een prototype-printinstallatie in veertien uur tijd een rond bouwwerk van 17 meter in diameter vier meter hoog Het printmedium was pur-schuim waarmee een dubbele wand werd ge-maakt Het idee was dat die zou funge-ren als bekisting waarin dan later beton kan worden aangegoten

BERICHTEN

15 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

De 3D-printinstallatie kan van energie worden voorzien door zonnepanelen Het idee is dat de installatie volledig au-tonoom kan opereren ook op afgelegen plaatsen gebruikmakend van plaatselij-ke bouwstoffen als leem en modder Het ultieme vergezicht is dat zulke installa-ties - die door de ontwikkelaars Digital Construction Platforms (DCP) worden ge-noemd - op eigen houtje onderkomens kunnen maken op Antartica of zelfs op de maan of op Mars

DCP staat volgens met MIT voor meer dan een printer alleen maar belooft een nieuwe visie op woningbouw Volgens de onderzoekers betekent het concept ook een totale verandering van ontwerp en architectuur In plaats van te denken in traditionele patronen al muren ramen en vloeren kunnen ontwerpen met het DCP-concept veel meer naar specifieke eisen en omstandigheden worden geop-timaliseerd

lsquohellip a shift from the machine age to the biological agersquozegt Neri Oxman group director en associate professor media arts and sciences op de website van MIT lsquoFrom considering the building as a machine to live in made of standardi-zed parts to the building as an orga-nism which is computationally grown additively manufactured and possibly biologically augmentedrsquoHet onderzoek werd in april gepubli-ceerd in journal Science Robotic

Meer bij MITgt

De Faculteit Bouwkunde heeft een nieuw experimenteel laboratorium het Product Development Test Lab Het testlab is een lab waar studenten en onderzoekers eacuteeacuten op eacuteeacuten kunnen testen hoe de praktijk van de theorie kan verschillen Dat helpt om tot een beter ontwerp te komen Het gaat bijvoor-beeld om experimenten met innovatieve gevel- zonwering- en installatieoplos-singen Omdat het gebouw is uitgevoerd als een modulair systeem is het relatief eenvoudig om eventueel aanpassingen te maken voor specifieke producttests Alle elementen van dit lab zijn met de computerfrees perfect op maat ge-maakt Daardoor passen ze in elkaar als Legostenen Dat maakt foutloos bouwen mogelijk Het acht meter hoge gebouw-tje bestaat uit kant-en-klare wand- en vloerelementen Daardoor gaat het bouwen snel en accuraat met minimale afvalproductieHet test lab is een lsquore-montabelrsquo concept en in ongeveer een week op te bouwen

Het gebruik van hout en milieuvriende-lijk geproduceerde OSB-plaat maakt het test lab een biobased product De gevel

Product Development Test lab

is circulair Het Product Development Test Lab blijft tenminste een jaar staanTUDgt

BERICHTEN

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Het paviljoen met de zeven levens

Circulair bouwen met geprint beton

Het paviljoen met de zeven levensrsquo is een nieuw concept voor een toekomstbestendig ontwerp(proces) ontwikkeld door StudioSKMovares Bruil en Studio RAP Het paviljoen heeft een organische vorm met een lichte minimale constructie waar alleen materiaal

toegepast wordt waar nodig De levensduur staat nog niet vast maar de veelzijdige inzetbaarheid is wel een feit Voor de start van het project worden interdisciplinair de

parameters bepaald Uitkomsten van het ontwerpproces kunnen direct worden gebuikt om de digitale fabricage aan te sturen Dit heeft verregaande gevolgen voor de hele

bouwkolom De ontwerpende en bouwende combinatie samen zorgen niet alleen voor de digitale ontwerpen en engineering maar ook voor de digitale productie en blijven verantwoordelijk voor het materiaal Civiele constructies blinken vaak uit in overmatig

materiaalgebruik Daar valt veel winst te behalen onder meer in het kader van CO2-reductie

3D Proefprint Peter Heideman

16 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

lsquoComputational designrsquo en de vaar-digheid van lsquocomputational thinkingrsquo worden meer en meer onderdeel van circulair bouwen In het 3D-model wordt door middel van parameters waarde toegevoegd en wensen vertaald in de toekomst van bouwwerken Eeacuten van de belangrijkste ontwikkelingen die momenteel in de bouw grond aan de voeten krijgt is de circulaire economie Deze ontwikkeling heeft vergaande impact op de keten wat vooral wordt veroorzaakt door het verschuiven van beziteigendom in de keten lsquoGebruikrsquo is het nieuwe bezitHet samenwerkingsverband van Studio RAP Bruil en StudioSKMovares verkent deze ontwikkeling in een aantal met beton te printen objecten Eeacuten daarvan is een paviljoen met de werknaam rsquoHet paviljoen met de zeven levensrsquo De term circulaire economie suggereert immers dat het leven van een bouwwerk met eacuteeacuten cyclus niet ophoudtIn ontwerp en realisatie van het pavil-joen worden eveneens de steeds verder-gaande digitalisering van ontwerp en fabricage benut Deze ontwikkeling leidt tot nieuwe vragen want als ontwerpers hun ontwerpen zo maken dat deze direct met robots maakbaar zijn dan wel print-baar zijn hoe wordt dan het technisch ontwerp gerealiseerd en bijvoorbeeld de veiligheid van gebouwen geborgd

Vier pijlersDeze nieuwe werkwijze is ketenintegra-tie ten voeten uit De maakbaarheid is niet iets van de uitvoeringsfase maar is door de digitalisering vanaf het eerste ontwerp aanwezig en bepaalt mede het ontwerpde verschijningsvorm Het ontwerp en de realisatie van het paviljoen rust op vier pijlers waarvan voortdurend gekeken wordt of deze nog voldoende aandacht krijgen

- Sluiten van de keten Dat wil zeggen dat de leveranciers van materialen eigenaar blijven van de materialen Ze nemen deze aan het einde ook weer terug Het gevolg daarvan is rolverva-ging in het ontwerpproces De realisa-tie-eisen zijn via de ontwerpsoftware al tijdens eerste ontwerp aanwezig - Toepassen van Computational De-sign gericht op het minimaliseren van materiaalgebruik en op hergebruik van het paviljoen - Digitale fabricage Beton printen met robots In de ontwerp- en realisa-tiefase van het paviljoen wordt de steeds verdergaande digitalisering van ontwerp en fabricage uitgenut - Hergebruik van materialen en flexi-biliteit in functionaliteit

Onregelmatige vijfhoekenDe plattegrond van het paviljoen bestaat uit onregelmatige vijfhoeken In het zwaartepunt van elke vijfhoek staat een kolom die naar boven toe uitwaaiert naar dezelfde vorm als het grondvlak Deze kolommen worden van boven naar onderen geprintOp de dakrand van het paviljoen start bij elke vijfhoek de buitenlijn van geprint beton Deze lijn maakt een golvende beweging en print laag na laag richting het zwaartepunt van de vijfhoek Dankzij de hoogte van lagen ontstaat zo een kegelvorm met een gewelfde betonschil De betonlaag is dun alleen het hoog-nodige materiaal wordt gebruikt voor de vloeiende constructieve vorm Naar boven toe wordt de print weer breder Als de print straks wordt omgedraaid vormt dit de voet van de constructie zoals ook bomen dicht bij de wortels wat breder zijn De gewelfde schaal die zo is ontstaan houdt het betonvlak stabiel en creeumlert tegelijk openingen waardoor daglicht binnenvalt Het hele paviljoen bestaat uit enke-le efficieumlnte onderdelen die op meer locaties herbruikbaar zijn De tegen elkaar geplaatste kolommen vormen een convex kruisgewelf zoals in een oude gotische kathedraal en Moorse architec-tuur De toepassing van de onregelmati-ge vijfhoek geeft een grote vormvrijheid

Kolom Constructief Ontwerpen Movares

17 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

18 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

in de plattegrond zodat het paviljoen op vrijwel elke locatie kan worden ingepast

SchubbenpatroonDe constructie van het paviljoen is geiumlnspireerd op de natuur Het lsquoVoronoirsquo- patroon van ongelijkmatige vijfhoeken is te vinden in schubbenpatronen bij reptielen en facetten bij libellenvleugels De uitwaaierende kolommen lijken op de kelk van een bloem of koraalstruc-turen maar zijn ook terug te vinden in ijsgrotten en termietenheuvels En de

analogie met bomen die een brede wor-telstructuur hebben is al genoemd Door de kelkvormen tegen elkaar te plaatsen ontstaat de gelijkenis met de efficieumlnte draagstructuur van een eierdoos een kartonnen constructie die bijna niet plat te krijgen is Het gaat daarbij nog niet eens om het namaken van deze vormen Wel worden lessen getrokken uit de gro-te materiaalefficieumlntie van deze vormen In het paviljoen wordt het materiaal ef-ficieumlnt toegepast de kolommen worden voornamelijk op druk belast

Computational DesignDe combinatie van moderne ont-werpsoftware en digitale productietech-nieken daagt ontwerpers en bouwers uit om vormvrije en efficieumlnte ontwerpen te maken Industrieel ontwerpers passen dit al langer toe In de auto- en lucht-vaartindustrie bijvoorbeeld gaat lichtge-wicht ontwerpen al jaren hand in hand met vanzelfsprekende (aerodynamisch constructief) en toch oogstrelende vormgeving De ontwerpers en ingeni-eurs van StudioSKMovares gebruiken

Paviljoen1 StudioSK Movares

Kolom Constructief Ontwerpen Movares

19 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

technieken voor computational design in de overtuiging dat dit nu ook in de bouw bijdraagt aan het ontwerpen van efficieumlntere bouwwerken Het denken in repetitie verandert in ontwerpen van specifiek unieke oplossingen Toepas-sing van materiaal op plaatsen waar dit constructief nodig is leidt al snel tot een materiaalreductie van procent

Ontwerp van het paviljoenMet behulp van software is een vijfhoe-kige plattegrond verdeelt in kleinere vijfhoeken Op elke polygoon vormt een dunne betonschil een vijfhoekige kelk als van een bloem De vijfhoeken kunnen worden gekoppeld zodat ze samen een kruisgewelf vormen Het gebouw is daar-mee stabiel De waaierende vorm lijkt op het oppervlak van een schelpkoraal Het zijn soort ribben die al tijdens het printen de betonnen wand steunen Zo zijn er geen hulpconstructies nodig om de elementen te maken Ook tijdens de gebruiksfase heeft de welving een constructieve functie voor het stabiel houden van het betonopper-vlak Aan de onderzijde en bovenzijde is de kelk breder om de horizontale krach-ten door middel van momenten over te dragen aan de vloer van het paviljoen Het materiaal wordt efficieumlnt ingezet alleen daar waar het nodig isDe openingen die aan de bovenzijde ontstaan worden afgesloten met glas en laten daglicht toe De glooiende wel ving-en aan de onderzijde worden rsquos avonds gebruikt voor verlichting

Circulair bouwenHet paviljoen is ontworpen als een zo goed mogelijk circulair gebouw Het kan in de eerste plaats meerdere functies vervullen Het is in te zetten als kiosk op een marktplein als wachtruimte bij een busstation als entree bij een museum of als tijdelijk informatiecentrum bij een bouwplaats Door slim te ontwerpen is het gebouw in enkele losse onderdelen te verplaatsen Vanaf het begin van het ontwerp wordt het aspect tijdelijkheid de mogelijkheid om het paviljoen terug te halenver-plaatsen meegenomen in ontwerpbeslis-singen Er wordt gestreefd naar minima-liseren van werkzaamheden in de grond Het paviljoen is demontabel en tot slot

kunnen de verschillende materialen her-gebruikt worden Dit laatste gaat zover dat de geprinte beton aan het eind van de levensduur gedefragmenteerd wordt tot opnieuw verwerkbare grondstof

Civiele constructiesDe ontwikkelingen in computational design het digitaal ontwerpen en engi-neeren van (beton)constructies liggen in eacuteeacuten lijn met de mogelijkheden voor digitale fabricage Deze wijze van ont-werpen en engineeren laat een mindset shift zien van denken in repetitie naar unicarsquos Vanuit de industrieumlle productie is van oudsher de denktrant hoe kan ik de constructie opknippen in onderdelen en hoe kan ik die componenten repete-

Sluiten van de keten paviljoen als wachtruimte koffiebar bloemenshop beeldenpaviljoen (Illustratie StudioSK Movares)

Paviljoen dakaanzicht (Afbeelding StudioSK Movares)

20 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

rend maken Door te blijven denken in componenten worden niet de nieuwe mogelijkheden die het vakgebied verder brengen Het levert voor wat betreft betoncon-

StudioSKMovares Movares is een advies- en ingenieursbureau met kennis van computational design studioSK heeft een team ervaren ar-chitecten Samen geven zij digitaal vorm aan een duurzame leefomgeving Het digitale ontwerpproces vraagt de parameters van alle disciplines die invloed hebben op de uiteindelijke vorm Het digitaal ontwerpen en engineeren houdt vooraf reke-ning met de mogelijkheden die digitale fabricage biedtDeze samenwerking in een vernieuwde digitale bouwko-lom en inzet van nieuwe softwaretools biedt engineers de mogelijkheid materiaal in constructies zo efficieumlnt mogelijk in te zetten wat ten goede komt aan de duurzaamheid van een constructie

Studio RAPStudio RAP is een architectonische ontwerp- en fabrica-gestudio RAP ontwerpt expressieve gebouwen en maakt deze deels met digitale productiemethodes zij zijn met name gespecialiseerd in het gebruik van industrieumlle robot-armen De studio is gevestigd in het RDM Innovation Dock en heeft verschillende prijzen gewonnen in de bouw- en architectuursector Verder ondersteunt RAP onder ande-re betonleverancier Bruil met de ontwikkelingen van het 3D-betonprintproces

De 3D-betonprinter van Bruil Bruil is producent van prefab beton en andere cementge-bonden producten en werkt sinds 2015 aan de ontwikke-ling van een 3D-printer voor architectonisch beton Als maakpartij wil Bruil slimmere lsquomass customizedrsquo bouw-producten produceren waarvoor veel minder primaire grondstoffen noodzakelijk zijn 3D-printen van beton is hiervan een goed voorbeeld

Een 3D-printer gaat namelijk heel efficieumlnt met materiaal om het beton wordt alleen daar toegepast waar het een bijdrage levert aan het gebouw Dit kan oplopen tot een materiaalbesparing meer dan 50 procent Daarnaast is het proces van digitaal ontwerp naar digitale productie veel korter en minder complex Hierdoor wordt vormvrijheid weer betaalbaar

Bruil is ervan overtuigd dat deze ontwikkeling de bouw zal veranderen Het tijdperk dat het ontwerpvrijheid van de architect beperkt wordt door de industrieumlle bouw- en pro-ductiemethoden is binnen enkele jaren verleden tijd

structies niet alleen grote vormvrijheid op maar belangrijker nog dat alleen materiaal toegepast wordt waar nodig Hetzelfde geldt voor toepassing van staal en andere materialen bij bijvoorbeeld

bruggen Civiele constructies blinken vaak uit in overmatig materiaalgebruik daar valt veel winst te behalen onder andere in het kader van CO2-reductieIn de hele keten van ontwerpproces tot en met maakindustrie veranderen rollen van ontwerpers en fabrikanten drastisch Door de noodzaak van integrale (en efficieumlntere) samenwerking treedt lsquorol-vervagingrsquo op Constructieve aspecten functie en hoe een ontwerp aanhaakt bij zijn omgeving zijn even bepalend voor hoe een ontwerp eruit gaat zien als de randvoorwaarden van de betonprinter printpaden logistiek en mortelsamen-stelling Uiteindelijk draaien alle partici-panten in het ontwerp en maakproces aan de knoppen die het lsquoDNArsquo van een bouwwerk bepalen Peter Heideman Architect AvB StudioSKMovaresJan van Wolfswinkel Adviseur Constructief Ontwerpen MovaresWim vanrsquot Land Constructeur MovaresWessel van Beerendonk Co-founder amp architect bij Studio RAPTheo Voogd Communicatie Bruil

Natuurreferenties

Polygonstructuren Voronoi polygonen

Onder Cone-strucuren natuur Kristal Vogelnest

Krokodilhuid Schelpstructuur

Libellevleugel Schildpadschild

Huid giraffe

Bloemkelk Druipsteen IJsgrot

21 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Vakbeurs amp CongresWoensdag 31 mei en 1 juni 2017NH Conference Centre Koningshof Veldhoven wwwmaterialsnl

Aandacht voor materialen analysetechnieken oppervlaktetechnieken en verbindingstechnieken

Ruim 85 exposanten uit binnen- en buitenland Uitgebreid congresprogramma Live demorsquos

Materials 2017 deacute verbinding tussen innovatie en techniek

UitnodigingKomt u ook

5e editieGratis toegang

copy Sirris

22 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Asfaltwapening is bijvoorbeeld een kosteneffectieve maatregel als geen ex-tra asfaltdikte kan worden aangebracht scheuren reeds aanwezig zijn en de le-vensduur van de verhardingsconstructies moet worden verlengd Voordat een keuze gemaakt wordt behoort men te bepalen wat de oorzaak is van de scheur-vorming Pas daarna komt de keuze voor de wapening De verschillende soorten

AsfaltwapeningDe trend naar functioneel uitschrijven en onderbouwen van keuzes maakt het noodzakelijk dat wegbeheerders en aannemers beter gaan kijken naar de mogelijkheden om onderhoud

aan verhardingen kostenefficieumlnt uitvoerbaar en zeker effectief uit te voeren In asfaltverhardingen zijn het scheuren die het functioneren van de verharding verminderen

Verschillende scheurremmende maatregelen kunnen worden uitgevoerd steeds vaker wordt de keuze voor het toepassen van asfaltwapening gemaakt Echter over het toepassen

zijn nog te veel onduidelijkheden die een afgewogen keuze moeilijk maken

asfaltwapeningen hebben namelijk niet dezelfde werkingsprincipes of functies waardoor ze per situatie (oorzaak van de scheurvorming) moeten worden bepaald op zowel technische als praktische za-ken Hierbij kan men denken aan ligging in het asfalt plaats op de verharding (scheur verbreding of freesvlak) on-dergrond maar ook hoeveelheden en niet te vergeten de installatie Juist het

correct verwerken blijkt in de praktijk een aandachtspunt en wordt derhalve het beste uitgevoerd door een gespecia-liseerd bedrijf Asfaltwapeningssysteem Vanwege de verschillende functies het samenwerken met het omliggende asfalt verschillen in bitumenemulsie (hechtlaag) en krachten-overdracht

23 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

zou het beter zijn van een asfaltwape-ningssysteem te spreken in plaats van enkel een product In dit artikel wordt echter gesproken over een asfaltwa-pening in zowel technische als praktische zin

Op dit moment wordt asfaltwapening veelal toegepast als onderhoudsmaatre-gel op bestaande verhardingen met scheuren (voegen) of bij wegverbreding-en Scheuren in de bestaande verharding zijn ontstaat door verkeersbelastingen spanningen door zetti ngen of tempera-tuur-bewegingen van onderliggende (funderings-)constructie Niet alle oor-zaken kunnen worden weggenomen door asfaltwapening maar een juiste keuze voor verwerking en functies van de asfaltwapening biedt het beste re-sultaat Asfaltwapening vervult mecha-nisch gezien en conform NEN-EN 15381 ten minste eacuteeacuten van twee functies versterking van de overlaag of spanning-spreiding en mogelijk nog een derde functie namelijk waterwering Deze zijn opgenomen in de Declaration of Perfor-mance (DoP CE-markering) van de asfalt-wapening Bij versterking (Reinforcement [R]) van

de overlaag worden afhankelijk van de wijze waarop krachten worden overge-dragen de sterkte-eigenschappen ver-moeiingsweerstand enof breuktaaiheid van de overlaag verbeterd Ook zorgt de versterking voor een verdeling van de totale scheurwijdte over meerdere on-schadelijke fijne scheurtjes in plaats van eacuteeacuten brede scheur Spanningspreiding (Stress Relief [STR]) wordt bewerkstelligd door de bitumen-emulsie en zorgt dat beweging beperkt mogelijk is en piekspanningen boven een scheur over een groter gebied van de overlaag gespreid worden Bij een asfaltwapeningsproduct wordt dit ge-realiseerd door een vlies als drager toe te passen waardoor dikkere en gelijk-matigere bitumenlagen kunnen worden aangebracht Hierbij geldt dat het vlies een minimale bitumenretentie of wel residuaal bitumen van 11 kgmsup2 heeft In de praktijk wordt ook weleens een SAMI (2 agrave 3 kgmsup2 warme bitumen) toegepast of gebruik gemaakt van een EAB-laag waarin de asfaltwapening wordt aangebracht

Een waterwering (Interlayer Barrier [IB]) voorkomt verslechtering van de funder-ing door waterindringing tegen te gaan

en daarmee verweking vorstschade en uitspoeling Ook hier wordt veelal een gespoten bitumenemulsie in combinatie met een vlies gebruikt met circa 11 kgmsup2 residuaal bitumen om voldoende reductie van de waterdoorlatendheid

Figuur 1 Versterking [R] (CROW Asfaltwapening) Figuur 2 Spanningspreiding [STR] (CROW)

Figuur 3 Waterwering [IB] (CROW Asfaltwapening)

Foto 1 Vormvast grid met vlies voor R STR en IB

Foto 2 Bestaande situatie schouwen voor een goede keuze

24 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

bereikt [Marienfeld et al 1999] Verder zorgt de waterwering voor he beperken van de verslechtering van het onderliggend oude asfalt door beperk-ing van zuurstofindringing waardoor asfalt veroudert en het beperkt on-thechting tussen bitumen en mineraal aggregaat (stripping) Naast verschillen in functies zijn er ook verschillen in vorm vormvastheid mate-riaal en samenstelling (grid vlies of com-posiet) Al deze verschillen en synergie tussen de functies bepalen het gedrag van een wapening in de asfaltconstruc-tie Voor de functieversterking [R] is er in de basis onderscheid te maken in twee belangrijke werkingsprincipes een vormvaste wapening met structurele bijdrage gebaseerd op mechanische

insluiting van het steenskelet en asfalt-wapening gebaseerd op hechting Door de zeer hoge vormstijfheid en hoge rib-ben van de rasteropeningen wordt het steenskelet van de asfaltlaag vastgezet waardoor het bitumen in de asfaltlaag wordt ontlast en de levensduur van de asfaltoverlaging aanzienlijk toeneemt Echter de treksterkte is veel minder van belang terwijl een wapening op basis van hechting het juist moet hebben van trek-sterkten en de daarbij behorende hecht-lengtes De adhesie is bepalend voor de krachtoverdracht tussen asfaltwapening en omringend materiaal Het verschil in werking is onder meer aangetoond in een proefvak met diverse soorten asfalt-wapening op de rijksweg A6 bij Joure

Bepaling van het probleem Om een keuze te kunnen maken dient de situatie betreffende de bestaande ver-harding te worden onderzocht Daarbij wordt niet alleen de toestand van het asfalt bekeken maar ook moet worden vastgesteld wat de oorzaak is van de opgetreden scheuren en vervorming-en Daarbij is inzicht nodig over de grootte en snelheid van de optredende spanningen in de constructie Pas daar-na kan worden bepaald welke functie (versterking spanningsreductie of wa-terwering) in welke mate gewenst is Dit hoeft geen uitgebreid onderzoek te zijn maar moet aansluiten bij de omvang en mogelijke risicoacutes van het project Als basis dient een technische schouw Hierbij kan worden vastgesteld wat de scheurwijdtes en -afstand zijn waar de

scheuren vandaan komen (van bovenaf of onderaf) diepte van de scheuren hoogteverschillen over de scheuren en een schatting gemaakt van de verticale scheurbewegingen onder verkeersbe-lasting Verder dient daarbij te worden bepaald door middel van een boorker-nonderzoek hoe de verharding is opge-bouwd in laagdikten en soort materiaal

Een verhardingsconstructie scheurt op verschillende manieren omdat span-ningen ontstaan door belastingen en vervormingen in verschillende richting-en en met verschillende tijdsduren Er wordt daarom in grote lijnen onder-scheid gemaakt tussen dynamische belastingen (korte tijdsduur) en meer statische (lange tijdsduur) vervorming-en Om inzicht te kunnen krijgen in de benodigde werking van de asfaltwape-ning moeten daarom de aandrijvende mechanismen die ten grondslag liggen aan het ontstaan van de scheurvorming duidelijk zijn Keuze van een asfaltwapening en de ligging Nadat de situatie in kaart is gebracht en de vervormingen cq bewegingen duidelijk zijn kunnen principekeuzes voor de benodigde functies van asfaltwape-ning worden gemaakt Bij spanningen door horizontale ver-vormingen bijvoorbeeld in afschuivende bermen en weg-verbredingen of ther-mische krimp dient een asfaltwapen-ing asfaltlagen bijeen te houden door opname van de horizontale kracht in de wapening of structureel versterken van de asfaltlaag boven de wapening Daarbij mag de wapening niet kunnen worden losgetrokken en bij grote ver-vormingen (zeker bij thermische krimp) een spanningspreidende laag aanwezig zijn tussen de asfaltwapening en de onderliggende constructie Bij (grote) verticale bewegingen zal de overdracht van deze afschuifkrachten moeten komen uit de overlaag zelf Daarvoor kan de overlaag dikker worden uitgevoerd met taaier asfalt of stijver gemaakt met een structurele asfaltwa-pening Bij de keuze van een asfaltwapening moet worden bepaald met welke breed-te de wapening wordt aangebracht en op welke diepte De breedte van de wapening is afhankelijk van het soort schade en de omvang daarvan Een ver-ankeringsafstand (de lengte wapening

Foto 3 Wegverbreding met lsquolip-lasrsquoin bestaande asfaltverhardingsconstructie

Foto 4 Voldoende verankeringsafstand haaks op een scheur in verhouding tot trekkracht en werking-sprincipe

25 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

haaks op de scheur) van 05 m aan beide zijden van de scheur wordt als minimum beschouwd De totale breedte van de wapening is dan minimaal 10 m Indien een scheur geen rechte lijn is dient de wapening dus breder te zijn net als bij wapeningen met hoge treksterkten De toepassing van een 200 kN-product bij-voorbeeld heeft weinig zin als de hecht-ing (verankering x hechtkracht bindmid-del) deze niet kan mobiliseren Bij een hoge treksterkte behoort een grotere verankeringsafstand Voor het opnemen van krachten door de wapening dient deze in de trekzone te liggen van de verhardingsconstructie Dat betekent in veel gevallen zo laag mo-gelijk dus goed gehecht op de onderlaag of tussen twee tussenlagen Bij een on-derhoudsmaatregel komt een wapening vaak direct onder de deklaag te liggen Dit kan maar heeft naast technische re-denen ook een praktische reden om dat beter niet te doen Indien een afdeklaag bij de volgende onderhoudsmaatregel weer wordt gefreesd freest men name-lijk de wapening ook mee Aanbrengen van asfaltwapening Nu bepaald is welk wapeningsproduct en met welke eigenschappen wordt toegepast moet het product correct worden aangebracht Omdat in de praktijk hier vaak niet de nodige aan-

dacht aan wordt besteed is dat ook de grootste drempel voor het toepassen Asfaltwapening is namelijk een speciaal aangebracht product in de verhar dings-constructie dat alleen zijn werking kan doen als het op de juiste wijze gebeurt Hiervoor kan men het beste de ver-werkingsvoorschriften van de leverancier volgen of een installateur inschakelen Belangrijk bij de installatie zijn vooral de conditie en eigenschappen van de ondergrond (gefreesd gescheurd et cetera) het realiseren van een goede hechting door gebruik te maken van de juiste bitumen emulsie en in de juiste hoeveelheid op een schone ondergrond het vlak en strak aanbrengen maar ook het niet beschadigen van de wapening Indien een wapening is aangebracht kan men de hechting controleren door de wapening van de ondergrond proberen los te trekken Enkel wanneer de wa pe-ning goed aan de ondergrond is gehecht is deze goed te overlagen met voldoen-de dikte van de eerste asfaltoverlaag op de wapening De dikte van de eerste asfaltlaag is afhankelijk van het wape-ningsproduct doch zou nooit minder dan 40 mm mogen bedragen

Als laatste kan men een controle uitvo-eren op de verwerking door kernen te boren Wat echter nog niet mogelijk is een controle op de verwerking van de wapening Proeven als die van Leutner

zijn hiervoor niet geschikt wat blijkt uit de eigenschappen (onder andere diameter afschuifvlak en belasting-snelheid) van deze proef Mede door de spanningspreidende en waterafsluitende functies zijn er nog geen (genormeerde) afschuif- of trektesten voorhanden die voor de toepassing asfaltwapening kunnen worden toegepast Net als al-gemeen toepasbare berekenings- en dimensioneringsmethoden voor asfalt-wapening is te verwachten dat deze in de na bije toekomst wel voorhanden zullen zijn Opbreken van asfalt met asfalt-wapening Asfaltwapening is freesbaar indien min-stens drie centimeter door het wape-ningsvlak heen wordt gefreesd Enkel dan is de hoek van de frees op het wap-eningsvlak zo dat het wapeningsmate-riaal breekt Gevaar voor vastlopen van de frees door stukken wapening welke aan de frees blijven hangen ontstaat als de diepte minder is [CROW 1995] Uit-zondering op het frezen is de zeskantige stalen wapening Hergebruik van asfalt-wapening is na het frezen niet mogelijk

Verder dient rekening te worden ge-houden dat hergebruik van het asfalt-granulaat met wapening in Nederland vanwege de strenge eisen aan het gehalte nevenbestanddelen veelal niet mogelijk is zonder vooraf te zeven

Ing Paul ter Horst Area Manager Ben-elux Tensar International BV en werk-groeplid CROW Asfaltwapening Literatuur - CROW (2016) Asfaltwapening - CROW (1993) Asfaltwapening - Zin en onzin Publicatie 69 CROW Ede - CROW (1995) Geen vrees voor de frees Herge-bruik van asfalt met wapening Publicatie 95 CROW Ede - De Bondt AH (1999) Anti-Reflective Cracking Design of (Reinforced) Asphaltic Overlays PhD thesis TU Delft- FGSV (2013) - Arbeitspapier fuumlr die Verwendung von Vliesstof-fen Gittern und Verbundstoffen im Asphaltstras-senbau FGSV 770 Forschungsgesellschaft fuumlr Strassen und Verkehrswesen Koumlln Duitsland - Marienfeld ML TL Baker (1999) Paving fab-ric interlayer as a pavement moisture barrier Transportation Research Circular E-C006 ISSN 0097-8515

Figuur 5 Aanbrengen van een asfaltwapening met minimale overlappingen op een schoon en gefreesd oppervlak

26 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Basaltsteen is een zogenaamd mafisch vulkanisch stollingsgesteente dat wordt gevormd door lava Basaltsteen bestaat uit kleine kristallen De krimp die op-treedt bij de stolling van basaltlava leidt tot zeshoekige structuren de typische basaltzuilen Het gesteente is zeer ruim in en op de aardkorst aanwezig en een-voudig winbaar

Basaltvezel is nog een vrij onbekend materiaal maar behoort inmiddels thuis in de rij van duurzame bouwmaterialen Gewonnen uit vloeibare basalt kunnen ragdunne basaltvezels

tot draden gesponnen worden en hiermee kunnen veel materialen worden gemaakt Vulkan Europe BV houdt zich sinds 2007 bezig met de distributie van basaltvezelproducten naar

bedrijven in Europa die de basaltvezelproducten verwerken in hun eindproduct En ondanks dat Vulkan het gebruik van de vezels de laatste jaren ziet toenemen vooral in de VS is de

onbekendheid met het veelbelovende materiaal nog altijd groot

Basaltsteenvezel

Het was een Canadees die in het begin van de 20ste eeuw ontdekte dat uit gesmolten basalt via een katalysator het stollingsgedrag van basalt kon worden beiumlnvloed en worden omgevormd tot dunne haarvormige vezels in plaats van een zeshoekige structuur De productie van basaltvezel gebeurt door het smel-

ten van basaltsteen bij ongeveer 1400 degC Het gesmolten gesteente wordt dan geeumlxtrudeerd door kleine spuit-mondjes voor de productie van filamen-ten van basaltvezel De vezels hebben een vezeldiameter varieumlrend tussen 9 en 13 micrometer Omdat de vezels pas smelten bij 1400 degC heeft het product goede vuurbestendige eigenschappen De hoge elasticiteits-modulus van het product resulteert in een uitstekende treksterkte meer dan tweemaal die van staalHet lsquoWestenrsquo heeft met deze ontdekking tot nu toe niet veel gedaan Het lsquoOostenrsquo heeft zeer zeker in de koude oorlog de bijzondere eigenschappen van de ba-saltvezel ontdekt en ontwikkeld Lange tijd heeft de Russische staat deze kennis over de basaltvezel geclassificeerd als lsquomilitary goodrsquo dus niet beschikbaar voor de civiele industrie Sinds 1995 is de basaltvezel officieel afgevoerd van de lijst van lsquomilitary goodsrsquo maar het zou nog tot in de 21ste eeuw duren voordat het materiaal beschikbaar was voor de Basaltsteenformaties in Tsjetsjenie

27 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

civiele markt De grootste producenten van basaltvezel en basaltvezel wape-ningstaven zijn nu te vinden in Rusland Oekraiumlne en China

Sterker dan staalVulkan Europe BV houdt zich sinds 2007 bezig met de distributie van basaltvezel-producten naar bedrijven in Europa die op hun beurt de basaltproducten ver-werken in hun eindproduct Eeacuten van de producten die men op de markt brengt is gesponnen getwijnde draad (roving) van basaltvezels Unique selling points zijn de bijzon-dere eigenschappen van deze vezel Het materiaal bestaat voor 100 procent uit basaltsteen slechts het stollingsge-drag is beiumlnvloed door de katalysator Basaltvezel is volledig recyclebaar heeft een treksterkte van 2800 - 3215 MPa (25 maal sterker dan staal) waardoor het uitstekend toepasbaar is in construc-tieve toepassingen Met een dichtheid

van 274 gcm3 is het vier maal lichter dan staal wat het met name interes-sant maakt met het oog op logistiek en arbo-gebiedBasaltvezels zijn niet geleidend en wor-den om die reden toegepast in onder andere windmolenbladen vloeren voor

robots en operatiekamers Basaltve-zel heeft een goede weerstand tegen chemische en corrosieve invloeden zoals zoutoplossingen zure oplossingen en met name alkalieumln Bovendien moet het materiaal worden gezien als milieuvriendelijk Volgens cijfers van Imperial College London is de CO2-footprint van basaltvezels 170 procent lager dan die van staal ToepassingenBasaltvezels worden onder meer toege-past in textiel gerelateerde producten zoals geotextielen maar ook in asfalt-wapening scheepsindustrie masten van basaltvezel zijn niet geleidend dus niet gevoelig voor blikseminslag Basaltvezel is zeer geschikt als isolatiemateriaal Warmte-isolerende toepassingen van basaltvezel op basis van anorganische bindmiddelen kunnen worden gebruikt bij temperaturen tot 700 degС Wanneer er een samenstelling met een hoogwaardi-ge composiet wordt toegepast geldt een hogere thermische stabiliteit namelijk tot 800deg Vanwege de hoge-tempera-tuurbestendigheid wordt het materiaal toegepast in brandwerende bekleding in vliegtuig- en automobielindustrie

Hybride constructiesBij gebruik als (continue) vezel kan basaltvezel versterking bieden aan en in een nieuwe reeks van kunststof en beton gerelateerde composieten Het kan ook worden gebruikt in combinatie met andere versterkingsvezels bijvoorbeeld basaltvezelcarbonvezel basaltvezelglasvezel zogenaamde hybride construc-ties Ten Cate heeft bijvoorbeeld een as-faltrenovatiemat ontworpen waarbij in breedterichting van de weg basaltvezels worden toegepast en in de lengterich-

Boven gesponnen getwijnde draad (roving) van basaltvezels onder wapenisstaven op basis van basalt

Basaltsteen

28 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

ting glasvezels De reden hiervoor is dat de basaltvezel stugger is en de wieldruk beter in breedterichting naar de weg-fundering spreidt In lengterichting is dat van iets minder belang en heeft men tot nu toe gekozen voor de goedkopere glasvezel

Andere toepassing is basaltvezeltex-tiel zoals brandremmende dekens en impregnatie met polymeren Dat laatste geeft een plaatmateriaal dat onder meer kan worden toegepast in bodyrsquos voor de automobielindustrie Voordeel van het gebruik van composieten in de automobielindustrie is voornamelijk geen corrosie en daarnaast laat het zich ook makkelijk repareren Het is veiliger dan plaatstaal basaltvezeldoek geiumlmpregneerd met epoxy is twee keer sterker dan staal

+750 degC kortstondig zelfs tot 1000 degC Basalt gevlochten koorden worden gebruikt waar moeilijke omstan-digheden heersen zoals bij contact met stoom oververhitte stoom oplossingen van onder andere anorganische en orga-nische zuren en basen en zoutoplossin-gen In combinatie met epoxy wordt het materiaal gebruikt als wapeningsstaven voor beton en andere materialen hybri-de constructies et cetera

BetonindustrieDaarnaast wordt er veel van basalt ver-wacht voor de betonindustrie Tot dusver vindt nu die toepassing nog plaats in de betonwarenindustrie omdat de regel-geving nog is gebaseerd op de eigen-schappen van staal en beton Beton kan drukkrachten en staal kan trekkrachten opnemen Maar omdat de materialen niet dezelfde uitzettingseigenschappen hebben moet het beton in de trekzone eerst scheuren en daarna kan het staal de trekkracht gaan opnemen Dit maakt het staal in de betonnen constructie dan ook kwetsbaar voor corrosie Bij corrosie zet staal zeven keer zijn oorspronkelijke volume uit Men rekent dan ook met een duurzaamheid van circa vijftig jaar daar-na moet beton gerenoveerd worden Met basaltvezelwapening is corrosie niet aan de orde en voor het opnemen van de trekkrachten gaat het beton niet scheuren Basaltvezelwapening maakt de weg vrij om slanker te construeren omdat dan geen corrosiedekking in acht genomen behoeft te worden Bij renova-tie van bruggen worden dan ook steeds vaker lamellen van vezelmateriaal tegen de onderkant van het beton gelijmd

Bron Vulkan-Europe

KoordBasaltvezel wordt ook gevlochten als een koord 4 tot 20 mm diameter Zulke koorden zijn interessant voor met name de industrie vanwege de sterkte maar ook vanwege hun chemische en hittebe-stendigheid Basaltvezelkoorden hebben een werktemperatuur van -240 degC tot

Basaltgevlochten koord

Beurscatalogus

Materials 2017

Organisatie

Mediapartner

2017

Cursussennajaar

Materialen en Verbindingen

Moderne oppervlaktetechnologie

Basiscursus composieten

Praktische materiaalkunde

Functioneel toepassen van materialen

Lijmen

Laserlassen in de praktijk

Praktijkgerichte cursussen op het gebied van

Bezoek ons op

stand 120

Deze vakbeurs met congres is bedoeld voor iedereen die betrokken is bij de keuze de directe toepassing het aanbrengen en het (na)bewer-ken van materialen Materialen zijn de bouwstenen van alles om ons heen Het lijkt zo vanzelfsprekend maar waar zijn onze autorsquos machines en gebouwen zonder een goede sterke basis Bijna vergeten we hoe bijzonder materialen zijn en welke uitdagingen het keuze creatie- en productieproces met zich mee brengt Om maar niet te spreken over ontwikkelingen en innovaties Op 31 mei en 1 juni vindt u op vakbeurs Materials een all-in concept gebaseerd op deacute vier bouwstenen voor oplossingen bij materiaaluitdagingenbull (Nieuwe) materialenbull Materiaal analysebull Oppervlaktetechniekenbull VerbindingstechniekenMaterials verbindt wetenschap met praktijkMet meer dan 85 exposanten en ruim 40 kennissessies slaat vakbeurs Materials een brug tussen wetenschap en concrete toepassing Laat u inspireren door live demorsquos in het Analyse Paviljoen ontdek nieuwe materialen in het Innovatieve Materialen Paviljoen en maak kennis met de laatste technieken in de Verbindingstentoonstelling

Gratis bezoekBezoekers betalen geen entree voor de beurs en het congresprogramma - aanmelding vooraf via de website wwwmaterialsnl wordt zeer gewaardeerd Tot ziens op de vakbeurs Materials op 31 mei en 1 juni 2017 in Veldhoven

Vakbeurs Materials 2017 de verbinding tussen innovatie en techniek

Timo van LeentE tleentmikrocentrumnlT 040-2969922Manager Vakbeurzen amp Congressen Mikrocentrum

INHOUD BEURSCATALOGUS 36 Congresprogramma 38 Lezingen 46 Exposanten 56 Wie levert wat Colofon De beurscatalogus Materials 2017 wordt uitgegeven door SJP Uitgevers in samenwerking met Mikrocentrum en Inno-vatieve Materialen (mediapartner) 2017

Cursussennajaar

Materialen en Verbindingen

Moderne oppervlaktetechnologie

Basiscursus composieten

Praktische materiaalkunde

Functioneel toepassen van materialen

Lijmen

Laserlassen in de praktijk

Praktijkgerichte cursussen op het gebied van

Bezoek ons op

stand 120

32 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

ZAAL 1 Materialen

ZAAL 2 Analyse testen simuleren

ZAAL 3 Verbindingstechnieken

ZAAL 4 Oppervlaktetechnieken

Congresprogramma woensdag 31 mei

1125 - 1150 Materiaalkunde in een notendopDr Ir HW (Eddy) Brinkman Technisch schrijver en vertaler Betase BV

930 Ontvangst

1030 - 1055 Zaal 1 Ontwerpproces verandert door Computational Design

Peter Heideman architect AvB StudioSKMovares

1155 - 1220 TMS 42 innovatie in staalRichard Garvelink Sales and Technical Adviser Telmastaal NV

1125 - 1150 Micro-XRF ndash A non-destructive method for Material Analysis and Quality Control InvestigationsDr Andreas Wittkopp Business Mana-ger microXRF - EMEA Bruker Nano GmbH on behalf of Benelux Scientific

1155 - 1220 Strain Gauge Measurements on Plas-tics and CompositesAnton Chittey Product Manager - Europe Vishay Precision Group - Micro-Measurements on behalf of jj bos bv

1125 - 1150 (In English) Joining metals to ceramics by using solderingbrazing techniquesErik Brom Technical Commercial Director Mat-tech BV

1155 - 1220 Structural adhesive bonding for high-temperature and durabilityKoen Geurts Research Engineer Flanders Make on behalf of Sadechaf UV BVBA

1125 - 1150 Functionele en slimme coatingsDr Walter Lauwerens Senior Project Manager Smart Coatings Sirris Smart Coating Application Lab

1345 - 1410 Physical foundations for smart poly-meric materialsDr Wouter G Ellenbroek Assistant Professor Eindhoven University of Technology

1345 - 1410 Benefits of the Oxford Instruments GRADE databaseWilhelm Sanders Certified Product Manager OES (MSC) Oxford Instru-ments Analytical GmbH on behalf of De Looper NDO

1345 - 1410 Atmosferische plasmatechnologie - applicatiespecifieke oplossingen op maat Dr Ralf Greger Zaakvoer-der - Technisch Consultant PlaToS Consulting

1055 - 1125 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1220 - 1315 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1315 - 1340 Zaal 1 Hoe kom je in het ontwerpproces van kunststof producten tot de juiste materiaalkeuze

Joop Onnekink Senior Consultant Pezy Group Groningen

1410 - 1435 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1435 - 1500 Anodiseercriteria bij een perfect verspaand aluminium productHenry van Haeff Directeur 2-S Petrofer

1505 - 1530 Een Circulaire Economie hoe krijgen we die echt in bewegingErick Wuestman AVS Voorzitter en ex-pert CE Stichting Circulaire Economie

1435 - 1500 Analytical strategies for analysis of functional materials at surfaces and interfaces Dr ir Pieter Samyn Researcher Institute for Materials Research (IMO)

1505 - 1530 Solar Simulation the real lifeMark de Waard Sales Rycobel

1435 - 1500 Verlijmen met MMA lijmStef Jaspersen Managing Director BNS Industrial BV

1505 - 1530 Overzicht van recente innovaties in verbinden van ongelijksoortige mate-rialen en van minder gekende las- enof soldeertechniekenFleur Maas Belgisch Instituut voor Lastechniek

1435 - 1500 Cleaning by light surface treatment with laserDipl-Ing Olav G Schulz MBA Ma-naging Director SLCR Lasertechnik GmbH on behalf of Summa Surface SLCR Lasertechniek

1505 - 1530 Understanding adhesion improve-ment as a result of changing surface wettabilityDr Ir Marieumllle Laimboumlck-Wouters Materiaal Expert MaterialsXpertise

1535 - 1600 Zaal 1 M2i - Onderzoek aan High Tech Materialen

Dr Harald Kerp Programma Manager The Materials Innovation Institute

1600 - 1700 Netwerkborrel voor exposanten en bezoekers

33 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

ZAAL 1 Materialen

ZAAL 2 Analyse testen simuleren

ZAAL 3 Verbindingstechnieken

ZAAL 4 Oppervlaktetechnieken

Congresprogramma donderdag 1 juni

1125 - 1150Driving Glass beyond the LimitsDr Matthias Muumlller Director Material Development SCHOTT AG

1155 - 1220 CeraCarbon THE next step in wear resistant lightweight applicatons Roeland Coumans CEOCTO Cera-Carbon

1125 - 1150 Vision inspection for surface damage on high quality materialsJuumlrgen Kemenas Technical specialist TEVEL Techniek BV

1155 - 1220 Hansen Solubility Parameters in inkjet ink developmentDr Sc Frank Ruttens Key accountma-nager Agfa-Labs

1125 - 1150 Verbinden zonder gatenIng J van Schaijk Senior application engineer VIBA NV

1155 - 1220 Hoe de oppervlaktetoestand evalue-renverbeteren voorafgaand aan een verlijming Ing Pol Coudeville Do-cent - cooumlrdinator dienstverlening KU Leuven technologiecampus Oostende

1125 - 1150 Afblazen van oppervlakte en stofreinigingDonald van Boven Sales Rycobel

1155 - 1220 Chemische oppervlaktemodificatie Prof Dr Ernst J R Sudholter Hoogleraar Organische materialen en grensvlakken TU Delft - Chemical Engineering Organic materials amp Interfaces

1345 - 1410 Van ontwerp naar technisch en com-mercieel haalbaar aluminium productFrits Marechal Application Design Engineer Sapa Extrusion Benelux

1345 - 1410 Dynamic mechanical analysis of a tire sample by nanoindentationDavid Ziltener CEO Tribotron AG

1345 - 1410 Ultradunne materiaal lagen en hun toepassing in NanoMagnetisme Dr Ir Ing R Lavrijsen Universitair Do-cent Technische Universiteit Eindho-ven Groep Fysica van NanoStructuren (FNA) Technische Natuurkunde

1505 - 1530 Oppervlaktetechnologie controle op de vierkante kilometerDr Ir Hans van der Weijde Program-ma manager Tata Steel RampD

1435 - 1500 How to model dropping of an HDPE tank with fluid using Abaqus FEA Dr Ir Christine Obbink-Huizer Abaqus Application Engineer Simuleon

1435 - 1500 Condities voor een duurzame verlijmingIng Jan Lambrechts MSc Business Manager LCS Adhesive Bonding bvba

1505 - 1530 Net-shape productie van een compo-sieten draagarmMarkus Kaufmann Programmaleider composieten Sirris

1435 - 1500 Smart coatings via designing surface chemistry and topographyDr Catarina Esteves Associate Professor Eindhoven University of Technology

1505 - 1530 Dos en Donts van anodiserenM Kaarsgaarn DGA KO-AR BV

ZAAL 1 Materialen

930 Ontvangst

1030 - 1055 Zaal 1 Designing functional micromaterials

Dr Wim Noorduin Group Leader AMOLF

1055 - 1125 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1220 - 1315 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1315 - 1340 Zaal 1 Global Resource Depletion Threats and Opportunities

Dr Ir AM Diederen Senior Scientist TNO

1410 - 1435 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1535 - 1600 Zaal 1 Lina s werelds eerste bio-based auto

Noud van de Gevel PR amp Media manager TUecomotive

1600 - 1700 Netwerkborrel voor exposanten en bezoekers

34 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Lezingenprogramma woensdag 31 mei

Ontwerpproces verandert door Computational DesignPeter Heideman Architect AvB StudioSK MovaresAan de hand van diverse projecten van de werkgroep Computational Design binnen Movares wordt aan de hand van lopende projecten verteld over de rol van software op het ontwerpproces en robotisering van het maakproces De rollen in het ontwerpproces veranderen drastisch aan het begin van het ontwerppro-ces worden integraal ontwerp parameters bepaald (waarbij een analogie met het integraal vastleggen van informatie middels DNA in celkernen opgaat)In de productie vervallen arbeidsgangen en wordt alleen materiaal toegepast waar nodigDe bouwkolom zal gaan lijken op processen die in de automobiel en luchtvaartindustrie inmiddels normaal zijn1030 - 1055 ZAAL 1

Keyn

ote

Materiaalkunde in een notendopDr Ir HW (Eddy) Brinkman Technisch schrijver en vertaler Betase BVMateriaalkunde als werkgebied vertelt welke invloed microstructuur heeft op de uiteindelijke eigenschap-pen van een materiaal en daardoor op diens toepassingen Door op kleine schaal aan de juiste knoppen te draaien kun je de eigenschappen van een materiaal - en dus van een product - verbeteren Eddy Brinkman laat met een paar voorbeelden zien hoe diverse materialen zich gedragen als ze in aanraking komen met warmte licht elektriciteit en mechanische belasting Zo zorgen elektronen ervoor dat metalen elektriciteit geleiden maar ook dat metalen warmte geleiden en indirect ook dat ze vervormen bij mechanische belas-ting Met recht Materiaalkunde in een notendop

1125 - 1150 ZAAL 1

Mat

eria

len

Joining metals to ceramics by using solderingbrazing techniques (in English)Erik Brom Technical Commercial Director Mat-tech BVJoining metals to ceramics often leads to problems like leakage and cracking In this presentation we will elaborate on the causes these issues and we will also explain what is possible with the innovative use of soldering and brazing techniques that hopefully will inspire you find solutions for the problemschallenges you are facing

1125 - 1150 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Micro-XRF ndash A non-destructive method for Material Analysis and Quality Con-trol Investigations (in English)Dr Andreas Wittkopp Business Manager microXRF - EMEA Bruker Nano GmbH on behalf of Benelux ScientificX-ray fluorescence analysis with spatial resolution in the range of some ten micrometers (micro-XRF) is a time and cost efficient analysis method capable analyzing elemental inhomogeneities of a broad range of various sample types Minimum detection limits down to the single ppm level can be achieved These properties recommend micro XRF as a complementary method to combine spatial resolution of a REM with the analytical performance of an EDXRF bulk instrumentIn this presentation the capabilities and limitations of this technique will be described by means of various application examples coming from Material Science and Industry Quality Control1125 - 1150 ZAAL 2

Anal

yse

Functionele en slimme coatingsDr Walter Lauwerens Senior Project Manager Smart Coatings Sirris Smart Coating Application LabDe term functionele coatings wordt meestal gebruikt om andere functies dan decoratief of beschermend te benoemen Zo heeft iedereen al wel gehoord van coatings met anti-graffiti zelfreinigende antibacterieuml-le of antistatische functies Maar het gaat zelfs verder wanneer de eigenschappen van coatings veranderen in functie van temperatuur of druk Dan spreekt men van slimme coatings die bijvoorbeeld als sensoren gebruikt worden In de presentatie wordt een overzicht gegeven van technologie en toepassingen van functionele en slimme coatings Het Smart Coating Application Lab van Sirris ondersteunt bedrijven die deze coatings willen toepassen op hun producten met advies optimalisatie demonstratie en industrialisa-tie1125 - 1150 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

35 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

TMS 42 innovatie in staalRichard Garvelink Sales and Technical Adviser Telmastaal NVIntroductie van een nieuw bijzonder hoogwaardige kwaliteit gereedschapstaal Het resultaat van 50 jaar ervaring in staalproductie een kwaliteit met dermate hoge waarden dat een tijdsbesparing van 50 procent binnen handbereik ligt

1155 - 1220 ZAAL 1

Mat

eria

len

Strain Gauge Measurements on Plastics and Composites (in English)Anton Chittey Product Manager - Europe Vishay Precision Group - Micro-Measurements on behalf of jj bos bvDespite many novel measurement technologies strain gauges are still the most accurate reliable and repeatable sensor available for material testing real-world stress analysis and condition monitoring Their reliability and ease of use is often defeated by lack of knowledge and necessary skills never more so when applied to plastics and fibre reinforced composites This short presentation aims to clarify some of the misconceptions and put the right tools back in the hands of test personnel to ensure that their data has validity and value rather than acquiring substandard data at a cost

1155- 1120 ZAAL 2

Anal

yse

Structural adhesive bonding for high-temperature and durability (in English)Koen Geurts Research Engineer Flanders Make on behalf of Sadechaf UV BVBAWithin the framework of the European ZeDeMAB project (Zero Defect Manufacturing for Adhesive Bonding) some industrial demonstrator cases were analyzed on several aspects concerning adhesive bonding (influence of processing parameters effect of defects durability behaviour hellip) For an automo-tive application a number of high temperature resistant structural adhesives were evaluated with use of aluminum and steel substrates In contrast to what is expected only one adhesive (SPE 1539) could retain its strength at 140degC to a sufficient level Furthermore the dynamic performance of this adhesive system is characterized An overview of all test results will be discussed as well as some further exploitation possi-bilities of this adhesive in dynamic load andor elevated temperature conditions1155- 1120 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Hoe kom je in het ontwerpproces van kunststof producten tot de juiste materiaalkeuzeJoop Onnekink Senior Consultant Pezy Group GroningenMateriaalkeuze een belangrijke schakel in het ontwerpproces Afgelopen jaar heeft ontwerpbureau Pezy Group de Braster ontwikkeld De Braster is een medisch apparaat waarmee vrouwen zelfstandig een borstscan kunnen maken Door een gedegen ontwerpproces waarin materiaalkeuze en officieumlle vrijgaven erg belangrijk waren werd het product gerealiseerd in een doorlooptijd van slechts twaalf maanden In deze lezing laat Joop Onnekink aan de hand van dit project zien hoe materiaalkeuze deel uit maakt van het ontwerpproces hoe materiaalkeuze tot stand komt en hoe het gedurende het gehele project bewaakt wordt1315- 1340 ZAAL 1

Keyn

ote

Physical foundations for smart polymeric materials (in English)Dr Wouter G Ellenbroek Universitair Docent (Assistant Professor) Eindhoven University of TechnologyOur future asks for novel materials that contribute to durability sustainability andor regenerative me-dicine At Eindhoven University of Technology a range of research groups is devoted to developing such novel smart materials In this presentation I will discuss the recent efforts of our group in Applied Physics focusing on reversibly crosslinked polymeric materials including gels elastomers and biological tissues Our approach of theory development and modeling aims to unravel the mechanisms of recently discover-ed toughening mechanisms and to work with academic and industrial partners on optimizing these novel material design motifs for practical applications

1345 - 1410 ZAAL 1

Mat

eria

len

Benefits of the Oxford Instruments GRADE database (in English)Wilhelm Sanders Certified Product Manager OES (MSC) Oxford Instruments Analytical GmbH on behalf of De Looper NDOThe number of metal grades is growing constantly therefore the identification of the correct material grade based on the chemical analysis is very challenging Not only the element description of the grade designation from the mathematical point of view is sometimes poor but also information can overlap This presentation will point out how the Oxford Instruments GRADE Database can support metallurgists inspection engineers and anyone working with analysers The GRADE Database is also a great help for ve-rifying or selecting the correct grades to avoid material mix-up causing catastrophic situations and failures

1345 - 1410 ZAAL 2

Amal

yse

36 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Analytical strategies for analysis of functional materials at surfaces and inter-faces (in English)Dr ir Pieter Samyn Researcher Institute for Materials Research (IMO)The Institute for Materials Research has a long tradition in applied research and industrial services on general topics in materials science These include application processing performance reliability and sustainability In particular analytical strategies for complex material systems or products are developed such as (bio)polymers and coatings for packaging sensors thin films battery systems energy devices and automotive Starting from given materials composition and processing in-depth analysis results in the for-mulation of structure-property relationships supporting better understanding and optimization of physical mechanical and chemical properties at various scale lengths This approach will be illustrated by some case studies

1435 - 1500 ZAAL 2

Anal

yse

Verlijmen met MMA lijm Stef Jaspersen Managing Director BNS Industrial BVManaging director van BNS Industrial BV Vertegenwoordiger van SCIGRIP in de Benelux Een Anglo-Ameri-kaanse producent van onder andere Acrylaat lijmen

1435 - 1500 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Cleaning by light surface treatment with laser (in English)Dipl-Ing Olav G Schulz MBA Managing Director SLCR Lasertechnik GmbH on behalf of Summa Surface SLCR LasertechniekFor many applications in modern production processes the surface preparation is a mandatory task to achieve high quality products Specifically for bonding processes like gluing or welding the preparation or cleaning of the joint areas is a key factor for a high strength bond This can be done with laser light The laser technique offers an alternative approach for many applications Eg precise paint removal rust removal preparation of surfaces before painting (to increase adhesion) The laser is a contact-free gentle environmentally friendly dry and dust-free treatment without using any media Therefore perfect to auto-mate and integrate in production processes1435 - 1500 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

Lezingenprogramma woensdag 31 mei (vervolg)

Anodiseercriteria bij een perfect verspaand aluminium productHenry van Haeff Directeur 2-S Petrofer Iedereen heeft weleens te maken met een tegenvallende kwaliteit van een bewerkt eindproduct voor en na het anodiseren Met name de onzekerheid over de oorzaak is zowel frustrerend als tijd- en geld rovend Diverse leden van het Mikrocentrum High Tech Platform hebben daarom besloten alle facetten van het productieproces nader te onderzoeken om uiteindelijk meer inzicht te krijgen in de invloeden die oa koel- en smeermiddelen gereedschappen materiaal reinigen etc hebben op het eindresultaat Tijdens testen met Aluminium EN AW-5083 O3 bij het Teclab in Eindhoven zijn een aantal verrassende conclusies getrokken Benieuwd Bezoek het Aluminium Paviljoen stand 7

1435 - 1500 ZAAL 1

Mat

eria

len

Atmosferische plasmatechnologie - applicatiespecifieke oplossingen op maatDr Ralf Greger Zaakvoerder - Technisch Consultant PlaToS ConsultingNa een korte introductie in de plasmatechnologie wordt aan de hand van voorbeelden uit de praktijk ge-toond hoe atmosferische plasmawerktuigen gekozen en op maat geskaleerd kunnen worden

1345 - 1410 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

37 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Een Circulaire Economie hoe krijgen we die echt in bewegingErick Wuestman AVS Voorzitter en expert CE Stichting Circulaire EconomieGaan nieuwe businessmodellen het verschil maken in de technieken rondom Circulaire EconomieHet succes van een circulaire samenleving hangt niet alleen af van recycling of upcycling aan het eind van een levensfase van een product maar meer nog van slimme oplossingen aan de voorkant van een ontwik-keltraject Hoe gaan nieuwe verdien- organisatie- en businessmodellen hier hun invloed op hebben en welke rol spelen materialen in dit hele procesGaat een consortium dat eigenaar blijft van kozijnen en haar gevel als een dienst aanbiedt andere materi-alen kiezen voor haar producten En wat betekent dit voor producenten en materiaal samenstellingen

1505 - 1530 ZAAL 1

Mat

eria

len

Solar Simulation the real life (in English)Mark de Waard Sales RycobelAn enlightening view on weathering simulation possibilities of your materials

1505 - 1530 ZAAL 2

Anal

yse

Overzicht van recente innovaties in verbinden van ongelijksoortige materialen en van minder gekende las- enof soldeertechniekenFleur Maas Belgisch Instituut voor LastechniekDe recente ontwikkelingen in de lastechniek voor het verbinden van ongelijksoortige materialen zoals de opkomst van nieuwe varianten van het MAG-lassen enof solderen puntlassen wrijvingslassen of elektro-magnetisch pulsproces worden in deze presentatie naar voor gebrachtAls toepassingsvoorbeeld zal de ontwikkeling van een metaalcomposiet onderdeel voor de automobiel-sector worden toegelicht

1505 - 1530 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Understanding adhesion improvement as a result of changing surface wettability (in English)Dr Ir Marieumllle Laimboumlck-Wouters Materiaal Expert MaterialsXpertiseMost industrial polymers and composites have low surface free energy and lack polar functional groups on their surface resulting in a class of materials with poor adhesion properties Introduction of polarity is mostly done my means of chemical or physical processes using products that harm the environment Atmospheric plasma treatment is an elegant method to introduce polarity to the surface of the substrate resulting an improved adhesion In this contribution the results of surface modification on the effect on surface free energy and adhesive properties will be presented and related to a theoretical approach to predict adhesion1505 - 1530 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

M2i - Onderzoek aan High Tech MaterialenDr Harald Kerp Programma Manager The Materials Innovation InstituteDe presentatie geeft een overzicht van het materiaalonderzoek dat M2i uitvoert op basis van de High Tech Materials roadmap van het Topsectorenbeleid Binnen M2i wordt onderzoek gedaan naar zowel structu-rele als functionele materialen Hier zal de nadruk liggen op onderzoek aan functionele materialen zoals beschermende en waterafstotende coatings materialen voor zonnecellen en dunne films voor toepassing in elektronische componenten

1535 - 1600 ZAAL 1

Keyn

ote

Lezingenprogramma woensdag 31 mei (vervolg)

38 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Lezingenprogramma donderdag 1 juni

Designing functional micromaterials (in English)Dr Wim Noorduin Group Leader AMOLFHarnessing the basic principles that guide such self-organizing processes is of fundamental scientific interest but also promises a paradigm shift in the manufacturing of nano- and micromaterials We recently demonstrated that the subtle balance between the diffusion of reactants and their reaction rates could lead to a wide range of microscopic shapes that could be further sculpted and hierarchically organized by rationally modulating the environmental conditions Based on fundamental insights in the underlying mechanism we now present new ways to steer the nucleation and growth of mineralizing microstructures and construct functional micromaterials These results contribute to our understanding of biomineralizati-on processes and outline a new nano-fabrication strategy for functional self-organizing materials1030 - 1055 ZAAL 1

Keyn

ote

Driving Glass beyond the Limits (in English)Dr Matthias Muumlller Director Material Development SCHOTT AGSCHOTT AG is continuously developing innovative glass and glass ceramic solutions for a huge variety of applications in optics semiconductor medical electronic packaging and much more With thickness down to 70microm tight geometrical parameters and outstanding strength this material reveals superior performan-ce Another example of leading edge material development are tailored glass ceramics as low loss dielec-tric material for high frequency applications This might enable unique solutions for mobile communication like 5G technology or autonomous flying

1125 - 1150 ZAAL 1

Mat

eria

len

Verbinden zonder gatenIng J van Schaijk Senior application engineer VIBA NVNieuwe materialen vereisen nieuwe manieren van bevestigen Zo worden niet alleen lijmen steeds groener en slimmer ook de bevestigers gaan mee in deze ontwikkeling Met de reeks slimme bevestigers van Click Bond worden er geen gaten geboord in het materiaal Het zijn verlijmbare mechanische bevestigers die in vele markten succesvol worden toegepast overal op de wereld

1125 - 1150 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Afblazen van oppervlakte en stofreinigingDonald van Boven Sales RycobelHet afblazen van oppervlakte en stofreiniging toegelicht aan de hand van een case studie

1125 - 1150 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

Vision inspection for surface damage on high quality materials (in English)Juumlrgen Kemenas Technical specialist TEVEL Techniek BVAutomatic Vision inspection system to inspect surface damage in micro - nano scale on high quality mate-rials

1125 - 1150 ZAAL 2

Anal

yse

39 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Hansen Solubility Parameters in inkjet ink development (in English)Dr Sc Frank Ruttens Key accountmanager Agfa-LabsHansen Theory can be used to develop stable inkjet inks from scratch in a very short period of time hence leading to a minimal time-to-market

1155- 1220 ZAAL 2

Anal

yse

Hoe de oppervlaktetoestand evaluerenverbeteren voorafgaand aan een verlijmingIng Pol Coudeville Docent - cooumlrdinator dienstverlening KULeuven technologiecampus OostendeDe primordiale voorwaarde voor een goede lijmverbinding houdt in dat de oppervlakte-energie van het substraat voldoende hoog is om tot verlijming over te gaan We gaan na wat die termen betekenen en wat we hieruit kunnen afleiden We belichten de verschillende meetprincipes We gaan na wat oppervlakte-ac-tivatie betekent en hoe we dit kunnen realiseren langs fysische of chemische weg

1155- 1220 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Global Resource Depletion Threats and Opportunities (in English)Dr Ir AM Diederen Senior Scientist TNOAt our current level of technology and within the current paradigm of how to run an economy from a global perspective we might already find ourselves in a predicament of interconnected and aggravating relative scarcities The central issue is declining net energy on a global scale which causes relative scarcity of many raw materials (among them many metals) which in turns aggravates the situation with regard to current and future availability and affordability of energy So-called least-regret strategies can be devised to soften or mitigate the consequences of global resource depletion and which have intrinsic benefits both in circumstances of crisis and of non-crisis

1315- 1340 ZAAL 1

Keyn

ote

Lezingenprogramma donderdag 1 juni (vervolg)

Chemische oppervlaktemodificatieProf Dr Ernst J R Sudholter Hoogleraar Organische materialen en grensvlakken TU Delft - Chemical Engi-neering Organic materials amp InterfacesHet seminar zal gaan over oppervlakken en hoe de preciese samenstelling daarvan en de structuur van invloed zijn op de fysische eigenschappen zoals hydrofiliciteit hydrofobiciteit en electrische oppervlakte lading Door preciese chemische behandeling van oppervlakken kunnen de fysische eigenschappen op wens worden beinvloed Dat kan zijn bijvoorbeeld het stimuleren van de hechting van bepaalde compo-nenten uit de omgeving en ook in het juist voorkomen van bepaalde hechtingen

1155- 1220 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

CeraCarbon THE next step in wear resistant lightweight applicatons (in English) Roeland Coumans CEOCTO CeraCarbon CeraCarbon is a disruptive new material It combines the strength and lightness of Carbon Fiber and the wear-resistance and low friction of Ceramic Now it is possible to replace heavy steel in high performace applictions were the matariel is exposed to wear and tear Possible applications hydraulic and air cilinders sliding bearings fast moving and sliding machine parts etc

1155 - 1220 ZAAL 1

Mat

eria

len

40 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Ultradunne materiaal lagen en hun toepassing in NanoMagnetismeDr Ir Ing R Lavrijsen Universitair Docent Technische Universiteit Eindhoven Groep Fysica van NanoStruc-turen (FNA) Faculteit Technische NatuurkundeIn deze presentatie zal ik het onderzoek in de groep fysica van nanostructuren zoals mogelijk gemaakt door de NanoAccess onderzoeksfaciliteit aan de TUe naar de fundamentele magnetische interacties in ultradunne lagen nader toelichten In dit onderzoek is de controle van laagdikten grensvlakken oppervlak-ken en zuiverheid op de nanometer schaal van uiterst belang Ik zal een paar voorbeelden van de gebruik-te technieken voor depositie analyse en structurering de revue laten passeren Ons onderzoek richt zich op applicaties op het gebied van de nano-electronica nanomaterialen voor energie en nanodeeltjes voor bio-medische toepassingen Deze technieken zijn ook toegankelijk voor derden in samenwerkingsverband1345 - 1410 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

How to model dropping of an HDPE tank with fluid using Abaqus FEA (in English)Dr Ir Christine Obbink-Huizer Abaqus Application Engineer SimuleonFinite element analysis is a powerful tool to understand and predict mechanical behavior Using the drop test of an HDPE tank filled with fluid as example the choices that need to be made when setting up an analysis are explained Most attention is paid to the material properties which material models can be used for HDPE and how can we describe the fluid This example shows the capabilities of Abaqus to describe complex non-linear behavior similar to httpinfosimuleoncomblogabaqus-fsi-drop-test-100-liter-hdpe-fuel-tank1435 - 1500 ZAAL 2

Anal

yse

Lezingenprogramma donderdag 1 juni (vervolg)

Van ontwerp naar technisch en commercieel haalbaar aluminium productFrits Marechal Application Design Engineer Sapa Extrusion BeneluxDeze lezing is gericht op ontwerpers die een ontwerp willen vertalen naar een commercieel efficieumlnt maakbaar product Aan de hand van diverse prijswinnende ontwerpen vertelt Frits Marechal wat het ma-teriaal aluminium en de extrusietechniek te bieden hebben om breed uiteenlopende productontwerpen technisch en commercieel haalbaar te maken

1345 - 1410 ZAAL 1

Mat

eria

len

Dynamic mechanical analysis of a tire sample by nanoindentation (in English)David Ziltener CEO Tribotron AGThe viscoelastic properties of a tire sample are studied by dynamical mechanical analysis (DMA) using Na-noIndentation technique with the Nanovea Mechanical Tester We found that the tire possesses different viscoelastic mechanical properties across the tire layers Such strategical distribution of the hardness and complex modulus at different layers meets the functionality requirements of the tire The DMA frequency sweep test provides useful information on the viscoelastic behaviors of the tire running at different speeds which is essential in improving the performance of tires for smoother and safer rides

1345 - 1410 ZAAL 2

Amal

yse

Condities voor een duurzame verlijmingIng Jan Lambrechts MSc Business Manager LCS Adhesive Bonding bvbaWanneer we duurzaam willen verlijmen is het aangewezen een aantal factoren in het oog te houden zoals design van de constructie de keuze van de substraten oppervlaktebehandeling omgevingsfactoren lijmkeuze applicatie en proces testen controle en QC Ten slotte wordt het belang van het Triumviraat uitgelegd

1435 - 1500 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

41 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Oppervlaktetechnologie controle op de vierkante kilometerDr Ir Hans van der Weijde Programma manager Tata Steel RampDTata Steel is een van de grootste producten van metaaloppervlakken in Nederland En naast de optimale eigenschappen van de bulk is juist ook het oppervlak een van de manieren waarop we kunnen excelleren en concureren Dit omvat oppervlakte-topologie over diverse lengteschalen dunne oppervlaktelagen en speciale coatings In deze lezing zal vanuit een aantal marktsegmenten worden bekeken welk type ontwik-kelingen actueel zijn

1505 - 1530 ZAAL 1

Mat

eria

len

Net-shape productie van een composieten draagarmMarkus Kaufmann Programmaleider composieten SirrisSLC-Lab is het engineering en prototypelabo van Sirris de KU Leuven en de UGent Een demonstrator die recent internationale belangstelling wekte was een draagarm voor de ophanging van een Volkswagen Golf die het lab samen met twee Duitse partneruniversiteiten ontwikkelde De component illustreert dat de re-sin transfer moulding-technologie perfect geschikt is voor complexe designs Ze vergt geen nabehandeling en laat zelfs toe optische vezelsensoren te integreren voor structural health monitoring Tijdens de lezing word ingegaan op de complexiteit van matrijsontwerp voor RTM het integreren van inserts in complexe preforms en het opmeten van spanningen door middel van vezelsensoren

1505 - 1530 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Dos en Donts van anodiserenM Kaarsgaarn DGA KO-AR BVWelke valkuilen zijn er bij anodiseren

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

Lezingenprogramma donderdag 1 juni (vervolg)

Lina s werelds eerste bio-based autoNoud van de Gevel PR amp Media manager TUecomotiveLina is een vierpersoons elektrische stadsauto Dankzij haar lichte gewicht van 300 kilogram is ze erg efficieumlnt Dit lage gewicht is te danken aan een innovatief materiaal dat nog nooit eerder structureel in autorsquos is gebruikt Namelijk bio-composiet Deze panelen bestaande uit twee lagen bio-composiet die om de bio-logische PLA-kern geperst worden vormen het chassis van Lina en daarmee de dragende constructie van de auto Het voornaamste bestandsdeel van het bio-composiet is vlas Vlas is een plant met lange stugge vezels waarvan de toepassingen ver reiken

Keyn

ote

1505 - 1530 ZAAL 4

1535 - 1600 ZAAL 1

Smart coatings via designing surface chemistry and topography (in English)Dr Catarina Esteves Associate Professor Eindhoven University of Technology - Department of Chemical Engineering and ChemistryNearly all surfaces we use are covered by a polymer layer (coating) for protection or aesthetic purposes One of the most important roles of surfaces is setting interactions with water Hydrophobic coatings provide water repellency and low-adherence hydrophilic coatings grant permanent contact with water and high lubricity Currently the materials field faces new challenges to design multi-functional surfaces which exhibit a specific wettability but also respond selectively to changes in the environment I will show how we have been using surface chemistry and topography to develop multi-functional smart coatings for different applications eg self-healing and superhydrophobic polymer coatings1435 - 1500 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

42 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

1D COMPOSITES BVJupiterweg 41a3893 GC ZEEWOLDEinfo1dcompositescom06-53161362www1DcompositescomContact Gertjan Switsar

Stand 10

2-S BV Vlierdensedijk 435705 CK HELMONDhvanhaeff2-seu0492-590443www2-seu Contact Henry van Haeff

Stand 7

4TUHIGH-TECH MATERIALS (4TUHTM) Mekelweg 22628 CD DELFTrboerrigtertudelftnl015-2785760www4tunlhtmContact Reina Boerrigter Stand 16

ADSO BVBA Vuurkruislaan 10BE 2610 WILRIJKbartadsobe0032-498400504wwwadsobeContact Bart Hendrickx Stand 2

Agfa-Labs Septestraat 27BE 2640 MORTSELfrankruttensagfacom0032 449 56 99 49wwwagfa-labscomContact Frank Ruttens Stand 35

ALUMECO NL BV Ketelmeer 255347 JX OSSmohalumeconl06-10382134 wwwalumeconl Contact Marco Huitink

Stand 7

Exposanten (op alfabetische volgorde)

ALUMINIUM PAVILJOEN Kruisstraat 745612 CJ EINDHOVENkmousmikrocentrumnl040-2969922Contact Karin Mous Stand 7

AMEURO METALS BV Papland 9c4206 CK GORINCHEMovaniperenameurometalsnl085-4844770wwwameurometalsnlContact Olaf van Iperen Stand 21

ARNOLD + SIEDSMA Bezuidenhoutseweg 572594 AC DEN HAAGrnaudintencatearnold-siedsmanl070 3654833wwwarnold-siedsmacom

Stand 6

ANALIS nv Rue de Neacuteverleacutee 11BE 5020 Suarleekdranalisbe0032-81-255050wwwanalisbeContact Ken de Roover Stand 53

BENELUX SCIENTIFIC BV 44 RI-straat 334051 AP OCHTENkoschaapbenelux-scientificnl0344-655556wwwbenelux-scientificnlContact Ko Schaap Stand 40

BODYCOTE VACUUM BRAZING Visseringweg 281112 AS DIEMENhenkjanbuursenbodycotecom+31 20 5601080wwwbodycotecomnl-beContact Henkjan BuursenStand 64

BOumlHLER Isolatorweg 321014 AS AMSTERDAMrobdiddenbohlernl020-5817420wwwbohlernlContact Rob Didden Stand 14

Bond voor Materialenkennis Kruisstraat 745612 CJ Eindhoveninfomaterialenkennisnl040 296 99 13wwwmaterialenkennisnlContact Karin van Bakel

Stand 25

BONSHIN SOURCING BVBAUitbreidingstraat 843BE 2600 BERCHEM0032-483252389amyxinbonshincomwwwbonshincomContact Amy Xin

Stand 12

EXPOSANTEN

CERACARBON BV Kruisstraat 1236171 GE STEINroelandceracarboncom046-4260076www ceracarboncom Contact Roeland Coumans

Stand 18

FALEX TRIBOLOGY NV Wingepark 23BBE 3110 ROTSELAARofficefalexeu0032-16-407965wwwfalexeuContact Dirk Drees

Stand 47

GIMEX TECHNISCHE KERAMIEK BV Achterdijk 155705 CB HELMONDjgoossensgimexnl0345 - 574 255wwwgimexnlContact John GoossensStand 4

DE LOOPER ANALYTICAL Bukkumweg 24m5081 CT HILVARENBEEKdanieumllledelooperndocom013-5054216wwwdelooperanalyticalcomContact Danielle Heijms

Stand 37

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES Delo-Allee 1DE 86949 WINDACHrobertboksdelode0049 8193 9900-0wwwdelo-adhesivescomenContact Mr Robert BoksStand 67

ELASTOMER RESEARCH TESTING BV Teugseweg 277418 AM DEVENTERinfoertbvcom+31 570 - 62 46 16wwwertbvcomContact Dr Ir Kuno DijkhuisStand 56

Exposanten (op alfabetische volgorde)

43 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

44 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Exposanten (op alfabetische volgorde)

GRONEMAN BV Postbus 247550 AA HENGELOeidhofgronemannl074-2551143wwwgronemannlContact Karin Eidhof

Stand 80

HARTECH MEET- amp TESTAPPARATUUR Bonte Kraaiweg 161521 RD WORMERVEERyvonnehartechnl075-6144080wwwhartechnlContact Yvonne IJmker - de NijsStand 49

HAUCK HEAT TREATMENT EINDHOVEN BV Achtseweg Noord 55651 GG EINDHOVENrickbruggemanhauckhtcom06-13122288wwwhauckhtnlContact Rick BruggemanStand 72

HOGESCHOOL UTRECHT CENTRUM VOOR NATUUR amp TECHNIEK Koningsbergerstraat 93531 AJ UTRECHTalexharsveldhunl088-4818888wwwcvntnlContact A HarsveldStand 17

IMO-IMOMEC Martelarenlaan 42BE 3500 HASSELTlievededonckeruhasseltbe0032-11-268813wwwuhasseltbeimoContact Lieve de Doncker

Stand 45

INNOVAR CLEANING CONTROL Ambachtsweg 235627 BZ EINDHOVENhanscoolsinnovar-cccom040-7370199wwwinnovar-cccomContact Hans CoolsStand 109

INNOVATEST EUROPE Borgharenweg 1406222 AA MAASTRICHTinfoinnovatest-europecom043-3520060wwwinnovatest-europecom

Stand 44

INNOVATIEVE MATERIALEN SJP UITGEVERS Postbus 8614200 AW GORINCHEMgvninnovatievematerialennl0183-660808Contact Gerard van Nifterik

Stand 1

IPECUNIA PATENTS BV Rijksweg Zuid 86131 AN SITTARDdannybovensipecuniacom046-4113990wwwipecuniacomContact Dhr Jaap Renkema Stand 34

INSTRON 3 Boulevard Jean Moulin Omega Parc Bacirctiment 2FR 78990 ELANCOURT CEDEXjuergen_richterinstroncom0031-(0)6-10898286wwwinstroncomContact dhr J RichterStand 51

ISSERSTED PRUumlFMASCHINEN GMBH amp CO KG Chemiestrasse 4DE 41751 VIERSENdellingisserstedt-pruefservicede0049-2162-266500wwwisserstedt-pruefservicedeContact Maria DellingStand 39

IST BENELUX BV Hommel 637317 BL APELDOORNgerardbnlist-uvcom055-5050014wwwist-uvnlContact Gerard Brieko

Stand 77

JJ BOS BV Marconistraat 112809 PH GOUDAramonvanthoffjjbosbvnl0182-619333wwwjjbosbvnlContact Ramon van t Hoff

Stand 55

HELMUT FISCHER MEETTECHNIEK BV Tarasconweg 105627 GB EINDHOVENjohannieuwlandshelmutfischernl040-2482255wwwhelmutfischernlContact Johan Nieuwlands Stand 89

GOM BRANCH BENELUX Interleuvenlaan 15FBE 3001 HEVERLEEewinantgomcom0032-16-408034wwwgomcomContact Wim Cuypers

Stand 58

EXPOSANTEN

Exposanten (op alfabetische volgorde)

JUNO INDUSTRIES Stoktevijver 229930 Zomergemcojunoindustrieseu+3293959590wwwjunoindustrieseuContact Thierry Soenen

Stand 74

LIJMACADEMIE Ericssonstraat 25121 ML RIJENinfolijmacademienl085-3031227wwwlijmacademieeuContact Arnold Knottnerus

Stand 60

KEYENCE INTERNATIONAL (BELGIUM) Bedrijvenlaan 5BE 2800 MECHELENtvanlaerkeyenceeu0032-471-214822wwwkeyencecom Contact Thimoty Van LaerStand 33

KO-AR BV Neerlandia 161841 JK STOMPETORENmarcoko-arnl072-5745400wwwko-arnlContact Marco Kaarsgaarn

Stand 96

LCS ADHESIVE BONDING BVBA Bergenstraat 84BE 3053 HAASRODEjanlambrechtsconsultantcom0032-16-389045wwwlcs-adhesivebondingcomContact Jan LambrechtsStand 75

IST Benelux BVHommel 637317 BL ApeldoornTel +31 55 505 00 14wwwist-uvnl

IndustrialLED- UV

technologie van IST

45 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

JEOL (EUROPE) BV Lireweg 42153 PH NIEUW-VENNEPkruizejeolbeneluxcom0252-623500wwwjeolbeneluxcomContact Arnold Kruize

Stand 38

46 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Exposanten (op alfabetische volgorde)

Materials innovation institute (M2i) Elektronicaweg 252628 XG DELFTBvanhaastrechtm2inl088-0351900wwwm2inlContact Bert van HaastrechtStand 25

MERSEN BENELUX BV Mercuriusweg 4-63113 AR SCHIEDAMwilliamrozeboommersencom010-2983030wwwmersencomContact William Rozeboom

Stand 22

METEL Van Harenstraat 45145 RJ WAALWIJKdwijnantsmetelnl0416-724800wwwmetelnlContact Dennis Wijnants

Stand 13

MIKROCENTRUM Kruisstraat 745612 CJ EINDHOVENjgijsbertsmikrocentrumnl040-2969933 wwwmikrocentrumnlContact J Gijsberts

Stand 120

MULTIVALENT BV INNPLATE Ekkersrijt 15015692 AN SONrobbertdegreefmultivalentnl040-7515304 wwwmultivalentnlContact Robbert de GreefStand 98

Newa Postbus 105110 AA BAARLE-NASSAUinfonewanl013-5072000wwwnewanlContact Ivo Verheijen Stand 46

PERMACOL BV Diedenweg 946717 KV EDEtgorterpermacolnl0318-640740wwwpermacolnlContact Tom Gorter Stand 73

PHENOM-WORLD BV Dillenburgstraat 9T5652 AM EINDHOVENviviandecortiphenom-worldcom040-2597369 wwwphenom-worldcomContact Vivian de Corti Stand 54

Pontus HeatTreatment BV Thermen 97521 PS ENSCHEDErvanmilpontusnl053-4341000wwwpontusnlContact Robert van Mil Stand 62

PLATOS CONSULTING Elsbrug 11BE 9260 WICHELENralfgregerplatos-consultingbe0032-474-572635wwwplatos-consultingeuContact Dr Ralf Greger

Stand 91

REFITECH CARBON COMPONENTS Industriestraat 69a5145 PD WAALWIJKbnijpelsrefitechnl0416-330589wwwrefitechnlContact Bas NijpelsStand 19

RUPLO LIJMTECHNIEK BV Meeuwstraat 2A9791 GE TEN BOERinforuplonl050-3022702wwwruplonlContact Ruurd van der Ploeg

Stand 76

RYCOBEL Nijverheidslaan 47BE 8540 DEERLIJKinforycobelcom0032-56-1782170wwwrycobelcomContact Mark de Waard amp Donald Van BovenStand 95

MATERIALDESIGN Heereweg 321901 MD CASTRICUMtonhurkmansgmailcom0251-656052Contact Ton Hurkmans wwwmaterialdesignnl

Stand 1

MAT-TECH Ekkersrijt 45085692 DM SONebrommat-techcom0499-490133wwwmat-techcomContact Erik Brom

Stand 59

47 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Please visit us at the Materials 2017 ndash Booth 3

Whatrsquos your nextmilestone

By creating specialty glass that stands out with unmatched optical precision the highest transmission surprising exibility and ultimate customized solutions we enable engineers and designers to think in new dimensions

milestonesschottcom

Letrsquos rediscovermaterials for industrial applications

IA_Geschmolzenes-Glas_210x297_ENG_170419indd 1 200417 1154

48 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Exposanten (op alfabetische volgorde)

SAPA EXTRUSION BENELUX Postbus 755150 AB DRUNENrikmertenssapagroupcom06-20542522 wwwsapaprofilescomnlContact Rik Mertens Stand 23

SCHOTT BENELUX BV Randweg 3a4104 AC CULEMBORGantoonwesselinkschottcom0345-470650wwwschottcomContact AHWesselink

Stand 3

SCIGRIP - BENELUX BNS Australieumlweg 24T4561 PD HULSTbnsbnsindustrialcom0114-31100wwwscigrip-beneluxcomContact Stef Jaspersen

Stand 71

SENANG MATERIAL MICROSCOPY Prinses Beatrixlaan 224001 AH TIELinfosenangomsnl0344-610020wwwsenangomsnlContact Roy MaidmanStand 43

SHIMADZU BENELUX BV Australieumllaan 145232 BB DEN BOSCHinfoshimadzunl073-6430320wwwshimadzunl Contact Gaby de Jong

Stand 32

SIMULEON - ABAQUS SOFT-WARE amp FEA SERVICES Sint Antoniestraat 75314 LG BRUCHEMdbroekaartsimuleoncom0418-644699wwwsimuleoncomContact Dolf BroekaartStand 50

SIRRIS Technologiepark 935BE 9052 ZWIJNAARDEbartteerlincksirrisbe0032-498-919394Contact Bart Teerlinckwwwsirrisbe Stand 70

SIRRIS SMART COATING APPLICATION LAB Wetenschapspark 3BE 3590 DIEPENBEEKhildekrikorsirrisbe0032-473-992129wwwsmartcoatingbeContact Hilde KrikorStand 105

TESA BV Stationsplein 3-11211 EX HILVERSUMerikspeeckaerttesacom0032-471-705597wwwtesanlContact Erik Speeckaert

Stand 63

SUMMA SURFACE SLCR LASERTECHNIEK Bernard Vrienslaan 35062 EM OISTERWIJKthijscarliersumma-surfacenl013-8225866wwwsumma-surfacenlmachinesslcrContact Thijs Carlier Stand 93

TEVEL TECHNIEK BV Mollevite 246931 KG WESTERVOORTinfotevelnl026-3030060wwwtevelnlContact H Blauw

Stand 30

TITAN TECHNOLOGIES Koksijdestraat 11BE 8630 VEURNEinfotitantechnologiesbe0032-475651536wwwtitantechnologiesbe Contact Serge Tuerlings

Stand 79

SADECHAF BONDING Campus Blairon 30BE 2300 TURNHOUTjannekerenessadechafeu0032-14-405287wwwsadechafeuContact Janneke Renes

Stand 69

SINVACON BVBAProvinciebaan 102BE 9890 GAVERE0032-478546968pascalverheyensinvaconbewwwsinvaconbe Contact Pasval Verheyen

Stand 106

SABA Dinxperlo BV Industriestraat 37091 DC DINXPERLOtransportationsaba-adhesivescom0315 65 89 99wwwsaba-adhesivescomContact Dennis ter Veldhuis Stand 68

DEacute TAPE VOOR MOEILIJKE 0PPERVLAKKENtesareg ACXplus 709x LSE Performerbull Deze innovatieve schuimtape in acryl hecht op een blijvende manier en zonder primer aan

low-surface-energy (LSE) materialen zoals kunststof materialen met poedercoating etcbull Kan gebruikt worden bij temperaturen dicht bij het vriespunt

tesanl

Global leading technology in hardness testing made inThe Netherlands

Visit our websitewwwinnovatest-europecom

Borgharenweg 140 - 6222 AA Maastricht - Phone +31 (0) 43 3520060 - Fax +31 (0) 43 3631168 - E-mail infoinnovatest-europecomINNOVATEST Europe BV

49 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

50 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

In eacuteeacuten dag alles over aluminium productontwikkeling

wwwmikrocentrumnlevenementen

12 | 9 | 2017

Hilvaria

Studios

Hilvarenbeek

51 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

VDL FIBERTECH INDUSTRIES Diamantweg 545527 LC HAPERTdsteenbakkersvdlfibertechindus-triescomwwwvdlfibertechindustriescom0497-338400Contact D SteenbakkersStand 20

Exposanten (op alfabetische volgorde)

VERENIGING ION Einsteinbaan 13439 NJ NIEUWEGEINscherpenborgvereniging-ionnl030-6300390wwwvereniging-ionnlContact Santino Scherpenborg

Stand 99

VIBA NV Bleiswijkseweg 412712 PB ZOETERMEERromanivibanlwwwvibanl 079-3306748Contact Ton Romani Stand 78

VOM VZW Kapeldreef 60BE 3001 LEUVENvfinckenvombe0032-16-401420wwwvombeContact Veerle Fincken Stand 108

WEISS TECHNIK NEDERLAND BV Newtonstraat 54004 KD TIELinfoweisstechniknl0344-670400wwwweisstechniknlContact M VogelaarStand 52

WITTENBURGWITCOM Postbus 323870 CA HOEVELAKENhbwittenburgbvnl036-2000300wwwwittenburgbvnlContact Han van der Brink Stand 5

VM VISION INTERNATIONAL BVBA Molenbergstraat 39BE 9190 STEKENEmthvm-visioneu0032-3-7893602wwwvm-visioneuContact Mark ter HoevenStand 57

Stand 40

Instrumenten voor hettesten van uw materialen

Op de stand van Benelux Scientific is dit jaar ruim aandacht voor Q-Labdeacute specialist op het gebied van testapparatuur voor veroudering en corrosie

infobenelux-scientificnlwwwbenelux-scientificnlT +31-(0)344-655556

TRIBOTRON AG Lerchenfeldstrasse 3CH 9014 ST GALLENinfotribotroncom0041-71-5112465wwwtribotroncomContact David Ziltener

Stand 48

TTL GROUP NV Bredesteeg 47041 GV S-HEERENBERGwendyvanreettlgroupnl0314-664900 wwwttlgroupnlContact Wendy van Ree Stand 11

52 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Wie levert wat

1D COMPOSITES BV 10

ADSO BVBA 2

AMEURO METALS BV 21

BOumlHLER 14

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67

GIMEX TECHNISCHE KERAMIEK BV 4

JJ BOS BV 55

MERSEN BENELUX BV 22

METEL 13

PERMACOL BV 73

REFITECH CARBON COMPONENTS 19

SCHOTT BENELUX BV 3

(Slimme) materialen amp grondstoffen

2-S BV 7

ADSO BVBA 2

BOumlHLER 14

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67

GIMEX TECHNISCHE KERAMIEK BV 4

JJ BOS BV 55

LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75

MERSEN BENELUX BV 22

REFITECH CARBON COMPONENTS 19

SCHOTT BENELUX BV 3

SUMMA SURFACE SLCR LASERTECHNIEK 93

Bewerken van materialen

2-S BV 7

Agfa-Labs 35

ARNOLD + SIEDSMA 6

BODYCOTE VACUUM BRAZING 64

BOumlHLER 14

ELASTOMER RESEARCH TESTING BV 56

FALEX TRIBOLOGY NV 47

GIMEX TECHNISCHE KERAMIEK BV 4

HOGESCHOOL UTRECHT - CENTRUM VOOR NATUUR amp TECHNIEK

17

LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75

LIJMACADEMIE 60

MULTIVALENT BV INNPLATE 98

PERMACOL BV 73

PLATOS CONSULTING 91

Pontus HeatTreatment BV 62

SIMULEON - ABAQUS SOFTWARE amp FEA SERVICES 50

Consultant adviseur

ANALIS nv 53

BODYCOTE VACUUM BRAZING 64

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67

HAUCK HEAT TREATMENT EINDHOVEN BV 72

INNOVAR CLEANING CONTROL 109

IST BENELUX BV 77

JJ BOS BV 55

LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75

LIJMACADEMIE 60

MAT-TECH 59

MULTIVALENT BV INNPLATE 98

PLATOS CONSULTING 91

RYCOBEL 95

SCHOTT BENELUX BV 3

SUMMA SURFACE SLCR LASERTECHNIEK 93

VERENIGING ION 99

VM VISION INTERNATIONAL BVBA 57

ADSO BVBA 2

JJ BOS BV 55

LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75

LIJMACADEMIE 60

MULTIVALENT BV INNPLATE 98

SIMULEON - ABAQUS SOFTWARE amp FEA SERVICES 50

Oppervlaktetechnieken

Ontwerp- en design bureau

Wie levert wat

53 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Wie levert wat

2-S BV 7

Agfa-Labs 35

BENELUX SCIENTIFIC BV 40

DE LOOPER ANALYTICAL 37

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67

ELASTOMER RESEARCH TESTING BV 56

FALEX TRIBOLOGY NV 47

GOM BRANCH BENELUX 58

HARTECH MEET- amp TESTAPPARATUUR 49

INNOVATEST EUROPE 44

INSTRON 51

JJ BOS BV 55

JEOL (EUROPE) BV 38

MAT-TECH 59

MULTIVALENT BV INNPLATE 98

Newa 46

PERMACOL BV 73

RYCOBEL 95

TEVEL TECHNIEK BV 30

TRIBOTRON AG 48

VM VISION INTERNATIONAL BVBA 57

WEISS TECHNIK NEDERLAND BV 52

Materiaalkarakterisering analyse techniek meten amp testen

4TUHIGH-TECH MATERIALS (4TUHTM) 16

Agfa-Labs 35

ELASTOMER RESEARCH TESTING BV 56

HOGESCHOOL UTRECHT - CENTRUM VOOR NATUUR amp TECHNIEK

17

JJ BOS BV 55

LIJMACADEMIE 60

Materials innovation institute 25

VERENIGING ION 99

VOM VZW 108

Onderzoeksinstituten kennis- en onderwijsinstellingen

BODYCOTE VACUUM BRAZING 64

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67

GRONEMAN BV 80

HAUCK HEAT TREATMENT EINDHOVEN BV 72

IST BENELUX BV 77

JJ BOS BV 55

JUNO INDUSTRIES 74

LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75

LIJMACADEMIE 60

MAT-TECH 59

PERMACOL BV 73

SADECHAF BONDING 69

SCHOTT BENELUX BV 3

VDL FIBERTECH INDUSTRIES 20

Verbindingstechnieken

Wie levert wat

54 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Klik Hier voor de webversiegt

55 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

1D COMPOSITES BV 102-S BV 74TUHIGH-TECH MATERIALS (4TUHTM) 16ADSO BVBA 2Agfa-Labs 35ALUMECO NL BV 7ALUMINIUM PAVILJOEN 7AMEURO METALS BV 21ANALIS nv 53ARNOLD + SIEDSMA 6BENELUX SCIENTIFIC BV 40BODYCOTE VACUUM BRAZING 64BOumlHLER 14Bond voor Materialenkennis 25BONSHIN SOURCING BVBA 12CERACARBON BV 18DE LOOPER ANALYTICAL 37DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67ELASTOMER RESEARCH TESTING BV 56FALEX TRIBOLOGY NV 47GIMEX TECHNISCHE KERAMIEK BV 4GOM BRANCH BENELUX 58GRONEMAN BV 80HARTECH MEET- amp TESTAPPARATUUR 49HAUCK HEAT TREATMENT EINDHOVEN BV 72HELMUT FISCHER MEETTECHNIEK BV 89HOGESCHOOL UTRECHT - CENTRUM VOOR NATUUR amp TECHNIEK 17IMO-IMOMEC 45INNOVAR CLEANING CONTROL 109INNOVATEST EUROPE 44INNOVATIEVE MATERIALEN SJP UITGEVERS 1INSTRON 51IPECUNIA PATENTS BV 34ISSERSTED PRUumlFMASCHINEN GMBH amp CO KG 39IST BENELUX BV 77JJ BOS BV 55JEOL (EUROPE) BV 38JUNO INDUSTRIES 74KEYENCE INTERNATIONAL (BELGIUM) 33KO-AR BV 96LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75LIJMACADEMIE 60MATERIALDESIGN 1Materials innovation institute 25MAT-TECH 59MERSEN BENELUX BV 22METEL 13MIKROCENTRUM 120MULTIVALENT BV INNPLATE 98Newa 46PERMACOL BV 73PHENOM-WORLD BV 54PLATOS CONSULTING 91Pontus HeatTreatment BV 62REFITECH CARBON COMPONENTS 19RUPLO LIJMTECHNIEK BV 76RYCOBEL 95SABA Dinxperlo BV 68SADECHAF BONDING 69SAPA EXTRUSION BENELUX 23SCHOTT BENELUX BV 3SCIGRIP - BENELUX BNS 71SENANG MATERIAL MICROSCOPY 43SHIMADZU BENELUX BV 32SIMULEON - ABAQUS SOFTWARE amp FEA SERVICES 50SINVACON BVBA 106SIRRIS 70SIRRIS SMART COATING APPLICATION LAB 105SUMMA SURFACE SLCR LASERTECHNIEK 93TESA BV 63TEVEL TECHNIEK BV 30TITAN TECHNOLOGIES 79TRIBOTRON AG 48TTL GROUP NV 11VDL FIBERTECH INDUSTRIES 20VERENIGING ION 99VIBA NV 78VM VISION INTERNATIONAL BVBA 57VOM VZW 108WEISS TECHNIK NEDERLAND BV 52WITTENBURGWITCOM 5

56 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Nanovea began designing and manufacturing instruments after years of experience in providing solutions for

measurement technology to stimulate materials engineering for the common good Ease of use advanced automation

Testers and Tribometers Nanoveas instruments can be found internationally in distinguished educational and industrial

organizations ranging from automotive to cosmetic biotechnology to medical devices to microelectronics and space

applications Thousands of clients rely on Nanovea for accurate solutions technically superior instruments experienced

assistance and comprehensive laboratory services

Visit Our Exclusive DistributorTRIBOTRON (Booth 48)

Human CapitalWe connect talented people to our partners creating results together

Market PlatformsWe combine existing competences

and new markets and vice versa

ValorizationWe empower industry to capitalize on developed competences and technologies

ScienceWe develop technology amp industry roadmaps

to materialize scientific agendas

NetworkNetwork

M2i Four Service Areas

euro

As the specialist network organization in materials innovation the Materials innovation institute (M2i) works with large industries as well as small and rapidly expanding companies M2i delivers value to business and science in four service areas

M2i is the enabler in materials inno vation and delivers the integral programming for the Top Sector High Tech Systems and Materials (HTSM) boosting the Dutch economy with knowledge and talent and strengthening its position as global player

ldquo To be successful in our society we are taking a leading role in the social and technical materials inno vations mdash for the generations to comerdquo mdash Mario van Wingerde CEO M2i

Elektronicaweg 252628 XG Delft +31 88 035 1900 infom2inl wwwm2inl

M2i Four Service Areas

57 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Nanovea began designing and manufacturing instruments after years of experience in providing solutions for

measurement technology to stimulate materials engineering for the common good Ease of use advanced automation

Testers and Tribometers Nanoveas instruments can be found internationally in distinguished educational and industrial

organizations ranging from automotive to cosmetic biotechnology to medical devices to microelectronics and space

applications Thousands of clients rely on Nanovea for accurate solutions technically superior instruments experienced

assistance and comprehensive laboratory services

Visit Our Exclusive DistributorTRIBOTRON (Booth 48)

SJP Uitgevers

Postbus 861 4200 AW Gorinchem tel (0183) 66 08 08

e-mail infoinnovatievematerialennl

Abonnementen

Een digitaal abonnement in 2017 (6 uitgaven) kost euro 3950 (excl BTW)

wwwinnovatievematerialennl

Innovatieve Materialen

Innovatieve Materialen is een interactief digitaal vakblad over nieuwe enof innovatief toegepaste materialen in de civieltechnische sector bouw architectuur en design Kerngedachte achter het blad is dat de materialensector tot dusver was lsquoverzuildrsquo op basis van materiaalsoorten waardoor veel kennis en kansen niet worden benut Daar wil Innovatieve Materialen iets aan doenInnovatieve Materialen verschijnt in digitale vorm zes keer per jaar Abonnees ontvangen een bladerbare versie plus een downloadable pdf-editie Beide versies zijn interactief en bevatten hyperlinks en videorsquos Uitgever SJP Uitgevers Postbus 861 4200 AW Gorinchem Tel 0183 66 08 08 Vraag een gratis digitaal proefnummer aan infoinnovatievematerialennl

Digitaal Innovatieve Materialen is een digitaal vakblad wat logischerwijs de mogelijkheid geeft om meer informatie toe te voegen dan in een conventio neel papieren vakblad gebruikelijk is Vaak wordt er bij de artikelen een koppeling gemaakt met een relevante website achterliggende informatie rapporten videomateriaal enof eerder verschenen artikelen

INNOVATIEVE MATERIALEN

Page 5: Extra - Innovatieve Materialen · 2017. 5. 18. · start-up 2016 van Rusland in de wacht gesleept. De competitie is een jaarlijks terugkerend evenement, waarbij start-up bedrijven

3 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

BERICHTEN

De woning die Apis Cor eind februari bij wijze van demonstratie printte is een kant en klaar lsquotiny housersquo met een vloeroppervlak van 38 m2 De geprinte woning is afgewerkt met vloeren pleis-terwerk ramen en dakApis Cor denkt met het nieuwe systeem een belangrijke stap te hebben gemaakt met de verdere introductie van 3D-prin-ting in de bouw

Apis Corgt

Video Printer in actie

Video Tiny house in 24 uur

Foto Apis Cor

BERICHTEN

4 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Upcycled carbon blackBegin dit jaar werden de Automotive Innovation Awards uitgereikt door juryvoorzitter Jan Peter Balkenende aan Dutch Green Carbon TomTom en NXP In de categorie Services won TomTom On Street Parking voor het makkelijk vinden van een vrije parkeerplaats NXP Semi-conductors kreeg de prijs in de categorie Technology voor lsquoRadarchiprsquo waarmee naar verluidt een belangrijke stap wordt gezet in autonoom autorijden De win-nende innovatie in Challenging Concepts

Volgens Black Bear worden er jaarlijks meer dan 15 miljard autobanden afgedankt samen goed voor 135 miljoen afval Meer dan de helft daarvan wordt verbrand of gestort Daarnaast wordt jaarlijks 72 miljoen ton zogenaamd lsquofurnace carbon blackrsquo door de bandenindustrie ingezet om nieuwe banden te maken Furnace carbon black wordt hoofdzakelijk gemaakt door carbonisatie van fossiele brandstoffen zoals pek en zware aardoliefracties Bij de productie van deze fossiele carbon black zou jaarlijks meer dan 35 miljoen ton CO2 vrijkomen Black Bear claimt dat met elke ton upcycled carbon black 25 ton olie wordt bespaard en er vijf ton CO2Elke Black Bear-vestiging bespaart volgens het bedrijf meer CO2 dan een miljoen bomen kunnen vastleggen net zoveel als 84 keer het vondelpark(Bron Black Bear)

is voor het recyclen van autobanden door Dutch Green CarbonDe laatste beschikt sinds kort in Ne-derweert over een fabriek voor de terugwinning van koolstof uit oude autobanden De fabriek is een initia-tief van Dutch Green Carbon een joint venture tussen bandenverwerker Kargro en koolstofproducent Black Bear De laatste ontwikkelde een proces voor het terugwinnen van koolstof (carbon black) uit afgedankte banden Kargro verwerkt

oude banden tot nieuwe grondstoffen maar tot dusver lukte het niet om ook koolstof terug te winnenHet proces dat Black Bear de afgelopen jaren ontwikkelde begint met het verwij-deren van staal uit de banden staal dat overigens ook wordt gerecyceld Het rubber ondergaat vervolgens een carbonisatiestap waarbij het materiaal wordt vervolgens anaeroob en onder gecontroleerde omstandigheden wordt verhit Daarbij ontstaat gas en een

koolstofhoudende slak In de volgende stap wordt dit omgezet in kleine zuivere koolstof agglomeraten Dit fijne poeder wordt vervolgens gemengd met water en een bindmiddel gepelleteerd en gedroogd Black Bear claimt met het door haar ontwikkelde proces rsquos wereld hoogste kwaliteit lsquoupcycledrsquo carbon black te maken De teruggewonnen carbon black wordt onder meer gebruikt in technisch rubber inkt polymeren en om er weer nieuwe banden van te maken

Video

Ede beschikt sinds eind maart over wat wordt genoemd lsquohet eerste sneeuw- en ijsvrije zonnefietspad ter wereldrsquo Het zogenaamde Solarpath is een aanvul-ling op het vorig jaar september ge-opende duurzaam verwarmde fietspad Thermopath aan de Bovenbuurtweg in de gemeente Thermopath is een modu-lair uit speciale betonplaten opgebouwd fietspad waarvan de betonnen platen zijn voorzien van een leidingsysteem waarmee het pad kan worden ver-warmd Door de leidingen aan te sluiten op een warmtebron zoals bijvoorbeeld aardwarmte riool-warmte of restwarm-te wordt het fietspad verwarmd

Het Solarpath van fietspadenspecialist Easypath uit Steenwijk is er voor bedoeld energie te verzamelen om in de winter het pompsysteem van het Thermopath (ook van Easypath) fietspad aan te kun-nen drijven Belangrijk onderdeel van het concept is het stroeve oppervlak van de zonnecel-len Conventionele zonnepanelen heb-

Sneeuw- en ijsvrij zonnefietspad

ben een gladde oppervlaktestructuur De oppervlakte van Solarpath is volgens de producent echter ruw waardoor het veilig is voor verkeer

Het Solarpath is een ontwikkeling van Easypath en OTEM2000 uit Martorell bij

Barcelona Spanje OTEM2000 is onder meer gespecialiseerd in energie-opwek-kende vloeren en straatmeubilair

OTEM200gt

wwweasypathnlgt

BERICHTEN

5 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

6 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

3D-geprint keramiek met instelbare geometrie dichtheid en stijfheidResearchers van de Harvard Universi-ty en het Massachusetts Institute of Technology (MIT) hebben een methode ontwikkeld voor het 3D-printen van kera-mische schuimen waarmee de porosi-teit zowel op micro- als op macroschaal kan worden ingesteld En dat niet alleen met het proces kunnen materialen wor-den ge3D-print met een lage dichtheid en hoge sterkteDe onderzoekers van de Harvard John A Paulson School of Engineering and Applied Sciences (SEAS) Wyss Institute for Biologically Inspired Engineering (Harvard University) en MIT zeggen zich te hebben laten inspireren door cel-structuren in de natuur Hun vinding zou kunnen leiden tot een heel nieuw scala aan lichtgewicht materialen voor zowel constructieve als isolerende toepassin-gen Het onderzoek werd begin dit jaar gepubliceerd in The Proceedings of the Natural Academy of Science

De truc zit lsquom in de keramische inkt De onderzoekers zijn uitgegaan van een aluminiumoxide slurry waarbij men kans heeft gezien luchtbelletjes in de massa te brengen Dat doet men door er etap-

pegewijs al roerend (tussen de 400 en 1500 rpm) lucht in te kloppen Het resul-taat is een romige keramischschuim inkt waarmee men vervolgens structuren heeft geprint Men heeft kans gezien de

3D-geprinte structuren uit keramisch schuim (Fotorsquos James WeaverWyss Institute)

BERICHTEN

relatie tussen de eigenschappen van het schuim en de microporositeit van het uiteindelijke materiaal te controleren Toen dat deel van het proces was geop-timaliseerd konden de onderzoekers driehoekige en hexagonale honingraat-structuren 3D-printen met instelbare

van de onderzoekers in een persbericht van Harvard In het betreffende onder-zoek hebben de wetenschappers alleen gekeken naar alumina maar dezelfde methode zou volgens Harvard ook kun-nen worden gebruikt voor veel andere materialen zoals ander keramiek en zelfs polymeren en metalenHarvardrsquos Office of Technology Develop-ment (OTD) heeft inmiddels patent op de methode en onderzoekt momenteel de commercieumlle mogelijkheden Harvardgt

Lichtgewicht hexagonale en driehoekige honingraatstructuren ge3D-print met keramische-schuiminkt (Foto James Weaver Wyss Institute)

Credit Harvard John A Paulson School of Engi-neering and Applied Sciences YouTube

geometrie dichtheid en stijfheid lsquoWe can now make multifunctional materials in which many different ma-terial properties including mechanical thermal and transport characteristics can be optimized within a structure that is printed in a single steprsquo zei een

BERICHTEN

7 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Fietsbrug IJzerlaan (Antwerpen) geopend

Op 6 april is de nieuwe fietsbrug IJzer-laan over het Albertkanaal geopend De door Zwarts amp Jansma (ZJA) ontworpen fietsbrug is bijna een halve kilometer lang en hiermee de langste fietsbrug van Vlaanderen De brug is een belangrijk onderdeel van de fietsroutes van en naar de stad Antwerpen Boven het kanaal

zijn de leuningen opengetrokken tot hoge ruimtelijke liggers om zo uitzicht te bieden over de omgeving De nieuwe fietsbrug is ongeveer 490 m lang en 47 m breed en de langste brug over het Albertkanaal De brug heeft een donker-grijze buitenzijde volgens de ontwerpers passend in de harde industrieumlle omge-

ving terwijl de binnenzijde in licht wit-grijs zich richt op de gebruiker en zo een lichte fietsroute biedt De brug wordt ondersteund door V-vormige kolommen die een minimale impact op het onder-liggende park hebben en de brug een luchtige aanblik geven ZJAgt

BERICHTEN

8 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Materiaalonderzoekers van het ETH Zuumlrich zeggen een me-thode te hebben ontwikkeld voor de productie van keramiek zonder dat daar een oven aan te pas hoeft te komen In plaats van het uitgangsmateriaal te sinteren wordt het verdicht onder hoge druk bij kamertemperatuur Het proces zou aanzienlijk energiezuiniger zijn dat conventionele technieken en CO2-foot-print van keramiek en ander gesinterd materiaal aanmerkelijk kunnen verlagen De klassieke productie van baksteen porselein en ander kera-miek vraagt om een verhittingsproces waarbij de temperatuur doorgaans boven 1000 degC ligt Met het proces dat in Zuumlrich is ontwikkeld zeggen de betrokken wetenschappers hetzelfde ef-fect te bereiken bij kamertemperatuur In een persbericht van het ETH wordt zelfs gesproken van een lsquoastonishingly simple methodrsquo waarbij wordt uitgegaan van een calciumcarbonaat nanopoederVolgens Florian Bouville een postdoc van de onderzoeksgroep van prof Andreacute Studart professor Complexe Materialen bij ETH is de methode in wezen gebaseerd op het geologische proces van natuurlijke steenvorming Sedimentgesteente bijvoorbeeld ontstaat doordat het miljoenen jaren onder druk heeft gestaan van lagen daarboven Dat heeft men nu bij ETH nagebootst door gebruik te maken van superfijne calcium-carbonaat-nanodeeltjes waarbij men in het lab in een uur tijd keramisch materiaal wist te maken Uit tests zou inmiddels zijn gebleken dat het materiaal drie keer sterker is dan beton Probleem is vooralsnog dat de in Zuumlrich vervaardigde proefstukken klein zijn niet groter dan een muntstuk Volgens Bouville vragen grotere werkstukken ook meer druk en de volgende opgave is om een proces te ontwikkelen waarmee grotere dingen kunnen worden ge-

lsquoKoud-gesinterd keramiekrsquo

maakt wellicht ter grootte van een sanitairtegel of nog groterDe nieuwe methode - die koud-sinteren wordt genoemd - is volgens prof Studart niet alleen veel energie-efficieumlnter dan de gebruikelijke sintermehodes maar maakt vanwege de lage procestemperatuur ook nieuwe keramische composietma-terialen mogelijk bijvoorbeeld in combinatie met kunststof Bovendien zou koud-sinteren ook op een andere manier dan een laag energieverbruik kunnen bijdragen aan een CO2 -neu-trale samenleving Nano-carbonaatdeeltjes kunnen namelijk worden gemaakt uit CO2 bijvoorbeeld uit de afgassen van energiecentrales

De resultaten van het onderzoek werden begin maart van dit jaar gepubliceerd in Nature Communications onder de titel lsquoGeologically-inspired strong bulk ceramics made with water at room temperaturersquo (DOI 101038ncomms14655)

Klik hier voor de full text online versie van lsquoGeologically-inspired strong bulk ceramics made with water at room temperaturersquo

wwwethzchen

Koud-gesinterd keramiek bij ETH Zuumlrich (Photograph ETH Zurich Peter Ruumlegg)

9 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Recyclebaar biobased geluidsschermOp 21 april is in Beverwijk het eerste innovatieve recyclebare bio-based geluidsscherm van Nederland officieel geopend In opdracht van ProRail ver-rees hier langs het spoor ter hoogte van de onderdoorgang Aagterpoort de Eco Silence Wall Strukton ontwikkelde pro-duceerde en plaatste dit geluidsscherm Volgens de ontwikkelaars is het scherm vooral bijzonder omdat het is gemaakt van gras olifantsgras (Miscanthus Gigan-tus) om precies te zijn De Eco Silence Wall wordt binnenkort opgenomen in de Nationale Milieudata-base Een tool die onder meer Rijkwater-staat en ProRail gebruiken om duurzame oplossingen van opdrachtnemers te meten Olifantsgras is een snelgroeiend gewas dat tijdens de groei veel CO2 op-neemt Na de oogst wordt het verwerkt in beton waardoor de CO2 duurzaam opgeslagen is Het Miscanthus-beton wordt uitgevoerd in een grove open

structuur Dat is volgens Strukton gunstig voor de geluidsabsorptie Miscanthus wordt regionaal verbouwd dus blijven de transportbewegingen ook beperkt Daarnaast levert de toepassing nu dus een bijdrage aan het oplossen van

geluidsoverlast in bewoonde gebieden Het heeft van zichzelf al geluidsabsorbe-rende eigenschappen en is bovendien relatief eenvoudig te verbouwenBron Struktongt

BERICHTEN

10 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Brinkman baksteencentrum introdu-ceerde als noviteit ClickBrick Binair een nieuwe loot van de Daas ClickBrick-fa-mille ontwikkeld in samenwerking met Brinkman Bijzonder aan de ClickBrick Binair is volgens de producent de vorm met een opvallend relieumlf waardoor een afwisselend beeld met licht en schaduw

ClickBrick Binairabsorptie en reflectie ontstaat De steen moet vooral de interesse van architecten wekken omdat het allerlei nieuwe cre-atieve toepassingen van relieumlf mogelijk maakt Het Daas ClickBrick-systeem werd begin deze eeuw bedacht met het doel om uit esthetisch oogpunt een eenvoudige

schone applicatiemethode te ontwik-kelen Onder het adagium slimmer bouwen droogstapelen uitslagvrij en eenvoudig montagewerk werd het Daas ClickBrick in 2003 geiumlntroduceerd Het ClickBrick-systeem bestaat uit speciaal op maat gemaakte bakstenen met een groef die door middel van een RVS-clip aan elkaar verbonden worden De speciale vorm van de clip zorgt ervoor dat deze zichzelf in de groef vastklemt waardoor de stenen aan elkaar vast ko-men te zitten De stenen worden droog gestapeld zonder mortel waardoor er volgens de ontwikkelaar van het systeem per vierkante meters baksteen minder bouwmaterialen worden gebruikt Een belangrijk unique selling point is vol-gens Daas de full recycling-mogelijkheid van het systeem Waar de traditionele baksteen wordt hergebruikt als granulaat voor de wegenbouw of betonfabricage kunnen ClickBrickstenen weer in hun geheel worden hergebruikt

wwwbrinkmanbaksteencentrumnl

Mosa lanceerde onlangs haar nieuwe tegelserie micro (mu) Volgens de tegelfabri-kant werd de vloertegelserie ontwikkeld om lsquotijd en ruimte te definieumlrenrsquo Men heeft dat gedaan door tegels te ontwer-pen die reageren op veranderingen in de lichtinval waardoor de kleur van de te-gels in de loop van de dag verandert De serie is volgens Mosa geiumlnspireerd door de bijzondere relatie tussen licht en het kleurenspectrum Elke tegel van de micro-serie is volgend de producent een combinatie van talloze kleuren een optische mix van miljoenen heldergekleurde korreltjes die worden gemaakt door keramische pigmenten te mengen met klei Meer over micro bij Mosagt

microClickBrick hoe het werkt

11 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

BERICHTEN

100 procent circulaire 3D-design gevelsEen samenwerkingsverband van DEMEEUW specialist in flexibel bou-wen en Actual het 3D-label van het Amsterdamse architectenbureau DUS Architecten ontwikkelt momenteel een 3D-design gevel die 100 procent circulair is en steeds kan worden aangepast aan de wensen en behoeften van gebruikersBij aanpassing of herinzet van een ge-bouw of woning kan de originele gevel

zelden worden hergebruikt in het nieu-we ontwerp Vaak wordt de gevel tegen wil en dank behouden oacutef wordt deze volledig verbrand De betrokken bedrij-ven zochten naar een oplossing voor de lastig te recyclen gevel Op dit moment kost het besluit tot ver-vanging of herinzet van een gevel relatief veel mankracht tijd en geld Daarnaast moeten er altijd onderdelen worden ver-vangen en dus nieuw materiaal worden ingezet Uitgangspunt van de samen-werking is dat de nieuw te ontwikkelen 3D-design gevels na 1 5 15 of 20 jaar 100 procent kunnen worden herge-bruikt zonder dat er nieuw materiaal aan wordt toegevoegd De gevel wordt vermalen tot kunststof korrels waarmee een volledig nieuw ontworpen gevel kan worden geprint De ambitie van het samenwerkingsverband om bij de vervaardiging van de initieumlle gevel geen gebruik te maken van nieuwe grondstof-fen maar van recyclaat materiaal dat eerder in een ander product is gebruikt zoals shampooflesjes

Doordat de gevel via 3D-printtechnolo-gie wordt geproduceerd is er daadwer-kelijk sprake van volledige vormvrijheid Via de samenwerking met DUS Archi-tecten zegt DEMEEUW het bouwproces te kunnen optimaliseren en ontsluit het bedrijf de wereld van design voor haar klanten in sectoren als zorg onderwijs en bedrijfsleven maar ook het nieuwe label voor de woningmarkt NEZZT

Medio juni 2017 presenteren DEMEEUW en DUS Architecten de eerste mock-up van een onderdeel van de toekomstige 3D-geprinte gevels Naar verwachting zullen de eerste gevels over zorsquon ander-half jaar worden geiumlntroduceerd

DEMEEUWgt3D-printen van gevelelementen

BERICHTEN

Betonnen elementen worden al de-cennia lang voornamelijk gemaakt met traditionele bekistingen in hout en staal Met deze bekistingen kunnen eenvou-dige elementen gemakkelijk worden gerealiseerd Complexe betonelementen zijn echter moeilijk te maken In de zoektocht naar alternatieve minder arbeidsintensieve bekistingsmethoden lijken textielmal-len ofwel fabric formwork uitkomst te bieden Al in de 19e en begin 20e eeuw zijn er proeven gedaan en daadwerke-lijk betonconstructies gerealiseerd met fabric formwork De interesse in de tech-niek is echter vooral in de laatste jaren enorm toegenomen mede dankzij de snelle ontwikkeling van parametrische ontwerpsoftware waarnaar op veel uni-versiteiten wereldwijd onderzoek wordt gedaan In tektoniek besteedde in april uitgebreid aandacht aan een aan de TU Eindhoven Daar werd in het academisch jaar 2015-16 onder leiding van docen-ten Arno Pronk en Arjan Habraken een Fabric formwork-project een uitgevoerd door vijf studenten (Gido Dielemans Lia de Mooij Pavlo Kuzin Robbert de Smet en Tom Godthelp Het finale prototype

Fabric formwork

- Organica Hyparbolica - is uiteindelijk gerealiseerd in de fabriek van Geelen Beton in WanssumBij fabric formwork moet worden uitge-gaan van een compleet andere ontwerp-filosofie dan bij traditionele bekistingen

Ontwerp van de bekisting en dat van het betonelement zijn bij fabric formwork in-herent aan elkaar Het gedrag van de be-kisting tijdens het storten moet worden meegenomen in het ontwerp Vervor-mingen van het textiel door de stortdruk

Organica Hyparbolica

12 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Ontwerpschetsen uit fase 1

Organica Hyparbolica bij Geelen Beton in Wanssum (Foto Robert de Smet)

13 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

BERICHTEN

beiumlnvloeden het uiteindelijke ontwerp Dit kan enigszins worden ondervangen door het textiel voor te spannen In het ontwerp moet een evenwicht worden gezocht zodat de gewenste interactie tussen het vloeibare beton en de textiel-mal ontstaat Dit vereist een integraal ontwerpproces Eerst een constructie ontwerpen en dan de textielmal is bij fabric formwork nauwelijks uitvoerbaarDe Organica Hyparbolica ziet er uit als een kolom die een hyparschaal onder-steunt Om de constructie zo efficieumlnt mogelijk te maken is zoveel mogelijk gewicht bespaard Het ontwerp is pa-rametrisch bepaald Door te varieumlren in geometrie positie van de vaste punten (anchorpoints) trekkracht en stijfheid van het textiel kon de uiteindelijke optimale vorm van het fabric formwork worden bepaald StaalvezelwapeningVanwege de complexe vaak organi-sche en dubbelgekromde vormen die ontstaan bij geoptimaliseerde beton-constructies met fabric formwork is ver-dichten van het beton geen optie Er is immers nauwelijks of geen ruimte voor de trilnaald Daarom is gebruikgemaakt van een zelfverdichtend betonmengsel met druksterkteklasse C5060 en een maximale korreldiameter van 8 mm Aan het beton is 35 kgm3 staal-vezelwapening toegevoegd Daardoor krijgt het beton een nascheurtreksterkte

en kunnen relatief kleine momenten worden opgenomen Dit was bij het ontwerp noodzakelijk aangezien er trek-krachten optreden in de constructie De totale afmetingen van de Organica Hyparbolica zijn binnen een kubus van 24 x 24 x 24 m gebleven zodat het betonelement eenvoudig te transporte-ren is over de weg Het totale gewicht bedraagt inclusief bodemplaat ongeveer 7000 kg De Organica Hyparbolica was inmiddels onder meer te zien tijdens Material Xpe-rience 2017 (6 - 10 februari Jaarbeurs Utrecht)

Het hele artikel uit Tektoniek (pdf)gt

Organica Hyparbolica op Material Xperience 2017

Op de foto van links naar rechts Tom Godthelp Pavlo Kuzin Robbert de Smet Lia de Mooij en Gido Dielemans

14 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

MIT presenteerde eind april een nieuwe 3D-printtechniek voor wat men zelf noemt lsquohellip a new approach to making buildingsrsquo Het gaat volgens MIT om een methode die flexibeler sneller en goedkoper is dan tot dusver ontwikkelde 3D-print processen voor de bouw Het gaat om een mobile printrobot die zich vrij kan bewegen en die daarmee ieder

3D-printer MIT belooft nieuwe visie op ontwerp en bouw

bouwwerk van welke vorm en omvang dan ook kan realiseren Het verschil met bestaande zit vooral in de mobiliteit Waar de lsquo3D-bouw-printersrsquo tot dusver aan eacuteeacuten plaats zijn gebonden bestaat de MIT-printer uit een printrobot op rupsbanden met aanhanger De laatste bevat opslagtanks voor het printmedium

Bij wijze van proof of concept printte men met een prototype-printinstallatie in veertien uur tijd een rond bouwwerk van 17 meter in diameter vier meter hoog Het printmedium was pur-schuim waarmee een dubbele wand werd ge-maakt Het idee was dat die zou funge-ren als bekisting waarin dan later beton kan worden aangegoten

BERICHTEN

15 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

De 3D-printinstallatie kan van energie worden voorzien door zonnepanelen Het idee is dat de installatie volledig au-tonoom kan opereren ook op afgelegen plaatsen gebruikmakend van plaatselij-ke bouwstoffen als leem en modder Het ultieme vergezicht is dat zulke installa-ties - die door de ontwikkelaars Digital Construction Platforms (DCP) worden ge-noemd - op eigen houtje onderkomens kunnen maken op Antartica of zelfs op de maan of op Mars

DCP staat volgens met MIT voor meer dan een printer alleen maar belooft een nieuwe visie op woningbouw Volgens de onderzoekers betekent het concept ook een totale verandering van ontwerp en architectuur In plaats van te denken in traditionele patronen al muren ramen en vloeren kunnen ontwerpen met het DCP-concept veel meer naar specifieke eisen en omstandigheden worden geop-timaliseerd

lsquohellip a shift from the machine age to the biological agersquozegt Neri Oxman group director en associate professor media arts and sciences op de website van MIT lsquoFrom considering the building as a machine to live in made of standardi-zed parts to the building as an orga-nism which is computationally grown additively manufactured and possibly biologically augmentedrsquoHet onderzoek werd in april gepubli-ceerd in journal Science Robotic

Meer bij MITgt

De Faculteit Bouwkunde heeft een nieuw experimenteel laboratorium het Product Development Test Lab Het testlab is een lab waar studenten en onderzoekers eacuteeacuten op eacuteeacuten kunnen testen hoe de praktijk van de theorie kan verschillen Dat helpt om tot een beter ontwerp te komen Het gaat bijvoor-beeld om experimenten met innovatieve gevel- zonwering- en installatieoplos-singen Omdat het gebouw is uitgevoerd als een modulair systeem is het relatief eenvoudig om eventueel aanpassingen te maken voor specifieke producttests Alle elementen van dit lab zijn met de computerfrees perfect op maat ge-maakt Daardoor passen ze in elkaar als Legostenen Dat maakt foutloos bouwen mogelijk Het acht meter hoge gebouw-tje bestaat uit kant-en-klare wand- en vloerelementen Daardoor gaat het bouwen snel en accuraat met minimale afvalproductieHet test lab is een lsquore-montabelrsquo concept en in ongeveer een week op te bouwen

Het gebruik van hout en milieuvriende-lijk geproduceerde OSB-plaat maakt het test lab een biobased product De gevel

Product Development Test lab

is circulair Het Product Development Test Lab blijft tenminste een jaar staanTUDgt

BERICHTEN

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Het paviljoen met de zeven levens

Circulair bouwen met geprint beton

Het paviljoen met de zeven levensrsquo is een nieuw concept voor een toekomstbestendig ontwerp(proces) ontwikkeld door StudioSKMovares Bruil en Studio RAP Het paviljoen heeft een organische vorm met een lichte minimale constructie waar alleen materiaal

toegepast wordt waar nodig De levensduur staat nog niet vast maar de veelzijdige inzetbaarheid is wel een feit Voor de start van het project worden interdisciplinair de

parameters bepaald Uitkomsten van het ontwerpproces kunnen direct worden gebuikt om de digitale fabricage aan te sturen Dit heeft verregaande gevolgen voor de hele

bouwkolom De ontwerpende en bouwende combinatie samen zorgen niet alleen voor de digitale ontwerpen en engineering maar ook voor de digitale productie en blijven verantwoordelijk voor het materiaal Civiele constructies blinken vaak uit in overmatig

materiaalgebruik Daar valt veel winst te behalen onder meer in het kader van CO2-reductie

3D Proefprint Peter Heideman

16 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

lsquoComputational designrsquo en de vaar-digheid van lsquocomputational thinkingrsquo worden meer en meer onderdeel van circulair bouwen In het 3D-model wordt door middel van parameters waarde toegevoegd en wensen vertaald in de toekomst van bouwwerken Eeacuten van de belangrijkste ontwikkelingen die momenteel in de bouw grond aan de voeten krijgt is de circulaire economie Deze ontwikkeling heeft vergaande impact op de keten wat vooral wordt veroorzaakt door het verschuiven van beziteigendom in de keten lsquoGebruikrsquo is het nieuwe bezitHet samenwerkingsverband van Studio RAP Bruil en StudioSKMovares verkent deze ontwikkeling in een aantal met beton te printen objecten Eeacuten daarvan is een paviljoen met de werknaam rsquoHet paviljoen met de zeven levensrsquo De term circulaire economie suggereert immers dat het leven van een bouwwerk met eacuteeacuten cyclus niet ophoudtIn ontwerp en realisatie van het pavil-joen worden eveneens de steeds verder-gaande digitalisering van ontwerp en fabricage benut Deze ontwikkeling leidt tot nieuwe vragen want als ontwerpers hun ontwerpen zo maken dat deze direct met robots maakbaar zijn dan wel print-baar zijn hoe wordt dan het technisch ontwerp gerealiseerd en bijvoorbeeld de veiligheid van gebouwen geborgd

Vier pijlersDeze nieuwe werkwijze is ketenintegra-tie ten voeten uit De maakbaarheid is niet iets van de uitvoeringsfase maar is door de digitalisering vanaf het eerste ontwerp aanwezig en bepaalt mede het ontwerpde verschijningsvorm Het ontwerp en de realisatie van het paviljoen rust op vier pijlers waarvan voortdurend gekeken wordt of deze nog voldoende aandacht krijgen

- Sluiten van de keten Dat wil zeggen dat de leveranciers van materialen eigenaar blijven van de materialen Ze nemen deze aan het einde ook weer terug Het gevolg daarvan is rolverva-ging in het ontwerpproces De realisa-tie-eisen zijn via de ontwerpsoftware al tijdens eerste ontwerp aanwezig - Toepassen van Computational De-sign gericht op het minimaliseren van materiaalgebruik en op hergebruik van het paviljoen - Digitale fabricage Beton printen met robots In de ontwerp- en realisa-tiefase van het paviljoen wordt de steeds verdergaande digitalisering van ontwerp en fabricage uitgenut - Hergebruik van materialen en flexi-biliteit in functionaliteit

Onregelmatige vijfhoekenDe plattegrond van het paviljoen bestaat uit onregelmatige vijfhoeken In het zwaartepunt van elke vijfhoek staat een kolom die naar boven toe uitwaaiert naar dezelfde vorm als het grondvlak Deze kolommen worden van boven naar onderen geprintOp de dakrand van het paviljoen start bij elke vijfhoek de buitenlijn van geprint beton Deze lijn maakt een golvende beweging en print laag na laag richting het zwaartepunt van de vijfhoek Dankzij de hoogte van lagen ontstaat zo een kegelvorm met een gewelfde betonschil De betonlaag is dun alleen het hoog-nodige materiaal wordt gebruikt voor de vloeiende constructieve vorm Naar boven toe wordt de print weer breder Als de print straks wordt omgedraaid vormt dit de voet van de constructie zoals ook bomen dicht bij de wortels wat breder zijn De gewelfde schaal die zo is ontstaan houdt het betonvlak stabiel en creeumlert tegelijk openingen waardoor daglicht binnenvalt Het hele paviljoen bestaat uit enke-le efficieumlnte onderdelen die op meer locaties herbruikbaar zijn De tegen elkaar geplaatste kolommen vormen een convex kruisgewelf zoals in een oude gotische kathedraal en Moorse architec-tuur De toepassing van de onregelmati-ge vijfhoek geeft een grote vormvrijheid

Kolom Constructief Ontwerpen Movares

17 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

18 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

in de plattegrond zodat het paviljoen op vrijwel elke locatie kan worden ingepast

SchubbenpatroonDe constructie van het paviljoen is geiumlnspireerd op de natuur Het lsquoVoronoirsquo- patroon van ongelijkmatige vijfhoeken is te vinden in schubbenpatronen bij reptielen en facetten bij libellenvleugels De uitwaaierende kolommen lijken op de kelk van een bloem of koraalstruc-turen maar zijn ook terug te vinden in ijsgrotten en termietenheuvels En de

analogie met bomen die een brede wor-telstructuur hebben is al genoemd Door de kelkvormen tegen elkaar te plaatsen ontstaat de gelijkenis met de efficieumlnte draagstructuur van een eierdoos een kartonnen constructie die bijna niet plat te krijgen is Het gaat daarbij nog niet eens om het namaken van deze vormen Wel worden lessen getrokken uit de gro-te materiaalefficieumlntie van deze vormen In het paviljoen wordt het materiaal ef-ficieumlnt toegepast de kolommen worden voornamelijk op druk belast

Computational DesignDe combinatie van moderne ont-werpsoftware en digitale productietech-nieken daagt ontwerpers en bouwers uit om vormvrije en efficieumlnte ontwerpen te maken Industrieel ontwerpers passen dit al langer toe In de auto- en lucht-vaartindustrie bijvoorbeeld gaat lichtge-wicht ontwerpen al jaren hand in hand met vanzelfsprekende (aerodynamisch constructief) en toch oogstrelende vormgeving De ontwerpers en ingeni-eurs van StudioSKMovares gebruiken

Paviljoen1 StudioSK Movares

Kolom Constructief Ontwerpen Movares

19 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

technieken voor computational design in de overtuiging dat dit nu ook in de bouw bijdraagt aan het ontwerpen van efficieumlntere bouwwerken Het denken in repetitie verandert in ontwerpen van specifiek unieke oplossingen Toepas-sing van materiaal op plaatsen waar dit constructief nodig is leidt al snel tot een materiaalreductie van procent

Ontwerp van het paviljoenMet behulp van software is een vijfhoe-kige plattegrond verdeelt in kleinere vijfhoeken Op elke polygoon vormt een dunne betonschil een vijfhoekige kelk als van een bloem De vijfhoeken kunnen worden gekoppeld zodat ze samen een kruisgewelf vormen Het gebouw is daar-mee stabiel De waaierende vorm lijkt op het oppervlak van een schelpkoraal Het zijn soort ribben die al tijdens het printen de betonnen wand steunen Zo zijn er geen hulpconstructies nodig om de elementen te maken Ook tijdens de gebruiksfase heeft de welving een constructieve functie voor het stabiel houden van het betonopper-vlak Aan de onderzijde en bovenzijde is de kelk breder om de horizontale krach-ten door middel van momenten over te dragen aan de vloer van het paviljoen Het materiaal wordt efficieumlnt ingezet alleen daar waar het nodig isDe openingen die aan de bovenzijde ontstaan worden afgesloten met glas en laten daglicht toe De glooiende wel ving-en aan de onderzijde worden rsquos avonds gebruikt voor verlichting

Circulair bouwenHet paviljoen is ontworpen als een zo goed mogelijk circulair gebouw Het kan in de eerste plaats meerdere functies vervullen Het is in te zetten als kiosk op een marktplein als wachtruimte bij een busstation als entree bij een museum of als tijdelijk informatiecentrum bij een bouwplaats Door slim te ontwerpen is het gebouw in enkele losse onderdelen te verplaatsen Vanaf het begin van het ontwerp wordt het aspect tijdelijkheid de mogelijkheid om het paviljoen terug te halenver-plaatsen meegenomen in ontwerpbeslis-singen Er wordt gestreefd naar minima-liseren van werkzaamheden in de grond Het paviljoen is demontabel en tot slot

kunnen de verschillende materialen her-gebruikt worden Dit laatste gaat zover dat de geprinte beton aan het eind van de levensduur gedefragmenteerd wordt tot opnieuw verwerkbare grondstof

Civiele constructiesDe ontwikkelingen in computational design het digitaal ontwerpen en engi-neeren van (beton)constructies liggen in eacuteeacuten lijn met de mogelijkheden voor digitale fabricage Deze wijze van ont-werpen en engineeren laat een mindset shift zien van denken in repetitie naar unicarsquos Vanuit de industrieumlle productie is van oudsher de denktrant hoe kan ik de constructie opknippen in onderdelen en hoe kan ik die componenten repete-

Sluiten van de keten paviljoen als wachtruimte koffiebar bloemenshop beeldenpaviljoen (Illustratie StudioSK Movares)

Paviljoen dakaanzicht (Afbeelding StudioSK Movares)

20 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

rend maken Door te blijven denken in componenten worden niet de nieuwe mogelijkheden die het vakgebied verder brengen Het levert voor wat betreft betoncon-

StudioSKMovares Movares is een advies- en ingenieursbureau met kennis van computational design studioSK heeft een team ervaren ar-chitecten Samen geven zij digitaal vorm aan een duurzame leefomgeving Het digitale ontwerpproces vraagt de parameters van alle disciplines die invloed hebben op de uiteindelijke vorm Het digitaal ontwerpen en engineeren houdt vooraf reke-ning met de mogelijkheden die digitale fabricage biedtDeze samenwerking in een vernieuwde digitale bouwko-lom en inzet van nieuwe softwaretools biedt engineers de mogelijkheid materiaal in constructies zo efficieumlnt mogelijk in te zetten wat ten goede komt aan de duurzaamheid van een constructie

Studio RAPStudio RAP is een architectonische ontwerp- en fabrica-gestudio RAP ontwerpt expressieve gebouwen en maakt deze deels met digitale productiemethodes zij zijn met name gespecialiseerd in het gebruik van industrieumlle robot-armen De studio is gevestigd in het RDM Innovation Dock en heeft verschillende prijzen gewonnen in de bouw- en architectuursector Verder ondersteunt RAP onder ande-re betonleverancier Bruil met de ontwikkelingen van het 3D-betonprintproces

De 3D-betonprinter van Bruil Bruil is producent van prefab beton en andere cementge-bonden producten en werkt sinds 2015 aan de ontwikke-ling van een 3D-printer voor architectonisch beton Als maakpartij wil Bruil slimmere lsquomass customizedrsquo bouw-producten produceren waarvoor veel minder primaire grondstoffen noodzakelijk zijn 3D-printen van beton is hiervan een goed voorbeeld

Een 3D-printer gaat namelijk heel efficieumlnt met materiaal om het beton wordt alleen daar toegepast waar het een bijdrage levert aan het gebouw Dit kan oplopen tot een materiaalbesparing meer dan 50 procent Daarnaast is het proces van digitaal ontwerp naar digitale productie veel korter en minder complex Hierdoor wordt vormvrijheid weer betaalbaar

Bruil is ervan overtuigd dat deze ontwikkeling de bouw zal veranderen Het tijdperk dat het ontwerpvrijheid van de architect beperkt wordt door de industrieumlle bouw- en pro-ductiemethoden is binnen enkele jaren verleden tijd

structies niet alleen grote vormvrijheid op maar belangrijker nog dat alleen materiaal toegepast wordt waar nodig Hetzelfde geldt voor toepassing van staal en andere materialen bij bijvoorbeeld

bruggen Civiele constructies blinken vaak uit in overmatig materiaalgebruik daar valt veel winst te behalen onder andere in het kader van CO2-reductieIn de hele keten van ontwerpproces tot en met maakindustrie veranderen rollen van ontwerpers en fabrikanten drastisch Door de noodzaak van integrale (en efficieumlntere) samenwerking treedt lsquorol-vervagingrsquo op Constructieve aspecten functie en hoe een ontwerp aanhaakt bij zijn omgeving zijn even bepalend voor hoe een ontwerp eruit gaat zien als de randvoorwaarden van de betonprinter printpaden logistiek en mortelsamen-stelling Uiteindelijk draaien alle partici-panten in het ontwerp en maakproces aan de knoppen die het lsquoDNArsquo van een bouwwerk bepalen Peter Heideman Architect AvB StudioSKMovaresJan van Wolfswinkel Adviseur Constructief Ontwerpen MovaresWim vanrsquot Land Constructeur MovaresWessel van Beerendonk Co-founder amp architect bij Studio RAPTheo Voogd Communicatie Bruil

Natuurreferenties

Polygonstructuren Voronoi polygonen

Onder Cone-strucuren natuur Kristal Vogelnest

Krokodilhuid Schelpstructuur

Libellevleugel Schildpadschild

Huid giraffe

Bloemkelk Druipsteen IJsgrot

21 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Vakbeurs amp CongresWoensdag 31 mei en 1 juni 2017NH Conference Centre Koningshof Veldhoven wwwmaterialsnl

Aandacht voor materialen analysetechnieken oppervlaktetechnieken en verbindingstechnieken

Ruim 85 exposanten uit binnen- en buitenland Uitgebreid congresprogramma Live demorsquos

Materials 2017 deacute verbinding tussen innovatie en techniek

UitnodigingKomt u ook

5e editieGratis toegang

copy Sirris

22 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Asfaltwapening is bijvoorbeeld een kosteneffectieve maatregel als geen ex-tra asfaltdikte kan worden aangebracht scheuren reeds aanwezig zijn en de le-vensduur van de verhardingsconstructies moet worden verlengd Voordat een keuze gemaakt wordt behoort men te bepalen wat de oorzaak is van de scheur-vorming Pas daarna komt de keuze voor de wapening De verschillende soorten

AsfaltwapeningDe trend naar functioneel uitschrijven en onderbouwen van keuzes maakt het noodzakelijk dat wegbeheerders en aannemers beter gaan kijken naar de mogelijkheden om onderhoud

aan verhardingen kostenefficieumlnt uitvoerbaar en zeker effectief uit te voeren In asfaltverhardingen zijn het scheuren die het functioneren van de verharding verminderen

Verschillende scheurremmende maatregelen kunnen worden uitgevoerd steeds vaker wordt de keuze voor het toepassen van asfaltwapening gemaakt Echter over het toepassen

zijn nog te veel onduidelijkheden die een afgewogen keuze moeilijk maken

asfaltwapeningen hebben namelijk niet dezelfde werkingsprincipes of functies waardoor ze per situatie (oorzaak van de scheurvorming) moeten worden bepaald op zowel technische als praktische za-ken Hierbij kan men denken aan ligging in het asfalt plaats op de verharding (scheur verbreding of freesvlak) on-dergrond maar ook hoeveelheden en niet te vergeten de installatie Juist het

correct verwerken blijkt in de praktijk een aandachtspunt en wordt derhalve het beste uitgevoerd door een gespecia-liseerd bedrijf Asfaltwapeningssysteem Vanwege de verschillende functies het samenwerken met het omliggende asfalt verschillen in bitumenemulsie (hechtlaag) en krachten-overdracht

23 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

zou het beter zijn van een asfaltwape-ningssysteem te spreken in plaats van enkel een product In dit artikel wordt echter gesproken over een asfaltwa-pening in zowel technische als praktische zin

Op dit moment wordt asfaltwapening veelal toegepast als onderhoudsmaatre-gel op bestaande verhardingen met scheuren (voegen) of bij wegverbreding-en Scheuren in de bestaande verharding zijn ontstaat door verkeersbelastingen spanningen door zetti ngen of tempera-tuur-bewegingen van onderliggende (funderings-)constructie Niet alle oor-zaken kunnen worden weggenomen door asfaltwapening maar een juiste keuze voor verwerking en functies van de asfaltwapening biedt het beste re-sultaat Asfaltwapening vervult mecha-nisch gezien en conform NEN-EN 15381 ten minste eacuteeacuten van twee functies versterking van de overlaag of spanning-spreiding en mogelijk nog een derde functie namelijk waterwering Deze zijn opgenomen in de Declaration of Perfor-mance (DoP CE-markering) van de asfalt-wapening Bij versterking (Reinforcement [R]) van

de overlaag worden afhankelijk van de wijze waarop krachten worden overge-dragen de sterkte-eigenschappen ver-moeiingsweerstand enof breuktaaiheid van de overlaag verbeterd Ook zorgt de versterking voor een verdeling van de totale scheurwijdte over meerdere on-schadelijke fijne scheurtjes in plaats van eacuteeacuten brede scheur Spanningspreiding (Stress Relief [STR]) wordt bewerkstelligd door de bitumen-emulsie en zorgt dat beweging beperkt mogelijk is en piekspanningen boven een scheur over een groter gebied van de overlaag gespreid worden Bij een asfaltwapeningsproduct wordt dit ge-realiseerd door een vlies als drager toe te passen waardoor dikkere en gelijk-matigere bitumenlagen kunnen worden aangebracht Hierbij geldt dat het vlies een minimale bitumenretentie of wel residuaal bitumen van 11 kgmsup2 heeft In de praktijk wordt ook weleens een SAMI (2 agrave 3 kgmsup2 warme bitumen) toegepast of gebruik gemaakt van een EAB-laag waarin de asfaltwapening wordt aangebracht

Een waterwering (Interlayer Barrier [IB]) voorkomt verslechtering van de funder-ing door waterindringing tegen te gaan

en daarmee verweking vorstschade en uitspoeling Ook hier wordt veelal een gespoten bitumenemulsie in combinatie met een vlies gebruikt met circa 11 kgmsup2 residuaal bitumen om voldoende reductie van de waterdoorlatendheid

Figuur 1 Versterking [R] (CROW Asfaltwapening) Figuur 2 Spanningspreiding [STR] (CROW)

Figuur 3 Waterwering [IB] (CROW Asfaltwapening)

Foto 1 Vormvast grid met vlies voor R STR en IB

Foto 2 Bestaande situatie schouwen voor een goede keuze

24 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

bereikt [Marienfeld et al 1999] Verder zorgt de waterwering voor he beperken van de verslechtering van het onderliggend oude asfalt door beperk-ing van zuurstofindringing waardoor asfalt veroudert en het beperkt on-thechting tussen bitumen en mineraal aggregaat (stripping) Naast verschillen in functies zijn er ook verschillen in vorm vormvastheid mate-riaal en samenstelling (grid vlies of com-posiet) Al deze verschillen en synergie tussen de functies bepalen het gedrag van een wapening in de asfaltconstruc-tie Voor de functieversterking [R] is er in de basis onderscheid te maken in twee belangrijke werkingsprincipes een vormvaste wapening met structurele bijdrage gebaseerd op mechanische

insluiting van het steenskelet en asfalt-wapening gebaseerd op hechting Door de zeer hoge vormstijfheid en hoge rib-ben van de rasteropeningen wordt het steenskelet van de asfaltlaag vastgezet waardoor het bitumen in de asfaltlaag wordt ontlast en de levensduur van de asfaltoverlaging aanzienlijk toeneemt Echter de treksterkte is veel minder van belang terwijl een wapening op basis van hechting het juist moet hebben van trek-sterkten en de daarbij behorende hecht-lengtes De adhesie is bepalend voor de krachtoverdracht tussen asfaltwapening en omringend materiaal Het verschil in werking is onder meer aangetoond in een proefvak met diverse soorten asfalt-wapening op de rijksweg A6 bij Joure

Bepaling van het probleem Om een keuze te kunnen maken dient de situatie betreffende de bestaande ver-harding te worden onderzocht Daarbij wordt niet alleen de toestand van het asfalt bekeken maar ook moet worden vastgesteld wat de oorzaak is van de opgetreden scheuren en vervorming-en Daarbij is inzicht nodig over de grootte en snelheid van de optredende spanningen in de constructie Pas daar-na kan worden bepaald welke functie (versterking spanningsreductie of wa-terwering) in welke mate gewenst is Dit hoeft geen uitgebreid onderzoek te zijn maar moet aansluiten bij de omvang en mogelijke risicoacutes van het project Als basis dient een technische schouw Hierbij kan worden vastgesteld wat de scheurwijdtes en -afstand zijn waar de

scheuren vandaan komen (van bovenaf of onderaf) diepte van de scheuren hoogteverschillen over de scheuren en een schatting gemaakt van de verticale scheurbewegingen onder verkeersbe-lasting Verder dient daarbij te worden bepaald door middel van een boorker-nonderzoek hoe de verharding is opge-bouwd in laagdikten en soort materiaal

Een verhardingsconstructie scheurt op verschillende manieren omdat span-ningen ontstaan door belastingen en vervormingen in verschillende richting-en en met verschillende tijdsduren Er wordt daarom in grote lijnen onder-scheid gemaakt tussen dynamische belastingen (korte tijdsduur) en meer statische (lange tijdsduur) vervorming-en Om inzicht te kunnen krijgen in de benodigde werking van de asfaltwape-ning moeten daarom de aandrijvende mechanismen die ten grondslag liggen aan het ontstaan van de scheurvorming duidelijk zijn Keuze van een asfaltwapening en de ligging Nadat de situatie in kaart is gebracht en de vervormingen cq bewegingen duidelijk zijn kunnen principekeuzes voor de benodigde functies van asfaltwape-ning worden gemaakt Bij spanningen door horizontale ver-vormingen bijvoorbeeld in afschuivende bermen en weg-verbredingen of ther-mische krimp dient een asfaltwapen-ing asfaltlagen bijeen te houden door opname van de horizontale kracht in de wapening of structureel versterken van de asfaltlaag boven de wapening Daarbij mag de wapening niet kunnen worden losgetrokken en bij grote ver-vormingen (zeker bij thermische krimp) een spanningspreidende laag aanwezig zijn tussen de asfaltwapening en de onderliggende constructie Bij (grote) verticale bewegingen zal de overdracht van deze afschuifkrachten moeten komen uit de overlaag zelf Daarvoor kan de overlaag dikker worden uitgevoerd met taaier asfalt of stijver gemaakt met een structurele asfaltwa-pening Bij de keuze van een asfaltwapening moet worden bepaald met welke breed-te de wapening wordt aangebracht en op welke diepte De breedte van de wapening is afhankelijk van het soort schade en de omvang daarvan Een ver-ankeringsafstand (de lengte wapening

Foto 3 Wegverbreding met lsquolip-lasrsquoin bestaande asfaltverhardingsconstructie

Foto 4 Voldoende verankeringsafstand haaks op een scheur in verhouding tot trekkracht en werking-sprincipe

25 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

haaks op de scheur) van 05 m aan beide zijden van de scheur wordt als minimum beschouwd De totale breedte van de wapening is dan minimaal 10 m Indien een scheur geen rechte lijn is dient de wapening dus breder te zijn net als bij wapeningen met hoge treksterkten De toepassing van een 200 kN-product bij-voorbeeld heeft weinig zin als de hecht-ing (verankering x hechtkracht bindmid-del) deze niet kan mobiliseren Bij een hoge treksterkte behoort een grotere verankeringsafstand Voor het opnemen van krachten door de wapening dient deze in de trekzone te liggen van de verhardingsconstructie Dat betekent in veel gevallen zo laag mo-gelijk dus goed gehecht op de onderlaag of tussen twee tussenlagen Bij een on-derhoudsmaatregel komt een wapening vaak direct onder de deklaag te liggen Dit kan maar heeft naast technische re-denen ook een praktische reden om dat beter niet te doen Indien een afdeklaag bij de volgende onderhoudsmaatregel weer wordt gefreesd freest men name-lijk de wapening ook mee Aanbrengen van asfaltwapening Nu bepaald is welk wapeningsproduct en met welke eigenschappen wordt toegepast moet het product correct worden aangebracht Omdat in de praktijk hier vaak niet de nodige aan-

dacht aan wordt besteed is dat ook de grootste drempel voor het toepassen Asfaltwapening is namelijk een speciaal aangebracht product in de verhar dings-constructie dat alleen zijn werking kan doen als het op de juiste wijze gebeurt Hiervoor kan men het beste de ver-werkingsvoorschriften van de leverancier volgen of een installateur inschakelen Belangrijk bij de installatie zijn vooral de conditie en eigenschappen van de ondergrond (gefreesd gescheurd et cetera) het realiseren van een goede hechting door gebruik te maken van de juiste bitumen emulsie en in de juiste hoeveelheid op een schone ondergrond het vlak en strak aanbrengen maar ook het niet beschadigen van de wapening Indien een wapening is aangebracht kan men de hechting controleren door de wapening van de ondergrond proberen los te trekken Enkel wanneer de wa pe-ning goed aan de ondergrond is gehecht is deze goed te overlagen met voldoen-de dikte van de eerste asfaltoverlaag op de wapening De dikte van de eerste asfaltlaag is afhankelijk van het wape-ningsproduct doch zou nooit minder dan 40 mm mogen bedragen

Als laatste kan men een controle uitvo-eren op de verwerking door kernen te boren Wat echter nog niet mogelijk is een controle op de verwerking van de wapening Proeven als die van Leutner

zijn hiervoor niet geschikt wat blijkt uit de eigenschappen (onder andere diameter afschuifvlak en belasting-snelheid) van deze proef Mede door de spanningspreidende en waterafsluitende functies zijn er nog geen (genormeerde) afschuif- of trektesten voorhanden die voor de toepassing asfaltwapening kunnen worden toegepast Net als al-gemeen toepasbare berekenings- en dimensioneringsmethoden voor asfalt-wapening is te verwachten dat deze in de na bije toekomst wel voorhanden zullen zijn Opbreken van asfalt met asfalt-wapening Asfaltwapening is freesbaar indien min-stens drie centimeter door het wape-ningsvlak heen wordt gefreesd Enkel dan is de hoek van de frees op het wap-eningsvlak zo dat het wapeningsmate-riaal breekt Gevaar voor vastlopen van de frees door stukken wapening welke aan de frees blijven hangen ontstaat als de diepte minder is [CROW 1995] Uit-zondering op het frezen is de zeskantige stalen wapening Hergebruik van asfalt-wapening is na het frezen niet mogelijk

Verder dient rekening te worden ge-houden dat hergebruik van het asfalt-granulaat met wapening in Nederland vanwege de strenge eisen aan het gehalte nevenbestanddelen veelal niet mogelijk is zonder vooraf te zeven

Ing Paul ter Horst Area Manager Ben-elux Tensar International BV en werk-groeplid CROW Asfaltwapening Literatuur - CROW (2016) Asfaltwapening - CROW (1993) Asfaltwapening - Zin en onzin Publicatie 69 CROW Ede - CROW (1995) Geen vrees voor de frees Herge-bruik van asfalt met wapening Publicatie 95 CROW Ede - De Bondt AH (1999) Anti-Reflective Cracking Design of (Reinforced) Asphaltic Overlays PhD thesis TU Delft- FGSV (2013) - Arbeitspapier fuumlr die Verwendung von Vliesstof-fen Gittern und Verbundstoffen im Asphaltstras-senbau FGSV 770 Forschungsgesellschaft fuumlr Strassen und Verkehrswesen Koumlln Duitsland - Marienfeld ML TL Baker (1999) Paving fab-ric interlayer as a pavement moisture barrier Transportation Research Circular E-C006 ISSN 0097-8515

Figuur 5 Aanbrengen van een asfaltwapening met minimale overlappingen op een schoon en gefreesd oppervlak

26 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Basaltsteen is een zogenaamd mafisch vulkanisch stollingsgesteente dat wordt gevormd door lava Basaltsteen bestaat uit kleine kristallen De krimp die op-treedt bij de stolling van basaltlava leidt tot zeshoekige structuren de typische basaltzuilen Het gesteente is zeer ruim in en op de aardkorst aanwezig en een-voudig winbaar

Basaltvezel is nog een vrij onbekend materiaal maar behoort inmiddels thuis in de rij van duurzame bouwmaterialen Gewonnen uit vloeibare basalt kunnen ragdunne basaltvezels

tot draden gesponnen worden en hiermee kunnen veel materialen worden gemaakt Vulkan Europe BV houdt zich sinds 2007 bezig met de distributie van basaltvezelproducten naar

bedrijven in Europa die de basaltvezelproducten verwerken in hun eindproduct En ondanks dat Vulkan het gebruik van de vezels de laatste jaren ziet toenemen vooral in de VS is de

onbekendheid met het veelbelovende materiaal nog altijd groot

Basaltsteenvezel

Het was een Canadees die in het begin van de 20ste eeuw ontdekte dat uit gesmolten basalt via een katalysator het stollingsgedrag van basalt kon worden beiumlnvloed en worden omgevormd tot dunne haarvormige vezels in plaats van een zeshoekige structuur De productie van basaltvezel gebeurt door het smel-

ten van basaltsteen bij ongeveer 1400 degC Het gesmolten gesteente wordt dan geeumlxtrudeerd door kleine spuit-mondjes voor de productie van filamen-ten van basaltvezel De vezels hebben een vezeldiameter varieumlrend tussen 9 en 13 micrometer Omdat de vezels pas smelten bij 1400 degC heeft het product goede vuurbestendige eigenschappen De hoge elasticiteits-modulus van het product resulteert in een uitstekende treksterkte meer dan tweemaal die van staalHet lsquoWestenrsquo heeft met deze ontdekking tot nu toe niet veel gedaan Het lsquoOostenrsquo heeft zeer zeker in de koude oorlog de bijzondere eigenschappen van de ba-saltvezel ontdekt en ontwikkeld Lange tijd heeft de Russische staat deze kennis over de basaltvezel geclassificeerd als lsquomilitary goodrsquo dus niet beschikbaar voor de civiele industrie Sinds 1995 is de basaltvezel officieel afgevoerd van de lijst van lsquomilitary goodsrsquo maar het zou nog tot in de 21ste eeuw duren voordat het materiaal beschikbaar was voor de Basaltsteenformaties in Tsjetsjenie

27 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

civiele markt De grootste producenten van basaltvezel en basaltvezel wape-ningstaven zijn nu te vinden in Rusland Oekraiumlne en China

Sterker dan staalVulkan Europe BV houdt zich sinds 2007 bezig met de distributie van basaltvezel-producten naar bedrijven in Europa die op hun beurt de basaltproducten ver-werken in hun eindproduct Eeacuten van de producten die men op de markt brengt is gesponnen getwijnde draad (roving) van basaltvezels Unique selling points zijn de bijzon-dere eigenschappen van deze vezel Het materiaal bestaat voor 100 procent uit basaltsteen slechts het stollingsge-drag is beiumlnvloed door de katalysator Basaltvezel is volledig recyclebaar heeft een treksterkte van 2800 - 3215 MPa (25 maal sterker dan staal) waardoor het uitstekend toepasbaar is in construc-tieve toepassingen Met een dichtheid

van 274 gcm3 is het vier maal lichter dan staal wat het met name interes-sant maakt met het oog op logistiek en arbo-gebiedBasaltvezels zijn niet geleidend en wor-den om die reden toegepast in onder andere windmolenbladen vloeren voor

robots en operatiekamers Basaltve-zel heeft een goede weerstand tegen chemische en corrosieve invloeden zoals zoutoplossingen zure oplossingen en met name alkalieumln Bovendien moet het materiaal worden gezien als milieuvriendelijk Volgens cijfers van Imperial College London is de CO2-footprint van basaltvezels 170 procent lager dan die van staal ToepassingenBasaltvezels worden onder meer toege-past in textiel gerelateerde producten zoals geotextielen maar ook in asfalt-wapening scheepsindustrie masten van basaltvezel zijn niet geleidend dus niet gevoelig voor blikseminslag Basaltvezel is zeer geschikt als isolatiemateriaal Warmte-isolerende toepassingen van basaltvezel op basis van anorganische bindmiddelen kunnen worden gebruikt bij temperaturen tot 700 degС Wanneer er een samenstelling met een hoogwaardi-ge composiet wordt toegepast geldt een hogere thermische stabiliteit namelijk tot 800deg Vanwege de hoge-tempera-tuurbestendigheid wordt het materiaal toegepast in brandwerende bekleding in vliegtuig- en automobielindustrie

Hybride constructiesBij gebruik als (continue) vezel kan basaltvezel versterking bieden aan en in een nieuwe reeks van kunststof en beton gerelateerde composieten Het kan ook worden gebruikt in combinatie met andere versterkingsvezels bijvoorbeeld basaltvezelcarbonvezel basaltvezelglasvezel zogenaamde hybride construc-ties Ten Cate heeft bijvoorbeeld een as-faltrenovatiemat ontworpen waarbij in breedterichting van de weg basaltvezels worden toegepast en in de lengterich-

Boven gesponnen getwijnde draad (roving) van basaltvezels onder wapenisstaven op basis van basalt

Basaltsteen

28 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

ting glasvezels De reden hiervoor is dat de basaltvezel stugger is en de wieldruk beter in breedterichting naar de weg-fundering spreidt In lengterichting is dat van iets minder belang en heeft men tot nu toe gekozen voor de goedkopere glasvezel

Andere toepassing is basaltvezeltex-tiel zoals brandremmende dekens en impregnatie met polymeren Dat laatste geeft een plaatmateriaal dat onder meer kan worden toegepast in bodyrsquos voor de automobielindustrie Voordeel van het gebruik van composieten in de automobielindustrie is voornamelijk geen corrosie en daarnaast laat het zich ook makkelijk repareren Het is veiliger dan plaatstaal basaltvezeldoek geiumlmpregneerd met epoxy is twee keer sterker dan staal

+750 degC kortstondig zelfs tot 1000 degC Basalt gevlochten koorden worden gebruikt waar moeilijke omstan-digheden heersen zoals bij contact met stoom oververhitte stoom oplossingen van onder andere anorganische en orga-nische zuren en basen en zoutoplossin-gen In combinatie met epoxy wordt het materiaal gebruikt als wapeningsstaven voor beton en andere materialen hybri-de constructies et cetera

BetonindustrieDaarnaast wordt er veel van basalt ver-wacht voor de betonindustrie Tot dusver vindt nu die toepassing nog plaats in de betonwarenindustrie omdat de regel-geving nog is gebaseerd op de eigen-schappen van staal en beton Beton kan drukkrachten en staal kan trekkrachten opnemen Maar omdat de materialen niet dezelfde uitzettingseigenschappen hebben moet het beton in de trekzone eerst scheuren en daarna kan het staal de trekkracht gaan opnemen Dit maakt het staal in de betonnen constructie dan ook kwetsbaar voor corrosie Bij corrosie zet staal zeven keer zijn oorspronkelijke volume uit Men rekent dan ook met een duurzaamheid van circa vijftig jaar daar-na moet beton gerenoveerd worden Met basaltvezelwapening is corrosie niet aan de orde en voor het opnemen van de trekkrachten gaat het beton niet scheuren Basaltvezelwapening maakt de weg vrij om slanker te construeren omdat dan geen corrosiedekking in acht genomen behoeft te worden Bij renova-tie van bruggen worden dan ook steeds vaker lamellen van vezelmateriaal tegen de onderkant van het beton gelijmd

Bron Vulkan-Europe

KoordBasaltvezel wordt ook gevlochten als een koord 4 tot 20 mm diameter Zulke koorden zijn interessant voor met name de industrie vanwege de sterkte maar ook vanwege hun chemische en hittebe-stendigheid Basaltvezelkoorden hebben een werktemperatuur van -240 degC tot

Basaltgevlochten koord

Beurscatalogus

Materials 2017

Organisatie

Mediapartner

2017

Cursussennajaar

Materialen en Verbindingen

Moderne oppervlaktetechnologie

Basiscursus composieten

Praktische materiaalkunde

Functioneel toepassen van materialen

Lijmen

Laserlassen in de praktijk

Praktijkgerichte cursussen op het gebied van

Bezoek ons op

stand 120

Deze vakbeurs met congres is bedoeld voor iedereen die betrokken is bij de keuze de directe toepassing het aanbrengen en het (na)bewer-ken van materialen Materialen zijn de bouwstenen van alles om ons heen Het lijkt zo vanzelfsprekend maar waar zijn onze autorsquos machines en gebouwen zonder een goede sterke basis Bijna vergeten we hoe bijzonder materialen zijn en welke uitdagingen het keuze creatie- en productieproces met zich mee brengt Om maar niet te spreken over ontwikkelingen en innovaties Op 31 mei en 1 juni vindt u op vakbeurs Materials een all-in concept gebaseerd op deacute vier bouwstenen voor oplossingen bij materiaaluitdagingenbull (Nieuwe) materialenbull Materiaal analysebull Oppervlaktetechniekenbull VerbindingstechniekenMaterials verbindt wetenschap met praktijkMet meer dan 85 exposanten en ruim 40 kennissessies slaat vakbeurs Materials een brug tussen wetenschap en concrete toepassing Laat u inspireren door live demorsquos in het Analyse Paviljoen ontdek nieuwe materialen in het Innovatieve Materialen Paviljoen en maak kennis met de laatste technieken in de Verbindingstentoonstelling

Gratis bezoekBezoekers betalen geen entree voor de beurs en het congresprogramma - aanmelding vooraf via de website wwwmaterialsnl wordt zeer gewaardeerd Tot ziens op de vakbeurs Materials op 31 mei en 1 juni 2017 in Veldhoven

Vakbeurs Materials 2017 de verbinding tussen innovatie en techniek

Timo van LeentE tleentmikrocentrumnlT 040-2969922Manager Vakbeurzen amp Congressen Mikrocentrum

INHOUD BEURSCATALOGUS 36 Congresprogramma 38 Lezingen 46 Exposanten 56 Wie levert wat Colofon De beurscatalogus Materials 2017 wordt uitgegeven door SJP Uitgevers in samenwerking met Mikrocentrum en Inno-vatieve Materialen (mediapartner) 2017

Cursussennajaar

Materialen en Verbindingen

Moderne oppervlaktetechnologie

Basiscursus composieten

Praktische materiaalkunde

Functioneel toepassen van materialen

Lijmen

Laserlassen in de praktijk

Praktijkgerichte cursussen op het gebied van

Bezoek ons op

stand 120

32 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

ZAAL 1 Materialen

ZAAL 2 Analyse testen simuleren

ZAAL 3 Verbindingstechnieken

ZAAL 4 Oppervlaktetechnieken

Congresprogramma woensdag 31 mei

1125 - 1150 Materiaalkunde in een notendopDr Ir HW (Eddy) Brinkman Technisch schrijver en vertaler Betase BV

930 Ontvangst

1030 - 1055 Zaal 1 Ontwerpproces verandert door Computational Design

Peter Heideman architect AvB StudioSKMovares

1155 - 1220 TMS 42 innovatie in staalRichard Garvelink Sales and Technical Adviser Telmastaal NV

1125 - 1150 Micro-XRF ndash A non-destructive method for Material Analysis and Quality Control InvestigationsDr Andreas Wittkopp Business Mana-ger microXRF - EMEA Bruker Nano GmbH on behalf of Benelux Scientific

1155 - 1220 Strain Gauge Measurements on Plas-tics and CompositesAnton Chittey Product Manager - Europe Vishay Precision Group - Micro-Measurements on behalf of jj bos bv

1125 - 1150 (In English) Joining metals to ceramics by using solderingbrazing techniquesErik Brom Technical Commercial Director Mat-tech BV

1155 - 1220 Structural adhesive bonding for high-temperature and durabilityKoen Geurts Research Engineer Flanders Make on behalf of Sadechaf UV BVBA

1125 - 1150 Functionele en slimme coatingsDr Walter Lauwerens Senior Project Manager Smart Coatings Sirris Smart Coating Application Lab

1345 - 1410 Physical foundations for smart poly-meric materialsDr Wouter G Ellenbroek Assistant Professor Eindhoven University of Technology

1345 - 1410 Benefits of the Oxford Instruments GRADE databaseWilhelm Sanders Certified Product Manager OES (MSC) Oxford Instru-ments Analytical GmbH on behalf of De Looper NDO

1345 - 1410 Atmosferische plasmatechnologie - applicatiespecifieke oplossingen op maat Dr Ralf Greger Zaakvoer-der - Technisch Consultant PlaToS Consulting

1055 - 1125 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1220 - 1315 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1315 - 1340 Zaal 1 Hoe kom je in het ontwerpproces van kunststof producten tot de juiste materiaalkeuze

Joop Onnekink Senior Consultant Pezy Group Groningen

1410 - 1435 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1435 - 1500 Anodiseercriteria bij een perfect verspaand aluminium productHenry van Haeff Directeur 2-S Petrofer

1505 - 1530 Een Circulaire Economie hoe krijgen we die echt in bewegingErick Wuestman AVS Voorzitter en ex-pert CE Stichting Circulaire Economie

1435 - 1500 Analytical strategies for analysis of functional materials at surfaces and interfaces Dr ir Pieter Samyn Researcher Institute for Materials Research (IMO)

1505 - 1530 Solar Simulation the real lifeMark de Waard Sales Rycobel

1435 - 1500 Verlijmen met MMA lijmStef Jaspersen Managing Director BNS Industrial BV

1505 - 1530 Overzicht van recente innovaties in verbinden van ongelijksoortige mate-rialen en van minder gekende las- enof soldeertechniekenFleur Maas Belgisch Instituut voor Lastechniek

1435 - 1500 Cleaning by light surface treatment with laserDipl-Ing Olav G Schulz MBA Ma-naging Director SLCR Lasertechnik GmbH on behalf of Summa Surface SLCR Lasertechniek

1505 - 1530 Understanding adhesion improve-ment as a result of changing surface wettabilityDr Ir Marieumllle Laimboumlck-Wouters Materiaal Expert MaterialsXpertise

1535 - 1600 Zaal 1 M2i - Onderzoek aan High Tech Materialen

Dr Harald Kerp Programma Manager The Materials Innovation Institute

1600 - 1700 Netwerkborrel voor exposanten en bezoekers

33 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

ZAAL 1 Materialen

ZAAL 2 Analyse testen simuleren

ZAAL 3 Verbindingstechnieken

ZAAL 4 Oppervlaktetechnieken

Congresprogramma donderdag 1 juni

1125 - 1150Driving Glass beyond the LimitsDr Matthias Muumlller Director Material Development SCHOTT AG

1155 - 1220 CeraCarbon THE next step in wear resistant lightweight applicatons Roeland Coumans CEOCTO Cera-Carbon

1125 - 1150 Vision inspection for surface damage on high quality materialsJuumlrgen Kemenas Technical specialist TEVEL Techniek BV

1155 - 1220 Hansen Solubility Parameters in inkjet ink developmentDr Sc Frank Ruttens Key accountma-nager Agfa-Labs

1125 - 1150 Verbinden zonder gatenIng J van Schaijk Senior application engineer VIBA NV

1155 - 1220 Hoe de oppervlaktetoestand evalue-renverbeteren voorafgaand aan een verlijming Ing Pol Coudeville Do-cent - cooumlrdinator dienstverlening KU Leuven technologiecampus Oostende

1125 - 1150 Afblazen van oppervlakte en stofreinigingDonald van Boven Sales Rycobel

1155 - 1220 Chemische oppervlaktemodificatie Prof Dr Ernst J R Sudholter Hoogleraar Organische materialen en grensvlakken TU Delft - Chemical Engineering Organic materials amp Interfaces

1345 - 1410 Van ontwerp naar technisch en com-mercieel haalbaar aluminium productFrits Marechal Application Design Engineer Sapa Extrusion Benelux

1345 - 1410 Dynamic mechanical analysis of a tire sample by nanoindentationDavid Ziltener CEO Tribotron AG

1345 - 1410 Ultradunne materiaal lagen en hun toepassing in NanoMagnetisme Dr Ir Ing R Lavrijsen Universitair Do-cent Technische Universiteit Eindho-ven Groep Fysica van NanoStructuren (FNA) Technische Natuurkunde

1505 - 1530 Oppervlaktetechnologie controle op de vierkante kilometerDr Ir Hans van der Weijde Program-ma manager Tata Steel RampD

1435 - 1500 How to model dropping of an HDPE tank with fluid using Abaqus FEA Dr Ir Christine Obbink-Huizer Abaqus Application Engineer Simuleon

1435 - 1500 Condities voor een duurzame verlijmingIng Jan Lambrechts MSc Business Manager LCS Adhesive Bonding bvba

1505 - 1530 Net-shape productie van een compo-sieten draagarmMarkus Kaufmann Programmaleider composieten Sirris

1435 - 1500 Smart coatings via designing surface chemistry and topographyDr Catarina Esteves Associate Professor Eindhoven University of Technology

1505 - 1530 Dos en Donts van anodiserenM Kaarsgaarn DGA KO-AR BV

ZAAL 1 Materialen

930 Ontvangst

1030 - 1055 Zaal 1 Designing functional micromaterials

Dr Wim Noorduin Group Leader AMOLF

1055 - 1125 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1220 - 1315 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1315 - 1340 Zaal 1 Global Resource Depletion Threats and Opportunities

Dr Ir AM Diederen Senior Scientist TNO

1410 - 1435 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1535 - 1600 Zaal 1 Lina s werelds eerste bio-based auto

Noud van de Gevel PR amp Media manager TUecomotive

1600 - 1700 Netwerkborrel voor exposanten en bezoekers

34 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Lezingenprogramma woensdag 31 mei

Ontwerpproces verandert door Computational DesignPeter Heideman Architect AvB StudioSK MovaresAan de hand van diverse projecten van de werkgroep Computational Design binnen Movares wordt aan de hand van lopende projecten verteld over de rol van software op het ontwerpproces en robotisering van het maakproces De rollen in het ontwerpproces veranderen drastisch aan het begin van het ontwerppro-ces worden integraal ontwerp parameters bepaald (waarbij een analogie met het integraal vastleggen van informatie middels DNA in celkernen opgaat)In de productie vervallen arbeidsgangen en wordt alleen materiaal toegepast waar nodigDe bouwkolom zal gaan lijken op processen die in de automobiel en luchtvaartindustrie inmiddels normaal zijn1030 - 1055 ZAAL 1

Keyn

ote

Materiaalkunde in een notendopDr Ir HW (Eddy) Brinkman Technisch schrijver en vertaler Betase BVMateriaalkunde als werkgebied vertelt welke invloed microstructuur heeft op de uiteindelijke eigenschap-pen van een materiaal en daardoor op diens toepassingen Door op kleine schaal aan de juiste knoppen te draaien kun je de eigenschappen van een materiaal - en dus van een product - verbeteren Eddy Brinkman laat met een paar voorbeelden zien hoe diverse materialen zich gedragen als ze in aanraking komen met warmte licht elektriciteit en mechanische belasting Zo zorgen elektronen ervoor dat metalen elektriciteit geleiden maar ook dat metalen warmte geleiden en indirect ook dat ze vervormen bij mechanische belas-ting Met recht Materiaalkunde in een notendop

1125 - 1150 ZAAL 1

Mat

eria

len

Joining metals to ceramics by using solderingbrazing techniques (in English)Erik Brom Technical Commercial Director Mat-tech BVJoining metals to ceramics often leads to problems like leakage and cracking In this presentation we will elaborate on the causes these issues and we will also explain what is possible with the innovative use of soldering and brazing techniques that hopefully will inspire you find solutions for the problemschallenges you are facing

1125 - 1150 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Micro-XRF ndash A non-destructive method for Material Analysis and Quality Con-trol Investigations (in English)Dr Andreas Wittkopp Business Manager microXRF - EMEA Bruker Nano GmbH on behalf of Benelux ScientificX-ray fluorescence analysis with spatial resolution in the range of some ten micrometers (micro-XRF) is a time and cost efficient analysis method capable analyzing elemental inhomogeneities of a broad range of various sample types Minimum detection limits down to the single ppm level can be achieved These properties recommend micro XRF as a complementary method to combine spatial resolution of a REM with the analytical performance of an EDXRF bulk instrumentIn this presentation the capabilities and limitations of this technique will be described by means of various application examples coming from Material Science and Industry Quality Control1125 - 1150 ZAAL 2

Anal

yse

Functionele en slimme coatingsDr Walter Lauwerens Senior Project Manager Smart Coatings Sirris Smart Coating Application LabDe term functionele coatings wordt meestal gebruikt om andere functies dan decoratief of beschermend te benoemen Zo heeft iedereen al wel gehoord van coatings met anti-graffiti zelfreinigende antibacterieuml-le of antistatische functies Maar het gaat zelfs verder wanneer de eigenschappen van coatings veranderen in functie van temperatuur of druk Dan spreekt men van slimme coatings die bijvoorbeeld als sensoren gebruikt worden In de presentatie wordt een overzicht gegeven van technologie en toepassingen van functionele en slimme coatings Het Smart Coating Application Lab van Sirris ondersteunt bedrijven die deze coatings willen toepassen op hun producten met advies optimalisatie demonstratie en industrialisa-tie1125 - 1150 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

35 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

TMS 42 innovatie in staalRichard Garvelink Sales and Technical Adviser Telmastaal NVIntroductie van een nieuw bijzonder hoogwaardige kwaliteit gereedschapstaal Het resultaat van 50 jaar ervaring in staalproductie een kwaliteit met dermate hoge waarden dat een tijdsbesparing van 50 procent binnen handbereik ligt

1155 - 1220 ZAAL 1

Mat

eria

len

Strain Gauge Measurements on Plastics and Composites (in English)Anton Chittey Product Manager - Europe Vishay Precision Group - Micro-Measurements on behalf of jj bos bvDespite many novel measurement technologies strain gauges are still the most accurate reliable and repeatable sensor available for material testing real-world stress analysis and condition monitoring Their reliability and ease of use is often defeated by lack of knowledge and necessary skills never more so when applied to plastics and fibre reinforced composites This short presentation aims to clarify some of the misconceptions and put the right tools back in the hands of test personnel to ensure that their data has validity and value rather than acquiring substandard data at a cost

1155- 1120 ZAAL 2

Anal

yse

Structural adhesive bonding for high-temperature and durability (in English)Koen Geurts Research Engineer Flanders Make on behalf of Sadechaf UV BVBAWithin the framework of the European ZeDeMAB project (Zero Defect Manufacturing for Adhesive Bonding) some industrial demonstrator cases were analyzed on several aspects concerning adhesive bonding (influence of processing parameters effect of defects durability behaviour hellip) For an automo-tive application a number of high temperature resistant structural adhesives were evaluated with use of aluminum and steel substrates In contrast to what is expected only one adhesive (SPE 1539) could retain its strength at 140degC to a sufficient level Furthermore the dynamic performance of this adhesive system is characterized An overview of all test results will be discussed as well as some further exploitation possi-bilities of this adhesive in dynamic load andor elevated temperature conditions1155- 1120 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Hoe kom je in het ontwerpproces van kunststof producten tot de juiste materiaalkeuzeJoop Onnekink Senior Consultant Pezy Group GroningenMateriaalkeuze een belangrijke schakel in het ontwerpproces Afgelopen jaar heeft ontwerpbureau Pezy Group de Braster ontwikkeld De Braster is een medisch apparaat waarmee vrouwen zelfstandig een borstscan kunnen maken Door een gedegen ontwerpproces waarin materiaalkeuze en officieumlle vrijgaven erg belangrijk waren werd het product gerealiseerd in een doorlooptijd van slechts twaalf maanden In deze lezing laat Joop Onnekink aan de hand van dit project zien hoe materiaalkeuze deel uit maakt van het ontwerpproces hoe materiaalkeuze tot stand komt en hoe het gedurende het gehele project bewaakt wordt1315- 1340 ZAAL 1

Keyn

ote

Physical foundations for smart polymeric materials (in English)Dr Wouter G Ellenbroek Universitair Docent (Assistant Professor) Eindhoven University of TechnologyOur future asks for novel materials that contribute to durability sustainability andor regenerative me-dicine At Eindhoven University of Technology a range of research groups is devoted to developing such novel smart materials In this presentation I will discuss the recent efforts of our group in Applied Physics focusing on reversibly crosslinked polymeric materials including gels elastomers and biological tissues Our approach of theory development and modeling aims to unravel the mechanisms of recently discover-ed toughening mechanisms and to work with academic and industrial partners on optimizing these novel material design motifs for practical applications

1345 - 1410 ZAAL 1

Mat

eria

len

Benefits of the Oxford Instruments GRADE database (in English)Wilhelm Sanders Certified Product Manager OES (MSC) Oxford Instruments Analytical GmbH on behalf of De Looper NDOThe number of metal grades is growing constantly therefore the identification of the correct material grade based on the chemical analysis is very challenging Not only the element description of the grade designation from the mathematical point of view is sometimes poor but also information can overlap This presentation will point out how the Oxford Instruments GRADE Database can support metallurgists inspection engineers and anyone working with analysers The GRADE Database is also a great help for ve-rifying or selecting the correct grades to avoid material mix-up causing catastrophic situations and failures

1345 - 1410 ZAAL 2

Amal

yse

36 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Analytical strategies for analysis of functional materials at surfaces and inter-faces (in English)Dr ir Pieter Samyn Researcher Institute for Materials Research (IMO)The Institute for Materials Research has a long tradition in applied research and industrial services on general topics in materials science These include application processing performance reliability and sustainability In particular analytical strategies for complex material systems or products are developed such as (bio)polymers and coatings for packaging sensors thin films battery systems energy devices and automotive Starting from given materials composition and processing in-depth analysis results in the for-mulation of structure-property relationships supporting better understanding and optimization of physical mechanical and chemical properties at various scale lengths This approach will be illustrated by some case studies

1435 - 1500 ZAAL 2

Anal

yse

Verlijmen met MMA lijm Stef Jaspersen Managing Director BNS Industrial BVManaging director van BNS Industrial BV Vertegenwoordiger van SCIGRIP in de Benelux Een Anglo-Ameri-kaanse producent van onder andere Acrylaat lijmen

1435 - 1500 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Cleaning by light surface treatment with laser (in English)Dipl-Ing Olav G Schulz MBA Managing Director SLCR Lasertechnik GmbH on behalf of Summa Surface SLCR LasertechniekFor many applications in modern production processes the surface preparation is a mandatory task to achieve high quality products Specifically for bonding processes like gluing or welding the preparation or cleaning of the joint areas is a key factor for a high strength bond This can be done with laser light The laser technique offers an alternative approach for many applications Eg precise paint removal rust removal preparation of surfaces before painting (to increase adhesion) The laser is a contact-free gentle environmentally friendly dry and dust-free treatment without using any media Therefore perfect to auto-mate and integrate in production processes1435 - 1500 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

Lezingenprogramma woensdag 31 mei (vervolg)

Anodiseercriteria bij een perfect verspaand aluminium productHenry van Haeff Directeur 2-S Petrofer Iedereen heeft weleens te maken met een tegenvallende kwaliteit van een bewerkt eindproduct voor en na het anodiseren Met name de onzekerheid over de oorzaak is zowel frustrerend als tijd- en geld rovend Diverse leden van het Mikrocentrum High Tech Platform hebben daarom besloten alle facetten van het productieproces nader te onderzoeken om uiteindelijk meer inzicht te krijgen in de invloeden die oa koel- en smeermiddelen gereedschappen materiaal reinigen etc hebben op het eindresultaat Tijdens testen met Aluminium EN AW-5083 O3 bij het Teclab in Eindhoven zijn een aantal verrassende conclusies getrokken Benieuwd Bezoek het Aluminium Paviljoen stand 7

1435 - 1500 ZAAL 1

Mat

eria

len

Atmosferische plasmatechnologie - applicatiespecifieke oplossingen op maatDr Ralf Greger Zaakvoerder - Technisch Consultant PlaToS ConsultingNa een korte introductie in de plasmatechnologie wordt aan de hand van voorbeelden uit de praktijk ge-toond hoe atmosferische plasmawerktuigen gekozen en op maat geskaleerd kunnen worden

1345 - 1410 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

37 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Een Circulaire Economie hoe krijgen we die echt in bewegingErick Wuestman AVS Voorzitter en expert CE Stichting Circulaire EconomieGaan nieuwe businessmodellen het verschil maken in de technieken rondom Circulaire EconomieHet succes van een circulaire samenleving hangt niet alleen af van recycling of upcycling aan het eind van een levensfase van een product maar meer nog van slimme oplossingen aan de voorkant van een ontwik-keltraject Hoe gaan nieuwe verdien- organisatie- en businessmodellen hier hun invloed op hebben en welke rol spelen materialen in dit hele procesGaat een consortium dat eigenaar blijft van kozijnen en haar gevel als een dienst aanbiedt andere materi-alen kiezen voor haar producten En wat betekent dit voor producenten en materiaal samenstellingen

1505 - 1530 ZAAL 1

Mat

eria

len

Solar Simulation the real life (in English)Mark de Waard Sales RycobelAn enlightening view on weathering simulation possibilities of your materials

1505 - 1530 ZAAL 2

Anal

yse

Overzicht van recente innovaties in verbinden van ongelijksoortige materialen en van minder gekende las- enof soldeertechniekenFleur Maas Belgisch Instituut voor LastechniekDe recente ontwikkelingen in de lastechniek voor het verbinden van ongelijksoortige materialen zoals de opkomst van nieuwe varianten van het MAG-lassen enof solderen puntlassen wrijvingslassen of elektro-magnetisch pulsproces worden in deze presentatie naar voor gebrachtAls toepassingsvoorbeeld zal de ontwikkeling van een metaalcomposiet onderdeel voor de automobiel-sector worden toegelicht

1505 - 1530 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Understanding adhesion improvement as a result of changing surface wettability (in English)Dr Ir Marieumllle Laimboumlck-Wouters Materiaal Expert MaterialsXpertiseMost industrial polymers and composites have low surface free energy and lack polar functional groups on their surface resulting in a class of materials with poor adhesion properties Introduction of polarity is mostly done my means of chemical or physical processes using products that harm the environment Atmospheric plasma treatment is an elegant method to introduce polarity to the surface of the substrate resulting an improved adhesion In this contribution the results of surface modification on the effect on surface free energy and adhesive properties will be presented and related to a theoretical approach to predict adhesion1505 - 1530 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

M2i - Onderzoek aan High Tech MaterialenDr Harald Kerp Programma Manager The Materials Innovation InstituteDe presentatie geeft een overzicht van het materiaalonderzoek dat M2i uitvoert op basis van de High Tech Materials roadmap van het Topsectorenbeleid Binnen M2i wordt onderzoek gedaan naar zowel structu-rele als functionele materialen Hier zal de nadruk liggen op onderzoek aan functionele materialen zoals beschermende en waterafstotende coatings materialen voor zonnecellen en dunne films voor toepassing in elektronische componenten

1535 - 1600 ZAAL 1

Keyn

ote

Lezingenprogramma woensdag 31 mei (vervolg)

38 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Lezingenprogramma donderdag 1 juni

Designing functional micromaterials (in English)Dr Wim Noorduin Group Leader AMOLFHarnessing the basic principles that guide such self-organizing processes is of fundamental scientific interest but also promises a paradigm shift in the manufacturing of nano- and micromaterials We recently demonstrated that the subtle balance between the diffusion of reactants and their reaction rates could lead to a wide range of microscopic shapes that could be further sculpted and hierarchically organized by rationally modulating the environmental conditions Based on fundamental insights in the underlying mechanism we now present new ways to steer the nucleation and growth of mineralizing microstructures and construct functional micromaterials These results contribute to our understanding of biomineralizati-on processes and outline a new nano-fabrication strategy for functional self-organizing materials1030 - 1055 ZAAL 1

Keyn

ote

Driving Glass beyond the Limits (in English)Dr Matthias Muumlller Director Material Development SCHOTT AGSCHOTT AG is continuously developing innovative glass and glass ceramic solutions for a huge variety of applications in optics semiconductor medical electronic packaging and much more With thickness down to 70microm tight geometrical parameters and outstanding strength this material reveals superior performan-ce Another example of leading edge material development are tailored glass ceramics as low loss dielec-tric material for high frequency applications This might enable unique solutions for mobile communication like 5G technology or autonomous flying

1125 - 1150 ZAAL 1

Mat

eria

len

Verbinden zonder gatenIng J van Schaijk Senior application engineer VIBA NVNieuwe materialen vereisen nieuwe manieren van bevestigen Zo worden niet alleen lijmen steeds groener en slimmer ook de bevestigers gaan mee in deze ontwikkeling Met de reeks slimme bevestigers van Click Bond worden er geen gaten geboord in het materiaal Het zijn verlijmbare mechanische bevestigers die in vele markten succesvol worden toegepast overal op de wereld

1125 - 1150 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Afblazen van oppervlakte en stofreinigingDonald van Boven Sales RycobelHet afblazen van oppervlakte en stofreiniging toegelicht aan de hand van een case studie

1125 - 1150 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

Vision inspection for surface damage on high quality materials (in English)Juumlrgen Kemenas Technical specialist TEVEL Techniek BVAutomatic Vision inspection system to inspect surface damage in micro - nano scale on high quality mate-rials

1125 - 1150 ZAAL 2

Anal

yse

39 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Hansen Solubility Parameters in inkjet ink development (in English)Dr Sc Frank Ruttens Key accountmanager Agfa-LabsHansen Theory can be used to develop stable inkjet inks from scratch in a very short period of time hence leading to a minimal time-to-market

1155- 1220 ZAAL 2

Anal

yse

Hoe de oppervlaktetoestand evaluerenverbeteren voorafgaand aan een verlijmingIng Pol Coudeville Docent - cooumlrdinator dienstverlening KULeuven technologiecampus OostendeDe primordiale voorwaarde voor een goede lijmverbinding houdt in dat de oppervlakte-energie van het substraat voldoende hoog is om tot verlijming over te gaan We gaan na wat die termen betekenen en wat we hieruit kunnen afleiden We belichten de verschillende meetprincipes We gaan na wat oppervlakte-ac-tivatie betekent en hoe we dit kunnen realiseren langs fysische of chemische weg

1155- 1220 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Global Resource Depletion Threats and Opportunities (in English)Dr Ir AM Diederen Senior Scientist TNOAt our current level of technology and within the current paradigm of how to run an economy from a global perspective we might already find ourselves in a predicament of interconnected and aggravating relative scarcities The central issue is declining net energy on a global scale which causes relative scarcity of many raw materials (among them many metals) which in turns aggravates the situation with regard to current and future availability and affordability of energy So-called least-regret strategies can be devised to soften or mitigate the consequences of global resource depletion and which have intrinsic benefits both in circumstances of crisis and of non-crisis

1315- 1340 ZAAL 1

Keyn

ote

Lezingenprogramma donderdag 1 juni (vervolg)

Chemische oppervlaktemodificatieProf Dr Ernst J R Sudholter Hoogleraar Organische materialen en grensvlakken TU Delft - Chemical Engi-neering Organic materials amp InterfacesHet seminar zal gaan over oppervlakken en hoe de preciese samenstelling daarvan en de structuur van invloed zijn op de fysische eigenschappen zoals hydrofiliciteit hydrofobiciteit en electrische oppervlakte lading Door preciese chemische behandeling van oppervlakken kunnen de fysische eigenschappen op wens worden beinvloed Dat kan zijn bijvoorbeeld het stimuleren van de hechting van bepaalde compo-nenten uit de omgeving en ook in het juist voorkomen van bepaalde hechtingen

1155- 1220 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

CeraCarbon THE next step in wear resistant lightweight applicatons (in English) Roeland Coumans CEOCTO CeraCarbon CeraCarbon is a disruptive new material It combines the strength and lightness of Carbon Fiber and the wear-resistance and low friction of Ceramic Now it is possible to replace heavy steel in high performace applictions were the matariel is exposed to wear and tear Possible applications hydraulic and air cilinders sliding bearings fast moving and sliding machine parts etc

1155 - 1220 ZAAL 1

Mat

eria

len

40 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Ultradunne materiaal lagen en hun toepassing in NanoMagnetismeDr Ir Ing R Lavrijsen Universitair Docent Technische Universiteit Eindhoven Groep Fysica van NanoStruc-turen (FNA) Faculteit Technische NatuurkundeIn deze presentatie zal ik het onderzoek in de groep fysica van nanostructuren zoals mogelijk gemaakt door de NanoAccess onderzoeksfaciliteit aan de TUe naar de fundamentele magnetische interacties in ultradunne lagen nader toelichten In dit onderzoek is de controle van laagdikten grensvlakken oppervlak-ken en zuiverheid op de nanometer schaal van uiterst belang Ik zal een paar voorbeelden van de gebruik-te technieken voor depositie analyse en structurering de revue laten passeren Ons onderzoek richt zich op applicaties op het gebied van de nano-electronica nanomaterialen voor energie en nanodeeltjes voor bio-medische toepassingen Deze technieken zijn ook toegankelijk voor derden in samenwerkingsverband1345 - 1410 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

How to model dropping of an HDPE tank with fluid using Abaqus FEA (in English)Dr Ir Christine Obbink-Huizer Abaqus Application Engineer SimuleonFinite element analysis is a powerful tool to understand and predict mechanical behavior Using the drop test of an HDPE tank filled with fluid as example the choices that need to be made when setting up an analysis are explained Most attention is paid to the material properties which material models can be used for HDPE and how can we describe the fluid This example shows the capabilities of Abaqus to describe complex non-linear behavior similar to httpinfosimuleoncomblogabaqus-fsi-drop-test-100-liter-hdpe-fuel-tank1435 - 1500 ZAAL 2

Anal

yse

Lezingenprogramma donderdag 1 juni (vervolg)

Van ontwerp naar technisch en commercieel haalbaar aluminium productFrits Marechal Application Design Engineer Sapa Extrusion BeneluxDeze lezing is gericht op ontwerpers die een ontwerp willen vertalen naar een commercieel efficieumlnt maakbaar product Aan de hand van diverse prijswinnende ontwerpen vertelt Frits Marechal wat het ma-teriaal aluminium en de extrusietechniek te bieden hebben om breed uiteenlopende productontwerpen technisch en commercieel haalbaar te maken

1345 - 1410 ZAAL 1

Mat

eria

len

Dynamic mechanical analysis of a tire sample by nanoindentation (in English)David Ziltener CEO Tribotron AGThe viscoelastic properties of a tire sample are studied by dynamical mechanical analysis (DMA) using Na-noIndentation technique with the Nanovea Mechanical Tester We found that the tire possesses different viscoelastic mechanical properties across the tire layers Such strategical distribution of the hardness and complex modulus at different layers meets the functionality requirements of the tire The DMA frequency sweep test provides useful information on the viscoelastic behaviors of the tire running at different speeds which is essential in improving the performance of tires for smoother and safer rides

1345 - 1410 ZAAL 2

Amal

yse

Condities voor een duurzame verlijmingIng Jan Lambrechts MSc Business Manager LCS Adhesive Bonding bvbaWanneer we duurzaam willen verlijmen is het aangewezen een aantal factoren in het oog te houden zoals design van de constructie de keuze van de substraten oppervlaktebehandeling omgevingsfactoren lijmkeuze applicatie en proces testen controle en QC Ten slotte wordt het belang van het Triumviraat uitgelegd

1435 - 1500 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

41 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Oppervlaktetechnologie controle op de vierkante kilometerDr Ir Hans van der Weijde Programma manager Tata Steel RampDTata Steel is een van de grootste producten van metaaloppervlakken in Nederland En naast de optimale eigenschappen van de bulk is juist ook het oppervlak een van de manieren waarop we kunnen excelleren en concureren Dit omvat oppervlakte-topologie over diverse lengteschalen dunne oppervlaktelagen en speciale coatings In deze lezing zal vanuit een aantal marktsegmenten worden bekeken welk type ontwik-kelingen actueel zijn

1505 - 1530 ZAAL 1

Mat

eria

len

Net-shape productie van een composieten draagarmMarkus Kaufmann Programmaleider composieten SirrisSLC-Lab is het engineering en prototypelabo van Sirris de KU Leuven en de UGent Een demonstrator die recent internationale belangstelling wekte was een draagarm voor de ophanging van een Volkswagen Golf die het lab samen met twee Duitse partneruniversiteiten ontwikkelde De component illustreert dat de re-sin transfer moulding-technologie perfect geschikt is voor complexe designs Ze vergt geen nabehandeling en laat zelfs toe optische vezelsensoren te integreren voor structural health monitoring Tijdens de lezing word ingegaan op de complexiteit van matrijsontwerp voor RTM het integreren van inserts in complexe preforms en het opmeten van spanningen door middel van vezelsensoren

1505 - 1530 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Dos en Donts van anodiserenM Kaarsgaarn DGA KO-AR BVWelke valkuilen zijn er bij anodiseren

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

Lezingenprogramma donderdag 1 juni (vervolg)

Lina s werelds eerste bio-based autoNoud van de Gevel PR amp Media manager TUecomotiveLina is een vierpersoons elektrische stadsauto Dankzij haar lichte gewicht van 300 kilogram is ze erg efficieumlnt Dit lage gewicht is te danken aan een innovatief materiaal dat nog nooit eerder structureel in autorsquos is gebruikt Namelijk bio-composiet Deze panelen bestaande uit twee lagen bio-composiet die om de bio-logische PLA-kern geperst worden vormen het chassis van Lina en daarmee de dragende constructie van de auto Het voornaamste bestandsdeel van het bio-composiet is vlas Vlas is een plant met lange stugge vezels waarvan de toepassingen ver reiken

Keyn

ote

1505 - 1530 ZAAL 4

1535 - 1600 ZAAL 1

Smart coatings via designing surface chemistry and topography (in English)Dr Catarina Esteves Associate Professor Eindhoven University of Technology - Department of Chemical Engineering and ChemistryNearly all surfaces we use are covered by a polymer layer (coating) for protection or aesthetic purposes One of the most important roles of surfaces is setting interactions with water Hydrophobic coatings provide water repellency and low-adherence hydrophilic coatings grant permanent contact with water and high lubricity Currently the materials field faces new challenges to design multi-functional surfaces which exhibit a specific wettability but also respond selectively to changes in the environment I will show how we have been using surface chemistry and topography to develop multi-functional smart coatings for different applications eg self-healing and superhydrophobic polymer coatings1435 - 1500 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

42 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

1D COMPOSITES BVJupiterweg 41a3893 GC ZEEWOLDEinfo1dcompositescom06-53161362www1DcompositescomContact Gertjan Switsar

Stand 10

2-S BV Vlierdensedijk 435705 CK HELMONDhvanhaeff2-seu0492-590443www2-seu Contact Henry van Haeff

Stand 7

4TUHIGH-TECH MATERIALS (4TUHTM) Mekelweg 22628 CD DELFTrboerrigtertudelftnl015-2785760www4tunlhtmContact Reina Boerrigter Stand 16

ADSO BVBA Vuurkruislaan 10BE 2610 WILRIJKbartadsobe0032-498400504wwwadsobeContact Bart Hendrickx Stand 2

Agfa-Labs Septestraat 27BE 2640 MORTSELfrankruttensagfacom0032 449 56 99 49wwwagfa-labscomContact Frank Ruttens Stand 35

ALUMECO NL BV Ketelmeer 255347 JX OSSmohalumeconl06-10382134 wwwalumeconl Contact Marco Huitink

Stand 7

Exposanten (op alfabetische volgorde)

ALUMINIUM PAVILJOEN Kruisstraat 745612 CJ EINDHOVENkmousmikrocentrumnl040-2969922Contact Karin Mous Stand 7

AMEURO METALS BV Papland 9c4206 CK GORINCHEMovaniperenameurometalsnl085-4844770wwwameurometalsnlContact Olaf van Iperen Stand 21

ARNOLD + SIEDSMA Bezuidenhoutseweg 572594 AC DEN HAAGrnaudintencatearnold-siedsmanl070 3654833wwwarnold-siedsmacom

Stand 6

ANALIS nv Rue de Neacuteverleacutee 11BE 5020 Suarleekdranalisbe0032-81-255050wwwanalisbeContact Ken de Roover Stand 53

BENELUX SCIENTIFIC BV 44 RI-straat 334051 AP OCHTENkoschaapbenelux-scientificnl0344-655556wwwbenelux-scientificnlContact Ko Schaap Stand 40

BODYCOTE VACUUM BRAZING Visseringweg 281112 AS DIEMENhenkjanbuursenbodycotecom+31 20 5601080wwwbodycotecomnl-beContact Henkjan BuursenStand 64

BOumlHLER Isolatorweg 321014 AS AMSTERDAMrobdiddenbohlernl020-5817420wwwbohlernlContact Rob Didden Stand 14

Bond voor Materialenkennis Kruisstraat 745612 CJ Eindhoveninfomaterialenkennisnl040 296 99 13wwwmaterialenkennisnlContact Karin van Bakel

Stand 25

BONSHIN SOURCING BVBAUitbreidingstraat 843BE 2600 BERCHEM0032-483252389amyxinbonshincomwwwbonshincomContact Amy Xin

Stand 12

EXPOSANTEN

CERACARBON BV Kruisstraat 1236171 GE STEINroelandceracarboncom046-4260076www ceracarboncom Contact Roeland Coumans

Stand 18

FALEX TRIBOLOGY NV Wingepark 23BBE 3110 ROTSELAARofficefalexeu0032-16-407965wwwfalexeuContact Dirk Drees

Stand 47

GIMEX TECHNISCHE KERAMIEK BV Achterdijk 155705 CB HELMONDjgoossensgimexnl0345 - 574 255wwwgimexnlContact John GoossensStand 4

DE LOOPER ANALYTICAL Bukkumweg 24m5081 CT HILVARENBEEKdanieumllledelooperndocom013-5054216wwwdelooperanalyticalcomContact Danielle Heijms

Stand 37

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES Delo-Allee 1DE 86949 WINDACHrobertboksdelode0049 8193 9900-0wwwdelo-adhesivescomenContact Mr Robert BoksStand 67

ELASTOMER RESEARCH TESTING BV Teugseweg 277418 AM DEVENTERinfoertbvcom+31 570 - 62 46 16wwwertbvcomContact Dr Ir Kuno DijkhuisStand 56

Exposanten (op alfabetische volgorde)

43 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

44 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Exposanten (op alfabetische volgorde)

GRONEMAN BV Postbus 247550 AA HENGELOeidhofgronemannl074-2551143wwwgronemannlContact Karin Eidhof

Stand 80

HARTECH MEET- amp TESTAPPARATUUR Bonte Kraaiweg 161521 RD WORMERVEERyvonnehartechnl075-6144080wwwhartechnlContact Yvonne IJmker - de NijsStand 49

HAUCK HEAT TREATMENT EINDHOVEN BV Achtseweg Noord 55651 GG EINDHOVENrickbruggemanhauckhtcom06-13122288wwwhauckhtnlContact Rick BruggemanStand 72

HOGESCHOOL UTRECHT CENTRUM VOOR NATUUR amp TECHNIEK Koningsbergerstraat 93531 AJ UTRECHTalexharsveldhunl088-4818888wwwcvntnlContact A HarsveldStand 17

IMO-IMOMEC Martelarenlaan 42BE 3500 HASSELTlievededonckeruhasseltbe0032-11-268813wwwuhasseltbeimoContact Lieve de Doncker

Stand 45

INNOVAR CLEANING CONTROL Ambachtsweg 235627 BZ EINDHOVENhanscoolsinnovar-cccom040-7370199wwwinnovar-cccomContact Hans CoolsStand 109

INNOVATEST EUROPE Borgharenweg 1406222 AA MAASTRICHTinfoinnovatest-europecom043-3520060wwwinnovatest-europecom

Stand 44

INNOVATIEVE MATERIALEN SJP UITGEVERS Postbus 8614200 AW GORINCHEMgvninnovatievematerialennl0183-660808Contact Gerard van Nifterik

Stand 1

IPECUNIA PATENTS BV Rijksweg Zuid 86131 AN SITTARDdannybovensipecuniacom046-4113990wwwipecuniacomContact Dhr Jaap Renkema Stand 34

INSTRON 3 Boulevard Jean Moulin Omega Parc Bacirctiment 2FR 78990 ELANCOURT CEDEXjuergen_richterinstroncom0031-(0)6-10898286wwwinstroncomContact dhr J RichterStand 51

ISSERSTED PRUumlFMASCHINEN GMBH amp CO KG Chemiestrasse 4DE 41751 VIERSENdellingisserstedt-pruefservicede0049-2162-266500wwwisserstedt-pruefservicedeContact Maria DellingStand 39

IST BENELUX BV Hommel 637317 BL APELDOORNgerardbnlist-uvcom055-5050014wwwist-uvnlContact Gerard Brieko

Stand 77

JJ BOS BV Marconistraat 112809 PH GOUDAramonvanthoffjjbosbvnl0182-619333wwwjjbosbvnlContact Ramon van t Hoff

Stand 55

HELMUT FISCHER MEETTECHNIEK BV Tarasconweg 105627 GB EINDHOVENjohannieuwlandshelmutfischernl040-2482255wwwhelmutfischernlContact Johan Nieuwlands Stand 89

GOM BRANCH BENELUX Interleuvenlaan 15FBE 3001 HEVERLEEewinantgomcom0032-16-408034wwwgomcomContact Wim Cuypers

Stand 58

EXPOSANTEN

Exposanten (op alfabetische volgorde)

JUNO INDUSTRIES Stoktevijver 229930 Zomergemcojunoindustrieseu+3293959590wwwjunoindustrieseuContact Thierry Soenen

Stand 74

LIJMACADEMIE Ericssonstraat 25121 ML RIJENinfolijmacademienl085-3031227wwwlijmacademieeuContact Arnold Knottnerus

Stand 60

KEYENCE INTERNATIONAL (BELGIUM) Bedrijvenlaan 5BE 2800 MECHELENtvanlaerkeyenceeu0032-471-214822wwwkeyencecom Contact Thimoty Van LaerStand 33

KO-AR BV Neerlandia 161841 JK STOMPETORENmarcoko-arnl072-5745400wwwko-arnlContact Marco Kaarsgaarn

Stand 96

LCS ADHESIVE BONDING BVBA Bergenstraat 84BE 3053 HAASRODEjanlambrechtsconsultantcom0032-16-389045wwwlcs-adhesivebondingcomContact Jan LambrechtsStand 75

IST Benelux BVHommel 637317 BL ApeldoornTel +31 55 505 00 14wwwist-uvnl

IndustrialLED- UV

technologie van IST

45 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

JEOL (EUROPE) BV Lireweg 42153 PH NIEUW-VENNEPkruizejeolbeneluxcom0252-623500wwwjeolbeneluxcomContact Arnold Kruize

Stand 38

46 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Exposanten (op alfabetische volgorde)

Materials innovation institute (M2i) Elektronicaweg 252628 XG DELFTBvanhaastrechtm2inl088-0351900wwwm2inlContact Bert van HaastrechtStand 25

MERSEN BENELUX BV Mercuriusweg 4-63113 AR SCHIEDAMwilliamrozeboommersencom010-2983030wwwmersencomContact William Rozeboom

Stand 22

METEL Van Harenstraat 45145 RJ WAALWIJKdwijnantsmetelnl0416-724800wwwmetelnlContact Dennis Wijnants

Stand 13

MIKROCENTRUM Kruisstraat 745612 CJ EINDHOVENjgijsbertsmikrocentrumnl040-2969933 wwwmikrocentrumnlContact J Gijsberts

Stand 120

MULTIVALENT BV INNPLATE Ekkersrijt 15015692 AN SONrobbertdegreefmultivalentnl040-7515304 wwwmultivalentnlContact Robbert de GreefStand 98

Newa Postbus 105110 AA BAARLE-NASSAUinfonewanl013-5072000wwwnewanlContact Ivo Verheijen Stand 46

PERMACOL BV Diedenweg 946717 KV EDEtgorterpermacolnl0318-640740wwwpermacolnlContact Tom Gorter Stand 73

PHENOM-WORLD BV Dillenburgstraat 9T5652 AM EINDHOVENviviandecortiphenom-worldcom040-2597369 wwwphenom-worldcomContact Vivian de Corti Stand 54

Pontus HeatTreatment BV Thermen 97521 PS ENSCHEDErvanmilpontusnl053-4341000wwwpontusnlContact Robert van Mil Stand 62

PLATOS CONSULTING Elsbrug 11BE 9260 WICHELENralfgregerplatos-consultingbe0032-474-572635wwwplatos-consultingeuContact Dr Ralf Greger

Stand 91

REFITECH CARBON COMPONENTS Industriestraat 69a5145 PD WAALWIJKbnijpelsrefitechnl0416-330589wwwrefitechnlContact Bas NijpelsStand 19

RUPLO LIJMTECHNIEK BV Meeuwstraat 2A9791 GE TEN BOERinforuplonl050-3022702wwwruplonlContact Ruurd van der Ploeg

Stand 76

RYCOBEL Nijverheidslaan 47BE 8540 DEERLIJKinforycobelcom0032-56-1782170wwwrycobelcomContact Mark de Waard amp Donald Van BovenStand 95

MATERIALDESIGN Heereweg 321901 MD CASTRICUMtonhurkmansgmailcom0251-656052Contact Ton Hurkmans wwwmaterialdesignnl

Stand 1

MAT-TECH Ekkersrijt 45085692 DM SONebrommat-techcom0499-490133wwwmat-techcomContact Erik Brom

Stand 59

47 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Please visit us at the Materials 2017 ndash Booth 3

Whatrsquos your nextmilestone

By creating specialty glass that stands out with unmatched optical precision the highest transmission surprising exibility and ultimate customized solutions we enable engineers and designers to think in new dimensions

milestonesschottcom

Letrsquos rediscovermaterials for industrial applications

IA_Geschmolzenes-Glas_210x297_ENG_170419indd 1 200417 1154

48 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Exposanten (op alfabetische volgorde)

SAPA EXTRUSION BENELUX Postbus 755150 AB DRUNENrikmertenssapagroupcom06-20542522 wwwsapaprofilescomnlContact Rik Mertens Stand 23

SCHOTT BENELUX BV Randweg 3a4104 AC CULEMBORGantoonwesselinkschottcom0345-470650wwwschottcomContact AHWesselink

Stand 3

SCIGRIP - BENELUX BNS Australieumlweg 24T4561 PD HULSTbnsbnsindustrialcom0114-31100wwwscigrip-beneluxcomContact Stef Jaspersen

Stand 71

SENANG MATERIAL MICROSCOPY Prinses Beatrixlaan 224001 AH TIELinfosenangomsnl0344-610020wwwsenangomsnlContact Roy MaidmanStand 43

SHIMADZU BENELUX BV Australieumllaan 145232 BB DEN BOSCHinfoshimadzunl073-6430320wwwshimadzunl Contact Gaby de Jong

Stand 32

SIMULEON - ABAQUS SOFT-WARE amp FEA SERVICES Sint Antoniestraat 75314 LG BRUCHEMdbroekaartsimuleoncom0418-644699wwwsimuleoncomContact Dolf BroekaartStand 50

SIRRIS Technologiepark 935BE 9052 ZWIJNAARDEbartteerlincksirrisbe0032-498-919394Contact Bart Teerlinckwwwsirrisbe Stand 70

SIRRIS SMART COATING APPLICATION LAB Wetenschapspark 3BE 3590 DIEPENBEEKhildekrikorsirrisbe0032-473-992129wwwsmartcoatingbeContact Hilde KrikorStand 105

TESA BV Stationsplein 3-11211 EX HILVERSUMerikspeeckaerttesacom0032-471-705597wwwtesanlContact Erik Speeckaert

Stand 63

SUMMA SURFACE SLCR LASERTECHNIEK Bernard Vrienslaan 35062 EM OISTERWIJKthijscarliersumma-surfacenl013-8225866wwwsumma-surfacenlmachinesslcrContact Thijs Carlier Stand 93

TEVEL TECHNIEK BV Mollevite 246931 KG WESTERVOORTinfotevelnl026-3030060wwwtevelnlContact H Blauw

Stand 30

TITAN TECHNOLOGIES Koksijdestraat 11BE 8630 VEURNEinfotitantechnologiesbe0032-475651536wwwtitantechnologiesbe Contact Serge Tuerlings

Stand 79

SADECHAF BONDING Campus Blairon 30BE 2300 TURNHOUTjannekerenessadechafeu0032-14-405287wwwsadechafeuContact Janneke Renes

Stand 69

SINVACON BVBAProvinciebaan 102BE 9890 GAVERE0032-478546968pascalverheyensinvaconbewwwsinvaconbe Contact Pasval Verheyen

Stand 106

SABA Dinxperlo BV Industriestraat 37091 DC DINXPERLOtransportationsaba-adhesivescom0315 65 89 99wwwsaba-adhesivescomContact Dennis ter Veldhuis Stand 68

DEacute TAPE VOOR MOEILIJKE 0PPERVLAKKENtesareg ACXplus 709x LSE Performerbull Deze innovatieve schuimtape in acryl hecht op een blijvende manier en zonder primer aan

low-surface-energy (LSE) materialen zoals kunststof materialen met poedercoating etcbull Kan gebruikt worden bij temperaturen dicht bij het vriespunt

tesanl

Global leading technology in hardness testing made inThe Netherlands

Visit our websitewwwinnovatest-europecom

Borgharenweg 140 - 6222 AA Maastricht - Phone +31 (0) 43 3520060 - Fax +31 (0) 43 3631168 - E-mail infoinnovatest-europecomINNOVATEST Europe BV

49 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

50 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

In eacuteeacuten dag alles over aluminium productontwikkeling

wwwmikrocentrumnlevenementen

12 | 9 | 2017

Hilvaria

Studios

Hilvarenbeek

51 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

VDL FIBERTECH INDUSTRIES Diamantweg 545527 LC HAPERTdsteenbakkersvdlfibertechindus-triescomwwwvdlfibertechindustriescom0497-338400Contact D SteenbakkersStand 20

Exposanten (op alfabetische volgorde)

VERENIGING ION Einsteinbaan 13439 NJ NIEUWEGEINscherpenborgvereniging-ionnl030-6300390wwwvereniging-ionnlContact Santino Scherpenborg

Stand 99

VIBA NV Bleiswijkseweg 412712 PB ZOETERMEERromanivibanlwwwvibanl 079-3306748Contact Ton Romani Stand 78

VOM VZW Kapeldreef 60BE 3001 LEUVENvfinckenvombe0032-16-401420wwwvombeContact Veerle Fincken Stand 108

WEISS TECHNIK NEDERLAND BV Newtonstraat 54004 KD TIELinfoweisstechniknl0344-670400wwwweisstechniknlContact M VogelaarStand 52

WITTENBURGWITCOM Postbus 323870 CA HOEVELAKENhbwittenburgbvnl036-2000300wwwwittenburgbvnlContact Han van der Brink Stand 5

VM VISION INTERNATIONAL BVBA Molenbergstraat 39BE 9190 STEKENEmthvm-visioneu0032-3-7893602wwwvm-visioneuContact Mark ter HoevenStand 57

Stand 40

Instrumenten voor hettesten van uw materialen

Op de stand van Benelux Scientific is dit jaar ruim aandacht voor Q-Labdeacute specialist op het gebied van testapparatuur voor veroudering en corrosie

infobenelux-scientificnlwwwbenelux-scientificnlT +31-(0)344-655556

TRIBOTRON AG Lerchenfeldstrasse 3CH 9014 ST GALLENinfotribotroncom0041-71-5112465wwwtribotroncomContact David Ziltener

Stand 48

TTL GROUP NV Bredesteeg 47041 GV S-HEERENBERGwendyvanreettlgroupnl0314-664900 wwwttlgroupnlContact Wendy van Ree Stand 11

52 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Wie levert wat

1D COMPOSITES BV 10

ADSO BVBA 2

AMEURO METALS BV 21

BOumlHLER 14

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67

GIMEX TECHNISCHE KERAMIEK BV 4

JJ BOS BV 55

MERSEN BENELUX BV 22

METEL 13

PERMACOL BV 73

REFITECH CARBON COMPONENTS 19

SCHOTT BENELUX BV 3

(Slimme) materialen amp grondstoffen

2-S BV 7

ADSO BVBA 2

BOumlHLER 14

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67

GIMEX TECHNISCHE KERAMIEK BV 4

JJ BOS BV 55

LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75

MERSEN BENELUX BV 22

REFITECH CARBON COMPONENTS 19

SCHOTT BENELUX BV 3

SUMMA SURFACE SLCR LASERTECHNIEK 93

Bewerken van materialen

2-S BV 7

Agfa-Labs 35

ARNOLD + SIEDSMA 6

BODYCOTE VACUUM BRAZING 64

BOumlHLER 14

ELASTOMER RESEARCH TESTING BV 56

FALEX TRIBOLOGY NV 47

GIMEX TECHNISCHE KERAMIEK BV 4

HOGESCHOOL UTRECHT - CENTRUM VOOR NATUUR amp TECHNIEK

17

LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75

LIJMACADEMIE 60

MULTIVALENT BV INNPLATE 98

PERMACOL BV 73

PLATOS CONSULTING 91

Pontus HeatTreatment BV 62

SIMULEON - ABAQUS SOFTWARE amp FEA SERVICES 50

Consultant adviseur

ANALIS nv 53

BODYCOTE VACUUM BRAZING 64

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67

HAUCK HEAT TREATMENT EINDHOVEN BV 72

INNOVAR CLEANING CONTROL 109

IST BENELUX BV 77

JJ BOS BV 55

LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75

LIJMACADEMIE 60

MAT-TECH 59

MULTIVALENT BV INNPLATE 98

PLATOS CONSULTING 91

RYCOBEL 95

SCHOTT BENELUX BV 3

SUMMA SURFACE SLCR LASERTECHNIEK 93

VERENIGING ION 99

VM VISION INTERNATIONAL BVBA 57

ADSO BVBA 2

JJ BOS BV 55

LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75

LIJMACADEMIE 60

MULTIVALENT BV INNPLATE 98

SIMULEON - ABAQUS SOFTWARE amp FEA SERVICES 50

Oppervlaktetechnieken

Ontwerp- en design bureau

Wie levert wat

53 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Wie levert wat

2-S BV 7

Agfa-Labs 35

BENELUX SCIENTIFIC BV 40

DE LOOPER ANALYTICAL 37

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67

ELASTOMER RESEARCH TESTING BV 56

FALEX TRIBOLOGY NV 47

GOM BRANCH BENELUX 58

HARTECH MEET- amp TESTAPPARATUUR 49

INNOVATEST EUROPE 44

INSTRON 51

JJ BOS BV 55

JEOL (EUROPE) BV 38

MAT-TECH 59

MULTIVALENT BV INNPLATE 98

Newa 46

PERMACOL BV 73

RYCOBEL 95

TEVEL TECHNIEK BV 30

TRIBOTRON AG 48

VM VISION INTERNATIONAL BVBA 57

WEISS TECHNIK NEDERLAND BV 52

Materiaalkarakterisering analyse techniek meten amp testen

4TUHIGH-TECH MATERIALS (4TUHTM) 16

Agfa-Labs 35

ELASTOMER RESEARCH TESTING BV 56

HOGESCHOOL UTRECHT - CENTRUM VOOR NATUUR amp TECHNIEK

17

JJ BOS BV 55

LIJMACADEMIE 60

Materials innovation institute 25

VERENIGING ION 99

VOM VZW 108

Onderzoeksinstituten kennis- en onderwijsinstellingen

BODYCOTE VACUUM BRAZING 64

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67

GRONEMAN BV 80

HAUCK HEAT TREATMENT EINDHOVEN BV 72

IST BENELUX BV 77

JJ BOS BV 55

JUNO INDUSTRIES 74

LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75

LIJMACADEMIE 60

MAT-TECH 59

PERMACOL BV 73

SADECHAF BONDING 69

SCHOTT BENELUX BV 3

VDL FIBERTECH INDUSTRIES 20

Verbindingstechnieken

Wie levert wat

54 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Klik Hier voor de webversiegt

55 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

1D COMPOSITES BV 102-S BV 74TUHIGH-TECH MATERIALS (4TUHTM) 16ADSO BVBA 2Agfa-Labs 35ALUMECO NL BV 7ALUMINIUM PAVILJOEN 7AMEURO METALS BV 21ANALIS nv 53ARNOLD + SIEDSMA 6BENELUX SCIENTIFIC BV 40BODYCOTE VACUUM BRAZING 64BOumlHLER 14Bond voor Materialenkennis 25BONSHIN SOURCING BVBA 12CERACARBON BV 18DE LOOPER ANALYTICAL 37DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67ELASTOMER RESEARCH TESTING BV 56FALEX TRIBOLOGY NV 47GIMEX TECHNISCHE KERAMIEK BV 4GOM BRANCH BENELUX 58GRONEMAN BV 80HARTECH MEET- amp TESTAPPARATUUR 49HAUCK HEAT TREATMENT EINDHOVEN BV 72HELMUT FISCHER MEETTECHNIEK BV 89HOGESCHOOL UTRECHT - CENTRUM VOOR NATUUR amp TECHNIEK 17IMO-IMOMEC 45INNOVAR CLEANING CONTROL 109INNOVATEST EUROPE 44INNOVATIEVE MATERIALEN SJP UITGEVERS 1INSTRON 51IPECUNIA PATENTS BV 34ISSERSTED PRUumlFMASCHINEN GMBH amp CO KG 39IST BENELUX BV 77JJ BOS BV 55JEOL (EUROPE) BV 38JUNO INDUSTRIES 74KEYENCE INTERNATIONAL (BELGIUM) 33KO-AR BV 96LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75LIJMACADEMIE 60MATERIALDESIGN 1Materials innovation institute 25MAT-TECH 59MERSEN BENELUX BV 22METEL 13MIKROCENTRUM 120MULTIVALENT BV INNPLATE 98Newa 46PERMACOL BV 73PHENOM-WORLD BV 54PLATOS CONSULTING 91Pontus HeatTreatment BV 62REFITECH CARBON COMPONENTS 19RUPLO LIJMTECHNIEK BV 76RYCOBEL 95SABA Dinxperlo BV 68SADECHAF BONDING 69SAPA EXTRUSION BENELUX 23SCHOTT BENELUX BV 3SCIGRIP - BENELUX BNS 71SENANG MATERIAL MICROSCOPY 43SHIMADZU BENELUX BV 32SIMULEON - ABAQUS SOFTWARE amp FEA SERVICES 50SINVACON BVBA 106SIRRIS 70SIRRIS SMART COATING APPLICATION LAB 105SUMMA SURFACE SLCR LASERTECHNIEK 93TESA BV 63TEVEL TECHNIEK BV 30TITAN TECHNOLOGIES 79TRIBOTRON AG 48TTL GROUP NV 11VDL FIBERTECH INDUSTRIES 20VERENIGING ION 99VIBA NV 78VM VISION INTERNATIONAL BVBA 57VOM VZW 108WEISS TECHNIK NEDERLAND BV 52WITTENBURGWITCOM 5

56 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Nanovea began designing and manufacturing instruments after years of experience in providing solutions for

measurement technology to stimulate materials engineering for the common good Ease of use advanced automation

Testers and Tribometers Nanoveas instruments can be found internationally in distinguished educational and industrial

organizations ranging from automotive to cosmetic biotechnology to medical devices to microelectronics and space

applications Thousands of clients rely on Nanovea for accurate solutions technically superior instruments experienced

assistance and comprehensive laboratory services

Visit Our Exclusive DistributorTRIBOTRON (Booth 48)

Human CapitalWe connect talented people to our partners creating results together

Market PlatformsWe combine existing competences

and new markets and vice versa

ValorizationWe empower industry to capitalize on developed competences and technologies

ScienceWe develop technology amp industry roadmaps

to materialize scientific agendas

NetworkNetwork

M2i Four Service Areas

euro

As the specialist network organization in materials innovation the Materials innovation institute (M2i) works with large industries as well as small and rapidly expanding companies M2i delivers value to business and science in four service areas

M2i is the enabler in materials inno vation and delivers the integral programming for the Top Sector High Tech Systems and Materials (HTSM) boosting the Dutch economy with knowledge and talent and strengthening its position as global player

ldquo To be successful in our society we are taking a leading role in the social and technical materials inno vations mdash for the generations to comerdquo mdash Mario van Wingerde CEO M2i

Elektronicaweg 252628 XG Delft +31 88 035 1900 infom2inl wwwm2inl

M2i Four Service Areas

57 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Nanovea began designing and manufacturing instruments after years of experience in providing solutions for

measurement technology to stimulate materials engineering for the common good Ease of use advanced automation

Testers and Tribometers Nanoveas instruments can be found internationally in distinguished educational and industrial

organizations ranging from automotive to cosmetic biotechnology to medical devices to microelectronics and space

applications Thousands of clients rely on Nanovea for accurate solutions technically superior instruments experienced

assistance and comprehensive laboratory services

Visit Our Exclusive DistributorTRIBOTRON (Booth 48)

SJP Uitgevers

Postbus 861 4200 AW Gorinchem tel (0183) 66 08 08

e-mail infoinnovatievematerialennl

Abonnementen

Een digitaal abonnement in 2017 (6 uitgaven) kost euro 3950 (excl BTW)

wwwinnovatievematerialennl

Innovatieve Materialen

Innovatieve Materialen is een interactief digitaal vakblad over nieuwe enof innovatief toegepaste materialen in de civieltechnische sector bouw architectuur en design Kerngedachte achter het blad is dat de materialensector tot dusver was lsquoverzuildrsquo op basis van materiaalsoorten waardoor veel kennis en kansen niet worden benut Daar wil Innovatieve Materialen iets aan doenInnovatieve Materialen verschijnt in digitale vorm zes keer per jaar Abonnees ontvangen een bladerbare versie plus een downloadable pdf-editie Beide versies zijn interactief en bevatten hyperlinks en videorsquos Uitgever SJP Uitgevers Postbus 861 4200 AW Gorinchem Tel 0183 66 08 08 Vraag een gratis digitaal proefnummer aan infoinnovatievematerialennl

Digitaal Innovatieve Materialen is een digitaal vakblad wat logischerwijs de mogelijkheid geeft om meer informatie toe te voegen dan in een conventio neel papieren vakblad gebruikelijk is Vaak wordt er bij de artikelen een koppeling gemaakt met een relevante website achterliggende informatie rapporten videomateriaal enof eerder verschenen artikelen

INNOVATIEVE MATERIALEN

Page 6: Extra - Innovatieve Materialen · 2017. 5. 18. · start-up 2016 van Rusland in de wacht gesleept. De competitie is een jaarlijks terugkerend evenement, waarbij start-up bedrijven

BERICHTEN

4 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Upcycled carbon blackBegin dit jaar werden de Automotive Innovation Awards uitgereikt door juryvoorzitter Jan Peter Balkenende aan Dutch Green Carbon TomTom en NXP In de categorie Services won TomTom On Street Parking voor het makkelijk vinden van een vrije parkeerplaats NXP Semi-conductors kreeg de prijs in de categorie Technology voor lsquoRadarchiprsquo waarmee naar verluidt een belangrijke stap wordt gezet in autonoom autorijden De win-nende innovatie in Challenging Concepts

Volgens Black Bear worden er jaarlijks meer dan 15 miljard autobanden afgedankt samen goed voor 135 miljoen afval Meer dan de helft daarvan wordt verbrand of gestort Daarnaast wordt jaarlijks 72 miljoen ton zogenaamd lsquofurnace carbon blackrsquo door de bandenindustrie ingezet om nieuwe banden te maken Furnace carbon black wordt hoofdzakelijk gemaakt door carbonisatie van fossiele brandstoffen zoals pek en zware aardoliefracties Bij de productie van deze fossiele carbon black zou jaarlijks meer dan 35 miljoen ton CO2 vrijkomen Black Bear claimt dat met elke ton upcycled carbon black 25 ton olie wordt bespaard en er vijf ton CO2Elke Black Bear-vestiging bespaart volgens het bedrijf meer CO2 dan een miljoen bomen kunnen vastleggen net zoveel als 84 keer het vondelpark(Bron Black Bear)

is voor het recyclen van autobanden door Dutch Green CarbonDe laatste beschikt sinds kort in Ne-derweert over een fabriek voor de terugwinning van koolstof uit oude autobanden De fabriek is een initia-tief van Dutch Green Carbon een joint venture tussen bandenverwerker Kargro en koolstofproducent Black Bear De laatste ontwikkelde een proces voor het terugwinnen van koolstof (carbon black) uit afgedankte banden Kargro verwerkt

oude banden tot nieuwe grondstoffen maar tot dusver lukte het niet om ook koolstof terug te winnenHet proces dat Black Bear de afgelopen jaren ontwikkelde begint met het verwij-deren van staal uit de banden staal dat overigens ook wordt gerecyceld Het rubber ondergaat vervolgens een carbonisatiestap waarbij het materiaal wordt vervolgens anaeroob en onder gecontroleerde omstandigheden wordt verhit Daarbij ontstaat gas en een

koolstofhoudende slak In de volgende stap wordt dit omgezet in kleine zuivere koolstof agglomeraten Dit fijne poeder wordt vervolgens gemengd met water en een bindmiddel gepelleteerd en gedroogd Black Bear claimt met het door haar ontwikkelde proces rsquos wereld hoogste kwaliteit lsquoupcycledrsquo carbon black te maken De teruggewonnen carbon black wordt onder meer gebruikt in technisch rubber inkt polymeren en om er weer nieuwe banden van te maken

Video

Ede beschikt sinds eind maart over wat wordt genoemd lsquohet eerste sneeuw- en ijsvrije zonnefietspad ter wereldrsquo Het zogenaamde Solarpath is een aanvul-ling op het vorig jaar september ge-opende duurzaam verwarmde fietspad Thermopath aan de Bovenbuurtweg in de gemeente Thermopath is een modu-lair uit speciale betonplaten opgebouwd fietspad waarvan de betonnen platen zijn voorzien van een leidingsysteem waarmee het pad kan worden ver-warmd Door de leidingen aan te sluiten op een warmtebron zoals bijvoorbeeld aardwarmte riool-warmte of restwarm-te wordt het fietspad verwarmd

Het Solarpath van fietspadenspecialist Easypath uit Steenwijk is er voor bedoeld energie te verzamelen om in de winter het pompsysteem van het Thermopath (ook van Easypath) fietspad aan te kun-nen drijven Belangrijk onderdeel van het concept is het stroeve oppervlak van de zonnecel-len Conventionele zonnepanelen heb-

Sneeuw- en ijsvrij zonnefietspad

ben een gladde oppervlaktestructuur De oppervlakte van Solarpath is volgens de producent echter ruw waardoor het veilig is voor verkeer

Het Solarpath is een ontwikkeling van Easypath en OTEM2000 uit Martorell bij

Barcelona Spanje OTEM2000 is onder meer gespecialiseerd in energie-opwek-kende vloeren en straatmeubilair

OTEM200gt

wwweasypathnlgt

BERICHTEN

5 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

6 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

3D-geprint keramiek met instelbare geometrie dichtheid en stijfheidResearchers van de Harvard Universi-ty en het Massachusetts Institute of Technology (MIT) hebben een methode ontwikkeld voor het 3D-printen van kera-mische schuimen waarmee de porosi-teit zowel op micro- als op macroschaal kan worden ingesteld En dat niet alleen met het proces kunnen materialen wor-den ge3D-print met een lage dichtheid en hoge sterkteDe onderzoekers van de Harvard John A Paulson School of Engineering and Applied Sciences (SEAS) Wyss Institute for Biologically Inspired Engineering (Harvard University) en MIT zeggen zich te hebben laten inspireren door cel-structuren in de natuur Hun vinding zou kunnen leiden tot een heel nieuw scala aan lichtgewicht materialen voor zowel constructieve als isolerende toepassin-gen Het onderzoek werd begin dit jaar gepubliceerd in The Proceedings of the Natural Academy of Science

De truc zit lsquom in de keramische inkt De onderzoekers zijn uitgegaan van een aluminiumoxide slurry waarbij men kans heeft gezien luchtbelletjes in de massa te brengen Dat doet men door er etap-

pegewijs al roerend (tussen de 400 en 1500 rpm) lucht in te kloppen Het resul-taat is een romige keramischschuim inkt waarmee men vervolgens structuren heeft geprint Men heeft kans gezien de

3D-geprinte structuren uit keramisch schuim (Fotorsquos James WeaverWyss Institute)

BERICHTEN

relatie tussen de eigenschappen van het schuim en de microporositeit van het uiteindelijke materiaal te controleren Toen dat deel van het proces was geop-timaliseerd konden de onderzoekers driehoekige en hexagonale honingraat-structuren 3D-printen met instelbare

van de onderzoekers in een persbericht van Harvard In het betreffende onder-zoek hebben de wetenschappers alleen gekeken naar alumina maar dezelfde methode zou volgens Harvard ook kun-nen worden gebruikt voor veel andere materialen zoals ander keramiek en zelfs polymeren en metalenHarvardrsquos Office of Technology Develop-ment (OTD) heeft inmiddels patent op de methode en onderzoekt momenteel de commercieumlle mogelijkheden Harvardgt

Lichtgewicht hexagonale en driehoekige honingraatstructuren ge3D-print met keramische-schuiminkt (Foto James Weaver Wyss Institute)

Credit Harvard John A Paulson School of Engi-neering and Applied Sciences YouTube

geometrie dichtheid en stijfheid lsquoWe can now make multifunctional materials in which many different ma-terial properties including mechanical thermal and transport characteristics can be optimized within a structure that is printed in a single steprsquo zei een

BERICHTEN

7 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Fietsbrug IJzerlaan (Antwerpen) geopend

Op 6 april is de nieuwe fietsbrug IJzer-laan over het Albertkanaal geopend De door Zwarts amp Jansma (ZJA) ontworpen fietsbrug is bijna een halve kilometer lang en hiermee de langste fietsbrug van Vlaanderen De brug is een belangrijk onderdeel van de fietsroutes van en naar de stad Antwerpen Boven het kanaal

zijn de leuningen opengetrokken tot hoge ruimtelijke liggers om zo uitzicht te bieden over de omgeving De nieuwe fietsbrug is ongeveer 490 m lang en 47 m breed en de langste brug over het Albertkanaal De brug heeft een donker-grijze buitenzijde volgens de ontwerpers passend in de harde industrieumlle omge-

ving terwijl de binnenzijde in licht wit-grijs zich richt op de gebruiker en zo een lichte fietsroute biedt De brug wordt ondersteund door V-vormige kolommen die een minimale impact op het onder-liggende park hebben en de brug een luchtige aanblik geven ZJAgt

BERICHTEN

8 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Materiaalonderzoekers van het ETH Zuumlrich zeggen een me-thode te hebben ontwikkeld voor de productie van keramiek zonder dat daar een oven aan te pas hoeft te komen In plaats van het uitgangsmateriaal te sinteren wordt het verdicht onder hoge druk bij kamertemperatuur Het proces zou aanzienlijk energiezuiniger zijn dat conventionele technieken en CO2-foot-print van keramiek en ander gesinterd materiaal aanmerkelijk kunnen verlagen De klassieke productie van baksteen porselein en ander kera-miek vraagt om een verhittingsproces waarbij de temperatuur doorgaans boven 1000 degC ligt Met het proces dat in Zuumlrich is ontwikkeld zeggen de betrokken wetenschappers hetzelfde ef-fect te bereiken bij kamertemperatuur In een persbericht van het ETH wordt zelfs gesproken van een lsquoastonishingly simple methodrsquo waarbij wordt uitgegaan van een calciumcarbonaat nanopoederVolgens Florian Bouville een postdoc van de onderzoeksgroep van prof Andreacute Studart professor Complexe Materialen bij ETH is de methode in wezen gebaseerd op het geologische proces van natuurlijke steenvorming Sedimentgesteente bijvoorbeeld ontstaat doordat het miljoenen jaren onder druk heeft gestaan van lagen daarboven Dat heeft men nu bij ETH nagebootst door gebruik te maken van superfijne calcium-carbonaat-nanodeeltjes waarbij men in het lab in een uur tijd keramisch materiaal wist te maken Uit tests zou inmiddels zijn gebleken dat het materiaal drie keer sterker is dan beton Probleem is vooralsnog dat de in Zuumlrich vervaardigde proefstukken klein zijn niet groter dan een muntstuk Volgens Bouville vragen grotere werkstukken ook meer druk en de volgende opgave is om een proces te ontwikkelen waarmee grotere dingen kunnen worden ge-

lsquoKoud-gesinterd keramiekrsquo

maakt wellicht ter grootte van een sanitairtegel of nog groterDe nieuwe methode - die koud-sinteren wordt genoemd - is volgens prof Studart niet alleen veel energie-efficieumlnter dan de gebruikelijke sintermehodes maar maakt vanwege de lage procestemperatuur ook nieuwe keramische composietma-terialen mogelijk bijvoorbeeld in combinatie met kunststof Bovendien zou koud-sinteren ook op een andere manier dan een laag energieverbruik kunnen bijdragen aan een CO2 -neu-trale samenleving Nano-carbonaatdeeltjes kunnen namelijk worden gemaakt uit CO2 bijvoorbeeld uit de afgassen van energiecentrales

De resultaten van het onderzoek werden begin maart van dit jaar gepubliceerd in Nature Communications onder de titel lsquoGeologically-inspired strong bulk ceramics made with water at room temperaturersquo (DOI 101038ncomms14655)

Klik hier voor de full text online versie van lsquoGeologically-inspired strong bulk ceramics made with water at room temperaturersquo

wwwethzchen

Koud-gesinterd keramiek bij ETH Zuumlrich (Photograph ETH Zurich Peter Ruumlegg)

9 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Recyclebaar biobased geluidsschermOp 21 april is in Beverwijk het eerste innovatieve recyclebare bio-based geluidsscherm van Nederland officieel geopend In opdracht van ProRail ver-rees hier langs het spoor ter hoogte van de onderdoorgang Aagterpoort de Eco Silence Wall Strukton ontwikkelde pro-duceerde en plaatste dit geluidsscherm Volgens de ontwikkelaars is het scherm vooral bijzonder omdat het is gemaakt van gras olifantsgras (Miscanthus Gigan-tus) om precies te zijn De Eco Silence Wall wordt binnenkort opgenomen in de Nationale Milieudata-base Een tool die onder meer Rijkwater-staat en ProRail gebruiken om duurzame oplossingen van opdrachtnemers te meten Olifantsgras is een snelgroeiend gewas dat tijdens de groei veel CO2 op-neemt Na de oogst wordt het verwerkt in beton waardoor de CO2 duurzaam opgeslagen is Het Miscanthus-beton wordt uitgevoerd in een grove open

structuur Dat is volgens Strukton gunstig voor de geluidsabsorptie Miscanthus wordt regionaal verbouwd dus blijven de transportbewegingen ook beperkt Daarnaast levert de toepassing nu dus een bijdrage aan het oplossen van

geluidsoverlast in bewoonde gebieden Het heeft van zichzelf al geluidsabsorbe-rende eigenschappen en is bovendien relatief eenvoudig te verbouwenBron Struktongt

BERICHTEN

10 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Brinkman baksteencentrum introdu-ceerde als noviteit ClickBrick Binair een nieuwe loot van de Daas ClickBrick-fa-mille ontwikkeld in samenwerking met Brinkman Bijzonder aan de ClickBrick Binair is volgens de producent de vorm met een opvallend relieumlf waardoor een afwisselend beeld met licht en schaduw

ClickBrick Binairabsorptie en reflectie ontstaat De steen moet vooral de interesse van architecten wekken omdat het allerlei nieuwe cre-atieve toepassingen van relieumlf mogelijk maakt Het Daas ClickBrick-systeem werd begin deze eeuw bedacht met het doel om uit esthetisch oogpunt een eenvoudige

schone applicatiemethode te ontwik-kelen Onder het adagium slimmer bouwen droogstapelen uitslagvrij en eenvoudig montagewerk werd het Daas ClickBrick in 2003 geiumlntroduceerd Het ClickBrick-systeem bestaat uit speciaal op maat gemaakte bakstenen met een groef die door middel van een RVS-clip aan elkaar verbonden worden De speciale vorm van de clip zorgt ervoor dat deze zichzelf in de groef vastklemt waardoor de stenen aan elkaar vast ko-men te zitten De stenen worden droog gestapeld zonder mortel waardoor er volgens de ontwikkelaar van het systeem per vierkante meters baksteen minder bouwmaterialen worden gebruikt Een belangrijk unique selling point is vol-gens Daas de full recycling-mogelijkheid van het systeem Waar de traditionele baksteen wordt hergebruikt als granulaat voor de wegenbouw of betonfabricage kunnen ClickBrickstenen weer in hun geheel worden hergebruikt

wwwbrinkmanbaksteencentrumnl

Mosa lanceerde onlangs haar nieuwe tegelserie micro (mu) Volgens de tegelfabri-kant werd de vloertegelserie ontwikkeld om lsquotijd en ruimte te definieumlrenrsquo Men heeft dat gedaan door tegels te ontwer-pen die reageren op veranderingen in de lichtinval waardoor de kleur van de te-gels in de loop van de dag verandert De serie is volgens Mosa geiumlnspireerd door de bijzondere relatie tussen licht en het kleurenspectrum Elke tegel van de micro-serie is volgend de producent een combinatie van talloze kleuren een optische mix van miljoenen heldergekleurde korreltjes die worden gemaakt door keramische pigmenten te mengen met klei Meer over micro bij Mosagt

microClickBrick hoe het werkt

11 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

BERICHTEN

100 procent circulaire 3D-design gevelsEen samenwerkingsverband van DEMEEUW specialist in flexibel bou-wen en Actual het 3D-label van het Amsterdamse architectenbureau DUS Architecten ontwikkelt momenteel een 3D-design gevel die 100 procent circulair is en steeds kan worden aangepast aan de wensen en behoeften van gebruikersBij aanpassing of herinzet van een ge-bouw of woning kan de originele gevel

zelden worden hergebruikt in het nieu-we ontwerp Vaak wordt de gevel tegen wil en dank behouden oacutef wordt deze volledig verbrand De betrokken bedrij-ven zochten naar een oplossing voor de lastig te recyclen gevel Op dit moment kost het besluit tot ver-vanging of herinzet van een gevel relatief veel mankracht tijd en geld Daarnaast moeten er altijd onderdelen worden ver-vangen en dus nieuw materiaal worden ingezet Uitgangspunt van de samen-werking is dat de nieuw te ontwikkelen 3D-design gevels na 1 5 15 of 20 jaar 100 procent kunnen worden herge-bruikt zonder dat er nieuw materiaal aan wordt toegevoegd De gevel wordt vermalen tot kunststof korrels waarmee een volledig nieuw ontworpen gevel kan worden geprint De ambitie van het samenwerkingsverband om bij de vervaardiging van de initieumlle gevel geen gebruik te maken van nieuwe grondstof-fen maar van recyclaat materiaal dat eerder in een ander product is gebruikt zoals shampooflesjes

Doordat de gevel via 3D-printtechnolo-gie wordt geproduceerd is er daadwer-kelijk sprake van volledige vormvrijheid Via de samenwerking met DUS Archi-tecten zegt DEMEEUW het bouwproces te kunnen optimaliseren en ontsluit het bedrijf de wereld van design voor haar klanten in sectoren als zorg onderwijs en bedrijfsleven maar ook het nieuwe label voor de woningmarkt NEZZT

Medio juni 2017 presenteren DEMEEUW en DUS Architecten de eerste mock-up van een onderdeel van de toekomstige 3D-geprinte gevels Naar verwachting zullen de eerste gevels over zorsquon ander-half jaar worden geiumlntroduceerd

DEMEEUWgt3D-printen van gevelelementen

BERICHTEN

Betonnen elementen worden al de-cennia lang voornamelijk gemaakt met traditionele bekistingen in hout en staal Met deze bekistingen kunnen eenvou-dige elementen gemakkelijk worden gerealiseerd Complexe betonelementen zijn echter moeilijk te maken In de zoektocht naar alternatieve minder arbeidsintensieve bekistingsmethoden lijken textielmal-len ofwel fabric formwork uitkomst te bieden Al in de 19e en begin 20e eeuw zijn er proeven gedaan en daadwerke-lijk betonconstructies gerealiseerd met fabric formwork De interesse in de tech-niek is echter vooral in de laatste jaren enorm toegenomen mede dankzij de snelle ontwikkeling van parametrische ontwerpsoftware waarnaar op veel uni-versiteiten wereldwijd onderzoek wordt gedaan In tektoniek besteedde in april uitgebreid aandacht aan een aan de TU Eindhoven Daar werd in het academisch jaar 2015-16 onder leiding van docen-ten Arno Pronk en Arjan Habraken een Fabric formwork-project een uitgevoerd door vijf studenten (Gido Dielemans Lia de Mooij Pavlo Kuzin Robbert de Smet en Tom Godthelp Het finale prototype

Fabric formwork

- Organica Hyparbolica - is uiteindelijk gerealiseerd in de fabriek van Geelen Beton in WanssumBij fabric formwork moet worden uitge-gaan van een compleet andere ontwerp-filosofie dan bij traditionele bekistingen

Ontwerp van de bekisting en dat van het betonelement zijn bij fabric formwork in-herent aan elkaar Het gedrag van de be-kisting tijdens het storten moet worden meegenomen in het ontwerp Vervor-mingen van het textiel door de stortdruk

Organica Hyparbolica

12 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Ontwerpschetsen uit fase 1

Organica Hyparbolica bij Geelen Beton in Wanssum (Foto Robert de Smet)

13 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

BERICHTEN

beiumlnvloeden het uiteindelijke ontwerp Dit kan enigszins worden ondervangen door het textiel voor te spannen In het ontwerp moet een evenwicht worden gezocht zodat de gewenste interactie tussen het vloeibare beton en de textiel-mal ontstaat Dit vereist een integraal ontwerpproces Eerst een constructie ontwerpen en dan de textielmal is bij fabric formwork nauwelijks uitvoerbaarDe Organica Hyparbolica ziet er uit als een kolom die een hyparschaal onder-steunt Om de constructie zo efficieumlnt mogelijk te maken is zoveel mogelijk gewicht bespaard Het ontwerp is pa-rametrisch bepaald Door te varieumlren in geometrie positie van de vaste punten (anchorpoints) trekkracht en stijfheid van het textiel kon de uiteindelijke optimale vorm van het fabric formwork worden bepaald StaalvezelwapeningVanwege de complexe vaak organi-sche en dubbelgekromde vormen die ontstaan bij geoptimaliseerde beton-constructies met fabric formwork is ver-dichten van het beton geen optie Er is immers nauwelijks of geen ruimte voor de trilnaald Daarom is gebruikgemaakt van een zelfverdichtend betonmengsel met druksterkteklasse C5060 en een maximale korreldiameter van 8 mm Aan het beton is 35 kgm3 staal-vezelwapening toegevoegd Daardoor krijgt het beton een nascheurtreksterkte

en kunnen relatief kleine momenten worden opgenomen Dit was bij het ontwerp noodzakelijk aangezien er trek-krachten optreden in de constructie De totale afmetingen van de Organica Hyparbolica zijn binnen een kubus van 24 x 24 x 24 m gebleven zodat het betonelement eenvoudig te transporte-ren is over de weg Het totale gewicht bedraagt inclusief bodemplaat ongeveer 7000 kg De Organica Hyparbolica was inmiddels onder meer te zien tijdens Material Xpe-rience 2017 (6 - 10 februari Jaarbeurs Utrecht)

Het hele artikel uit Tektoniek (pdf)gt

Organica Hyparbolica op Material Xperience 2017

Op de foto van links naar rechts Tom Godthelp Pavlo Kuzin Robbert de Smet Lia de Mooij en Gido Dielemans

14 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

MIT presenteerde eind april een nieuwe 3D-printtechniek voor wat men zelf noemt lsquohellip a new approach to making buildingsrsquo Het gaat volgens MIT om een methode die flexibeler sneller en goedkoper is dan tot dusver ontwikkelde 3D-print processen voor de bouw Het gaat om een mobile printrobot die zich vrij kan bewegen en die daarmee ieder

3D-printer MIT belooft nieuwe visie op ontwerp en bouw

bouwwerk van welke vorm en omvang dan ook kan realiseren Het verschil met bestaande zit vooral in de mobiliteit Waar de lsquo3D-bouw-printersrsquo tot dusver aan eacuteeacuten plaats zijn gebonden bestaat de MIT-printer uit een printrobot op rupsbanden met aanhanger De laatste bevat opslagtanks voor het printmedium

Bij wijze van proof of concept printte men met een prototype-printinstallatie in veertien uur tijd een rond bouwwerk van 17 meter in diameter vier meter hoog Het printmedium was pur-schuim waarmee een dubbele wand werd ge-maakt Het idee was dat die zou funge-ren als bekisting waarin dan later beton kan worden aangegoten

BERICHTEN

15 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

De 3D-printinstallatie kan van energie worden voorzien door zonnepanelen Het idee is dat de installatie volledig au-tonoom kan opereren ook op afgelegen plaatsen gebruikmakend van plaatselij-ke bouwstoffen als leem en modder Het ultieme vergezicht is dat zulke installa-ties - die door de ontwikkelaars Digital Construction Platforms (DCP) worden ge-noemd - op eigen houtje onderkomens kunnen maken op Antartica of zelfs op de maan of op Mars

DCP staat volgens met MIT voor meer dan een printer alleen maar belooft een nieuwe visie op woningbouw Volgens de onderzoekers betekent het concept ook een totale verandering van ontwerp en architectuur In plaats van te denken in traditionele patronen al muren ramen en vloeren kunnen ontwerpen met het DCP-concept veel meer naar specifieke eisen en omstandigheden worden geop-timaliseerd

lsquohellip a shift from the machine age to the biological agersquozegt Neri Oxman group director en associate professor media arts and sciences op de website van MIT lsquoFrom considering the building as a machine to live in made of standardi-zed parts to the building as an orga-nism which is computationally grown additively manufactured and possibly biologically augmentedrsquoHet onderzoek werd in april gepubli-ceerd in journal Science Robotic

Meer bij MITgt

De Faculteit Bouwkunde heeft een nieuw experimenteel laboratorium het Product Development Test Lab Het testlab is een lab waar studenten en onderzoekers eacuteeacuten op eacuteeacuten kunnen testen hoe de praktijk van de theorie kan verschillen Dat helpt om tot een beter ontwerp te komen Het gaat bijvoor-beeld om experimenten met innovatieve gevel- zonwering- en installatieoplos-singen Omdat het gebouw is uitgevoerd als een modulair systeem is het relatief eenvoudig om eventueel aanpassingen te maken voor specifieke producttests Alle elementen van dit lab zijn met de computerfrees perfect op maat ge-maakt Daardoor passen ze in elkaar als Legostenen Dat maakt foutloos bouwen mogelijk Het acht meter hoge gebouw-tje bestaat uit kant-en-klare wand- en vloerelementen Daardoor gaat het bouwen snel en accuraat met minimale afvalproductieHet test lab is een lsquore-montabelrsquo concept en in ongeveer een week op te bouwen

Het gebruik van hout en milieuvriende-lijk geproduceerde OSB-plaat maakt het test lab een biobased product De gevel

Product Development Test lab

is circulair Het Product Development Test Lab blijft tenminste een jaar staanTUDgt

BERICHTEN

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Het paviljoen met de zeven levens

Circulair bouwen met geprint beton

Het paviljoen met de zeven levensrsquo is een nieuw concept voor een toekomstbestendig ontwerp(proces) ontwikkeld door StudioSKMovares Bruil en Studio RAP Het paviljoen heeft een organische vorm met een lichte minimale constructie waar alleen materiaal

toegepast wordt waar nodig De levensduur staat nog niet vast maar de veelzijdige inzetbaarheid is wel een feit Voor de start van het project worden interdisciplinair de

parameters bepaald Uitkomsten van het ontwerpproces kunnen direct worden gebuikt om de digitale fabricage aan te sturen Dit heeft verregaande gevolgen voor de hele

bouwkolom De ontwerpende en bouwende combinatie samen zorgen niet alleen voor de digitale ontwerpen en engineering maar ook voor de digitale productie en blijven verantwoordelijk voor het materiaal Civiele constructies blinken vaak uit in overmatig

materiaalgebruik Daar valt veel winst te behalen onder meer in het kader van CO2-reductie

3D Proefprint Peter Heideman

16 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

lsquoComputational designrsquo en de vaar-digheid van lsquocomputational thinkingrsquo worden meer en meer onderdeel van circulair bouwen In het 3D-model wordt door middel van parameters waarde toegevoegd en wensen vertaald in de toekomst van bouwwerken Eeacuten van de belangrijkste ontwikkelingen die momenteel in de bouw grond aan de voeten krijgt is de circulaire economie Deze ontwikkeling heeft vergaande impact op de keten wat vooral wordt veroorzaakt door het verschuiven van beziteigendom in de keten lsquoGebruikrsquo is het nieuwe bezitHet samenwerkingsverband van Studio RAP Bruil en StudioSKMovares verkent deze ontwikkeling in een aantal met beton te printen objecten Eeacuten daarvan is een paviljoen met de werknaam rsquoHet paviljoen met de zeven levensrsquo De term circulaire economie suggereert immers dat het leven van een bouwwerk met eacuteeacuten cyclus niet ophoudtIn ontwerp en realisatie van het pavil-joen worden eveneens de steeds verder-gaande digitalisering van ontwerp en fabricage benut Deze ontwikkeling leidt tot nieuwe vragen want als ontwerpers hun ontwerpen zo maken dat deze direct met robots maakbaar zijn dan wel print-baar zijn hoe wordt dan het technisch ontwerp gerealiseerd en bijvoorbeeld de veiligheid van gebouwen geborgd

Vier pijlersDeze nieuwe werkwijze is ketenintegra-tie ten voeten uit De maakbaarheid is niet iets van de uitvoeringsfase maar is door de digitalisering vanaf het eerste ontwerp aanwezig en bepaalt mede het ontwerpde verschijningsvorm Het ontwerp en de realisatie van het paviljoen rust op vier pijlers waarvan voortdurend gekeken wordt of deze nog voldoende aandacht krijgen

- Sluiten van de keten Dat wil zeggen dat de leveranciers van materialen eigenaar blijven van de materialen Ze nemen deze aan het einde ook weer terug Het gevolg daarvan is rolverva-ging in het ontwerpproces De realisa-tie-eisen zijn via de ontwerpsoftware al tijdens eerste ontwerp aanwezig - Toepassen van Computational De-sign gericht op het minimaliseren van materiaalgebruik en op hergebruik van het paviljoen - Digitale fabricage Beton printen met robots In de ontwerp- en realisa-tiefase van het paviljoen wordt de steeds verdergaande digitalisering van ontwerp en fabricage uitgenut - Hergebruik van materialen en flexi-biliteit in functionaliteit

Onregelmatige vijfhoekenDe plattegrond van het paviljoen bestaat uit onregelmatige vijfhoeken In het zwaartepunt van elke vijfhoek staat een kolom die naar boven toe uitwaaiert naar dezelfde vorm als het grondvlak Deze kolommen worden van boven naar onderen geprintOp de dakrand van het paviljoen start bij elke vijfhoek de buitenlijn van geprint beton Deze lijn maakt een golvende beweging en print laag na laag richting het zwaartepunt van de vijfhoek Dankzij de hoogte van lagen ontstaat zo een kegelvorm met een gewelfde betonschil De betonlaag is dun alleen het hoog-nodige materiaal wordt gebruikt voor de vloeiende constructieve vorm Naar boven toe wordt de print weer breder Als de print straks wordt omgedraaid vormt dit de voet van de constructie zoals ook bomen dicht bij de wortels wat breder zijn De gewelfde schaal die zo is ontstaan houdt het betonvlak stabiel en creeumlert tegelijk openingen waardoor daglicht binnenvalt Het hele paviljoen bestaat uit enke-le efficieumlnte onderdelen die op meer locaties herbruikbaar zijn De tegen elkaar geplaatste kolommen vormen een convex kruisgewelf zoals in een oude gotische kathedraal en Moorse architec-tuur De toepassing van de onregelmati-ge vijfhoek geeft een grote vormvrijheid

Kolom Constructief Ontwerpen Movares

17 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

18 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

in de plattegrond zodat het paviljoen op vrijwel elke locatie kan worden ingepast

SchubbenpatroonDe constructie van het paviljoen is geiumlnspireerd op de natuur Het lsquoVoronoirsquo- patroon van ongelijkmatige vijfhoeken is te vinden in schubbenpatronen bij reptielen en facetten bij libellenvleugels De uitwaaierende kolommen lijken op de kelk van een bloem of koraalstruc-turen maar zijn ook terug te vinden in ijsgrotten en termietenheuvels En de

analogie met bomen die een brede wor-telstructuur hebben is al genoemd Door de kelkvormen tegen elkaar te plaatsen ontstaat de gelijkenis met de efficieumlnte draagstructuur van een eierdoos een kartonnen constructie die bijna niet plat te krijgen is Het gaat daarbij nog niet eens om het namaken van deze vormen Wel worden lessen getrokken uit de gro-te materiaalefficieumlntie van deze vormen In het paviljoen wordt het materiaal ef-ficieumlnt toegepast de kolommen worden voornamelijk op druk belast

Computational DesignDe combinatie van moderne ont-werpsoftware en digitale productietech-nieken daagt ontwerpers en bouwers uit om vormvrije en efficieumlnte ontwerpen te maken Industrieel ontwerpers passen dit al langer toe In de auto- en lucht-vaartindustrie bijvoorbeeld gaat lichtge-wicht ontwerpen al jaren hand in hand met vanzelfsprekende (aerodynamisch constructief) en toch oogstrelende vormgeving De ontwerpers en ingeni-eurs van StudioSKMovares gebruiken

Paviljoen1 StudioSK Movares

Kolom Constructief Ontwerpen Movares

19 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

technieken voor computational design in de overtuiging dat dit nu ook in de bouw bijdraagt aan het ontwerpen van efficieumlntere bouwwerken Het denken in repetitie verandert in ontwerpen van specifiek unieke oplossingen Toepas-sing van materiaal op plaatsen waar dit constructief nodig is leidt al snel tot een materiaalreductie van procent

Ontwerp van het paviljoenMet behulp van software is een vijfhoe-kige plattegrond verdeelt in kleinere vijfhoeken Op elke polygoon vormt een dunne betonschil een vijfhoekige kelk als van een bloem De vijfhoeken kunnen worden gekoppeld zodat ze samen een kruisgewelf vormen Het gebouw is daar-mee stabiel De waaierende vorm lijkt op het oppervlak van een schelpkoraal Het zijn soort ribben die al tijdens het printen de betonnen wand steunen Zo zijn er geen hulpconstructies nodig om de elementen te maken Ook tijdens de gebruiksfase heeft de welving een constructieve functie voor het stabiel houden van het betonopper-vlak Aan de onderzijde en bovenzijde is de kelk breder om de horizontale krach-ten door middel van momenten over te dragen aan de vloer van het paviljoen Het materiaal wordt efficieumlnt ingezet alleen daar waar het nodig isDe openingen die aan de bovenzijde ontstaan worden afgesloten met glas en laten daglicht toe De glooiende wel ving-en aan de onderzijde worden rsquos avonds gebruikt voor verlichting

Circulair bouwenHet paviljoen is ontworpen als een zo goed mogelijk circulair gebouw Het kan in de eerste plaats meerdere functies vervullen Het is in te zetten als kiosk op een marktplein als wachtruimte bij een busstation als entree bij een museum of als tijdelijk informatiecentrum bij een bouwplaats Door slim te ontwerpen is het gebouw in enkele losse onderdelen te verplaatsen Vanaf het begin van het ontwerp wordt het aspect tijdelijkheid de mogelijkheid om het paviljoen terug te halenver-plaatsen meegenomen in ontwerpbeslis-singen Er wordt gestreefd naar minima-liseren van werkzaamheden in de grond Het paviljoen is demontabel en tot slot

kunnen de verschillende materialen her-gebruikt worden Dit laatste gaat zover dat de geprinte beton aan het eind van de levensduur gedefragmenteerd wordt tot opnieuw verwerkbare grondstof

Civiele constructiesDe ontwikkelingen in computational design het digitaal ontwerpen en engi-neeren van (beton)constructies liggen in eacuteeacuten lijn met de mogelijkheden voor digitale fabricage Deze wijze van ont-werpen en engineeren laat een mindset shift zien van denken in repetitie naar unicarsquos Vanuit de industrieumlle productie is van oudsher de denktrant hoe kan ik de constructie opknippen in onderdelen en hoe kan ik die componenten repete-

Sluiten van de keten paviljoen als wachtruimte koffiebar bloemenshop beeldenpaviljoen (Illustratie StudioSK Movares)

Paviljoen dakaanzicht (Afbeelding StudioSK Movares)

20 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

rend maken Door te blijven denken in componenten worden niet de nieuwe mogelijkheden die het vakgebied verder brengen Het levert voor wat betreft betoncon-

StudioSKMovares Movares is een advies- en ingenieursbureau met kennis van computational design studioSK heeft een team ervaren ar-chitecten Samen geven zij digitaal vorm aan een duurzame leefomgeving Het digitale ontwerpproces vraagt de parameters van alle disciplines die invloed hebben op de uiteindelijke vorm Het digitaal ontwerpen en engineeren houdt vooraf reke-ning met de mogelijkheden die digitale fabricage biedtDeze samenwerking in een vernieuwde digitale bouwko-lom en inzet van nieuwe softwaretools biedt engineers de mogelijkheid materiaal in constructies zo efficieumlnt mogelijk in te zetten wat ten goede komt aan de duurzaamheid van een constructie

Studio RAPStudio RAP is een architectonische ontwerp- en fabrica-gestudio RAP ontwerpt expressieve gebouwen en maakt deze deels met digitale productiemethodes zij zijn met name gespecialiseerd in het gebruik van industrieumlle robot-armen De studio is gevestigd in het RDM Innovation Dock en heeft verschillende prijzen gewonnen in de bouw- en architectuursector Verder ondersteunt RAP onder ande-re betonleverancier Bruil met de ontwikkelingen van het 3D-betonprintproces

De 3D-betonprinter van Bruil Bruil is producent van prefab beton en andere cementge-bonden producten en werkt sinds 2015 aan de ontwikke-ling van een 3D-printer voor architectonisch beton Als maakpartij wil Bruil slimmere lsquomass customizedrsquo bouw-producten produceren waarvoor veel minder primaire grondstoffen noodzakelijk zijn 3D-printen van beton is hiervan een goed voorbeeld

Een 3D-printer gaat namelijk heel efficieumlnt met materiaal om het beton wordt alleen daar toegepast waar het een bijdrage levert aan het gebouw Dit kan oplopen tot een materiaalbesparing meer dan 50 procent Daarnaast is het proces van digitaal ontwerp naar digitale productie veel korter en minder complex Hierdoor wordt vormvrijheid weer betaalbaar

Bruil is ervan overtuigd dat deze ontwikkeling de bouw zal veranderen Het tijdperk dat het ontwerpvrijheid van de architect beperkt wordt door de industrieumlle bouw- en pro-ductiemethoden is binnen enkele jaren verleden tijd

structies niet alleen grote vormvrijheid op maar belangrijker nog dat alleen materiaal toegepast wordt waar nodig Hetzelfde geldt voor toepassing van staal en andere materialen bij bijvoorbeeld

bruggen Civiele constructies blinken vaak uit in overmatig materiaalgebruik daar valt veel winst te behalen onder andere in het kader van CO2-reductieIn de hele keten van ontwerpproces tot en met maakindustrie veranderen rollen van ontwerpers en fabrikanten drastisch Door de noodzaak van integrale (en efficieumlntere) samenwerking treedt lsquorol-vervagingrsquo op Constructieve aspecten functie en hoe een ontwerp aanhaakt bij zijn omgeving zijn even bepalend voor hoe een ontwerp eruit gaat zien als de randvoorwaarden van de betonprinter printpaden logistiek en mortelsamen-stelling Uiteindelijk draaien alle partici-panten in het ontwerp en maakproces aan de knoppen die het lsquoDNArsquo van een bouwwerk bepalen Peter Heideman Architect AvB StudioSKMovaresJan van Wolfswinkel Adviseur Constructief Ontwerpen MovaresWim vanrsquot Land Constructeur MovaresWessel van Beerendonk Co-founder amp architect bij Studio RAPTheo Voogd Communicatie Bruil

Natuurreferenties

Polygonstructuren Voronoi polygonen

Onder Cone-strucuren natuur Kristal Vogelnest

Krokodilhuid Schelpstructuur

Libellevleugel Schildpadschild

Huid giraffe

Bloemkelk Druipsteen IJsgrot

21 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Vakbeurs amp CongresWoensdag 31 mei en 1 juni 2017NH Conference Centre Koningshof Veldhoven wwwmaterialsnl

Aandacht voor materialen analysetechnieken oppervlaktetechnieken en verbindingstechnieken

Ruim 85 exposanten uit binnen- en buitenland Uitgebreid congresprogramma Live demorsquos

Materials 2017 deacute verbinding tussen innovatie en techniek

UitnodigingKomt u ook

5e editieGratis toegang

copy Sirris

22 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Asfaltwapening is bijvoorbeeld een kosteneffectieve maatregel als geen ex-tra asfaltdikte kan worden aangebracht scheuren reeds aanwezig zijn en de le-vensduur van de verhardingsconstructies moet worden verlengd Voordat een keuze gemaakt wordt behoort men te bepalen wat de oorzaak is van de scheur-vorming Pas daarna komt de keuze voor de wapening De verschillende soorten

AsfaltwapeningDe trend naar functioneel uitschrijven en onderbouwen van keuzes maakt het noodzakelijk dat wegbeheerders en aannemers beter gaan kijken naar de mogelijkheden om onderhoud

aan verhardingen kostenefficieumlnt uitvoerbaar en zeker effectief uit te voeren In asfaltverhardingen zijn het scheuren die het functioneren van de verharding verminderen

Verschillende scheurremmende maatregelen kunnen worden uitgevoerd steeds vaker wordt de keuze voor het toepassen van asfaltwapening gemaakt Echter over het toepassen

zijn nog te veel onduidelijkheden die een afgewogen keuze moeilijk maken

asfaltwapeningen hebben namelijk niet dezelfde werkingsprincipes of functies waardoor ze per situatie (oorzaak van de scheurvorming) moeten worden bepaald op zowel technische als praktische za-ken Hierbij kan men denken aan ligging in het asfalt plaats op de verharding (scheur verbreding of freesvlak) on-dergrond maar ook hoeveelheden en niet te vergeten de installatie Juist het

correct verwerken blijkt in de praktijk een aandachtspunt en wordt derhalve het beste uitgevoerd door een gespecia-liseerd bedrijf Asfaltwapeningssysteem Vanwege de verschillende functies het samenwerken met het omliggende asfalt verschillen in bitumenemulsie (hechtlaag) en krachten-overdracht

23 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

zou het beter zijn van een asfaltwape-ningssysteem te spreken in plaats van enkel een product In dit artikel wordt echter gesproken over een asfaltwa-pening in zowel technische als praktische zin

Op dit moment wordt asfaltwapening veelal toegepast als onderhoudsmaatre-gel op bestaande verhardingen met scheuren (voegen) of bij wegverbreding-en Scheuren in de bestaande verharding zijn ontstaat door verkeersbelastingen spanningen door zetti ngen of tempera-tuur-bewegingen van onderliggende (funderings-)constructie Niet alle oor-zaken kunnen worden weggenomen door asfaltwapening maar een juiste keuze voor verwerking en functies van de asfaltwapening biedt het beste re-sultaat Asfaltwapening vervult mecha-nisch gezien en conform NEN-EN 15381 ten minste eacuteeacuten van twee functies versterking van de overlaag of spanning-spreiding en mogelijk nog een derde functie namelijk waterwering Deze zijn opgenomen in de Declaration of Perfor-mance (DoP CE-markering) van de asfalt-wapening Bij versterking (Reinforcement [R]) van

de overlaag worden afhankelijk van de wijze waarop krachten worden overge-dragen de sterkte-eigenschappen ver-moeiingsweerstand enof breuktaaiheid van de overlaag verbeterd Ook zorgt de versterking voor een verdeling van de totale scheurwijdte over meerdere on-schadelijke fijne scheurtjes in plaats van eacuteeacuten brede scheur Spanningspreiding (Stress Relief [STR]) wordt bewerkstelligd door de bitumen-emulsie en zorgt dat beweging beperkt mogelijk is en piekspanningen boven een scheur over een groter gebied van de overlaag gespreid worden Bij een asfaltwapeningsproduct wordt dit ge-realiseerd door een vlies als drager toe te passen waardoor dikkere en gelijk-matigere bitumenlagen kunnen worden aangebracht Hierbij geldt dat het vlies een minimale bitumenretentie of wel residuaal bitumen van 11 kgmsup2 heeft In de praktijk wordt ook weleens een SAMI (2 agrave 3 kgmsup2 warme bitumen) toegepast of gebruik gemaakt van een EAB-laag waarin de asfaltwapening wordt aangebracht

Een waterwering (Interlayer Barrier [IB]) voorkomt verslechtering van de funder-ing door waterindringing tegen te gaan

en daarmee verweking vorstschade en uitspoeling Ook hier wordt veelal een gespoten bitumenemulsie in combinatie met een vlies gebruikt met circa 11 kgmsup2 residuaal bitumen om voldoende reductie van de waterdoorlatendheid

Figuur 1 Versterking [R] (CROW Asfaltwapening) Figuur 2 Spanningspreiding [STR] (CROW)

Figuur 3 Waterwering [IB] (CROW Asfaltwapening)

Foto 1 Vormvast grid met vlies voor R STR en IB

Foto 2 Bestaande situatie schouwen voor een goede keuze

24 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

bereikt [Marienfeld et al 1999] Verder zorgt de waterwering voor he beperken van de verslechtering van het onderliggend oude asfalt door beperk-ing van zuurstofindringing waardoor asfalt veroudert en het beperkt on-thechting tussen bitumen en mineraal aggregaat (stripping) Naast verschillen in functies zijn er ook verschillen in vorm vormvastheid mate-riaal en samenstelling (grid vlies of com-posiet) Al deze verschillen en synergie tussen de functies bepalen het gedrag van een wapening in de asfaltconstruc-tie Voor de functieversterking [R] is er in de basis onderscheid te maken in twee belangrijke werkingsprincipes een vormvaste wapening met structurele bijdrage gebaseerd op mechanische

insluiting van het steenskelet en asfalt-wapening gebaseerd op hechting Door de zeer hoge vormstijfheid en hoge rib-ben van de rasteropeningen wordt het steenskelet van de asfaltlaag vastgezet waardoor het bitumen in de asfaltlaag wordt ontlast en de levensduur van de asfaltoverlaging aanzienlijk toeneemt Echter de treksterkte is veel minder van belang terwijl een wapening op basis van hechting het juist moet hebben van trek-sterkten en de daarbij behorende hecht-lengtes De adhesie is bepalend voor de krachtoverdracht tussen asfaltwapening en omringend materiaal Het verschil in werking is onder meer aangetoond in een proefvak met diverse soorten asfalt-wapening op de rijksweg A6 bij Joure

Bepaling van het probleem Om een keuze te kunnen maken dient de situatie betreffende de bestaande ver-harding te worden onderzocht Daarbij wordt niet alleen de toestand van het asfalt bekeken maar ook moet worden vastgesteld wat de oorzaak is van de opgetreden scheuren en vervorming-en Daarbij is inzicht nodig over de grootte en snelheid van de optredende spanningen in de constructie Pas daar-na kan worden bepaald welke functie (versterking spanningsreductie of wa-terwering) in welke mate gewenst is Dit hoeft geen uitgebreid onderzoek te zijn maar moet aansluiten bij de omvang en mogelijke risicoacutes van het project Als basis dient een technische schouw Hierbij kan worden vastgesteld wat de scheurwijdtes en -afstand zijn waar de

scheuren vandaan komen (van bovenaf of onderaf) diepte van de scheuren hoogteverschillen over de scheuren en een schatting gemaakt van de verticale scheurbewegingen onder verkeersbe-lasting Verder dient daarbij te worden bepaald door middel van een boorker-nonderzoek hoe de verharding is opge-bouwd in laagdikten en soort materiaal

Een verhardingsconstructie scheurt op verschillende manieren omdat span-ningen ontstaan door belastingen en vervormingen in verschillende richting-en en met verschillende tijdsduren Er wordt daarom in grote lijnen onder-scheid gemaakt tussen dynamische belastingen (korte tijdsduur) en meer statische (lange tijdsduur) vervorming-en Om inzicht te kunnen krijgen in de benodigde werking van de asfaltwape-ning moeten daarom de aandrijvende mechanismen die ten grondslag liggen aan het ontstaan van de scheurvorming duidelijk zijn Keuze van een asfaltwapening en de ligging Nadat de situatie in kaart is gebracht en de vervormingen cq bewegingen duidelijk zijn kunnen principekeuzes voor de benodigde functies van asfaltwape-ning worden gemaakt Bij spanningen door horizontale ver-vormingen bijvoorbeeld in afschuivende bermen en weg-verbredingen of ther-mische krimp dient een asfaltwapen-ing asfaltlagen bijeen te houden door opname van de horizontale kracht in de wapening of structureel versterken van de asfaltlaag boven de wapening Daarbij mag de wapening niet kunnen worden losgetrokken en bij grote ver-vormingen (zeker bij thermische krimp) een spanningspreidende laag aanwezig zijn tussen de asfaltwapening en de onderliggende constructie Bij (grote) verticale bewegingen zal de overdracht van deze afschuifkrachten moeten komen uit de overlaag zelf Daarvoor kan de overlaag dikker worden uitgevoerd met taaier asfalt of stijver gemaakt met een structurele asfaltwa-pening Bij de keuze van een asfaltwapening moet worden bepaald met welke breed-te de wapening wordt aangebracht en op welke diepte De breedte van de wapening is afhankelijk van het soort schade en de omvang daarvan Een ver-ankeringsafstand (de lengte wapening

Foto 3 Wegverbreding met lsquolip-lasrsquoin bestaande asfaltverhardingsconstructie

Foto 4 Voldoende verankeringsafstand haaks op een scheur in verhouding tot trekkracht en werking-sprincipe

25 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

haaks op de scheur) van 05 m aan beide zijden van de scheur wordt als minimum beschouwd De totale breedte van de wapening is dan minimaal 10 m Indien een scheur geen rechte lijn is dient de wapening dus breder te zijn net als bij wapeningen met hoge treksterkten De toepassing van een 200 kN-product bij-voorbeeld heeft weinig zin als de hecht-ing (verankering x hechtkracht bindmid-del) deze niet kan mobiliseren Bij een hoge treksterkte behoort een grotere verankeringsafstand Voor het opnemen van krachten door de wapening dient deze in de trekzone te liggen van de verhardingsconstructie Dat betekent in veel gevallen zo laag mo-gelijk dus goed gehecht op de onderlaag of tussen twee tussenlagen Bij een on-derhoudsmaatregel komt een wapening vaak direct onder de deklaag te liggen Dit kan maar heeft naast technische re-denen ook een praktische reden om dat beter niet te doen Indien een afdeklaag bij de volgende onderhoudsmaatregel weer wordt gefreesd freest men name-lijk de wapening ook mee Aanbrengen van asfaltwapening Nu bepaald is welk wapeningsproduct en met welke eigenschappen wordt toegepast moet het product correct worden aangebracht Omdat in de praktijk hier vaak niet de nodige aan-

dacht aan wordt besteed is dat ook de grootste drempel voor het toepassen Asfaltwapening is namelijk een speciaal aangebracht product in de verhar dings-constructie dat alleen zijn werking kan doen als het op de juiste wijze gebeurt Hiervoor kan men het beste de ver-werkingsvoorschriften van de leverancier volgen of een installateur inschakelen Belangrijk bij de installatie zijn vooral de conditie en eigenschappen van de ondergrond (gefreesd gescheurd et cetera) het realiseren van een goede hechting door gebruik te maken van de juiste bitumen emulsie en in de juiste hoeveelheid op een schone ondergrond het vlak en strak aanbrengen maar ook het niet beschadigen van de wapening Indien een wapening is aangebracht kan men de hechting controleren door de wapening van de ondergrond proberen los te trekken Enkel wanneer de wa pe-ning goed aan de ondergrond is gehecht is deze goed te overlagen met voldoen-de dikte van de eerste asfaltoverlaag op de wapening De dikte van de eerste asfaltlaag is afhankelijk van het wape-ningsproduct doch zou nooit minder dan 40 mm mogen bedragen

Als laatste kan men een controle uitvo-eren op de verwerking door kernen te boren Wat echter nog niet mogelijk is een controle op de verwerking van de wapening Proeven als die van Leutner

zijn hiervoor niet geschikt wat blijkt uit de eigenschappen (onder andere diameter afschuifvlak en belasting-snelheid) van deze proef Mede door de spanningspreidende en waterafsluitende functies zijn er nog geen (genormeerde) afschuif- of trektesten voorhanden die voor de toepassing asfaltwapening kunnen worden toegepast Net als al-gemeen toepasbare berekenings- en dimensioneringsmethoden voor asfalt-wapening is te verwachten dat deze in de na bije toekomst wel voorhanden zullen zijn Opbreken van asfalt met asfalt-wapening Asfaltwapening is freesbaar indien min-stens drie centimeter door het wape-ningsvlak heen wordt gefreesd Enkel dan is de hoek van de frees op het wap-eningsvlak zo dat het wapeningsmate-riaal breekt Gevaar voor vastlopen van de frees door stukken wapening welke aan de frees blijven hangen ontstaat als de diepte minder is [CROW 1995] Uit-zondering op het frezen is de zeskantige stalen wapening Hergebruik van asfalt-wapening is na het frezen niet mogelijk

Verder dient rekening te worden ge-houden dat hergebruik van het asfalt-granulaat met wapening in Nederland vanwege de strenge eisen aan het gehalte nevenbestanddelen veelal niet mogelijk is zonder vooraf te zeven

Ing Paul ter Horst Area Manager Ben-elux Tensar International BV en werk-groeplid CROW Asfaltwapening Literatuur - CROW (2016) Asfaltwapening - CROW (1993) Asfaltwapening - Zin en onzin Publicatie 69 CROW Ede - CROW (1995) Geen vrees voor de frees Herge-bruik van asfalt met wapening Publicatie 95 CROW Ede - De Bondt AH (1999) Anti-Reflective Cracking Design of (Reinforced) Asphaltic Overlays PhD thesis TU Delft- FGSV (2013) - Arbeitspapier fuumlr die Verwendung von Vliesstof-fen Gittern und Verbundstoffen im Asphaltstras-senbau FGSV 770 Forschungsgesellschaft fuumlr Strassen und Verkehrswesen Koumlln Duitsland - Marienfeld ML TL Baker (1999) Paving fab-ric interlayer as a pavement moisture barrier Transportation Research Circular E-C006 ISSN 0097-8515

Figuur 5 Aanbrengen van een asfaltwapening met minimale overlappingen op een schoon en gefreesd oppervlak

26 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Basaltsteen is een zogenaamd mafisch vulkanisch stollingsgesteente dat wordt gevormd door lava Basaltsteen bestaat uit kleine kristallen De krimp die op-treedt bij de stolling van basaltlava leidt tot zeshoekige structuren de typische basaltzuilen Het gesteente is zeer ruim in en op de aardkorst aanwezig en een-voudig winbaar

Basaltvezel is nog een vrij onbekend materiaal maar behoort inmiddels thuis in de rij van duurzame bouwmaterialen Gewonnen uit vloeibare basalt kunnen ragdunne basaltvezels

tot draden gesponnen worden en hiermee kunnen veel materialen worden gemaakt Vulkan Europe BV houdt zich sinds 2007 bezig met de distributie van basaltvezelproducten naar

bedrijven in Europa die de basaltvezelproducten verwerken in hun eindproduct En ondanks dat Vulkan het gebruik van de vezels de laatste jaren ziet toenemen vooral in de VS is de

onbekendheid met het veelbelovende materiaal nog altijd groot

Basaltsteenvezel

Het was een Canadees die in het begin van de 20ste eeuw ontdekte dat uit gesmolten basalt via een katalysator het stollingsgedrag van basalt kon worden beiumlnvloed en worden omgevormd tot dunne haarvormige vezels in plaats van een zeshoekige structuur De productie van basaltvezel gebeurt door het smel-

ten van basaltsteen bij ongeveer 1400 degC Het gesmolten gesteente wordt dan geeumlxtrudeerd door kleine spuit-mondjes voor de productie van filamen-ten van basaltvezel De vezels hebben een vezeldiameter varieumlrend tussen 9 en 13 micrometer Omdat de vezels pas smelten bij 1400 degC heeft het product goede vuurbestendige eigenschappen De hoge elasticiteits-modulus van het product resulteert in een uitstekende treksterkte meer dan tweemaal die van staalHet lsquoWestenrsquo heeft met deze ontdekking tot nu toe niet veel gedaan Het lsquoOostenrsquo heeft zeer zeker in de koude oorlog de bijzondere eigenschappen van de ba-saltvezel ontdekt en ontwikkeld Lange tijd heeft de Russische staat deze kennis over de basaltvezel geclassificeerd als lsquomilitary goodrsquo dus niet beschikbaar voor de civiele industrie Sinds 1995 is de basaltvezel officieel afgevoerd van de lijst van lsquomilitary goodsrsquo maar het zou nog tot in de 21ste eeuw duren voordat het materiaal beschikbaar was voor de Basaltsteenformaties in Tsjetsjenie

27 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

civiele markt De grootste producenten van basaltvezel en basaltvezel wape-ningstaven zijn nu te vinden in Rusland Oekraiumlne en China

Sterker dan staalVulkan Europe BV houdt zich sinds 2007 bezig met de distributie van basaltvezel-producten naar bedrijven in Europa die op hun beurt de basaltproducten ver-werken in hun eindproduct Eeacuten van de producten die men op de markt brengt is gesponnen getwijnde draad (roving) van basaltvezels Unique selling points zijn de bijzon-dere eigenschappen van deze vezel Het materiaal bestaat voor 100 procent uit basaltsteen slechts het stollingsge-drag is beiumlnvloed door de katalysator Basaltvezel is volledig recyclebaar heeft een treksterkte van 2800 - 3215 MPa (25 maal sterker dan staal) waardoor het uitstekend toepasbaar is in construc-tieve toepassingen Met een dichtheid

van 274 gcm3 is het vier maal lichter dan staal wat het met name interes-sant maakt met het oog op logistiek en arbo-gebiedBasaltvezels zijn niet geleidend en wor-den om die reden toegepast in onder andere windmolenbladen vloeren voor

robots en operatiekamers Basaltve-zel heeft een goede weerstand tegen chemische en corrosieve invloeden zoals zoutoplossingen zure oplossingen en met name alkalieumln Bovendien moet het materiaal worden gezien als milieuvriendelijk Volgens cijfers van Imperial College London is de CO2-footprint van basaltvezels 170 procent lager dan die van staal ToepassingenBasaltvezels worden onder meer toege-past in textiel gerelateerde producten zoals geotextielen maar ook in asfalt-wapening scheepsindustrie masten van basaltvezel zijn niet geleidend dus niet gevoelig voor blikseminslag Basaltvezel is zeer geschikt als isolatiemateriaal Warmte-isolerende toepassingen van basaltvezel op basis van anorganische bindmiddelen kunnen worden gebruikt bij temperaturen tot 700 degС Wanneer er een samenstelling met een hoogwaardi-ge composiet wordt toegepast geldt een hogere thermische stabiliteit namelijk tot 800deg Vanwege de hoge-tempera-tuurbestendigheid wordt het materiaal toegepast in brandwerende bekleding in vliegtuig- en automobielindustrie

Hybride constructiesBij gebruik als (continue) vezel kan basaltvezel versterking bieden aan en in een nieuwe reeks van kunststof en beton gerelateerde composieten Het kan ook worden gebruikt in combinatie met andere versterkingsvezels bijvoorbeeld basaltvezelcarbonvezel basaltvezelglasvezel zogenaamde hybride construc-ties Ten Cate heeft bijvoorbeeld een as-faltrenovatiemat ontworpen waarbij in breedterichting van de weg basaltvezels worden toegepast en in de lengterich-

Boven gesponnen getwijnde draad (roving) van basaltvezels onder wapenisstaven op basis van basalt

Basaltsteen

28 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

ting glasvezels De reden hiervoor is dat de basaltvezel stugger is en de wieldruk beter in breedterichting naar de weg-fundering spreidt In lengterichting is dat van iets minder belang en heeft men tot nu toe gekozen voor de goedkopere glasvezel

Andere toepassing is basaltvezeltex-tiel zoals brandremmende dekens en impregnatie met polymeren Dat laatste geeft een plaatmateriaal dat onder meer kan worden toegepast in bodyrsquos voor de automobielindustrie Voordeel van het gebruik van composieten in de automobielindustrie is voornamelijk geen corrosie en daarnaast laat het zich ook makkelijk repareren Het is veiliger dan plaatstaal basaltvezeldoek geiumlmpregneerd met epoxy is twee keer sterker dan staal

+750 degC kortstondig zelfs tot 1000 degC Basalt gevlochten koorden worden gebruikt waar moeilijke omstan-digheden heersen zoals bij contact met stoom oververhitte stoom oplossingen van onder andere anorganische en orga-nische zuren en basen en zoutoplossin-gen In combinatie met epoxy wordt het materiaal gebruikt als wapeningsstaven voor beton en andere materialen hybri-de constructies et cetera

BetonindustrieDaarnaast wordt er veel van basalt ver-wacht voor de betonindustrie Tot dusver vindt nu die toepassing nog plaats in de betonwarenindustrie omdat de regel-geving nog is gebaseerd op de eigen-schappen van staal en beton Beton kan drukkrachten en staal kan trekkrachten opnemen Maar omdat de materialen niet dezelfde uitzettingseigenschappen hebben moet het beton in de trekzone eerst scheuren en daarna kan het staal de trekkracht gaan opnemen Dit maakt het staal in de betonnen constructie dan ook kwetsbaar voor corrosie Bij corrosie zet staal zeven keer zijn oorspronkelijke volume uit Men rekent dan ook met een duurzaamheid van circa vijftig jaar daar-na moet beton gerenoveerd worden Met basaltvezelwapening is corrosie niet aan de orde en voor het opnemen van de trekkrachten gaat het beton niet scheuren Basaltvezelwapening maakt de weg vrij om slanker te construeren omdat dan geen corrosiedekking in acht genomen behoeft te worden Bij renova-tie van bruggen worden dan ook steeds vaker lamellen van vezelmateriaal tegen de onderkant van het beton gelijmd

Bron Vulkan-Europe

KoordBasaltvezel wordt ook gevlochten als een koord 4 tot 20 mm diameter Zulke koorden zijn interessant voor met name de industrie vanwege de sterkte maar ook vanwege hun chemische en hittebe-stendigheid Basaltvezelkoorden hebben een werktemperatuur van -240 degC tot

Basaltgevlochten koord

Beurscatalogus

Materials 2017

Organisatie

Mediapartner

2017

Cursussennajaar

Materialen en Verbindingen

Moderne oppervlaktetechnologie

Basiscursus composieten

Praktische materiaalkunde

Functioneel toepassen van materialen

Lijmen

Laserlassen in de praktijk

Praktijkgerichte cursussen op het gebied van

Bezoek ons op

stand 120

Deze vakbeurs met congres is bedoeld voor iedereen die betrokken is bij de keuze de directe toepassing het aanbrengen en het (na)bewer-ken van materialen Materialen zijn de bouwstenen van alles om ons heen Het lijkt zo vanzelfsprekend maar waar zijn onze autorsquos machines en gebouwen zonder een goede sterke basis Bijna vergeten we hoe bijzonder materialen zijn en welke uitdagingen het keuze creatie- en productieproces met zich mee brengt Om maar niet te spreken over ontwikkelingen en innovaties Op 31 mei en 1 juni vindt u op vakbeurs Materials een all-in concept gebaseerd op deacute vier bouwstenen voor oplossingen bij materiaaluitdagingenbull (Nieuwe) materialenbull Materiaal analysebull Oppervlaktetechniekenbull VerbindingstechniekenMaterials verbindt wetenschap met praktijkMet meer dan 85 exposanten en ruim 40 kennissessies slaat vakbeurs Materials een brug tussen wetenschap en concrete toepassing Laat u inspireren door live demorsquos in het Analyse Paviljoen ontdek nieuwe materialen in het Innovatieve Materialen Paviljoen en maak kennis met de laatste technieken in de Verbindingstentoonstelling

Gratis bezoekBezoekers betalen geen entree voor de beurs en het congresprogramma - aanmelding vooraf via de website wwwmaterialsnl wordt zeer gewaardeerd Tot ziens op de vakbeurs Materials op 31 mei en 1 juni 2017 in Veldhoven

Vakbeurs Materials 2017 de verbinding tussen innovatie en techniek

Timo van LeentE tleentmikrocentrumnlT 040-2969922Manager Vakbeurzen amp Congressen Mikrocentrum

INHOUD BEURSCATALOGUS 36 Congresprogramma 38 Lezingen 46 Exposanten 56 Wie levert wat Colofon De beurscatalogus Materials 2017 wordt uitgegeven door SJP Uitgevers in samenwerking met Mikrocentrum en Inno-vatieve Materialen (mediapartner) 2017

Cursussennajaar

Materialen en Verbindingen

Moderne oppervlaktetechnologie

Basiscursus composieten

Praktische materiaalkunde

Functioneel toepassen van materialen

Lijmen

Laserlassen in de praktijk

Praktijkgerichte cursussen op het gebied van

Bezoek ons op

stand 120

32 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

ZAAL 1 Materialen

ZAAL 2 Analyse testen simuleren

ZAAL 3 Verbindingstechnieken

ZAAL 4 Oppervlaktetechnieken

Congresprogramma woensdag 31 mei

1125 - 1150 Materiaalkunde in een notendopDr Ir HW (Eddy) Brinkman Technisch schrijver en vertaler Betase BV

930 Ontvangst

1030 - 1055 Zaal 1 Ontwerpproces verandert door Computational Design

Peter Heideman architect AvB StudioSKMovares

1155 - 1220 TMS 42 innovatie in staalRichard Garvelink Sales and Technical Adviser Telmastaal NV

1125 - 1150 Micro-XRF ndash A non-destructive method for Material Analysis and Quality Control InvestigationsDr Andreas Wittkopp Business Mana-ger microXRF - EMEA Bruker Nano GmbH on behalf of Benelux Scientific

1155 - 1220 Strain Gauge Measurements on Plas-tics and CompositesAnton Chittey Product Manager - Europe Vishay Precision Group - Micro-Measurements on behalf of jj bos bv

1125 - 1150 (In English) Joining metals to ceramics by using solderingbrazing techniquesErik Brom Technical Commercial Director Mat-tech BV

1155 - 1220 Structural adhesive bonding for high-temperature and durabilityKoen Geurts Research Engineer Flanders Make on behalf of Sadechaf UV BVBA

1125 - 1150 Functionele en slimme coatingsDr Walter Lauwerens Senior Project Manager Smart Coatings Sirris Smart Coating Application Lab

1345 - 1410 Physical foundations for smart poly-meric materialsDr Wouter G Ellenbroek Assistant Professor Eindhoven University of Technology

1345 - 1410 Benefits of the Oxford Instruments GRADE databaseWilhelm Sanders Certified Product Manager OES (MSC) Oxford Instru-ments Analytical GmbH on behalf of De Looper NDO

1345 - 1410 Atmosferische plasmatechnologie - applicatiespecifieke oplossingen op maat Dr Ralf Greger Zaakvoer-der - Technisch Consultant PlaToS Consulting

1055 - 1125 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1220 - 1315 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1315 - 1340 Zaal 1 Hoe kom je in het ontwerpproces van kunststof producten tot de juiste materiaalkeuze

Joop Onnekink Senior Consultant Pezy Group Groningen

1410 - 1435 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1435 - 1500 Anodiseercriteria bij een perfect verspaand aluminium productHenry van Haeff Directeur 2-S Petrofer

1505 - 1530 Een Circulaire Economie hoe krijgen we die echt in bewegingErick Wuestman AVS Voorzitter en ex-pert CE Stichting Circulaire Economie

1435 - 1500 Analytical strategies for analysis of functional materials at surfaces and interfaces Dr ir Pieter Samyn Researcher Institute for Materials Research (IMO)

1505 - 1530 Solar Simulation the real lifeMark de Waard Sales Rycobel

1435 - 1500 Verlijmen met MMA lijmStef Jaspersen Managing Director BNS Industrial BV

1505 - 1530 Overzicht van recente innovaties in verbinden van ongelijksoortige mate-rialen en van minder gekende las- enof soldeertechniekenFleur Maas Belgisch Instituut voor Lastechniek

1435 - 1500 Cleaning by light surface treatment with laserDipl-Ing Olav G Schulz MBA Ma-naging Director SLCR Lasertechnik GmbH on behalf of Summa Surface SLCR Lasertechniek

1505 - 1530 Understanding adhesion improve-ment as a result of changing surface wettabilityDr Ir Marieumllle Laimboumlck-Wouters Materiaal Expert MaterialsXpertise

1535 - 1600 Zaal 1 M2i - Onderzoek aan High Tech Materialen

Dr Harald Kerp Programma Manager The Materials Innovation Institute

1600 - 1700 Netwerkborrel voor exposanten en bezoekers

33 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

ZAAL 1 Materialen

ZAAL 2 Analyse testen simuleren

ZAAL 3 Verbindingstechnieken

ZAAL 4 Oppervlaktetechnieken

Congresprogramma donderdag 1 juni

1125 - 1150Driving Glass beyond the LimitsDr Matthias Muumlller Director Material Development SCHOTT AG

1155 - 1220 CeraCarbon THE next step in wear resistant lightweight applicatons Roeland Coumans CEOCTO Cera-Carbon

1125 - 1150 Vision inspection for surface damage on high quality materialsJuumlrgen Kemenas Technical specialist TEVEL Techniek BV

1155 - 1220 Hansen Solubility Parameters in inkjet ink developmentDr Sc Frank Ruttens Key accountma-nager Agfa-Labs

1125 - 1150 Verbinden zonder gatenIng J van Schaijk Senior application engineer VIBA NV

1155 - 1220 Hoe de oppervlaktetoestand evalue-renverbeteren voorafgaand aan een verlijming Ing Pol Coudeville Do-cent - cooumlrdinator dienstverlening KU Leuven technologiecampus Oostende

1125 - 1150 Afblazen van oppervlakte en stofreinigingDonald van Boven Sales Rycobel

1155 - 1220 Chemische oppervlaktemodificatie Prof Dr Ernst J R Sudholter Hoogleraar Organische materialen en grensvlakken TU Delft - Chemical Engineering Organic materials amp Interfaces

1345 - 1410 Van ontwerp naar technisch en com-mercieel haalbaar aluminium productFrits Marechal Application Design Engineer Sapa Extrusion Benelux

1345 - 1410 Dynamic mechanical analysis of a tire sample by nanoindentationDavid Ziltener CEO Tribotron AG

1345 - 1410 Ultradunne materiaal lagen en hun toepassing in NanoMagnetisme Dr Ir Ing R Lavrijsen Universitair Do-cent Technische Universiteit Eindho-ven Groep Fysica van NanoStructuren (FNA) Technische Natuurkunde

1505 - 1530 Oppervlaktetechnologie controle op de vierkante kilometerDr Ir Hans van der Weijde Program-ma manager Tata Steel RampD

1435 - 1500 How to model dropping of an HDPE tank with fluid using Abaqus FEA Dr Ir Christine Obbink-Huizer Abaqus Application Engineer Simuleon

1435 - 1500 Condities voor een duurzame verlijmingIng Jan Lambrechts MSc Business Manager LCS Adhesive Bonding bvba

1505 - 1530 Net-shape productie van een compo-sieten draagarmMarkus Kaufmann Programmaleider composieten Sirris

1435 - 1500 Smart coatings via designing surface chemistry and topographyDr Catarina Esteves Associate Professor Eindhoven University of Technology

1505 - 1530 Dos en Donts van anodiserenM Kaarsgaarn DGA KO-AR BV

ZAAL 1 Materialen

930 Ontvangst

1030 - 1055 Zaal 1 Designing functional micromaterials

Dr Wim Noorduin Group Leader AMOLF

1055 - 1125 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1220 - 1315 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1315 - 1340 Zaal 1 Global Resource Depletion Threats and Opportunities

Dr Ir AM Diederen Senior Scientist TNO

1410 - 1435 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1535 - 1600 Zaal 1 Lina s werelds eerste bio-based auto

Noud van de Gevel PR amp Media manager TUecomotive

1600 - 1700 Netwerkborrel voor exposanten en bezoekers

34 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Lezingenprogramma woensdag 31 mei

Ontwerpproces verandert door Computational DesignPeter Heideman Architect AvB StudioSK MovaresAan de hand van diverse projecten van de werkgroep Computational Design binnen Movares wordt aan de hand van lopende projecten verteld over de rol van software op het ontwerpproces en robotisering van het maakproces De rollen in het ontwerpproces veranderen drastisch aan het begin van het ontwerppro-ces worden integraal ontwerp parameters bepaald (waarbij een analogie met het integraal vastleggen van informatie middels DNA in celkernen opgaat)In de productie vervallen arbeidsgangen en wordt alleen materiaal toegepast waar nodigDe bouwkolom zal gaan lijken op processen die in de automobiel en luchtvaartindustrie inmiddels normaal zijn1030 - 1055 ZAAL 1

Keyn

ote

Materiaalkunde in een notendopDr Ir HW (Eddy) Brinkman Technisch schrijver en vertaler Betase BVMateriaalkunde als werkgebied vertelt welke invloed microstructuur heeft op de uiteindelijke eigenschap-pen van een materiaal en daardoor op diens toepassingen Door op kleine schaal aan de juiste knoppen te draaien kun je de eigenschappen van een materiaal - en dus van een product - verbeteren Eddy Brinkman laat met een paar voorbeelden zien hoe diverse materialen zich gedragen als ze in aanraking komen met warmte licht elektriciteit en mechanische belasting Zo zorgen elektronen ervoor dat metalen elektriciteit geleiden maar ook dat metalen warmte geleiden en indirect ook dat ze vervormen bij mechanische belas-ting Met recht Materiaalkunde in een notendop

1125 - 1150 ZAAL 1

Mat

eria

len

Joining metals to ceramics by using solderingbrazing techniques (in English)Erik Brom Technical Commercial Director Mat-tech BVJoining metals to ceramics often leads to problems like leakage and cracking In this presentation we will elaborate on the causes these issues and we will also explain what is possible with the innovative use of soldering and brazing techniques that hopefully will inspire you find solutions for the problemschallenges you are facing

1125 - 1150 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Micro-XRF ndash A non-destructive method for Material Analysis and Quality Con-trol Investigations (in English)Dr Andreas Wittkopp Business Manager microXRF - EMEA Bruker Nano GmbH on behalf of Benelux ScientificX-ray fluorescence analysis with spatial resolution in the range of some ten micrometers (micro-XRF) is a time and cost efficient analysis method capable analyzing elemental inhomogeneities of a broad range of various sample types Minimum detection limits down to the single ppm level can be achieved These properties recommend micro XRF as a complementary method to combine spatial resolution of a REM with the analytical performance of an EDXRF bulk instrumentIn this presentation the capabilities and limitations of this technique will be described by means of various application examples coming from Material Science and Industry Quality Control1125 - 1150 ZAAL 2

Anal

yse

Functionele en slimme coatingsDr Walter Lauwerens Senior Project Manager Smart Coatings Sirris Smart Coating Application LabDe term functionele coatings wordt meestal gebruikt om andere functies dan decoratief of beschermend te benoemen Zo heeft iedereen al wel gehoord van coatings met anti-graffiti zelfreinigende antibacterieuml-le of antistatische functies Maar het gaat zelfs verder wanneer de eigenschappen van coatings veranderen in functie van temperatuur of druk Dan spreekt men van slimme coatings die bijvoorbeeld als sensoren gebruikt worden In de presentatie wordt een overzicht gegeven van technologie en toepassingen van functionele en slimme coatings Het Smart Coating Application Lab van Sirris ondersteunt bedrijven die deze coatings willen toepassen op hun producten met advies optimalisatie demonstratie en industrialisa-tie1125 - 1150 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

35 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

TMS 42 innovatie in staalRichard Garvelink Sales and Technical Adviser Telmastaal NVIntroductie van een nieuw bijzonder hoogwaardige kwaliteit gereedschapstaal Het resultaat van 50 jaar ervaring in staalproductie een kwaliteit met dermate hoge waarden dat een tijdsbesparing van 50 procent binnen handbereik ligt

1155 - 1220 ZAAL 1

Mat

eria

len

Strain Gauge Measurements on Plastics and Composites (in English)Anton Chittey Product Manager - Europe Vishay Precision Group - Micro-Measurements on behalf of jj bos bvDespite many novel measurement technologies strain gauges are still the most accurate reliable and repeatable sensor available for material testing real-world stress analysis and condition monitoring Their reliability and ease of use is often defeated by lack of knowledge and necessary skills never more so when applied to plastics and fibre reinforced composites This short presentation aims to clarify some of the misconceptions and put the right tools back in the hands of test personnel to ensure that their data has validity and value rather than acquiring substandard data at a cost

1155- 1120 ZAAL 2

Anal

yse

Structural adhesive bonding for high-temperature and durability (in English)Koen Geurts Research Engineer Flanders Make on behalf of Sadechaf UV BVBAWithin the framework of the European ZeDeMAB project (Zero Defect Manufacturing for Adhesive Bonding) some industrial demonstrator cases were analyzed on several aspects concerning adhesive bonding (influence of processing parameters effect of defects durability behaviour hellip) For an automo-tive application a number of high temperature resistant structural adhesives were evaluated with use of aluminum and steel substrates In contrast to what is expected only one adhesive (SPE 1539) could retain its strength at 140degC to a sufficient level Furthermore the dynamic performance of this adhesive system is characterized An overview of all test results will be discussed as well as some further exploitation possi-bilities of this adhesive in dynamic load andor elevated temperature conditions1155- 1120 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Hoe kom je in het ontwerpproces van kunststof producten tot de juiste materiaalkeuzeJoop Onnekink Senior Consultant Pezy Group GroningenMateriaalkeuze een belangrijke schakel in het ontwerpproces Afgelopen jaar heeft ontwerpbureau Pezy Group de Braster ontwikkeld De Braster is een medisch apparaat waarmee vrouwen zelfstandig een borstscan kunnen maken Door een gedegen ontwerpproces waarin materiaalkeuze en officieumlle vrijgaven erg belangrijk waren werd het product gerealiseerd in een doorlooptijd van slechts twaalf maanden In deze lezing laat Joop Onnekink aan de hand van dit project zien hoe materiaalkeuze deel uit maakt van het ontwerpproces hoe materiaalkeuze tot stand komt en hoe het gedurende het gehele project bewaakt wordt1315- 1340 ZAAL 1

Keyn

ote

Physical foundations for smart polymeric materials (in English)Dr Wouter G Ellenbroek Universitair Docent (Assistant Professor) Eindhoven University of TechnologyOur future asks for novel materials that contribute to durability sustainability andor regenerative me-dicine At Eindhoven University of Technology a range of research groups is devoted to developing such novel smart materials In this presentation I will discuss the recent efforts of our group in Applied Physics focusing on reversibly crosslinked polymeric materials including gels elastomers and biological tissues Our approach of theory development and modeling aims to unravel the mechanisms of recently discover-ed toughening mechanisms and to work with academic and industrial partners on optimizing these novel material design motifs for practical applications

1345 - 1410 ZAAL 1

Mat

eria

len

Benefits of the Oxford Instruments GRADE database (in English)Wilhelm Sanders Certified Product Manager OES (MSC) Oxford Instruments Analytical GmbH on behalf of De Looper NDOThe number of metal grades is growing constantly therefore the identification of the correct material grade based on the chemical analysis is very challenging Not only the element description of the grade designation from the mathematical point of view is sometimes poor but also information can overlap This presentation will point out how the Oxford Instruments GRADE Database can support metallurgists inspection engineers and anyone working with analysers The GRADE Database is also a great help for ve-rifying or selecting the correct grades to avoid material mix-up causing catastrophic situations and failures

1345 - 1410 ZAAL 2

Amal

yse

36 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Analytical strategies for analysis of functional materials at surfaces and inter-faces (in English)Dr ir Pieter Samyn Researcher Institute for Materials Research (IMO)The Institute for Materials Research has a long tradition in applied research and industrial services on general topics in materials science These include application processing performance reliability and sustainability In particular analytical strategies for complex material systems or products are developed such as (bio)polymers and coatings for packaging sensors thin films battery systems energy devices and automotive Starting from given materials composition and processing in-depth analysis results in the for-mulation of structure-property relationships supporting better understanding and optimization of physical mechanical and chemical properties at various scale lengths This approach will be illustrated by some case studies

1435 - 1500 ZAAL 2

Anal

yse

Verlijmen met MMA lijm Stef Jaspersen Managing Director BNS Industrial BVManaging director van BNS Industrial BV Vertegenwoordiger van SCIGRIP in de Benelux Een Anglo-Ameri-kaanse producent van onder andere Acrylaat lijmen

1435 - 1500 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Cleaning by light surface treatment with laser (in English)Dipl-Ing Olav G Schulz MBA Managing Director SLCR Lasertechnik GmbH on behalf of Summa Surface SLCR LasertechniekFor many applications in modern production processes the surface preparation is a mandatory task to achieve high quality products Specifically for bonding processes like gluing or welding the preparation or cleaning of the joint areas is a key factor for a high strength bond This can be done with laser light The laser technique offers an alternative approach for many applications Eg precise paint removal rust removal preparation of surfaces before painting (to increase adhesion) The laser is a contact-free gentle environmentally friendly dry and dust-free treatment without using any media Therefore perfect to auto-mate and integrate in production processes1435 - 1500 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

Lezingenprogramma woensdag 31 mei (vervolg)

Anodiseercriteria bij een perfect verspaand aluminium productHenry van Haeff Directeur 2-S Petrofer Iedereen heeft weleens te maken met een tegenvallende kwaliteit van een bewerkt eindproduct voor en na het anodiseren Met name de onzekerheid over de oorzaak is zowel frustrerend als tijd- en geld rovend Diverse leden van het Mikrocentrum High Tech Platform hebben daarom besloten alle facetten van het productieproces nader te onderzoeken om uiteindelijk meer inzicht te krijgen in de invloeden die oa koel- en smeermiddelen gereedschappen materiaal reinigen etc hebben op het eindresultaat Tijdens testen met Aluminium EN AW-5083 O3 bij het Teclab in Eindhoven zijn een aantal verrassende conclusies getrokken Benieuwd Bezoek het Aluminium Paviljoen stand 7

1435 - 1500 ZAAL 1

Mat

eria

len

Atmosferische plasmatechnologie - applicatiespecifieke oplossingen op maatDr Ralf Greger Zaakvoerder - Technisch Consultant PlaToS ConsultingNa een korte introductie in de plasmatechnologie wordt aan de hand van voorbeelden uit de praktijk ge-toond hoe atmosferische plasmawerktuigen gekozen en op maat geskaleerd kunnen worden

1345 - 1410 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

37 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Een Circulaire Economie hoe krijgen we die echt in bewegingErick Wuestman AVS Voorzitter en expert CE Stichting Circulaire EconomieGaan nieuwe businessmodellen het verschil maken in de technieken rondom Circulaire EconomieHet succes van een circulaire samenleving hangt niet alleen af van recycling of upcycling aan het eind van een levensfase van een product maar meer nog van slimme oplossingen aan de voorkant van een ontwik-keltraject Hoe gaan nieuwe verdien- organisatie- en businessmodellen hier hun invloed op hebben en welke rol spelen materialen in dit hele procesGaat een consortium dat eigenaar blijft van kozijnen en haar gevel als een dienst aanbiedt andere materi-alen kiezen voor haar producten En wat betekent dit voor producenten en materiaal samenstellingen

1505 - 1530 ZAAL 1

Mat

eria

len

Solar Simulation the real life (in English)Mark de Waard Sales RycobelAn enlightening view on weathering simulation possibilities of your materials

1505 - 1530 ZAAL 2

Anal

yse

Overzicht van recente innovaties in verbinden van ongelijksoortige materialen en van minder gekende las- enof soldeertechniekenFleur Maas Belgisch Instituut voor LastechniekDe recente ontwikkelingen in de lastechniek voor het verbinden van ongelijksoortige materialen zoals de opkomst van nieuwe varianten van het MAG-lassen enof solderen puntlassen wrijvingslassen of elektro-magnetisch pulsproces worden in deze presentatie naar voor gebrachtAls toepassingsvoorbeeld zal de ontwikkeling van een metaalcomposiet onderdeel voor de automobiel-sector worden toegelicht

1505 - 1530 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Understanding adhesion improvement as a result of changing surface wettability (in English)Dr Ir Marieumllle Laimboumlck-Wouters Materiaal Expert MaterialsXpertiseMost industrial polymers and composites have low surface free energy and lack polar functional groups on their surface resulting in a class of materials with poor adhesion properties Introduction of polarity is mostly done my means of chemical or physical processes using products that harm the environment Atmospheric plasma treatment is an elegant method to introduce polarity to the surface of the substrate resulting an improved adhesion In this contribution the results of surface modification on the effect on surface free energy and adhesive properties will be presented and related to a theoretical approach to predict adhesion1505 - 1530 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

M2i - Onderzoek aan High Tech MaterialenDr Harald Kerp Programma Manager The Materials Innovation InstituteDe presentatie geeft een overzicht van het materiaalonderzoek dat M2i uitvoert op basis van de High Tech Materials roadmap van het Topsectorenbeleid Binnen M2i wordt onderzoek gedaan naar zowel structu-rele als functionele materialen Hier zal de nadruk liggen op onderzoek aan functionele materialen zoals beschermende en waterafstotende coatings materialen voor zonnecellen en dunne films voor toepassing in elektronische componenten

1535 - 1600 ZAAL 1

Keyn

ote

Lezingenprogramma woensdag 31 mei (vervolg)

38 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Lezingenprogramma donderdag 1 juni

Designing functional micromaterials (in English)Dr Wim Noorduin Group Leader AMOLFHarnessing the basic principles that guide such self-organizing processes is of fundamental scientific interest but also promises a paradigm shift in the manufacturing of nano- and micromaterials We recently demonstrated that the subtle balance between the diffusion of reactants and their reaction rates could lead to a wide range of microscopic shapes that could be further sculpted and hierarchically organized by rationally modulating the environmental conditions Based on fundamental insights in the underlying mechanism we now present new ways to steer the nucleation and growth of mineralizing microstructures and construct functional micromaterials These results contribute to our understanding of biomineralizati-on processes and outline a new nano-fabrication strategy for functional self-organizing materials1030 - 1055 ZAAL 1

Keyn

ote

Driving Glass beyond the Limits (in English)Dr Matthias Muumlller Director Material Development SCHOTT AGSCHOTT AG is continuously developing innovative glass and glass ceramic solutions for a huge variety of applications in optics semiconductor medical electronic packaging and much more With thickness down to 70microm tight geometrical parameters and outstanding strength this material reveals superior performan-ce Another example of leading edge material development are tailored glass ceramics as low loss dielec-tric material for high frequency applications This might enable unique solutions for mobile communication like 5G technology or autonomous flying

1125 - 1150 ZAAL 1

Mat

eria

len

Verbinden zonder gatenIng J van Schaijk Senior application engineer VIBA NVNieuwe materialen vereisen nieuwe manieren van bevestigen Zo worden niet alleen lijmen steeds groener en slimmer ook de bevestigers gaan mee in deze ontwikkeling Met de reeks slimme bevestigers van Click Bond worden er geen gaten geboord in het materiaal Het zijn verlijmbare mechanische bevestigers die in vele markten succesvol worden toegepast overal op de wereld

1125 - 1150 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Afblazen van oppervlakte en stofreinigingDonald van Boven Sales RycobelHet afblazen van oppervlakte en stofreiniging toegelicht aan de hand van een case studie

1125 - 1150 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

Vision inspection for surface damage on high quality materials (in English)Juumlrgen Kemenas Technical specialist TEVEL Techniek BVAutomatic Vision inspection system to inspect surface damage in micro - nano scale on high quality mate-rials

1125 - 1150 ZAAL 2

Anal

yse

39 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Hansen Solubility Parameters in inkjet ink development (in English)Dr Sc Frank Ruttens Key accountmanager Agfa-LabsHansen Theory can be used to develop stable inkjet inks from scratch in a very short period of time hence leading to a minimal time-to-market

1155- 1220 ZAAL 2

Anal

yse

Hoe de oppervlaktetoestand evaluerenverbeteren voorafgaand aan een verlijmingIng Pol Coudeville Docent - cooumlrdinator dienstverlening KULeuven technologiecampus OostendeDe primordiale voorwaarde voor een goede lijmverbinding houdt in dat de oppervlakte-energie van het substraat voldoende hoog is om tot verlijming over te gaan We gaan na wat die termen betekenen en wat we hieruit kunnen afleiden We belichten de verschillende meetprincipes We gaan na wat oppervlakte-ac-tivatie betekent en hoe we dit kunnen realiseren langs fysische of chemische weg

1155- 1220 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Global Resource Depletion Threats and Opportunities (in English)Dr Ir AM Diederen Senior Scientist TNOAt our current level of technology and within the current paradigm of how to run an economy from a global perspective we might already find ourselves in a predicament of interconnected and aggravating relative scarcities The central issue is declining net energy on a global scale which causes relative scarcity of many raw materials (among them many metals) which in turns aggravates the situation with regard to current and future availability and affordability of energy So-called least-regret strategies can be devised to soften or mitigate the consequences of global resource depletion and which have intrinsic benefits both in circumstances of crisis and of non-crisis

1315- 1340 ZAAL 1

Keyn

ote

Lezingenprogramma donderdag 1 juni (vervolg)

Chemische oppervlaktemodificatieProf Dr Ernst J R Sudholter Hoogleraar Organische materialen en grensvlakken TU Delft - Chemical Engi-neering Organic materials amp InterfacesHet seminar zal gaan over oppervlakken en hoe de preciese samenstelling daarvan en de structuur van invloed zijn op de fysische eigenschappen zoals hydrofiliciteit hydrofobiciteit en electrische oppervlakte lading Door preciese chemische behandeling van oppervlakken kunnen de fysische eigenschappen op wens worden beinvloed Dat kan zijn bijvoorbeeld het stimuleren van de hechting van bepaalde compo-nenten uit de omgeving en ook in het juist voorkomen van bepaalde hechtingen

1155- 1220 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

CeraCarbon THE next step in wear resistant lightweight applicatons (in English) Roeland Coumans CEOCTO CeraCarbon CeraCarbon is a disruptive new material It combines the strength and lightness of Carbon Fiber and the wear-resistance and low friction of Ceramic Now it is possible to replace heavy steel in high performace applictions were the matariel is exposed to wear and tear Possible applications hydraulic and air cilinders sliding bearings fast moving and sliding machine parts etc

1155 - 1220 ZAAL 1

Mat

eria

len

40 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Ultradunne materiaal lagen en hun toepassing in NanoMagnetismeDr Ir Ing R Lavrijsen Universitair Docent Technische Universiteit Eindhoven Groep Fysica van NanoStruc-turen (FNA) Faculteit Technische NatuurkundeIn deze presentatie zal ik het onderzoek in de groep fysica van nanostructuren zoals mogelijk gemaakt door de NanoAccess onderzoeksfaciliteit aan de TUe naar de fundamentele magnetische interacties in ultradunne lagen nader toelichten In dit onderzoek is de controle van laagdikten grensvlakken oppervlak-ken en zuiverheid op de nanometer schaal van uiterst belang Ik zal een paar voorbeelden van de gebruik-te technieken voor depositie analyse en structurering de revue laten passeren Ons onderzoek richt zich op applicaties op het gebied van de nano-electronica nanomaterialen voor energie en nanodeeltjes voor bio-medische toepassingen Deze technieken zijn ook toegankelijk voor derden in samenwerkingsverband1345 - 1410 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

How to model dropping of an HDPE tank with fluid using Abaqus FEA (in English)Dr Ir Christine Obbink-Huizer Abaqus Application Engineer SimuleonFinite element analysis is a powerful tool to understand and predict mechanical behavior Using the drop test of an HDPE tank filled with fluid as example the choices that need to be made when setting up an analysis are explained Most attention is paid to the material properties which material models can be used for HDPE and how can we describe the fluid This example shows the capabilities of Abaqus to describe complex non-linear behavior similar to httpinfosimuleoncomblogabaqus-fsi-drop-test-100-liter-hdpe-fuel-tank1435 - 1500 ZAAL 2

Anal

yse

Lezingenprogramma donderdag 1 juni (vervolg)

Van ontwerp naar technisch en commercieel haalbaar aluminium productFrits Marechal Application Design Engineer Sapa Extrusion BeneluxDeze lezing is gericht op ontwerpers die een ontwerp willen vertalen naar een commercieel efficieumlnt maakbaar product Aan de hand van diverse prijswinnende ontwerpen vertelt Frits Marechal wat het ma-teriaal aluminium en de extrusietechniek te bieden hebben om breed uiteenlopende productontwerpen technisch en commercieel haalbaar te maken

1345 - 1410 ZAAL 1

Mat

eria

len

Dynamic mechanical analysis of a tire sample by nanoindentation (in English)David Ziltener CEO Tribotron AGThe viscoelastic properties of a tire sample are studied by dynamical mechanical analysis (DMA) using Na-noIndentation technique with the Nanovea Mechanical Tester We found that the tire possesses different viscoelastic mechanical properties across the tire layers Such strategical distribution of the hardness and complex modulus at different layers meets the functionality requirements of the tire The DMA frequency sweep test provides useful information on the viscoelastic behaviors of the tire running at different speeds which is essential in improving the performance of tires for smoother and safer rides

1345 - 1410 ZAAL 2

Amal

yse

Condities voor een duurzame verlijmingIng Jan Lambrechts MSc Business Manager LCS Adhesive Bonding bvbaWanneer we duurzaam willen verlijmen is het aangewezen een aantal factoren in het oog te houden zoals design van de constructie de keuze van de substraten oppervlaktebehandeling omgevingsfactoren lijmkeuze applicatie en proces testen controle en QC Ten slotte wordt het belang van het Triumviraat uitgelegd

1435 - 1500 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

41 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Oppervlaktetechnologie controle op de vierkante kilometerDr Ir Hans van der Weijde Programma manager Tata Steel RampDTata Steel is een van de grootste producten van metaaloppervlakken in Nederland En naast de optimale eigenschappen van de bulk is juist ook het oppervlak een van de manieren waarop we kunnen excelleren en concureren Dit omvat oppervlakte-topologie over diverse lengteschalen dunne oppervlaktelagen en speciale coatings In deze lezing zal vanuit een aantal marktsegmenten worden bekeken welk type ontwik-kelingen actueel zijn

1505 - 1530 ZAAL 1

Mat

eria

len

Net-shape productie van een composieten draagarmMarkus Kaufmann Programmaleider composieten SirrisSLC-Lab is het engineering en prototypelabo van Sirris de KU Leuven en de UGent Een demonstrator die recent internationale belangstelling wekte was een draagarm voor de ophanging van een Volkswagen Golf die het lab samen met twee Duitse partneruniversiteiten ontwikkelde De component illustreert dat de re-sin transfer moulding-technologie perfect geschikt is voor complexe designs Ze vergt geen nabehandeling en laat zelfs toe optische vezelsensoren te integreren voor structural health monitoring Tijdens de lezing word ingegaan op de complexiteit van matrijsontwerp voor RTM het integreren van inserts in complexe preforms en het opmeten van spanningen door middel van vezelsensoren

1505 - 1530 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Dos en Donts van anodiserenM Kaarsgaarn DGA KO-AR BVWelke valkuilen zijn er bij anodiseren

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

Lezingenprogramma donderdag 1 juni (vervolg)

Lina s werelds eerste bio-based autoNoud van de Gevel PR amp Media manager TUecomotiveLina is een vierpersoons elektrische stadsauto Dankzij haar lichte gewicht van 300 kilogram is ze erg efficieumlnt Dit lage gewicht is te danken aan een innovatief materiaal dat nog nooit eerder structureel in autorsquos is gebruikt Namelijk bio-composiet Deze panelen bestaande uit twee lagen bio-composiet die om de bio-logische PLA-kern geperst worden vormen het chassis van Lina en daarmee de dragende constructie van de auto Het voornaamste bestandsdeel van het bio-composiet is vlas Vlas is een plant met lange stugge vezels waarvan de toepassingen ver reiken

Keyn

ote

1505 - 1530 ZAAL 4

1535 - 1600 ZAAL 1

Smart coatings via designing surface chemistry and topography (in English)Dr Catarina Esteves Associate Professor Eindhoven University of Technology - Department of Chemical Engineering and ChemistryNearly all surfaces we use are covered by a polymer layer (coating) for protection or aesthetic purposes One of the most important roles of surfaces is setting interactions with water Hydrophobic coatings provide water repellency and low-adherence hydrophilic coatings grant permanent contact with water and high lubricity Currently the materials field faces new challenges to design multi-functional surfaces which exhibit a specific wettability but also respond selectively to changes in the environment I will show how we have been using surface chemistry and topography to develop multi-functional smart coatings for different applications eg self-healing and superhydrophobic polymer coatings1435 - 1500 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

42 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

1D COMPOSITES BVJupiterweg 41a3893 GC ZEEWOLDEinfo1dcompositescom06-53161362www1DcompositescomContact Gertjan Switsar

Stand 10

2-S BV Vlierdensedijk 435705 CK HELMONDhvanhaeff2-seu0492-590443www2-seu Contact Henry van Haeff

Stand 7

4TUHIGH-TECH MATERIALS (4TUHTM) Mekelweg 22628 CD DELFTrboerrigtertudelftnl015-2785760www4tunlhtmContact Reina Boerrigter Stand 16

ADSO BVBA Vuurkruislaan 10BE 2610 WILRIJKbartadsobe0032-498400504wwwadsobeContact Bart Hendrickx Stand 2

Agfa-Labs Septestraat 27BE 2640 MORTSELfrankruttensagfacom0032 449 56 99 49wwwagfa-labscomContact Frank Ruttens Stand 35

ALUMECO NL BV Ketelmeer 255347 JX OSSmohalumeconl06-10382134 wwwalumeconl Contact Marco Huitink

Stand 7

Exposanten (op alfabetische volgorde)

ALUMINIUM PAVILJOEN Kruisstraat 745612 CJ EINDHOVENkmousmikrocentrumnl040-2969922Contact Karin Mous Stand 7

AMEURO METALS BV Papland 9c4206 CK GORINCHEMovaniperenameurometalsnl085-4844770wwwameurometalsnlContact Olaf van Iperen Stand 21

ARNOLD + SIEDSMA Bezuidenhoutseweg 572594 AC DEN HAAGrnaudintencatearnold-siedsmanl070 3654833wwwarnold-siedsmacom

Stand 6

ANALIS nv Rue de Neacuteverleacutee 11BE 5020 Suarleekdranalisbe0032-81-255050wwwanalisbeContact Ken de Roover Stand 53

BENELUX SCIENTIFIC BV 44 RI-straat 334051 AP OCHTENkoschaapbenelux-scientificnl0344-655556wwwbenelux-scientificnlContact Ko Schaap Stand 40

BODYCOTE VACUUM BRAZING Visseringweg 281112 AS DIEMENhenkjanbuursenbodycotecom+31 20 5601080wwwbodycotecomnl-beContact Henkjan BuursenStand 64

BOumlHLER Isolatorweg 321014 AS AMSTERDAMrobdiddenbohlernl020-5817420wwwbohlernlContact Rob Didden Stand 14

Bond voor Materialenkennis Kruisstraat 745612 CJ Eindhoveninfomaterialenkennisnl040 296 99 13wwwmaterialenkennisnlContact Karin van Bakel

Stand 25

BONSHIN SOURCING BVBAUitbreidingstraat 843BE 2600 BERCHEM0032-483252389amyxinbonshincomwwwbonshincomContact Amy Xin

Stand 12

EXPOSANTEN

CERACARBON BV Kruisstraat 1236171 GE STEINroelandceracarboncom046-4260076www ceracarboncom Contact Roeland Coumans

Stand 18

FALEX TRIBOLOGY NV Wingepark 23BBE 3110 ROTSELAARofficefalexeu0032-16-407965wwwfalexeuContact Dirk Drees

Stand 47

GIMEX TECHNISCHE KERAMIEK BV Achterdijk 155705 CB HELMONDjgoossensgimexnl0345 - 574 255wwwgimexnlContact John GoossensStand 4

DE LOOPER ANALYTICAL Bukkumweg 24m5081 CT HILVARENBEEKdanieumllledelooperndocom013-5054216wwwdelooperanalyticalcomContact Danielle Heijms

Stand 37

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES Delo-Allee 1DE 86949 WINDACHrobertboksdelode0049 8193 9900-0wwwdelo-adhesivescomenContact Mr Robert BoksStand 67

ELASTOMER RESEARCH TESTING BV Teugseweg 277418 AM DEVENTERinfoertbvcom+31 570 - 62 46 16wwwertbvcomContact Dr Ir Kuno DijkhuisStand 56

Exposanten (op alfabetische volgorde)

43 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

44 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Exposanten (op alfabetische volgorde)

GRONEMAN BV Postbus 247550 AA HENGELOeidhofgronemannl074-2551143wwwgronemannlContact Karin Eidhof

Stand 80

HARTECH MEET- amp TESTAPPARATUUR Bonte Kraaiweg 161521 RD WORMERVEERyvonnehartechnl075-6144080wwwhartechnlContact Yvonne IJmker - de NijsStand 49

HAUCK HEAT TREATMENT EINDHOVEN BV Achtseweg Noord 55651 GG EINDHOVENrickbruggemanhauckhtcom06-13122288wwwhauckhtnlContact Rick BruggemanStand 72

HOGESCHOOL UTRECHT CENTRUM VOOR NATUUR amp TECHNIEK Koningsbergerstraat 93531 AJ UTRECHTalexharsveldhunl088-4818888wwwcvntnlContact A HarsveldStand 17

IMO-IMOMEC Martelarenlaan 42BE 3500 HASSELTlievededonckeruhasseltbe0032-11-268813wwwuhasseltbeimoContact Lieve de Doncker

Stand 45

INNOVAR CLEANING CONTROL Ambachtsweg 235627 BZ EINDHOVENhanscoolsinnovar-cccom040-7370199wwwinnovar-cccomContact Hans CoolsStand 109

INNOVATEST EUROPE Borgharenweg 1406222 AA MAASTRICHTinfoinnovatest-europecom043-3520060wwwinnovatest-europecom

Stand 44

INNOVATIEVE MATERIALEN SJP UITGEVERS Postbus 8614200 AW GORINCHEMgvninnovatievematerialennl0183-660808Contact Gerard van Nifterik

Stand 1

IPECUNIA PATENTS BV Rijksweg Zuid 86131 AN SITTARDdannybovensipecuniacom046-4113990wwwipecuniacomContact Dhr Jaap Renkema Stand 34

INSTRON 3 Boulevard Jean Moulin Omega Parc Bacirctiment 2FR 78990 ELANCOURT CEDEXjuergen_richterinstroncom0031-(0)6-10898286wwwinstroncomContact dhr J RichterStand 51

ISSERSTED PRUumlFMASCHINEN GMBH amp CO KG Chemiestrasse 4DE 41751 VIERSENdellingisserstedt-pruefservicede0049-2162-266500wwwisserstedt-pruefservicedeContact Maria DellingStand 39

IST BENELUX BV Hommel 637317 BL APELDOORNgerardbnlist-uvcom055-5050014wwwist-uvnlContact Gerard Brieko

Stand 77

JJ BOS BV Marconistraat 112809 PH GOUDAramonvanthoffjjbosbvnl0182-619333wwwjjbosbvnlContact Ramon van t Hoff

Stand 55

HELMUT FISCHER MEETTECHNIEK BV Tarasconweg 105627 GB EINDHOVENjohannieuwlandshelmutfischernl040-2482255wwwhelmutfischernlContact Johan Nieuwlands Stand 89

GOM BRANCH BENELUX Interleuvenlaan 15FBE 3001 HEVERLEEewinantgomcom0032-16-408034wwwgomcomContact Wim Cuypers

Stand 58

EXPOSANTEN

Exposanten (op alfabetische volgorde)

JUNO INDUSTRIES Stoktevijver 229930 Zomergemcojunoindustrieseu+3293959590wwwjunoindustrieseuContact Thierry Soenen

Stand 74

LIJMACADEMIE Ericssonstraat 25121 ML RIJENinfolijmacademienl085-3031227wwwlijmacademieeuContact Arnold Knottnerus

Stand 60

KEYENCE INTERNATIONAL (BELGIUM) Bedrijvenlaan 5BE 2800 MECHELENtvanlaerkeyenceeu0032-471-214822wwwkeyencecom Contact Thimoty Van LaerStand 33

KO-AR BV Neerlandia 161841 JK STOMPETORENmarcoko-arnl072-5745400wwwko-arnlContact Marco Kaarsgaarn

Stand 96

LCS ADHESIVE BONDING BVBA Bergenstraat 84BE 3053 HAASRODEjanlambrechtsconsultantcom0032-16-389045wwwlcs-adhesivebondingcomContact Jan LambrechtsStand 75

IST Benelux BVHommel 637317 BL ApeldoornTel +31 55 505 00 14wwwist-uvnl

IndustrialLED- UV

technologie van IST

45 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

JEOL (EUROPE) BV Lireweg 42153 PH NIEUW-VENNEPkruizejeolbeneluxcom0252-623500wwwjeolbeneluxcomContact Arnold Kruize

Stand 38

46 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Exposanten (op alfabetische volgorde)

Materials innovation institute (M2i) Elektronicaweg 252628 XG DELFTBvanhaastrechtm2inl088-0351900wwwm2inlContact Bert van HaastrechtStand 25

MERSEN BENELUX BV Mercuriusweg 4-63113 AR SCHIEDAMwilliamrozeboommersencom010-2983030wwwmersencomContact William Rozeboom

Stand 22

METEL Van Harenstraat 45145 RJ WAALWIJKdwijnantsmetelnl0416-724800wwwmetelnlContact Dennis Wijnants

Stand 13

MIKROCENTRUM Kruisstraat 745612 CJ EINDHOVENjgijsbertsmikrocentrumnl040-2969933 wwwmikrocentrumnlContact J Gijsberts

Stand 120

MULTIVALENT BV INNPLATE Ekkersrijt 15015692 AN SONrobbertdegreefmultivalentnl040-7515304 wwwmultivalentnlContact Robbert de GreefStand 98

Newa Postbus 105110 AA BAARLE-NASSAUinfonewanl013-5072000wwwnewanlContact Ivo Verheijen Stand 46

PERMACOL BV Diedenweg 946717 KV EDEtgorterpermacolnl0318-640740wwwpermacolnlContact Tom Gorter Stand 73

PHENOM-WORLD BV Dillenburgstraat 9T5652 AM EINDHOVENviviandecortiphenom-worldcom040-2597369 wwwphenom-worldcomContact Vivian de Corti Stand 54

Pontus HeatTreatment BV Thermen 97521 PS ENSCHEDErvanmilpontusnl053-4341000wwwpontusnlContact Robert van Mil Stand 62

PLATOS CONSULTING Elsbrug 11BE 9260 WICHELENralfgregerplatos-consultingbe0032-474-572635wwwplatos-consultingeuContact Dr Ralf Greger

Stand 91

REFITECH CARBON COMPONENTS Industriestraat 69a5145 PD WAALWIJKbnijpelsrefitechnl0416-330589wwwrefitechnlContact Bas NijpelsStand 19

RUPLO LIJMTECHNIEK BV Meeuwstraat 2A9791 GE TEN BOERinforuplonl050-3022702wwwruplonlContact Ruurd van der Ploeg

Stand 76

RYCOBEL Nijverheidslaan 47BE 8540 DEERLIJKinforycobelcom0032-56-1782170wwwrycobelcomContact Mark de Waard amp Donald Van BovenStand 95

MATERIALDESIGN Heereweg 321901 MD CASTRICUMtonhurkmansgmailcom0251-656052Contact Ton Hurkmans wwwmaterialdesignnl

Stand 1

MAT-TECH Ekkersrijt 45085692 DM SONebrommat-techcom0499-490133wwwmat-techcomContact Erik Brom

Stand 59

47 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Please visit us at the Materials 2017 ndash Booth 3

Whatrsquos your nextmilestone

By creating specialty glass that stands out with unmatched optical precision the highest transmission surprising exibility and ultimate customized solutions we enable engineers and designers to think in new dimensions

milestonesschottcom

Letrsquos rediscovermaterials for industrial applications

IA_Geschmolzenes-Glas_210x297_ENG_170419indd 1 200417 1154

48 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Exposanten (op alfabetische volgorde)

SAPA EXTRUSION BENELUX Postbus 755150 AB DRUNENrikmertenssapagroupcom06-20542522 wwwsapaprofilescomnlContact Rik Mertens Stand 23

SCHOTT BENELUX BV Randweg 3a4104 AC CULEMBORGantoonwesselinkschottcom0345-470650wwwschottcomContact AHWesselink

Stand 3

SCIGRIP - BENELUX BNS Australieumlweg 24T4561 PD HULSTbnsbnsindustrialcom0114-31100wwwscigrip-beneluxcomContact Stef Jaspersen

Stand 71

SENANG MATERIAL MICROSCOPY Prinses Beatrixlaan 224001 AH TIELinfosenangomsnl0344-610020wwwsenangomsnlContact Roy MaidmanStand 43

SHIMADZU BENELUX BV Australieumllaan 145232 BB DEN BOSCHinfoshimadzunl073-6430320wwwshimadzunl Contact Gaby de Jong

Stand 32

SIMULEON - ABAQUS SOFT-WARE amp FEA SERVICES Sint Antoniestraat 75314 LG BRUCHEMdbroekaartsimuleoncom0418-644699wwwsimuleoncomContact Dolf BroekaartStand 50

SIRRIS Technologiepark 935BE 9052 ZWIJNAARDEbartteerlincksirrisbe0032-498-919394Contact Bart Teerlinckwwwsirrisbe Stand 70

SIRRIS SMART COATING APPLICATION LAB Wetenschapspark 3BE 3590 DIEPENBEEKhildekrikorsirrisbe0032-473-992129wwwsmartcoatingbeContact Hilde KrikorStand 105

TESA BV Stationsplein 3-11211 EX HILVERSUMerikspeeckaerttesacom0032-471-705597wwwtesanlContact Erik Speeckaert

Stand 63

SUMMA SURFACE SLCR LASERTECHNIEK Bernard Vrienslaan 35062 EM OISTERWIJKthijscarliersumma-surfacenl013-8225866wwwsumma-surfacenlmachinesslcrContact Thijs Carlier Stand 93

TEVEL TECHNIEK BV Mollevite 246931 KG WESTERVOORTinfotevelnl026-3030060wwwtevelnlContact H Blauw

Stand 30

TITAN TECHNOLOGIES Koksijdestraat 11BE 8630 VEURNEinfotitantechnologiesbe0032-475651536wwwtitantechnologiesbe Contact Serge Tuerlings

Stand 79

SADECHAF BONDING Campus Blairon 30BE 2300 TURNHOUTjannekerenessadechafeu0032-14-405287wwwsadechafeuContact Janneke Renes

Stand 69

SINVACON BVBAProvinciebaan 102BE 9890 GAVERE0032-478546968pascalverheyensinvaconbewwwsinvaconbe Contact Pasval Verheyen

Stand 106

SABA Dinxperlo BV Industriestraat 37091 DC DINXPERLOtransportationsaba-adhesivescom0315 65 89 99wwwsaba-adhesivescomContact Dennis ter Veldhuis Stand 68

DEacute TAPE VOOR MOEILIJKE 0PPERVLAKKENtesareg ACXplus 709x LSE Performerbull Deze innovatieve schuimtape in acryl hecht op een blijvende manier en zonder primer aan

low-surface-energy (LSE) materialen zoals kunststof materialen met poedercoating etcbull Kan gebruikt worden bij temperaturen dicht bij het vriespunt

tesanl

Global leading technology in hardness testing made inThe Netherlands

Visit our websitewwwinnovatest-europecom

Borgharenweg 140 - 6222 AA Maastricht - Phone +31 (0) 43 3520060 - Fax +31 (0) 43 3631168 - E-mail infoinnovatest-europecomINNOVATEST Europe BV

49 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

50 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

In eacuteeacuten dag alles over aluminium productontwikkeling

wwwmikrocentrumnlevenementen

12 | 9 | 2017

Hilvaria

Studios

Hilvarenbeek

51 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

VDL FIBERTECH INDUSTRIES Diamantweg 545527 LC HAPERTdsteenbakkersvdlfibertechindus-triescomwwwvdlfibertechindustriescom0497-338400Contact D SteenbakkersStand 20

Exposanten (op alfabetische volgorde)

VERENIGING ION Einsteinbaan 13439 NJ NIEUWEGEINscherpenborgvereniging-ionnl030-6300390wwwvereniging-ionnlContact Santino Scherpenborg

Stand 99

VIBA NV Bleiswijkseweg 412712 PB ZOETERMEERromanivibanlwwwvibanl 079-3306748Contact Ton Romani Stand 78

VOM VZW Kapeldreef 60BE 3001 LEUVENvfinckenvombe0032-16-401420wwwvombeContact Veerle Fincken Stand 108

WEISS TECHNIK NEDERLAND BV Newtonstraat 54004 KD TIELinfoweisstechniknl0344-670400wwwweisstechniknlContact M VogelaarStand 52

WITTENBURGWITCOM Postbus 323870 CA HOEVELAKENhbwittenburgbvnl036-2000300wwwwittenburgbvnlContact Han van der Brink Stand 5

VM VISION INTERNATIONAL BVBA Molenbergstraat 39BE 9190 STEKENEmthvm-visioneu0032-3-7893602wwwvm-visioneuContact Mark ter HoevenStand 57

Stand 40

Instrumenten voor hettesten van uw materialen

Op de stand van Benelux Scientific is dit jaar ruim aandacht voor Q-Labdeacute specialist op het gebied van testapparatuur voor veroudering en corrosie

infobenelux-scientificnlwwwbenelux-scientificnlT +31-(0)344-655556

TRIBOTRON AG Lerchenfeldstrasse 3CH 9014 ST GALLENinfotribotroncom0041-71-5112465wwwtribotroncomContact David Ziltener

Stand 48

TTL GROUP NV Bredesteeg 47041 GV S-HEERENBERGwendyvanreettlgroupnl0314-664900 wwwttlgroupnlContact Wendy van Ree Stand 11

52 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Wie levert wat

1D COMPOSITES BV 10

ADSO BVBA 2

AMEURO METALS BV 21

BOumlHLER 14

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67

GIMEX TECHNISCHE KERAMIEK BV 4

JJ BOS BV 55

MERSEN BENELUX BV 22

METEL 13

PERMACOL BV 73

REFITECH CARBON COMPONENTS 19

SCHOTT BENELUX BV 3

(Slimme) materialen amp grondstoffen

2-S BV 7

ADSO BVBA 2

BOumlHLER 14

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67

GIMEX TECHNISCHE KERAMIEK BV 4

JJ BOS BV 55

LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75

MERSEN BENELUX BV 22

REFITECH CARBON COMPONENTS 19

SCHOTT BENELUX BV 3

SUMMA SURFACE SLCR LASERTECHNIEK 93

Bewerken van materialen

2-S BV 7

Agfa-Labs 35

ARNOLD + SIEDSMA 6

BODYCOTE VACUUM BRAZING 64

BOumlHLER 14

ELASTOMER RESEARCH TESTING BV 56

FALEX TRIBOLOGY NV 47

GIMEX TECHNISCHE KERAMIEK BV 4

HOGESCHOOL UTRECHT - CENTRUM VOOR NATUUR amp TECHNIEK

17

LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75

LIJMACADEMIE 60

MULTIVALENT BV INNPLATE 98

PERMACOL BV 73

PLATOS CONSULTING 91

Pontus HeatTreatment BV 62

SIMULEON - ABAQUS SOFTWARE amp FEA SERVICES 50

Consultant adviseur

ANALIS nv 53

BODYCOTE VACUUM BRAZING 64

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67

HAUCK HEAT TREATMENT EINDHOVEN BV 72

INNOVAR CLEANING CONTROL 109

IST BENELUX BV 77

JJ BOS BV 55

LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75

LIJMACADEMIE 60

MAT-TECH 59

MULTIVALENT BV INNPLATE 98

PLATOS CONSULTING 91

RYCOBEL 95

SCHOTT BENELUX BV 3

SUMMA SURFACE SLCR LASERTECHNIEK 93

VERENIGING ION 99

VM VISION INTERNATIONAL BVBA 57

ADSO BVBA 2

JJ BOS BV 55

LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75

LIJMACADEMIE 60

MULTIVALENT BV INNPLATE 98

SIMULEON - ABAQUS SOFTWARE amp FEA SERVICES 50

Oppervlaktetechnieken

Ontwerp- en design bureau

Wie levert wat

53 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Wie levert wat

2-S BV 7

Agfa-Labs 35

BENELUX SCIENTIFIC BV 40

DE LOOPER ANALYTICAL 37

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67

ELASTOMER RESEARCH TESTING BV 56

FALEX TRIBOLOGY NV 47

GOM BRANCH BENELUX 58

HARTECH MEET- amp TESTAPPARATUUR 49

INNOVATEST EUROPE 44

INSTRON 51

JJ BOS BV 55

JEOL (EUROPE) BV 38

MAT-TECH 59

MULTIVALENT BV INNPLATE 98

Newa 46

PERMACOL BV 73

RYCOBEL 95

TEVEL TECHNIEK BV 30

TRIBOTRON AG 48

VM VISION INTERNATIONAL BVBA 57

WEISS TECHNIK NEDERLAND BV 52

Materiaalkarakterisering analyse techniek meten amp testen

4TUHIGH-TECH MATERIALS (4TUHTM) 16

Agfa-Labs 35

ELASTOMER RESEARCH TESTING BV 56

HOGESCHOOL UTRECHT - CENTRUM VOOR NATUUR amp TECHNIEK

17

JJ BOS BV 55

LIJMACADEMIE 60

Materials innovation institute 25

VERENIGING ION 99

VOM VZW 108

Onderzoeksinstituten kennis- en onderwijsinstellingen

BODYCOTE VACUUM BRAZING 64

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67

GRONEMAN BV 80

HAUCK HEAT TREATMENT EINDHOVEN BV 72

IST BENELUX BV 77

JJ BOS BV 55

JUNO INDUSTRIES 74

LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75

LIJMACADEMIE 60

MAT-TECH 59

PERMACOL BV 73

SADECHAF BONDING 69

SCHOTT BENELUX BV 3

VDL FIBERTECH INDUSTRIES 20

Verbindingstechnieken

Wie levert wat

54 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Klik Hier voor de webversiegt

55 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

1D COMPOSITES BV 102-S BV 74TUHIGH-TECH MATERIALS (4TUHTM) 16ADSO BVBA 2Agfa-Labs 35ALUMECO NL BV 7ALUMINIUM PAVILJOEN 7AMEURO METALS BV 21ANALIS nv 53ARNOLD + SIEDSMA 6BENELUX SCIENTIFIC BV 40BODYCOTE VACUUM BRAZING 64BOumlHLER 14Bond voor Materialenkennis 25BONSHIN SOURCING BVBA 12CERACARBON BV 18DE LOOPER ANALYTICAL 37DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67ELASTOMER RESEARCH TESTING BV 56FALEX TRIBOLOGY NV 47GIMEX TECHNISCHE KERAMIEK BV 4GOM BRANCH BENELUX 58GRONEMAN BV 80HARTECH MEET- amp TESTAPPARATUUR 49HAUCK HEAT TREATMENT EINDHOVEN BV 72HELMUT FISCHER MEETTECHNIEK BV 89HOGESCHOOL UTRECHT - CENTRUM VOOR NATUUR amp TECHNIEK 17IMO-IMOMEC 45INNOVAR CLEANING CONTROL 109INNOVATEST EUROPE 44INNOVATIEVE MATERIALEN SJP UITGEVERS 1INSTRON 51IPECUNIA PATENTS BV 34ISSERSTED PRUumlFMASCHINEN GMBH amp CO KG 39IST BENELUX BV 77JJ BOS BV 55JEOL (EUROPE) BV 38JUNO INDUSTRIES 74KEYENCE INTERNATIONAL (BELGIUM) 33KO-AR BV 96LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75LIJMACADEMIE 60MATERIALDESIGN 1Materials innovation institute 25MAT-TECH 59MERSEN BENELUX BV 22METEL 13MIKROCENTRUM 120MULTIVALENT BV INNPLATE 98Newa 46PERMACOL BV 73PHENOM-WORLD BV 54PLATOS CONSULTING 91Pontus HeatTreatment BV 62REFITECH CARBON COMPONENTS 19RUPLO LIJMTECHNIEK BV 76RYCOBEL 95SABA Dinxperlo BV 68SADECHAF BONDING 69SAPA EXTRUSION BENELUX 23SCHOTT BENELUX BV 3SCIGRIP - BENELUX BNS 71SENANG MATERIAL MICROSCOPY 43SHIMADZU BENELUX BV 32SIMULEON - ABAQUS SOFTWARE amp FEA SERVICES 50SINVACON BVBA 106SIRRIS 70SIRRIS SMART COATING APPLICATION LAB 105SUMMA SURFACE SLCR LASERTECHNIEK 93TESA BV 63TEVEL TECHNIEK BV 30TITAN TECHNOLOGIES 79TRIBOTRON AG 48TTL GROUP NV 11VDL FIBERTECH INDUSTRIES 20VERENIGING ION 99VIBA NV 78VM VISION INTERNATIONAL BVBA 57VOM VZW 108WEISS TECHNIK NEDERLAND BV 52WITTENBURGWITCOM 5

56 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Nanovea began designing and manufacturing instruments after years of experience in providing solutions for

measurement technology to stimulate materials engineering for the common good Ease of use advanced automation

Testers and Tribometers Nanoveas instruments can be found internationally in distinguished educational and industrial

organizations ranging from automotive to cosmetic biotechnology to medical devices to microelectronics and space

applications Thousands of clients rely on Nanovea for accurate solutions technically superior instruments experienced

assistance and comprehensive laboratory services

Visit Our Exclusive DistributorTRIBOTRON (Booth 48)

Human CapitalWe connect talented people to our partners creating results together

Market PlatformsWe combine existing competences

and new markets and vice versa

ValorizationWe empower industry to capitalize on developed competences and technologies

ScienceWe develop technology amp industry roadmaps

to materialize scientific agendas

NetworkNetwork

M2i Four Service Areas

euro

As the specialist network organization in materials innovation the Materials innovation institute (M2i) works with large industries as well as small and rapidly expanding companies M2i delivers value to business and science in four service areas

M2i is the enabler in materials inno vation and delivers the integral programming for the Top Sector High Tech Systems and Materials (HTSM) boosting the Dutch economy with knowledge and talent and strengthening its position as global player

ldquo To be successful in our society we are taking a leading role in the social and technical materials inno vations mdash for the generations to comerdquo mdash Mario van Wingerde CEO M2i

Elektronicaweg 252628 XG Delft +31 88 035 1900 infom2inl wwwm2inl

M2i Four Service Areas

57 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Nanovea began designing and manufacturing instruments after years of experience in providing solutions for

measurement technology to stimulate materials engineering for the common good Ease of use advanced automation

Testers and Tribometers Nanoveas instruments can be found internationally in distinguished educational and industrial

organizations ranging from automotive to cosmetic biotechnology to medical devices to microelectronics and space

applications Thousands of clients rely on Nanovea for accurate solutions technically superior instruments experienced

assistance and comprehensive laboratory services

Visit Our Exclusive DistributorTRIBOTRON (Booth 48)

SJP Uitgevers

Postbus 861 4200 AW Gorinchem tel (0183) 66 08 08

e-mail infoinnovatievematerialennl

Abonnementen

Een digitaal abonnement in 2017 (6 uitgaven) kost euro 3950 (excl BTW)

wwwinnovatievematerialennl

Innovatieve Materialen

Innovatieve Materialen is een interactief digitaal vakblad over nieuwe enof innovatief toegepaste materialen in de civieltechnische sector bouw architectuur en design Kerngedachte achter het blad is dat de materialensector tot dusver was lsquoverzuildrsquo op basis van materiaalsoorten waardoor veel kennis en kansen niet worden benut Daar wil Innovatieve Materialen iets aan doenInnovatieve Materialen verschijnt in digitale vorm zes keer per jaar Abonnees ontvangen een bladerbare versie plus een downloadable pdf-editie Beide versies zijn interactief en bevatten hyperlinks en videorsquos Uitgever SJP Uitgevers Postbus 861 4200 AW Gorinchem Tel 0183 66 08 08 Vraag een gratis digitaal proefnummer aan infoinnovatievematerialennl

Digitaal Innovatieve Materialen is een digitaal vakblad wat logischerwijs de mogelijkheid geeft om meer informatie toe te voegen dan in een conventio neel papieren vakblad gebruikelijk is Vaak wordt er bij de artikelen een koppeling gemaakt met een relevante website achterliggende informatie rapporten videomateriaal enof eerder verschenen artikelen

INNOVATIEVE MATERIALEN

Page 7: Extra - Innovatieve Materialen · 2017. 5. 18. · start-up 2016 van Rusland in de wacht gesleept. De competitie is een jaarlijks terugkerend evenement, waarbij start-up bedrijven

koolstofhoudende slak In de volgende stap wordt dit omgezet in kleine zuivere koolstof agglomeraten Dit fijne poeder wordt vervolgens gemengd met water en een bindmiddel gepelleteerd en gedroogd Black Bear claimt met het door haar ontwikkelde proces rsquos wereld hoogste kwaliteit lsquoupcycledrsquo carbon black te maken De teruggewonnen carbon black wordt onder meer gebruikt in technisch rubber inkt polymeren en om er weer nieuwe banden van te maken

Video

Ede beschikt sinds eind maart over wat wordt genoemd lsquohet eerste sneeuw- en ijsvrije zonnefietspad ter wereldrsquo Het zogenaamde Solarpath is een aanvul-ling op het vorig jaar september ge-opende duurzaam verwarmde fietspad Thermopath aan de Bovenbuurtweg in de gemeente Thermopath is een modu-lair uit speciale betonplaten opgebouwd fietspad waarvan de betonnen platen zijn voorzien van een leidingsysteem waarmee het pad kan worden ver-warmd Door de leidingen aan te sluiten op een warmtebron zoals bijvoorbeeld aardwarmte riool-warmte of restwarm-te wordt het fietspad verwarmd

Het Solarpath van fietspadenspecialist Easypath uit Steenwijk is er voor bedoeld energie te verzamelen om in de winter het pompsysteem van het Thermopath (ook van Easypath) fietspad aan te kun-nen drijven Belangrijk onderdeel van het concept is het stroeve oppervlak van de zonnecel-len Conventionele zonnepanelen heb-

Sneeuw- en ijsvrij zonnefietspad

ben een gladde oppervlaktestructuur De oppervlakte van Solarpath is volgens de producent echter ruw waardoor het veilig is voor verkeer

Het Solarpath is een ontwikkeling van Easypath en OTEM2000 uit Martorell bij

Barcelona Spanje OTEM2000 is onder meer gespecialiseerd in energie-opwek-kende vloeren en straatmeubilair

OTEM200gt

wwweasypathnlgt

BERICHTEN

5 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

6 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

3D-geprint keramiek met instelbare geometrie dichtheid en stijfheidResearchers van de Harvard Universi-ty en het Massachusetts Institute of Technology (MIT) hebben een methode ontwikkeld voor het 3D-printen van kera-mische schuimen waarmee de porosi-teit zowel op micro- als op macroschaal kan worden ingesteld En dat niet alleen met het proces kunnen materialen wor-den ge3D-print met een lage dichtheid en hoge sterkteDe onderzoekers van de Harvard John A Paulson School of Engineering and Applied Sciences (SEAS) Wyss Institute for Biologically Inspired Engineering (Harvard University) en MIT zeggen zich te hebben laten inspireren door cel-structuren in de natuur Hun vinding zou kunnen leiden tot een heel nieuw scala aan lichtgewicht materialen voor zowel constructieve als isolerende toepassin-gen Het onderzoek werd begin dit jaar gepubliceerd in The Proceedings of the Natural Academy of Science

De truc zit lsquom in de keramische inkt De onderzoekers zijn uitgegaan van een aluminiumoxide slurry waarbij men kans heeft gezien luchtbelletjes in de massa te brengen Dat doet men door er etap-

pegewijs al roerend (tussen de 400 en 1500 rpm) lucht in te kloppen Het resul-taat is een romige keramischschuim inkt waarmee men vervolgens structuren heeft geprint Men heeft kans gezien de

3D-geprinte structuren uit keramisch schuim (Fotorsquos James WeaverWyss Institute)

BERICHTEN

relatie tussen de eigenschappen van het schuim en de microporositeit van het uiteindelijke materiaal te controleren Toen dat deel van het proces was geop-timaliseerd konden de onderzoekers driehoekige en hexagonale honingraat-structuren 3D-printen met instelbare

van de onderzoekers in een persbericht van Harvard In het betreffende onder-zoek hebben de wetenschappers alleen gekeken naar alumina maar dezelfde methode zou volgens Harvard ook kun-nen worden gebruikt voor veel andere materialen zoals ander keramiek en zelfs polymeren en metalenHarvardrsquos Office of Technology Develop-ment (OTD) heeft inmiddels patent op de methode en onderzoekt momenteel de commercieumlle mogelijkheden Harvardgt

Lichtgewicht hexagonale en driehoekige honingraatstructuren ge3D-print met keramische-schuiminkt (Foto James Weaver Wyss Institute)

Credit Harvard John A Paulson School of Engi-neering and Applied Sciences YouTube

geometrie dichtheid en stijfheid lsquoWe can now make multifunctional materials in which many different ma-terial properties including mechanical thermal and transport characteristics can be optimized within a structure that is printed in a single steprsquo zei een

BERICHTEN

7 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Fietsbrug IJzerlaan (Antwerpen) geopend

Op 6 april is de nieuwe fietsbrug IJzer-laan over het Albertkanaal geopend De door Zwarts amp Jansma (ZJA) ontworpen fietsbrug is bijna een halve kilometer lang en hiermee de langste fietsbrug van Vlaanderen De brug is een belangrijk onderdeel van de fietsroutes van en naar de stad Antwerpen Boven het kanaal

zijn de leuningen opengetrokken tot hoge ruimtelijke liggers om zo uitzicht te bieden over de omgeving De nieuwe fietsbrug is ongeveer 490 m lang en 47 m breed en de langste brug over het Albertkanaal De brug heeft een donker-grijze buitenzijde volgens de ontwerpers passend in de harde industrieumlle omge-

ving terwijl de binnenzijde in licht wit-grijs zich richt op de gebruiker en zo een lichte fietsroute biedt De brug wordt ondersteund door V-vormige kolommen die een minimale impact op het onder-liggende park hebben en de brug een luchtige aanblik geven ZJAgt

BERICHTEN

8 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Materiaalonderzoekers van het ETH Zuumlrich zeggen een me-thode te hebben ontwikkeld voor de productie van keramiek zonder dat daar een oven aan te pas hoeft te komen In plaats van het uitgangsmateriaal te sinteren wordt het verdicht onder hoge druk bij kamertemperatuur Het proces zou aanzienlijk energiezuiniger zijn dat conventionele technieken en CO2-foot-print van keramiek en ander gesinterd materiaal aanmerkelijk kunnen verlagen De klassieke productie van baksteen porselein en ander kera-miek vraagt om een verhittingsproces waarbij de temperatuur doorgaans boven 1000 degC ligt Met het proces dat in Zuumlrich is ontwikkeld zeggen de betrokken wetenschappers hetzelfde ef-fect te bereiken bij kamertemperatuur In een persbericht van het ETH wordt zelfs gesproken van een lsquoastonishingly simple methodrsquo waarbij wordt uitgegaan van een calciumcarbonaat nanopoederVolgens Florian Bouville een postdoc van de onderzoeksgroep van prof Andreacute Studart professor Complexe Materialen bij ETH is de methode in wezen gebaseerd op het geologische proces van natuurlijke steenvorming Sedimentgesteente bijvoorbeeld ontstaat doordat het miljoenen jaren onder druk heeft gestaan van lagen daarboven Dat heeft men nu bij ETH nagebootst door gebruik te maken van superfijne calcium-carbonaat-nanodeeltjes waarbij men in het lab in een uur tijd keramisch materiaal wist te maken Uit tests zou inmiddels zijn gebleken dat het materiaal drie keer sterker is dan beton Probleem is vooralsnog dat de in Zuumlrich vervaardigde proefstukken klein zijn niet groter dan een muntstuk Volgens Bouville vragen grotere werkstukken ook meer druk en de volgende opgave is om een proces te ontwikkelen waarmee grotere dingen kunnen worden ge-

lsquoKoud-gesinterd keramiekrsquo

maakt wellicht ter grootte van een sanitairtegel of nog groterDe nieuwe methode - die koud-sinteren wordt genoemd - is volgens prof Studart niet alleen veel energie-efficieumlnter dan de gebruikelijke sintermehodes maar maakt vanwege de lage procestemperatuur ook nieuwe keramische composietma-terialen mogelijk bijvoorbeeld in combinatie met kunststof Bovendien zou koud-sinteren ook op een andere manier dan een laag energieverbruik kunnen bijdragen aan een CO2 -neu-trale samenleving Nano-carbonaatdeeltjes kunnen namelijk worden gemaakt uit CO2 bijvoorbeeld uit de afgassen van energiecentrales

De resultaten van het onderzoek werden begin maart van dit jaar gepubliceerd in Nature Communications onder de titel lsquoGeologically-inspired strong bulk ceramics made with water at room temperaturersquo (DOI 101038ncomms14655)

Klik hier voor de full text online versie van lsquoGeologically-inspired strong bulk ceramics made with water at room temperaturersquo

wwwethzchen

Koud-gesinterd keramiek bij ETH Zuumlrich (Photograph ETH Zurich Peter Ruumlegg)

9 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Recyclebaar biobased geluidsschermOp 21 april is in Beverwijk het eerste innovatieve recyclebare bio-based geluidsscherm van Nederland officieel geopend In opdracht van ProRail ver-rees hier langs het spoor ter hoogte van de onderdoorgang Aagterpoort de Eco Silence Wall Strukton ontwikkelde pro-duceerde en plaatste dit geluidsscherm Volgens de ontwikkelaars is het scherm vooral bijzonder omdat het is gemaakt van gras olifantsgras (Miscanthus Gigan-tus) om precies te zijn De Eco Silence Wall wordt binnenkort opgenomen in de Nationale Milieudata-base Een tool die onder meer Rijkwater-staat en ProRail gebruiken om duurzame oplossingen van opdrachtnemers te meten Olifantsgras is een snelgroeiend gewas dat tijdens de groei veel CO2 op-neemt Na de oogst wordt het verwerkt in beton waardoor de CO2 duurzaam opgeslagen is Het Miscanthus-beton wordt uitgevoerd in een grove open

structuur Dat is volgens Strukton gunstig voor de geluidsabsorptie Miscanthus wordt regionaal verbouwd dus blijven de transportbewegingen ook beperkt Daarnaast levert de toepassing nu dus een bijdrage aan het oplossen van

geluidsoverlast in bewoonde gebieden Het heeft van zichzelf al geluidsabsorbe-rende eigenschappen en is bovendien relatief eenvoudig te verbouwenBron Struktongt

BERICHTEN

10 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Brinkman baksteencentrum introdu-ceerde als noviteit ClickBrick Binair een nieuwe loot van de Daas ClickBrick-fa-mille ontwikkeld in samenwerking met Brinkman Bijzonder aan de ClickBrick Binair is volgens de producent de vorm met een opvallend relieumlf waardoor een afwisselend beeld met licht en schaduw

ClickBrick Binairabsorptie en reflectie ontstaat De steen moet vooral de interesse van architecten wekken omdat het allerlei nieuwe cre-atieve toepassingen van relieumlf mogelijk maakt Het Daas ClickBrick-systeem werd begin deze eeuw bedacht met het doel om uit esthetisch oogpunt een eenvoudige

schone applicatiemethode te ontwik-kelen Onder het adagium slimmer bouwen droogstapelen uitslagvrij en eenvoudig montagewerk werd het Daas ClickBrick in 2003 geiumlntroduceerd Het ClickBrick-systeem bestaat uit speciaal op maat gemaakte bakstenen met een groef die door middel van een RVS-clip aan elkaar verbonden worden De speciale vorm van de clip zorgt ervoor dat deze zichzelf in de groef vastklemt waardoor de stenen aan elkaar vast ko-men te zitten De stenen worden droog gestapeld zonder mortel waardoor er volgens de ontwikkelaar van het systeem per vierkante meters baksteen minder bouwmaterialen worden gebruikt Een belangrijk unique selling point is vol-gens Daas de full recycling-mogelijkheid van het systeem Waar de traditionele baksteen wordt hergebruikt als granulaat voor de wegenbouw of betonfabricage kunnen ClickBrickstenen weer in hun geheel worden hergebruikt

wwwbrinkmanbaksteencentrumnl

Mosa lanceerde onlangs haar nieuwe tegelserie micro (mu) Volgens de tegelfabri-kant werd de vloertegelserie ontwikkeld om lsquotijd en ruimte te definieumlrenrsquo Men heeft dat gedaan door tegels te ontwer-pen die reageren op veranderingen in de lichtinval waardoor de kleur van de te-gels in de loop van de dag verandert De serie is volgens Mosa geiumlnspireerd door de bijzondere relatie tussen licht en het kleurenspectrum Elke tegel van de micro-serie is volgend de producent een combinatie van talloze kleuren een optische mix van miljoenen heldergekleurde korreltjes die worden gemaakt door keramische pigmenten te mengen met klei Meer over micro bij Mosagt

microClickBrick hoe het werkt

11 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

BERICHTEN

100 procent circulaire 3D-design gevelsEen samenwerkingsverband van DEMEEUW specialist in flexibel bou-wen en Actual het 3D-label van het Amsterdamse architectenbureau DUS Architecten ontwikkelt momenteel een 3D-design gevel die 100 procent circulair is en steeds kan worden aangepast aan de wensen en behoeften van gebruikersBij aanpassing of herinzet van een ge-bouw of woning kan de originele gevel

zelden worden hergebruikt in het nieu-we ontwerp Vaak wordt de gevel tegen wil en dank behouden oacutef wordt deze volledig verbrand De betrokken bedrij-ven zochten naar een oplossing voor de lastig te recyclen gevel Op dit moment kost het besluit tot ver-vanging of herinzet van een gevel relatief veel mankracht tijd en geld Daarnaast moeten er altijd onderdelen worden ver-vangen en dus nieuw materiaal worden ingezet Uitgangspunt van de samen-werking is dat de nieuw te ontwikkelen 3D-design gevels na 1 5 15 of 20 jaar 100 procent kunnen worden herge-bruikt zonder dat er nieuw materiaal aan wordt toegevoegd De gevel wordt vermalen tot kunststof korrels waarmee een volledig nieuw ontworpen gevel kan worden geprint De ambitie van het samenwerkingsverband om bij de vervaardiging van de initieumlle gevel geen gebruik te maken van nieuwe grondstof-fen maar van recyclaat materiaal dat eerder in een ander product is gebruikt zoals shampooflesjes

Doordat de gevel via 3D-printtechnolo-gie wordt geproduceerd is er daadwer-kelijk sprake van volledige vormvrijheid Via de samenwerking met DUS Archi-tecten zegt DEMEEUW het bouwproces te kunnen optimaliseren en ontsluit het bedrijf de wereld van design voor haar klanten in sectoren als zorg onderwijs en bedrijfsleven maar ook het nieuwe label voor de woningmarkt NEZZT

Medio juni 2017 presenteren DEMEEUW en DUS Architecten de eerste mock-up van een onderdeel van de toekomstige 3D-geprinte gevels Naar verwachting zullen de eerste gevels over zorsquon ander-half jaar worden geiumlntroduceerd

DEMEEUWgt3D-printen van gevelelementen

BERICHTEN

Betonnen elementen worden al de-cennia lang voornamelijk gemaakt met traditionele bekistingen in hout en staal Met deze bekistingen kunnen eenvou-dige elementen gemakkelijk worden gerealiseerd Complexe betonelementen zijn echter moeilijk te maken In de zoektocht naar alternatieve minder arbeidsintensieve bekistingsmethoden lijken textielmal-len ofwel fabric formwork uitkomst te bieden Al in de 19e en begin 20e eeuw zijn er proeven gedaan en daadwerke-lijk betonconstructies gerealiseerd met fabric formwork De interesse in de tech-niek is echter vooral in de laatste jaren enorm toegenomen mede dankzij de snelle ontwikkeling van parametrische ontwerpsoftware waarnaar op veel uni-versiteiten wereldwijd onderzoek wordt gedaan In tektoniek besteedde in april uitgebreid aandacht aan een aan de TU Eindhoven Daar werd in het academisch jaar 2015-16 onder leiding van docen-ten Arno Pronk en Arjan Habraken een Fabric formwork-project een uitgevoerd door vijf studenten (Gido Dielemans Lia de Mooij Pavlo Kuzin Robbert de Smet en Tom Godthelp Het finale prototype

Fabric formwork

- Organica Hyparbolica - is uiteindelijk gerealiseerd in de fabriek van Geelen Beton in WanssumBij fabric formwork moet worden uitge-gaan van een compleet andere ontwerp-filosofie dan bij traditionele bekistingen

Ontwerp van de bekisting en dat van het betonelement zijn bij fabric formwork in-herent aan elkaar Het gedrag van de be-kisting tijdens het storten moet worden meegenomen in het ontwerp Vervor-mingen van het textiel door de stortdruk

Organica Hyparbolica

12 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Ontwerpschetsen uit fase 1

Organica Hyparbolica bij Geelen Beton in Wanssum (Foto Robert de Smet)

13 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

BERICHTEN

beiumlnvloeden het uiteindelijke ontwerp Dit kan enigszins worden ondervangen door het textiel voor te spannen In het ontwerp moet een evenwicht worden gezocht zodat de gewenste interactie tussen het vloeibare beton en de textiel-mal ontstaat Dit vereist een integraal ontwerpproces Eerst een constructie ontwerpen en dan de textielmal is bij fabric formwork nauwelijks uitvoerbaarDe Organica Hyparbolica ziet er uit als een kolom die een hyparschaal onder-steunt Om de constructie zo efficieumlnt mogelijk te maken is zoveel mogelijk gewicht bespaard Het ontwerp is pa-rametrisch bepaald Door te varieumlren in geometrie positie van de vaste punten (anchorpoints) trekkracht en stijfheid van het textiel kon de uiteindelijke optimale vorm van het fabric formwork worden bepaald StaalvezelwapeningVanwege de complexe vaak organi-sche en dubbelgekromde vormen die ontstaan bij geoptimaliseerde beton-constructies met fabric formwork is ver-dichten van het beton geen optie Er is immers nauwelijks of geen ruimte voor de trilnaald Daarom is gebruikgemaakt van een zelfverdichtend betonmengsel met druksterkteklasse C5060 en een maximale korreldiameter van 8 mm Aan het beton is 35 kgm3 staal-vezelwapening toegevoegd Daardoor krijgt het beton een nascheurtreksterkte

en kunnen relatief kleine momenten worden opgenomen Dit was bij het ontwerp noodzakelijk aangezien er trek-krachten optreden in de constructie De totale afmetingen van de Organica Hyparbolica zijn binnen een kubus van 24 x 24 x 24 m gebleven zodat het betonelement eenvoudig te transporte-ren is over de weg Het totale gewicht bedraagt inclusief bodemplaat ongeveer 7000 kg De Organica Hyparbolica was inmiddels onder meer te zien tijdens Material Xpe-rience 2017 (6 - 10 februari Jaarbeurs Utrecht)

Het hele artikel uit Tektoniek (pdf)gt

Organica Hyparbolica op Material Xperience 2017

Op de foto van links naar rechts Tom Godthelp Pavlo Kuzin Robbert de Smet Lia de Mooij en Gido Dielemans

14 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

MIT presenteerde eind april een nieuwe 3D-printtechniek voor wat men zelf noemt lsquohellip a new approach to making buildingsrsquo Het gaat volgens MIT om een methode die flexibeler sneller en goedkoper is dan tot dusver ontwikkelde 3D-print processen voor de bouw Het gaat om een mobile printrobot die zich vrij kan bewegen en die daarmee ieder

3D-printer MIT belooft nieuwe visie op ontwerp en bouw

bouwwerk van welke vorm en omvang dan ook kan realiseren Het verschil met bestaande zit vooral in de mobiliteit Waar de lsquo3D-bouw-printersrsquo tot dusver aan eacuteeacuten plaats zijn gebonden bestaat de MIT-printer uit een printrobot op rupsbanden met aanhanger De laatste bevat opslagtanks voor het printmedium

Bij wijze van proof of concept printte men met een prototype-printinstallatie in veertien uur tijd een rond bouwwerk van 17 meter in diameter vier meter hoog Het printmedium was pur-schuim waarmee een dubbele wand werd ge-maakt Het idee was dat die zou funge-ren als bekisting waarin dan later beton kan worden aangegoten

BERICHTEN

15 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

De 3D-printinstallatie kan van energie worden voorzien door zonnepanelen Het idee is dat de installatie volledig au-tonoom kan opereren ook op afgelegen plaatsen gebruikmakend van plaatselij-ke bouwstoffen als leem en modder Het ultieme vergezicht is dat zulke installa-ties - die door de ontwikkelaars Digital Construction Platforms (DCP) worden ge-noemd - op eigen houtje onderkomens kunnen maken op Antartica of zelfs op de maan of op Mars

DCP staat volgens met MIT voor meer dan een printer alleen maar belooft een nieuwe visie op woningbouw Volgens de onderzoekers betekent het concept ook een totale verandering van ontwerp en architectuur In plaats van te denken in traditionele patronen al muren ramen en vloeren kunnen ontwerpen met het DCP-concept veel meer naar specifieke eisen en omstandigheden worden geop-timaliseerd

lsquohellip a shift from the machine age to the biological agersquozegt Neri Oxman group director en associate professor media arts and sciences op de website van MIT lsquoFrom considering the building as a machine to live in made of standardi-zed parts to the building as an orga-nism which is computationally grown additively manufactured and possibly biologically augmentedrsquoHet onderzoek werd in april gepubli-ceerd in journal Science Robotic

Meer bij MITgt

De Faculteit Bouwkunde heeft een nieuw experimenteel laboratorium het Product Development Test Lab Het testlab is een lab waar studenten en onderzoekers eacuteeacuten op eacuteeacuten kunnen testen hoe de praktijk van de theorie kan verschillen Dat helpt om tot een beter ontwerp te komen Het gaat bijvoor-beeld om experimenten met innovatieve gevel- zonwering- en installatieoplos-singen Omdat het gebouw is uitgevoerd als een modulair systeem is het relatief eenvoudig om eventueel aanpassingen te maken voor specifieke producttests Alle elementen van dit lab zijn met de computerfrees perfect op maat ge-maakt Daardoor passen ze in elkaar als Legostenen Dat maakt foutloos bouwen mogelijk Het acht meter hoge gebouw-tje bestaat uit kant-en-klare wand- en vloerelementen Daardoor gaat het bouwen snel en accuraat met minimale afvalproductieHet test lab is een lsquore-montabelrsquo concept en in ongeveer een week op te bouwen

Het gebruik van hout en milieuvriende-lijk geproduceerde OSB-plaat maakt het test lab een biobased product De gevel

Product Development Test lab

is circulair Het Product Development Test Lab blijft tenminste een jaar staanTUDgt

BERICHTEN

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Het paviljoen met de zeven levens

Circulair bouwen met geprint beton

Het paviljoen met de zeven levensrsquo is een nieuw concept voor een toekomstbestendig ontwerp(proces) ontwikkeld door StudioSKMovares Bruil en Studio RAP Het paviljoen heeft een organische vorm met een lichte minimale constructie waar alleen materiaal

toegepast wordt waar nodig De levensduur staat nog niet vast maar de veelzijdige inzetbaarheid is wel een feit Voor de start van het project worden interdisciplinair de

parameters bepaald Uitkomsten van het ontwerpproces kunnen direct worden gebuikt om de digitale fabricage aan te sturen Dit heeft verregaande gevolgen voor de hele

bouwkolom De ontwerpende en bouwende combinatie samen zorgen niet alleen voor de digitale ontwerpen en engineering maar ook voor de digitale productie en blijven verantwoordelijk voor het materiaal Civiele constructies blinken vaak uit in overmatig

materiaalgebruik Daar valt veel winst te behalen onder meer in het kader van CO2-reductie

3D Proefprint Peter Heideman

16 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

lsquoComputational designrsquo en de vaar-digheid van lsquocomputational thinkingrsquo worden meer en meer onderdeel van circulair bouwen In het 3D-model wordt door middel van parameters waarde toegevoegd en wensen vertaald in de toekomst van bouwwerken Eeacuten van de belangrijkste ontwikkelingen die momenteel in de bouw grond aan de voeten krijgt is de circulaire economie Deze ontwikkeling heeft vergaande impact op de keten wat vooral wordt veroorzaakt door het verschuiven van beziteigendom in de keten lsquoGebruikrsquo is het nieuwe bezitHet samenwerkingsverband van Studio RAP Bruil en StudioSKMovares verkent deze ontwikkeling in een aantal met beton te printen objecten Eeacuten daarvan is een paviljoen met de werknaam rsquoHet paviljoen met de zeven levensrsquo De term circulaire economie suggereert immers dat het leven van een bouwwerk met eacuteeacuten cyclus niet ophoudtIn ontwerp en realisatie van het pavil-joen worden eveneens de steeds verder-gaande digitalisering van ontwerp en fabricage benut Deze ontwikkeling leidt tot nieuwe vragen want als ontwerpers hun ontwerpen zo maken dat deze direct met robots maakbaar zijn dan wel print-baar zijn hoe wordt dan het technisch ontwerp gerealiseerd en bijvoorbeeld de veiligheid van gebouwen geborgd

Vier pijlersDeze nieuwe werkwijze is ketenintegra-tie ten voeten uit De maakbaarheid is niet iets van de uitvoeringsfase maar is door de digitalisering vanaf het eerste ontwerp aanwezig en bepaalt mede het ontwerpde verschijningsvorm Het ontwerp en de realisatie van het paviljoen rust op vier pijlers waarvan voortdurend gekeken wordt of deze nog voldoende aandacht krijgen

- Sluiten van de keten Dat wil zeggen dat de leveranciers van materialen eigenaar blijven van de materialen Ze nemen deze aan het einde ook weer terug Het gevolg daarvan is rolverva-ging in het ontwerpproces De realisa-tie-eisen zijn via de ontwerpsoftware al tijdens eerste ontwerp aanwezig - Toepassen van Computational De-sign gericht op het minimaliseren van materiaalgebruik en op hergebruik van het paviljoen - Digitale fabricage Beton printen met robots In de ontwerp- en realisa-tiefase van het paviljoen wordt de steeds verdergaande digitalisering van ontwerp en fabricage uitgenut - Hergebruik van materialen en flexi-biliteit in functionaliteit

Onregelmatige vijfhoekenDe plattegrond van het paviljoen bestaat uit onregelmatige vijfhoeken In het zwaartepunt van elke vijfhoek staat een kolom die naar boven toe uitwaaiert naar dezelfde vorm als het grondvlak Deze kolommen worden van boven naar onderen geprintOp de dakrand van het paviljoen start bij elke vijfhoek de buitenlijn van geprint beton Deze lijn maakt een golvende beweging en print laag na laag richting het zwaartepunt van de vijfhoek Dankzij de hoogte van lagen ontstaat zo een kegelvorm met een gewelfde betonschil De betonlaag is dun alleen het hoog-nodige materiaal wordt gebruikt voor de vloeiende constructieve vorm Naar boven toe wordt de print weer breder Als de print straks wordt omgedraaid vormt dit de voet van de constructie zoals ook bomen dicht bij de wortels wat breder zijn De gewelfde schaal die zo is ontstaan houdt het betonvlak stabiel en creeumlert tegelijk openingen waardoor daglicht binnenvalt Het hele paviljoen bestaat uit enke-le efficieumlnte onderdelen die op meer locaties herbruikbaar zijn De tegen elkaar geplaatste kolommen vormen een convex kruisgewelf zoals in een oude gotische kathedraal en Moorse architec-tuur De toepassing van de onregelmati-ge vijfhoek geeft een grote vormvrijheid

Kolom Constructief Ontwerpen Movares

17 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

18 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

in de plattegrond zodat het paviljoen op vrijwel elke locatie kan worden ingepast

SchubbenpatroonDe constructie van het paviljoen is geiumlnspireerd op de natuur Het lsquoVoronoirsquo- patroon van ongelijkmatige vijfhoeken is te vinden in schubbenpatronen bij reptielen en facetten bij libellenvleugels De uitwaaierende kolommen lijken op de kelk van een bloem of koraalstruc-turen maar zijn ook terug te vinden in ijsgrotten en termietenheuvels En de

analogie met bomen die een brede wor-telstructuur hebben is al genoemd Door de kelkvormen tegen elkaar te plaatsen ontstaat de gelijkenis met de efficieumlnte draagstructuur van een eierdoos een kartonnen constructie die bijna niet plat te krijgen is Het gaat daarbij nog niet eens om het namaken van deze vormen Wel worden lessen getrokken uit de gro-te materiaalefficieumlntie van deze vormen In het paviljoen wordt het materiaal ef-ficieumlnt toegepast de kolommen worden voornamelijk op druk belast

Computational DesignDe combinatie van moderne ont-werpsoftware en digitale productietech-nieken daagt ontwerpers en bouwers uit om vormvrije en efficieumlnte ontwerpen te maken Industrieel ontwerpers passen dit al langer toe In de auto- en lucht-vaartindustrie bijvoorbeeld gaat lichtge-wicht ontwerpen al jaren hand in hand met vanzelfsprekende (aerodynamisch constructief) en toch oogstrelende vormgeving De ontwerpers en ingeni-eurs van StudioSKMovares gebruiken

Paviljoen1 StudioSK Movares

Kolom Constructief Ontwerpen Movares

19 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

technieken voor computational design in de overtuiging dat dit nu ook in de bouw bijdraagt aan het ontwerpen van efficieumlntere bouwwerken Het denken in repetitie verandert in ontwerpen van specifiek unieke oplossingen Toepas-sing van materiaal op plaatsen waar dit constructief nodig is leidt al snel tot een materiaalreductie van procent

Ontwerp van het paviljoenMet behulp van software is een vijfhoe-kige plattegrond verdeelt in kleinere vijfhoeken Op elke polygoon vormt een dunne betonschil een vijfhoekige kelk als van een bloem De vijfhoeken kunnen worden gekoppeld zodat ze samen een kruisgewelf vormen Het gebouw is daar-mee stabiel De waaierende vorm lijkt op het oppervlak van een schelpkoraal Het zijn soort ribben die al tijdens het printen de betonnen wand steunen Zo zijn er geen hulpconstructies nodig om de elementen te maken Ook tijdens de gebruiksfase heeft de welving een constructieve functie voor het stabiel houden van het betonopper-vlak Aan de onderzijde en bovenzijde is de kelk breder om de horizontale krach-ten door middel van momenten over te dragen aan de vloer van het paviljoen Het materiaal wordt efficieumlnt ingezet alleen daar waar het nodig isDe openingen die aan de bovenzijde ontstaan worden afgesloten met glas en laten daglicht toe De glooiende wel ving-en aan de onderzijde worden rsquos avonds gebruikt voor verlichting

Circulair bouwenHet paviljoen is ontworpen als een zo goed mogelijk circulair gebouw Het kan in de eerste plaats meerdere functies vervullen Het is in te zetten als kiosk op een marktplein als wachtruimte bij een busstation als entree bij een museum of als tijdelijk informatiecentrum bij een bouwplaats Door slim te ontwerpen is het gebouw in enkele losse onderdelen te verplaatsen Vanaf het begin van het ontwerp wordt het aspect tijdelijkheid de mogelijkheid om het paviljoen terug te halenver-plaatsen meegenomen in ontwerpbeslis-singen Er wordt gestreefd naar minima-liseren van werkzaamheden in de grond Het paviljoen is demontabel en tot slot

kunnen de verschillende materialen her-gebruikt worden Dit laatste gaat zover dat de geprinte beton aan het eind van de levensduur gedefragmenteerd wordt tot opnieuw verwerkbare grondstof

Civiele constructiesDe ontwikkelingen in computational design het digitaal ontwerpen en engi-neeren van (beton)constructies liggen in eacuteeacuten lijn met de mogelijkheden voor digitale fabricage Deze wijze van ont-werpen en engineeren laat een mindset shift zien van denken in repetitie naar unicarsquos Vanuit de industrieumlle productie is van oudsher de denktrant hoe kan ik de constructie opknippen in onderdelen en hoe kan ik die componenten repete-

Sluiten van de keten paviljoen als wachtruimte koffiebar bloemenshop beeldenpaviljoen (Illustratie StudioSK Movares)

Paviljoen dakaanzicht (Afbeelding StudioSK Movares)

20 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

rend maken Door te blijven denken in componenten worden niet de nieuwe mogelijkheden die het vakgebied verder brengen Het levert voor wat betreft betoncon-

StudioSKMovares Movares is een advies- en ingenieursbureau met kennis van computational design studioSK heeft een team ervaren ar-chitecten Samen geven zij digitaal vorm aan een duurzame leefomgeving Het digitale ontwerpproces vraagt de parameters van alle disciplines die invloed hebben op de uiteindelijke vorm Het digitaal ontwerpen en engineeren houdt vooraf reke-ning met de mogelijkheden die digitale fabricage biedtDeze samenwerking in een vernieuwde digitale bouwko-lom en inzet van nieuwe softwaretools biedt engineers de mogelijkheid materiaal in constructies zo efficieumlnt mogelijk in te zetten wat ten goede komt aan de duurzaamheid van een constructie

Studio RAPStudio RAP is een architectonische ontwerp- en fabrica-gestudio RAP ontwerpt expressieve gebouwen en maakt deze deels met digitale productiemethodes zij zijn met name gespecialiseerd in het gebruik van industrieumlle robot-armen De studio is gevestigd in het RDM Innovation Dock en heeft verschillende prijzen gewonnen in de bouw- en architectuursector Verder ondersteunt RAP onder ande-re betonleverancier Bruil met de ontwikkelingen van het 3D-betonprintproces

De 3D-betonprinter van Bruil Bruil is producent van prefab beton en andere cementge-bonden producten en werkt sinds 2015 aan de ontwikke-ling van een 3D-printer voor architectonisch beton Als maakpartij wil Bruil slimmere lsquomass customizedrsquo bouw-producten produceren waarvoor veel minder primaire grondstoffen noodzakelijk zijn 3D-printen van beton is hiervan een goed voorbeeld

Een 3D-printer gaat namelijk heel efficieumlnt met materiaal om het beton wordt alleen daar toegepast waar het een bijdrage levert aan het gebouw Dit kan oplopen tot een materiaalbesparing meer dan 50 procent Daarnaast is het proces van digitaal ontwerp naar digitale productie veel korter en minder complex Hierdoor wordt vormvrijheid weer betaalbaar

Bruil is ervan overtuigd dat deze ontwikkeling de bouw zal veranderen Het tijdperk dat het ontwerpvrijheid van de architect beperkt wordt door de industrieumlle bouw- en pro-ductiemethoden is binnen enkele jaren verleden tijd

structies niet alleen grote vormvrijheid op maar belangrijker nog dat alleen materiaal toegepast wordt waar nodig Hetzelfde geldt voor toepassing van staal en andere materialen bij bijvoorbeeld

bruggen Civiele constructies blinken vaak uit in overmatig materiaalgebruik daar valt veel winst te behalen onder andere in het kader van CO2-reductieIn de hele keten van ontwerpproces tot en met maakindustrie veranderen rollen van ontwerpers en fabrikanten drastisch Door de noodzaak van integrale (en efficieumlntere) samenwerking treedt lsquorol-vervagingrsquo op Constructieve aspecten functie en hoe een ontwerp aanhaakt bij zijn omgeving zijn even bepalend voor hoe een ontwerp eruit gaat zien als de randvoorwaarden van de betonprinter printpaden logistiek en mortelsamen-stelling Uiteindelijk draaien alle partici-panten in het ontwerp en maakproces aan de knoppen die het lsquoDNArsquo van een bouwwerk bepalen Peter Heideman Architect AvB StudioSKMovaresJan van Wolfswinkel Adviseur Constructief Ontwerpen MovaresWim vanrsquot Land Constructeur MovaresWessel van Beerendonk Co-founder amp architect bij Studio RAPTheo Voogd Communicatie Bruil

Natuurreferenties

Polygonstructuren Voronoi polygonen

Onder Cone-strucuren natuur Kristal Vogelnest

Krokodilhuid Schelpstructuur

Libellevleugel Schildpadschild

Huid giraffe

Bloemkelk Druipsteen IJsgrot

21 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Vakbeurs amp CongresWoensdag 31 mei en 1 juni 2017NH Conference Centre Koningshof Veldhoven wwwmaterialsnl

Aandacht voor materialen analysetechnieken oppervlaktetechnieken en verbindingstechnieken

Ruim 85 exposanten uit binnen- en buitenland Uitgebreid congresprogramma Live demorsquos

Materials 2017 deacute verbinding tussen innovatie en techniek

UitnodigingKomt u ook

5e editieGratis toegang

copy Sirris

22 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Asfaltwapening is bijvoorbeeld een kosteneffectieve maatregel als geen ex-tra asfaltdikte kan worden aangebracht scheuren reeds aanwezig zijn en de le-vensduur van de verhardingsconstructies moet worden verlengd Voordat een keuze gemaakt wordt behoort men te bepalen wat de oorzaak is van de scheur-vorming Pas daarna komt de keuze voor de wapening De verschillende soorten

AsfaltwapeningDe trend naar functioneel uitschrijven en onderbouwen van keuzes maakt het noodzakelijk dat wegbeheerders en aannemers beter gaan kijken naar de mogelijkheden om onderhoud

aan verhardingen kostenefficieumlnt uitvoerbaar en zeker effectief uit te voeren In asfaltverhardingen zijn het scheuren die het functioneren van de verharding verminderen

Verschillende scheurremmende maatregelen kunnen worden uitgevoerd steeds vaker wordt de keuze voor het toepassen van asfaltwapening gemaakt Echter over het toepassen

zijn nog te veel onduidelijkheden die een afgewogen keuze moeilijk maken

asfaltwapeningen hebben namelijk niet dezelfde werkingsprincipes of functies waardoor ze per situatie (oorzaak van de scheurvorming) moeten worden bepaald op zowel technische als praktische za-ken Hierbij kan men denken aan ligging in het asfalt plaats op de verharding (scheur verbreding of freesvlak) on-dergrond maar ook hoeveelheden en niet te vergeten de installatie Juist het

correct verwerken blijkt in de praktijk een aandachtspunt en wordt derhalve het beste uitgevoerd door een gespecia-liseerd bedrijf Asfaltwapeningssysteem Vanwege de verschillende functies het samenwerken met het omliggende asfalt verschillen in bitumenemulsie (hechtlaag) en krachten-overdracht

23 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

zou het beter zijn van een asfaltwape-ningssysteem te spreken in plaats van enkel een product In dit artikel wordt echter gesproken over een asfaltwa-pening in zowel technische als praktische zin

Op dit moment wordt asfaltwapening veelal toegepast als onderhoudsmaatre-gel op bestaande verhardingen met scheuren (voegen) of bij wegverbreding-en Scheuren in de bestaande verharding zijn ontstaat door verkeersbelastingen spanningen door zetti ngen of tempera-tuur-bewegingen van onderliggende (funderings-)constructie Niet alle oor-zaken kunnen worden weggenomen door asfaltwapening maar een juiste keuze voor verwerking en functies van de asfaltwapening biedt het beste re-sultaat Asfaltwapening vervult mecha-nisch gezien en conform NEN-EN 15381 ten minste eacuteeacuten van twee functies versterking van de overlaag of spanning-spreiding en mogelijk nog een derde functie namelijk waterwering Deze zijn opgenomen in de Declaration of Perfor-mance (DoP CE-markering) van de asfalt-wapening Bij versterking (Reinforcement [R]) van

de overlaag worden afhankelijk van de wijze waarop krachten worden overge-dragen de sterkte-eigenschappen ver-moeiingsweerstand enof breuktaaiheid van de overlaag verbeterd Ook zorgt de versterking voor een verdeling van de totale scheurwijdte over meerdere on-schadelijke fijne scheurtjes in plaats van eacuteeacuten brede scheur Spanningspreiding (Stress Relief [STR]) wordt bewerkstelligd door de bitumen-emulsie en zorgt dat beweging beperkt mogelijk is en piekspanningen boven een scheur over een groter gebied van de overlaag gespreid worden Bij een asfaltwapeningsproduct wordt dit ge-realiseerd door een vlies als drager toe te passen waardoor dikkere en gelijk-matigere bitumenlagen kunnen worden aangebracht Hierbij geldt dat het vlies een minimale bitumenretentie of wel residuaal bitumen van 11 kgmsup2 heeft In de praktijk wordt ook weleens een SAMI (2 agrave 3 kgmsup2 warme bitumen) toegepast of gebruik gemaakt van een EAB-laag waarin de asfaltwapening wordt aangebracht

Een waterwering (Interlayer Barrier [IB]) voorkomt verslechtering van de funder-ing door waterindringing tegen te gaan

en daarmee verweking vorstschade en uitspoeling Ook hier wordt veelal een gespoten bitumenemulsie in combinatie met een vlies gebruikt met circa 11 kgmsup2 residuaal bitumen om voldoende reductie van de waterdoorlatendheid

Figuur 1 Versterking [R] (CROW Asfaltwapening) Figuur 2 Spanningspreiding [STR] (CROW)

Figuur 3 Waterwering [IB] (CROW Asfaltwapening)

Foto 1 Vormvast grid met vlies voor R STR en IB

Foto 2 Bestaande situatie schouwen voor een goede keuze

24 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

bereikt [Marienfeld et al 1999] Verder zorgt de waterwering voor he beperken van de verslechtering van het onderliggend oude asfalt door beperk-ing van zuurstofindringing waardoor asfalt veroudert en het beperkt on-thechting tussen bitumen en mineraal aggregaat (stripping) Naast verschillen in functies zijn er ook verschillen in vorm vormvastheid mate-riaal en samenstelling (grid vlies of com-posiet) Al deze verschillen en synergie tussen de functies bepalen het gedrag van een wapening in de asfaltconstruc-tie Voor de functieversterking [R] is er in de basis onderscheid te maken in twee belangrijke werkingsprincipes een vormvaste wapening met structurele bijdrage gebaseerd op mechanische

insluiting van het steenskelet en asfalt-wapening gebaseerd op hechting Door de zeer hoge vormstijfheid en hoge rib-ben van de rasteropeningen wordt het steenskelet van de asfaltlaag vastgezet waardoor het bitumen in de asfaltlaag wordt ontlast en de levensduur van de asfaltoverlaging aanzienlijk toeneemt Echter de treksterkte is veel minder van belang terwijl een wapening op basis van hechting het juist moet hebben van trek-sterkten en de daarbij behorende hecht-lengtes De adhesie is bepalend voor de krachtoverdracht tussen asfaltwapening en omringend materiaal Het verschil in werking is onder meer aangetoond in een proefvak met diverse soorten asfalt-wapening op de rijksweg A6 bij Joure

Bepaling van het probleem Om een keuze te kunnen maken dient de situatie betreffende de bestaande ver-harding te worden onderzocht Daarbij wordt niet alleen de toestand van het asfalt bekeken maar ook moet worden vastgesteld wat de oorzaak is van de opgetreden scheuren en vervorming-en Daarbij is inzicht nodig over de grootte en snelheid van de optredende spanningen in de constructie Pas daar-na kan worden bepaald welke functie (versterking spanningsreductie of wa-terwering) in welke mate gewenst is Dit hoeft geen uitgebreid onderzoek te zijn maar moet aansluiten bij de omvang en mogelijke risicoacutes van het project Als basis dient een technische schouw Hierbij kan worden vastgesteld wat de scheurwijdtes en -afstand zijn waar de

scheuren vandaan komen (van bovenaf of onderaf) diepte van de scheuren hoogteverschillen over de scheuren en een schatting gemaakt van de verticale scheurbewegingen onder verkeersbe-lasting Verder dient daarbij te worden bepaald door middel van een boorker-nonderzoek hoe de verharding is opge-bouwd in laagdikten en soort materiaal

Een verhardingsconstructie scheurt op verschillende manieren omdat span-ningen ontstaan door belastingen en vervormingen in verschillende richting-en en met verschillende tijdsduren Er wordt daarom in grote lijnen onder-scheid gemaakt tussen dynamische belastingen (korte tijdsduur) en meer statische (lange tijdsduur) vervorming-en Om inzicht te kunnen krijgen in de benodigde werking van de asfaltwape-ning moeten daarom de aandrijvende mechanismen die ten grondslag liggen aan het ontstaan van de scheurvorming duidelijk zijn Keuze van een asfaltwapening en de ligging Nadat de situatie in kaart is gebracht en de vervormingen cq bewegingen duidelijk zijn kunnen principekeuzes voor de benodigde functies van asfaltwape-ning worden gemaakt Bij spanningen door horizontale ver-vormingen bijvoorbeeld in afschuivende bermen en weg-verbredingen of ther-mische krimp dient een asfaltwapen-ing asfaltlagen bijeen te houden door opname van de horizontale kracht in de wapening of structureel versterken van de asfaltlaag boven de wapening Daarbij mag de wapening niet kunnen worden losgetrokken en bij grote ver-vormingen (zeker bij thermische krimp) een spanningspreidende laag aanwezig zijn tussen de asfaltwapening en de onderliggende constructie Bij (grote) verticale bewegingen zal de overdracht van deze afschuifkrachten moeten komen uit de overlaag zelf Daarvoor kan de overlaag dikker worden uitgevoerd met taaier asfalt of stijver gemaakt met een structurele asfaltwa-pening Bij de keuze van een asfaltwapening moet worden bepaald met welke breed-te de wapening wordt aangebracht en op welke diepte De breedte van de wapening is afhankelijk van het soort schade en de omvang daarvan Een ver-ankeringsafstand (de lengte wapening

Foto 3 Wegverbreding met lsquolip-lasrsquoin bestaande asfaltverhardingsconstructie

Foto 4 Voldoende verankeringsafstand haaks op een scheur in verhouding tot trekkracht en werking-sprincipe

25 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

haaks op de scheur) van 05 m aan beide zijden van de scheur wordt als minimum beschouwd De totale breedte van de wapening is dan minimaal 10 m Indien een scheur geen rechte lijn is dient de wapening dus breder te zijn net als bij wapeningen met hoge treksterkten De toepassing van een 200 kN-product bij-voorbeeld heeft weinig zin als de hecht-ing (verankering x hechtkracht bindmid-del) deze niet kan mobiliseren Bij een hoge treksterkte behoort een grotere verankeringsafstand Voor het opnemen van krachten door de wapening dient deze in de trekzone te liggen van de verhardingsconstructie Dat betekent in veel gevallen zo laag mo-gelijk dus goed gehecht op de onderlaag of tussen twee tussenlagen Bij een on-derhoudsmaatregel komt een wapening vaak direct onder de deklaag te liggen Dit kan maar heeft naast technische re-denen ook een praktische reden om dat beter niet te doen Indien een afdeklaag bij de volgende onderhoudsmaatregel weer wordt gefreesd freest men name-lijk de wapening ook mee Aanbrengen van asfaltwapening Nu bepaald is welk wapeningsproduct en met welke eigenschappen wordt toegepast moet het product correct worden aangebracht Omdat in de praktijk hier vaak niet de nodige aan-

dacht aan wordt besteed is dat ook de grootste drempel voor het toepassen Asfaltwapening is namelijk een speciaal aangebracht product in de verhar dings-constructie dat alleen zijn werking kan doen als het op de juiste wijze gebeurt Hiervoor kan men het beste de ver-werkingsvoorschriften van de leverancier volgen of een installateur inschakelen Belangrijk bij de installatie zijn vooral de conditie en eigenschappen van de ondergrond (gefreesd gescheurd et cetera) het realiseren van een goede hechting door gebruik te maken van de juiste bitumen emulsie en in de juiste hoeveelheid op een schone ondergrond het vlak en strak aanbrengen maar ook het niet beschadigen van de wapening Indien een wapening is aangebracht kan men de hechting controleren door de wapening van de ondergrond proberen los te trekken Enkel wanneer de wa pe-ning goed aan de ondergrond is gehecht is deze goed te overlagen met voldoen-de dikte van de eerste asfaltoverlaag op de wapening De dikte van de eerste asfaltlaag is afhankelijk van het wape-ningsproduct doch zou nooit minder dan 40 mm mogen bedragen

Als laatste kan men een controle uitvo-eren op de verwerking door kernen te boren Wat echter nog niet mogelijk is een controle op de verwerking van de wapening Proeven als die van Leutner

zijn hiervoor niet geschikt wat blijkt uit de eigenschappen (onder andere diameter afschuifvlak en belasting-snelheid) van deze proef Mede door de spanningspreidende en waterafsluitende functies zijn er nog geen (genormeerde) afschuif- of trektesten voorhanden die voor de toepassing asfaltwapening kunnen worden toegepast Net als al-gemeen toepasbare berekenings- en dimensioneringsmethoden voor asfalt-wapening is te verwachten dat deze in de na bije toekomst wel voorhanden zullen zijn Opbreken van asfalt met asfalt-wapening Asfaltwapening is freesbaar indien min-stens drie centimeter door het wape-ningsvlak heen wordt gefreesd Enkel dan is de hoek van de frees op het wap-eningsvlak zo dat het wapeningsmate-riaal breekt Gevaar voor vastlopen van de frees door stukken wapening welke aan de frees blijven hangen ontstaat als de diepte minder is [CROW 1995] Uit-zondering op het frezen is de zeskantige stalen wapening Hergebruik van asfalt-wapening is na het frezen niet mogelijk

Verder dient rekening te worden ge-houden dat hergebruik van het asfalt-granulaat met wapening in Nederland vanwege de strenge eisen aan het gehalte nevenbestanddelen veelal niet mogelijk is zonder vooraf te zeven

Ing Paul ter Horst Area Manager Ben-elux Tensar International BV en werk-groeplid CROW Asfaltwapening Literatuur - CROW (2016) Asfaltwapening - CROW (1993) Asfaltwapening - Zin en onzin Publicatie 69 CROW Ede - CROW (1995) Geen vrees voor de frees Herge-bruik van asfalt met wapening Publicatie 95 CROW Ede - De Bondt AH (1999) Anti-Reflective Cracking Design of (Reinforced) Asphaltic Overlays PhD thesis TU Delft- FGSV (2013) - Arbeitspapier fuumlr die Verwendung von Vliesstof-fen Gittern und Verbundstoffen im Asphaltstras-senbau FGSV 770 Forschungsgesellschaft fuumlr Strassen und Verkehrswesen Koumlln Duitsland - Marienfeld ML TL Baker (1999) Paving fab-ric interlayer as a pavement moisture barrier Transportation Research Circular E-C006 ISSN 0097-8515

Figuur 5 Aanbrengen van een asfaltwapening met minimale overlappingen op een schoon en gefreesd oppervlak

26 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Basaltsteen is een zogenaamd mafisch vulkanisch stollingsgesteente dat wordt gevormd door lava Basaltsteen bestaat uit kleine kristallen De krimp die op-treedt bij de stolling van basaltlava leidt tot zeshoekige structuren de typische basaltzuilen Het gesteente is zeer ruim in en op de aardkorst aanwezig en een-voudig winbaar

Basaltvezel is nog een vrij onbekend materiaal maar behoort inmiddels thuis in de rij van duurzame bouwmaterialen Gewonnen uit vloeibare basalt kunnen ragdunne basaltvezels

tot draden gesponnen worden en hiermee kunnen veel materialen worden gemaakt Vulkan Europe BV houdt zich sinds 2007 bezig met de distributie van basaltvezelproducten naar

bedrijven in Europa die de basaltvezelproducten verwerken in hun eindproduct En ondanks dat Vulkan het gebruik van de vezels de laatste jaren ziet toenemen vooral in de VS is de

onbekendheid met het veelbelovende materiaal nog altijd groot

Basaltsteenvezel

Het was een Canadees die in het begin van de 20ste eeuw ontdekte dat uit gesmolten basalt via een katalysator het stollingsgedrag van basalt kon worden beiumlnvloed en worden omgevormd tot dunne haarvormige vezels in plaats van een zeshoekige structuur De productie van basaltvezel gebeurt door het smel-

ten van basaltsteen bij ongeveer 1400 degC Het gesmolten gesteente wordt dan geeumlxtrudeerd door kleine spuit-mondjes voor de productie van filamen-ten van basaltvezel De vezels hebben een vezeldiameter varieumlrend tussen 9 en 13 micrometer Omdat de vezels pas smelten bij 1400 degC heeft het product goede vuurbestendige eigenschappen De hoge elasticiteits-modulus van het product resulteert in een uitstekende treksterkte meer dan tweemaal die van staalHet lsquoWestenrsquo heeft met deze ontdekking tot nu toe niet veel gedaan Het lsquoOostenrsquo heeft zeer zeker in de koude oorlog de bijzondere eigenschappen van de ba-saltvezel ontdekt en ontwikkeld Lange tijd heeft de Russische staat deze kennis over de basaltvezel geclassificeerd als lsquomilitary goodrsquo dus niet beschikbaar voor de civiele industrie Sinds 1995 is de basaltvezel officieel afgevoerd van de lijst van lsquomilitary goodsrsquo maar het zou nog tot in de 21ste eeuw duren voordat het materiaal beschikbaar was voor de Basaltsteenformaties in Tsjetsjenie

27 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

civiele markt De grootste producenten van basaltvezel en basaltvezel wape-ningstaven zijn nu te vinden in Rusland Oekraiumlne en China

Sterker dan staalVulkan Europe BV houdt zich sinds 2007 bezig met de distributie van basaltvezel-producten naar bedrijven in Europa die op hun beurt de basaltproducten ver-werken in hun eindproduct Eeacuten van de producten die men op de markt brengt is gesponnen getwijnde draad (roving) van basaltvezels Unique selling points zijn de bijzon-dere eigenschappen van deze vezel Het materiaal bestaat voor 100 procent uit basaltsteen slechts het stollingsge-drag is beiumlnvloed door de katalysator Basaltvezel is volledig recyclebaar heeft een treksterkte van 2800 - 3215 MPa (25 maal sterker dan staal) waardoor het uitstekend toepasbaar is in construc-tieve toepassingen Met een dichtheid

van 274 gcm3 is het vier maal lichter dan staal wat het met name interes-sant maakt met het oog op logistiek en arbo-gebiedBasaltvezels zijn niet geleidend en wor-den om die reden toegepast in onder andere windmolenbladen vloeren voor

robots en operatiekamers Basaltve-zel heeft een goede weerstand tegen chemische en corrosieve invloeden zoals zoutoplossingen zure oplossingen en met name alkalieumln Bovendien moet het materiaal worden gezien als milieuvriendelijk Volgens cijfers van Imperial College London is de CO2-footprint van basaltvezels 170 procent lager dan die van staal ToepassingenBasaltvezels worden onder meer toege-past in textiel gerelateerde producten zoals geotextielen maar ook in asfalt-wapening scheepsindustrie masten van basaltvezel zijn niet geleidend dus niet gevoelig voor blikseminslag Basaltvezel is zeer geschikt als isolatiemateriaal Warmte-isolerende toepassingen van basaltvezel op basis van anorganische bindmiddelen kunnen worden gebruikt bij temperaturen tot 700 degС Wanneer er een samenstelling met een hoogwaardi-ge composiet wordt toegepast geldt een hogere thermische stabiliteit namelijk tot 800deg Vanwege de hoge-tempera-tuurbestendigheid wordt het materiaal toegepast in brandwerende bekleding in vliegtuig- en automobielindustrie

Hybride constructiesBij gebruik als (continue) vezel kan basaltvezel versterking bieden aan en in een nieuwe reeks van kunststof en beton gerelateerde composieten Het kan ook worden gebruikt in combinatie met andere versterkingsvezels bijvoorbeeld basaltvezelcarbonvezel basaltvezelglasvezel zogenaamde hybride construc-ties Ten Cate heeft bijvoorbeeld een as-faltrenovatiemat ontworpen waarbij in breedterichting van de weg basaltvezels worden toegepast en in de lengterich-

Boven gesponnen getwijnde draad (roving) van basaltvezels onder wapenisstaven op basis van basalt

Basaltsteen

28 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

ting glasvezels De reden hiervoor is dat de basaltvezel stugger is en de wieldruk beter in breedterichting naar de weg-fundering spreidt In lengterichting is dat van iets minder belang en heeft men tot nu toe gekozen voor de goedkopere glasvezel

Andere toepassing is basaltvezeltex-tiel zoals brandremmende dekens en impregnatie met polymeren Dat laatste geeft een plaatmateriaal dat onder meer kan worden toegepast in bodyrsquos voor de automobielindustrie Voordeel van het gebruik van composieten in de automobielindustrie is voornamelijk geen corrosie en daarnaast laat het zich ook makkelijk repareren Het is veiliger dan plaatstaal basaltvezeldoek geiumlmpregneerd met epoxy is twee keer sterker dan staal

+750 degC kortstondig zelfs tot 1000 degC Basalt gevlochten koorden worden gebruikt waar moeilijke omstan-digheden heersen zoals bij contact met stoom oververhitte stoom oplossingen van onder andere anorganische en orga-nische zuren en basen en zoutoplossin-gen In combinatie met epoxy wordt het materiaal gebruikt als wapeningsstaven voor beton en andere materialen hybri-de constructies et cetera

BetonindustrieDaarnaast wordt er veel van basalt ver-wacht voor de betonindustrie Tot dusver vindt nu die toepassing nog plaats in de betonwarenindustrie omdat de regel-geving nog is gebaseerd op de eigen-schappen van staal en beton Beton kan drukkrachten en staal kan trekkrachten opnemen Maar omdat de materialen niet dezelfde uitzettingseigenschappen hebben moet het beton in de trekzone eerst scheuren en daarna kan het staal de trekkracht gaan opnemen Dit maakt het staal in de betonnen constructie dan ook kwetsbaar voor corrosie Bij corrosie zet staal zeven keer zijn oorspronkelijke volume uit Men rekent dan ook met een duurzaamheid van circa vijftig jaar daar-na moet beton gerenoveerd worden Met basaltvezelwapening is corrosie niet aan de orde en voor het opnemen van de trekkrachten gaat het beton niet scheuren Basaltvezelwapening maakt de weg vrij om slanker te construeren omdat dan geen corrosiedekking in acht genomen behoeft te worden Bij renova-tie van bruggen worden dan ook steeds vaker lamellen van vezelmateriaal tegen de onderkant van het beton gelijmd

Bron Vulkan-Europe

KoordBasaltvezel wordt ook gevlochten als een koord 4 tot 20 mm diameter Zulke koorden zijn interessant voor met name de industrie vanwege de sterkte maar ook vanwege hun chemische en hittebe-stendigheid Basaltvezelkoorden hebben een werktemperatuur van -240 degC tot

Basaltgevlochten koord

Beurscatalogus

Materials 2017

Organisatie

Mediapartner

2017

Cursussennajaar

Materialen en Verbindingen

Moderne oppervlaktetechnologie

Basiscursus composieten

Praktische materiaalkunde

Functioneel toepassen van materialen

Lijmen

Laserlassen in de praktijk

Praktijkgerichte cursussen op het gebied van

Bezoek ons op

stand 120

Deze vakbeurs met congres is bedoeld voor iedereen die betrokken is bij de keuze de directe toepassing het aanbrengen en het (na)bewer-ken van materialen Materialen zijn de bouwstenen van alles om ons heen Het lijkt zo vanzelfsprekend maar waar zijn onze autorsquos machines en gebouwen zonder een goede sterke basis Bijna vergeten we hoe bijzonder materialen zijn en welke uitdagingen het keuze creatie- en productieproces met zich mee brengt Om maar niet te spreken over ontwikkelingen en innovaties Op 31 mei en 1 juni vindt u op vakbeurs Materials een all-in concept gebaseerd op deacute vier bouwstenen voor oplossingen bij materiaaluitdagingenbull (Nieuwe) materialenbull Materiaal analysebull Oppervlaktetechniekenbull VerbindingstechniekenMaterials verbindt wetenschap met praktijkMet meer dan 85 exposanten en ruim 40 kennissessies slaat vakbeurs Materials een brug tussen wetenschap en concrete toepassing Laat u inspireren door live demorsquos in het Analyse Paviljoen ontdek nieuwe materialen in het Innovatieve Materialen Paviljoen en maak kennis met de laatste technieken in de Verbindingstentoonstelling

Gratis bezoekBezoekers betalen geen entree voor de beurs en het congresprogramma - aanmelding vooraf via de website wwwmaterialsnl wordt zeer gewaardeerd Tot ziens op de vakbeurs Materials op 31 mei en 1 juni 2017 in Veldhoven

Vakbeurs Materials 2017 de verbinding tussen innovatie en techniek

Timo van LeentE tleentmikrocentrumnlT 040-2969922Manager Vakbeurzen amp Congressen Mikrocentrum

INHOUD BEURSCATALOGUS 36 Congresprogramma 38 Lezingen 46 Exposanten 56 Wie levert wat Colofon De beurscatalogus Materials 2017 wordt uitgegeven door SJP Uitgevers in samenwerking met Mikrocentrum en Inno-vatieve Materialen (mediapartner) 2017

Cursussennajaar

Materialen en Verbindingen

Moderne oppervlaktetechnologie

Basiscursus composieten

Praktische materiaalkunde

Functioneel toepassen van materialen

Lijmen

Laserlassen in de praktijk

Praktijkgerichte cursussen op het gebied van

Bezoek ons op

stand 120

32 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

ZAAL 1 Materialen

ZAAL 2 Analyse testen simuleren

ZAAL 3 Verbindingstechnieken

ZAAL 4 Oppervlaktetechnieken

Congresprogramma woensdag 31 mei

1125 - 1150 Materiaalkunde in een notendopDr Ir HW (Eddy) Brinkman Technisch schrijver en vertaler Betase BV

930 Ontvangst

1030 - 1055 Zaal 1 Ontwerpproces verandert door Computational Design

Peter Heideman architect AvB StudioSKMovares

1155 - 1220 TMS 42 innovatie in staalRichard Garvelink Sales and Technical Adviser Telmastaal NV

1125 - 1150 Micro-XRF ndash A non-destructive method for Material Analysis and Quality Control InvestigationsDr Andreas Wittkopp Business Mana-ger microXRF - EMEA Bruker Nano GmbH on behalf of Benelux Scientific

1155 - 1220 Strain Gauge Measurements on Plas-tics and CompositesAnton Chittey Product Manager - Europe Vishay Precision Group - Micro-Measurements on behalf of jj bos bv

1125 - 1150 (In English) Joining metals to ceramics by using solderingbrazing techniquesErik Brom Technical Commercial Director Mat-tech BV

1155 - 1220 Structural adhesive bonding for high-temperature and durabilityKoen Geurts Research Engineer Flanders Make on behalf of Sadechaf UV BVBA

1125 - 1150 Functionele en slimme coatingsDr Walter Lauwerens Senior Project Manager Smart Coatings Sirris Smart Coating Application Lab

1345 - 1410 Physical foundations for smart poly-meric materialsDr Wouter G Ellenbroek Assistant Professor Eindhoven University of Technology

1345 - 1410 Benefits of the Oxford Instruments GRADE databaseWilhelm Sanders Certified Product Manager OES (MSC) Oxford Instru-ments Analytical GmbH on behalf of De Looper NDO

1345 - 1410 Atmosferische plasmatechnologie - applicatiespecifieke oplossingen op maat Dr Ralf Greger Zaakvoer-der - Technisch Consultant PlaToS Consulting

1055 - 1125 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1220 - 1315 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1315 - 1340 Zaal 1 Hoe kom je in het ontwerpproces van kunststof producten tot de juiste materiaalkeuze

Joop Onnekink Senior Consultant Pezy Group Groningen

1410 - 1435 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1435 - 1500 Anodiseercriteria bij een perfect verspaand aluminium productHenry van Haeff Directeur 2-S Petrofer

1505 - 1530 Een Circulaire Economie hoe krijgen we die echt in bewegingErick Wuestman AVS Voorzitter en ex-pert CE Stichting Circulaire Economie

1435 - 1500 Analytical strategies for analysis of functional materials at surfaces and interfaces Dr ir Pieter Samyn Researcher Institute for Materials Research (IMO)

1505 - 1530 Solar Simulation the real lifeMark de Waard Sales Rycobel

1435 - 1500 Verlijmen met MMA lijmStef Jaspersen Managing Director BNS Industrial BV

1505 - 1530 Overzicht van recente innovaties in verbinden van ongelijksoortige mate-rialen en van minder gekende las- enof soldeertechniekenFleur Maas Belgisch Instituut voor Lastechniek

1435 - 1500 Cleaning by light surface treatment with laserDipl-Ing Olav G Schulz MBA Ma-naging Director SLCR Lasertechnik GmbH on behalf of Summa Surface SLCR Lasertechniek

1505 - 1530 Understanding adhesion improve-ment as a result of changing surface wettabilityDr Ir Marieumllle Laimboumlck-Wouters Materiaal Expert MaterialsXpertise

1535 - 1600 Zaal 1 M2i - Onderzoek aan High Tech Materialen

Dr Harald Kerp Programma Manager The Materials Innovation Institute

1600 - 1700 Netwerkborrel voor exposanten en bezoekers

33 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

ZAAL 1 Materialen

ZAAL 2 Analyse testen simuleren

ZAAL 3 Verbindingstechnieken

ZAAL 4 Oppervlaktetechnieken

Congresprogramma donderdag 1 juni

1125 - 1150Driving Glass beyond the LimitsDr Matthias Muumlller Director Material Development SCHOTT AG

1155 - 1220 CeraCarbon THE next step in wear resistant lightweight applicatons Roeland Coumans CEOCTO Cera-Carbon

1125 - 1150 Vision inspection for surface damage on high quality materialsJuumlrgen Kemenas Technical specialist TEVEL Techniek BV

1155 - 1220 Hansen Solubility Parameters in inkjet ink developmentDr Sc Frank Ruttens Key accountma-nager Agfa-Labs

1125 - 1150 Verbinden zonder gatenIng J van Schaijk Senior application engineer VIBA NV

1155 - 1220 Hoe de oppervlaktetoestand evalue-renverbeteren voorafgaand aan een verlijming Ing Pol Coudeville Do-cent - cooumlrdinator dienstverlening KU Leuven technologiecampus Oostende

1125 - 1150 Afblazen van oppervlakte en stofreinigingDonald van Boven Sales Rycobel

1155 - 1220 Chemische oppervlaktemodificatie Prof Dr Ernst J R Sudholter Hoogleraar Organische materialen en grensvlakken TU Delft - Chemical Engineering Organic materials amp Interfaces

1345 - 1410 Van ontwerp naar technisch en com-mercieel haalbaar aluminium productFrits Marechal Application Design Engineer Sapa Extrusion Benelux

1345 - 1410 Dynamic mechanical analysis of a tire sample by nanoindentationDavid Ziltener CEO Tribotron AG

1345 - 1410 Ultradunne materiaal lagen en hun toepassing in NanoMagnetisme Dr Ir Ing R Lavrijsen Universitair Do-cent Technische Universiteit Eindho-ven Groep Fysica van NanoStructuren (FNA) Technische Natuurkunde

1505 - 1530 Oppervlaktetechnologie controle op de vierkante kilometerDr Ir Hans van der Weijde Program-ma manager Tata Steel RampD

1435 - 1500 How to model dropping of an HDPE tank with fluid using Abaqus FEA Dr Ir Christine Obbink-Huizer Abaqus Application Engineer Simuleon

1435 - 1500 Condities voor een duurzame verlijmingIng Jan Lambrechts MSc Business Manager LCS Adhesive Bonding bvba

1505 - 1530 Net-shape productie van een compo-sieten draagarmMarkus Kaufmann Programmaleider composieten Sirris

1435 - 1500 Smart coatings via designing surface chemistry and topographyDr Catarina Esteves Associate Professor Eindhoven University of Technology

1505 - 1530 Dos en Donts van anodiserenM Kaarsgaarn DGA KO-AR BV

ZAAL 1 Materialen

930 Ontvangst

1030 - 1055 Zaal 1 Designing functional micromaterials

Dr Wim Noorduin Group Leader AMOLF

1055 - 1125 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1220 - 1315 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1315 - 1340 Zaal 1 Global Resource Depletion Threats and Opportunities

Dr Ir AM Diederen Senior Scientist TNO

1410 - 1435 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1535 - 1600 Zaal 1 Lina s werelds eerste bio-based auto

Noud van de Gevel PR amp Media manager TUecomotive

1600 - 1700 Netwerkborrel voor exposanten en bezoekers

34 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Lezingenprogramma woensdag 31 mei

Ontwerpproces verandert door Computational DesignPeter Heideman Architect AvB StudioSK MovaresAan de hand van diverse projecten van de werkgroep Computational Design binnen Movares wordt aan de hand van lopende projecten verteld over de rol van software op het ontwerpproces en robotisering van het maakproces De rollen in het ontwerpproces veranderen drastisch aan het begin van het ontwerppro-ces worden integraal ontwerp parameters bepaald (waarbij een analogie met het integraal vastleggen van informatie middels DNA in celkernen opgaat)In de productie vervallen arbeidsgangen en wordt alleen materiaal toegepast waar nodigDe bouwkolom zal gaan lijken op processen die in de automobiel en luchtvaartindustrie inmiddels normaal zijn1030 - 1055 ZAAL 1

Keyn

ote

Materiaalkunde in een notendopDr Ir HW (Eddy) Brinkman Technisch schrijver en vertaler Betase BVMateriaalkunde als werkgebied vertelt welke invloed microstructuur heeft op de uiteindelijke eigenschap-pen van een materiaal en daardoor op diens toepassingen Door op kleine schaal aan de juiste knoppen te draaien kun je de eigenschappen van een materiaal - en dus van een product - verbeteren Eddy Brinkman laat met een paar voorbeelden zien hoe diverse materialen zich gedragen als ze in aanraking komen met warmte licht elektriciteit en mechanische belasting Zo zorgen elektronen ervoor dat metalen elektriciteit geleiden maar ook dat metalen warmte geleiden en indirect ook dat ze vervormen bij mechanische belas-ting Met recht Materiaalkunde in een notendop

1125 - 1150 ZAAL 1

Mat

eria

len

Joining metals to ceramics by using solderingbrazing techniques (in English)Erik Brom Technical Commercial Director Mat-tech BVJoining metals to ceramics often leads to problems like leakage and cracking In this presentation we will elaborate on the causes these issues and we will also explain what is possible with the innovative use of soldering and brazing techniques that hopefully will inspire you find solutions for the problemschallenges you are facing

1125 - 1150 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Micro-XRF ndash A non-destructive method for Material Analysis and Quality Con-trol Investigations (in English)Dr Andreas Wittkopp Business Manager microXRF - EMEA Bruker Nano GmbH on behalf of Benelux ScientificX-ray fluorescence analysis with spatial resolution in the range of some ten micrometers (micro-XRF) is a time and cost efficient analysis method capable analyzing elemental inhomogeneities of a broad range of various sample types Minimum detection limits down to the single ppm level can be achieved These properties recommend micro XRF as a complementary method to combine spatial resolution of a REM with the analytical performance of an EDXRF bulk instrumentIn this presentation the capabilities and limitations of this technique will be described by means of various application examples coming from Material Science and Industry Quality Control1125 - 1150 ZAAL 2

Anal

yse

Functionele en slimme coatingsDr Walter Lauwerens Senior Project Manager Smart Coatings Sirris Smart Coating Application LabDe term functionele coatings wordt meestal gebruikt om andere functies dan decoratief of beschermend te benoemen Zo heeft iedereen al wel gehoord van coatings met anti-graffiti zelfreinigende antibacterieuml-le of antistatische functies Maar het gaat zelfs verder wanneer de eigenschappen van coatings veranderen in functie van temperatuur of druk Dan spreekt men van slimme coatings die bijvoorbeeld als sensoren gebruikt worden In de presentatie wordt een overzicht gegeven van technologie en toepassingen van functionele en slimme coatings Het Smart Coating Application Lab van Sirris ondersteunt bedrijven die deze coatings willen toepassen op hun producten met advies optimalisatie demonstratie en industrialisa-tie1125 - 1150 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

35 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

TMS 42 innovatie in staalRichard Garvelink Sales and Technical Adviser Telmastaal NVIntroductie van een nieuw bijzonder hoogwaardige kwaliteit gereedschapstaal Het resultaat van 50 jaar ervaring in staalproductie een kwaliteit met dermate hoge waarden dat een tijdsbesparing van 50 procent binnen handbereik ligt

1155 - 1220 ZAAL 1

Mat

eria

len

Strain Gauge Measurements on Plastics and Composites (in English)Anton Chittey Product Manager - Europe Vishay Precision Group - Micro-Measurements on behalf of jj bos bvDespite many novel measurement technologies strain gauges are still the most accurate reliable and repeatable sensor available for material testing real-world stress analysis and condition monitoring Their reliability and ease of use is often defeated by lack of knowledge and necessary skills never more so when applied to plastics and fibre reinforced composites This short presentation aims to clarify some of the misconceptions and put the right tools back in the hands of test personnel to ensure that their data has validity and value rather than acquiring substandard data at a cost

1155- 1120 ZAAL 2

Anal

yse

Structural adhesive bonding for high-temperature and durability (in English)Koen Geurts Research Engineer Flanders Make on behalf of Sadechaf UV BVBAWithin the framework of the European ZeDeMAB project (Zero Defect Manufacturing for Adhesive Bonding) some industrial demonstrator cases were analyzed on several aspects concerning adhesive bonding (influence of processing parameters effect of defects durability behaviour hellip) For an automo-tive application a number of high temperature resistant structural adhesives were evaluated with use of aluminum and steel substrates In contrast to what is expected only one adhesive (SPE 1539) could retain its strength at 140degC to a sufficient level Furthermore the dynamic performance of this adhesive system is characterized An overview of all test results will be discussed as well as some further exploitation possi-bilities of this adhesive in dynamic load andor elevated temperature conditions1155- 1120 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Hoe kom je in het ontwerpproces van kunststof producten tot de juiste materiaalkeuzeJoop Onnekink Senior Consultant Pezy Group GroningenMateriaalkeuze een belangrijke schakel in het ontwerpproces Afgelopen jaar heeft ontwerpbureau Pezy Group de Braster ontwikkeld De Braster is een medisch apparaat waarmee vrouwen zelfstandig een borstscan kunnen maken Door een gedegen ontwerpproces waarin materiaalkeuze en officieumlle vrijgaven erg belangrijk waren werd het product gerealiseerd in een doorlooptijd van slechts twaalf maanden In deze lezing laat Joop Onnekink aan de hand van dit project zien hoe materiaalkeuze deel uit maakt van het ontwerpproces hoe materiaalkeuze tot stand komt en hoe het gedurende het gehele project bewaakt wordt1315- 1340 ZAAL 1

Keyn

ote

Physical foundations for smart polymeric materials (in English)Dr Wouter G Ellenbroek Universitair Docent (Assistant Professor) Eindhoven University of TechnologyOur future asks for novel materials that contribute to durability sustainability andor regenerative me-dicine At Eindhoven University of Technology a range of research groups is devoted to developing such novel smart materials In this presentation I will discuss the recent efforts of our group in Applied Physics focusing on reversibly crosslinked polymeric materials including gels elastomers and biological tissues Our approach of theory development and modeling aims to unravel the mechanisms of recently discover-ed toughening mechanisms and to work with academic and industrial partners on optimizing these novel material design motifs for practical applications

1345 - 1410 ZAAL 1

Mat

eria

len

Benefits of the Oxford Instruments GRADE database (in English)Wilhelm Sanders Certified Product Manager OES (MSC) Oxford Instruments Analytical GmbH on behalf of De Looper NDOThe number of metal grades is growing constantly therefore the identification of the correct material grade based on the chemical analysis is very challenging Not only the element description of the grade designation from the mathematical point of view is sometimes poor but also information can overlap This presentation will point out how the Oxford Instruments GRADE Database can support metallurgists inspection engineers and anyone working with analysers The GRADE Database is also a great help for ve-rifying or selecting the correct grades to avoid material mix-up causing catastrophic situations and failures

1345 - 1410 ZAAL 2

Amal

yse

36 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Analytical strategies for analysis of functional materials at surfaces and inter-faces (in English)Dr ir Pieter Samyn Researcher Institute for Materials Research (IMO)The Institute for Materials Research has a long tradition in applied research and industrial services on general topics in materials science These include application processing performance reliability and sustainability In particular analytical strategies for complex material systems or products are developed such as (bio)polymers and coatings for packaging sensors thin films battery systems energy devices and automotive Starting from given materials composition and processing in-depth analysis results in the for-mulation of structure-property relationships supporting better understanding and optimization of physical mechanical and chemical properties at various scale lengths This approach will be illustrated by some case studies

1435 - 1500 ZAAL 2

Anal

yse

Verlijmen met MMA lijm Stef Jaspersen Managing Director BNS Industrial BVManaging director van BNS Industrial BV Vertegenwoordiger van SCIGRIP in de Benelux Een Anglo-Ameri-kaanse producent van onder andere Acrylaat lijmen

1435 - 1500 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Cleaning by light surface treatment with laser (in English)Dipl-Ing Olav G Schulz MBA Managing Director SLCR Lasertechnik GmbH on behalf of Summa Surface SLCR LasertechniekFor many applications in modern production processes the surface preparation is a mandatory task to achieve high quality products Specifically for bonding processes like gluing or welding the preparation or cleaning of the joint areas is a key factor for a high strength bond This can be done with laser light The laser technique offers an alternative approach for many applications Eg precise paint removal rust removal preparation of surfaces before painting (to increase adhesion) The laser is a contact-free gentle environmentally friendly dry and dust-free treatment without using any media Therefore perfect to auto-mate and integrate in production processes1435 - 1500 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

Lezingenprogramma woensdag 31 mei (vervolg)

Anodiseercriteria bij een perfect verspaand aluminium productHenry van Haeff Directeur 2-S Petrofer Iedereen heeft weleens te maken met een tegenvallende kwaliteit van een bewerkt eindproduct voor en na het anodiseren Met name de onzekerheid over de oorzaak is zowel frustrerend als tijd- en geld rovend Diverse leden van het Mikrocentrum High Tech Platform hebben daarom besloten alle facetten van het productieproces nader te onderzoeken om uiteindelijk meer inzicht te krijgen in de invloeden die oa koel- en smeermiddelen gereedschappen materiaal reinigen etc hebben op het eindresultaat Tijdens testen met Aluminium EN AW-5083 O3 bij het Teclab in Eindhoven zijn een aantal verrassende conclusies getrokken Benieuwd Bezoek het Aluminium Paviljoen stand 7

1435 - 1500 ZAAL 1

Mat

eria

len

Atmosferische plasmatechnologie - applicatiespecifieke oplossingen op maatDr Ralf Greger Zaakvoerder - Technisch Consultant PlaToS ConsultingNa een korte introductie in de plasmatechnologie wordt aan de hand van voorbeelden uit de praktijk ge-toond hoe atmosferische plasmawerktuigen gekozen en op maat geskaleerd kunnen worden

1345 - 1410 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

37 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Een Circulaire Economie hoe krijgen we die echt in bewegingErick Wuestman AVS Voorzitter en expert CE Stichting Circulaire EconomieGaan nieuwe businessmodellen het verschil maken in de technieken rondom Circulaire EconomieHet succes van een circulaire samenleving hangt niet alleen af van recycling of upcycling aan het eind van een levensfase van een product maar meer nog van slimme oplossingen aan de voorkant van een ontwik-keltraject Hoe gaan nieuwe verdien- organisatie- en businessmodellen hier hun invloed op hebben en welke rol spelen materialen in dit hele procesGaat een consortium dat eigenaar blijft van kozijnen en haar gevel als een dienst aanbiedt andere materi-alen kiezen voor haar producten En wat betekent dit voor producenten en materiaal samenstellingen

1505 - 1530 ZAAL 1

Mat

eria

len

Solar Simulation the real life (in English)Mark de Waard Sales RycobelAn enlightening view on weathering simulation possibilities of your materials

1505 - 1530 ZAAL 2

Anal

yse

Overzicht van recente innovaties in verbinden van ongelijksoortige materialen en van minder gekende las- enof soldeertechniekenFleur Maas Belgisch Instituut voor LastechniekDe recente ontwikkelingen in de lastechniek voor het verbinden van ongelijksoortige materialen zoals de opkomst van nieuwe varianten van het MAG-lassen enof solderen puntlassen wrijvingslassen of elektro-magnetisch pulsproces worden in deze presentatie naar voor gebrachtAls toepassingsvoorbeeld zal de ontwikkeling van een metaalcomposiet onderdeel voor de automobiel-sector worden toegelicht

1505 - 1530 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Understanding adhesion improvement as a result of changing surface wettability (in English)Dr Ir Marieumllle Laimboumlck-Wouters Materiaal Expert MaterialsXpertiseMost industrial polymers and composites have low surface free energy and lack polar functional groups on their surface resulting in a class of materials with poor adhesion properties Introduction of polarity is mostly done my means of chemical or physical processes using products that harm the environment Atmospheric plasma treatment is an elegant method to introduce polarity to the surface of the substrate resulting an improved adhesion In this contribution the results of surface modification on the effect on surface free energy and adhesive properties will be presented and related to a theoretical approach to predict adhesion1505 - 1530 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

M2i - Onderzoek aan High Tech MaterialenDr Harald Kerp Programma Manager The Materials Innovation InstituteDe presentatie geeft een overzicht van het materiaalonderzoek dat M2i uitvoert op basis van de High Tech Materials roadmap van het Topsectorenbeleid Binnen M2i wordt onderzoek gedaan naar zowel structu-rele als functionele materialen Hier zal de nadruk liggen op onderzoek aan functionele materialen zoals beschermende en waterafstotende coatings materialen voor zonnecellen en dunne films voor toepassing in elektronische componenten

1535 - 1600 ZAAL 1

Keyn

ote

Lezingenprogramma woensdag 31 mei (vervolg)

38 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Lezingenprogramma donderdag 1 juni

Designing functional micromaterials (in English)Dr Wim Noorduin Group Leader AMOLFHarnessing the basic principles that guide such self-organizing processes is of fundamental scientific interest but also promises a paradigm shift in the manufacturing of nano- and micromaterials We recently demonstrated that the subtle balance between the diffusion of reactants and their reaction rates could lead to a wide range of microscopic shapes that could be further sculpted and hierarchically organized by rationally modulating the environmental conditions Based on fundamental insights in the underlying mechanism we now present new ways to steer the nucleation and growth of mineralizing microstructures and construct functional micromaterials These results contribute to our understanding of biomineralizati-on processes and outline a new nano-fabrication strategy for functional self-organizing materials1030 - 1055 ZAAL 1

Keyn

ote

Driving Glass beyond the Limits (in English)Dr Matthias Muumlller Director Material Development SCHOTT AGSCHOTT AG is continuously developing innovative glass and glass ceramic solutions for a huge variety of applications in optics semiconductor medical electronic packaging and much more With thickness down to 70microm tight geometrical parameters and outstanding strength this material reveals superior performan-ce Another example of leading edge material development are tailored glass ceramics as low loss dielec-tric material for high frequency applications This might enable unique solutions for mobile communication like 5G technology or autonomous flying

1125 - 1150 ZAAL 1

Mat

eria

len

Verbinden zonder gatenIng J van Schaijk Senior application engineer VIBA NVNieuwe materialen vereisen nieuwe manieren van bevestigen Zo worden niet alleen lijmen steeds groener en slimmer ook de bevestigers gaan mee in deze ontwikkeling Met de reeks slimme bevestigers van Click Bond worden er geen gaten geboord in het materiaal Het zijn verlijmbare mechanische bevestigers die in vele markten succesvol worden toegepast overal op de wereld

1125 - 1150 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Afblazen van oppervlakte en stofreinigingDonald van Boven Sales RycobelHet afblazen van oppervlakte en stofreiniging toegelicht aan de hand van een case studie

1125 - 1150 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

Vision inspection for surface damage on high quality materials (in English)Juumlrgen Kemenas Technical specialist TEVEL Techniek BVAutomatic Vision inspection system to inspect surface damage in micro - nano scale on high quality mate-rials

1125 - 1150 ZAAL 2

Anal

yse

39 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Hansen Solubility Parameters in inkjet ink development (in English)Dr Sc Frank Ruttens Key accountmanager Agfa-LabsHansen Theory can be used to develop stable inkjet inks from scratch in a very short period of time hence leading to a minimal time-to-market

1155- 1220 ZAAL 2

Anal

yse

Hoe de oppervlaktetoestand evaluerenverbeteren voorafgaand aan een verlijmingIng Pol Coudeville Docent - cooumlrdinator dienstverlening KULeuven technologiecampus OostendeDe primordiale voorwaarde voor een goede lijmverbinding houdt in dat de oppervlakte-energie van het substraat voldoende hoog is om tot verlijming over te gaan We gaan na wat die termen betekenen en wat we hieruit kunnen afleiden We belichten de verschillende meetprincipes We gaan na wat oppervlakte-ac-tivatie betekent en hoe we dit kunnen realiseren langs fysische of chemische weg

1155- 1220 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Global Resource Depletion Threats and Opportunities (in English)Dr Ir AM Diederen Senior Scientist TNOAt our current level of technology and within the current paradigm of how to run an economy from a global perspective we might already find ourselves in a predicament of interconnected and aggravating relative scarcities The central issue is declining net energy on a global scale which causes relative scarcity of many raw materials (among them many metals) which in turns aggravates the situation with regard to current and future availability and affordability of energy So-called least-regret strategies can be devised to soften or mitigate the consequences of global resource depletion and which have intrinsic benefits both in circumstances of crisis and of non-crisis

1315- 1340 ZAAL 1

Keyn

ote

Lezingenprogramma donderdag 1 juni (vervolg)

Chemische oppervlaktemodificatieProf Dr Ernst J R Sudholter Hoogleraar Organische materialen en grensvlakken TU Delft - Chemical Engi-neering Organic materials amp InterfacesHet seminar zal gaan over oppervlakken en hoe de preciese samenstelling daarvan en de structuur van invloed zijn op de fysische eigenschappen zoals hydrofiliciteit hydrofobiciteit en electrische oppervlakte lading Door preciese chemische behandeling van oppervlakken kunnen de fysische eigenschappen op wens worden beinvloed Dat kan zijn bijvoorbeeld het stimuleren van de hechting van bepaalde compo-nenten uit de omgeving en ook in het juist voorkomen van bepaalde hechtingen

1155- 1220 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

CeraCarbon THE next step in wear resistant lightweight applicatons (in English) Roeland Coumans CEOCTO CeraCarbon CeraCarbon is a disruptive new material It combines the strength and lightness of Carbon Fiber and the wear-resistance and low friction of Ceramic Now it is possible to replace heavy steel in high performace applictions were the matariel is exposed to wear and tear Possible applications hydraulic and air cilinders sliding bearings fast moving and sliding machine parts etc

1155 - 1220 ZAAL 1

Mat

eria

len

40 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Ultradunne materiaal lagen en hun toepassing in NanoMagnetismeDr Ir Ing R Lavrijsen Universitair Docent Technische Universiteit Eindhoven Groep Fysica van NanoStruc-turen (FNA) Faculteit Technische NatuurkundeIn deze presentatie zal ik het onderzoek in de groep fysica van nanostructuren zoals mogelijk gemaakt door de NanoAccess onderzoeksfaciliteit aan de TUe naar de fundamentele magnetische interacties in ultradunne lagen nader toelichten In dit onderzoek is de controle van laagdikten grensvlakken oppervlak-ken en zuiverheid op de nanometer schaal van uiterst belang Ik zal een paar voorbeelden van de gebruik-te technieken voor depositie analyse en structurering de revue laten passeren Ons onderzoek richt zich op applicaties op het gebied van de nano-electronica nanomaterialen voor energie en nanodeeltjes voor bio-medische toepassingen Deze technieken zijn ook toegankelijk voor derden in samenwerkingsverband1345 - 1410 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

How to model dropping of an HDPE tank with fluid using Abaqus FEA (in English)Dr Ir Christine Obbink-Huizer Abaqus Application Engineer SimuleonFinite element analysis is a powerful tool to understand and predict mechanical behavior Using the drop test of an HDPE tank filled with fluid as example the choices that need to be made when setting up an analysis are explained Most attention is paid to the material properties which material models can be used for HDPE and how can we describe the fluid This example shows the capabilities of Abaqus to describe complex non-linear behavior similar to httpinfosimuleoncomblogabaqus-fsi-drop-test-100-liter-hdpe-fuel-tank1435 - 1500 ZAAL 2

Anal

yse

Lezingenprogramma donderdag 1 juni (vervolg)

Van ontwerp naar technisch en commercieel haalbaar aluminium productFrits Marechal Application Design Engineer Sapa Extrusion BeneluxDeze lezing is gericht op ontwerpers die een ontwerp willen vertalen naar een commercieel efficieumlnt maakbaar product Aan de hand van diverse prijswinnende ontwerpen vertelt Frits Marechal wat het ma-teriaal aluminium en de extrusietechniek te bieden hebben om breed uiteenlopende productontwerpen technisch en commercieel haalbaar te maken

1345 - 1410 ZAAL 1

Mat

eria

len

Dynamic mechanical analysis of a tire sample by nanoindentation (in English)David Ziltener CEO Tribotron AGThe viscoelastic properties of a tire sample are studied by dynamical mechanical analysis (DMA) using Na-noIndentation technique with the Nanovea Mechanical Tester We found that the tire possesses different viscoelastic mechanical properties across the tire layers Such strategical distribution of the hardness and complex modulus at different layers meets the functionality requirements of the tire The DMA frequency sweep test provides useful information on the viscoelastic behaviors of the tire running at different speeds which is essential in improving the performance of tires for smoother and safer rides

1345 - 1410 ZAAL 2

Amal

yse

Condities voor een duurzame verlijmingIng Jan Lambrechts MSc Business Manager LCS Adhesive Bonding bvbaWanneer we duurzaam willen verlijmen is het aangewezen een aantal factoren in het oog te houden zoals design van de constructie de keuze van de substraten oppervlaktebehandeling omgevingsfactoren lijmkeuze applicatie en proces testen controle en QC Ten slotte wordt het belang van het Triumviraat uitgelegd

1435 - 1500 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

41 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Oppervlaktetechnologie controle op de vierkante kilometerDr Ir Hans van der Weijde Programma manager Tata Steel RampDTata Steel is een van de grootste producten van metaaloppervlakken in Nederland En naast de optimale eigenschappen van de bulk is juist ook het oppervlak een van de manieren waarop we kunnen excelleren en concureren Dit omvat oppervlakte-topologie over diverse lengteschalen dunne oppervlaktelagen en speciale coatings In deze lezing zal vanuit een aantal marktsegmenten worden bekeken welk type ontwik-kelingen actueel zijn

1505 - 1530 ZAAL 1

Mat

eria

len

Net-shape productie van een composieten draagarmMarkus Kaufmann Programmaleider composieten SirrisSLC-Lab is het engineering en prototypelabo van Sirris de KU Leuven en de UGent Een demonstrator die recent internationale belangstelling wekte was een draagarm voor de ophanging van een Volkswagen Golf die het lab samen met twee Duitse partneruniversiteiten ontwikkelde De component illustreert dat de re-sin transfer moulding-technologie perfect geschikt is voor complexe designs Ze vergt geen nabehandeling en laat zelfs toe optische vezelsensoren te integreren voor structural health monitoring Tijdens de lezing word ingegaan op de complexiteit van matrijsontwerp voor RTM het integreren van inserts in complexe preforms en het opmeten van spanningen door middel van vezelsensoren

1505 - 1530 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Dos en Donts van anodiserenM Kaarsgaarn DGA KO-AR BVWelke valkuilen zijn er bij anodiseren

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

Lezingenprogramma donderdag 1 juni (vervolg)

Lina s werelds eerste bio-based autoNoud van de Gevel PR amp Media manager TUecomotiveLina is een vierpersoons elektrische stadsauto Dankzij haar lichte gewicht van 300 kilogram is ze erg efficieumlnt Dit lage gewicht is te danken aan een innovatief materiaal dat nog nooit eerder structureel in autorsquos is gebruikt Namelijk bio-composiet Deze panelen bestaande uit twee lagen bio-composiet die om de bio-logische PLA-kern geperst worden vormen het chassis van Lina en daarmee de dragende constructie van de auto Het voornaamste bestandsdeel van het bio-composiet is vlas Vlas is een plant met lange stugge vezels waarvan de toepassingen ver reiken

Keyn

ote

1505 - 1530 ZAAL 4

1535 - 1600 ZAAL 1

Smart coatings via designing surface chemistry and topography (in English)Dr Catarina Esteves Associate Professor Eindhoven University of Technology - Department of Chemical Engineering and ChemistryNearly all surfaces we use are covered by a polymer layer (coating) for protection or aesthetic purposes One of the most important roles of surfaces is setting interactions with water Hydrophobic coatings provide water repellency and low-adherence hydrophilic coatings grant permanent contact with water and high lubricity Currently the materials field faces new challenges to design multi-functional surfaces which exhibit a specific wettability but also respond selectively to changes in the environment I will show how we have been using surface chemistry and topography to develop multi-functional smart coatings for different applications eg self-healing and superhydrophobic polymer coatings1435 - 1500 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

42 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

1D COMPOSITES BVJupiterweg 41a3893 GC ZEEWOLDEinfo1dcompositescom06-53161362www1DcompositescomContact Gertjan Switsar

Stand 10

2-S BV Vlierdensedijk 435705 CK HELMONDhvanhaeff2-seu0492-590443www2-seu Contact Henry van Haeff

Stand 7

4TUHIGH-TECH MATERIALS (4TUHTM) Mekelweg 22628 CD DELFTrboerrigtertudelftnl015-2785760www4tunlhtmContact Reina Boerrigter Stand 16

ADSO BVBA Vuurkruislaan 10BE 2610 WILRIJKbartadsobe0032-498400504wwwadsobeContact Bart Hendrickx Stand 2

Agfa-Labs Septestraat 27BE 2640 MORTSELfrankruttensagfacom0032 449 56 99 49wwwagfa-labscomContact Frank Ruttens Stand 35

ALUMECO NL BV Ketelmeer 255347 JX OSSmohalumeconl06-10382134 wwwalumeconl Contact Marco Huitink

Stand 7

Exposanten (op alfabetische volgorde)

ALUMINIUM PAVILJOEN Kruisstraat 745612 CJ EINDHOVENkmousmikrocentrumnl040-2969922Contact Karin Mous Stand 7

AMEURO METALS BV Papland 9c4206 CK GORINCHEMovaniperenameurometalsnl085-4844770wwwameurometalsnlContact Olaf van Iperen Stand 21

ARNOLD + SIEDSMA Bezuidenhoutseweg 572594 AC DEN HAAGrnaudintencatearnold-siedsmanl070 3654833wwwarnold-siedsmacom

Stand 6

ANALIS nv Rue de Neacuteverleacutee 11BE 5020 Suarleekdranalisbe0032-81-255050wwwanalisbeContact Ken de Roover Stand 53

BENELUX SCIENTIFIC BV 44 RI-straat 334051 AP OCHTENkoschaapbenelux-scientificnl0344-655556wwwbenelux-scientificnlContact Ko Schaap Stand 40

BODYCOTE VACUUM BRAZING Visseringweg 281112 AS DIEMENhenkjanbuursenbodycotecom+31 20 5601080wwwbodycotecomnl-beContact Henkjan BuursenStand 64

BOumlHLER Isolatorweg 321014 AS AMSTERDAMrobdiddenbohlernl020-5817420wwwbohlernlContact Rob Didden Stand 14

Bond voor Materialenkennis Kruisstraat 745612 CJ Eindhoveninfomaterialenkennisnl040 296 99 13wwwmaterialenkennisnlContact Karin van Bakel

Stand 25

BONSHIN SOURCING BVBAUitbreidingstraat 843BE 2600 BERCHEM0032-483252389amyxinbonshincomwwwbonshincomContact Amy Xin

Stand 12

EXPOSANTEN

CERACARBON BV Kruisstraat 1236171 GE STEINroelandceracarboncom046-4260076www ceracarboncom Contact Roeland Coumans

Stand 18

FALEX TRIBOLOGY NV Wingepark 23BBE 3110 ROTSELAARofficefalexeu0032-16-407965wwwfalexeuContact Dirk Drees

Stand 47

GIMEX TECHNISCHE KERAMIEK BV Achterdijk 155705 CB HELMONDjgoossensgimexnl0345 - 574 255wwwgimexnlContact John GoossensStand 4

DE LOOPER ANALYTICAL Bukkumweg 24m5081 CT HILVARENBEEKdanieumllledelooperndocom013-5054216wwwdelooperanalyticalcomContact Danielle Heijms

Stand 37

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES Delo-Allee 1DE 86949 WINDACHrobertboksdelode0049 8193 9900-0wwwdelo-adhesivescomenContact Mr Robert BoksStand 67

ELASTOMER RESEARCH TESTING BV Teugseweg 277418 AM DEVENTERinfoertbvcom+31 570 - 62 46 16wwwertbvcomContact Dr Ir Kuno DijkhuisStand 56

Exposanten (op alfabetische volgorde)

43 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

44 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Exposanten (op alfabetische volgorde)

GRONEMAN BV Postbus 247550 AA HENGELOeidhofgronemannl074-2551143wwwgronemannlContact Karin Eidhof

Stand 80

HARTECH MEET- amp TESTAPPARATUUR Bonte Kraaiweg 161521 RD WORMERVEERyvonnehartechnl075-6144080wwwhartechnlContact Yvonne IJmker - de NijsStand 49

HAUCK HEAT TREATMENT EINDHOVEN BV Achtseweg Noord 55651 GG EINDHOVENrickbruggemanhauckhtcom06-13122288wwwhauckhtnlContact Rick BruggemanStand 72

HOGESCHOOL UTRECHT CENTRUM VOOR NATUUR amp TECHNIEK Koningsbergerstraat 93531 AJ UTRECHTalexharsveldhunl088-4818888wwwcvntnlContact A HarsveldStand 17

IMO-IMOMEC Martelarenlaan 42BE 3500 HASSELTlievededonckeruhasseltbe0032-11-268813wwwuhasseltbeimoContact Lieve de Doncker

Stand 45

INNOVAR CLEANING CONTROL Ambachtsweg 235627 BZ EINDHOVENhanscoolsinnovar-cccom040-7370199wwwinnovar-cccomContact Hans CoolsStand 109

INNOVATEST EUROPE Borgharenweg 1406222 AA MAASTRICHTinfoinnovatest-europecom043-3520060wwwinnovatest-europecom

Stand 44

INNOVATIEVE MATERIALEN SJP UITGEVERS Postbus 8614200 AW GORINCHEMgvninnovatievematerialennl0183-660808Contact Gerard van Nifterik

Stand 1

IPECUNIA PATENTS BV Rijksweg Zuid 86131 AN SITTARDdannybovensipecuniacom046-4113990wwwipecuniacomContact Dhr Jaap Renkema Stand 34

INSTRON 3 Boulevard Jean Moulin Omega Parc Bacirctiment 2FR 78990 ELANCOURT CEDEXjuergen_richterinstroncom0031-(0)6-10898286wwwinstroncomContact dhr J RichterStand 51

ISSERSTED PRUumlFMASCHINEN GMBH amp CO KG Chemiestrasse 4DE 41751 VIERSENdellingisserstedt-pruefservicede0049-2162-266500wwwisserstedt-pruefservicedeContact Maria DellingStand 39

IST BENELUX BV Hommel 637317 BL APELDOORNgerardbnlist-uvcom055-5050014wwwist-uvnlContact Gerard Brieko

Stand 77

JJ BOS BV Marconistraat 112809 PH GOUDAramonvanthoffjjbosbvnl0182-619333wwwjjbosbvnlContact Ramon van t Hoff

Stand 55

HELMUT FISCHER MEETTECHNIEK BV Tarasconweg 105627 GB EINDHOVENjohannieuwlandshelmutfischernl040-2482255wwwhelmutfischernlContact Johan Nieuwlands Stand 89

GOM BRANCH BENELUX Interleuvenlaan 15FBE 3001 HEVERLEEewinantgomcom0032-16-408034wwwgomcomContact Wim Cuypers

Stand 58

EXPOSANTEN

Exposanten (op alfabetische volgorde)

JUNO INDUSTRIES Stoktevijver 229930 Zomergemcojunoindustrieseu+3293959590wwwjunoindustrieseuContact Thierry Soenen

Stand 74

LIJMACADEMIE Ericssonstraat 25121 ML RIJENinfolijmacademienl085-3031227wwwlijmacademieeuContact Arnold Knottnerus

Stand 60

KEYENCE INTERNATIONAL (BELGIUM) Bedrijvenlaan 5BE 2800 MECHELENtvanlaerkeyenceeu0032-471-214822wwwkeyencecom Contact Thimoty Van LaerStand 33

KO-AR BV Neerlandia 161841 JK STOMPETORENmarcoko-arnl072-5745400wwwko-arnlContact Marco Kaarsgaarn

Stand 96

LCS ADHESIVE BONDING BVBA Bergenstraat 84BE 3053 HAASRODEjanlambrechtsconsultantcom0032-16-389045wwwlcs-adhesivebondingcomContact Jan LambrechtsStand 75

IST Benelux BVHommel 637317 BL ApeldoornTel +31 55 505 00 14wwwist-uvnl

IndustrialLED- UV

technologie van IST

45 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

JEOL (EUROPE) BV Lireweg 42153 PH NIEUW-VENNEPkruizejeolbeneluxcom0252-623500wwwjeolbeneluxcomContact Arnold Kruize

Stand 38

46 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Exposanten (op alfabetische volgorde)

Materials innovation institute (M2i) Elektronicaweg 252628 XG DELFTBvanhaastrechtm2inl088-0351900wwwm2inlContact Bert van HaastrechtStand 25

MERSEN BENELUX BV Mercuriusweg 4-63113 AR SCHIEDAMwilliamrozeboommersencom010-2983030wwwmersencomContact William Rozeboom

Stand 22

METEL Van Harenstraat 45145 RJ WAALWIJKdwijnantsmetelnl0416-724800wwwmetelnlContact Dennis Wijnants

Stand 13

MIKROCENTRUM Kruisstraat 745612 CJ EINDHOVENjgijsbertsmikrocentrumnl040-2969933 wwwmikrocentrumnlContact J Gijsberts

Stand 120

MULTIVALENT BV INNPLATE Ekkersrijt 15015692 AN SONrobbertdegreefmultivalentnl040-7515304 wwwmultivalentnlContact Robbert de GreefStand 98

Newa Postbus 105110 AA BAARLE-NASSAUinfonewanl013-5072000wwwnewanlContact Ivo Verheijen Stand 46

PERMACOL BV Diedenweg 946717 KV EDEtgorterpermacolnl0318-640740wwwpermacolnlContact Tom Gorter Stand 73

PHENOM-WORLD BV Dillenburgstraat 9T5652 AM EINDHOVENviviandecortiphenom-worldcom040-2597369 wwwphenom-worldcomContact Vivian de Corti Stand 54

Pontus HeatTreatment BV Thermen 97521 PS ENSCHEDErvanmilpontusnl053-4341000wwwpontusnlContact Robert van Mil Stand 62

PLATOS CONSULTING Elsbrug 11BE 9260 WICHELENralfgregerplatos-consultingbe0032-474-572635wwwplatos-consultingeuContact Dr Ralf Greger

Stand 91

REFITECH CARBON COMPONENTS Industriestraat 69a5145 PD WAALWIJKbnijpelsrefitechnl0416-330589wwwrefitechnlContact Bas NijpelsStand 19

RUPLO LIJMTECHNIEK BV Meeuwstraat 2A9791 GE TEN BOERinforuplonl050-3022702wwwruplonlContact Ruurd van der Ploeg

Stand 76

RYCOBEL Nijverheidslaan 47BE 8540 DEERLIJKinforycobelcom0032-56-1782170wwwrycobelcomContact Mark de Waard amp Donald Van BovenStand 95

MATERIALDESIGN Heereweg 321901 MD CASTRICUMtonhurkmansgmailcom0251-656052Contact Ton Hurkmans wwwmaterialdesignnl

Stand 1

MAT-TECH Ekkersrijt 45085692 DM SONebrommat-techcom0499-490133wwwmat-techcomContact Erik Brom

Stand 59

47 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Please visit us at the Materials 2017 ndash Booth 3

Whatrsquos your nextmilestone

By creating specialty glass that stands out with unmatched optical precision the highest transmission surprising exibility and ultimate customized solutions we enable engineers and designers to think in new dimensions

milestonesschottcom

Letrsquos rediscovermaterials for industrial applications

IA_Geschmolzenes-Glas_210x297_ENG_170419indd 1 200417 1154

48 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Exposanten (op alfabetische volgorde)

SAPA EXTRUSION BENELUX Postbus 755150 AB DRUNENrikmertenssapagroupcom06-20542522 wwwsapaprofilescomnlContact Rik Mertens Stand 23

SCHOTT BENELUX BV Randweg 3a4104 AC CULEMBORGantoonwesselinkschottcom0345-470650wwwschottcomContact AHWesselink

Stand 3

SCIGRIP - BENELUX BNS Australieumlweg 24T4561 PD HULSTbnsbnsindustrialcom0114-31100wwwscigrip-beneluxcomContact Stef Jaspersen

Stand 71

SENANG MATERIAL MICROSCOPY Prinses Beatrixlaan 224001 AH TIELinfosenangomsnl0344-610020wwwsenangomsnlContact Roy MaidmanStand 43

SHIMADZU BENELUX BV Australieumllaan 145232 BB DEN BOSCHinfoshimadzunl073-6430320wwwshimadzunl Contact Gaby de Jong

Stand 32

SIMULEON - ABAQUS SOFT-WARE amp FEA SERVICES Sint Antoniestraat 75314 LG BRUCHEMdbroekaartsimuleoncom0418-644699wwwsimuleoncomContact Dolf BroekaartStand 50

SIRRIS Technologiepark 935BE 9052 ZWIJNAARDEbartteerlincksirrisbe0032-498-919394Contact Bart Teerlinckwwwsirrisbe Stand 70

SIRRIS SMART COATING APPLICATION LAB Wetenschapspark 3BE 3590 DIEPENBEEKhildekrikorsirrisbe0032-473-992129wwwsmartcoatingbeContact Hilde KrikorStand 105

TESA BV Stationsplein 3-11211 EX HILVERSUMerikspeeckaerttesacom0032-471-705597wwwtesanlContact Erik Speeckaert

Stand 63

SUMMA SURFACE SLCR LASERTECHNIEK Bernard Vrienslaan 35062 EM OISTERWIJKthijscarliersumma-surfacenl013-8225866wwwsumma-surfacenlmachinesslcrContact Thijs Carlier Stand 93

TEVEL TECHNIEK BV Mollevite 246931 KG WESTERVOORTinfotevelnl026-3030060wwwtevelnlContact H Blauw

Stand 30

TITAN TECHNOLOGIES Koksijdestraat 11BE 8630 VEURNEinfotitantechnologiesbe0032-475651536wwwtitantechnologiesbe Contact Serge Tuerlings

Stand 79

SADECHAF BONDING Campus Blairon 30BE 2300 TURNHOUTjannekerenessadechafeu0032-14-405287wwwsadechafeuContact Janneke Renes

Stand 69

SINVACON BVBAProvinciebaan 102BE 9890 GAVERE0032-478546968pascalverheyensinvaconbewwwsinvaconbe Contact Pasval Verheyen

Stand 106

SABA Dinxperlo BV Industriestraat 37091 DC DINXPERLOtransportationsaba-adhesivescom0315 65 89 99wwwsaba-adhesivescomContact Dennis ter Veldhuis Stand 68

DEacute TAPE VOOR MOEILIJKE 0PPERVLAKKENtesareg ACXplus 709x LSE Performerbull Deze innovatieve schuimtape in acryl hecht op een blijvende manier en zonder primer aan

low-surface-energy (LSE) materialen zoals kunststof materialen met poedercoating etcbull Kan gebruikt worden bij temperaturen dicht bij het vriespunt

tesanl

Global leading technology in hardness testing made inThe Netherlands

Visit our websitewwwinnovatest-europecom

Borgharenweg 140 - 6222 AA Maastricht - Phone +31 (0) 43 3520060 - Fax +31 (0) 43 3631168 - E-mail infoinnovatest-europecomINNOVATEST Europe BV

49 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

50 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

In eacuteeacuten dag alles over aluminium productontwikkeling

wwwmikrocentrumnlevenementen

12 | 9 | 2017

Hilvaria

Studios

Hilvarenbeek

51 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

VDL FIBERTECH INDUSTRIES Diamantweg 545527 LC HAPERTdsteenbakkersvdlfibertechindus-triescomwwwvdlfibertechindustriescom0497-338400Contact D SteenbakkersStand 20

Exposanten (op alfabetische volgorde)

VERENIGING ION Einsteinbaan 13439 NJ NIEUWEGEINscherpenborgvereniging-ionnl030-6300390wwwvereniging-ionnlContact Santino Scherpenborg

Stand 99

VIBA NV Bleiswijkseweg 412712 PB ZOETERMEERromanivibanlwwwvibanl 079-3306748Contact Ton Romani Stand 78

VOM VZW Kapeldreef 60BE 3001 LEUVENvfinckenvombe0032-16-401420wwwvombeContact Veerle Fincken Stand 108

WEISS TECHNIK NEDERLAND BV Newtonstraat 54004 KD TIELinfoweisstechniknl0344-670400wwwweisstechniknlContact M VogelaarStand 52

WITTENBURGWITCOM Postbus 323870 CA HOEVELAKENhbwittenburgbvnl036-2000300wwwwittenburgbvnlContact Han van der Brink Stand 5

VM VISION INTERNATIONAL BVBA Molenbergstraat 39BE 9190 STEKENEmthvm-visioneu0032-3-7893602wwwvm-visioneuContact Mark ter HoevenStand 57

Stand 40

Instrumenten voor hettesten van uw materialen

Op de stand van Benelux Scientific is dit jaar ruim aandacht voor Q-Labdeacute specialist op het gebied van testapparatuur voor veroudering en corrosie

infobenelux-scientificnlwwwbenelux-scientificnlT +31-(0)344-655556

TRIBOTRON AG Lerchenfeldstrasse 3CH 9014 ST GALLENinfotribotroncom0041-71-5112465wwwtribotroncomContact David Ziltener

Stand 48

TTL GROUP NV Bredesteeg 47041 GV S-HEERENBERGwendyvanreettlgroupnl0314-664900 wwwttlgroupnlContact Wendy van Ree Stand 11

52 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Wie levert wat

1D COMPOSITES BV 10

ADSO BVBA 2

AMEURO METALS BV 21

BOumlHLER 14

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67

GIMEX TECHNISCHE KERAMIEK BV 4

JJ BOS BV 55

MERSEN BENELUX BV 22

METEL 13

PERMACOL BV 73

REFITECH CARBON COMPONENTS 19

SCHOTT BENELUX BV 3

(Slimme) materialen amp grondstoffen

2-S BV 7

ADSO BVBA 2

BOumlHLER 14

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67

GIMEX TECHNISCHE KERAMIEK BV 4

JJ BOS BV 55

LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75

MERSEN BENELUX BV 22

REFITECH CARBON COMPONENTS 19

SCHOTT BENELUX BV 3

SUMMA SURFACE SLCR LASERTECHNIEK 93

Bewerken van materialen

2-S BV 7

Agfa-Labs 35

ARNOLD + SIEDSMA 6

BODYCOTE VACUUM BRAZING 64

BOumlHLER 14

ELASTOMER RESEARCH TESTING BV 56

FALEX TRIBOLOGY NV 47

GIMEX TECHNISCHE KERAMIEK BV 4

HOGESCHOOL UTRECHT - CENTRUM VOOR NATUUR amp TECHNIEK

17

LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75

LIJMACADEMIE 60

MULTIVALENT BV INNPLATE 98

PERMACOL BV 73

PLATOS CONSULTING 91

Pontus HeatTreatment BV 62

SIMULEON - ABAQUS SOFTWARE amp FEA SERVICES 50

Consultant adviseur

ANALIS nv 53

BODYCOTE VACUUM BRAZING 64

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67

HAUCK HEAT TREATMENT EINDHOVEN BV 72

INNOVAR CLEANING CONTROL 109

IST BENELUX BV 77

JJ BOS BV 55

LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75

LIJMACADEMIE 60

MAT-TECH 59

MULTIVALENT BV INNPLATE 98

PLATOS CONSULTING 91

RYCOBEL 95

SCHOTT BENELUX BV 3

SUMMA SURFACE SLCR LASERTECHNIEK 93

VERENIGING ION 99

VM VISION INTERNATIONAL BVBA 57

ADSO BVBA 2

JJ BOS BV 55

LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75

LIJMACADEMIE 60

MULTIVALENT BV INNPLATE 98

SIMULEON - ABAQUS SOFTWARE amp FEA SERVICES 50

Oppervlaktetechnieken

Ontwerp- en design bureau

Wie levert wat

53 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Wie levert wat

2-S BV 7

Agfa-Labs 35

BENELUX SCIENTIFIC BV 40

DE LOOPER ANALYTICAL 37

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67

ELASTOMER RESEARCH TESTING BV 56

FALEX TRIBOLOGY NV 47

GOM BRANCH BENELUX 58

HARTECH MEET- amp TESTAPPARATUUR 49

INNOVATEST EUROPE 44

INSTRON 51

JJ BOS BV 55

JEOL (EUROPE) BV 38

MAT-TECH 59

MULTIVALENT BV INNPLATE 98

Newa 46

PERMACOL BV 73

RYCOBEL 95

TEVEL TECHNIEK BV 30

TRIBOTRON AG 48

VM VISION INTERNATIONAL BVBA 57

WEISS TECHNIK NEDERLAND BV 52

Materiaalkarakterisering analyse techniek meten amp testen

4TUHIGH-TECH MATERIALS (4TUHTM) 16

Agfa-Labs 35

ELASTOMER RESEARCH TESTING BV 56

HOGESCHOOL UTRECHT - CENTRUM VOOR NATUUR amp TECHNIEK

17

JJ BOS BV 55

LIJMACADEMIE 60

Materials innovation institute 25

VERENIGING ION 99

VOM VZW 108

Onderzoeksinstituten kennis- en onderwijsinstellingen

BODYCOTE VACUUM BRAZING 64

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67

GRONEMAN BV 80

HAUCK HEAT TREATMENT EINDHOVEN BV 72

IST BENELUX BV 77

JJ BOS BV 55

JUNO INDUSTRIES 74

LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75

LIJMACADEMIE 60

MAT-TECH 59

PERMACOL BV 73

SADECHAF BONDING 69

SCHOTT BENELUX BV 3

VDL FIBERTECH INDUSTRIES 20

Verbindingstechnieken

Wie levert wat

54 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Klik Hier voor de webversiegt

55 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

1D COMPOSITES BV 102-S BV 74TUHIGH-TECH MATERIALS (4TUHTM) 16ADSO BVBA 2Agfa-Labs 35ALUMECO NL BV 7ALUMINIUM PAVILJOEN 7AMEURO METALS BV 21ANALIS nv 53ARNOLD + SIEDSMA 6BENELUX SCIENTIFIC BV 40BODYCOTE VACUUM BRAZING 64BOumlHLER 14Bond voor Materialenkennis 25BONSHIN SOURCING BVBA 12CERACARBON BV 18DE LOOPER ANALYTICAL 37DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67ELASTOMER RESEARCH TESTING BV 56FALEX TRIBOLOGY NV 47GIMEX TECHNISCHE KERAMIEK BV 4GOM BRANCH BENELUX 58GRONEMAN BV 80HARTECH MEET- amp TESTAPPARATUUR 49HAUCK HEAT TREATMENT EINDHOVEN BV 72HELMUT FISCHER MEETTECHNIEK BV 89HOGESCHOOL UTRECHT - CENTRUM VOOR NATUUR amp TECHNIEK 17IMO-IMOMEC 45INNOVAR CLEANING CONTROL 109INNOVATEST EUROPE 44INNOVATIEVE MATERIALEN SJP UITGEVERS 1INSTRON 51IPECUNIA PATENTS BV 34ISSERSTED PRUumlFMASCHINEN GMBH amp CO KG 39IST BENELUX BV 77JJ BOS BV 55JEOL (EUROPE) BV 38JUNO INDUSTRIES 74KEYENCE INTERNATIONAL (BELGIUM) 33KO-AR BV 96LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75LIJMACADEMIE 60MATERIALDESIGN 1Materials innovation institute 25MAT-TECH 59MERSEN BENELUX BV 22METEL 13MIKROCENTRUM 120MULTIVALENT BV INNPLATE 98Newa 46PERMACOL BV 73PHENOM-WORLD BV 54PLATOS CONSULTING 91Pontus HeatTreatment BV 62REFITECH CARBON COMPONENTS 19RUPLO LIJMTECHNIEK BV 76RYCOBEL 95SABA Dinxperlo BV 68SADECHAF BONDING 69SAPA EXTRUSION BENELUX 23SCHOTT BENELUX BV 3SCIGRIP - BENELUX BNS 71SENANG MATERIAL MICROSCOPY 43SHIMADZU BENELUX BV 32SIMULEON - ABAQUS SOFTWARE amp FEA SERVICES 50SINVACON BVBA 106SIRRIS 70SIRRIS SMART COATING APPLICATION LAB 105SUMMA SURFACE SLCR LASERTECHNIEK 93TESA BV 63TEVEL TECHNIEK BV 30TITAN TECHNOLOGIES 79TRIBOTRON AG 48TTL GROUP NV 11VDL FIBERTECH INDUSTRIES 20VERENIGING ION 99VIBA NV 78VM VISION INTERNATIONAL BVBA 57VOM VZW 108WEISS TECHNIK NEDERLAND BV 52WITTENBURGWITCOM 5

56 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Nanovea began designing and manufacturing instruments after years of experience in providing solutions for

measurement technology to stimulate materials engineering for the common good Ease of use advanced automation

Testers and Tribometers Nanoveas instruments can be found internationally in distinguished educational and industrial

organizations ranging from automotive to cosmetic biotechnology to medical devices to microelectronics and space

applications Thousands of clients rely on Nanovea for accurate solutions technically superior instruments experienced

assistance and comprehensive laboratory services

Visit Our Exclusive DistributorTRIBOTRON (Booth 48)

Human CapitalWe connect talented people to our partners creating results together

Market PlatformsWe combine existing competences

and new markets and vice versa

ValorizationWe empower industry to capitalize on developed competences and technologies

ScienceWe develop technology amp industry roadmaps

to materialize scientific agendas

NetworkNetwork

M2i Four Service Areas

euro

As the specialist network organization in materials innovation the Materials innovation institute (M2i) works with large industries as well as small and rapidly expanding companies M2i delivers value to business and science in four service areas

M2i is the enabler in materials inno vation and delivers the integral programming for the Top Sector High Tech Systems and Materials (HTSM) boosting the Dutch economy with knowledge and talent and strengthening its position as global player

ldquo To be successful in our society we are taking a leading role in the social and technical materials inno vations mdash for the generations to comerdquo mdash Mario van Wingerde CEO M2i

Elektronicaweg 252628 XG Delft +31 88 035 1900 infom2inl wwwm2inl

M2i Four Service Areas

57 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Nanovea began designing and manufacturing instruments after years of experience in providing solutions for

measurement technology to stimulate materials engineering for the common good Ease of use advanced automation

Testers and Tribometers Nanoveas instruments can be found internationally in distinguished educational and industrial

organizations ranging from automotive to cosmetic biotechnology to medical devices to microelectronics and space

applications Thousands of clients rely on Nanovea for accurate solutions technically superior instruments experienced

assistance and comprehensive laboratory services

Visit Our Exclusive DistributorTRIBOTRON (Booth 48)

SJP Uitgevers

Postbus 861 4200 AW Gorinchem tel (0183) 66 08 08

e-mail infoinnovatievematerialennl

Abonnementen

Een digitaal abonnement in 2017 (6 uitgaven) kost euro 3950 (excl BTW)

wwwinnovatievematerialennl

Innovatieve Materialen

Innovatieve Materialen is een interactief digitaal vakblad over nieuwe enof innovatief toegepaste materialen in de civieltechnische sector bouw architectuur en design Kerngedachte achter het blad is dat de materialensector tot dusver was lsquoverzuildrsquo op basis van materiaalsoorten waardoor veel kennis en kansen niet worden benut Daar wil Innovatieve Materialen iets aan doenInnovatieve Materialen verschijnt in digitale vorm zes keer per jaar Abonnees ontvangen een bladerbare versie plus een downloadable pdf-editie Beide versies zijn interactief en bevatten hyperlinks en videorsquos Uitgever SJP Uitgevers Postbus 861 4200 AW Gorinchem Tel 0183 66 08 08 Vraag een gratis digitaal proefnummer aan infoinnovatievematerialennl

Digitaal Innovatieve Materialen is een digitaal vakblad wat logischerwijs de mogelijkheid geeft om meer informatie toe te voegen dan in een conventio neel papieren vakblad gebruikelijk is Vaak wordt er bij de artikelen een koppeling gemaakt met een relevante website achterliggende informatie rapporten videomateriaal enof eerder verschenen artikelen

INNOVATIEVE MATERIALEN

Page 8: Extra - Innovatieve Materialen · 2017. 5. 18. · start-up 2016 van Rusland in de wacht gesleept. De competitie is een jaarlijks terugkerend evenement, waarbij start-up bedrijven

6 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

3D-geprint keramiek met instelbare geometrie dichtheid en stijfheidResearchers van de Harvard Universi-ty en het Massachusetts Institute of Technology (MIT) hebben een methode ontwikkeld voor het 3D-printen van kera-mische schuimen waarmee de porosi-teit zowel op micro- als op macroschaal kan worden ingesteld En dat niet alleen met het proces kunnen materialen wor-den ge3D-print met een lage dichtheid en hoge sterkteDe onderzoekers van de Harvard John A Paulson School of Engineering and Applied Sciences (SEAS) Wyss Institute for Biologically Inspired Engineering (Harvard University) en MIT zeggen zich te hebben laten inspireren door cel-structuren in de natuur Hun vinding zou kunnen leiden tot een heel nieuw scala aan lichtgewicht materialen voor zowel constructieve als isolerende toepassin-gen Het onderzoek werd begin dit jaar gepubliceerd in The Proceedings of the Natural Academy of Science

De truc zit lsquom in de keramische inkt De onderzoekers zijn uitgegaan van een aluminiumoxide slurry waarbij men kans heeft gezien luchtbelletjes in de massa te brengen Dat doet men door er etap-

pegewijs al roerend (tussen de 400 en 1500 rpm) lucht in te kloppen Het resul-taat is een romige keramischschuim inkt waarmee men vervolgens structuren heeft geprint Men heeft kans gezien de

3D-geprinte structuren uit keramisch schuim (Fotorsquos James WeaverWyss Institute)

BERICHTEN

relatie tussen de eigenschappen van het schuim en de microporositeit van het uiteindelijke materiaal te controleren Toen dat deel van het proces was geop-timaliseerd konden de onderzoekers driehoekige en hexagonale honingraat-structuren 3D-printen met instelbare

van de onderzoekers in een persbericht van Harvard In het betreffende onder-zoek hebben de wetenschappers alleen gekeken naar alumina maar dezelfde methode zou volgens Harvard ook kun-nen worden gebruikt voor veel andere materialen zoals ander keramiek en zelfs polymeren en metalenHarvardrsquos Office of Technology Develop-ment (OTD) heeft inmiddels patent op de methode en onderzoekt momenteel de commercieumlle mogelijkheden Harvardgt

Lichtgewicht hexagonale en driehoekige honingraatstructuren ge3D-print met keramische-schuiminkt (Foto James Weaver Wyss Institute)

Credit Harvard John A Paulson School of Engi-neering and Applied Sciences YouTube

geometrie dichtheid en stijfheid lsquoWe can now make multifunctional materials in which many different ma-terial properties including mechanical thermal and transport characteristics can be optimized within a structure that is printed in a single steprsquo zei een

BERICHTEN

7 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Fietsbrug IJzerlaan (Antwerpen) geopend

Op 6 april is de nieuwe fietsbrug IJzer-laan over het Albertkanaal geopend De door Zwarts amp Jansma (ZJA) ontworpen fietsbrug is bijna een halve kilometer lang en hiermee de langste fietsbrug van Vlaanderen De brug is een belangrijk onderdeel van de fietsroutes van en naar de stad Antwerpen Boven het kanaal

zijn de leuningen opengetrokken tot hoge ruimtelijke liggers om zo uitzicht te bieden over de omgeving De nieuwe fietsbrug is ongeveer 490 m lang en 47 m breed en de langste brug over het Albertkanaal De brug heeft een donker-grijze buitenzijde volgens de ontwerpers passend in de harde industrieumlle omge-

ving terwijl de binnenzijde in licht wit-grijs zich richt op de gebruiker en zo een lichte fietsroute biedt De brug wordt ondersteund door V-vormige kolommen die een minimale impact op het onder-liggende park hebben en de brug een luchtige aanblik geven ZJAgt

BERICHTEN

8 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Materiaalonderzoekers van het ETH Zuumlrich zeggen een me-thode te hebben ontwikkeld voor de productie van keramiek zonder dat daar een oven aan te pas hoeft te komen In plaats van het uitgangsmateriaal te sinteren wordt het verdicht onder hoge druk bij kamertemperatuur Het proces zou aanzienlijk energiezuiniger zijn dat conventionele technieken en CO2-foot-print van keramiek en ander gesinterd materiaal aanmerkelijk kunnen verlagen De klassieke productie van baksteen porselein en ander kera-miek vraagt om een verhittingsproces waarbij de temperatuur doorgaans boven 1000 degC ligt Met het proces dat in Zuumlrich is ontwikkeld zeggen de betrokken wetenschappers hetzelfde ef-fect te bereiken bij kamertemperatuur In een persbericht van het ETH wordt zelfs gesproken van een lsquoastonishingly simple methodrsquo waarbij wordt uitgegaan van een calciumcarbonaat nanopoederVolgens Florian Bouville een postdoc van de onderzoeksgroep van prof Andreacute Studart professor Complexe Materialen bij ETH is de methode in wezen gebaseerd op het geologische proces van natuurlijke steenvorming Sedimentgesteente bijvoorbeeld ontstaat doordat het miljoenen jaren onder druk heeft gestaan van lagen daarboven Dat heeft men nu bij ETH nagebootst door gebruik te maken van superfijne calcium-carbonaat-nanodeeltjes waarbij men in het lab in een uur tijd keramisch materiaal wist te maken Uit tests zou inmiddels zijn gebleken dat het materiaal drie keer sterker is dan beton Probleem is vooralsnog dat de in Zuumlrich vervaardigde proefstukken klein zijn niet groter dan een muntstuk Volgens Bouville vragen grotere werkstukken ook meer druk en de volgende opgave is om een proces te ontwikkelen waarmee grotere dingen kunnen worden ge-

lsquoKoud-gesinterd keramiekrsquo

maakt wellicht ter grootte van een sanitairtegel of nog groterDe nieuwe methode - die koud-sinteren wordt genoemd - is volgens prof Studart niet alleen veel energie-efficieumlnter dan de gebruikelijke sintermehodes maar maakt vanwege de lage procestemperatuur ook nieuwe keramische composietma-terialen mogelijk bijvoorbeeld in combinatie met kunststof Bovendien zou koud-sinteren ook op een andere manier dan een laag energieverbruik kunnen bijdragen aan een CO2 -neu-trale samenleving Nano-carbonaatdeeltjes kunnen namelijk worden gemaakt uit CO2 bijvoorbeeld uit de afgassen van energiecentrales

De resultaten van het onderzoek werden begin maart van dit jaar gepubliceerd in Nature Communications onder de titel lsquoGeologically-inspired strong bulk ceramics made with water at room temperaturersquo (DOI 101038ncomms14655)

Klik hier voor de full text online versie van lsquoGeologically-inspired strong bulk ceramics made with water at room temperaturersquo

wwwethzchen

Koud-gesinterd keramiek bij ETH Zuumlrich (Photograph ETH Zurich Peter Ruumlegg)

9 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Recyclebaar biobased geluidsschermOp 21 april is in Beverwijk het eerste innovatieve recyclebare bio-based geluidsscherm van Nederland officieel geopend In opdracht van ProRail ver-rees hier langs het spoor ter hoogte van de onderdoorgang Aagterpoort de Eco Silence Wall Strukton ontwikkelde pro-duceerde en plaatste dit geluidsscherm Volgens de ontwikkelaars is het scherm vooral bijzonder omdat het is gemaakt van gras olifantsgras (Miscanthus Gigan-tus) om precies te zijn De Eco Silence Wall wordt binnenkort opgenomen in de Nationale Milieudata-base Een tool die onder meer Rijkwater-staat en ProRail gebruiken om duurzame oplossingen van opdrachtnemers te meten Olifantsgras is een snelgroeiend gewas dat tijdens de groei veel CO2 op-neemt Na de oogst wordt het verwerkt in beton waardoor de CO2 duurzaam opgeslagen is Het Miscanthus-beton wordt uitgevoerd in een grove open

structuur Dat is volgens Strukton gunstig voor de geluidsabsorptie Miscanthus wordt regionaal verbouwd dus blijven de transportbewegingen ook beperkt Daarnaast levert de toepassing nu dus een bijdrage aan het oplossen van

geluidsoverlast in bewoonde gebieden Het heeft van zichzelf al geluidsabsorbe-rende eigenschappen en is bovendien relatief eenvoudig te verbouwenBron Struktongt

BERICHTEN

10 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Brinkman baksteencentrum introdu-ceerde als noviteit ClickBrick Binair een nieuwe loot van de Daas ClickBrick-fa-mille ontwikkeld in samenwerking met Brinkman Bijzonder aan de ClickBrick Binair is volgens de producent de vorm met een opvallend relieumlf waardoor een afwisselend beeld met licht en schaduw

ClickBrick Binairabsorptie en reflectie ontstaat De steen moet vooral de interesse van architecten wekken omdat het allerlei nieuwe cre-atieve toepassingen van relieumlf mogelijk maakt Het Daas ClickBrick-systeem werd begin deze eeuw bedacht met het doel om uit esthetisch oogpunt een eenvoudige

schone applicatiemethode te ontwik-kelen Onder het adagium slimmer bouwen droogstapelen uitslagvrij en eenvoudig montagewerk werd het Daas ClickBrick in 2003 geiumlntroduceerd Het ClickBrick-systeem bestaat uit speciaal op maat gemaakte bakstenen met een groef die door middel van een RVS-clip aan elkaar verbonden worden De speciale vorm van de clip zorgt ervoor dat deze zichzelf in de groef vastklemt waardoor de stenen aan elkaar vast ko-men te zitten De stenen worden droog gestapeld zonder mortel waardoor er volgens de ontwikkelaar van het systeem per vierkante meters baksteen minder bouwmaterialen worden gebruikt Een belangrijk unique selling point is vol-gens Daas de full recycling-mogelijkheid van het systeem Waar de traditionele baksteen wordt hergebruikt als granulaat voor de wegenbouw of betonfabricage kunnen ClickBrickstenen weer in hun geheel worden hergebruikt

wwwbrinkmanbaksteencentrumnl

Mosa lanceerde onlangs haar nieuwe tegelserie micro (mu) Volgens de tegelfabri-kant werd de vloertegelserie ontwikkeld om lsquotijd en ruimte te definieumlrenrsquo Men heeft dat gedaan door tegels te ontwer-pen die reageren op veranderingen in de lichtinval waardoor de kleur van de te-gels in de loop van de dag verandert De serie is volgens Mosa geiumlnspireerd door de bijzondere relatie tussen licht en het kleurenspectrum Elke tegel van de micro-serie is volgend de producent een combinatie van talloze kleuren een optische mix van miljoenen heldergekleurde korreltjes die worden gemaakt door keramische pigmenten te mengen met klei Meer over micro bij Mosagt

microClickBrick hoe het werkt

11 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

BERICHTEN

100 procent circulaire 3D-design gevelsEen samenwerkingsverband van DEMEEUW specialist in flexibel bou-wen en Actual het 3D-label van het Amsterdamse architectenbureau DUS Architecten ontwikkelt momenteel een 3D-design gevel die 100 procent circulair is en steeds kan worden aangepast aan de wensen en behoeften van gebruikersBij aanpassing of herinzet van een ge-bouw of woning kan de originele gevel

zelden worden hergebruikt in het nieu-we ontwerp Vaak wordt de gevel tegen wil en dank behouden oacutef wordt deze volledig verbrand De betrokken bedrij-ven zochten naar een oplossing voor de lastig te recyclen gevel Op dit moment kost het besluit tot ver-vanging of herinzet van een gevel relatief veel mankracht tijd en geld Daarnaast moeten er altijd onderdelen worden ver-vangen en dus nieuw materiaal worden ingezet Uitgangspunt van de samen-werking is dat de nieuw te ontwikkelen 3D-design gevels na 1 5 15 of 20 jaar 100 procent kunnen worden herge-bruikt zonder dat er nieuw materiaal aan wordt toegevoegd De gevel wordt vermalen tot kunststof korrels waarmee een volledig nieuw ontworpen gevel kan worden geprint De ambitie van het samenwerkingsverband om bij de vervaardiging van de initieumlle gevel geen gebruik te maken van nieuwe grondstof-fen maar van recyclaat materiaal dat eerder in een ander product is gebruikt zoals shampooflesjes

Doordat de gevel via 3D-printtechnolo-gie wordt geproduceerd is er daadwer-kelijk sprake van volledige vormvrijheid Via de samenwerking met DUS Archi-tecten zegt DEMEEUW het bouwproces te kunnen optimaliseren en ontsluit het bedrijf de wereld van design voor haar klanten in sectoren als zorg onderwijs en bedrijfsleven maar ook het nieuwe label voor de woningmarkt NEZZT

Medio juni 2017 presenteren DEMEEUW en DUS Architecten de eerste mock-up van een onderdeel van de toekomstige 3D-geprinte gevels Naar verwachting zullen de eerste gevels over zorsquon ander-half jaar worden geiumlntroduceerd

DEMEEUWgt3D-printen van gevelelementen

BERICHTEN

Betonnen elementen worden al de-cennia lang voornamelijk gemaakt met traditionele bekistingen in hout en staal Met deze bekistingen kunnen eenvou-dige elementen gemakkelijk worden gerealiseerd Complexe betonelementen zijn echter moeilijk te maken In de zoektocht naar alternatieve minder arbeidsintensieve bekistingsmethoden lijken textielmal-len ofwel fabric formwork uitkomst te bieden Al in de 19e en begin 20e eeuw zijn er proeven gedaan en daadwerke-lijk betonconstructies gerealiseerd met fabric formwork De interesse in de tech-niek is echter vooral in de laatste jaren enorm toegenomen mede dankzij de snelle ontwikkeling van parametrische ontwerpsoftware waarnaar op veel uni-versiteiten wereldwijd onderzoek wordt gedaan In tektoniek besteedde in april uitgebreid aandacht aan een aan de TU Eindhoven Daar werd in het academisch jaar 2015-16 onder leiding van docen-ten Arno Pronk en Arjan Habraken een Fabric formwork-project een uitgevoerd door vijf studenten (Gido Dielemans Lia de Mooij Pavlo Kuzin Robbert de Smet en Tom Godthelp Het finale prototype

Fabric formwork

- Organica Hyparbolica - is uiteindelijk gerealiseerd in de fabriek van Geelen Beton in WanssumBij fabric formwork moet worden uitge-gaan van een compleet andere ontwerp-filosofie dan bij traditionele bekistingen

Ontwerp van de bekisting en dat van het betonelement zijn bij fabric formwork in-herent aan elkaar Het gedrag van de be-kisting tijdens het storten moet worden meegenomen in het ontwerp Vervor-mingen van het textiel door de stortdruk

Organica Hyparbolica

12 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Ontwerpschetsen uit fase 1

Organica Hyparbolica bij Geelen Beton in Wanssum (Foto Robert de Smet)

13 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

BERICHTEN

beiumlnvloeden het uiteindelijke ontwerp Dit kan enigszins worden ondervangen door het textiel voor te spannen In het ontwerp moet een evenwicht worden gezocht zodat de gewenste interactie tussen het vloeibare beton en de textiel-mal ontstaat Dit vereist een integraal ontwerpproces Eerst een constructie ontwerpen en dan de textielmal is bij fabric formwork nauwelijks uitvoerbaarDe Organica Hyparbolica ziet er uit als een kolom die een hyparschaal onder-steunt Om de constructie zo efficieumlnt mogelijk te maken is zoveel mogelijk gewicht bespaard Het ontwerp is pa-rametrisch bepaald Door te varieumlren in geometrie positie van de vaste punten (anchorpoints) trekkracht en stijfheid van het textiel kon de uiteindelijke optimale vorm van het fabric formwork worden bepaald StaalvezelwapeningVanwege de complexe vaak organi-sche en dubbelgekromde vormen die ontstaan bij geoptimaliseerde beton-constructies met fabric formwork is ver-dichten van het beton geen optie Er is immers nauwelijks of geen ruimte voor de trilnaald Daarom is gebruikgemaakt van een zelfverdichtend betonmengsel met druksterkteklasse C5060 en een maximale korreldiameter van 8 mm Aan het beton is 35 kgm3 staal-vezelwapening toegevoegd Daardoor krijgt het beton een nascheurtreksterkte

en kunnen relatief kleine momenten worden opgenomen Dit was bij het ontwerp noodzakelijk aangezien er trek-krachten optreden in de constructie De totale afmetingen van de Organica Hyparbolica zijn binnen een kubus van 24 x 24 x 24 m gebleven zodat het betonelement eenvoudig te transporte-ren is over de weg Het totale gewicht bedraagt inclusief bodemplaat ongeveer 7000 kg De Organica Hyparbolica was inmiddels onder meer te zien tijdens Material Xpe-rience 2017 (6 - 10 februari Jaarbeurs Utrecht)

Het hele artikel uit Tektoniek (pdf)gt

Organica Hyparbolica op Material Xperience 2017

Op de foto van links naar rechts Tom Godthelp Pavlo Kuzin Robbert de Smet Lia de Mooij en Gido Dielemans

14 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

MIT presenteerde eind april een nieuwe 3D-printtechniek voor wat men zelf noemt lsquohellip a new approach to making buildingsrsquo Het gaat volgens MIT om een methode die flexibeler sneller en goedkoper is dan tot dusver ontwikkelde 3D-print processen voor de bouw Het gaat om een mobile printrobot die zich vrij kan bewegen en die daarmee ieder

3D-printer MIT belooft nieuwe visie op ontwerp en bouw

bouwwerk van welke vorm en omvang dan ook kan realiseren Het verschil met bestaande zit vooral in de mobiliteit Waar de lsquo3D-bouw-printersrsquo tot dusver aan eacuteeacuten plaats zijn gebonden bestaat de MIT-printer uit een printrobot op rupsbanden met aanhanger De laatste bevat opslagtanks voor het printmedium

Bij wijze van proof of concept printte men met een prototype-printinstallatie in veertien uur tijd een rond bouwwerk van 17 meter in diameter vier meter hoog Het printmedium was pur-schuim waarmee een dubbele wand werd ge-maakt Het idee was dat die zou funge-ren als bekisting waarin dan later beton kan worden aangegoten

BERICHTEN

15 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

De 3D-printinstallatie kan van energie worden voorzien door zonnepanelen Het idee is dat de installatie volledig au-tonoom kan opereren ook op afgelegen plaatsen gebruikmakend van plaatselij-ke bouwstoffen als leem en modder Het ultieme vergezicht is dat zulke installa-ties - die door de ontwikkelaars Digital Construction Platforms (DCP) worden ge-noemd - op eigen houtje onderkomens kunnen maken op Antartica of zelfs op de maan of op Mars

DCP staat volgens met MIT voor meer dan een printer alleen maar belooft een nieuwe visie op woningbouw Volgens de onderzoekers betekent het concept ook een totale verandering van ontwerp en architectuur In plaats van te denken in traditionele patronen al muren ramen en vloeren kunnen ontwerpen met het DCP-concept veel meer naar specifieke eisen en omstandigheden worden geop-timaliseerd

lsquohellip a shift from the machine age to the biological agersquozegt Neri Oxman group director en associate professor media arts and sciences op de website van MIT lsquoFrom considering the building as a machine to live in made of standardi-zed parts to the building as an orga-nism which is computationally grown additively manufactured and possibly biologically augmentedrsquoHet onderzoek werd in april gepubli-ceerd in journal Science Robotic

Meer bij MITgt

De Faculteit Bouwkunde heeft een nieuw experimenteel laboratorium het Product Development Test Lab Het testlab is een lab waar studenten en onderzoekers eacuteeacuten op eacuteeacuten kunnen testen hoe de praktijk van de theorie kan verschillen Dat helpt om tot een beter ontwerp te komen Het gaat bijvoor-beeld om experimenten met innovatieve gevel- zonwering- en installatieoplos-singen Omdat het gebouw is uitgevoerd als een modulair systeem is het relatief eenvoudig om eventueel aanpassingen te maken voor specifieke producttests Alle elementen van dit lab zijn met de computerfrees perfect op maat ge-maakt Daardoor passen ze in elkaar als Legostenen Dat maakt foutloos bouwen mogelijk Het acht meter hoge gebouw-tje bestaat uit kant-en-klare wand- en vloerelementen Daardoor gaat het bouwen snel en accuraat met minimale afvalproductieHet test lab is een lsquore-montabelrsquo concept en in ongeveer een week op te bouwen

Het gebruik van hout en milieuvriende-lijk geproduceerde OSB-plaat maakt het test lab een biobased product De gevel

Product Development Test lab

is circulair Het Product Development Test Lab blijft tenminste een jaar staanTUDgt

BERICHTEN

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Het paviljoen met de zeven levens

Circulair bouwen met geprint beton

Het paviljoen met de zeven levensrsquo is een nieuw concept voor een toekomstbestendig ontwerp(proces) ontwikkeld door StudioSKMovares Bruil en Studio RAP Het paviljoen heeft een organische vorm met een lichte minimale constructie waar alleen materiaal

toegepast wordt waar nodig De levensduur staat nog niet vast maar de veelzijdige inzetbaarheid is wel een feit Voor de start van het project worden interdisciplinair de

parameters bepaald Uitkomsten van het ontwerpproces kunnen direct worden gebuikt om de digitale fabricage aan te sturen Dit heeft verregaande gevolgen voor de hele

bouwkolom De ontwerpende en bouwende combinatie samen zorgen niet alleen voor de digitale ontwerpen en engineering maar ook voor de digitale productie en blijven verantwoordelijk voor het materiaal Civiele constructies blinken vaak uit in overmatig

materiaalgebruik Daar valt veel winst te behalen onder meer in het kader van CO2-reductie

3D Proefprint Peter Heideman

16 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

lsquoComputational designrsquo en de vaar-digheid van lsquocomputational thinkingrsquo worden meer en meer onderdeel van circulair bouwen In het 3D-model wordt door middel van parameters waarde toegevoegd en wensen vertaald in de toekomst van bouwwerken Eeacuten van de belangrijkste ontwikkelingen die momenteel in de bouw grond aan de voeten krijgt is de circulaire economie Deze ontwikkeling heeft vergaande impact op de keten wat vooral wordt veroorzaakt door het verschuiven van beziteigendom in de keten lsquoGebruikrsquo is het nieuwe bezitHet samenwerkingsverband van Studio RAP Bruil en StudioSKMovares verkent deze ontwikkeling in een aantal met beton te printen objecten Eeacuten daarvan is een paviljoen met de werknaam rsquoHet paviljoen met de zeven levensrsquo De term circulaire economie suggereert immers dat het leven van een bouwwerk met eacuteeacuten cyclus niet ophoudtIn ontwerp en realisatie van het pavil-joen worden eveneens de steeds verder-gaande digitalisering van ontwerp en fabricage benut Deze ontwikkeling leidt tot nieuwe vragen want als ontwerpers hun ontwerpen zo maken dat deze direct met robots maakbaar zijn dan wel print-baar zijn hoe wordt dan het technisch ontwerp gerealiseerd en bijvoorbeeld de veiligheid van gebouwen geborgd

Vier pijlersDeze nieuwe werkwijze is ketenintegra-tie ten voeten uit De maakbaarheid is niet iets van de uitvoeringsfase maar is door de digitalisering vanaf het eerste ontwerp aanwezig en bepaalt mede het ontwerpde verschijningsvorm Het ontwerp en de realisatie van het paviljoen rust op vier pijlers waarvan voortdurend gekeken wordt of deze nog voldoende aandacht krijgen

- Sluiten van de keten Dat wil zeggen dat de leveranciers van materialen eigenaar blijven van de materialen Ze nemen deze aan het einde ook weer terug Het gevolg daarvan is rolverva-ging in het ontwerpproces De realisa-tie-eisen zijn via de ontwerpsoftware al tijdens eerste ontwerp aanwezig - Toepassen van Computational De-sign gericht op het minimaliseren van materiaalgebruik en op hergebruik van het paviljoen - Digitale fabricage Beton printen met robots In de ontwerp- en realisa-tiefase van het paviljoen wordt de steeds verdergaande digitalisering van ontwerp en fabricage uitgenut - Hergebruik van materialen en flexi-biliteit in functionaliteit

Onregelmatige vijfhoekenDe plattegrond van het paviljoen bestaat uit onregelmatige vijfhoeken In het zwaartepunt van elke vijfhoek staat een kolom die naar boven toe uitwaaiert naar dezelfde vorm als het grondvlak Deze kolommen worden van boven naar onderen geprintOp de dakrand van het paviljoen start bij elke vijfhoek de buitenlijn van geprint beton Deze lijn maakt een golvende beweging en print laag na laag richting het zwaartepunt van de vijfhoek Dankzij de hoogte van lagen ontstaat zo een kegelvorm met een gewelfde betonschil De betonlaag is dun alleen het hoog-nodige materiaal wordt gebruikt voor de vloeiende constructieve vorm Naar boven toe wordt de print weer breder Als de print straks wordt omgedraaid vormt dit de voet van de constructie zoals ook bomen dicht bij de wortels wat breder zijn De gewelfde schaal die zo is ontstaan houdt het betonvlak stabiel en creeumlert tegelijk openingen waardoor daglicht binnenvalt Het hele paviljoen bestaat uit enke-le efficieumlnte onderdelen die op meer locaties herbruikbaar zijn De tegen elkaar geplaatste kolommen vormen een convex kruisgewelf zoals in een oude gotische kathedraal en Moorse architec-tuur De toepassing van de onregelmati-ge vijfhoek geeft een grote vormvrijheid

Kolom Constructief Ontwerpen Movares

17 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

18 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

in de plattegrond zodat het paviljoen op vrijwel elke locatie kan worden ingepast

SchubbenpatroonDe constructie van het paviljoen is geiumlnspireerd op de natuur Het lsquoVoronoirsquo- patroon van ongelijkmatige vijfhoeken is te vinden in schubbenpatronen bij reptielen en facetten bij libellenvleugels De uitwaaierende kolommen lijken op de kelk van een bloem of koraalstruc-turen maar zijn ook terug te vinden in ijsgrotten en termietenheuvels En de

analogie met bomen die een brede wor-telstructuur hebben is al genoemd Door de kelkvormen tegen elkaar te plaatsen ontstaat de gelijkenis met de efficieumlnte draagstructuur van een eierdoos een kartonnen constructie die bijna niet plat te krijgen is Het gaat daarbij nog niet eens om het namaken van deze vormen Wel worden lessen getrokken uit de gro-te materiaalefficieumlntie van deze vormen In het paviljoen wordt het materiaal ef-ficieumlnt toegepast de kolommen worden voornamelijk op druk belast

Computational DesignDe combinatie van moderne ont-werpsoftware en digitale productietech-nieken daagt ontwerpers en bouwers uit om vormvrije en efficieumlnte ontwerpen te maken Industrieel ontwerpers passen dit al langer toe In de auto- en lucht-vaartindustrie bijvoorbeeld gaat lichtge-wicht ontwerpen al jaren hand in hand met vanzelfsprekende (aerodynamisch constructief) en toch oogstrelende vormgeving De ontwerpers en ingeni-eurs van StudioSKMovares gebruiken

Paviljoen1 StudioSK Movares

Kolom Constructief Ontwerpen Movares

19 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

technieken voor computational design in de overtuiging dat dit nu ook in de bouw bijdraagt aan het ontwerpen van efficieumlntere bouwwerken Het denken in repetitie verandert in ontwerpen van specifiek unieke oplossingen Toepas-sing van materiaal op plaatsen waar dit constructief nodig is leidt al snel tot een materiaalreductie van procent

Ontwerp van het paviljoenMet behulp van software is een vijfhoe-kige plattegrond verdeelt in kleinere vijfhoeken Op elke polygoon vormt een dunne betonschil een vijfhoekige kelk als van een bloem De vijfhoeken kunnen worden gekoppeld zodat ze samen een kruisgewelf vormen Het gebouw is daar-mee stabiel De waaierende vorm lijkt op het oppervlak van een schelpkoraal Het zijn soort ribben die al tijdens het printen de betonnen wand steunen Zo zijn er geen hulpconstructies nodig om de elementen te maken Ook tijdens de gebruiksfase heeft de welving een constructieve functie voor het stabiel houden van het betonopper-vlak Aan de onderzijde en bovenzijde is de kelk breder om de horizontale krach-ten door middel van momenten over te dragen aan de vloer van het paviljoen Het materiaal wordt efficieumlnt ingezet alleen daar waar het nodig isDe openingen die aan de bovenzijde ontstaan worden afgesloten met glas en laten daglicht toe De glooiende wel ving-en aan de onderzijde worden rsquos avonds gebruikt voor verlichting

Circulair bouwenHet paviljoen is ontworpen als een zo goed mogelijk circulair gebouw Het kan in de eerste plaats meerdere functies vervullen Het is in te zetten als kiosk op een marktplein als wachtruimte bij een busstation als entree bij een museum of als tijdelijk informatiecentrum bij een bouwplaats Door slim te ontwerpen is het gebouw in enkele losse onderdelen te verplaatsen Vanaf het begin van het ontwerp wordt het aspect tijdelijkheid de mogelijkheid om het paviljoen terug te halenver-plaatsen meegenomen in ontwerpbeslis-singen Er wordt gestreefd naar minima-liseren van werkzaamheden in de grond Het paviljoen is demontabel en tot slot

kunnen de verschillende materialen her-gebruikt worden Dit laatste gaat zover dat de geprinte beton aan het eind van de levensduur gedefragmenteerd wordt tot opnieuw verwerkbare grondstof

Civiele constructiesDe ontwikkelingen in computational design het digitaal ontwerpen en engi-neeren van (beton)constructies liggen in eacuteeacuten lijn met de mogelijkheden voor digitale fabricage Deze wijze van ont-werpen en engineeren laat een mindset shift zien van denken in repetitie naar unicarsquos Vanuit de industrieumlle productie is van oudsher de denktrant hoe kan ik de constructie opknippen in onderdelen en hoe kan ik die componenten repete-

Sluiten van de keten paviljoen als wachtruimte koffiebar bloemenshop beeldenpaviljoen (Illustratie StudioSK Movares)

Paviljoen dakaanzicht (Afbeelding StudioSK Movares)

20 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

rend maken Door te blijven denken in componenten worden niet de nieuwe mogelijkheden die het vakgebied verder brengen Het levert voor wat betreft betoncon-

StudioSKMovares Movares is een advies- en ingenieursbureau met kennis van computational design studioSK heeft een team ervaren ar-chitecten Samen geven zij digitaal vorm aan een duurzame leefomgeving Het digitale ontwerpproces vraagt de parameters van alle disciplines die invloed hebben op de uiteindelijke vorm Het digitaal ontwerpen en engineeren houdt vooraf reke-ning met de mogelijkheden die digitale fabricage biedtDeze samenwerking in een vernieuwde digitale bouwko-lom en inzet van nieuwe softwaretools biedt engineers de mogelijkheid materiaal in constructies zo efficieumlnt mogelijk in te zetten wat ten goede komt aan de duurzaamheid van een constructie

Studio RAPStudio RAP is een architectonische ontwerp- en fabrica-gestudio RAP ontwerpt expressieve gebouwen en maakt deze deels met digitale productiemethodes zij zijn met name gespecialiseerd in het gebruik van industrieumlle robot-armen De studio is gevestigd in het RDM Innovation Dock en heeft verschillende prijzen gewonnen in de bouw- en architectuursector Verder ondersteunt RAP onder ande-re betonleverancier Bruil met de ontwikkelingen van het 3D-betonprintproces

De 3D-betonprinter van Bruil Bruil is producent van prefab beton en andere cementge-bonden producten en werkt sinds 2015 aan de ontwikke-ling van een 3D-printer voor architectonisch beton Als maakpartij wil Bruil slimmere lsquomass customizedrsquo bouw-producten produceren waarvoor veel minder primaire grondstoffen noodzakelijk zijn 3D-printen van beton is hiervan een goed voorbeeld

Een 3D-printer gaat namelijk heel efficieumlnt met materiaal om het beton wordt alleen daar toegepast waar het een bijdrage levert aan het gebouw Dit kan oplopen tot een materiaalbesparing meer dan 50 procent Daarnaast is het proces van digitaal ontwerp naar digitale productie veel korter en minder complex Hierdoor wordt vormvrijheid weer betaalbaar

Bruil is ervan overtuigd dat deze ontwikkeling de bouw zal veranderen Het tijdperk dat het ontwerpvrijheid van de architect beperkt wordt door de industrieumlle bouw- en pro-ductiemethoden is binnen enkele jaren verleden tijd

structies niet alleen grote vormvrijheid op maar belangrijker nog dat alleen materiaal toegepast wordt waar nodig Hetzelfde geldt voor toepassing van staal en andere materialen bij bijvoorbeeld

bruggen Civiele constructies blinken vaak uit in overmatig materiaalgebruik daar valt veel winst te behalen onder andere in het kader van CO2-reductieIn de hele keten van ontwerpproces tot en met maakindustrie veranderen rollen van ontwerpers en fabrikanten drastisch Door de noodzaak van integrale (en efficieumlntere) samenwerking treedt lsquorol-vervagingrsquo op Constructieve aspecten functie en hoe een ontwerp aanhaakt bij zijn omgeving zijn even bepalend voor hoe een ontwerp eruit gaat zien als de randvoorwaarden van de betonprinter printpaden logistiek en mortelsamen-stelling Uiteindelijk draaien alle partici-panten in het ontwerp en maakproces aan de knoppen die het lsquoDNArsquo van een bouwwerk bepalen Peter Heideman Architect AvB StudioSKMovaresJan van Wolfswinkel Adviseur Constructief Ontwerpen MovaresWim vanrsquot Land Constructeur MovaresWessel van Beerendonk Co-founder amp architect bij Studio RAPTheo Voogd Communicatie Bruil

Natuurreferenties

Polygonstructuren Voronoi polygonen

Onder Cone-strucuren natuur Kristal Vogelnest

Krokodilhuid Schelpstructuur

Libellevleugel Schildpadschild

Huid giraffe

Bloemkelk Druipsteen IJsgrot

21 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Vakbeurs amp CongresWoensdag 31 mei en 1 juni 2017NH Conference Centre Koningshof Veldhoven wwwmaterialsnl

Aandacht voor materialen analysetechnieken oppervlaktetechnieken en verbindingstechnieken

Ruim 85 exposanten uit binnen- en buitenland Uitgebreid congresprogramma Live demorsquos

Materials 2017 deacute verbinding tussen innovatie en techniek

UitnodigingKomt u ook

5e editieGratis toegang

copy Sirris

22 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Asfaltwapening is bijvoorbeeld een kosteneffectieve maatregel als geen ex-tra asfaltdikte kan worden aangebracht scheuren reeds aanwezig zijn en de le-vensduur van de verhardingsconstructies moet worden verlengd Voordat een keuze gemaakt wordt behoort men te bepalen wat de oorzaak is van de scheur-vorming Pas daarna komt de keuze voor de wapening De verschillende soorten

AsfaltwapeningDe trend naar functioneel uitschrijven en onderbouwen van keuzes maakt het noodzakelijk dat wegbeheerders en aannemers beter gaan kijken naar de mogelijkheden om onderhoud

aan verhardingen kostenefficieumlnt uitvoerbaar en zeker effectief uit te voeren In asfaltverhardingen zijn het scheuren die het functioneren van de verharding verminderen

Verschillende scheurremmende maatregelen kunnen worden uitgevoerd steeds vaker wordt de keuze voor het toepassen van asfaltwapening gemaakt Echter over het toepassen

zijn nog te veel onduidelijkheden die een afgewogen keuze moeilijk maken

asfaltwapeningen hebben namelijk niet dezelfde werkingsprincipes of functies waardoor ze per situatie (oorzaak van de scheurvorming) moeten worden bepaald op zowel technische als praktische za-ken Hierbij kan men denken aan ligging in het asfalt plaats op de verharding (scheur verbreding of freesvlak) on-dergrond maar ook hoeveelheden en niet te vergeten de installatie Juist het

correct verwerken blijkt in de praktijk een aandachtspunt en wordt derhalve het beste uitgevoerd door een gespecia-liseerd bedrijf Asfaltwapeningssysteem Vanwege de verschillende functies het samenwerken met het omliggende asfalt verschillen in bitumenemulsie (hechtlaag) en krachten-overdracht

23 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

zou het beter zijn van een asfaltwape-ningssysteem te spreken in plaats van enkel een product In dit artikel wordt echter gesproken over een asfaltwa-pening in zowel technische als praktische zin

Op dit moment wordt asfaltwapening veelal toegepast als onderhoudsmaatre-gel op bestaande verhardingen met scheuren (voegen) of bij wegverbreding-en Scheuren in de bestaande verharding zijn ontstaat door verkeersbelastingen spanningen door zetti ngen of tempera-tuur-bewegingen van onderliggende (funderings-)constructie Niet alle oor-zaken kunnen worden weggenomen door asfaltwapening maar een juiste keuze voor verwerking en functies van de asfaltwapening biedt het beste re-sultaat Asfaltwapening vervult mecha-nisch gezien en conform NEN-EN 15381 ten minste eacuteeacuten van twee functies versterking van de overlaag of spanning-spreiding en mogelijk nog een derde functie namelijk waterwering Deze zijn opgenomen in de Declaration of Perfor-mance (DoP CE-markering) van de asfalt-wapening Bij versterking (Reinforcement [R]) van

de overlaag worden afhankelijk van de wijze waarop krachten worden overge-dragen de sterkte-eigenschappen ver-moeiingsweerstand enof breuktaaiheid van de overlaag verbeterd Ook zorgt de versterking voor een verdeling van de totale scheurwijdte over meerdere on-schadelijke fijne scheurtjes in plaats van eacuteeacuten brede scheur Spanningspreiding (Stress Relief [STR]) wordt bewerkstelligd door de bitumen-emulsie en zorgt dat beweging beperkt mogelijk is en piekspanningen boven een scheur over een groter gebied van de overlaag gespreid worden Bij een asfaltwapeningsproduct wordt dit ge-realiseerd door een vlies als drager toe te passen waardoor dikkere en gelijk-matigere bitumenlagen kunnen worden aangebracht Hierbij geldt dat het vlies een minimale bitumenretentie of wel residuaal bitumen van 11 kgmsup2 heeft In de praktijk wordt ook weleens een SAMI (2 agrave 3 kgmsup2 warme bitumen) toegepast of gebruik gemaakt van een EAB-laag waarin de asfaltwapening wordt aangebracht

Een waterwering (Interlayer Barrier [IB]) voorkomt verslechtering van de funder-ing door waterindringing tegen te gaan

en daarmee verweking vorstschade en uitspoeling Ook hier wordt veelal een gespoten bitumenemulsie in combinatie met een vlies gebruikt met circa 11 kgmsup2 residuaal bitumen om voldoende reductie van de waterdoorlatendheid

Figuur 1 Versterking [R] (CROW Asfaltwapening) Figuur 2 Spanningspreiding [STR] (CROW)

Figuur 3 Waterwering [IB] (CROW Asfaltwapening)

Foto 1 Vormvast grid met vlies voor R STR en IB

Foto 2 Bestaande situatie schouwen voor een goede keuze

24 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

bereikt [Marienfeld et al 1999] Verder zorgt de waterwering voor he beperken van de verslechtering van het onderliggend oude asfalt door beperk-ing van zuurstofindringing waardoor asfalt veroudert en het beperkt on-thechting tussen bitumen en mineraal aggregaat (stripping) Naast verschillen in functies zijn er ook verschillen in vorm vormvastheid mate-riaal en samenstelling (grid vlies of com-posiet) Al deze verschillen en synergie tussen de functies bepalen het gedrag van een wapening in de asfaltconstruc-tie Voor de functieversterking [R] is er in de basis onderscheid te maken in twee belangrijke werkingsprincipes een vormvaste wapening met structurele bijdrage gebaseerd op mechanische

insluiting van het steenskelet en asfalt-wapening gebaseerd op hechting Door de zeer hoge vormstijfheid en hoge rib-ben van de rasteropeningen wordt het steenskelet van de asfaltlaag vastgezet waardoor het bitumen in de asfaltlaag wordt ontlast en de levensduur van de asfaltoverlaging aanzienlijk toeneemt Echter de treksterkte is veel minder van belang terwijl een wapening op basis van hechting het juist moet hebben van trek-sterkten en de daarbij behorende hecht-lengtes De adhesie is bepalend voor de krachtoverdracht tussen asfaltwapening en omringend materiaal Het verschil in werking is onder meer aangetoond in een proefvak met diverse soorten asfalt-wapening op de rijksweg A6 bij Joure

Bepaling van het probleem Om een keuze te kunnen maken dient de situatie betreffende de bestaande ver-harding te worden onderzocht Daarbij wordt niet alleen de toestand van het asfalt bekeken maar ook moet worden vastgesteld wat de oorzaak is van de opgetreden scheuren en vervorming-en Daarbij is inzicht nodig over de grootte en snelheid van de optredende spanningen in de constructie Pas daar-na kan worden bepaald welke functie (versterking spanningsreductie of wa-terwering) in welke mate gewenst is Dit hoeft geen uitgebreid onderzoek te zijn maar moet aansluiten bij de omvang en mogelijke risicoacutes van het project Als basis dient een technische schouw Hierbij kan worden vastgesteld wat de scheurwijdtes en -afstand zijn waar de

scheuren vandaan komen (van bovenaf of onderaf) diepte van de scheuren hoogteverschillen over de scheuren en een schatting gemaakt van de verticale scheurbewegingen onder verkeersbe-lasting Verder dient daarbij te worden bepaald door middel van een boorker-nonderzoek hoe de verharding is opge-bouwd in laagdikten en soort materiaal

Een verhardingsconstructie scheurt op verschillende manieren omdat span-ningen ontstaan door belastingen en vervormingen in verschillende richting-en en met verschillende tijdsduren Er wordt daarom in grote lijnen onder-scheid gemaakt tussen dynamische belastingen (korte tijdsduur) en meer statische (lange tijdsduur) vervorming-en Om inzicht te kunnen krijgen in de benodigde werking van de asfaltwape-ning moeten daarom de aandrijvende mechanismen die ten grondslag liggen aan het ontstaan van de scheurvorming duidelijk zijn Keuze van een asfaltwapening en de ligging Nadat de situatie in kaart is gebracht en de vervormingen cq bewegingen duidelijk zijn kunnen principekeuzes voor de benodigde functies van asfaltwape-ning worden gemaakt Bij spanningen door horizontale ver-vormingen bijvoorbeeld in afschuivende bermen en weg-verbredingen of ther-mische krimp dient een asfaltwapen-ing asfaltlagen bijeen te houden door opname van de horizontale kracht in de wapening of structureel versterken van de asfaltlaag boven de wapening Daarbij mag de wapening niet kunnen worden losgetrokken en bij grote ver-vormingen (zeker bij thermische krimp) een spanningspreidende laag aanwezig zijn tussen de asfaltwapening en de onderliggende constructie Bij (grote) verticale bewegingen zal de overdracht van deze afschuifkrachten moeten komen uit de overlaag zelf Daarvoor kan de overlaag dikker worden uitgevoerd met taaier asfalt of stijver gemaakt met een structurele asfaltwa-pening Bij de keuze van een asfaltwapening moet worden bepaald met welke breed-te de wapening wordt aangebracht en op welke diepte De breedte van de wapening is afhankelijk van het soort schade en de omvang daarvan Een ver-ankeringsafstand (de lengte wapening

Foto 3 Wegverbreding met lsquolip-lasrsquoin bestaande asfaltverhardingsconstructie

Foto 4 Voldoende verankeringsafstand haaks op een scheur in verhouding tot trekkracht en werking-sprincipe

25 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

haaks op de scheur) van 05 m aan beide zijden van de scheur wordt als minimum beschouwd De totale breedte van de wapening is dan minimaal 10 m Indien een scheur geen rechte lijn is dient de wapening dus breder te zijn net als bij wapeningen met hoge treksterkten De toepassing van een 200 kN-product bij-voorbeeld heeft weinig zin als de hecht-ing (verankering x hechtkracht bindmid-del) deze niet kan mobiliseren Bij een hoge treksterkte behoort een grotere verankeringsafstand Voor het opnemen van krachten door de wapening dient deze in de trekzone te liggen van de verhardingsconstructie Dat betekent in veel gevallen zo laag mo-gelijk dus goed gehecht op de onderlaag of tussen twee tussenlagen Bij een on-derhoudsmaatregel komt een wapening vaak direct onder de deklaag te liggen Dit kan maar heeft naast technische re-denen ook een praktische reden om dat beter niet te doen Indien een afdeklaag bij de volgende onderhoudsmaatregel weer wordt gefreesd freest men name-lijk de wapening ook mee Aanbrengen van asfaltwapening Nu bepaald is welk wapeningsproduct en met welke eigenschappen wordt toegepast moet het product correct worden aangebracht Omdat in de praktijk hier vaak niet de nodige aan-

dacht aan wordt besteed is dat ook de grootste drempel voor het toepassen Asfaltwapening is namelijk een speciaal aangebracht product in de verhar dings-constructie dat alleen zijn werking kan doen als het op de juiste wijze gebeurt Hiervoor kan men het beste de ver-werkingsvoorschriften van de leverancier volgen of een installateur inschakelen Belangrijk bij de installatie zijn vooral de conditie en eigenschappen van de ondergrond (gefreesd gescheurd et cetera) het realiseren van een goede hechting door gebruik te maken van de juiste bitumen emulsie en in de juiste hoeveelheid op een schone ondergrond het vlak en strak aanbrengen maar ook het niet beschadigen van de wapening Indien een wapening is aangebracht kan men de hechting controleren door de wapening van de ondergrond proberen los te trekken Enkel wanneer de wa pe-ning goed aan de ondergrond is gehecht is deze goed te overlagen met voldoen-de dikte van de eerste asfaltoverlaag op de wapening De dikte van de eerste asfaltlaag is afhankelijk van het wape-ningsproduct doch zou nooit minder dan 40 mm mogen bedragen

Als laatste kan men een controle uitvo-eren op de verwerking door kernen te boren Wat echter nog niet mogelijk is een controle op de verwerking van de wapening Proeven als die van Leutner

zijn hiervoor niet geschikt wat blijkt uit de eigenschappen (onder andere diameter afschuifvlak en belasting-snelheid) van deze proef Mede door de spanningspreidende en waterafsluitende functies zijn er nog geen (genormeerde) afschuif- of trektesten voorhanden die voor de toepassing asfaltwapening kunnen worden toegepast Net als al-gemeen toepasbare berekenings- en dimensioneringsmethoden voor asfalt-wapening is te verwachten dat deze in de na bije toekomst wel voorhanden zullen zijn Opbreken van asfalt met asfalt-wapening Asfaltwapening is freesbaar indien min-stens drie centimeter door het wape-ningsvlak heen wordt gefreesd Enkel dan is de hoek van de frees op het wap-eningsvlak zo dat het wapeningsmate-riaal breekt Gevaar voor vastlopen van de frees door stukken wapening welke aan de frees blijven hangen ontstaat als de diepte minder is [CROW 1995] Uit-zondering op het frezen is de zeskantige stalen wapening Hergebruik van asfalt-wapening is na het frezen niet mogelijk

Verder dient rekening te worden ge-houden dat hergebruik van het asfalt-granulaat met wapening in Nederland vanwege de strenge eisen aan het gehalte nevenbestanddelen veelal niet mogelijk is zonder vooraf te zeven

Ing Paul ter Horst Area Manager Ben-elux Tensar International BV en werk-groeplid CROW Asfaltwapening Literatuur - CROW (2016) Asfaltwapening - CROW (1993) Asfaltwapening - Zin en onzin Publicatie 69 CROW Ede - CROW (1995) Geen vrees voor de frees Herge-bruik van asfalt met wapening Publicatie 95 CROW Ede - De Bondt AH (1999) Anti-Reflective Cracking Design of (Reinforced) Asphaltic Overlays PhD thesis TU Delft- FGSV (2013) - Arbeitspapier fuumlr die Verwendung von Vliesstof-fen Gittern und Verbundstoffen im Asphaltstras-senbau FGSV 770 Forschungsgesellschaft fuumlr Strassen und Verkehrswesen Koumlln Duitsland - Marienfeld ML TL Baker (1999) Paving fab-ric interlayer as a pavement moisture barrier Transportation Research Circular E-C006 ISSN 0097-8515

Figuur 5 Aanbrengen van een asfaltwapening met minimale overlappingen op een schoon en gefreesd oppervlak

26 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Basaltsteen is een zogenaamd mafisch vulkanisch stollingsgesteente dat wordt gevormd door lava Basaltsteen bestaat uit kleine kristallen De krimp die op-treedt bij de stolling van basaltlava leidt tot zeshoekige structuren de typische basaltzuilen Het gesteente is zeer ruim in en op de aardkorst aanwezig en een-voudig winbaar

Basaltvezel is nog een vrij onbekend materiaal maar behoort inmiddels thuis in de rij van duurzame bouwmaterialen Gewonnen uit vloeibare basalt kunnen ragdunne basaltvezels

tot draden gesponnen worden en hiermee kunnen veel materialen worden gemaakt Vulkan Europe BV houdt zich sinds 2007 bezig met de distributie van basaltvezelproducten naar

bedrijven in Europa die de basaltvezelproducten verwerken in hun eindproduct En ondanks dat Vulkan het gebruik van de vezels de laatste jaren ziet toenemen vooral in de VS is de

onbekendheid met het veelbelovende materiaal nog altijd groot

Basaltsteenvezel

Het was een Canadees die in het begin van de 20ste eeuw ontdekte dat uit gesmolten basalt via een katalysator het stollingsgedrag van basalt kon worden beiumlnvloed en worden omgevormd tot dunne haarvormige vezels in plaats van een zeshoekige structuur De productie van basaltvezel gebeurt door het smel-

ten van basaltsteen bij ongeveer 1400 degC Het gesmolten gesteente wordt dan geeumlxtrudeerd door kleine spuit-mondjes voor de productie van filamen-ten van basaltvezel De vezels hebben een vezeldiameter varieumlrend tussen 9 en 13 micrometer Omdat de vezels pas smelten bij 1400 degC heeft het product goede vuurbestendige eigenschappen De hoge elasticiteits-modulus van het product resulteert in een uitstekende treksterkte meer dan tweemaal die van staalHet lsquoWestenrsquo heeft met deze ontdekking tot nu toe niet veel gedaan Het lsquoOostenrsquo heeft zeer zeker in de koude oorlog de bijzondere eigenschappen van de ba-saltvezel ontdekt en ontwikkeld Lange tijd heeft de Russische staat deze kennis over de basaltvezel geclassificeerd als lsquomilitary goodrsquo dus niet beschikbaar voor de civiele industrie Sinds 1995 is de basaltvezel officieel afgevoerd van de lijst van lsquomilitary goodsrsquo maar het zou nog tot in de 21ste eeuw duren voordat het materiaal beschikbaar was voor de Basaltsteenformaties in Tsjetsjenie

27 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

civiele markt De grootste producenten van basaltvezel en basaltvezel wape-ningstaven zijn nu te vinden in Rusland Oekraiumlne en China

Sterker dan staalVulkan Europe BV houdt zich sinds 2007 bezig met de distributie van basaltvezel-producten naar bedrijven in Europa die op hun beurt de basaltproducten ver-werken in hun eindproduct Eeacuten van de producten die men op de markt brengt is gesponnen getwijnde draad (roving) van basaltvezels Unique selling points zijn de bijzon-dere eigenschappen van deze vezel Het materiaal bestaat voor 100 procent uit basaltsteen slechts het stollingsge-drag is beiumlnvloed door de katalysator Basaltvezel is volledig recyclebaar heeft een treksterkte van 2800 - 3215 MPa (25 maal sterker dan staal) waardoor het uitstekend toepasbaar is in construc-tieve toepassingen Met een dichtheid

van 274 gcm3 is het vier maal lichter dan staal wat het met name interes-sant maakt met het oog op logistiek en arbo-gebiedBasaltvezels zijn niet geleidend en wor-den om die reden toegepast in onder andere windmolenbladen vloeren voor

robots en operatiekamers Basaltve-zel heeft een goede weerstand tegen chemische en corrosieve invloeden zoals zoutoplossingen zure oplossingen en met name alkalieumln Bovendien moet het materiaal worden gezien als milieuvriendelijk Volgens cijfers van Imperial College London is de CO2-footprint van basaltvezels 170 procent lager dan die van staal ToepassingenBasaltvezels worden onder meer toege-past in textiel gerelateerde producten zoals geotextielen maar ook in asfalt-wapening scheepsindustrie masten van basaltvezel zijn niet geleidend dus niet gevoelig voor blikseminslag Basaltvezel is zeer geschikt als isolatiemateriaal Warmte-isolerende toepassingen van basaltvezel op basis van anorganische bindmiddelen kunnen worden gebruikt bij temperaturen tot 700 degС Wanneer er een samenstelling met een hoogwaardi-ge composiet wordt toegepast geldt een hogere thermische stabiliteit namelijk tot 800deg Vanwege de hoge-tempera-tuurbestendigheid wordt het materiaal toegepast in brandwerende bekleding in vliegtuig- en automobielindustrie

Hybride constructiesBij gebruik als (continue) vezel kan basaltvezel versterking bieden aan en in een nieuwe reeks van kunststof en beton gerelateerde composieten Het kan ook worden gebruikt in combinatie met andere versterkingsvezels bijvoorbeeld basaltvezelcarbonvezel basaltvezelglasvezel zogenaamde hybride construc-ties Ten Cate heeft bijvoorbeeld een as-faltrenovatiemat ontworpen waarbij in breedterichting van de weg basaltvezels worden toegepast en in de lengterich-

Boven gesponnen getwijnde draad (roving) van basaltvezels onder wapenisstaven op basis van basalt

Basaltsteen

28 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

ting glasvezels De reden hiervoor is dat de basaltvezel stugger is en de wieldruk beter in breedterichting naar de weg-fundering spreidt In lengterichting is dat van iets minder belang en heeft men tot nu toe gekozen voor de goedkopere glasvezel

Andere toepassing is basaltvezeltex-tiel zoals brandremmende dekens en impregnatie met polymeren Dat laatste geeft een plaatmateriaal dat onder meer kan worden toegepast in bodyrsquos voor de automobielindustrie Voordeel van het gebruik van composieten in de automobielindustrie is voornamelijk geen corrosie en daarnaast laat het zich ook makkelijk repareren Het is veiliger dan plaatstaal basaltvezeldoek geiumlmpregneerd met epoxy is twee keer sterker dan staal

+750 degC kortstondig zelfs tot 1000 degC Basalt gevlochten koorden worden gebruikt waar moeilijke omstan-digheden heersen zoals bij contact met stoom oververhitte stoom oplossingen van onder andere anorganische en orga-nische zuren en basen en zoutoplossin-gen In combinatie met epoxy wordt het materiaal gebruikt als wapeningsstaven voor beton en andere materialen hybri-de constructies et cetera

BetonindustrieDaarnaast wordt er veel van basalt ver-wacht voor de betonindustrie Tot dusver vindt nu die toepassing nog plaats in de betonwarenindustrie omdat de regel-geving nog is gebaseerd op de eigen-schappen van staal en beton Beton kan drukkrachten en staal kan trekkrachten opnemen Maar omdat de materialen niet dezelfde uitzettingseigenschappen hebben moet het beton in de trekzone eerst scheuren en daarna kan het staal de trekkracht gaan opnemen Dit maakt het staal in de betonnen constructie dan ook kwetsbaar voor corrosie Bij corrosie zet staal zeven keer zijn oorspronkelijke volume uit Men rekent dan ook met een duurzaamheid van circa vijftig jaar daar-na moet beton gerenoveerd worden Met basaltvezelwapening is corrosie niet aan de orde en voor het opnemen van de trekkrachten gaat het beton niet scheuren Basaltvezelwapening maakt de weg vrij om slanker te construeren omdat dan geen corrosiedekking in acht genomen behoeft te worden Bij renova-tie van bruggen worden dan ook steeds vaker lamellen van vezelmateriaal tegen de onderkant van het beton gelijmd

Bron Vulkan-Europe

KoordBasaltvezel wordt ook gevlochten als een koord 4 tot 20 mm diameter Zulke koorden zijn interessant voor met name de industrie vanwege de sterkte maar ook vanwege hun chemische en hittebe-stendigheid Basaltvezelkoorden hebben een werktemperatuur van -240 degC tot

Basaltgevlochten koord

Beurscatalogus

Materials 2017

Organisatie

Mediapartner

2017

Cursussennajaar

Materialen en Verbindingen

Moderne oppervlaktetechnologie

Basiscursus composieten

Praktische materiaalkunde

Functioneel toepassen van materialen

Lijmen

Laserlassen in de praktijk

Praktijkgerichte cursussen op het gebied van

Bezoek ons op

stand 120

Deze vakbeurs met congres is bedoeld voor iedereen die betrokken is bij de keuze de directe toepassing het aanbrengen en het (na)bewer-ken van materialen Materialen zijn de bouwstenen van alles om ons heen Het lijkt zo vanzelfsprekend maar waar zijn onze autorsquos machines en gebouwen zonder een goede sterke basis Bijna vergeten we hoe bijzonder materialen zijn en welke uitdagingen het keuze creatie- en productieproces met zich mee brengt Om maar niet te spreken over ontwikkelingen en innovaties Op 31 mei en 1 juni vindt u op vakbeurs Materials een all-in concept gebaseerd op deacute vier bouwstenen voor oplossingen bij materiaaluitdagingenbull (Nieuwe) materialenbull Materiaal analysebull Oppervlaktetechniekenbull VerbindingstechniekenMaterials verbindt wetenschap met praktijkMet meer dan 85 exposanten en ruim 40 kennissessies slaat vakbeurs Materials een brug tussen wetenschap en concrete toepassing Laat u inspireren door live demorsquos in het Analyse Paviljoen ontdek nieuwe materialen in het Innovatieve Materialen Paviljoen en maak kennis met de laatste technieken in de Verbindingstentoonstelling

Gratis bezoekBezoekers betalen geen entree voor de beurs en het congresprogramma - aanmelding vooraf via de website wwwmaterialsnl wordt zeer gewaardeerd Tot ziens op de vakbeurs Materials op 31 mei en 1 juni 2017 in Veldhoven

Vakbeurs Materials 2017 de verbinding tussen innovatie en techniek

Timo van LeentE tleentmikrocentrumnlT 040-2969922Manager Vakbeurzen amp Congressen Mikrocentrum

INHOUD BEURSCATALOGUS 36 Congresprogramma 38 Lezingen 46 Exposanten 56 Wie levert wat Colofon De beurscatalogus Materials 2017 wordt uitgegeven door SJP Uitgevers in samenwerking met Mikrocentrum en Inno-vatieve Materialen (mediapartner) 2017

Cursussennajaar

Materialen en Verbindingen

Moderne oppervlaktetechnologie

Basiscursus composieten

Praktische materiaalkunde

Functioneel toepassen van materialen

Lijmen

Laserlassen in de praktijk

Praktijkgerichte cursussen op het gebied van

Bezoek ons op

stand 120

32 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

ZAAL 1 Materialen

ZAAL 2 Analyse testen simuleren

ZAAL 3 Verbindingstechnieken

ZAAL 4 Oppervlaktetechnieken

Congresprogramma woensdag 31 mei

1125 - 1150 Materiaalkunde in een notendopDr Ir HW (Eddy) Brinkman Technisch schrijver en vertaler Betase BV

930 Ontvangst

1030 - 1055 Zaal 1 Ontwerpproces verandert door Computational Design

Peter Heideman architect AvB StudioSKMovares

1155 - 1220 TMS 42 innovatie in staalRichard Garvelink Sales and Technical Adviser Telmastaal NV

1125 - 1150 Micro-XRF ndash A non-destructive method for Material Analysis and Quality Control InvestigationsDr Andreas Wittkopp Business Mana-ger microXRF - EMEA Bruker Nano GmbH on behalf of Benelux Scientific

1155 - 1220 Strain Gauge Measurements on Plas-tics and CompositesAnton Chittey Product Manager - Europe Vishay Precision Group - Micro-Measurements on behalf of jj bos bv

1125 - 1150 (In English) Joining metals to ceramics by using solderingbrazing techniquesErik Brom Technical Commercial Director Mat-tech BV

1155 - 1220 Structural adhesive bonding for high-temperature and durabilityKoen Geurts Research Engineer Flanders Make on behalf of Sadechaf UV BVBA

1125 - 1150 Functionele en slimme coatingsDr Walter Lauwerens Senior Project Manager Smart Coatings Sirris Smart Coating Application Lab

1345 - 1410 Physical foundations for smart poly-meric materialsDr Wouter G Ellenbroek Assistant Professor Eindhoven University of Technology

1345 - 1410 Benefits of the Oxford Instruments GRADE databaseWilhelm Sanders Certified Product Manager OES (MSC) Oxford Instru-ments Analytical GmbH on behalf of De Looper NDO

1345 - 1410 Atmosferische plasmatechnologie - applicatiespecifieke oplossingen op maat Dr Ralf Greger Zaakvoer-der - Technisch Consultant PlaToS Consulting

1055 - 1125 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1220 - 1315 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1315 - 1340 Zaal 1 Hoe kom je in het ontwerpproces van kunststof producten tot de juiste materiaalkeuze

Joop Onnekink Senior Consultant Pezy Group Groningen

1410 - 1435 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1435 - 1500 Anodiseercriteria bij een perfect verspaand aluminium productHenry van Haeff Directeur 2-S Petrofer

1505 - 1530 Een Circulaire Economie hoe krijgen we die echt in bewegingErick Wuestman AVS Voorzitter en ex-pert CE Stichting Circulaire Economie

1435 - 1500 Analytical strategies for analysis of functional materials at surfaces and interfaces Dr ir Pieter Samyn Researcher Institute for Materials Research (IMO)

1505 - 1530 Solar Simulation the real lifeMark de Waard Sales Rycobel

1435 - 1500 Verlijmen met MMA lijmStef Jaspersen Managing Director BNS Industrial BV

1505 - 1530 Overzicht van recente innovaties in verbinden van ongelijksoortige mate-rialen en van minder gekende las- enof soldeertechniekenFleur Maas Belgisch Instituut voor Lastechniek

1435 - 1500 Cleaning by light surface treatment with laserDipl-Ing Olav G Schulz MBA Ma-naging Director SLCR Lasertechnik GmbH on behalf of Summa Surface SLCR Lasertechniek

1505 - 1530 Understanding adhesion improve-ment as a result of changing surface wettabilityDr Ir Marieumllle Laimboumlck-Wouters Materiaal Expert MaterialsXpertise

1535 - 1600 Zaal 1 M2i - Onderzoek aan High Tech Materialen

Dr Harald Kerp Programma Manager The Materials Innovation Institute

1600 - 1700 Netwerkborrel voor exposanten en bezoekers

33 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

ZAAL 1 Materialen

ZAAL 2 Analyse testen simuleren

ZAAL 3 Verbindingstechnieken

ZAAL 4 Oppervlaktetechnieken

Congresprogramma donderdag 1 juni

1125 - 1150Driving Glass beyond the LimitsDr Matthias Muumlller Director Material Development SCHOTT AG

1155 - 1220 CeraCarbon THE next step in wear resistant lightweight applicatons Roeland Coumans CEOCTO Cera-Carbon

1125 - 1150 Vision inspection for surface damage on high quality materialsJuumlrgen Kemenas Technical specialist TEVEL Techniek BV

1155 - 1220 Hansen Solubility Parameters in inkjet ink developmentDr Sc Frank Ruttens Key accountma-nager Agfa-Labs

1125 - 1150 Verbinden zonder gatenIng J van Schaijk Senior application engineer VIBA NV

1155 - 1220 Hoe de oppervlaktetoestand evalue-renverbeteren voorafgaand aan een verlijming Ing Pol Coudeville Do-cent - cooumlrdinator dienstverlening KU Leuven technologiecampus Oostende

1125 - 1150 Afblazen van oppervlakte en stofreinigingDonald van Boven Sales Rycobel

1155 - 1220 Chemische oppervlaktemodificatie Prof Dr Ernst J R Sudholter Hoogleraar Organische materialen en grensvlakken TU Delft - Chemical Engineering Organic materials amp Interfaces

1345 - 1410 Van ontwerp naar technisch en com-mercieel haalbaar aluminium productFrits Marechal Application Design Engineer Sapa Extrusion Benelux

1345 - 1410 Dynamic mechanical analysis of a tire sample by nanoindentationDavid Ziltener CEO Tribotron AG

1345 - 1410 Ultradunne materiaal lagen en hun toepassing in NanoMagnetisme Dr Ir Ing R Lavrijsen Universitair Do-cent Technische Universiteit Eindho-ven Groep Fysica van NanoStructuren (FNA) Technische Natuurkunde

1505 - 1530 Oppervlaktetechnologie controle op de vierkante kilometerDr Ir Hans van der Weijde Program-ma manager Tata Steel RampD

1435 - 1500 How to model dropping of an HDPE tank with fluid using Abaqus FEA Dr Ir Christine Obbink-Huizer Abaqus Application Engineer Simuleon

1435 - 1500 Condities voor een duurzame verlijmingIng Jan Lambrechts MSc Business Manager LCS Adhesive Bonding bvba

1505 - 1530 Net-shape productie van een compo-sieten draagarmMarkus Kaufmann Programmaleider composieten Sirris

1435 - 1500 Smart coatings via designing surface chemistry and topographyDr Catarina Esteves Associate Professor Eindhoven University of Technology

1505 - 1530 Dos en Donts van anodiserenM Kaarsgaarn DGA KO-AR BV

ZAAL 1 Materialen

930 Ontvangst

1030 - 1055 Zaal 1 Designing functional micromaterials

Dr Wim Noorduin Group Leader AMOLF

1055 - 1125 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1220 - 1315 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1315 - 1340 Zaal 1 Global Resource Depletion Threats and Opportunities

Dr Ir AM Diederen Senior Scientist TNO

1410 - 1435 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1535 - 1600 Zaal 1 Lina s werelds eerste bio-based auto

Noud van de Gevel PR amp Media manager TUecomotive

1600 - 1700 Netwerkborrel voor exposanten en bezoekers

34 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Lezingenprogramma woensdag 31 mei

Ontwerpproces verandert door Computational DesignPeter Heideman Architect AvB StudioSK MovaresAan de hand van diverse projecten van de werkgroep Computational Design binnen Movares wordt aan de hand van lopende projecten verteld over de rol van software op het ontwerpproces en robotisering van het maakproces De rollen in het ontwerpproces veranderen drastisch aan het begin van het ontwerppro-ces worden integraal ontwerp parameters bepaald (waarbij een analogie met het integraal vastleggen van informatie middels DNA in celkernen opgaat)In de productie vervallen arbeidsgangen en wordt alleen materiaal toegepast waar nodigDe bouwkolom zal gaan lijken op processen die in de automobiel en luchtvaartindustrie inmiddels normaal zijn1030 - 1055 ZAAL 1

Keyn

ote

Materiaalkunde in een notendopDr Ir HW (Eddy) Brinkman Technisch schrijver en vertaler Betase BVMateriaalkunde als werkgebied vertelt welke invloed microstructuur heeft op de uiteindelijke eigenschap-pen van een materiaal en daardoor op diens toepassingen Door op kleine schaal aan de juiste knoppen te draaien kun je de eigenschappen van een materiaal - en dus van een product - verbeteren Eddy Brinkman laat met een paar voorbeelden zien hoe diverse materialen zich gedragen als ze in aanraking komen met warmte licht elektriciteit en mechanische belasting Zo zorgen elektronen ervoor dat metalen elektriciteit geleiden maar ook dat metalen warmte geleiden en indirect ook dat ze vervormen bij mechanische belas-ting Met recht Materiaalkunde in een notendop

1125 - 1150 ZAAL 1

Mat

eria

len

Joining metals to ceramics by using solderingbrazing techniques (in English)Erik Brom Technical Commercial Director Mat-tech BVJoining metals to ceramics often leads to problems like leakage and cracking In this presentation we will elaborate on the causes these issues and we will also explain what is possible with the innovative use of soldering and brazing techniques that hopefully will inspire you find solutions for the problemschallenges you are facing

1125 - 1150 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Micro-XRF ndash A non-destructive method for Material Analysis and Quality Con-trol Investigations (in English)Dr Andreas Wittkopp Business Manager microXRF - EMEA Bruker Nano GmbH on behalf of Benelux ScientificX-ray fluorescence analysis with spatial resolution in the range of some ten micrometers (micro-XRF) is a time and cost efficient analysis method capable analyzing elemental inhomogeneities of a broad range of various sample types Minimum detection limits down to the single ppm level can be achieved These properties recommend micro XRF as a complementary method to combine spatial resolution of a REM with the analytical performance of an EDXRF bulk instrumentIn this presentation the capabilities and limitations of this technique will be described by means of various application examples coming from Material Science and Industry Quality Control1125 - 1150 ZAAL 2

Anal

yse

Functionele en slimme coatingsDr Walter Lauwerens Senior Project Manager Smart Coatings Sirris Smart Coating Application LabDe term functionele coatings wordt meestal gebruikt om andere functies dan decoratief of beschermend te benoemen Zo heeft iedereen al wel gehoord van coatings met anti-graffiti zelfreinigende antibacterieuml-le of antistatische functies Maar het gaat zelfs verder wanneer de eigenschappen van coatings veranderen in functie van temperatuur of druk Dan spreekt men van slimme coatings die bijvoorbeeld als sensoren gebruikt worden In de presentatie wordt een overzicht gegeven van technologie en toepassingen van functionele en slimme coatings Het Smart Coating Application Lab van Sirris ondersteunt bedrijven die deze coatings willen toepassen op hun producten met advies optimalisatie demonstratie en industrialisa-tie1125 - 1150 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

35 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

TMS 42 innovatie in staalRichard Garvelink Sales and Technical Adviser Telmastaal NVIntroductie van een nieuw bijzonder hoogwaardige kwaliteit gereedschapstaal Het resultaat van 50 jaar ervaring in staalproductie een kwaliteit met dermate hoge waarden dat een tijdsbesparing van 50 procent binnen handbereik ligt

1155 - 1220 ZAAL 1

Mat

eria

len

Strain Gauge Measurements on Plastics and Composites (in English)Anton Chittey Product Manager - Europe Vishay Precision Group - Micro-Measurements on behalf of jj bos bvDespite many novel measurement technologies strain gauges are still the most accurate reliable and repeatable sensor available for material testing real-world stress analysis and condition monitoring Their reliability and ease of use is often defeated by lack of knowledge and necessary skills never more so when applied to plastics and fibre reinforced composites This short presentation aims to clarify some of the misconceptions and put the right tools back in the hands of test personnel to ensure that their data has validity and value rather than acquiring substandard data at a cost

1155- 1120 ZAAL 2

Anal

yse

Structural adhesive bonding for high-temperature and durability (in English)Koen Geurts Research Engineer Flanders Make on behalf of Sadechaf UV BVBAWithin the framework of the European ZeDeMAB project (Zero Defect Manufacturing for Adhesive Bonding) some industrial demonstrator cases were analyzed on several aspects concerning adhesive bonding (influence of processing parameters effect of defects durability behaviour hellip) For an automo-tive application a number of high temperature resistant structural adhesives were evaluated with use of aluminum and steel substrates In contrast to what is expected only one adhesive (SPE 1539) could retain its strength at 140degC to a sufficient level Furthermore the dynamic performance of this adhesive system is characterized An overview of all test results will be discussed as well as some further exploitation possi-bilities of this adhesive in dynamic load andor elevated temperature conditions1155- 1120 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Hoe kom je in het ontwerpproces van kunststof producten tot de juiste materiaalkeuzeJoop Onnekink Senior Consultant Pezy Group GroningenMateriaalkeuze een belangrijke schakel in het ontwerpproces Afgelopen jaar heeft ontwerpbureau Pezy Group de Braster ontwikkeld De Braster is een medisch apparaat waarmee vrouwen zelfstandig een borstscan kunnen maken Door een gedegen ontwerpproces waarin materiaalkeuze en officieumlle vrijgaven erg belangrijk waren werd het product gerealiseerd in een doorlooptijd van slechts twaalf maanden In deze lezing laat Joop Onnekink aan de hand van dit project zien hoe materiaalkeuze deel uit maakt van het ontwerpproces hoe materiaalkeuze tot stand komt en hoe het gedurende het gehele project bewaakt wordt1315- 1340 ZAAL 1

Keyn

ote

Physical foundations for smart polymeric materials (in English)Dr Wouter G Ellenbroek Universitair Docent (Assistant Professor) Eindhoven University of TechnologyOur future asks for novel materials that contribute to durability sustainability andor regenerative me-dicine At Eindhoven University of Technology a range of research groups is devoted to developing such novel smart materials In this presentation I will discuss the recent efforts of our group in Applied Physics focusing on reversibly crosslinked polymeric materials including gels elastomers and biological tissues Our approach of theory development and modeling aims to unravel the mechanisms of recently discover-ed toughening mechanisms and to work with academic and industrial partners on optimizing these novel material design motifs for practical applications

1345 - 1410 ZAAL 1

Mat

eria

len

Benefits of the Oxford Instruments GRADE database (in English)Wilhelm Sanders Certified Product Manager OES (MSC) Oxford Instruments Analytical GmbH on behalf of De Looper NDOThe number of metal grades is growing constantly therefore the identification of the correct material grade based on the chemical analysis is very challenging Not only the element description of the grade designation from the mathematical point of view is sometimes poor but also information can overlap This presentation will point out how the Oxford Instruments GRADE Database can support metallurgists inspection engineers and anyone working with analysers The GRADE Database is also a great help for ve-rifying or selecting the correct grades to avoid material mix-up causing catastrophic situations and failures

1345 - 1410 ZAAL 2

Amal

yse

36 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Analytical strategies for analysis of functional materials at surfaces and inter-faces (in English)Dr ir Pieter Samyn Researcher Institute for Materials Research (IMO)The Institute for Materials Research has a long tradition in applied research and industrial services on general topics in materials science These include application processing performance reliability and sustainability In particular analytical strategies for complex material systems or products are developed such as (bio)polymers and coatings for packaging sensors thin films battery systems energy devices and automotive Starting from given materials composition and processing in-depth analysis results in the for-mulation of structure-property relationships supporting better understanding and optimization of physical mechanical and chemical properties at various scale lengths This approach will be illustrated by some case studies

1435 - 1500 ZAAL 2

Anal

yse

Verlijmen met MMA lijm Stef Jaspersen Managing Director BNS Industrial BVManaging director van BNS Industrial BV Vertegenwoordiger van SCIGRIP in de Benelux Een Anglo-Ameri-kaanse producent van onder andere Acrylaat lijmen

1435 - 1500 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Cleaning by light surface treatment with laser (in English)Dipl-Ing Olav G Schulz MBA Managing Director SLCR Lasertechnik GmbH on behalf of Summa Surface SLCR LasertechniekFor many applications in modern production processes the surface preparation is a mandatory task to achieve high quality products Specifically for bonding processes like gluing or welding the preparation or cleaning of the joint areas is a key factor for a high strength bond This can be done with laser light The laser technique offers an alternative approach for many applications Eg precise paint removal rust removal preparation of surfaces before painting (to increase adhesion) The laser is a contact-free gentle environmentally friendly dry and dust-free treatment without using any media Therefore perfect to auto-mate and integrate in production processes1435 - 1500 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

Lezingenprogramma woensdag 31 mei (vervolg)

Anodiseercriteria bij een perfect verspaand aluminium productHenry van Haeff Directeur 2-S Petrofer Iedereen heeft weleens te maken met een tegenvallende kwaliteit van een bewerkt eindproduct voor en na het anodiseren Met name de onzekerheid over de oorzaak is zowel frustrerend als tijd- en geld rovend Diverse leden van het Mikrocentrum High Tech Platform hebben daarom besloten alle facetten van het productieproces nader te onderzoeken om uiteindelijk meer inzicht te krijgen in de invloeden die oa koel- en smeermiddelen gereedschappen materiaal reinigen etc hebben op het eindresultaat Tijdens testen met Aluminium EN AW-5083 O3 bij het Teclab in Eindhoven zijn een aantal verrassende conclusies getrokken Benieuwd Bezoek het Aluminium Paviljoen stand 7

1435 - 1500 ZAAL 1

Mat

eria

len

Atmosferische plasmatechnologie - applicatiespecifieke oplossingen op maatDr Ralf Greger Zaakvoerder - Technisch Consultant PlaToS ConsultingNa een korte introductie in de plasmatechnologie wordt aan de hand van voorbeelden uit de praktijk ge-toond hoe atmosferische plasmawerktuigen gekozen en op maat geskaleerd kunnen worden

1345 - 1410 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

37 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Een Circulaire Economie hoe krijgen we die echt in bewegingErick Wuestman AVS Voorzitter en expert CE Stichting Circulaire EconomieGaan nieuwe businessmodellen het verschil maken in de technieken rondom Circulaire EconomieHet succes van een circulaire samenleving hangt niet alleen af van recycling of upcycling aan het eind van een levensfase van een product maar meer nog van slimme oplossingen aan de voorkant van een ontwik-keltraject Hoe gaan nieuwe verdien- organisatie- en businessmodellen hier hun invloed op hebben en welke rol spelen materialen in dit hele procesGaat een consortium dat eigenaar blijft van kozijnen en haar gevel als een dienst aanbiedt andere materi-alen kiezen voor haar producten En wat betekent dit voor producenten en materiaal samenstellingen

1505 - 1530 ZAAL 1

Mat

eria

len

Solar Simulation the real life (in English)Mark de Waard Sales RycobelAn enlightening view on weathering simulation possibilities of your materials

1505 - 1530 ZAAL 2

Anal

yse

Overzicht van recente innovaties in verbinden van ongelijksoortige materialen en van minder gekende las- enof soldeertechniekenFleur Maas Belgisch Instituut voor LastechniekDe recente ontwikkelingen in de lastechniek voor het verbinden van ongelijksoortige materialen zoals de opkomst van nieuwe varianten van het MAG-lassen enof solderen puntlassen wrijvingslassen of elektro-magnetisch pulsproces worden in deze presentatie naar voor gebrachtAls toepassingsvoorbeeld zal de ontwikkeling van een metaalcomposiet onderdeel voor de automobiel-sector worden toegelicht

1505 - 1530 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Understanding adhesion improvement as a result of changing surface wettability (in English)Dr Ir Marieumllle Laimboumlck-Wouters Materiaal Expert MaterialsXpertiseMost industrial polymers and composites have low surface free energy and lack polar functional groups on their surface resulting in a class of materials with poor adhesion properties Introduction of polarity is mostly done my means of chemical or physical processes using products that harm the environment Atmospheric plasma treatment is an elegant method to introduce polarity to the surface of the substrate resulting an improved adhesion In this contribution the results of surface modification on the effect on surface free energy and adhesive properties will be presented and related to a theoretical approach to predict adhesion1505 - 1530 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

M2i - Onderzoek aan High Tech MaterialenDr Harald Kerp Programma Manager The Materials Innovation InstituteDe presentatie geeft een overzicht van het materiaalonderzoek dat M2i uitvoert op basis van de High Tech Materials roadmap van het Topsectorenbeleid Binnen M2i wordt onderzoek gedaan naar zowel structu-rele als functionele materialen Hier zal de nadruk liggen op onderzoek aan functionele materialen zoals beschermende en waterafstotende coatings materialen voor zonnecellen en dunne films voor toepassing in elektronische componenten

1535 - 1600 ZAAL 1

Keyn

ote

Lezingenprogramma woensdag 31 mei (vervolg)

38 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Lezingenprogramma donderdag 1 juni

Designing functional micromaterials (in English)Dr Wim Noorduin Group Leader AMOLFHarnessing the basic principles that guide such self-organizing processes is of fundamental scientific interest but also promises a paradigm shift in the manufacturing of nano- and micromaterials We recently demonstrated that the subtle balance between the diffusion of reactants and their reaction rates could lead to a wide range of microscopic shapes that could be further sculpted and hierarchically organized by rationally modulating the environmental conditions Based on fundamental insights in the underlying mechanism we now present new ways to steer the nucleation and growth of mineralizing microstructures and construct functional micromaterials These results contribute to our understanding of biomineralizati-on processes and outline a new nano-fabrication strategy for functional self-organizing materials1030 - 1055 ZAAL 1

Keyn

ote

Driving Glass beyond the Limits (in English)Dr Matthias Muumlller Director Material Development SCHOTT AGSCHOTT AG is continuously developing innovative glass and glass ceramic solutions for a huge variety of applications in optics semiconductor medical electronic packaging and much more With thickness down to 70microm tight geometrical parameters and outstanding strength this material reveals superior performan-ce Another example of leading edge material development are tailored glass ceramics as low loss dielec-tric material for high frequency applications This might enable unique solutions for mobile communication like 5G technology or autonomous flying

1125 - 1150 ZAAL 1

Mat

eria

len

Verbinden zonder gatenIng J van Schaijk Senior application engineer VIBA NVNieuwe materialen vereisen nieuwe manieren van bevestigen Zo worden niet alleen lijmen steeds groener en slimmer ook de bevestigers gaan mee in deze ontwikkeling Met de reeks slimme bevestigers van Click Bond worden er geen gaten geboord in het materiaal Het zijn verlijmbare mechanische bevestigers die in vele markten succesvol worden toegepast overal op de wereld

1125 - 1150 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Afblazen van oppervlakte en stofreinigingDonald van Boven Sales RycobelHet afblazen van oppervlakte en stofreiniging toegelicht aan de hand van een case studie

1125 - 1150 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

Vision inspection for surface damage on high quality materials (in English)Juumlrgen Kemenas Technical specialist TEVEL Techniek BVAutomatic Vision inspection system to inspect surface damage in micro - nano scale on high quality mate-rials

1125 - 1150 ZAAL 2

Anal

yse

39 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Hansen Solubility Parameters in inkjet ink development (in English)Dr Sc Frank Ruttens Key accountmanager Agfa-LabsHansen Theory can be used to develop stable inkjet inks from scratch in a very short period of time hence leading to a minimal time-to-market

1155- 1220 ZAAL 2

Anal

yse

Hoe de oppervlaktetoestand evaluerenverbeteren voorafgaand aan een verlijmingIng Pol Coudeville Docent - cooumlrdinator dienstverlening KULeuven technologiecampus OostendeDe primordiale voorwaarde voor een goede lijmverbinding houdt in dat de oppervlakte-energie van het substraat voldoende hoog is om tot verlijming over te gaan We gaan na wat die termen betekenen en wat we hieruit kunnen afleiden We belichten de verschillende meetprincipes We gaan na wat oppervlakte-ac-tivatie betekent en hoe we dit kunnen realiseren langs fysische of chemische weg

1155- 1220 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Global Resource Depletion Threats and Opportunities (in English)Dr Ir AM Diederen Senior Scientist TNOAt our current level of technology and within the current paradigm of how to run an economy from a global perspective we might already find ourselves in a predicament of interconnected and aggravating relative scarcities The central issue is declining net energy on a global scale which causes relative scarcity of many raw materials (among them many metals) which in turns aggravates the situation with regard to current and future availability and affordability of energy So-called least-regret strategies can be devised to soften or mitigate the consequences of global resource depletion and which have intrinsic benefits both in circumstances of crisis and of non-crisis

1315- 1340 ZAAL 1

Keyn

ote

Lezingenprogramma donderdag 1 juni (vervolg)

Chemische oppervlaktemodificatieProf Dr Ernst J R Sudholter Hoogleraar Organische materialen en grensvlakken TU Delft - Chemical Engi-neering Organic materials amp InterfacesHet seminar zal gaan over oppervlakken en hoe de preciese samenstelling daarvan en de structuur van invloed zijn op de fysische eigenschappen zoals hydrofiliciteit hydrofobiciteit en electrische oppervlakte lading Door preciese chemische behandeling van oppervlakken kunnen de fysische eigenschappen op wens worden beinvloed Dat kan zijn bijvoorbeeld het stimuleren van de hechting van bepaalde compo-nenten uit de omgeving en ook in het juist voorkomen van bepaalde hechtingen

1155- 1220 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

CeraCarbon THE next step in wear resistant lightweight applicatons (in English) Roeland Coumans CEOCTO CeraCarbon CeraCarbon is a disruptive new material It combines the strength and lightness of Carbon Fiber and the wear-resistance and low friction of Ceramic Now it is possible to replace heavy steel in high performace applictions were the matariel is exposed to wear and tear Possible applications hydraulic and air cilinders sliding bearings fast moving and sliding machine parts etc

1155 - 1220 ZAAL 1

Mat

eria

len

40 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Ultradunne materiaal lagen en hun toepassing in NanoMagnetismeDr Ir Ing R Lavrijsen Universitair Docent Technische Universiteit Eindhoven Groep Fysica van NanoStruc-turen (FNA) Faculteit Technische NatuurkundeIn deze presentatie zal ik het onderzoek in de groep fysica van nanostructuren zoals mogelijk gemaakt door de NanoAccess onderzoeksfaciliteit aan de TUe naar de fundamentele magnetische interacties in ultradunne lagen nader toelichten In dit onderzoek is de controle van laagdikten grensvlakken oppervlak-ken en zuiverheid op de nanometer schaal van uiterst belang Ik zal een paar voorbeelden van de gebruik-te technieken voor depositie analyse en structurering de revue laten passeren Ons onderzoek richt zich op applicaties op het gebied van de nano-electronica nanomaterialen voor energie en nanodeeltjes voor bio-medische toepassingen Deze technieken zijn ook toegankelijk voor derden in samenwerkingsverband1345 - 1410 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

How to model dropping of an HDPE tank with fluid using Abaqus FEA (in English)Dr Ir Christine Obbink-Huizer Abaqus Application Engineer SimuleonFinite element analysis is a powerful tool to understand and predict mechanical behavior Using the drop test of an HDPE tank filled with fluid as example the choices that need to be made when setting up an analysis are explained Most attention is paid to the material properties which material models can be used for HDPE and how can we describe the fluid This example shows the capabilities of Abaqus to describe complex non-linear behavior similar to httpinfosimuleoncomblogabaqus-fsi-drop-test-100-liter-hdpe-fuel-tank1435 - 1500 ZAAL 2

Anal

yse

Lezingenprogramma donderdag 1 juni (vervolg)

Van ontwerp naar technisch en commercieel haalbaar aluminium productFrits Marechal Application Design Engineer Sapa Extrusion BeneluxDeze lezing is gericht op ontwerpers die een ontwerp willen vertalen naar een commercieel efficieumlnt maakbaar product Aan de hand van diverse prijswinnende ontwerpen vertelt Frits Marechal wat het ma-teriaal aluminium en de extrusietechniek te bieden hebben om breed uiteenlopende productontwerpen technisch en commercieel haalbaar te maken

1345 - 1410 ZAAL 1

Mat

eria

len

Dynamic mechanical analysis of a tire sample by nanoindentation (in English)David Ziltener CEO Tribotron AGThe viscoelastic properties of a tire sample are studied by dynamical mechanical analysis (DMA) using Na-noIndentation technique with the Nanovea Mechanical Tester We found that the tire possesses different viscoelastic mechanical properties across the tire layers Such strategical distribution of the hardness and complex modulus at different layers meets the functionality requirements of the tire The DMA frequency sweep test provides useful information on the viscoelastic behaviors of the tire running at different speeds which is essential in improving the performance of tires for smoother and safer rides

1345 - 1410 ZAAL 2

Amal

yse

Condities voor een duurzame verlijmingIng Jan Lambrechts MSc Business Manager LCS Adhesive Bonding bvbaWanneer we duurzaam willen verlijmen is het aangewezen een aantal factoren in het oog te houden zoals design van de constructie de keuze van de substraten oppervlaktebehandeling omgevingsfactoren lijmkeuze applicatie en proces testen controle en QC Ten slotte wordt het belang van het Triumviraat uitgelegd

1435 - 1500 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

41 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Oppervlaktetechnologie controle op de vierkante kilometerDr Ir Hans van der Weijde Programma manager Tata Steel RampDTata Steel is een van de grootste producten van metaaloppervlakken in Nederland En naast de optimale eigenschappen van de bulk is juist ook het oppervlak een van de manieren waarop we kunnen excelleren en concureren Dit omvat oppervlakte-topologie over diverse lengteschalen dunne oppervlaktelagen en speciale coatings In deze lezing zal vanuit een aantal marktsegmenten worden bekeken welk type ontwik-kelingen actueel zijn

1505 - 1530 ZAAL 1

Mat

eria

len

Net-shape productie van een composieten draagarmMarkus Kaufmann Programmaleider composieten SirrisSLC-Lab is het engineering en prototypelabo van Sirris de KU Leuven en de UGent Een demonstrator die recent internationale belangstelling wekte was een draagarm voor de ophanging van een Volkswagen Golf die het lab samen met twee Duitse partneruniversiteiten ontwikkelde De component illustreert dat de re-sin transfer moulding-technologie perfect geschikt is voor complexe designs Ze vergt geen nabehandeling en laat zelfs toe optische vezelsensoren te integreren voor structural health monitoring Tijdens de lezing word ingegaan op de complexiteit van matrijsontwerp voor RTM het integreren van inserts in complexe preforms en het opmeten van spanningen door middel van vezelsensoren

1505 - 1530 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Dos en Donts van anodiserenM Kaarsgaarn DGA KO-AR BVWelke valkuilen zijn er bij anodiseren

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

Lezingenprogramma donderdag 1 juni (vervolg)

Lina s werelds eerste bio-based autoNoud van de Gevel PR amp Media manager TUecomotiveLina is een vierpersoons elektrische stadsauto Dankzij haar lichte gewicht van 300 kilogram is ze erg efficieumlnt Dit lage gewicht is te danken aan een innovatief materiaal dat nog nooit eerder structureel in autorsquos is gebruikt Namelijk bio-composiet Deze panelen bestaande uit twee lagen bio-composiet die om de bio-logische PLA-kern geperst worden vormen het chassis van Lina en daarmee de dragende constructie van de auto Het voornaamste bestandsdeel van het bio-composiet is vlas Vlas is een plant met lange stugge vezels waarvan de toepassingen ver reiken

Keyn

ote

1505 - 1530 ZAAL 4

1535 - 1600 ZAAL 1

Smart coatings via designing surface chemistry and topography (in English)Dr Catarina Esteves Associate Professor Eindhoven University of Technology - Department of Chemical Engineering and ChemistryNearly all surfaces we use are covered by a polymer layer (coating) for protection or aesthetic purposes One of the most important roles of surfaces is setting interactions with water Hydrophobic coatings provide water repellency and low-adherence hydrophilic coatings grant permanent contact with water and high lubricity Currently the materials field faces new challenges to design multi-functional surfaces which exhibit a specific wettability but also respond selectively to changes in the environment I will show how we have been using surface chemistry and topography to develop multi-functional smart coatings for different applications eg self-healing and superhydrophobic polymer coatings1435 - 1500 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

42 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

1D COMPOSITES BVJupiterweg 41a3893 GC ZEEWOLDEinfo1dcompositescom06-53161362www1DcompositescomContact Gertjan Switsar

Stand 10

2-S BV Vlierdensedijk 435705 CK HELMONDhvanhaeff2-seu0492-590443www2-seu Contact Henry van Haeff

Stand 7

4TUHIGH-TECH MATERIALS (4TUHTM) Mekelweg 22628 CD DELFTrboerrigtertudelftnl015-2785760www4tunlhtmContact Reina Boerrigter Stand 16

ADSO BVBA Vuurkruislaan 10BE 2610 WILRIJKbartadsobe0032-498400504wwwadsobeContact Bart Hendrickx Stand 2

Agfa-Labs Septestraat 27BE 2640 MORTSELfrankruttensagfacom0032 449 56 99 49wwwagfa-labscomContact Frank Ruttens Stand 35

ALUMECO NL BV Ketelmeer 255347 JX OSSmohalumeconl06-10382134 wwwalumeconl Contact Marco Huitink

Stand 7

Exposanten (op alfabetische volgorde)

ALUMINIUM PAVILJOEN Kruisstraat 745612 CJ EINDHOVENkmousmikrocentrumnl040-2969922Contact Karin Mous Stand 7

AMEURO METALS BV Papland 9c4206 CK GORINCHEMovaniperenameurometalsnl085-4844770wwwameurometalsnlContact Olaf van Iperen Stand 21

ARNOLD + SIEDSMA Bezuidenhoutseweg 572594 AC DEN HAAGrnaudintencatearnold-siedsmanl070 3654833wwwarnold-siedsmacom

Stand 6

ANALIS nv Rue de Neacuteverleacutee 11BE 5020 Suarleekdranalisbe0032-81-255050wwwanalisbeContact Ken de Roover Stand 53

BENELUX SCIENTIFIC BV 44 RI-straat 334051 AP OCHTENkoschaapbenelux-scientificnl0344-655556wwwbenelux-scientificnlContact Ko Schaap Stand 40

BODYCOTE VACUUM BRAZING Visseringweg 281112 AS DIEMENhenkjanbuursenbodycotecom+31 20 5601080wwwbodycotecomnl-beContact Henkjan BuursenStand 64

BOumlHLER Isolatorweg 321014 AS AMSTERDAMrobdiddenbohlernl020-5817420wwwbohlernlContact Rob Didden Stand 14

Bond voor Materialenkennis Kruisstraat 745612 CJ Eindhoveninfomaterialenkennisnl040 296 99 13wwwmaterialenkennisnlContact Karin van Bakel

Stand 25

BONSHIN SOURCING BVBAUitbreidingstraat 843BE 2600 BERCHEM0032-483252389amyxinbonshincomwwwbonshincomContact Amy Xin

Stand 12

EXPOSANTEN

CERACARBON BV Kruisstraat 1236171 GE STEINroelandceracarboncom046-4260076www ceracarboncom Contact Roeland Coumans

Stand 18

FALEX TRIBOLOGY NV Wingepark 23BBE 3110 ROTSELAARofficefalexeu0032-16-407965wwwfalexeuContact Dirk Drees

Stand 47

GIMEX TECHNISCHE KERAMIEK BV Achterdijk 155705 CB HELMONDjgoossensgimexnl0345 - 574 255wwwgimexnlContact John GoossensStand 4

DE LOOPER ANALYTICAL Bukkumweg 24m5081 CT HILVARENBEEKdanieumllledelooperndocom013-5054216wwwdelooperanalyticalcomContact Danielle Heijms

Stand 37

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES Delo-Allee 1DE 86949 WINDACHrobertboksdelode0049 8193 9900-0wwwdelo-adhesivescomenContact Mr Robert BoksStand 67

ELASTOMER RESEARCH TESTING BV Teugseweg 277418 AM DEVENTERinfoertbvcom+31 570 - 62 46 16wwwertbvcomContact Dr Ir Kuno DijkhuisStand 56

Exposanten (op alfabetische volgorde)

43 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

44 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Exposanten (op alfabetische volgorde)

GRONEMAN BV Postbus 247550 AA HENGELOeidhofgronemannl074-2551143wwwgronemannlContact Karin Eidhof

Stand 80

HARTECH MEET- amp TESTAPPARATUUR Bonte Kraaiweg 161521 RD WORMERVEERyvonnehartechnl075-6144080wwwhartechnlContact Yvonne IJmker - de NijsStand 49

HAUCK HEAT TREATMENT EINDHOVEN BV Achtseweg Noord 55651 GG EINDHOVENrickbruggemanhauckhtcom06-13122288wwwhauckhtnlContact Rick BruggemanStand 72

HOGESCHOOL UTRECHT CENTRUM VOOR NATUUR amp TECHNIEK Koningsbergerstraat 93531 AJ UTRECHTalexharsveldhunl088-4818888wwwcvntnlContact A HarsveldStand 17

IMO-IMOMEC Martelarenlaan 42BE 3500 HASSELTlievededonckeruhasseltbe0032-11-268813wwwuhasseltbeimoContact Lieve de Doncker

Stand 45

INNOVAR CLEANING CONTROL Ambachtsweg 235627 BZ EINDHOVENhanscoolsinnovar-cccom040-7370199wwwinnovar-cccomContact Hans CoolsStand 109

INNOVATEST EUROPE Borgharenweg 1406222 AA MAASTRICHTinfoinnovatest-europecom043-3520060wwwinnovatest-europecom

Stand 44

INNOVATIEVE MATERIALEN SJP UITGEVERS Postbus 8614200 AW GORINCHEMgvninnovatievematerialennl0183-660808Contact Gerard van Nifterik

Stand 1

IPECUNIA PATENTS BV Rijksweg Zuid 86131 AN SITTARDdannybovensipecuniacom046-4113990wwwipecuniacomContact Dhr Jaap Renkema Stand 34

INSTRON 3 Boulevard Jean Moulin Omega Parc Bacirctiment 2FR 78990 ELANCOURT CEDEXjuergen_richterinstroncom0031-(0)6-10898286wwwinstroncomContact dhr J RichterStand 51

ISSERSTED PRUumlFMASCHINEN GMBH amp CO KG Chemiestrasse 4DE 41751 VIERSENdellingisserstedt-pruefservicede0049-2162-266500wwwisserstedt-pruefservicedeContact Maria DellingStand 39

IST BENELUX BV Hommel 637317 BL APELDOORNgerardbnlist-uvcom055-5050014wwwist-uvnlContact Gerard Brieko

Stand 77

JJ BOS BV Marconistraat 112809 PH GOUDAramonvanthoffjjbosbvnl0182-619333wwwjjbosbvnlContact Ramon van t Hoff

Stand 55

HELMUT FISCHER MEETTECHNIEK BV Tarasconweg 105627 GB EINDHOVENjohannieuwlandshelmutfischernl040-2482255wwwhelmutfischernlContact Johan Nieuwlands Stand 89

GOM BRANCH BENELUX Interleuvenlaan 15FBE 3001 HEVERLEEewinantgomcom0032-16-408034wwwgomcomContact Wim Cuypers

Stand 58

EXPOSANTEN

Exposanten (op alfabetische volgorde)

JUNO INDUSTRIES Stoktevijver 229930 Zomergemcojunoindustrieseu+3293959590wwwjunoindustrieseuContact Thierry Soenen

Stand 74

LIJMACADEMIE Ericssonstraat 25121 ML RIJENinfolijmacademienl085-3031227wwwlijmacademieeuContact Arnold Knottnerus

Stand 60

KEYENCE INTERNATIONAL (BELGIUM) Bedrijvenlaan 5BE 2800 MECHELENtvanlaerkeyenceeu0032-471-214822wwwkeyencecom Contact Thimoty Van LaerStand 33

KO-AR BV Neerlandia 161841 JK STOMPETORENmarcoko-arnl072-5745400wwwko-arnlContact Marco Kaarsgaarn

Stand 96

LCS ADHESIVE BONDING BVBA Bergenstraat 84BE 3053 HAASRODEjanlambrechtsconsultantcom0032-16-389045wwwlcs-adhesivebondingcomContact Jan LambrechtsStand 75

IST Benelux BVHommel 637317 BL ApeldoornTel +31 55 505 00 14wwwist-uvnl

IndustrialLED- UV

technologie van IST

45 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

JEOL (EUROPE) BV Lireweg 42153 PH NIEUW-VENNEPkruizejeolbeneluxcom0252-623500wwwjeolbeneluxcomContact Arnold Kruize

Stand 38

46 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Exposanten (op alfabetische volgorde)

Materials innovation institute (M2i) Elektronicaweg 252628 XG DELFTBvanhaastrechtm2inl088-0351900wwwm2inlContact Bert van HaastrechtStand 25

MERSEN BENELUX BV Mercuriusweg 4-63113 AR SCHIEDAMwilliamrozeboommersencom010-2983030wwwmersencomContact William Rozeboom

Stand 22

METEL Van Harenstraat 45145 RJ WAALWIJKdwijnantsmetelnl0416-724800wwwmetelnlContact Dennis Wijnants

Stand 13

MIKROCENTRUM Kruisstraat 745612 CJ EINDHOVENjgijsbertsmikrocentrumnl040-2969933 wwwmikrocentrumnlContact J Gijsberts

Stand 120

MULTIVALENT BV INNPLATE Ekkersrijt 15015692 AN SONrobbertdegreefmultivalentnl040-7515304 wwwmultivalentnlContact Robbert de GreefStand 98

Newa Postbus 105110 AA BAARLE-NASSAUinfonewanl013-5072000wwwnewanlContact Ivo Verheijen Stand 46

PERMACOL BV Diedenweg 946717 KV EDEtgorterpermacolnl0318-640740wwwpermacolnlContact Tom Gorter Stand 73

PHENOM-WORLD BV Dillenburgstraat 9T5652 AM EINDHOVENviviandecortiphenom-worldcom040-2597369 wwwphenom-worldcomContact Vivian de Corti Stand 54

Pontus HeatTreatment BV Thermen 97521 PS ENSCHEDErvanmilpontusnl053-4341000wwwpontusnlContact Robert van Mil Stand 62

PLATOS CONSULTING Elsbrug 11BE 9260 WICHELENralfgregerplatos-consultingbe0032-474-572635wwwplatos-consultingeuContact Dr Ralf Greger

Stand 91

REFITECH CARBON COMPONENTS Industriestraat 69a5145 PD WAALWIJKbnijpelsrefitechnl0416-330589wwwrefitechnlContact Bas NijpelsStand 19

RUPLO LIJMTECHNIEK BV Meeuwstraat 2A9791 GE TEN BOERinforuplonl050-3022702wwwruplonlContact Ruurd van der Ploeg

Stand 76

RYCOBEL Nijverheidslaan 47BE 8540 DEERLIJKinforycobelcom0032-56-1782170wwwrycobelcomContact Mark de Waard amp Donald Van BovenStand 95

MATERIALDESIGN Heereweg 321901 MD CASTRICUMtonhurkmansgmailcom0251-656052Contact Ton Hurkmans wwwmaterialdesignnl

Stand 1

MAT-TECH Ekkersrijt 45085692 DM SONebrommat-techcom0499-490133wwwmat-techcomContact Erik Brom

Stand 59

47 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Please visit us at the Materials 2017 ndash Booth 3

Whatrsquos your nextmilestone

By creating specialty glass that stands out with unmatched optical precision the highest transmission surprising exibility and ultimate customized solutions we enable engineers and designers to think in new dimensions

milestonesschottcom

Letrsquos rediscovermaterials for industrial applications

IA_Geschmolzenes-Glas_210x297_ENG_170419indd 1 200417 1154

48 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Exposanten (op alfabetische volgorde)

SAPA EXTRUSION BENELUX Postbus 755150 AB DRUNENrikmertenssapagroupcom06-20542522 wwwsapaprofilescomnlContact Rik Mertens Stand 23

SCHOTT BENELUX BV Randweg 3a4104 AC CULEMBORGantoonwesselinkschottcom0345-470650wwwschottcomContact AHWesselink

Stand 3

SCIGRIP - BENELUX BNS Australieumlweg 24T4561 PD HULSTbnsbnsindustrialcom0114-31100wwwscigrip-beneluxcomContact Stef Jaspersen

Stand 71

SENANG MATERIAL MICROSCOPY Prinses Beatrixlaan 224001 AH TIELinfosenangomsnl0344-610020wwwsenangomsnlContact Roy MaidmanStand 43

SHIMADZU BENELUX BV Australieumllaan 145232 BB DEN BOSCHinfoshimadzunl073-6430320wwwshimadzunl Contact Gaby de Jong

Stand 32

SIMULEON - ABAQUS SOFT-WARE amp FEA SERVICES Sint Antoniestraat 75314 LG BRUCHEMdbroekaartsimuleoncom0418-644699wwwsimuleoncomContact Dolf BroekaartStand 50

SIRRIS Technologiepark 935BE 9052 ZWIJNAARDEbartteerlincksirrisbe0032-498-919394Contact Bart Teerlinckwwwsirrisbe Stand 70

SIRRIS SMART COATING APPLICATION LAB Wetenschapspark 3BE 3590 DIEPENBEEKhildekrikorsirrisbe0032-473-992129wwwsmartcoatingbeContact Hilde KrikorStand 105

TESA BV Stationsplein 3-11211 EX HILVERSUMerikspeeckaerttesacom0032-471-705597wwwtesanlContact Erik Speeckaert

Stand 63

SUMMA SURFACE SLCR LASERTECHNIEK Bernard Vrienslaan 35062 EM OISTERWIJKthijscarliersumma-surfacenl013-8225866wwwsumma-surfacenlmachinesslcrContact Thijs Carlier Stand 93

TEVEL TECHNIEK BV Mollevite 246931 KG WESTERVOORTinfotevelnl026-3030060wwwtevelnlContact H Blauw

Stand 30

TITAN TECHNOLOGIES Koksijdestraat 11BE 8630 VEURNEinfotitantechnologiesbe0032-475651536wwwtitantechnologiesbe Contact Serge Tuerlings

Stand 79

SADECHAF BONDING Campus Blairon 30BE 2300 TURNHOUTjannekerenessadechafeu0032-14-405287wwwsadechafeuContact Janneke Renes

Stand 69

SINVACON BVBAProvinciebaan 102BE 9890 GAVERE0032-478546968pascalverheyensinvaconbewwwsinvaconbe Contact Pasval Verheyen

Stand 106

SABA Dinxperlo BV Industriestraat 37091 DC DINXPERLOtransportationsaba-adhesivescom0315 65 89 99wwwsaba-adhesivescomContact Dennis ter Veldhuis Stand 68

DEacute TAPE VOOR MOEILIJKE 0PPERVLAKKENtesareg ACXplus 709x LSE Performerbull Deze innovatieve schuimtape in acryl hecht op een blijvende manier en zonder primer aan

low-surface-energy (LSE) materialen zoals kunststof materialen met poedercoating etcbull Kan gebruikt worden bij temperaturen dicht bij het vriespunt

tesanl

Global leading technology in hardness testing made inThe Netherlands

Visit our websitewwwinnovatest-europecom

Borgharenweg 140 - 6222 AA Maastricht - Phone +31 (0) 43 3520060 - Fax +31 (0) 43 3631168 - E-mail infoinnovatest-europecomINNOVATEST Europe BV

49 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

50 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

In eacuteeacuten dag alles over aluminium productontwikkeling

wwwmikrocentrumnlevenementen

12 | 9 | 2017

Hilvaria

Studios

Hilvarenbeek

51 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

VDL FIBERTECH INDUSTRIES Diamantweg 545527 LC HAPERTdsteenbakkersvdlfibertechindus-triescomwwwvdlfibertechindustriescom0497-338400Contact D SteenbakkersStand 20

Exposanten (op alfabetische volgorde)

VERENIGING ION Einsteinbaan 13439 NJ NIEUWEGEINscherpenborgvereniging-ionnl030-6300390wwwvereniging-ionnlContact Santino Scherpenborg

Stand 99

VIBA NV Bleiswijkseweg 412712 PB ZOETERMEERromanivibanlwwwvibanl 079-3306748Contact Ton Romani Stand 78

VOM VZW Kapeldreef 60BE 3001 LEUVENvfinckenvombe0032-16-401420wwwvombeContact Veerle Fincken Stand 108

WEISS TECHNIK NEDERLAND BV Newtonstraat 54004 KD TIELinfoweisstechniknl0344-670400wwwweisstechniknlContact M VogelaarStand 52

WITTENBURGWITCOM Postbus 323870 CA HOEVELAKENhbwittenburgbvnl036-2000300wwwwittenburgbvnlContact Han van der Brink Stand 5

VM VISION INTERNATIONAL BVBA Molenbergstraat 39BE 9190 STEKENEmthvm-visioneu0032-3-7893602wwwvm-visioneuContact Mark ter HoevenStand 57

Stand 40

Instrumenten voor hettesten van uw materialen

Op de stand van Benelux Scientific is dit jaar ruim aandacht voor Q-Labdeacute specialist op het gebied van testapparatuur voor veroudering en corrosie

infobenelux-scientificnlwwwbenelux-scientificnlT +31-(0)344-655556

TRIBOTRON AG Lerchenfeldstrasse 3CH 9014 ST GALLENinfotribotroncom0041-71-5112465wwwtribotroncomContact David Ziltener

Stand 48

TTL GROUP NV Bredesteeg 47041 GV S-HEERENBERGwendyvanreettlgroupnl0314-664900 wwwttlgroupnlContact Wendy van Ree Stand 11

52 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Wie levert wat

1D COMPOSITES BV 10

ADSO BVBA 2

AMEURO METALS BV 21

BOumlHLER 14

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67

GIMEX TECHNISCHE KERAMIEK BV 4

JJ BOS BV 55

MERSEN BENELUX BV 22

METEL 13

PERMACOL BV 73

REFITECH CARBON COMPONENTS 19

SCHOTT BENELUX BV 3

(Slimme) materialen amp grondstoffen

2-S BV 7

ADSO BVBA 2

BOumlHLER 14

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67

GIMEX TECHNISCHE KERAMIEK BV 4

JJ BOS BV 55

LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75

MERSEN BENELUX BV 22

REFITECH CARBON COMPONENTS 19

SCHOTT BENELUX BV 3

SUMMA SURFACE SLCR LASERTECHNIEK 93

Bewerken van materialen

2-S BV 7

Agfa-Labs 35

ARNOLD + SIEDSMA 6

BODYCOTE VACUUM BRAZING 64

BOumlHLER 14

ELASTOMER RESEARCH TESTING BV 56

FALEX TRIBOLOGY NV 47

GIMEX TECHNISCHE KERAMIEK BV 4

HOGESCHOOL UTRECHT - CENTRUM VOOR NATUUR amp TECHNIEK

17

LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75

LIJMACADEMIE 60

MULTIVALENT BV INNPLATE 98

PERMACOL BV 73

PLATOS CONSULTING 91

Pontus HeatTreatment BV 62

SIMULEON - ABAQUS SOFTWARE amp FEA SERVICES 50

Consultant adviseur

ANALIS nv 53

BODYCOTE VACUUM BRAZING 64

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67

HAUCK HEAT TREATMENT EINDHOVEN BV 72

INNOVAR CLEANING CONTROL 109

IST BENELUX BV 77

JJ BOS BV 55

LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75

LIJMACADEMIE 60

MAT-TECH 59

MULTIVALENT BV INNPLATE 98

PLATOS CONSULTING 91

RYCOBEL 95

SCHOTT BENELUX BV 3

SUMMA SURFACE SLCR LASERTECHNIEK 93

VERENIGING ION 99

VM VISION INTERNATIONAL BVBA 57

ADSO BVBA 2

JJ BOS BV 55

LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75

LIJMACADEMIE 60

MULTIVALENT BV INNPLATE 98

SIMULEON - ABAQUS SOFTWARE amp FEA SERVICES 50

Oppervlaktetechnieken

Ontwerp- en design bureau

Wie levert wat

53 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Wie levert wat

2-S BV 7

Agfa-Labs 35

BENELUX SCIENTIFIC BV 40

DE LOOPER ANALYTICAL 37

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67

ELASTOMER RESEARCH TESTING BV 56

FALEX TRIBOLOGY NV 47

GOM BRANCH BENELUX 58

HARTECH MEET- amp TESTAPPARATUUR 49

INNOVATEST EUROPE 44

INSTRON 51

JJ BOS BV 55

JEOL (EUROPE) BV 38

MAT-TECH 59

MULTIVALENT BV INNPLATE 98

Newa 46

PERMACOL BV 73

RYCOBEL 95

TEVEL TECHNIEK BV 30

TRIBOTRON AG 48

VM VISION INTERNATIONAL BVBA 57

WEISS TECHNIK NEDERLAND BV 52

Materiaalkarakterisering analyse techniek meten amp testen

4TUHIGH-TECH MATERIALS (4TUHTM) 16

Agfa-Labs 35

ELASTOMER RESEARCH TESTING BV 56

HOGESCHOOL UTRECHT - CENTRUM VOOR NATUUR amp TECHNIEK

17

JJ BOS BV 55

LIJMACADEMIE 60

Materials innovation institute 25

VERENIGING ION 99

VOM VZW 108

Onderzoeksinstituten kennis- en onderwijsinstellingen

BODYCOTE VACUUM BRAZING 64

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67

GRONEMAN BV 80

HAUCK HEAT TREATMENT EINDHOVEN BV 72

IST BENELUX BV 77

JJ BOS BV 55

JUNO INDUSTRIES 74

LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75

LIJMACADEMIE 60

MAT-TECH 59

PERMACOL BV 73

SADECHAF BONDING 69

SCHOTT BENELUX BV 3

VDL FIBERTECH INDUSTRIES 20

Verbindingstechnieken

Wie levert wat

54 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Klik Hier voor de webversiegt

55 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

1D COMPOSITES BV 102-S BV 74TUHIGH-TECH MATERIALS (4TUHTM) 16ADSO BVBA 2Agfa-Labs 35ALUMECO NL BV 7ALUMINIUM PAVILJOEN 7AMEURO METALS BV 21ANALIS nv 53ARNOLD + SIEDSMA 6BENELUX SCIENTIFIC BV 40BODYCOTE VACUUM BRAZING 64BOumlHLER 14Bond voor Materialenkennis 25BONSHIN SOURCING BVBA 12CERACARBON BV 18DE LOOPER ANALYTICAL 37DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67ELASTOMER RESEARCH TESTING BV 56FALEX TRIBOLOGY NV 47GIMEX TECHNISCHE KERAMIEK BV 4GOM BRANCH BENELUX 58GRONEMAN BV 80HARTECH MEET- amp TESTAPPARATUUR 49HAUCK HEAT TREATMENT EINDHOVEN BV 72HELMUT FISCHER MEETTECHNIEK BV 89HOGESCHOOL UTRECHT - CENTRUM VOOR NATUUR amp TECHNIEK 17IMO-IMOMEC 45INNOVAR CLEANING CONTROL 109INNOVATEST EUROPE 44INNOVATIEVE MATERIALEN SJP UITGEVERS 1INSTRON 51IPECUNIA PATENTS BV 34ISSERSTED PRUumlFMASCHINEN GMBH amp CO KG 39IST BENELUX BV 77JJ BOS BV 55JEOL (EUROPE) BV 38JUNO INDUSTRIES 74KEYENCE INTERNATIONAL (BELGIUM) 33KO-AR BV 96LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75LIJMACADEMIE 60MATERIALDESIGN 1Materials innovation institute 25MAT-TECH 59MERSEN BENELUX BV 22METEL 13MIKROCENTRUM 120MULTIVALENT BV INNPLATE 98Newa 46PERMACOL BV 73PHENOM-WORLD BV 54PLATOS CONSULTING 91Pontus HeatTreatment BV 62REFITECH CARBON COMPONENTS 19RUPLO LIJMTECHNIEK BV 76RYCOBEL 95SABA Dinxperlo BV 68SADECHAF BONDING 69SAPA EXTRUSION BENELUX 23SCHOTT BENELUX BV 3SCIGRIP - BENELUX BNS 71SENANG MATERIAL MICROSCOPY 43SHIMADZU BENELUX BV 32SIMULEON - ABAQUS SOFTWARE amp FEA SERVICES 50SINVACON BVBA 106SIRRIS 70SIRRIS SMART COATING APPLICATION LAB 105SUMMA SURFACE SLCR LASERTECHNIEK 93TESA BV 63TEVEL TECHNIEK BV 30TITAN TECHNOLOGIES 79TRIBOTRON AG 48TTL GROUP NV 11VDL FIBERTECH INDUSTRIES 20VERENIGING ION 99VIBA NV 78VM VISION INTERNATIONAL BVBA 57VOM VZW 108WEISS TECHNIK NEDERLAND BV 52WITTENBURGWITCOM 5

56 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Nanovea began designing and manufacturing instruments after years of experience in providing solutions for

measurement technology to stimulate materials engineering for the common good Ease of use advanced automation

Testers and Tribometers Nanoveas instruments can be found internationally in distinguished educational and industrial

organizations ranging from automotive to cosmetic biotechnology to medical devices to microelectronics and space

applications Thousands of clients rely on Nanovea for accurate solutions technically superior instruments experienced

assistance and comprehensive laboratory services

Visit Our Exclusive DistributorTRIBOTRON (Booth 48)

Human CapitalWe connect talented people to our partners creating results together

Market PlatformsWe combine existing competences

and new markets and vice versa

ValorizationWe empower industry to capitalize on developed competences and technologies

ScienceWe develop technology amp industry roadmaps

to materialize scientific agendas

NetworkNetwork

M2i Four Service Areas

euro

As the specialist network organization in materials innovation the Materials innovation institute (M2i) works with large industries as well as small and rapidly expanding companies M2i delivers value to business and science in four service areas

M2i is the enabler in materials inno vation and delivers the integral programming for the Top Sector High Tech Systems and Materials (HTSM) boosting the Dutch economy with knowledge and talent and strengthening its position as global player

ldquo To be successful in our society we are taking a leading role in the social and technical materials inno vations mdash for the generations to comerdquo mdash Mario van Wingerde CEO M2i

Elektronicaweg 252628 XG Delft +31 88 035 1900 infom2inl wwwm2inl

M2i Four Service Areas

57 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Nanovea began designing and manufacturing instruments after years of experience in providing solutions for

measurement technology to stimulate materials engineering for the common good Ease of use advanced automation

Testers and Tribometers Nanoveas instruments can be found internationally in distinguished educational and industrial

organizations ranging from automotive to cosmetic biotechnology to medical devices to microelectronics and space

applications Thousands of clients rely on Nanovea for accurate solutions technically superior instruments experienced

assistance and comprehensive laboratory services

Visit Our Exclusive DistributorTRIBOTRON (Booth 48)

SJP Uitgevers

Postbus 861 4200 AW Gorinchem tel (0183) 66 08 08

e-mail infoinnovatievematerialennl

Abonnementen

Een digitaal abonnement in 2017 (6 uitgaven) kost euro 3950 (excl BTW)

wwwinnovatievematerialennl

Innovatieve Materialen

Innovatieve Materialen is een interactief digitaal vakblad over nieuwe enof innovatief toegepaste materialen in de civieltechnische sector bouw architectuur en design Kerngedachte achter het blad is dat de materialensector tot dusver was lsquoverzuildrsquo op basis van materiaalsoorten waardoor veel kennis en kansen niet worden benut Daar wil Innovatieve Materialen iets aan doenInnovatieve Materialen verschijnt in digitale vorm zes keer per jaar Abonnees ontvangen een bladerbare versie plus een downloadable pdf-editie Beide versies zijn interactief en bevatten hyperlinks en videorsquos Uitgever SJP Uitgevers Postbus 861 4200 AW Gorinchem Tel 0183 66 08 08 Vraag een gratis digitaal proefnummer aan infoinnovatievematerialennl

Digitaal Innovatieve Materialen is een digitaal vakblad wat logischerwijs de mogelijkheid geeft om meer informatie toe te voegen dan in een conventio neel papieren vakblad gebruikelijk is Vaak wordt er bij de artikelen een koppeling gemaakt met een relevante website achterliggende informatie rapporten videomateriaal enof eerder verschenen artikelen

INNOVATIEVE MATERIALEN

Page 9: Extra - Innovatieve Materialen · 2017. 5. 18. · start-up 2016 van Rusland in de wacht gesleept. De competitie is een jaarlijks terugkerend evenement, waarbij start-up bedrijven

relatie tussen de eigenschappen van het schuim en de microporositeit van het uiteindelijke materiaal te controleren Toen dat deel van het proces was geop-timaliseerd konden de onderzoekers driehoekige en hexagonale honingraat-structuren 3D-printen met instelbare

van de onderzoekers in een persbericht van Harvard In het betreffende onder-zoek hebben de wetenschappers alleen gekeken naar alumina maar dezelfde methode zou volgens Harvard ook kun-nen worden gebruikt voor veel andere materialen zoals ander keramiek en zelfs polymeren en metalenHarvardrsquos Office of Technology Develop-ment (OTD) heeft inmiddels patent op de methode en onderzoekt momenteel de commercieumlle mogelijkheden Harvardgt

Lichtgewicht hexagonale en driehoekige honingraatstructuren ge3D-print met keramische-schuiminkt (Foto James Weaver Wyss Institute)

Credit Harvard John A Paulson School of Engi-neering and Applied Sciences YouTube

geometrie dichtheid en stijfheid lsquoWe can now make multifunctional materials in which many different ma-terial properties including mechanical thermal and transport characteristics can be optimized within a structure that is printed in a single steprsquo zei een

BERICHTEN

7 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Fietsbrug IJzerlaan (Antwerpen) geopend

Op 6 april is de nieuwe fietsbrug IJzer-laan over het Albertkanaal geopend De door Zwarts amp Jansma (ZJA) ontworpen fietsbrug is bijna een halve kilometer lang en hiermee de langste fietsbrug van Vlaanderen De brug is een belangrijk onderdeel van de fietsroutes van en naar de stad Antwerpen Boven het kanaal

zijn de leuningen opengetrokken tot hoge ruimtelijke liggers om zo uitzicht te bieden over de omgeving De nieuwe fietsbrug is ongeveer 490 m lang en 47 m breed en de langste brug over het Albertkanaal De brug heeft een donker-grijze buitenzijde volgens de ontwerpers passend in de harde industrieumlle omge-

ving terwijl de binnenzijde in licht wit-grijs zich richt op de gebruiker en zo een lichte fietsroute biedt De brug wordt ondersteund door V-vormige kolommen die een minimale impact op het onder-liggende park hebben en de brug een luchtige aanblik geven ZJAgt

BERICHTEN

8 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Materiaalonderzoekers van het ETH Zuumlrich zeggen een me-thode te hebben ontwikkeld voor de productie van keramiek zonder dat daar een oven aan te pas hoeft te komen In plaats van het uitgangsmateriaal te sinteren wordt het verdicht onder hoge druk bij kamertemperatuur Het proces zou aanzienlijk energiezuiniger zijn dat conventionele technieken en CO2-foot-print van keramiek en ander gesinterd materiaal aanmerkelijk kunnen verlagen De klassieke productie van baksteen porselein en ander kera-miek vraagt om een verhittingsproces waarbij de temperatuur doorgaans boven 1000 degC ligt Met het proces dat in Zuumlrich is ontwikkeld zeggen de betrokken wetenschappers hetzelfde ef-fect te bereiken bij kamertemperatuur In een persbericht van het ETH wordt zelfs gesproken van een lsquoastonishingly simple methodrsquo waarbij wordt uitgegaan van een calciumcarbonaat nanopoederVolgens Florian Bouville een postdoc van de onderzoeksgroep van prof Andreacute Studart professor Complexe Materialen bij ETH is de methode in wezen gebaseerd op het geologische proces van natuurlijke steenvorming Sedimentgesteente bijvoorbeeld ontstaat doordat het miljoenen jaren onder druk heeft gestaan van lagen daarboven Dat heeft men nu bij ETH nagebootst door gebruik te maken van superfijne calcium-carbonaat-nanodeeltjes waarbij men in het lab in een uur tijd keramisch materiaal wist te maken Uit tests zou inmiddels zijn gebleken dat het materiaal drie keer sterker is dan beton Probleem is vooralsnog dat de in Zuumlrich vervaardigde proefstukken klein zijn niet groter dan een muntstuk Volgens Bouville vragen grotere werkstukken ook meer druk en de volgende opgave is om een proces te ontwikkelen waarmee grotere dingen kunnen worden ge-

lsquoKoud-gesinterd keramiekrsquo

maakt wellicht ter grootte van een sanitairtegel of nog groterDe nieuwe methode - die koud-sinteren wordt genoemd - is volgens prof Studart niet alleen veel energie-efficieumlnter dan de gebruikelijke sintermehodes maar maakt vanwege de lage procestemperatuur ook nieuwe keramische composietma-terialen mogelijk bijvoorbeeld in combinatie met kunststof Bovendien zou koud-sinteren ook op een andere manier dan een laag energieverbruik kunnen bijdragen aan een CO2 -neu-trale samenleving Nano-carbonaatdeeltjes kunnen namelijk worden gemaakt uit CO2 bijvoorbeeld uit de afgassen van energiecentrales

De resultaten van het onderzoek werden begin maart van dit jaar gepubliceerd in Nature Communications onder de titel lsquoGeologically-inspired strong bulk ceramics made with water at room temperaturersquo (DOI 101038ncomms14655)

Klik hier voor de full text online versie van lsquoGeologically-inspired strong bulk ceramics made with water at room temperaturersquo

wwwethzchen

Koud-gesinterd keramiek bij ETH Zuumlrich (Photograph ETH Zurich Peter Ruumlegg)

9 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Recyclebaar biobased geluidsschermOp 21 april is in Beverwijk het eerste innovatieve recyclebare bio-based geluidsscherm van Nederland officieel geopend In opdracht van ProRail ver-rees hier langs het spoor ter hoogte van de onderdoorgang Aagterpoort de Eco Silence Wall Strukton ontwikkelde pro-duceerde en plaatste dit geluidsscherm Volgens de ontwikkelaars is het scherm vooral bijzonder omdat het is gemaakt van gras olifantsgras (Miscanthus Gigan-tus) om precies te zijn De Eco Silence Wall wordt binnenkort opgenomen in de Nationale Milieudata-base Een tool die onder meer Rijkwater-staat en ProRail gebruiken om duurzame oplossingen van opdrachtnemers te meten Olifantsgras is een snelgroeiend gewas dat tijdens de groei veel CO2 op-neemt Na de oogst wordt het verwerkt in beton waardoor de CO2 duurzaam opgeslagen is Het Miscanthus-beton wordt uitgevoerd in een grove open

structuur Dat is volgens Strukton gunstig voor de geluidsabsorptie Miscanthus wordt regionaal verbouwd dus blijven de transportbewegingen ook beperkt Daarnaast levert de toepassing nu dus een bijdrage aan het oplossen van

geluidsoverlast in bewoonde gebieden Het heeft van zichzelf al geluidsabsorbe-rende eigenschappen en is bovendien relatief eenvoudig te verbouwenBron Struktongt

BERICHTEN

10 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Brinkman baksteencentrum introdu-ceerde als noviteit ClickBrick Binair een nieuwe loot van de Daas ClickBrick-fa-mille ontwikkeld in samenwerking met Brinkman Bijzonder aan de ClickBrick Binair is volgens de producent de vorm met een opvallend relieumlf waardoor een afwisselend beeld met licht en schaduw

ClickBrick Binairabsorptie en reflectie ontstaat De steen moet vooral de interesse van architecten wekken omdat het allerlei nieuwe cre-atieve toepassingen van relieumlf mogelijk maakt Het Daas ClickBrick-systeem werd begin deze eeuw bedacht met het doel om uit esthetisch oogpunt een eenvoudige

schone applicatiemethode te ontwik-kelen Onder het adagium slimmer bouwen droogstapelen uitslagvrij en eenvoudig montagewerk werd het Daas ClickBrick in 2003 geiumlntroduceerd Het ClickBrick-systeem bestaat uit speciaal op maat gemaakte bakstenen met een groef die door middel van een RVS-clip aan elkaar verbonden worden De speciale vorm van de clip zorgt ervoor dat deze zichzelf in de groef vastklemt waardoor de stenen aan elkaar vast ko-men te zitten De stenen worden droog gestapeld zonder mortel waardoor er volgens de ontwikkelaar van het systeem per vierkante meters baksteen minder bouwmaterialen worden gebruikt Een belangrijk unique selling point is vol-gens Daas de full recycling-mogelijkheid van het systeem Waar de traditionele baksteen wordt hergebruikt als granulaat voor de wegenbouw of betonfabricage kunnen ClickBrickstenen weer in hun geheel worden hergebruikt

wwwbrinkmanbaksteencentrumnl

Mosa lanceerde onlangs haar nieuwe tegelserie micro (mu) Volgens de tegelfabri-kant werd de vloertegelserie ontwikkeld om lsquotijd en ruimte te definieumlrenrsquo Men heeft dat gedaan door tegels te ontwer-pen die reageren op veranderingen in de lichtinval waardoor de kleur van de te-gels in de loop van de dag verandert De serie is volgens Mosa geiumlnspireerd door de bijzondere relatie tussen licht en het kleurenspectrum Elke tegel van de micro-serie is volgend de producent een combinatie van talloze kleuren een optische mix van miljoenen heldergekleurde korreltjes die worden gemaakt door keramische pigmenten te mengen met klei Meer over micro bij Mosagt

microClickBrick hoe het werkt

11 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

BERICHTEN

100 procent circulaire 3D-design gevelsEen samenwerkingsverband van DEMEEUW specialist in flexibel bou-wen en Actual het 3D-label van het Amsterdamse architectenbureau DUS Architecten ontwikkelt momenteel een 3D-design gevel die 100 procent circulair is en steeds kan worden aangepast aan de wensen en behoeften van gebruikersBij aanpassing of herinzet van een ge-bouw of woning kan de originele gevel

zelden worden hergebruikt in het nieu-we ontwerp Vaak wordt de gevel tegen wil en dank behouden oacutef wordt deze volledig verbrand De betrokken bedrij-ven zochten naar een oplossing voor de lastig te recyclen gevel Op dit moment kost het besluit tot ver-vanging of herinzet van een gevel relatief veel mankracht tijd en geld Daarnaast moeten er altijd onderdelen worden ver-vangen en dus nieuw materiaal worden ingezet Uitgangspunt van de samen-werking is dat de nieuw te ontwikkelen 3D-design gevels na 1 5 15 of 20 jaar 100 procent kunnen worden herge-bruikt zonder dat er nieuw materiaal aan wordt toegevoegd De gevel wordt vermalen tot kunststof korrels waarmee een volledig nieuw ontworpen gevel kan worden geprint De ambitie van het samenwerkingsverband om bij de vervaardiging van de initieumlle gevel geen gebruik te maken van nieuwe grondstof-fen maar van recyclaat materiaal dat eerder in een ander product is gebruikt zoals shampooflesjes

Doordat de gevel via 3D-printtechnolo-gie wordt geproduceerd is er daadwer-kelijk sprake van volledige vormvrijheid Via de samenwerking met DUS Archi-tecten zegt DEMEEUW het bouwproces te kunnen optimaliseren en ontsluit het bedrijf de wereld van design voor haar klanten in sectoren als zorg onderwijs en bedrijfsleven maar ook het nieuwe label voor de woningmarkt NEZZT

Medio juni 2017 presenteren DEMEEUW en DUS Architecten de eerste mock-up van een onderdeel van de toekomstige 3D-geprinte gevels Naar verwachting zullen de eerste gevels over zorsquon ander-half jaar worden geiumlntroduceerd

DEMEEUWgt3D-printen van gevelelementen

BERICHTEN

Betonnen elementen worden al de-cennia lang voornamelijk gemaakt met traditionele bekistingen in hout en staal Met deze bekistingen kunnen eenvou-dige elementen gemakkelijk worden gerealiseerd Complexe betonelementen zijn echter moeilijk te maken In de zoektocht naar alternatieve minder arbeidsintensieve bekistingsmethoden lijken textielmal-len ofwel fabric formwork uitkomst te bieden Al in de 19e en begin 20e eeuw zijn er proeven gedaan en daadwerke-lijk betonconstructies gerealiseerd met fabric formwork De interesse in de tech-niek is echter vooral in de laatste jaren enorm toegenomen mede dankzij de snelle ontwikkeling van parametrische ontwerpsoftware waarnaar op veel uni-versiteiten wereldwijd onderzoek wordt gedaan In tektoniek besteedde in april uitgebreid aandacht aan een aan de TU Eindhoven Daar werd in het academisch jaar 2015-16 onder leiding van docen-ten Arno Pronk en Arjan Habraken een Fabric formwork-project een uitgevoerd door vijf studenten (Gido Dielemans Lia de Mooij Pavlo Kuzin Robbert de Smet en Tom Godthelp Het finale prototype

Fabric formwork

- Organica Hyparbolica - is uiteindelijk gerealiseerd in de fabriek van Geelen Beton in WanssumBij fabric formwork moet worden uitge-gaan van een compleet andere ontwerp-filosofie dan bij traditionele bekistingen

Ontwerp van de bekisting en dat van het betonelement zijn bij fabric formwork in-herent aan elkaar Het gedrag van de be-kisting tijdens het storten moet worden meegenomen in het ontwerp Vervor-mingen van het textiel door de stortdruk

Organica Hyparbolica

12 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Ontwerpschetsen uit fase 1

Organica Hyparbolica bij Geelen Beton in Wanssum (Foto Robert de Smet)

13 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

BERICHTEN

beiumlnvloeden het uiteindelijke ontwerp Dit kan enigszins worden ondervangen door het textiel voor te spannen In het ontwerp moet een evenwicht worden gezocht zodat de gewenste interactie tussen het vloeibare beton en de textiel-mal ontstaat Dit vereist een integraal ontwerpproces Eerst een constructie ontwerpen en dan de textielmal is bij fabric formwork nauwelijks uitvoerbaarDe Organica Hyparbolica ziet er uit als een kolom die een hyparschaal onder-steunt Om de constructie zo efficieumlnt mogelijk te maken is zoveel mogelijk gewicht bespaard Het ontwerp is pa-rametrisch bepaald Door te varieumlren in geometrie positie van de vaste punten (anchorpoints) trekkracht en stijfheid van het textiel kon de uiteindelijke optimale vorm van het fabric formwork worden bepaald StaalvezelwapeningVanwege de complexe vaak organi-sche en dubbelgekromde vormen die ontstaan bij geoptimaliseerde beton-constructies met fabric formwork is ver-dichten van het beton geen optie Er is immers nauwelijks of geen ruimte voor de trilnaald Daarom is gebruikgemaakt van een zelfverdichtend betonmengsel met druksterkteklasse C5060 en een maximale korreldiameter van 8 mm Aan het beton is 35 kgm3 staal-vezelwapening toegevoegd Daardoor krijgt het beton een nascheurtreksterkte

en kunnen relatief kleine momenten worden opgenomen Dit was bij het ontwerp noodzakelijk aangezien er trek-krachten optreden in de constructie De totale afmetingen van de Organica Hyparbolica zijn binnen een kubus van 24 x 24 x 24 m gebleven zodat het betonelement eenvoudig te transporte-ren is over de weg Het totale gewicht bedraagt inclusief bodemplaat ongeveer 7000 kg De Organica Hyparbolica was inmiddels onder meer te zien tijdens Material Xpe-rience 2017 (6 - 10 februari Jaarbeurs Utrecht)

Het hele artikel uit Tektoniek (pdf)gt

Organica Hyparbolica op Material Xperience 2017

Op de foto van links naar rechts Tom Godthelp Pavlo Kuzin Robbert de Smet Lia de Mooij en Gido Dielemans

14 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

MIT presenteerde eind april een nieuwe 3D-printtechniek voor wat men zelf noemt lsquohellip a new approach to making buildingsrsquo Het gaat volgens MIT om een methode die flexibeler sneller en goedkoper is dan tot dusver ontwikkelde 3D-print processen voor de bouw Het gaat om een mobile printrobot die zich vrij kan bewegen en die daarmee ieder

3D-printer MIT belooft nieuwe visie op ontwerp en bouw

bouwwerk van welke vorm en omvang dan ook kan realiseren Het verschil met bestaande zit vooral in de mobiliteit Waar de lsquo3D-bouw-printersrsquo tot dusver aan eacuteeacuten plaats zijn gebonden bestaat de MIT-printer uit een printrobot op rupsbanden met aanhanger De laatste bevat opslagtanks voor het printmedium

Bij wijze van proof of concept printte men met een prototype-printinstallatie in veertien uur tijd een rond bouwwerk van 17 meter in diameter vier meter hoog Het printmedium was pur-schuim waarmee een dubbele wand werd ge-maakt Het idee was dat die zou funge-ren als bekisting waarin dan later beton kan worden aangegoten

BERICHTEN

15 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

De 3D-printinstallatie kan van energie worden voorzien door zonnepanelen Het idee is dat de installatie volledig au-tonoom kan opereren ook op afgelegen plaatsen gebruikmakend van plaatselij-ke bouwstoffen als leem en modder Het ultieme vergezicht is dat zulke installa-ties - die door de ontwikkelaars Digital Construction Platforms (DCP) worden ge-noemd - op eigen houtje onderkomens kunnen maken op Antartica of zelfs op de maan of op Mars

DCP staat volgens met MIT voor meer dan een printer alleen maar belooft een nieuwe visie op woningbouw Volgens de onderzoekers betekent het concept ook een totale verandering van ontwerp en architectuur In plaats van te denken in traditionele patronen al muren ramen en vloeren kunnen ontwerpen met het DCP-concept veel meer naar specifieke eisen en omstandigheden worden geop-timaliseerd

lsquohellip a shift from the machine age to the biological agersquozegt Neri Oxman group director en associate professor media arts and sciences op de website van MIT lsquoFrom considering the building as a machine to live in made of standardi-zed parts to the building as an orga-nism which is computationally grown additively manufactured and possibly biologically augmentedrsquoHet onderzoek werd in april gepubli-ceerd in journal Science Robotic

Meer bij MITgt

De Faculteit Bouwkunde heeft een nieuw experimenteel laboratorium het Product Development Test Lab Het testlab is een lab waar studenten en onderzoekers eacuteeacuten op eacuteeacuten kunnen testen hoe de praktijk van de theorie kan verschillen Dat helpt om tot een beter ontwerp te komen Het gaat bijvoor-beeld om experimenten met innovatieve gevel- zonwering- en installatieoplos-singen Omdat het gebouw is uitgevoerd als een modulair systeem is het relatief eenvoudig om eventueel aanpassingen te maken voor specifieke producttests Alle elementen van dit lab zijn met de computerfrees perfect op maat ge-maakt Daardoor passen ze in elkaar als Legostenen Dat maakt foutloos bouwen mogelijk Het acht meter hoge gebouw-tje bestaat uit kant-en-klare wand- en vloerelementen Daardoor gaat het bouwen snel en accuraat met minimale afvalproductieHet test lab is een lsquore-montabelrsquo concept en in ongeveer een week op te bouwen

Het gebruik van hout en milieuvriende-lijk geproduceerde OSB-plaat maakt het test lab een biobased product De gevel

Product Development Test lab

is circulair Het Product Development Test Lab blijft tenminste een jaar staanTUDgt

BERICHTEN

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Het paviljoen met de zeven levens

Circulair bouwen met geprint beton

Het paviljoen met de zeven levensrsquo is een nieuw concept voor een toekomstbestendig ontwerp(proces) ontwikkeld door StudioSKMovares Bruil en Studio RAP Het paviljoen heeft een organische vorm met een lichte minimale constructie waar alleen materiaal

toegepast wordt waar nodig De levensduur staat nog niet vast maar de veelzijdige inzetbaarheid is wel een feit Voor de start van het project worden interdisciplinair de

parameters bepaald Uitkomsten van het ontwerpproces kunnen direct worden gebuikt om de digitale fabricage aan te sturen Dit heeft verregaande gevolgen voor de hele

bouwkolom De ontwerpende en bouwende combinatie samen zorgen niet alleen voor de digitale ontwerpen en engineering maar ook voor de digitale productie en blijven verantwoordelijk voor het materiaal Civiele constructies blinken vaak uit in overmatig

materiaalgebruik Daar valt veel winst te behalen onder meer in het kader van CO2-reductie

3D Proefprint Peter Heideman

16 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

lsquoComputational designrsquo en de vaar-digheid van lsquocomputational thinkingrsquo worden meer en meer onderdeel van circulair bouwen In het 3D-model wordt door middel van parameters waarde toegevoegd en wensen vertaald in de toekomst van bouwwerken Eeacuten van de belangrijkste ontwikkelingen die momenteel in de bouw grond aan de voeten krijgt is de circulaire economie Deze ontwikkeling heeft vergaande impact op de keten wat vooral wordt veroorzaakt door het verschuiven van beziteigendom in de keten lsquoGebruikrsquo is het nieuwe bezitHet samenwerkingsverband van Studio RAP Bruil en StudioSKMovares verkent deze ontwikkeling in een aantal met beton te printen objecten Eeacuten daarvan is een paviljoen met de werknaam rsquoHet paviljoen met de zeven levensrsquo De term circulaire economie suggereert immers dat het leven van een bouwwerk met eacuteeacuten cyclus niet ophoudtIn ontwerp en realisatie van het pavil-joen worden eveneens de steeds verder-gaande digitalisering van ontwerp en fabricage benut Deze ontwikkeling leidt tot nieuwe vragen want als ontwerpers hun ontwerpen zo maken dat deze direct met robots maakbaar zijn dan wel print-baar zijn hoe wordt dan het technisch ontwerp gerealiseerd en bijvoorbeeld de veiligheid van gebouwen geborgd

Vier pijlersDeze nieuwe werkwijze is ketenintegra-tie ten voeten uit De maakbaarheid is niet iets van de uitvoeringsfase maar is door de digitalisering vanaf het eerste ontwerp aanwezig en bepaalt mede het ontwerpde verschijningsvorm Het ontwerp en de realisatie van het paviljoen rust op vier pijlers waarvan voortdurend gekeken wordt of deze nog voldoende aandacht krijgen

- Sluiten van de keten Dat wil zeggen dat de leveranciers van materialen eigenaar blijven van de materialen Ze nemen deze aan het einde ook weer terug Het gevolg daarvan is rolverva-ging in het ontwerpproces De realisa-tie-eisen zijn via de ontwerpsoftware al tijdens eerste ontwerp aanwezig - Toepassen van Computational De-sign gericht op het minimaliseren van materiaalgebruik en op hergebruik van het paviljoen - Digitale fabricage Beton printen met robots In de ontwerp- en realisa-tiefase van het paviljoen wordt de steeds verdergaande digitalisering van ontwerp en fabricage uitgenut - Hergebruik van materialen en flexi-biliteit in functionaliteit

Onregelmatige vijfhoekenDe plattegrond van het paviljoen bestaat uit onregelmatige vijfhoeken In het zwaartepunt van elke vijfhoek staat een kolom die naar boven toe uitwaaiert naar dezelfde vorm als het grondvlak Deze kolommen worden van boven naar onderen geprintOp de dakrand van het paviljoen start bij elke vijfhoek de buitenlijn van geprint beton Deze lijn maakt een golvende beweging en print laag na laag richting het zwaartepunt van de vijfhoek Dankzij de hoogte van lagen ontstaat zo een kegelvorm met een gewelfde betonschil De betonlaag is dun alleen het hoog-nodige materiaal wordt gebruikt voor de vloeiende constructieve vorm Naar boven toe wordt de print weer breder Als de print straks wordt omgedraaid vormt dit de voet van de constructie zoals ook bomen dicht bij de wortels wat breder zijn De gewelfde schaal die zo is ontstaan houdt het betonvlak stabiel en creeumlert tegelijk openingen waardoor daglicht binnenvalt Het hele paviljoen bestaat uit enke-le efficieumlnte onderdelen die op meer locaties herbruikbaar zijn De tegen elkaar geplaatste kolommen vormen een convex kruisgewelf zoals in een oude gotische kathedraal en Moorse architec-tuur De toepassing van de onregelmati-ge vijfhoek geeft een grote vormvrijheid

Kolom Constructief Ontwerpen Movares

17 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

18 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

in de plattegrond zodat het paviljoen op vrijwel elke locatie kan worden ingepast

SchubbenpatroonDe constructie van het paviljoen is geiumlnspireerd op de natuur Het lsquoVoronoirsquo- patroon van ongelijkmatige vijfhoeken is te vinden in schubbenpatronen bij reptielen en facetten bij libellenvleugels De uitwaaierende kolommen lijken op de kelk van een bloem of koraalstruc-turen maar zijn ook terug te vinden in ijsgrotten en termietenheuvels En de

analogie met bomen die een brede wor-telstructuur hebben is al genoemd Door de kelkvormen tegen elkaar te plaatsen ontstaat de gelijkenis met de efficieumlnte draagstructuur van een eierdoos een kartonnen constructie die bijna niet plat te krijgen is Het gaat daarbij nog niet eens om het namaken van deze vormen Wel worden lessen getrokken uit de gro-te materiaalefficieumlntie van deze vormen In het paviljoen wordt het materiaal ef-ficieumlnt toegepast de kolommen worden voornamelijk op druk belast

Computational DesignDe combinatie van moderne ont-werpsoftware en digitale productietech-nieken daagt ontwerpers en bouwers uit om vormvrije en efficieumlnte ontwerpen te maken Industrieel ontwerpers passen dit al langer toe In de auto- en lucht-vaartindustrie bijvoorbeeld gaat lichtge-wicht ontwerpen al jaren hand in hand met vanzelfsprekende (aerodynamisch constructief) en toch oogstrelende vormgeving De ontwerpers en ingeni-eurs van StudioSKMovares gebruiken

Paviljoen1 StudioSK Movares

Kolom Constructief Ontwerpen Movares

19 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

technieken voor computational design in de overtuiging dat dit nu ook in de bouw bijdraagt aan het ontwerpen van efficieumlntere bouwwerken Het denken in repetitie verandert in ontwerpen van specifiek unieke oplossingen Toepas-sing van materiaal op plaatsen waar dit constructief nodig is leidt al snel tot een materiaalreductie van procent

Ontwerp van het paviljoenMet behulp van software is een vijfhoe-kige plattegrond verdeelt in kleinere vijfhoeken Op elke polygoon vormt een dunne betonschil een vijfhoekige kelk als van een bloem De vijfhoeken kunnen worden gekoppeld zodat ze samen een kruisgewelf vormen Het gebouw is daar-mee stabiel De waaierende vorm lijkt op het oppervlak van een schelpkoraal Het zijn soort ribben die al tijdens het printen de betonnen wand steunen Zo zijn er geen hulpconstructies nodig om de elementen te maken Ook tijdens de gebruiksfase heeft de welving een constructieve functie voor het stabiel houden van het betonopper-vlak Aan de onderzijde en bovenzijde is de kelk breder om de horizontale krach-ten door middel van momenten over te dragen aan de vloer van het paviljoen Het materiaal wordt efficieumlnt ingezet alleen daar waar het nodig isDe openingen die aan de bovenzijde ontstaan worden afgesloten met glas en laten daglicht toe De glooiende wel ving-en aan de onderzijde worden rsquos avonds gebruikt voor verlichting

Circulair bouwenHet paviljoen is ontworpen als een zo goed mogelijk circulair gebouw Het kan in de eerste plaats meerdere functies vervullen Het is in te zetten als kiosk op een marktplein als wachtruimte bij een busstation als entree bij een museum of als tijdelijk informatiecentrum bij een bouwplaats Door slim te ontwerpen is het gebouw in enkele losse onderdelen te verplaatsen Vanaf het begin van het ontwerp wordt het aspect tijdelijkheid de mogelijkheid om het paviljoen terug te halenver-plaatsen meegenomen in ontwerpbeslis-singen Er wordt gestreefd naar minima-liseren van werkzaamheden in de grond Het paviljoen is demontabel en tot slot

kunnen de verschillende materialen her-gebruikt worden Dit laatste gaat zover dat de geprinte beton aan het eind van de levensduur gedefragmenteerd wordt tot opnieuw verwerkbare grondstof

Civiele constructiesDe ontwikkelingen in computational design het digitaal ontwerpen en engi-neeren van (beton)constructies liggen in eacuteeacuten lijn met de mogelijkheden voor digitale fabricage Deze wijze van ont-werpen en engineeren laat een mindset shift zien van denken in repetitie naar unicarsquos Vanuit de industrieumlle productie is van oudsher de denktrant hoe kan ik de constructie opknippen in onderdelen en hoe kan ik die componenten repete-

Sluiten van de keten paviljoen als wachtruimte koffiebar bloemenshop beeldenpaviljoen (Illustratie StudioSK Movares)

Paviljoen dakaanzicht (Afbeelding StudioSK Movares)

20 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

rend maken Door te blijven denken in componenten worden niet de nieuwe mogelijkheden die het vakgebied verder brengen Het levert voor wat betreft betoncon-

StudioSKMovares Movares is een advies- en ingenieursbureau met kennis van computational design studioSK heeft een team ervaren ar-chitecten Samen geven zij digitaal vorm aan een duurzame leefomgeving Het digitale ontwerpproces vraagt de parameters van alle disciplines die invloed hebben op de uiteindelijke vorm Het digitaal ontwerpen en engineeren houdt vooraf reke-ning met de mogelijkheden die digitale fabricage biedtDeze samenwerking in een vernieuwde digitale bouwko-lom en inzet van nieuwe softwaretools biedt engineers de mogelijkheid materiaal in constructies zo efficieumlnt mogelijk in te zetten wat ten goede komt aan de duurzaamheid van een constructie

Studio RAPStudio RAP is een architectonische ontwerp- en fabrica-gestudio RAP ontwerpt expressieve gebouwen en maakt deze deels met digitale productiemethodes zij zijn met name gespecialiseerd in het gebruik van industrieumlle robot-armen De studio is gevestigd in het RDM Innovation Dock en heeft verschillende prijzen gewonnen in de bouw- en architectuursector Verder ondersteunt RAP onder ande-re betonleverancier Bruil met de ontwikkelingen van het 3D-betonprintproces

De 3D-betonprinter van Bruil Bruil is producent van prefab beton en andere cementge-bonden producten en werkt sinds 2015 aan de ontwikke-ling van een 3D-printer voor architectonisch beton Als maakpartij wil Bruil slimmere lsquomass customizedrsquo bouw-producten produceren waarvoor veel minder primaire grondstoffen noodzakelijk zijn 3D-printen van beton is hiervan een goed voorbeeld

Een 3D-printer gaat namelijk heel efficieumlnt met materiaal om het beton wordt alleen daar toegepast waar het een bijdrage levert aan het gebouw Dit kan oplopen tot een materiaalbesparing meer dan 50 procent Daarnaast is het proces van digitaal ontwerp naar digitale productie veel korter en minder complex Hierdoor wordt vormvrijheid weer betaalbaar

Bruil is ervan overtuigd dat deze ontwikkeling de bouw zal veranderen Het tijdperk dat het ontwerpvrijheid van de architect beperkt wordt door de industrieumlle bouw- en pro-ductiemethoden is binnen enkele jaren verleden tijd

structies niet alleen grote vormvrijheid op maar belangrijker nog dat alleen materiaal toegepast wordt waar nodig Hetzelfde geldt voor toepassing van staal en andere materialen bij bijvoorbeeld

bruggen Civiele constructies blinken vaak uit in overmatig materiaalgebruik daar valt veel winst te behalen onder andere in het kader van CO2-reductieIn de hele keten van ontwerpproces tot en met maakindustrie veranderen rollen van ontwerpers en fabrikanten drastisch Door de noodzaak van integrale (en efficieumlntere) samenwerking treedt lsquorol-vervagingrsquo op Constructieve aspecten functie en hoe een ontwerp aanhaakt bij zijn omgeving zijn even bepalend voor hoe een ontwerp eruit gaat zien als de randvoorwaarden van de betonprinter printpaden logistiek en mortelsamen-stelling Uiteindelijk draaien alle partici-panten in het ontwerp en maakproces aan de knoppen die het lsquoDNArsquo van een bouwwerk bepalen Peter Heideman Architect AvB StudioSKMovaresJan van Wolfswinkel Adviseur Constructief Ontwerpen MovaresWim vanrsquot Land Constructeur MovaresWessel van Beerendonk Co-founder amp architect bij Studio RAPTheo Voogd Communicatie Bruil

Natuurreferenties

Polygonstructuren Voronoi polygonen

Onder Cone-strucuren natuur Kristal Vogelnest

Krokodilhuid Schelpstructuur

Libellevleugel Schildpadschild

Huid giraffe

Bloemkelk Druipsteen IJsgrot

21 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Vakbeurs amp CongresWoensdag 31 mei en 1 juni 2017NH Conference Centre Koningshof Veldhoven wwwmaterialsnl

Aandacht voor materialen analysetechnieken oppervlaktetechnieken en verbindingstechnieken

Ruim 85 exposanten uit binnen- en buitenland Uitgebreid congresprogramma Live demorsquos

Materials 2017 deacute verbinding tussen innovatie en techniek

UitnodigingKomt u ook

5e editieGratis toegang

copy Sirris

22 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Asfaltwapening is bijvoorbeeld een kosteneffectieve maatregel als geen ex-tra asfaltdikte kan worden aangebracht scheuren reeds aanwezig zijn en de le-vensduur van de verhardingsconstructies moet worden verlengd Voordat een keuze gemaakt wordt behoort men te bepalen wat de oorzaak is van de scheur-vorming Pas daarna komt de keuze voor de wapening De verschillende soorten

AsfaltwapeningDe trend naar functioneel uitschrijven en onderbouwen van keuzes maakt het noodzakelijk dat wegbeheerders en aannemers beter gaan kijken naar de mogelijkheden om onderhoud

aan verhardingen kostenefficieumlnt uitvoerbaar en zeker effectief uit te voeren In asfaltverhardingen zijn het scheuren die het functioneren van de verharding verminderen

Verschillende scheurremmende maatregelen kunnen worden uitgevoerd steeds vaker wordt de keuze voor het toepassen van asfaltwapening gemaakt Echter over het toepassen

zijn nog te veel onduidelijkheden die een afgewogen keuze moeilijk maken

asfaltwapeningen hebben namelijk niet dezelfde werkingsprincipes of functies waardoor ze per situatie (oorzaak van de scheurvorming) moeten worden bepaald op zowel technische als praktische za-ken Hierbij kan men denken aan ligging in het asfalt plaats op de verharding (scheur verbreding of freesvlak) on-dergrond maar ook hoeveelheden en niet te vergeten de installatie Juist het

correct verwerken blijkt in de praktijk een aandachtspunt en wordt derhalve het beste uitgevoerd door een gespecia-liseerd bedrijf Asfaltwapeningssysteem Vanwege de verschillende functies het samenwerken met het omliggende asfalt verschillen in bitumenemulsie (hechtlaag) en krachten-overdracht

23 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

zou het beter zijn van een asfaltwape-ningssysteem te spreken in plaats van enkel een product In dit artikel wordt echter gesproken over een asfaltwa-pening in zowel technische als praktische zin

Op dit moment wordt asfaltwapening veelal toegepast als onderhoudsmaatre-gel op bestaande verhardingen met scheuren (voegen) of bij wegverbreding-en Scheuren in de bestaande verharding zijn ontstaat door verkeersbelastingen spanningen door zetti ngen of tempera-tuur-bewegingen van onderliggende (funderings-)constructie Niet alle oor-zaken kunnen worden weggenomen door asfaltwapening maar een juiste keuze voor verwerking en functies van de asfaltwapening biedt het beste re-sultaat Asfaltwapening vervult mecha-nisch gezien en conform NEN-EN 15381 ten minste eacuteeacuten van twee functies versterking van de overlaag of spanning-spreiding en mogelijk nog een derde functie namelijk waterwering Deze zijn opgenomen in de Declaration of Perfor-mance (DoP CE-markering) van de asfalt-wapening Bij versterking (Reinforcement [R]) van

de overlaag worden afhankelijk van de wijze waarop krachten worden overge-dragen de sterkte-eigenschappen ver-moeiingsweerstand enof breuktaaiheid van de overlaag verbeterd Ook zorgt de versterking voor een verdeling van de totale scheurwijdte over meerdere on-schadelijke fijne scheurtjes in plaats van eacuteeacuten brede scheur Spanningspreiding (Stress Relief [STR]) wordt bewerkstelligd door de bitumen-emulsie en zorgt dat beweging beperkt mogelijk is en piekspanningen boven een scheur over een groter gebied van de overlaag gespreid worden Bij een asfaltwapeningsproduct wordt dit ge-realiseerd door een vlies als drager toe te passen waardoor dikkere en gelijk-matigere bitumenlagen kunnen worden aangebracht Hierbij geldt dat het vlies een minimale bitumenretentie of wel residuaal bitumen van 11 kgmsup2 heeft In de praktijk wordt ook weleens een SAMI (2 agrave 3 kgmsup2 warme bitumen) toegepast of gebruik gemaakt van een EAB-laag waarin de asfaltwapening wordt aangebracht

Een waterwering (Interlayer Barrier [IB]) voorkomt verslechtering van de funder-ing door waterindringing tegen te gaan

en daarmee verweking vorstschade en uitspoeling Ook hier wordt veelal een gespoten bitumenemulsie in combinatie met een vlies gebruikt met circa 11 kgmsup2 residuaal bitumen om voldoende reductie van de waterdoorlatendheid

Figuur 1 Versterking [R] (CROW Asfaltwapening) Figuur 2 Spanningspreiding [STR] (CROW)

Figuur 3 Waterwering [IB] (CROW Asfaltwapening)

Foto 1 Vormvast grid met vlies voor R STR en IB

Foto 2 Bestaande situatie schouwen voor een goede keuze

24 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

bereikt [Marienfeld et al 1999] Verder zorgt de waterwering voor he beperken van de verslechtering van het onderliggend oude asfalt door beperk-ing van zuurstofindringing waardoor asfalt veroudert en het beperkt on-thechting tussen bitumen en mineraal aggregaat (stripping) Naast verschillen in functies zijn er ook verschillen in vorm vormvastheid mate-riaal en samenstelling (grid vlies of com-posiet) Al deze verschillen en synergie tussen de functies bepalen het gedrag van een wapening in de asfaltconstruc-tie Voor de functieversterking [R] is er in de basis onderscheid te maken in twee belangrijke werkingsprincipes een vormvaste wapening met structurele bijdrage gebaseerd op mechanische

insluiting van het steenskelet en asfalt-wapening gebaseerd op hechting Door de zeer hoge vormstijfheid en hoge rib-ben van de rasteropeningen wordt het steenskelet van de asfaltlaag vastgezet waardoor het bitumen in de asfaltlaag wordt ontlast en de levensduur van de asfaltoverlaging aanzienlijk toeneemt Echter de treksterkte is veel minder van belang terwijl een wapening op basis van hechting het juist moet hebben van trek-sterkten en de daarbij behorende hecht-lengtes De adhesie is bepalend voor de krachtoverdracht tussen asfaltwapening en omringend materiaal Het verschil in werking is onder meer aangetoond in een proefvak met diverse soorten asfalt-wapening op de rijksweg A6 bij Joure

Bepaling van het probleem Om een keuze te kunnen maken dient de situatie betreffende de bestaande ver-harding te worden onderzocht Daarbij wordt niet alleen de toestand van het asfalt bekeken maar ook moet worden vastgesteld wat de oorzaak is van de opgetreden scheuren en vervorming-en Daarbij is inzicht nodig over de grootte en snelheid van de optredende spanningen in de constructie Pas daar-na kan worden bepaald welke functie (versterking spanningsreductie of wa-terwering) in welke mate gewenst is Dit hoeft geen uitgebreid onderzoek te zijn maar moet aansluiten bij de omvang en mogelijke risicoacutes van het project Als basis dient een technische schouw Hierbij kan worden vastgesteld wat de scheurwijdtes en -afstand zijn waar de

scheuren vandaan komen (van bovenaf of onderaf) diepte van de scheuren hoogteverschillen over de scheuren en een schatting gemaakt van de verticale scheurbewegingen onder verkeersbe-lasting Verder dient daarbij te worden bepaald door middel van een boorker-nonderzoek hoe de verharding is opge-bouwd in laagdikten en soort materiaal

Een verhardingsconstructie scheurt op verschillende manieren omdat span-ningen ontstaan door belastingen en vervormingen in verschillende richting-en en met verschillende tijdsduren Er wordt daarom in grote lijnen onder-scheid gemaakt tussen dynamische belastingen (korte tijdsduur) en meer statische (lange tijdsduur) vervorming-en Om inzicht te kunnen krijgen in de benodigde werking van de asfaltwape-ning moeten daarom de aandrijvende mechanismen die ten grondslag liggen aan het ontstaan van de scheurvorming duidelijk zijn Keuze van een asfaltwapening en de ligging Nadat de situatie in kaart is gebracht en de vervormingen cq bewegingen duidelijk zijn kunnen principekeuzes voor de benodigde functies van asfaltwape-ning worden gemaakt Bij spanningen door horizontale ver-vormingen bijvoorbeeld in afschuivende bermen en weg-verbredingen of ther-mische krimp dient een asfaltwapen-ing asfaltlagen bijeen te houden door opname van de horizontale kracht in de wapening of structureel versterken van de asfaltlaag boven de wapening Daarbij mag de wapening niet kunnen worden losgetrokken en bij grote ver-vormingen (zeker bij thermische krimp) een spanningspreidende laag aanwezig zijn tussen de asfaltwapening en de onderliggende constructie Bij (grote) verticale bewegingen zal de overdracht van deze afschuifkrachten moeten komen uit de overlaag zelf Daarvoor kan de overlaag dikker worden uitgevoerd met taaier asfalt of stijver gemaakt met een structurele asfaltwa-pening Bij de keuze van een asfaltwapening moet worden bepaald met welke breed-te de wapening wordt aangebracht en op welke diepte De breedte van de wapening is afhankelijk van het soort schade en de omvang daarvan Een ver-ankeringsafstand (de lengte wapening

Foto 3 Wegverbreding met lsquolip-lasrsquoin bestaande asfaltverhardingsconstructie

Foto 4 Voldoende verankeringsafstand haaks op een scheur in verhouding tot trekkracht en werking-sprincipe

25 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

haaks op de scheur) van 05 m aan beide zijden van de scheur wordt als minimum beschouwd De totale breedte van de wapening is dan minimaal 10 m Indien een scheur geen rechte lijn is dient de wapening dus breder te zijn net als bij wapeningen met hoge treksterkten De toepassing van een 200 kN-product bij-voorbeeld heeft weinig zin als de hecht-ing (verankering x hechtkracht bindmid-del) deze niet kan mobiliseren Bij een hoge treksterkte behoort een grotere verankeringsafstand Voor het opnemen van krachten door de wapening dient deze in de trekzone te liggen van de verhardingsconstructie Dat betekent in veel gevallen zo laag mo-gelijk dus goed gehecht op de onderlaag of tussen twee tussenlagen Bij een on-derhoudsmaatregel komt een wapening vaak direct onder de deklaag te liggen Dit kan maar heeft naast technische re-denen ook een praktische reden om dat beter niet te doen Indien een afdeklaag bij de volgende onderhoudsmaatregel weer wordt gefreesd freest men name-lijk de wapening ook mee Aanbrengen van asfaltwapening Nu bepaald is welk wapeningsproduct en met welke eigenschappen wordt toegepast moet het product correct worden aangebracht Omdat in de praktijk hier vaak niet de nodige aan-

dacht aan wordt besteed is dat ook de grootste drempel voor het toepassen Asfaltwapening is namelijk een speciaal aangebracht product in de verhar dings-constructie dat alleen zijn werking kan doen als het op de juiste wijze gebeurt Hiervoor kan men het beste de ver-werkingsvoorschriften van de leverancier volgen of een installateur inschakelen Belangrijk bij de installatie zijn vooral de conditie en eigenschappen van de ondergrond (gefreesd gescheurd et cetera) het realiseren van een goede hechting door gebruik te maken van de juiste bitumen emulsie en in de juiste hoeveelheid op een schone ondergrond het vlak en strak aanbrengen maar ook het niet beschadigen van de wapening Indien een wapening is aangebracht kan men de hechting controleren door de wapening van de ondergrond proberen los te trekken Enkel wanneer de wa pe-ning goed aan de ondergrond is gehecht is deze goed te overlagen met voldoen-de dikte van de eerste asfaltoverlaag op de wapening De dikte van de eerste asfaltlaag is afhankelijk van het wape-ningsproduct doch zou nooit minder dan 40 mm mogen bedragen

Als laatste kan men een controle uitvo-eren op de verwerking door kernen te boren Wat echter nog niet mogelijk is een controle op de verwerking van de wapening Proeven als die van Leutner

zijn hiervoor niet geschikt wat blijkt uit de eigenschappen (onder andere diameter afschuifvlak en belasting-snelheid) van deze proef Mede door de spanningspreidende en waterafsluitende functies zijn er nog geen (genormeerde) afschuif- of trektesten voorhanden die voor de toepassing asfaltwapening kunnen worden toegepast Net als al-gemeen toepasbare berekenings- en dimensioneringsmethoden voor asfalt-wapening is te verwachten dat deze in de na bije toekomst wel voorhanden zullen zijn Opbreken van asfalt met asfalt-wapening Asfaltwapening is freesbaar indien min-stens drie centimeter door het wape-ningsvlak heen wordt gefreesd Enkel dan is de hoek van de frees op het wap-eningsvlak zo dat het wapeningsmate-riaal breekt Gevaar voor vastlopen van de frees door stukken wapening welke aan de frees blijven hangen ontstaat als de diepte minder is [CROW 1995] Uit-zondering op het frezen is de zeskantige stalen wapening Hergebruik van asfalt-wapening is na het frezen niet mogelijk

Verder dient rekening te worden ge-houden dat hergebruik van het asfalt-granulaat met wapening in Nederland vanwege de strenge eisen aan het gehalte nevenbestanddelen veelal niet mogelijk is zonder vooraf te zeven

Ing Paul ter Horst Area Manager Ben-elux Tensar International BV en werk-groeplid CROW Asfaltwapening Literatuur - CROW (2016) Asfaltwapening - CROW (1993) Asfaltwapening - Zin en onzin Publicatie 69 CROW Ede - CROW (1995) Geen vrees voor de frees Herge-bruik van asfalt met wapening Publicatie 95 CROW Ede - De Bondt AH (1999) Anti-Reflective Cracking Design of (Reinforced) Asphaltic Overlays PhD thesis TU Delft- FGSV (2013) - Arbeitspapier fuumlr die Verwendung von Vliesstof-fen Gittern und Verbundstoffen im Asphaltstras-senbau FGSV 770 Forschungsgesellschaft fuumlr Strassen und Verkehrswesen Koumlln Duitsland - Marienfeld ML TL Baker (1999) Paving fab-ric interlayer as a pavement moisture barrier Transportation Research Circular E-C006 ISSN 0097-8515

Figuur 5 Aanbrengen van een asfaltwapening met minimale overlappingen op een schoon en gefreesd oppervlak

26 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Basaltsteen is een zogenaamd mafisch vulkanisch stollingsgesteente dat wordt gevormd door lava Basaltsteen bestaat uit kleine kristallen De krimp die op-treedt bij de stolling van basaltlava leidt tot zeshoekige structuren de typische basaltzuilen Het gesteente is zeer ruim in en op de aardkorst aanwezig en een-voudig winbaar

Basaltvezel is nog een vrij onbekend materiaal maar behoort inmiddels thuis in de rij van duurzame bouwmaterialen Gewonnen uit vloeibare basalt kunnen ragdunne basaltvezels

tot draden gesponnen worden en hiermee kunnen veel materialen worden gemaakt Vulkan Europe BV houdt zich sinds 2007 bezig met de distributie van basaltvezelproducten naar

bedrijven in Europa die de basaltvezelproducten verwerken in hun eindproduct En ondanks dat Vulkan het gebruik van de vezels de laatste jaren ziet toenemen vooral in de VS is de

onbekendheid met het veelbelovende materiaal nog altijd groot

Basaltsteenvezel

Het was een Canadees die in het begin van de 20ste eeuw ontdekte dat uit gesmolten basalt via een katalysator het stollingsgedrag van basalt kon worden beiumlnvloed en worden omgevormd tot dunne haarvormige vezels in plaats van een zeshoekige structuur De productie van basaltvezel gebeurt door het smel-

ten van basaltsteen bij ongeveer 1400 degC Het gesmolten gesteente wordt dan geeumlxtrudeerd door kleine spuit-mondjes voor de productie van filamen-ten van basaltvezel De vezels hebben een vezeldiameter varieumlrend tussen 9 en 13 micrometer Omdat de vezels pas smelten bij 1400 degC heeft het product goede vuurbestendige eigenschappen De hoge elasticiteits-modulus van het product resulteert in een uitstekende treksterkte meer dan tweemaal die van staalHet lsquoWestenrsquo heeft met deze ontdekking tot nu toe niet veel gedaan Het lsquoOostenrsquo heeft zeer zeker in de koude oorlog de bijzondere eigenschappen van de ba-saltvezel ontdekt en ontwikkeld Lange tijd heeft de Russische staat deze kennis over de basaltvezel geclassificeerd als lsquomilitary goodrsquo dus niet beschikbaar voor de civiele industrie Sinds 1995 is de basaltvezel officieel afgevoerd van de lijst van lsquomilitary goodsrsquo maar het zou nog tot in de 21ste eeuw duren voordat het materiaal beschikbaar was voor de Basaltsteenformaties in Tsjetsjenie

27 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

civiele markt De grootste producenten van basaltvezel en basaltvezel wape-ningstaven zijn nu te vinden in Rusland Oekraiumlne en China

Sterker dan staalVulkan Europe BV houdt zich sinds 2007 bezig met de distributie van basaltvezel-producten naar bedrijven in Europa die op hun beurt de basaltproducten ver-werken in hun eindproduct Eeacuten van de producten die men op de markt brengt is gesponnen getwijnde draad (roving) van basaltvezels Unique selling points zijn de bijzon-dere eigenschappen van deze vezel Het materiaal bestaat voor 100 procent uit basaltsteen slechts het stollingsge-drag is beiumlnvloed door de katalysator Basaltvezel is volledig recyclebaar heeft een treksterkte van 2800 - 3215 MPa (25 maal sterker dan staal) waardoor het uitstekend toepasbaar is in construc-tieve toepassingen Met een dichtheid

van 274 gcm3 is het vier maal lichter dan staal wat het met name interes-sant maakt met het oog op logistiek en arbo-gebiedBasaltvezels zijn niet geleidend en wor-den om die reden toegepast in onder andere windmolenbladen vloeren voor

robots en operatiekamers Basaltve-zel heeft een goede weerstand tegen chemische en corrosieve invloeden zoals zoutoplossingen zure oplossingen en met name alkalieumln Bovendien moet het materiaal worden gezien als milieuvriendelijk Volgens cijfers van Imperial College London is de CO2-footprint van basaltvezels 170 procent lager dan die van staal ToepassingenBasaltvezels worden onder meer toege-past in textiel gerelateerde producten zoals geotextielen maar ook in asfalt-wapening scheepsindustrie masten van basaltvezel zijn niet geleidend dus niet gevoelig voor blikseminslag Basaltvezel is zeer geschikt als isolatiemateriaal Warmte-isolerende toepassingen van basaltvezel op basis van anorganische bindmiddelen kunnen worden gebruikt bij temperaturen tot 700 degС Wanneer er een samenstelling met een hoogwaardi-ge composiet wordt toegepast geldt een hogere thermische stabiliteit namelijk tot 800deg Vanwege de hoge-tempera-tuurbestendigheid wordt het materiaal toegepast in brandwerende bekleding in vliegtuig- en automobielindustrie

Hybride constructiesBij gebruik als (continue) vezel kan basaltvezel versterking bieden aan en in een nieuwe reeks van kunststof en beton gerelateerde composieten Het kan ook worden gebruikt in combinatie met andere versterkingsvezels bijvoorbeeld basaltvezelcarbonvezel basaltvezelglasvezel zogenaamde hybride construc-ties Ten Cate heeft bijvoorbeeld een as-faltrenovatiemat ontworpen waarbij in breedterichting van de weg basaltvezels worden toegepast en in de lengterich-

Boven gesponnen getwijnde draad (roving) van basaltvezels onder wapenisstaven op basis van basalt

Basaltsteen

28 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

ting glasvezels De reden hiervoor is dat de basaltvezel stugger is en de wieldruk beter in breedterichting naar de weg-fundering spreidt In lengterichting is dat van iets minder belang en heeft men tot nu toe gekozen voor de goedkopere glasvezel

Andere toepassing is basaltvezeltex-tiel zoals brandremmende dekens en impregnatie met polymeren Dat laatste geeft een plaatmateriaal dat onder meer kan worden toegepast in bodyrsquos voor de automobielindustrie Voordeel van het gebruik van composieten in de automobielindustrie is voornamelijk geen corrosie en daarnaast laat het zich ook makkelijk repareren Het is veiliger dan plaatstaal basaltvezeldoek geiumlmpregneerd met epoxy is twee keer sterker dan staal

+750 degC kortstondig zelfs tot 1000 degC Basalt gevlochten koorden worden gebruikt waar moeilijke omstan-digheden heersen zoals bij contact met stoom oververhitte stoom oplossingen van onder andere anorganische en orga-nische zuren en basen en zoutoplossin-gen In combinatie met epoxy wordt het materiaal gebruikt als wapeningsstaven voor beton en andere materialen hybri-de constructies et cetera

BetonindustrieDaarnaast wordt er veel van basalt ver-wacht voor de betonindustrie Tot dusver vindt nu die toepassing nog plaats in de betonwarenindustrie omdat de regel-geving nog is gebaseerd op de eigen-schappen van staal en beton Beton kan drukkrachten en staal kan trekkrachten opnemen Maar omdat de materialen niet dezelfde uitzettingseigenschappen hebben moet het beton in de trekzone eerst scheuren en daarna kan het staal de trekkracht gaan opnemen Dit maakt het staal in de betonnen constructie dan ook kwetsbaar voor corrosie Bij corrosie zet staal zeven keer zijn oorspronkelijke volume uit Men rekent dan ook met een duurzaamheid van circa vijftig jaar daar-na moet beton gerenoveerd worden Met basaltvezelwapening is corrosie niet aan de orde en voor het opnemen van de trekkrachten gaat het beton niet scheuren Basaltvezelwapening maakt de weg vrij om slanker te construeren omdat dan geen corrosiedekking in acht genomen behoeft te worden Bij renova-tie van bruggen worden dan ook steeds vaker lamellen van vezelmateriaal tegen de onderkant van het beton gelijmd

Bron Vulkan-Europe

KoordBasaltvezel wordt ook gevlochten als een koord 4 tot 20 mm diameter Zulke koorden zijn interessant voor met name de industrie vanwege de sterkte maar ook vanwege hun chemische en hittebe-stendigheid Basaltvezelkoorden hebben een werktemperatuur van -240 degC tot

Basaltgevlochten koord

Beurscatalogus

Materials 2017

Organisatie

Mediapartner

2017

Cursussennajaar

Materialen en Verbindingen

Moderne oppervlaktetechnologie

Basiscursus composieten

Praktische materiaalkunde

Functioneel toepassen van materialen

Lijmen

Laserlassen in de praktijk

Praktijkgerichte cursussen op het gebied van

Bezoek ons op

stand 120

Deze vakbeurs met congres is bedoeld voor iedereen die betrokken is bij de keuze de directe toepassing het aanbrengen en het (na)bewer-ken van materialen Materialen zijn de bouwstenen van alles om ons heen Het lijkt zo vanzelfsprekend maar waar zijn onze autorsquos machines en gebouwen zonder een goede sterke basis Bijna vergeten we hoe bijzonder materialen zijn en welke uitdagingen het keuze creatie- en productieproces met zich mee brengt Om maar niet te spreken over ontwikkelingen en innovaties Op 31 mei en 1 juni vindt u op vakbeurs Materials een all-in concept gebaseerd op deacute vier bouwstenen voor oplossingen bij materiaaluitdagingenbull (Nieuwe) materialenbull Materiaal analysebull Oppervlaktetechniekenbull VerbindingstechniekenMaterials verbindt wetenschap met praktijkMet meer dan 85 exposanten en ruim 40 kennissessies slaat vakbeurs Materials een brug tussen wetenschap en concrete toepassing Laat u inspireren door live demorsquos in het Analyse Paviljoen ontdek nieuwe materialen in het Innovatieve Materialen Paviljoen en maak kennis met de laatste technieken in de Verbindingstentoonstelling

Gratis bezoekBezoekers betalen geen entree voor de beurs en het congresprogramma - aanmelding vooraf via de website wwwmaterialsnl wordt zeer gewaardeerd Tot ziens op de vakbeurs Materials op 31 mei en 1 juni 2017 in Veldhoven

Vakbeurs Materials 2017 de verbinding tussen innovatie en techniek

Timo van LeentE tleentmikrocentrumnlT 040-2969922Manager Vakbeurzen amp Congressen Mikrocentrum

INHOUD BEURSCATALOGUS 36 Congresprogramma 38 Lezingen 46 Exposanten 56 Wie levert wat Colofon De beurscatalogus Materials 2017 wordt uitgegeven door SJP Uitgevers in samenwerking met Mikrocentrum en Inno-vatieve Materialen (mediapartner) 2017

Cursussennajaar

Materialen en Verbindingen

Moderne oppervlaktetechnologie

Basiscursus composieten

Praktische materiaalkunde

Functioneel toepassen van materialen

Lijmen

Laserlassen in de praktijk

Praktijkgerichte cursussen op het gebied van

Bezoek ons op

stand 120

32 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

ZAAL 1 Materialen

ZAAL 2 Analyse testen simuleren

ZAAL 3 Verbindingstechnieken

ZAAL 4 Oppervlaktetechnieken

Congresprogramma woensdag 31 mei

1125 - 1150 Materiaalkunde in een notendopDr Ir HW (Eddy) Brinkman Technisch schrijver en vertaler Betase BV

930 Ontvangst

1030 - 1055 Zaal 1 Ontwerpproces verandert door Computational Design

Peter Heideman architect AvB StudioSKMovares

1155 - 1220 TMS 42 innovatie in staalRichard Garvelink Sales and Technical Adviser Telmastaal NV

1125 - 1150 Micro-XRF ndash A non-destructive method for Material Analysis and Quality Control InvestigationsDr Andreas Wittkopp Business Mana-ger microXRF - EMEA Bruker Nano GmbH on behalf of Benelux Scientific

1155 - 1220 Strain Gauge Measurements on Plas-tics and CompositesAnton Chittey Product Manager - Europe Vishay Precision Group - Micro-Measurements on behalf of jj bos bv

1125 - 1150 (In English) Joining metals to ceramics by using solderingbrazing techniquesErik Brom Technical Commercial Director Mat-tech BV

1155 - 1220 Structural adhesive bonding for high-temperature and durabilityKoen Geurts Research Engineer Flanders Make on behalf of Sadechaf UV BVBA

1125 - 1150 Functionele en slimme coatingsDr Walter Lauwerens Senior Project Manager Smart Coatings Sirris Smart Coating Application Lab

1345 - 1410 Physical foundations for smart poly-meric materialsDr Wouter G Ellenbroek Assistant Professor Eindhoven University of Technology

1345 - 1410 Benefits of the Oxford Instruments GRADE databaseWilhelm Sanders Certified Product Manager OES (MSC) Oxford Instru-ments Analytical GmbH on behalf of De Looper NDO

1345 - 1410 Atmosferische plasmatechnologie - applicatiespecifieke oplossingen op maat Dr Ralf Greger Zaakvoer-der - Technisch Consultant PlaToS Consulting

1055 - 1125 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1220 - 1315 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1315 - 1340 Zaal 1 Hoe kom je in het ontwerpproces van kunststof producten tot de juiste materiaalkeuze

Joop Onnekink Senior Consultant Pezy Group Groningen

1410 - 1435 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1435 - 1500 Anodiseercriteria bij een perfect verspaand aluminium productHenry van Haeff Directeur 2-S Petrofer

1505 - 1530 Een Circulaire Economie hoe krijgen we die echt in bewegingErick Wuestman AVS Voorzitter en ex-pert CE Stichting Circulaire Economie

1435 - 1500 Analytical strategies for analysis of functional materials at surfaces and interfaces Dr ir Pieter Samyn Researcher Institute for Materials Research (IMO)

1505 - 1530 Solar Simulation the real lifeMark de Waard Sales Rycobel

1435 - 1500 Verlijmen met MMA lijmStef Jaspersen Managing Director BNS Industrial BV

1505 - 1530 Overzicht van recente innovaties in verbinden van ongelijksoortige mate-rialen en van minder gekende las- enof soldeertechniekenFleur Maas Belgisch Instituut voor Lastechniek

1435 - 1500 Cleaning by light surface treatment with laserDipl-Ing Olav G Schulz MBA Ma-naging Director SLCR Lasertechnik GmbH on behalf of Summa Surface SLCR Lasertechniek

1505 - 1530 Understanding adhesion improve-ment as a result of changing surface wettabilityDr Ir Marieumllle Laimboumlck-Wouters Materiaal Expert MaterialsXpertise

1535 - 1600 Zaal 1 M2i - Onderzoek aan High Tech Materialen

Dr Harald Kerp Programma Manager The Materials Innovation Institute

1600 - 1700 Netwerkborrel voor exposanten en bezoekers

33 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

ZAAL 1 Materialen

ZAAL 2 Analyse testen simuleren

ZAAL 3 Verbindingstechnieken

ZAAL 4 Oppervlaktetechnieken

Congresprogramma donderdag 1 juni

1125 - 1150Driving Glass beyond the LimitsDr Matthias Muumlller Director Material Development SCHOTT AG

1155 - 1220 CeraCarbon THE next step in wear resistant lightweight applicatons Roeland Coumans CEOCTO Cera-Carbon

1125 - 1150 Vision inspection for surface damage on high quality materialsJuumlrgen Kemenas Technical specialist TEVEL Techniek BV

1155 - 1220 Hansen Solubility Parameters in inkjet ink developmentDr Sc Frank Ruttens Key accountma-nager Agfa-Labs

1125 - 1150 Verbinden zonder gatenIng J van Schaijk Senior application engineer VIBA NV

1155 - 1220 Hoe de oppervlaktetoestand evalue-renverbeteren voorafgaand aan een verlijming Ing Pol Coudeville Do-cent - cooumlrdinator dienstverlening KU Leuven technologiecampus Oostende

1125 - 1150 Afblazen van oppervlakte en stofreinigingDonald van Boven Sales Rycobel

1155 - 1220 Chemische oppervlaktemodificatie Prof Dr Ernst J R Sudholter Hoogleraar Organische materialen en grensvlakken TU Delft - Chemical Engineering Organic materials amp Interfaces

1345 - 1410 Van ontwerp naar technisch en com-mercieel haalbaar aluminium productFrits Marechal Application Design Engineer Sapa Extrusion Benelux

1345 - 1410 Dynamic mechanical analysis of a tire sample by nanoindentationDavid Ziltener CEO Tribotron AG

1345 - 1410 Ultradunne materiaal lagen en hun toepassing in NanoMagnetisme Dr Ir Ing R Lavrijsen Universitair Do-cent Technische Universiteit Eindho-ven Groep Fysica van NanoStructuren (FNA) Technische Natuurkunde

1505 - 1530 Oppervlaktetechnologie controle op de vierkante kilometerDr Ir Hans van der Weijde Program-ma manager Tata Steel RampD

1435 - 1500 How to model dropping of an HDPE tank with fluid using Abaqus FEA Dr Ir Christine Obbink-Huizer Abaqus Application Engineer Simuleon

1435 - 1500 Condities voor een duurzame verlijmingIng Jan Lambrechts MSc Business Manager LCS Adhesive Bonding bvba

1505 - 1530 Net-shape productie van een compo-sieten draagarmMarkus Kaufmann Programmaleider composieten Sirris

1435 - 1500 Smart coatings via designing surface chemistry and topographyDr Catarina Esteves Associate Professor Eindhoven University of Technology

1505 - 1530 Dos en Donts van anodiserenM Kaarsgaarn DGA KO-AR BV

ZAAL 1 Materialen

930 Ontvangst

1030 - 1055 Zaal 1 Designing functional micromaterials

Dr Wim Noorduin Group Leader AMOLF

1055 - 1125 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1220 - 1315 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1315 - 1340 Zaal 1 Global Resource Depletion Threats and Opportunities

Dr Ir AM Diederen Senior Scientist TNO

1410 - 1435 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1535 - 1600 Zaal 1 Lina s werelds eerste bio-based auto

Noud van de Gevel PR amp Media manager TUecomotive

1600 - 1700 Netwerkborrel voor exposanten en bezoekers

34 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Lezingenprogramma woensdag 31 mei

Ontwerpproces verandert door Computational DesignPeter Heideman Architect AvB StudioSK MovaresAan de hand van diverse projecten van de werkgroep Computational Design binnen Movares wordt aan de hand van lopende projecten verteld over de rol van software op het ontwerpproces en robotisering van het maakproces De rollen in het ontwerpproces veranderen drastisch aan het begin van het ontwerppro-ces worden integraal ontwerp parameters bepaald (waarbij een analogie met het integraal vastleggen van informatie middels DNA in celkernen opgaat)In de productie vervallen arbeidsgangen en wordt alleen materiaal toegepast waar nodigDe bouwkolom zal gaan lijken op processen die in de automobiel en luchtvaartindustrie inmiddels normaal zijn1030 - 1055 ZAAL 1

Keyn

ote

Materiaalkunde in een notendopDr Ir HW (Eddy) Brinkman Technisch schrijver en vertaler Betase BVMateriaalkunde als werkgebied vertelt welke invloed microstructuur heeft op de uiteindelijke eigenschap-pen van een materiaal en daardoor op diens toepassingen Door op kleine schaal aan de juiste knoppen te draaien kun je de eigenschappen van een materiaal - en dus van een product - verbeteren Eddy Brinkman laat met een paar voorbeelden zien hoe diverse materialen zich gedragen als ze in aanraking komen met warmte licht elektriciteit en mechanische belasting Zo zorgen elektronen ervoor dat metalen elektriciteit geleiden maar ook dat metalen warmte geleiden en indirect ook dat ze vervormen bij mechanische belas-ting Met recht Materiaalkunde in een notendop

1125 - 1150 ZAAL 1

Mat

eria

len

Joining metals to ceramics by using solderingbrazing techniques (in English)Erik Brom Technical Commercial Director Mat-tech BVJoining metals to ceramics often leads to problems like leakage and cracking In this presentation we will elaborate on the causes these issues and we will also explain what is possible with the innovative use of soldering and brazing techniques that hopefully will inspire you find solutions for the problemschallenges you are facing

1125 - 1150 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Micro-XRF ndash A non-destructive method for Material Analysis and Quality Con-trol Investigations (in English)Dr Andreas Wittkopp Business Manager microXRF - EMEA Bruker Nano GmbH on behalf of Benelux ScientificX-ray fluorescence analysis with spatial resolution in the range of some ten micrometers (micro-XRF) is a time and cost efficient analysis method capable analyzing elemental inhomogeneities of a broad range of various sample types Minimum detection limits down to the single ppm level can be achieved These properties recommend micro XRF as a complementary method to combine spatial resolution of a REM with the analytical performance of an EDXRF bulk instrumentIn this presentation the capabilities and limitations of this technique will be described by means of various application examples coming from Material Science and Industry Quality Control1125 - 1150 ZAAL 2

Anal

yse

Functionele en slimme coatingsDr Walter Lauwerens Senior Project Manager Smart Coatings Sirris Smart Coating Application LabDe term functionele coatings wordt meestal gebruikt om andere functies dan decoratief of beschermend te benoemen Zo heeft iedereen al wel gehoord van coatings met anti-graffiti zelfreinigende antibacterieuml-le of antistatische functies Maar het gaat zelfs verder wanneer de eigenschappen van coatings veranderen in functie van temperatuur of druk Dan spreekt men van slimme coatings die bijvoorbeeld als sensoren gebruikt worden In de presentatie wordt een overzicht gegeven van technologie en toepassingen van functionele en slimme coatings Het Smart Coating Application Lab van Sirris ondersteunt bedrijven die deze coatings willen toepassen op hun producten met advies optimalisatie demonstratie en industrialisa-tie1125 - 1150 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

35 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

TMS 42 innovatie in staalRichard Garvelink Sales and Technical Adviser Telmastaal NVIntroductie van een nieuw bijzonder hoogwaardige kwaliteit gereedschapstaal Het resultaat van 50 jaar ervaring in staalproductie een kwaliteit met dermate hoge waarden dat een tijdsbesparing van 50 procent binnen handbereik ligt

1155 - 1220 ZAAL 1

Mat

eria

len

Strain Gauge Measurements on Plastics and Composites (in English)Anton Chittey Product Manager - Europe Vishay Precision Group - Micro-Measurements on behalf of jj bos bvDespite many novel measurement technologies strain gauges are still the most accurate reliable and repeatable sensor available for material testing real-world stress analysis and condition monitoring Their reliability and ease of use is often defeated by lack of knowledge and necessary skills never more so when applied to plastics and fibre reinforced composites This short presentation aims to clarify some of the misconceptions and put the right tools back in the hands of test personnel to ensure that their data has validity and value rather than acquiring substandard data at a cost

1155- 1120 ZAAL 2

Anal

yse

Structural adhesive bonding for high-temperature and durability (in English)Koen Geurts Research Engineer Flanders Make on behalf of Sadechaf UV BVBAWithin the framework of the European ZeDeMAB project (Zero Defect Manufacturing for Adhesive Bonding) some industrial demonstrator cases were analyzed on several aspects concerning adhesive bonding (influence of processing parameters effect of defects durability behaviour hellip) For an automo-tive application a number of high temperature resistant structural adhesives were evaluated with use of aluminum and steel substrates In contrast to what is expected only one adhesive (SPE 1539) could retain its strength at 140degC to a sufficient level Furthermore the dynamic performance of this adhesive system is characterized An overview of all test results will be discussed as well as some further exploitation possi-bilities of this adhesive in dynamic load andor elevated temperature conditions1155- 1120 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Hoe kom je in het ontwerpproces van kunststof producten tot de juiste materiaalkeuzeJoop Onnekink Senior Consultant Pezy Group GroningenMateriaalkeuze een belangrijke schakel in het ontwerpproces Afgelopen jaar heeft ontwerpbureau Pezy Group de Braster ontwikkeld De Braster is een medisch apparaat waarmee vrouwen zelfstandig een borstscan kunnen maken Door een gedegen ontwerpproces waarin materiaalkeuze en officieumlle vrijgaven erg belangrijk waren werd het product gerealiseerd in een doorlooptijd van slechts twaalf maanden In deze lezing laat Joop Onnekink aan de hand van dit project zien hoe materiaalkeuze deel uit maakt van het ontwerpproces hoe materiaalkeuze tot stand komt en hoe het gedurende het gehele project bewaakt wordt1315- 1340 ZAAL 1

Keyn

ote

Physical foundations for smart polymeric materials (in English)Dr Wouter G Ellenbroek Universitair Docent (Assistant Professor) Eindhoven University of TechnologyOur future asks for novel materials that contribute to durability sustainability andor regenerative me-dicine At Eindhoven University of Technology a range of research groups is devoted to developing such novel smart materials In this presentation I will discuss the recent efforts of our group in Applied Physics focusing on reversibly crosslinked polymeric materials including gels elastomers and biological tissues Our approach of theory development and modeling aims to unravel the mechanisms of recently discover-ed toughening mechanisms and to work with academic and industrial partners on optimizing these novel material design motifs for practical applications

1345 - 1410 ZAAL 1

Mat

eria

len

Benefits of the Oxford Instruments GRADE database (in English)Wilhelm Sanders Certified Product Manager OES (MSC) Oxford Instruments Analytical GmbH on behalf of De Looper NDOThe number of metal grades is growing constantly therefore the identification of the correct material grade based on the chemical analysis is very challenging Not only the element description of the grade designation from the mathematical point of view is sometimes poor but also information can overlap This presentation will point out how the Oxford Instruments GRADE Database can support metallurgists inspection engineers and anyone working with analysers The GRADE Database is also a great help for ve-rifying or selecting the correct grades to avoid material mix-up causing catastrophic situations and failures

1345 - 1410 ZAAL 2

Amal

yse

36 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Analytical strategies for analysis of functional materials at surfaces and inter-faces (in English)Dr ir Pieter Samyn Researcher Institute for Materials Research (IMO)The Institute for Materials Research has a long tradition in applied research and industrial services on general topics in materials science These include application processing performance reliability and sustainability In particular analytical strategies for complex material systems or products are developed such as (bio)polymers and coatings for packaging sensors thin films battery systems energy devices and automotive Starting from given materials composition and processing in-depth analysis results in the for-mulation of structure-property relationships supporting better understanding and optimization of physical mechanical and chemical properties at various scale lengths This approach will be illustrated by some case studies

1435 - 1500 ZAAL 2

Anal

yse

Verlijmen met MMA lijm Stef Jaspersen Managing Director BNS Industrial BVManaging director van BNS Industrial BV Vertegenwoordiger van SCIGRIP in de Benelux Een Anglo-Ameri-kaanse producent van onder andere Acrylaat lijmen

1435 - 1500 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Cleaning by light surface treatment with laser (in English)Dipl-Ing Olav G Schulz MBA Managing Director SLCR Lasertechnik GmbH on behalf of Summa Surface SLCR LasertechniekFor many applications in modern production processes the surface preparation is a mandatory task to achieve high quality products Specifically for bonding processes like gluing or welding the preparation or cleaning of the joint areas is a key factor for a high strength bond This can be done with laser light The laser technique offers an alternative approach for many applications Eg precise paint removal rust removal preparation of surfaces before painting (to increase adhesion) The laser is a contact-free gentle environmentally friendly dry and dust-free treatment without using any media Therefore perfect to auto-mate and integrate in production processes1435 - 1500 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

Lezingenprogramma woensdag 31 mei (vervolg)

Anodiseercriteria bij een perfect verspaand aluminium productHenry van Haeff Directeur 2-S Petrofer Iedereen heeft weleens te maken met een tegenvallende kwaliteit van een bewerkt eindproduct voor en na het anodiseren Met name de onzekerheid over de oorzaak is zowel frustrerend als tijd- en geld rovend Diverse leden van het Mikrocentrum High Tech Platform hebben daarom besloten alle facetten van het productieproces nader te onderzoeken om uiteindelijk meer inzicht te krijgen in de invloeden die oa koel- en smeermiddelen gereedschappen materiaal reinigen etc hebben op het eindresultaat Tijdens testen met Aluminium EN AW-5083 O3 bij het Teclab in Eindhoven zijn een aantal verrassende conclusies getrokken Benieuwd Bezoek het Aluminium Paviljoen stand 7

1435 - 1500 ZAAL 1

Mat

eria

len

Atmosferische plasmatechnologie - applicatiespecifieke oplossingen op maatDr Ralf Greger Zaakvoerder - Technisch Consultant PlaToS ConsultingNa een korte introductie in de plasmatechnologie wordt aan de hand van voorbeelden uit de praktijk ge-toond hoe atmosferische plasmawerktuigen gekozen en op maat geskaleerd kunnen worden

1345 - 1410 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

37 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Een Circulaire Economie hoe krijgen we die echt in bewegingErick Wuestman AVS Voorzitter en expert CE Stichting Circulaire EconomieGaan nieuwe businessmodellen het verschil maken in de technieken rondom Circulaire EconomieHet succes van een circulaire samenleving hangt niet alleen af van recycling of upcycling aan het eind van een levensfase van een product maar meer nog van slimme oplossingen aan de voorkant van een ontwik-keltraject Hoe gaan nieuwe verdien- organisatie- en businessmodellen hier hun invloed op hebben en welke rol spelen materialen in dit hele procesGaat een consortium dat eigenaar blijft van kozijnen en haar gevel als een dienst aanbiedt andere materi-alen kiezen voor haar producten En wat betekent dit voor producenten en materiaal samenstellingen

1505 - 1530 ZAAL 1

Mat

eria

len

Solar Simulation the real life (in English)Mark de Waard Sales RycobelAn enlightening view on weathering simulation possibilities of your materials

1505 - 1530 ZAAL 2

Anal

yse

Overzicht van recente innovaties in verbinden van ongelijksoortige materialen en van minder gekende las- enof soldeertechniekenFleur Maas Belgisch Instituut voor LastechniekDe recente ontwikkelingen in de lastechniek voor het verbinden van ongelijksoortige materialen zoals de opkomst van nieuwe varianten van het MAG-lassen enof solderen puntlassen wrijvingslassen of elektro-magnetisch pulsproces worden in deze presentatie naar voor gebrachtAls toepassingsvoorbeeld zal de ontwikkeling van een metaalcomposiet onderdeel voor de automobiel-sector worden toegelicht

1505 - 1530 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Understanding adhesion improvement as a result of changing surface wettability (in English)Dr Ir Marieumllle Laimboumlck-Wouters Materiaal Expert MaterialsXpertiseMost industrial polymers and composites have low surface free energy and lack polar functional groups on their surface resulting in a class of materials with poor adhesion properties Introduction of polarity is mostly done my means of chemical or physical processes using products that harm the environment Atmospheric plasma treatment is an elegant method to introduce polarity to the surface of the substrate resulting an improved adhesion In this contribution the results of surface modification on the effect on surface free energy and adhesive properties will be presented and related to a theoretical approach to predict adhesion1505 - 1530 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

M2i - Onderzoek aan High Tech MaterialenDr Harald Kerp Programma Manager The Materials Innovation InstituteDe presentatie geeft een overzicht van het materiaalonderzoek dat M2i uitvoert op basis van de High Tech Materials roadmap van het Topsectorenbeleid Binnen M2i wordt onderzoek gedaan naar zowel structu-rele als functionele materialen Hier zal de nadruk liggen op onderzoek aan functionele materialen zoals beschermende en waterafstotende coatings materialen voor zonnecellen en dunne films voor toepassing in elektronische componenten

1535 - 1600 ZAAL 1

Keyn

ote

Lezingenprogramma woensdag 31 mei (vervolg)

38 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Lezingenprogramma donderdag 1 juni

Designing functional micromaterials (in English)Dr Wim Noorduin Group Leader AMOLFHarnessing the basic principles that guide such self-organizing processes is of fundamental scientific interest but also promises a paradigm shift in the manufacturing of nano- and micromaterials We recently demonstrated that the subtle balance between the diffusion of reactants and their reaction rates could lead to a wide range of microscopic shapes that could be further sculpted and hierarchically organized by rationally modulating the environmental conditions Based on fundamental insights in the underlying mechanism we now present new ways to steer the nucleation and growth of mineralizing microstructures and construct functional micromaterials These results contribute to our understanding of biomineralizati-on processes and outline a new nano-fabrication strategy for functional self-organizing materials1030 - 1055 ZAAL 1

Keyn

ote

Driving Glass beyond the Limits (in English)Dr Matthias Muumlller Director Material Development SCHOTT AGSCHOTT AG is continuously developing innovative glass and glass ceramic solutions for a huge variety of applications in optics semiconductor medical electronic packaging and much more With thickness down to 70microm tight geometrical parameters and outstanding strength this material reveals superior performan-ce Another example of leading edge material development are tailored glass ceramics as low loss dielec-tric material for high frequency applications This might enable unique solutions for mobile communication like 5G technology or autonomous flying

1125 - 1150 ZAAL 1

Mat

eria

len

Verbinden zonder gatenIng J van Schaijk Senior application engineer VIBA NVNieuwe materialen vereisen nieuwe manieren van bevestigen Zo worden niet alleen lijmen steeds groener en slimmer ook de bevestigers gaan mee in deze ontwikkeling Met de reeks slimme bevestigers van Click Bond worden er geen gaten geboord in het materiaal Het zijn verlijmbare mechanische bevestigers die in vele markten succesvol worden toegepast overal op de wereld

1125 - 1150 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Afblazen van oppervlakte en stofreinigingDonald van Boven Sales RycobelHet afblazen van oppervlakte en stofreiniging toegelicht aan de hand van een case studie

1125 - 1150 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

Vision inspection for surface damage on high quality materials (in English)Juumlrgen Kemenas Technical specialist TEVEL Techniek BVAutomatic Vision inspection system to inspect surface damage in micro - nano scale on high quality mate-rials

1125 - 1150 ZAAL 2

Anal

yse

39 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Hansen Solubility Parameters in inkjet ink development (in English)Dr Sc Frank Ruttens Key accountmanager Agfa-LabsHansen Theory can be used to develop stable inkjet inks from scratch in a very short period of time hence leading to a minimal time-to-market

1155- 1220 ZAAL 2

Anal

yse

Hoe de oppervlaktetoestand evaluerenverbeteren voorafgaand aan een verlijmingIng Pol Coudeville Docent - cooumlrdinator dienstverlening KULeuven technologiecampus OostendeDe primordiale voorwaarde voor een goede lijmverbinding houdt in dat de oppervlakte-energie van het substraat voldoende hoog is om tot verlijming over te gaan We gaan na wat die termen betekenen en wat we hieruit kunnen afleiden We belichten de verschillende meetprincipes We gaan na wat oppervlakte-ac-tivatie betekent en hoe we dit kunnen realiseren langs fysische of chemische weg

1155- 1220 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Global Resource Depletion Threats and Opportunities (in English)Dr Ir AM Diederen Senior Scientist TNOAt our current level of technology and within the current paradigm of how to run an economy from a global perspective we might already find ourselves in a predicament of interconnected and aggravating relative scarcities The central issue is declining net energy on a global scale which causes relative scarcity of many raw materials (among them many metals) which in turns aggravates the situation with regard to current and future availability and affordability of energy So-called least-regret strategies can be devised to soften or mitigate the consequences of global resource depletion and which have intrinsic benefits both in circumstances of crisis and of non-crisis

1315- 1340 ZAAL 1

Keyn

ote

Lezingenprogramma donderdag 1 juni (vervolg)

Chemische oppervlaktemodificatieProf Dr Ernst J R Sudholter Hoogleraar Organische materialen en grensvlakken TU Delft - Chemical Engi-neering Organic materials amp InterfacesHet seminar zal gaan over oppervlakken en hoe de preciese samenstelling daarvan en de structuur van invloed zijn op de fysische eigenschappen zoals hydrofiliciteit hydrofobiciteit en electrische oppervlakte lading Door preciese chemische behandeling van oppervlakken kunnen de fysische eigenschappen op wens worden beinvloed Dat kan zijn bijvoorbeeld het stimuleren van de hechting van bepaalde compo-nenten uit de omgeving en ook in het juist voorkomen van bepaalde hechtingen

1155- 1220 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

CeraCarbon THE next step in wear resistant lightweight applicatons (in English) Roeland Coumans CEOCTO CeraCarbon CeraCarbon is a disruptive new material It combines the strength and lightness of Carbon Fiber and the wear-resistance and low friction of Ceramic Now it is possible to replace heavy steel in high performace applictions were the matariel is exposed to wear and tear Possible applications hydraulic and air cilinders sliding bearings fast moving and sliding machine parts etc

1155 - 1220 ZAAL 1

Mat

eria

len

40 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Ultradunne materiaal lagen en hun toepassing in NanoMagnetismeDr Ir Ing R Lavrijsen Universitair Docent Technische Universiteit Eindhoven Groep Fysica van NanoStruc-turen (FNA) Faculteit Technische NatuurkundeIn deze presentatie zal ik het onderzoek in de groep fysica van nanostructuren zoals mogelijk gemaakt door de NanoAccess onderzoeksfaciliteit aan de TUe naar de fundamentele magnetische interacties in ultradunne lagen nader toelichten In dit onderzoek is de controle van laagdikten grensvlakken oppervlak-ken en zuiverheid op de nanometer schaal van uiterst belang Ik zal een paar voorbeelden van de gebruik-te technieken voor depositie analyse en structurering de revue laten passeren Ons onderzoek richt zich op applicaties op het gebied van de nano-electronica nanomaterialen voor energie en nanodeeltjes voor bio-medische toepassingen Deze technieken zijn ook toegankelijk voor derden in samenwerkingsverband1345 - 1410 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

How to model dropping of an HDPE tank with fluid using Abaqus FEA (in English)Dr Ir Christine Obbink-Huizer Abaqus Application Engineer SimuleonFinite element analysis is a powerful tool to understand and predict mechanical behavior Using the drop test of an HDPE tank filled with fluid as example the choices that need to be made when setting up an analysis are explained Most attention is paid to the material properties which material models can be used for HDPE and how can we describe the fluid This example shows the capabilities of Abaqus to describe complex non-linear behavior similar to httpinfosimuleoncomblogabaqus-fsi-drop-test-100-liter-hdpe-fuel-tank1435 - 1500 ZAAL 2

Anal

yse

Lezingenprogramma donderdag 1 juni (vervolg)

Van ontwerp naar technisch en commercieel haalbaar aluminium productFrits Marechal Application Design Engineer Sapa Extrusion BeneluxDeze lezing is gericht op ontwerpers die een ontwerp willen vertalen naar een commercieel efficieumlnt maakbaar product Aan de hand van diverse prijswinnende ontwerpen vertelt Frits Marechal wat het ma-teriaal aluminium en de extrusietechniek te bieden hebben om breed uiteenlopende productontwerpen technisch en commercieel haalbaar te maken

1345 - 1410 ZAAL 1

Mat

eria

len

Dynamic mechanical analysis of a tire sample by nanoindentation (in English)David Ziltener CEO Tribotron AGThe viscoelastic properties of a tire sample are studied by dynamical mechanical analysis (DMA) using Na-noIndentation technique with the Nanovea Mechanical Tester We found that the tire possesses different viscoelastic mechanical properties across the tire layers Such strategical distribution of the hardness and complex modulus at different layers meets the functionality requirements of the tire The DMA frequency sweep test provides useful information on the viscoelastic behaviors of the tire running at different speeds which is essential in improving the performance of tires for smoother and safer rides

1345 - 1410 ZAAL 2

Amal

yse

Condities voor een duurzame verlijmingIng Jan Lambrechts MSc Business Manager LCS Adhesive Bonding bvbaWanneer we duurzaam willen verlijmen is het aangewezen een aantal factoren in het oog te houden zoals design van de constructie de keuze van de substraten oppervlaktebehandeling omgevingsfactoren lijmkeuze applicatie en proces testen controle en QC Ten slotte wordt het belang van het Triumviraat uitgelegd

1435 - 1500 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

41 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Oppervlaktetechnologie controle op de vierkante kilometerDr Ir Hans van der Weijde Programma manager Tata Steel RampDTata Steel is een van de grootste producten van metaaloppervlakken in Nederland En naast de optimale eigenschappen van de bulk is juist ook het oppervlak een van de manieren waarop we kunnen excelleren en concureren Dit omvat oppervlakte-topologie over diverse lengteschalen dunne oppervlaktelagen en speciale coatings In deze lezing zal vanuit een aantal marktsegmenten worden bekeken welk type ontwik-kelingen actueel zijn

1505 - 1530 ZAAL 1

Mat

eria

len

Net-shape productie van een composieten draagarmMarkus Kaufmann Programmaleider composieten SirrisSLC-Lab is het engineering en prototypelabo van Sirris de KU Leuven en de UGent Een demonstrator die recent internationale belangstelling wekte was een draagarm voor de ophanging van een Volkswagen Golf die het lab samen met twee Duitse partneruniversiteiten ontwikkelde De component illustreert dat de re-sin transfer moulding-technologie perfect geschikt is voor complexe designs Ze vergt geen nabehandeling en laat zelfs toe optische vezelsensoren te integreren voor structural health monitoring Tijdens de lezing word ingegaan op de complexiteit van matrijsontwerp voor RTM het integreren van inserts in complexe preforms en het opmeten van spanningen door middel van vezelsensoren

1505 - 1530 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Dos en Donts van anodiserenM Kaarsgaarn DGA KO-AR BVWelke valkuilen zijn er bij anodiseren

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

Lezingenprogramma donderdag 1 juni (vervolg)

Lina s werelds eerste bio-based autoNoud van de Gevel PR amp Media manager TUecomotiveLina is een vierpersoons elektrische stadsauto Dankzij haar lichte gewicht van 300 kilogram is ze erg efficieumlnt Dit lage gewicht is te danken aan een innovatief materiaal dat nog nooit eerder structureel in autorsquos is gebruikt Namelijk bio-composiet Deze panelen bestaande uit twee lagen bio-composiet die om de bio-logische PLA-kern geperst worden vormen het chassis van Lina en daarmee de dragende constructie van de auto Het voornaamste bestandsdeel van het bio-composiet is vlas Vlas is een plant met lange stugge vezels waarvan de toepassingen ver reiken

Keyn

ote

1505 - 1530 ZAAL 4

1535 - 1600 ZAAL 1

Smart coatings via designing surface chemistry and topography (in English)Dr Catarina Esteves Associate Professor Eindhoven University of Technology - Department of Chemical Engineering and ChemistryNearly all surfaces we use are covered by a polymer layer (coating) for protection or aesthetic purposes One of the most important roles of surfaces is setting interactions with water Hydrophobic coatings provide water repellency and low-adherence hydrophilic coatings grant permanent contact with water and high lubricity Currently the materials field faces new challenges to design multi-functional surfaces which exhibit a specific wettability but also respond selectively to changes in the environment I will show how we have been using surface chemistry and topography to develop multi-functional smart coatings for different applications eg self-healing and superhydrophobic polymer coatings1435 - 1500 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

42 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

1D COMPOSITES BVJupiterweg 41a3893 GC ZEEWOLDEinfo1dcompositescom06-53161362www1DcompositescomContact Gertjan Switsar

Stand 10

2-S BV Vlierdensedijk 435705 CK HELMONDhvanhaeff2-seu0492-590443www2-seu Contact Henry van Haeff

Stand 7

4TUHIGH-TECH MATERIALS (4TUHTM) Mekelweg 22628 CD DELFTrboerrigtertudelftnl015-2785760www4tunlhtmContact Reina Boerrigter Stand 16

ADSO BVBA Vuurkruislaan 10BE 2610 WILRIJKbartadsobe0032-498400504wwwadsobeContact Bart Hendrickx Stand 2

Agfa-Labs Septestraat 27BE 2640 MORTSELfrankruttensagfacom0032 449 56 99 49wwwagfa-labscomContact Frank Ruttens Stand 35

ALUMECO NL BV Ketelmeer 255347 JX OSSmohalumeconl06-10382134 wwwalumeconl Contact Marco Huitink

Stand 7

Exposanten (op alfabetische volgorde)

ALUMINIUM PAVILJOEN Kruisstraat 745612 CJ EINDHOVENkmousmikrocentrumnl040-2969922Contact Karin Mous Stand 7

AMEURO METALS BV Papland 9c4206 CK GORINCHEMovaniperenameurometalsnl085-4844770wwwameurometalsnlContact Olaf van Iperen Stand 21

ARNOLD + SIEDSMA Bezuidenhoutseweg 572594 AC DEN HAAGrnaudintencatearnold-siedsmanl070 3654833wwwarnold-siedsmacom

Stand 6

ANALIS nv Rue de Neacuteverleacutee 11BE 5020 Suarleekdranalisbe0032-81-255050wwwanalisbeContact Ken de Roover Stand 53

BENELUX SCIENTIFIC BV 44 RI-straat 334051 AP OCHTENkoschaapbenelux-scientificnl0344-655556wwwbenelux-scientificnlContact Ko Schaap Stand 40

BODYCOTE VACUUM BRAZING Visseringweg 281112 AS DIEMENhenkjanbuursenbodycotecom+31 20 5601080wwwbodycotecomnl-beContact Henkjan BuursenStand 64

BOumlHLER Isolatorweg 321014 AS AMSTERDAMrobdiddenbohlernl020-5817420wwwbohlernlContact Rob Didden Stand 14

Bond voor Materialenkennis Kruisstraat 745612 CJ Eindhoveninfomaterialenkennisnl040 296 99 13wwwmaterialenkennisnlContact Karin van Bakel

Stand 25

BONSHIN SOURCING BVBAUitbreidingstraat 843BE 2600 BERCHEM0032-483252389amyxinbonshincomwwwbonshincomContact Amy Xin

Stand 12

EXPOSANTEN

CERACARBON BV Kruisstraat 1236171 GE STEINroelandceracarboncom046-4260076www ceracarboncom Contact Roeland Coumans

Stand 18

FALEX TRIBOLOGY NV Wingepark 23BBE 3110 ROTSELAARofficefalexeu0032-16-407965wwwfalexeuContact Dirk Drees

Stand 47

GIMEX TECHNISCHE KERAMIEK BV Achterdijk 155705 CB HELMONDjgoossensgimexnl0345 - 574 255wwwgimexnlContact John GoossensStand 4

DE LOOPER ANALYTICAL Bukkumweg 24m5081 CT HILVARENBEEKdanieumllledelooperndocom013-5054216wwwdelooperanalyticalcomContact Danielle Heijms

Stand 37

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES Delo-Allee 1DE 86949 WINDACHrobertboksdelode0049 8193 9900-0wwwdelo-adhesivescomenContact Mr Robert BoksStand 67

ELASTOMER RESEARCH TESTING BV Teugseweg 277418 AM DEVENTERinfoertbvcom+31 570 - 62 46 16wwwertbvcomContact Dr Ir Kuno DijkhuisStand 56

Exposanten (op alfabetische volgorde)

43 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

44 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Exposanten (op alfabetische volgorde)

GRONEMAN BV Postbus 247550 AA HENGELOeidhofgronemannl074-2551143wwwgronemannlContact Karin Eidhof

Stand 80

HARTECH MEET- amp TESTAPPARATUUR Bonte Kraaiweg 161521 RD WORMERVEERyvonnehartechnl075-6144080wwwhartechnlContact Yvonne IJmker - de NijsStand 49

HAUCK HEAT TREATMENT EINDHOVEN BV Achtseweg Noord 55651 GG EINDHOVENrickbruggemanhauckhtcom06-13122288wwwhauckhtnlContact Rick BruggemanStand 72

HOGESCHOOL UTRECHT CENTRUM VOOR NATUUR amp TECHNIEK Koningsbergerstraat 93531 AJ UTRECHTalexharsveldhunl088-4818888wwwcvntnlContact A HarsveldStand 17

IMO-IMOMEC Martelarenlaan 42BE 3500 HASSELTlievededonckeruhasseltbe0032-11-268813wwwuhasseltbeimoContact Lieve de Doncker

Stand 45

INNOVAR CLEANING CONTROL Ambachtsweg 235627 BZ EINDHOVENhanscoolsinnovar-cccom040-7370199wwwinnovar-cccomContact Hans CoolsStand 109

INNOVATEST EUROPE Borgharenweg 1406222 AA MAASTRICHTinfoinnovatest-europecom043-3520060wwwinnovatest-europecom

Stand 44

INNOVATIEVE MATERIALEN SJP UITGEVERS Postbus 8614200 AW GORINCHEMgvninnovatievematerialennl0183-660808Contact Gerard van Nifterik

Stand 1

IPECUNIA PATENTS BV Rijksweg Zuid 86131 AN SITTARDdannybovensipecuniacom046-4113990wwwipecuniacomContact Dhr Jaap Renkema Stand 34

INSTRON 3 Boulevard Jean Moulin Omega Parc Bacirctiment 2FR 78990 ELANCOURT CEDEXjuergen_richterinstroncom0031-(0)6-10898286wwwinstroncomContact dhr J RichterStand 51

ISSERSTED PRUumlFMASCHINEN GMBH amp CO KG Chemiestrasse 4DE 41751 VIERSENdellingisserstedt-pruefservicede0049-2162-266500wwwisserstedt-pruefservicedeContact Maria DellingStand 39

IST BENELUX BV Hommel 637317 BL APELDOORNgerardbnlist-uvcom055-5050014wwwist-uvnlContact Gerard Brieko

Stand 77

JJ BOS BV Marconistraat 112809 PH GOUDAramonvanthoffjjbosbvnl0182-619333wwwjjbosbvnlContact Ramon van t Hoff

Stand 55

HELMUT FISCHER MEETTECHNIEK BV Tarasconweg 105627 GB EINDHOVENjohannieuwlandshelmutfischernl040-2482255wwwhelmutfischernlContact Johan Nieuwlands Stand 89

GOM BRANCH BENELUX Interleuvenlaan 15FBE 3001 HEVERLEEewinantgomcom0032-16-408034wwwgomcomContact Wim Cuypers

Stand 58

EXPOSANTEN

Exposanten (op alfabetische volgorde)

JUNO INDUSTRIES Stoktevijver 229930 Zomergemcojunoindustrieseu+3293959590wwwjunoindustrieseuContact Thierry Soenen

Stand 74

LIJMACADEMIE Ericssonstraat 25121 ML RIJENinfolijmacademienl085-3031227wwwlijmacademieeuContact Arnold Knottnerus

Stand 60

KEYENCE INTERNATIONAL (BELGIUM) Bedrijvenlaan 5BE 2800 MECHELENtvanlaerkeyenceeu0032-471-214822wwwkeyencecom Contact Thimoty Van LaerStand 33

KO-AR BV Neerlandia 161841 JK STOMPETORENmarcoko-arnl072-5745400wwwko-arnlContact Marco Kaarsgaarn

Stand 96

LCS ADHESIVE BONDING BVBA Bergenstraat 84BE 3053 HAASRODEjanlambrechtsconsultantcom0032-16-389045wwwlcs-adhesivebondingcomContact Jan LambrechtsStand 75

IST Benelux BVHommel 637317 BL ApeldoornTel +31 55 505 00 14wwwist-uvnl

IndustrialLED- UV

technologie van IST

45 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

JEOL (EUROPE) BV Lireweg 42153 PH NIEUW-VENNEPkruizejeolbeneluxcom0252-623500wwwjeolbeneluxcomContact Arnold Kruize

Stand 38

46 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Exposanten (op alfabetische volgorde)

Materials innovation institute (M2i) Elektronicaweg 252628 XG DELFTBvanhaastrechtm2inl088-0351900wwwm2inlContact Bert van HaastrechtStand 25

MERSEN BENELUX BV Mercuriusweg 4-63113 AR SCHIEDAMwilliamrozeboommersencom010-2983030wwwmersencomContact William Rozeboom

Stand 22

METEL Van Harenstraat 45145 RJ WAALWIJKdwijnantsmetelnl0416-724800wwwmetelnlContact Dennis Wijnants

Stand 13

MIKROCENTRUM Kruisstraat 745612 CJ EINDHOVENjgijsbertsmikrocentrumnl040-2969933 wwwmikrocentrumnlContact J Gijsberts

Stand 120

MULTIVALENT BV INNPLATE Ekkersrijt 15015692 AN SONrobbertdegreefmultivalentnl040-7515304 wwwmultivalentnlContact Robbert de GreefStand 98

Newa Postbus 105110 AA BAARLE-NASSAUinfonewanl013-5072000wwwnewanlContact Ivo Verheijen Stand 46

PERMACOL BV Diedenweg 946717 KV EDEtgorterpermacolnl0318-640740wwwpermacolnlContact Tom Gorter Stand 73

PHENOM-WORLD BV Dillenburgstraat 9T5652 AM EINDHOVENviviandecortiphenom-worldcom040-2597369 wwwphenom-worldcomContact Vivian de Corti Stand 54

Pontus HeatTreatment BV Thermen 97521 PS ENSCHEDErvanmilpontusnl053-4341000wwwpontusnlContact Robert van Mil Stand 62

PLATOS CONSULTING Elsbrug 11BE 9260 WICHELENralfgregerplatos-consultingbe0032-474-572635wwwplatos-consultingeuContact Dr Ralf Greger

Stand 91

REFITECH CARBON COMPONENTS Industriestraat 69a5145 PD WAALWIJKbnijpelsrefitechnl0416-330589wwwrefitechnlContact Bas NijpelsStand 19

RUPLO LIJMTECHNIEK BV Meeuwstraat 2A9791 GE TEN BOERinforuplonl050-3022702wwwruplonlContact Ruurd van der Ploeg

Stand 76

RYCOBEL Nijverheidslaan 47BE 8540 DEERLIJKinforycobelcom0032-56-1782170wwwrycobelcomContact Mark de Waard amp Donald Van BovenStand 95

MATERIALDESIGN Heereweg 321901 MD CASTRICUMtonhurkmansgmailcom0251-656052Contact Ton Hurkmans wwwmaterialdesignnl

Stand 1

MAT-TECH Ekkersrijt 45085692 DM SONebrommat-techcom0499-490133wwwmat-techcomContact Erik Brom

Stand 59

47 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Please visit us at the Materials 2017 ndash Booth 3

Whatrsquos your nextmilestone

By creating specialty glass that stands out with unmatched optical precision the highest transmission surprising exibility and ultimate customized solutions we enable engineers and designers to think in new dimensions

milestonesschottcom

Letrsquos rediscovermaterials for industrial applications

IA_Geschmolzenes-Glas_210x297_ENG_170419indd 1 200417 1154

48 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Exposanten (op alfabetische volgorde)

SAPA EXTRUSION BENELUX Postbus 755150 AB DRUNENrikmertenssapagroupcom06-20542522 wwwsapaprofilescomnlContact Rik Mertens Stand 23

SCHOTT BENELUX BV Randweg 3a4104 AC CULEMBORGantoonwesselinkschottcom0345-470650wwwschottcomContact AHWesselink

Stand 3

SCIGRIP - BENELUX BNS Australieumlweg 24T4561 PD HULSTbnsbnsindustrialcom0114-31100wwwscigrip-beneluxcomContact Stef Jaspersen

Stand 71

SENANG MATERIAL MICROSCOPY Prinses Beatrixlaan 224001 AH TIELinfosenangomsnl0344-610020wwwsenangomsnlContact Roy MaidmanStand 43

SHIMADZU BENELUX BV Australieumllaan 145232 BB DEN BOSCHinfoshimadzunl073-6430320wwwshimadzunl Contact Gaby de Jong

Stand 32

SIMULEON - ABAQUS SOFT-WARE amp FEA SERVICES Sint Antoniestraat 75314 LG BRUCHEMdbroekaartsimuleoncom0418-644699wwwsimuleoncomContact Dolf BroekaartStand 50

SIRRIS Technologiepark 935BE 9052 ZWIJNAARDEbartteerlincksirrisbe0032-498-919394Contact Bart Teerlinckwwwsirrisbe Stand 70

SIRRIS SMART COATING APPLICATION LAB Wetenschapspark 3BE 3590 DIEPENBEEKhildekrikorsirrisbe0032-473-992129wwwsmartcoatingbeContact Hilde KrikorStand 105

TESA BV Stationsplein 3-11211 EX HILVERSUMerikspeeckaerttesacom0032-471-705597wwwtesanlContact Erik Speeckaert

Stand 63

SUMMA SURFACE SLCR LASERTECHNIEK Bernard Vrienslaan 35062 EM OISTERWIJKthijscarliersumma-surfacenl013-8225866wwwsumma-surfacenlmachinesslcrContact Thijs Carlier Stand 93

TEVEL TECHNIEK BV Mollevite 246931 KG WESTERVOORTinfotevelnl026-3030060wwwtevelnlContact H Blauw

Stand 30

TITAN TECHNOLOGIES Koksijdestraat 11BE 8630 VEURNEinfotitantechnologiesbe0032-475651536wwwtitantechnologiesbe Contact Serge Tuerlings

Stand 79

SADECHAF BONDING Campus Blairon 30BE 2300 TURNHOUTjannekerenessadechafeu0032-14-405287wwwsadechafeuContact Janneke Renes

Stand 69

SINVACON BVBAProvinciebaan 102BE 9890 GAVERE0032-478546968pascalverheyensinvaconbewwwsinvaconbe Contact Pasval Verheyen

Stand 106

SABA Dinxperlo BV Industriestraat 37091 DC DINXPERLOtransportationsaba-adhesivescom0315 65 89 99wwwsaba-adhesivescomContact Dennis ter Veldhuis Stand 68

DEacute TAPE VOOR MOEILIJKE 0PPERVLAKKENtesareg ACXplus 709x LSE Performerbull Deze innovatieve schuimtape in acryl hecht op een blijvende manier en zonder primer aan

low-surface-energy (LSE) materialen zoals kunststof materialen met poedercoating etcbull Kan gebruikt worden bij temperaturen dicht bij het vriespunt

tesanl

Global leading technology in hardness testing made inThe Netherlands

Visit our websitewwwinnovatest-europecom

Borgharenweg 140 - 6222 AA Maastricht - Phone +31 (0) 43 3520060 - Fax +31 (0) 43 3631168 - E-mail infoinnovatest-europecomINNOVATEST Europe BV

49 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

50 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

In eacuteeacuten dag alles over aluminium productontwikkeling

wwwmikrocentrumnlevenementen

12 | 9 | 2017

Hilvaria

Studios

Hilvarenbeek

51 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

VDL FIBERTECH INDUSTRIES Diamantweg 545527 LC HAPERTdsteenbakkersvdlfibertechindus-triescomwwwvdlfibertechindustriescom0497-338400Contact D SteenbakkersStand 20

Exposanten (op alfabetische volgorde)

VERENIGING ION Einsteinbaan 13439 NJ NIEUWEGEINscherpenborgvereniging-ionnl030-6300390wwwvereniging-ionnlContact Santino Scherpenborg

Stand 99

VIBA NV Bleiswijkseweg 412712 PB ZOETERMEERromanivibanlwwwvibanl 079-3306748Contact Ton Romani Stand 78

VOM VZW Kapeldreef 60BE 3001 LEUVENvfinckenvombe0032-16-401420wwwvombeContact Veerle Fincken Stand 108

WEISS TECHNIK NEDERLAND BV Newtonstraat 54004 KD TIELinfoweisstechniknl0344-670400wwwweisstechniknlContact M VogelaarStand 52

WITTENBURGWITCOM Postbus 323870 CA HOEVELAKENhbwittenburgbvnl036-2000300wwwwittenburgbvnlContact Han van der Brink Stand 5

VM VISION INTERNATIONAL BVBA Molenbergstraat 39BE 9190 STEKENEmthvm-visioneu0032-3-7893602wwwvm-visioneuContact Mark ter HoevenStand 57

Stand 40

Instrumenten voor hettesten van uw materialen

Op de stand van Benelux Scientific is dit jaar ruim aandacht voor Q-Labdeacute specialist op het gebied van testapparatuur voor veroudering en corrosie

infobenelux-scientificnlwwwbenelux-scientificnlT +31-(0)344-655556

TRIBOTRON AG Lerchenfeldstrasse 3CH 9014 ST GALLENinfotribotroncom0041-71-5112465wwwtribotroncomContact David Ziltener

Stand 48

TTL GROUP NV Bredesteeg 47041 GV S-HEERENBERGwendyvanreettlgroupnl0314-664900 wwwttlgroupnlContact Wendy van Ree Stand 11

52 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Wie levert wat

1D COMPOSITES BV 10

ADSO BVBA 2

AMEURO METALS BV 21

BOumlHLER 14

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67

GIMEX TECHNISCHE KERAMIEK BV 4

JJ BOS BV 55

MERSEN BENELUX BV 22

METEL 13

PERMACOL BV 73

REFITECH CARBON COMPONENTS 19

SCHOTT BENELUX BV 3

(Slimme) materialen amp grondstoffen

2-S BV 7

ADSO BVBA 2

BOumlHLER 14

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67

GIMEX TECHNISCHE KERAMIEK BV 4

JJ BOS BV 55

LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75

MERSEN BENELUX BV 22

REFITECH CARBON COMPONENTS 19

SCHOTT BENELUX BV 3

SUMMA SURFACE SLCR LASERTECHNIEK 93

Bewerken van materialen

2-S BV 7

Agfa-Labs 35

ARNOLD + SIEDSMA 6

BODYCOTE VACUUM BRAZING 64

BOumlHLER 14

ELASTOMER RESEARCH TESTING BV 56

FALEX TRIBOLOGY NV 47

GIMEX TECHNISCHE KERAMIEK BV 4

HOGESCHOOL UTRECHT - CENTRUM VOOR NATUUR amp TECHNIEK

17

LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75

LIJMACADEMIE 60

MULTIVALENT BV INNPLATE 98

PERMACOL BV 73

PLATOS CONSULTING 91

Pontus HeatTreatment BV 62

SIMULEON - ABAQUS SOFTWARE amp FEA SERVICES 50

Consultant adviseur

ANALIS nv 53

BODYCOTE VACUUM BRAZING 64

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67

HAUCK HEAT TREATMENT EINDHOVEN BV 72

INNOVAR CLEANING CONTROL 109

IST BENELUX BV 77

JJ BOS BV 55

LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75

LIJMACADEMIE 60

MAT-TECH 59

MULTIVALENT BV INNPLATE 98

PLATOS CONSULTING 91

RYCOBEL 95

SCHOTT BENELUX BV 3

SUMMA SURFACE SLCR LASERTECHNIEK 93

VERENIGING ION 99

VM VISION INTERNATIONAL BVBA 57

ADSO BVBA 2

JJ BOS BV 55

LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75

LIJMACADEMIE 60

MULTIVALENT BV INNPLATE 98

SIMULEON - ABAQUS SOFTWARE amp FEA SERVICES 50

Oppervlaktetechnieken

Ontwerp- en design bureau

Wie levert wat

53 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Wie levert wat

2-S BV 7

Agfa-Labs 35

BENELUX SCIENTIFIC BV 40

DE LOOPER ANALYTICAL 37

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67

ELASTOMER RESEARCH TESTING BV 56

FALEX TRIBOLOGY NV 47

GOM BRANCH BENELUX 58

HARTECH MEET- amp TESTAPPARATUUR 49

INNOVATEST EUROPE 44

INSTRON 51

JJ BOS BV 55

JEOL (EUROPE) BV 38

MAT-TECH 59

MULTIVALENT BV INNPLATE 98

Newa 46

PERMACOL BV 73

RYCOBEL 95

TEVEL TECHNIEK BV 30

TRIBOTRON AG 48

VM VISION INTERNATIONAL BVBA 57

WEISS TECHNIK NEDERLAND BV 52

Materiaalkarakterisering analyse techniek meten amp testen

4TUHIGH-TECH MATERIALS (4TUHTM) 16

Agfa-Labs 35

ELASTOMER RESEARCH TESTING BV 56

HOGESCHOOL UTRECHT - CENTRUM VOOR NATUUR amp TECHNIEK

17

JJ BOS BV 55

LIJMACADEMIE 60

Materials innovation institute 25

VERENIGING ION 99

VOM VZW 108

Onderzoeksinstituten kennis- en onderwijsinstellingen

BODYCOTE VACUUM BRAZING 64

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67

GRONEMAN BV 80

HAUCK HEAT TREATMENT EINDHOVEN BV 72

IST BENELUX BV 77

JJ BOS BV 55

JUNO INDUSTRIES 74

LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75

LIJMACADEMIE 60

MAT-TECH 59

PERMACOL BV 73

SADECHAF BONDING 69

SCHOTT BENELUX BV 3

VDL FIBERTECH INDUSTRIES 20

Verbindingstechnieken

Wie levert wat

54 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Klik Hier voor de webversiegt

55 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

1D COMPOSITES BV 102-S BV 74TUHIGH-TECH MATERIALS (4TUHTM) 16ADSO BVBA 2Agfa-Labs 35ALUMECO NL BV 7ALUMINIUM PAVILJOEN 7AMEURO METALS BV 21ANALIS nv 53ARNOLD + SIEDSMA 6BENELUX SCIENTIFIC BV 40BODYCOTE VACUUM BRAZING 64BOumlHLER 14Bond voor Materialenkennis 25BONSHIN SOURCING BVBA 12CERACARBON BV 18DE LOOPER ANALYTICAL 37DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67ELASTOMER RESEARCH TESTING BV 56FALEX TRIBOLOGY NV 47GIMEX TECHNISCHE KERAMIEK BV 4GOM BRANCH BENELUX 58GRONEMAN BV 80HARTECH MEET- amp TESTAPPARATUUR 49HAUCK HEAT TREATMENT EINDHOVEN BV 72HELMUT FISCHER MEETTECHNIEK BV 89HOGESCHOOL UTRECHT - CENTRUM VOOR NATUUR amp TECHNIEK 17IMO-IMOMEC 45INNOVAR CLEANING CONTROL 109INNOVATEST EUROPE 44INNOVATIEVE MATERIALEN SJP UITGEVERS 1INSTRON 51IPECUNIA PATENTS BV 34ISSERSTED PRUumlFMASCHINEN GMBH amp CO KG 39IST BENELUX BV 77JJ BOS BV 55JEOL (EUROPE) BV 38JUNO INDUSTRIES 74KEYENCE INTERNATIONAL (BELGIUM) 33KO-AR BV 96LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75LIJMACADEMIE 60MATERIALDESIGN 1Materials innovation institute 25MAT-TECH 59MERSEN BENELUX BV 22METEL 13MIKROCENTRUM 120MULTIVALENT BV INNPLATE 98Newa 46PERMACOL BV 73PHENOM-WORLD BV 54PLATOS CONSULTING 91Pontus HeatTreatment BV 62REFITECH CARBON COMPONENTS 19RUPLO LIJMTECHNIEK BV 76RYCOBEL 95SABA Dinxperlo BV 68SADECHAF BONDING 69SAPA EXTRUSION BENELUX 23SCHOTT BENELUX BV 3SCIGRIP - BENELUX BNS 71SENANG MATERIAL MICROSCOPY 43SHIMADZU BENELUX BV 32SIMULEON - ABAQUS SOFTWARE amp FEA SERVICES 50SINVACON BVBA 106SIRRIS 70SIRRIS SMART COATING APPLICATION LAB 105SUMMA SURFACE SLCR LASERTECHNIEK 93TESA BV 63TEVEL TECHNIEK BV 30TITAN TECHNOLOGIES 79TRIBOTRON AG 48TTL GROUP NV 11VDL FIBERTECH INDUSTRIES 20VERENIGING ION 99VIBA NV 78VM VISION INTERNATIONAL BVBA 57VOM VZW 108WEISS TECHNIK NEDERLAND BV 52WITTENBURGWITCOM 5

56 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Nanovea began designing and manufacturing instruments after years of experience in providing solutions for

measurement technology to stimulate materials engineering for the common good Ease of use advanced automation

Testers and Tribometers Nanoveas instruments can be found internationally in distinguished educational and industrial

organizations ranging from automotive to cosmetic biotechnology to medical devices to microelectronics and space

applications Thousands of clients rely on Nanovea for accurate solutions technically superior instruments experienced

assistance and comprehensive laboratory services

Visit Our Exclusive DistributorTRIBOTRON (Booth 48)

Human CapitalWe connect talented people to our partners creating results together

Market PlatformsWe combine existing competences

and new markets and vice versa

ValorizationWe empower industry to capitalize on developed competences and technologies

ScienceWe develop technology amp industry roadmaps

to materialize scientific agendas

NetworkNetwork

M2i Four Service Areas

euro

As the specialist network organization in materials innovation the Materials innovation institute (M2i) works with large industries as well as small and rapidly expanding companies M2i delivers value to business and science in four service areas

M2i is the enabler in materials inno vation and delivers the integral programming for the Top Sector High Tech Systems and Materials (HTSM) boosting the Dutch economy with knowledge and talent and strengthening its position as global player

ldquo To be successful in our society we are taking a leading role in the social and technical materials inno vations mdash for the generations to comerdquo mdash Mario van Wingerde CEO M2i

Elektronicaweg 252628 XG Delft +31 88 035 1900 infom2inl wwwm2inl

M2i Four Service Areas

57 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Nanovea began designing and manufacturing instruments after years of experience in providing solutions for

measurement technology to stimulate materials engineering for the common good Ease of use advanced automation

Testers and Tribometers Nanoveas instruments can be found internationally in distinguished educational and industrial

organizations ranging from automotive to cosmetic biotechnology to medical devices to microelectronics and space

applications Thousands of clients rely on Nanovea for accurate solutions technically superior instruments experienced

assistance and comprehensive laboratory services

Visit Our Exclusive DistributorTRIBOTRON (Booth 48)

SJP Uitgevers

Postbus 861 4200 AW Gorinchem tel (0183) 66 08 08

e-mail infoinnovatievematerialennl

Abonnementen

Een digitaal abonnement in 2017 (6 uitgaven) kost euro 3950 (excl BTW)

wwwinnovatievematerialennl

Innovatieve Materialen

Innovatieve Materialen is een interactief digitaal vakblad over nieuwe enof innovatief toegepaste materialen in de civieltechnische sector bouw architectuur en design Kerngedachte achter het blad is dat de materialensector tot dusver was lsquoverzuildrsquo op basis van materiaalsoorten waardoor veel kennis en kansen niet worden benut Daar wil Innovatieve Materialen iets aan doenInnovatieve Materialen verschijnt in digitale vorm zes keer per jaar Abonnees ontvangen een bladerbare versie plus een downloadable pdf-editie Beide versies zijn interactief en bevatten hyperlinks en videorsquos Uitgever SJP Uitgevers Postbus 861 4200 AW Gorinchem Tel 0183 66 08 08 Vraag een gratis digitaal proefnummer aan infoinnovatievematerialennl

Digitaal Innovatieve Materialen is een digitaal vakblad wat logischerwijs de mogelijkheid geeft om meer informatie toe te voegen dan in een conventio neel papieren vakblad gebruikelijk is Vaak wordt er bij de artikelen een koppeling gemaakt met een relevante website achterliggende informatie rapporten videomateriaal enof eerder verschenen artikelen

INNOVATIEVE MATERIALEN

Page 10: Extra - Innovatieve Materialen · 2017. 5. 18. · start-up 2016 van Rusland in de wacht gesleept. De competitie is een jaarlijks terugkerend evenement, waarbij start-up bedrijven

BERICHTEN

8 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Materiaalonderzoekers van het ETH Zuumlrich zeggen een me-thode te hebben ontwikkeld voor de productie van keramiek zonder dat daar een oven aan te pas hoeft te komen In plaats van het uitgangsmateriaal te sinteren wordt het verdicht onder hoge druk bij kamertemperatuur Het proces zou aanzienlijk energiezuiniger zijn dat conventionele technieken en CO2-foot-print van keramiek en ander gesinterd materiaal aanmerkelijk kunnen verlagen De klassieke productie van baksteen porselein en ander kera-miek vraagt om een verhittingsproces waarbij de temperatuur doorgaans boven 1000 degC ligt Met het proces dat in Zuumlrich is ontwikkeld zeggen de betrokken wetenschappers hetzelfde ef-fect te bereiken bij kamertemperatuur In een persbericht van het ETH wordt zelfs gesproken van een lsquoastonishingly simple methodrsquo waarbij wordt uitgegaan van een calciumcarbonaat nanopoederVolgens Florian Bouville een postdoc van de onderzoeksgroep van prof Andreacute Studart professor Complexe Materialen bij ETH is de methode in wezen gebaseerd op het geologische proces van natuurlijke steenvorming Sedimentgesteente bijvoorbeeld ontstaat doordat het miljoenen jaren onder druk heeft gestaan van lagen daarboven Dat heeft men nu bij ETH nagebootst door gebruik te maken van superfijne calcium-carbonaat-nanodeeltjes waarbij men in het lab in een uur tijd keramisch materiaal wist te maken Uit tests zou inmiddels zijn gebleken dat het materiaal drie keer sterker is dan beton Probleem is vooralsnog dat de in Zuumlrich vervaardigde proefstukken klein zijn niet groter dan een muntstuk Volgens Bouville vragen grotere werkstukken ook meer druk en de volgende opgave is om een proces te ontwikkelen waarmee grotere dingen kunnen worden ge-

lsquoKoud-gesinterd keramiekrsquo

maakt wellicht ter grootte van een sanitairtegel of nog groterDe nieuwe methode - die koud-sinteren wordt genoemd - is volgens prof Studart niet alleen veel energie-efficieumlnter dan de gebruikelijke sintermehodes maar maakt vanwege de lage procestemperatuur ook nieuwe keramische composietma-terialen mogelijk bijvoorbeeld in combinatie met kunststof Bovendien zou koud-sinteren ook op een andere manier dan een laag energieverbruik kunnen bijdragen aan een CO2 -neu-trale samenleving Nano-carbonaatdeeltjes kunnen namelijk worden gemaakt uit CO2 bijvoorbeeld uit de afgassen van energiecentrales

De resultaten van het onderzoek werden begin maart van dit jaar gepubliceerd in Nature Communications onder de titel lsquoGeologically-inspired strong bulk ceramics made with water at room temperaturersquo (DOI 101038ncomms14655)

Klik hier voor de full text online versie van lsquoGeologically-inspired strong bulk ceramics made with water at room temperaturersquo

wwwethzchen

Koud-gesinterd keramiek bij ETH Zuumlrich (Photograph ETH Zurich Peter Ruumlegg)

9 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Recyclebaar biobased geluidsschermOp 21 april is in Beverwijk het eerste innovatieve recyclebare bio-based geluidsscherm van Nederland officieel geopend In opdracht van ProRail ver-rees hier langs het spoor ter hoogte van de onderdoorgang Aagterpoort de Eco Silence Wall Strukton ontwikkelde pro-duceerde en plaatste dit geluidsscherm Volgens de ontwikkelaars is het scherm vooral bijzonder omdat het is gemaakt van gras olifantsgras (Miscanthus Gigan-tus) om precies te zijn De Eco Silence Wall wordt binnenkort opgenomen in de Nationale Milieudata-base Een tool die onder meer Rijkwater-staat en ProRail gebruiken om duurzame oplossingen van opdrachtnemers te meten Olifantsgras is een snelgroeiend gewas dat tijdens de groei veel CO2 op-neemt Na de oogst wordt het verwerkt in beton waardoor de CO2 duurzaam opgeslagen is Het Miscanthus-beton wordt uitgevoerd in een grove open

structuur Dat is volgens Strukton gunstig voor de geluidsabsorptie Miscanthus wordt regionaal verbouwd dus blijven de transportbewegingen ook beperkt Daarnaast levert de toepassing nu dus een bijdrage aan het oplossen van

geluidsoverlast in bewoonde gebieden Het heeft van zichzelf al geluidsabsorbe-rende eigenschappen en is bovendien relatief eenvoudig te verbouwenBron Struktongt

BERICHTEN

10 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Brinkman baksteencentrum introdu-ceerde als noviteit ClickBrick Binair een nieuwe loot van de Daas ClickBrick-fa-mille ontwikkeld in samenwerking met Brinkman Bijzonder aan de ClickBrick Binair is volgens de producent de vorm met een opvallend relieumlf waardoor een afwisselend beeld met licht en schaduw

ClickBrick Binairabsorptie en reflectie ontstaat De steen moet vooral de interesse van architecten wekken omdat het allerlei nieuwe cre-atieve toepassingen van relieumlf mogelijk maakt Het Daas ClickBrick-systeem werd begin deze eeuw bedacht met het doel om uit esthetisch oogpunt een eenvoudige

schone applicatiemethode te ontwik-kelen Onder het adagium slimmer bouwen droogstapelen uitslagvrij en eenvoudig montagewerk werd het Daas ClickBrick in 2003 geiumlntroduceerd Het ClickBrick-systeem bestaat uit speciaal op maat gemaakte bakstenen met een groef die door middel van een RVS-clip aan elkaar verbonden worden De speciale vorm van de clip zorgt ervoor dat deze zichzelf in de groef vastklemt waardoor de stenen aan elkaar vast ko-men te zitten De stenen worden droog gestapeld zonder mortel waardoor er volgens de ontwikkelaar van het systeem per vierkante meters baksteen minder bouwmaterialen worden gebruikt Een belangrijk unique selling point is vol-gens Daas de full recycling-mogelijkheid van het systeem Waar de traditionele baksteen wordt hergebruikt als granulaat voor de wegenbouw of betonfabricage kunnen ClickBrickstenen weer in hun geheel worden hergebruikt

wwwbrinkmanbaksteencentrumnl

Mosa lanceerde onlangs haar nieuwe tegelserie micro (mu) Volgens de tegelfabri-kant werd de vloertegelserie ontwikkeld om lsquotijd en ruimte te definieumlrenrsquo Men heeft dat gedaan door tegels te ontwer-pen die reageren op veranderingen in de lichtinval waardoor de kleur van de te-gels in de loop van de dag verandert De serie is volgens Mosa geiumlnspireerd door de bijzondere relatie tussen licht en het kleurenspectrum Elke tegel van de micro-serie is volgend de producent een combinatie van talloze kleuren een optische mix van miljoenen heldergekleurde korreltjes die worden gemaakt door keramische pigmenten te mengen met klei Meer over micro bij Mosagt

microClickBrick hoe het werkt

11 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

BERICHTEN

100 procent circulaire 3D-design gevelsEen samenwerkingsverband van DEMEEUW specialist in flexibel bou-wen en Actual het 3D-label van het Amsterdamse architectenbureau DUS Architecten ontwikkelt momenteel een 3D-design gevel die 100 procent circulair is en steeds kan worden aangepast aan de wensen en behoeften van gebruikersBij aanpassing of herinzet van een ge-bouw of woning kan de originele gevel

zelden worden hergebruikt in het nieu-we ontwerp Vaak wordt de gevel tegen wil en dank behouden oacutef wordt deze volledig verbrand De betrokken bedrij-ven zochten naar een oplossing voor de lastig te recyclen gevel Op dit moment kost het besluit tot ver-vanging of herinzet van een gevel relatief veel mankracht tijd en geld Daarnaast moeten er altijd onderdelen worden ver-vangen en dus nieuw materiaal worden ingezet Uitgangspunt van de samen-werking is dat de nieuw te ontwikkelen 3D-design gevels na 1 5 15 of 20 jaar 100 procent kunnen worden herge-bruikt zonder dat er nieuw materiaal aan wordt toegevoegd De gevel wordt vermalen tot kunststof korrels waarmee een volledig nieuw ontworpen gevel kan worden geprint De ambitie van het samenwerkingsverband om bij de vervaardiging van de initieumlle gevel geen gebruik te maken van nieuwe grondstof-fen maar van recyclaat materiaal dat eerder in een ander product is gebruikt zoals shampooflesjes

Doordat de gevel via 3D-printtechnolo-gie wordt geproduceerd is er daadwer-kelijk sprake van volledige vormvrijheid Via de samenwerking met DUS Archi-tecten zegt DEMEEUW het bouwproces te kunnen optimaliseren en ontsluit het bedrijf de wereld van design voor haar klanten in sectoren als zorg onderwijs en bedrijfsleven maar ook het nieuwe label voor de woningmarkt NEZZT

Medio juni 2017 presenteren DEMEEUW en DUS Architecten de eerste mock-up van een onderdeel van de toekomstige 3D-geprinte gevels Naar verwachting zullen de eerste gevels over zorsquon ander-half jaar worden geiumlntroduceerd

DEMEEUWgt3D-printen van gevelelementen

BERICHTEN

Betonnen elementen worden al de-cennia lang voornamelijk gemaakt met traditionele bekistingen in hout en staal Met deze bekistingen kunnen eenvou-dige elementen gemakkelijk worden gerealiseerd Complexe betonelementen zijn echter moeilijk te maken In de zoektocht naar alternatieve minder arbeidsintensieve bekistingsmethoden lijken textielmal-len ofwel fabric formwork uitkomst te bieden Al in de 19e en begin 20e eeuw zijn er proeven gedaan en daadwerke-lijk betonconstructies gerealiseerd met fabric formwork De interesse in de tech-niek is echter vooral in de laatste jaren enorm toegenomen mede dankzij de snelle ontwikkeling van parametrische ontwerpsoftware waarnaar op veel uni-versiteiten wereldwijd onderzoek wordt gedaan In tektoniek besteedde in april uitgebreid aandacht aan een aan de TU Eindhoven Daar werd in het academisch jaar 2015-16 onder leiding van docen-ten Arno Pronk en Arjan Habraken een Fabric formwork-project een uitgevoerd door vijf studenten (Gido Dielemans Lia de Mooij Pavlo Kuzin Robbert de Smet en Tom Godthelp Het finale prototype

Fabric formwork

- Organica Hyparbolica - is uiteindelijk gerealiseerd in de fabriek van Geelen Beton in WanssumBij fabric formwork moet worden uitge-gaan van een compleet andere ontwerp-filosofie dan bij traditionele bekistingen

Ontwerp van de bekisting en dat van het betonelement zijn bij fabric formwork in-herent aan elkaar Het gedrag van de be-kisting tijdens het storten moet worden meegenomen in het ontwerp Vervor-mingen van het textiel door de stortdruk

Organica Hyparbolica

12 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Ontwerpschetsen uit fase 1

Organica Hyparbolica bij Geelen Beton in Wanssum (Foto Robert de Smet)

13 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

BERICHTEN

beiumlnvloeden het uiteindelijke ontwerp Dit kan enigszins worden ondervangen door het textiel voor te spannen In het ontwerp moet een evenwicht worden gezocht zodat de gewenste interactie tussen het vloeibare beton en de textiel-mal ontstaat Dit vereist een integraal ontwerpproces Eerst een constructie ontwerpen en dan de textielmal is bij fabric formwork nauwelijks uitvoerbaarDe Organica Hyparbolica ziet er uit als een kolom die een hyparschaal onder-steunt Om de constructie zo efficieumlnt mogelijk te maken is zoveel mogelijk gewicht bespaard Het ontwerp is pa-rametrisch bepaald Door te varieumlren in geometrie positie van de vaste punten (anchorpoints) trekkracht en stijfheid van het textiel kon de uiteindelijke optimale vorm van het fabric formwork worden bepaald StaalvezelwapeningVanwege de complexe vaak organi-sche en dubbelgekromde vormen die ontstaan bij geoptimaliseerde beton-constructies met fabric formwork is ver-dichten van het beton geen optie Er is immers nauwelijks of geen ruimte voor de trilnaald Daarom is gebruikgemaakt van een zelfverdichtend betonmengsel met druksterkteklasse C5060 en een maximale korreldiameter van 8 mm Aan het beton is 35 kgm3 staal-vezelwapening toegevoegd Daardoor krijgt het beton een nascheurtreksterkte

en kunnen relatief kleine momenten worden opgenomen Dit was bij het ontwerp noodzakelijk aangezien er trek-krachten optreden in de constructie De totale afmetingen van de Organica Hyparbolica zijn binnen een kubus van 24 x 24 x 24 m gebleven zodat het betonelement eenvoudig te transporte-ren is over de weg Het totale gewicht bedraagt inclusief bodemplaat ongeveer 7000 kg De Organica Hyparbolica was inmiddels onder meer te zien tijdens Material Xpe-rience 2017 (6 - 10 februari Jaarbeurs Utrecht)

Het hele artikel uit Tektoniek (pdf)gt

Organica Hyparbolica op Material Xperience 2017

Op de foto van links naar rechts Tom Godthelp Pavlo Kuzin Robbert de Smet Lia de Mooij en Gido Dielemans

14 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

MIT presenteerde eind april een nieuwe 3D-printtechniek voor wat men zelf noemt lsquohellip a new approach to making buildingsrsquo Het gaat volgens MIT om een methode die flexibeler sneller en goedkoper is dan tot dusver ontwikkelde 3D-print processen voor de bouw Het gaat om een mobile printrobot die zich vrij kan bewegen en die daarmee ieder

3D-printer MIT belooft nieuwe visie op ontwerp en bouw

bouwwerk van welke vorm en omvang dan ook kan realiseren Het verschil met bestaande zit vooral in de mobiliteit Waar de lsquo3D-bouw-printersrsquo tot dusver aan eacuteeacuten plaats zijn gebonden bestaat de MIT-printer uit een printrobot op rupsbanden met aanhanger De laatste bevat opslagtanks voor het printmedium

Bij wijze van proof of concept printte men met een prototype-printinstallatie in veertien uur tijd een rond bouwwerk van 17 meter in diameter vier meter hoog Het printmedium was pur-schuim waarmee een dubbele wand werd ge-maakt Het idee was dat die zou funge-ren als bekisting waarin dan later beton kan worden aangegoten

BERICHTEN

15 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

De 3D-printinstallatie kan van energie worden voorzien door zonnepanelen Het idee is dat de installatie volledig au-tonoom kan opereren ook op afgelegen plaatsen gebruikmakend van plaatselij-ke bouwstoffen als leem en modder Het ultieme vergezicht is dat zulke installa-ties - die door de ontwikkelaars Digital Construction Platforms (DCP) worden ge-noemd - op eigen houtje onderkomens kunnen maken op Antartica of zelfs op de maan of op Mars

DCP staat volgens met MIT voor meer dan een printer alleen maar belooft een nieuwe visie op woningbouw Volgens de onderzoekers betekent het concept ook een totale verandering van ontwerp en architectuur In plaats van te denken in traditionele patronen al muren ramen en vloeren kunnen ontwerpen met het DCP-concept veel meer naar specifieke eisen en omstandigheden worden geop-timaliseerd

lsquohellip a shift from the machine age to the biological agersquozegt Neri Oxman group director en associate professor media arts and sciences op de website van MIT lsquoFrom considering the building as a machine to live in made of standardi-zed parts to the building as an orga-nism which is computationally grown additively manufactured and possibly biologically augmentedrsquoHet onderzoek werd in april gepubli-ceerd in journal Science Robotic

Meer bij MITgt

De Faculteit Bouwkunde heeft een nieuw experimenteel laboratorium het Product Development Test Lab Het testlab is een lab waar studenten en onderzoekers eacuteeacuten op eacuteeacuten kunnen testen hoe de praktijk van de theorie kan verschillen Dat helpt om tot een beter ontwerp te komen Het gaat bijvoor-beeld om experimenten met innovatieve gevel- zonwering- en installatieoplos-singen Omdat het gebouw is uitgevoerd als een modulair systeem is het relatief eenvoudig om eventueel aanpassingen te maken voor specifieke producttests Alle elementen van dit lab zijn met de computerfrees perfect op maat ge-maakt Daardoor passen ze in elkaar als Legostenen Dat maakt foutloos bouwen mogelijk Het acht meter hoge gebouw-tje bestaat uit kant-en-klare wand- en vloerelementen Daardoor gaat het bouwen snel en accuraat met minimale afvalproductieHet test lab is een lsquore-montabelrsquo concept en in ongeveer een week op te bouwen

Het gebruik van hout en milieuvriende-lijk geproduceerde OSB-plaat maakt het test lab een biobased product De gevel

Product Development Test lab

is circulair Het Product Development Test Lab blijft tenminste een jaar staanTUDgt

BERICHTEN

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Het paviljoen met de zeven levens

Circulair bouwen met geprint beton

Het paviljoen met de zeven levensrsquo is een nieuw concept voor een toekomstbestendig ontwerp(proces) ontwikkeld door StudioSKMovares Bruil en Studio RAP Het paviljoen heeft een organische vorm met een lichte minimale constructie waar alleen materiaal

toegepast wordt waar nodig De levensduur staat nog niet vast maar de veelzijdige inzetbaarheid is wel een feit Voor de start van het project worden interdisciplinair de

parameters bepaald Uitkomsten van het ontwerpproces kunnen direct worden gebuikt om de digitale fabricage aan te sturen Dit heeft verregaande gevolgen voor de hele

bouwkolom De ontwerpende en bouwende combinatie samen zorgen niet alleen voor de digitale ontwerpen en engineering maar ook voor de digitale productie en blijven verantwoordelijk voor het materiaal Civiele constructies blinken vaak uit in overmatig

materiaalgebruik Daar valt veel winst te behalen onder meer in het kader van CO2-reductie

3D Proefprint Peter Heideman

16 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

lsquoComputational designrsquo en de vaar-digheid van lsquocomputational thinkingrsquo worden meer en meer onderdeel van circulair bouwen In het 3D-model wordt door middel van parameters waarde toegevoegd en wensen vertaald in de toekomst van bouwwerken Eeacuten van de belangrijkste ontwikkelingen die momenteel in de bouw grond aan de voeten krijgt is de circulaire economie Deze ontwikkeling heeft vergaande impact op de keten wat vooral wordt veroorzaakt door het verschuiven van beziteigendom in de keten lsquoGebruikrsquo is het nieuwe bezitHet samenwerkingsverband van Studio RAP Bruil en StudioSKMovares verkent deze ontwikkeling in een aantal met beton te printen objecten Eeacuten daarvan is een paviljoen met de werknaam rsquoHet paviljoen met de zeven levensrsquo De term circulaire economie suggereert immers dat het leven van een bouwwerk met eacuteeacuten cyclus niet ophoudtIn ontwerp en realisatie van het pavil-joen worden eveneens de steeds verder-gaande digitalisering van ontwerp en fabricage benut Deze ontwikkeling leidt tot nieuwe vragen want als ontwerpers hun ontwerpen zo maken dat deze direct met robots maakbaar zijn dan wel print-baar zijn hoe wordt dan het technisch ontwerp gerealiseerd en bijvoorbeeld de veiligheid van gebouwen geborgd

Vier pijlersDeze nieuwe werkwijze is ketenintegra-tie ten voeten uit De maakbaarheid is niet iets van de uitvoeringsfase maar is door de digitalisering vanaf het eerste ontwerp aanwezig en bepaalt mede het ontwerpde verschijningsvorm Het ontwerp en de realisatie van het paviljoen rust op vier pijlers waarvan voortdurend gekeken wordt of deze nog voldoende aandacht krijgen

- Sluiten van de keten Dat wil zeggen dat de leveranciers van materialen eigenaar blijven van de materialen Ze nemen deze aan het einde ook weer terug Het gevolg daarvan is rolverva-ging in het ontwerpproces De realisa-tie-eisen zijn via de ontwerpsoftware al tijdens eerste ontwerp aanwezig - Toepassen van Computational De-sign gericht op het minimaliseren van materiaalgebruik en op hergebruik van het paviljoen - Digitale fabricage Beton printen met robots In de ontwerp- en realisa-tiefase van het paviljoen wordt de steeds verdergaande digitalisering van ontwerp en fabricage uitgenut - Hergebruik van materialen en flexi-biliteit in functionaliteit

Onregelmatige vijfhoekenDe plattegrond van het paviljoen bestaat uit onregelmatige vijfhoeken In het zwaartepunt van elke vijfhoek staat een kolom die naar boven toe uitwaaiert naar dezelfde vorm als het grondvlak Deze kolommen worden van boven naar onderen geprintOp de dakrand van het paviljoen start bij elke vijfhoek de buitenlijn van geprint beton Deze lijn maakt een golvende beweging en print laag na laag richting het zwaartepunt van de vijfhoek Dankzij de hoogte van lagen ontstaat zo een kegelvorm met een gewelfde betonschil De betonlaag is dun alleen het hoog-nodige materiaal wordt gebruikt voor de vloeiende constructieve vorm Naar boven toe wordt de print weer breder Als de print straks wordt omgedraaid vormt dit de voet van de constructie zoals ook bomen dicht bij de wortels wat breder zijn De gewelfde schaal die zo is ontstaan houdt het betonvlak stabiel en creeumlert tegelijk openingen waardoor daglicht binnenvalt Het hele paviljoen bestaat uit enke-le efficieumlnte onderdelen die op meer locaties herbruikbaar zijn De tegen elkaar geplaatste kolommen vormen een convex kruisgewelf zoals in een oude gotische kathedraal en Moorse architec-tuur De toepassing van de onregelmati-ge vijfhoek geeft een grote vormvrijheid

Kolom Constructief Ontwerpen Movares

17 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

18 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

in de plattegrond zodat het paviljoen op vrijwel elke locatie kan worden ingepast

SchubbenpatroonDe constructie van het paviljoen is geiumlnspireerd op de natuur Het lsquoVoronoirsquo- patroon van ongelijkmatige vijfhoeken is te vinden in schubbenpatronen bij reptielen en facetten bij libellenvleugels De uitwaaierende kolommen lijken op de kelk van een bloem of koraalstruc-turen maar zijn ook terug te vinden in ijsgrotten en termietenheuvels En de

analogie met bomen die een brede wor-telstructuur hebben is al genoemd Door de kelkvormen tegen elkaar te plaatsen ontstaat de gelijkenis met de efficieumlnte draagstructuur van een eierdoos een kartonnen constructie die bijna niet plat te krijgen is Het gaat daarbij nog niet eens om het namaken van deze vormen Wel worden lessen getrokken uit de gro-te materiaalefficieumlntie van deze vormen In het paviljoen wordt het materiaal ef-ficieumlnt toegepast de kolommen worden voornamelijk op druk belast

Computational DesignDe combinatie van moderne ont-werpsoftware en digitale productietech-nieken daagt ontwerpers en bouwers uit om vormvrije en efficieumlnte ontwerpen te maken Industrieel ontwerpers passen dit al langer toe In de auto- en lucht-vaartindustrie bijvoorbeeld gaat lichtge-wicht ontwerpen al jaren hand in hand met vanzelfsprekende (aerodynamisch constructief) en toch oogstrelende vormgeving De ontwerpers en ingeni-eurs van StudioSKMovares gebruiken

Paviljoen1 StudioSK Movares

Kolom Constructief Ontwerpen Movares

19 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

technieken voor computational design in de overtuiging dat dit nu ook in de bouw bijdraagt aan het ontwerpen van efficieumlntere bouwwerken Het denken in repetitie verandert in ontwerpen van specifiek unieke oplossingen Toepas-sing van materiaal op plaatsen waar dit constructief nodig is leidt al snel tot een materiaalreductie van procent

Ontwerp van het paviljoenMet behulp van software is een vijfhoe-kige plattegrond verdeelt in kleinere vijfhoeken Op elke polygoon vormt een dunne betonschil een vijfhoekige kelk als van een bloem De vijfhoeken kunnen worden gekoppeld zodat ze samen een kruisgewelf vormen Het gebouw is daar-mee stabiel De waaierende vorm lijkt op het oppervlak van een schelpkoraal Het zijn soort ribben die al tijdens het printen de betonnen wand steunen Zo zijn er geen hulpconstructies nodig om de elementen te maken Ook tijdens de gebruiksfase heeft de welving een constructieve functie voor het stabiel houden van het betonopper-vlak Aan de onderzijde en bovenzijde is de kelk breder om de horizontale krach-ten door middel van momenten over te dragen aan de vloer van het paviljoen Het materiaal wordt efficieumlnt ingezet alleen daar waar het nodig isDe openingen die aan de bovenzijde ontstaan worden afgesloten met glas en laten daglicht toe De glooiende wel ving-en aan de onderzijde worden rsquos avonds gebruikt voor verlichting

Circulair bouwenHet paviljoen is ontworpen als een zo goed mogelijk circulair gebouw Het kan in de eerste plaats meerdere functies vervullen Het is in te zetten als kiosk op een marktplein als wachtruimte bij een busstation als entree bij een museum of als tijdelijk informatiecentrum bij een bouwplaats Door slim te ontwerpen is het gebouw in enkele losse onderdelen te verplaatsen Vanaf het begin van het ontwerp wordt het aspect tijdelijkheid de mogelijkheid om het paviljoen terug te halenver-plaatsen meegenomen in ontwerpbeslis-singen Er wordt gestreefd naar minima-liseren van werkzaamheden in de grond Het paviljoen is demontabel en tot slot

kunnen de verschillende materialen her-gebruikt worden Dit laatste gaat zover dat de geprinte beton aan het eind van de levensduur gedefragmenteerd wordt tot opnieuw verwerkbare grondstof

Civiele constructiesDe ontwikkelingen in computational design het digitaal ontwerpen en engi-neeren van (beton)constructies liggen in eacuteeacuten lijn met de mogelijkheden voor digitale fabricage Deze wijze van ont-werpen en engineeren laat een mindset shift zien van denken in repetitie naar unicarsquos Vanuit de industrieumlle productie is van oudsher de denktrant hoe kan ik de constructie opknippen in onderdelen en hoe kan ik die componenten repete-

Sluiten van de keten paviljoen als wachtruimte koffiebar bloemenshop beeldenpaviljoen (Illustratie StudioSK Movares)

Paviljoen dakaanzicht (Afbeelding StudioSK Movares)

20 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

rend maken Door te blijven denken in componenten worden niet de nieuwe mogelijkheden die het vakgebied verder brengen Het levert voor wat betreft betoncon-

StudioSKMovares Movares is een advies- en ingenieursbureau met kennis van computational design studioSK heeft een team ervaren ar-chitecten Samen geven zij digitaal vorm aan een duurzame leefomgeving Het digitale ontwerpproces vraagt de parameters van alle disciplines die invloed hebben op de uiteindelijke vorm Het digitaal ontwerpen en engineeren houdt vooraf reke-ning met de mogelijkheden die digitale fabricage biedtDeze samenwerking in een vernieuwde digitale bouwko-lom en inzet van nieuwe softwaretools biedt engineers de mogelijkheid materiaal in constructies zo efficieumlnt mogelijk in te zetten wat ten goede komt aan de duurzaamheid van een constructie

Studio RAPStudio RAP is een architectonische ontwerp- en fabrica-gestudio RAP ontwerpt expressieve gebouwen en maakt deze deels met digitale productiemethodes zij zijn met name gespecialiseerd in het gebruik van industrieumlle robot-armen De studio is gevestigd in het RDM Innovation Dock en heeft verschillende prijzen gewonnen in de bouw- en architectuursector Verder ondersteunt RAP onder ande-re betonleverancier Bruil met de ontwikkelingen van het 3D-betonprintproces

De 3D-betonprinter van Bruil Bruil is producent van prefab beton en andere cementge-bonden producten en werkt sinds 2015 aan de ontwikke-ling van een 3D-printer voor architectonisch beton Als maakpartij wil Bruil slimmere lsquomass customizedrsquo bouw-producten produceren waarvoor veel minder primaire grondstoffen noodzakelijk zijn 3D-printen van beton is hiervan een goed voorbeeld

Een 3D-printer gaat namelijk heel efficieumlnt met materiaal om het beton wordt alleen daar toegepast waar het een bijdrage levert aan het gebouw Dit kan oplopen tot een materiaalbesparing meer dan 50 procent Daarnaast is het proces van digitaal ontwerp naar digitale productie veel korter en minder complex Hierdoor wordt vormvrijheid weer betaalbaar

Bruil is ervan overtuigd dat deze ontwikkeling de bouw zal veranderen Het tijdperk dat het ontwerpvrijheid van de architect beperkt wordt door de industrieumlle bouw- en pro-ductiemethoden is binnen enkele jaren verleden tijd

structies niet alleen grote vormvrijheid op maar belangrijker nog dat alleen materiaal toegepast wordt waar nodig Hetzelfde geldt voor toepassing van staal en andere materialen bij bijvoorbeeld

bruggen Civiele constructies blinken vaak uit in overmatig materiaalgebruik daar valt veel winst te behalen onder andere in het kader van CO2-reductieIn de hele keten van ontwerpproces tot en met maakindustrie veranderen rollen van ontwerpers en fabrikanten drastisch Door de noodzaak van integrale (en efficieumlntere) samenwerking treedt lsquorol-vervagingrsquo op Constructieve aspecten functie en hoe een ontwerp aanhaakt bij zijn omgeving zijn even bepalend voor hoe een ontwerp eruit gaat zien als de randvoorwaarden van de betonprinter printpaden logistiek en mortelsamen-stelling Uiteindelijk draaien alle partici-panten in het ontwerp en maakproces aan de knoppen die het lsquoDNArsquo van een bouwwerk bepalen Peter Heideman Architect AvB StudioSKMovaresJan van Wolfswinkel Adviseur Constructief Ontwerpen MovaresWim vanrsquot Land Constructeur MovaresWessel van Beerendonk Co-founder amp architect bij Studio RAPTheo Voogd Communicatie Bruil

Natuurreferenties

Polygonstructuren Voronoi polygonen

Onder Cone-strucuren natuur Kristal Vogelnest

Krokodilhuid Schelpstructuur

Libellevleugel Schildpadschild

Huid giraffe

Bloemkelk Druipsteen IJsgrot

21 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Vakbeurs amp CongresWoensdag 31 mei en 1 juni 2017NH Conference Centre Koningshof Veldhoven wwwmaterialsnl

Aandacht voor materialen analysetechnieken oppervlaktetechnieken en verbindingstechnieken

Ruim 85 exposanten uit binnen- en buitenland Uitgebreid congresprogramma Live demorsquos

Materials 2017 deacute verbinding tussen innovatie en techniek

UitnodigingKomt u ook

5e editieGratis toegang

copy Sirris

22 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Asfaltwapening is bijvoorbeeld een kosteneffectieve maatregel als geen ex-tra asfaltdikte kan worden aangebracht scheuren reeds aanwezig zijn en de le-vensduur van de verhardingsconstructies moet worden verlengd Voordat een keuze gemaakt wordt behoort men te bepalen wat de oorzaak is van de scheur-vorming Pas daarna komt de keuze voor de wapening De verschillende soorten

AsfaltwapeningDe trend naar functioneel uitschrijven en onderbouwen van keuzes maakt het noodzakelijk dat wegbeheerders en aannemers beter gaan kijken naar de mogelijkheden om onderhoud

aan verhardingen kostenefficieumlnt uitvoerbaar en zeker effectief uit te voeren In asfaltverhardingen zijn het scheuren die het functioneren van de verharding verminderen

Verschillende scheurremmende maatregelen kunnen worden uitgevoerd steeds vaker wordt de keuze voor het toepassen van asfaltwapening gemaakt Echter over het toepassen

zijn nog te veel onduidelijkheden die een afgewogen keuze moeilijk maken

asfaltwapeningen hebben namelijk niet dezelfde werkingsprincipes of functies waardoor ze per situatie (oorzaak van de scheurvorming) moeten worden bepaald op zowel technische als praktische za-ken Hierbij kan men denken aan ligging in het asfalt plaats op de verharding (scheur verbreding of freesvlak) on-dergrond maar ook hoeveelheden en niet te vergeten de installatie Juist het

correct verwerken blijkt in de praktijk een aandachtspunt en wordt derhalve het beste uitgevoerd door een gespecia-liseerd bedrijf Asfaltwapeningssysteem Vanwege de verschillende functies het samenwerken met het omliggende asfalt verschillen in bitumenemulsie (hechtlaag) en krachten-overdracht

23 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

zou het beter zijn van een asfaltwape-ningssysteem te spreken in plaats van enkel een product In dit artikel wordt echter gesproken over een asfaltwa-pening in zowel technische als praktische zin

Op dit moment wordt asfaltwapening veelal toegepast als onderhoudsmaatre-gel op bestaande verhardingen met scheuren (voegen) of bij wegverbreding-en Scheuren in de bestaande verharding zijn ontstaat door verkeersbelastingen spanningen door zetti ngen of tempera-tuur-bewegingen van onderliggende (funderings-)constructie Niet alle oor-zaken kunnen worden weggenomen door asfaltwapening maar een juiste keuze voor verwerking en functies van de asfaltwapening biedt het beste re-sultaat Asfaltwapening vervult mecha-nisch gezien en conform NEN-EN 15381 ten minste eacuteeacuten van twee functies versterking van de overlaag of spanning-spreiding en mogelijk nog een derde functie namelijk waterwering Deze zijn opgenomen in de Declaration of Perfor-mance (DoP CE-markering) van de asfalt-wapening Bij versterking (Reinforcement [R]) van

de overlaag worden afhankelijk van de wijze waarop krachten worden overge-dragen de sterkte-eigenschappen ver-moeiingsweerstand enof breuktaaiheid van de overlaag verbeterd Ook zorgt de versterking voor een verdeling van de totale scheurwijdte over meerdere on-schadelijke fijne scheurtjes in plaats van eacuteeacuten brede scheur Spanningspreiding (Stress Relief [STR]) wordt bewerkstelligd door de bitumen-emulsie en zorgt dat beweging beperkt mogelijk is en piekspanningen boven een scheur over een groter gebied van de overlaag gespreid worden Bij een asfaltwapeningsproduct wordt dit ge-realiseerd door een vlies als drager toe te passen waardoor dikkere en gelijk-matigere bitumenlagen kunnen worden aangebracht Hierbij geldt dat het vlies een minimale bitumenretentie of wel residuaal bitumen van 11 kgmsup2 heeft In de praktijk wordt ook weleens een SAMI (2 agrave 3 kgmsup2 warme bitumen) toegepast of gebruik gemaakt van een EAB-laag waarin de asfaltwapening wordt aangebracht

Een waterwering (Interlayer Barrier [IB]) voorkomt verslechtering van de funder-ing door waterindringing tegen te gaan

en daarmee verweking vorstschade en uitspoeling Ook hier wordt veelal een gespoten bitumenemulsie in combinatie met een vlies gebruikt met circa 11 kgmsup2 residuaal bitumen om voldoende reductie van de waterdoorlatendheid

Figuur 1 Versterking [R] (CROW Asfaltwapening) Figuur 2 Spanningspreiding [STR] (CROW)

Figuur 3 Waterwering [IB] (CROW Asfaltwapening)

Foto 1 Vormvast grid met vlies voor R STR en IB

Foto 2 Bestaande situatie schouwen voor een goede keuze

24 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

bereikt [Marienfeld et al 1999] Verder zorgt de waterwering voor he beperken van de verslechtering van het onderliggend oude asfalt door beperk-ing van zuurstofindringing waardoor asfalt veroudert en het beperkt on-thechting tussen bitumen en mineraal aggregaat (stripping) Naast verschillen in functies zijn er ook verschillen in vorm vormvastheid mate-riaal en samenstelling (grid vlies of com-posiet) Al deze verschillen en synergie tussen de functies bepalen het gedrag van een wapening in de asfaltconstruc-tie Voor de functieversterking [R] is er in de basis onderscheid te maken in twee belangrijke werkingsprincipes een vormvaste wapening met structurele bijdrage gebaseerd op mechanische

insluiting van het steenskelet en asfalt-wapening gebaseerd op hechting Door de zeer hoge vormstijfheid en hoge rib-ben van de rasteropeningen wordt het steenskelet van de asfaltlaag vastgezet waardoor het bitumen in de asfaltlaag wordt ontlast en de levensduur van de asfaltoverlaging aanzienlijk toeneemt Echter de treksterkte is veel minder van belang terwijl een wapening op basis van hechting het juist moet hebben van trek-sterkten en de daarbij behorende hecht-lengtes De adhesie is bepalend voor de krachtoverdracht tussen asfaltwapening en omringend materiaal Het verschil in werking is onder meer aangetoond in een proefvak met diverse soorten asfalt-wapening op de rijksweg A6 bij Joure

Bepaling van het probleem Om een keuze te kunnen maken dient de situatie betreffende de bestaande ver-harding te worden onderzocht Daarbij wordt niet alleen de toestand van het asfalt bekeken maar ook moet worden vastgesteld wat de oorzaak is van de opgetreden scheuren en vervorming-en Daarbij is inzicht nodig over de grootte en snelheid van de optredende spanningen in de constructie Pas daar-na kan worden bepaald welke functie (versterking spanningsreductie of wa-terwering) in welke mate gewenst is Dit hoeft geen uitgebreid onderzoek te zijn maar moet aansluiten bij de omvang en mogelijke risicoacutes van het project Als basis dient een technische schouw Hierbij kan worden vastgesteld wat de scheurwijdtes en -afstand zijn waar de

scheuren vandaan komen (van bovenaf of onderaf) diepte van de scheuren hoogteverschillen over de scheuren en een schatting gemaakt van de verticale scheurbewegingen onder verkeersbe-lasting Verder dient daarbij te worden bepaald door middel van een boorker-nonderzoek hoe de verharding is opge-bouwd in laagdikten en soort materiaal

Een verhardingsconstructie scheurt op verschillende manieren omdat span-ningen ontstaan door belastingen en vervormingen in verschillende richting-en en met verschillende tijdsduren Er wordt daarom in grote lijnen onder-scheid gemaakt tussen dynamische belastingen (korte tijdsduur) en meer statische (lange tijdsduur) vervorming-en Om inzicht te kunnen krijgen in de benodigde werking van de asfaltwape-ning moeten daarom de aandrijvende mechanismen die ten grondslag liggen aan het ontstaan van de scheurvorming duidelijk zijn Keuze van een asfaltwapening en de ligging Nadat de situatie in kaart is gebracht en de vervormingen cq bewegingen duidelijk zijn kunnen principekeuzes voor de benodigde functies van asfaltwape-ning worden gemaakt Bij spanningen door horizontale ver-vormingen bijvoorbeeld in afschuivende bermen en weg-verbredingen of ther-mische krimp dient een asfaltwapen-ing asfaltlagen bijeen te houden door opname van de horizontale kracht in de wapening of structureel versterken van de asfaltlaag boven de wapening Daarbij mag de wapening niet kunnen worden losgetrokken en bij grote ver-vormingen (zeker bij thermische krimp) een spanningspreidende laag aanwezig zijn tussen de asfaltwapening en de onderliggende constructie Bij (grote) verticale bewegingen zal de overdracht van deze afschuifkrachten moeten komen uit de overlaag zelf Daarvoor kan de overlaag dikker worden uitgevoerd met taaier asfalt of stijver gemaakt met een structurele asfaltwa-pening Bij de keuze van een asfaltwapening moet worden bepaald met welke breed-te de wapening wordt aangebracht en op welke diepte De breedte van de wapening is afhankelijk van het soort schade en de omvang daarvan Een ver-ankeringsafstand (de lengte wapening

Foto 3 Wegverbreding met lsquolip-lasrsquoin bestaande asfaltverhardingsconstructie

Foto 4 Voldoende verankeringsafstand haaks op een scheur in verhouding tot trekkracht en werking-sprincipe

25 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

haaks op de scheur) van 05 m aan beide zijden van de scheur wordt als minimum beschouwd De totale breedte van de wapening is dan minimaal 10 m Indien een scheur geen rechte lijn is dient de wapening dus breder te zijn net als bij wapeningen met hoge treksterkten De toepassing van een 200 kN-product bij-voorbeeld heeft weinig zin als de hecht-ing (verankering x hechtkracht bindmid-del) deze niet kan mobiliseren Bij een hoge treksterkte behoort een grotere verankeringsafstand Voor het opnemen van krachten door de wapening dient deze in de trekzone te liggen van de verhardingsconstructie Dat betekent in veel gevallen zo laag mo-gelijk dus goed gehecht op de onderlaag of tussen twee tussenlagen Bij een on-derhoudsmaatregel komt een wapening vaak direct onder de deklaag te liggen Dit kan maar heeft naast technische re-denen ook een praktische reden om dat beter niet te doen Indien een afdeklaag bij de volgende onderhoudsmaatregel weer wordt gefreesd freest men name-lijk de wapening ook mee Aanbrengen van asfaltwapening Nu bepaald is welk wapeningsproduct en met welke eigenschappen wordt toegepast moet het product correct worden aangebracht Omdat in de praktijk hier vaak niet de nodige aan-

dacht aan wordt besteed is dat ook de grootste drempel voor het toepassen Asfaltwapening is namelijk een speciaal aangebracht product in de verhar dings-constructie dat alleen zijn werking kan doen als het op de juiste wijze gebeurt Hiervoor kan men het beste de ver-werkingsvoorschriften van de leverancier volgen of een installateur inschakelen Belangrijk bij de installatie zijn vooral de conditie en eigenschappen van de ondergrond (gefreesd gescheurd et cetera) het realiseren van een goede hechting door gebruik te maken van de juiste bitumen emulsie en in de juiste hoeveelheid op een schone ondergrond het vlak en strak aanbrengen maar ook het niet beschadigen van de wapening Indien een wapening is aangebracht kan men de hechting controleren door de wapening van de ondergrond proberen los te trekken Enkel wanneer de wa pe-ning goed aan de ondergrond is gehecht is deze goed te overlagen met voldoen-de dikte van de eerste asfaltoverlaag op de wapening De dikte van de eerste asfaltlaag is afhankelijk van het wape-ningsproduct doch zou nooit minder dan 40 mm mogen bedragen

Als laatste kan men een controle uitvo-eren op de verwerking door kernen te boren Wat echter nog niet mogelijk is een controle op de verwerking van de wapening Proeven als die van Leutner

zijn hiervoor niet geschikt wat blijkt uit de eigenschappen (onder andere diameter afschuifvlak en belasting-snelheid) van deze proef Mede door de spanningspreidende en waterafsluitende functies zijn er nog geen (genormeerde) afschuif- of trektesten voorhanden die voor de toepassing asfaltwapening kunnen worden toegepast Net als al-gemeen toepasbare berekenings- en dimensioneringsmethoden voor asfalt-wapening is te verwachten dat deze in de na bije toekomst wel voorhanden zullen zijn Opbreken van asfalt met asfalt-wapening Asfaltwapening is freesbaar indien min-stens drie centimeter door het wape-ningsvlak heen wordt gefreesd Enkel dan is de hoek van de frees op het wap-eningsvlak zo dat het wapeningsmate-riaal breekt Gevaar voor vastlopen van de frees door stukken wapening welke aan de frees blijven hangen ontstaat als de diepte minder is [CROW 1995] Uit-zondering op het frezen is de zeskantige stalen wapening Hergebruik van asfalt-wapening is na het frezen niet mogelijk

Verder dient rekening te worden ge-houden dat hergebruik van het asfalt-granulaat met wapening in Nederland vanwege de strenge eisen aan het gehalte nevenbestanddelen veelal niet mogelijk is zonder vooraf te zeven

Ing Paul ter Horst Area Manager Ben-elux Tensar International BV en werk-groeplid CROW Asfaltwapening Literatuur - CROW (2016) Asfaltwapening - CROW (1993) Asfaltwapening - Zin en onzin Publicatie 69 CROW Ede - CROW (1995) Geen vrees voor de frees Herge-bruik van asfalt met wapening Publicatie 95 CROW Ede - De Bondt AH (1999) Anti-Reflective Cracking Design of (Reinforced) Asphaltic Overlays PhD thesis TU Delft- FGSV (2013) - Arbeitspapier fuumlr die Verwendung von Vliesstof-fen Gittern und Verbundstoffen im Asphaltstras-senbau FGSV 770 Forschungsgesellschaft fuumlr Strassen und Verkehrswesen Koumlln Duitsland - Marienfeld ML TL Baker (1999) Paving fab-ric interlayer as a pavement moisture barrier Transportation Research Circular E-C006 ISSN 0097-8515

Figuur 5 Aanbrengen van een asfaltwapening met minimale overlappingen op een schoon en gefreesd oppervlak

26 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Basaltsteen is een zogenaamd mafisch vulkanisch stollingsgesteente dat wordt gevormd door lava Basaltsteen bestaat uit kleine kristallen De krimp die op-treedt bij de stolling van basaltlava leidt tot zeshoekige structuren de typische basaltzuilen Het gesteente is zeer ruim in en op de aardkorst aanwezig en een-voudig winbaar

Basaltvezel is nog een vrij onbekend materiaal maar behoort inmiddels thuis in de rij van duurzame bouwmaterialen Gewonnen uit vloeibare basalt kunnen ragdunne basaltvezels

tot draden gesponnen worden en hiermee kunnen veel materialen worden gemaakt Vulkan Europe BV houdt zich sinds 2007 bezig met de distributie van basaltvezelproducten naar

bedrijven in Europa die de basaltvezelproducten verwerken in hun eindproduct En ondanks dat Vulkan het gebruik van de vezels de laatste jaren ziet toenemen vooral in de VS is de

onbekendheid met het veelbelovende materiaal nog altijd groot

Basaltsteenvezel

Het was een Canadees die in het begin van de 20ste eeuw ontdekte dat uit gesmolten basalt via een katalysator het stollingsgedrag van basalt kon worden beiumlnvloed en worden omgevormd tot dunne haarvormige vezels in plaats van een zeshoekige structuur De productie van basaltvezel gebeurt door het smel-

ten van basaltsteen bij ongeveer 1400 degC Het gesmolten gesteente wordt dan geeumlxtrudeerd door kleine spuit-mondjes voor de productie van filamen-ten van basaltvezel De vezels hebben een vezeldiameter varieumlrend tussen 9 en 13 micrometer Omdat de vezels pas smelten bij 1400 degC heeft het product goede vuurbestendige eigenschappen De hoge elasticiteits-modulus van het product resulteert in een uitstekende treksterkte meer dan tweemaal die van staalHet lsquoWestenrsquo heeft met deze ontdekking tot nu toe niet veel gedaan Het lsquoOostenrsquo heeft zeer zeker in de koude oorlog de bijzondere eigenschappen van de ba-saltvezel ontdekt en ontwikkeld Lange tijd heeft de Russische staat deze kennis over de basaltvezel geclassificeerd als lsquomilitary goodrsquo dus niet beschikbaar voor de civiele industrie Sinds 1995 is de basaltvezel officieel afgevoerd van de lijst van lsquomilitary goodsrsquo maar het zou nog tot in de 21ste eeuw duren voordat het materiaal beschikbaar was voor de Basaltsteenformaties in Tsjetsjenie

27 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

civiele markt De grootste producenten van basaltvezel en basaltvezel wape-ningstaven zijn nu te vinden in Rusland Oekraiumlne en China

Sterker dan staalVulkan Europe BV houdt zich sinds 2007 bezig met de distributie van basaltvezel-producten naar bedrijven in Europa die op hun beurt de basaltproducten ver-werken in hun eindproduct Eeacuten van de producten die men op de markt brengt is gesponnen getwijnde draad (roving) van basaltvezels Unique selling points zijn de bijzon-dere eigenschappen van deze vezel Het materiaal bestaat voor 100 procent uit basaltsteen slechts het stollingsge-drag is beiumlnvloed door de katalysator Basaltvezel is volledig recyclebaar heeft een treksterkte van 2800 - 3215 MPa (25 maal sterker dan staal) waardoor het uitstekend toepasbaar is in construc-tieve toepassingen Met een dichtheid

van 274 gcm3 is het vier maal lichter dan staal wat het met name interes-sant maakt met het oog op logistiek en arbo-gebiedBasaltvezels zijn niet geleidend en wor-den om die reden toegepast in onder andere windmolenbladen vloeren voor

robots en operatiekamers Basaltve-zel heeft een goede weerstand tegen chemische en corrosieve invloeden zoals zoutoplossingen zure oplossingen en met name alkalieumln Bovendien moet het materiaal worden gezien als milieuvriendelijk Volgens cijfers van Imperial College London is de CO2-footprint van basaltvezels 170 procent lager dan die van staal ToepassingenBasaltvezels worden onder meer toege-past in textiel gerelateerde producten zoals geotextielen maar ook in asfalt-wapening scheepsindustrie masten van basaltvezel zijn niet geleidend dus niet gevoelig voor blikseminslag Basaltvezel is zeer geschikt als isolatiemateriaal Warmte-isolerende toepassingen van basaltvezel op basis van anorganische bindmiddelen kunnen worden gebruikt bij temperaturen tot 700 degС Wanneer er een samenstelling met een hoogwaardi-ge composiet wordt toegepast geldt een hogere thermische stabiliteit namelijk tot 800deg Vanwege de hoge-tempera-tuurbestendigheid wordt het materiaal toegepast in brandwerende bekleding in vliegtuig- en automobielindustrie

Hybride constructiesBij gebruik als (continue) vezel kan basaltvezel versterking bieden aan en in een nieuwe reeks van kunststof en beton gerelateerde composieten Het kan ook worden gebruikt in combinatie met andere versterkingsvezels bijvoorbeeld basaltvezelcarbonvezel basaltvezelglasvezel zogenaamde hybride construc-ties Ten Cate heeft bijvoorbeeld een as-faltrenovatiemat ontworpen waarbij in breedterichting van de weg basaltvezels worden toegepast en in de lengterich-

Boven gesponnen getwijnde draad (roving) van basaltvezels onder wapenisstaven op basis van basalt

Basaltsteen

28 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

ting glasvezels De reden hiervoor is dat de basaltvezel stugger is en de wieldruk beter in breedterichting naar de weg-fundering spreidt In lengterichting is dat van iets minder belang en heeft men tot nu toe gekozen voor de goedkopere glasvezel

Andere toepassing is basaltvezeltex-tiel zoals brandremmende dekens en impregnatie met polymeren Dat laatste geeft een plaatmateriaal dat onder meer kan worden toegepast in bodyrsquos voor de automobielindustrie Voordeel van het gebruik van composieten in de automobielindustrie is voornamelijk geen corrosie en daarnaast laat het zich ook makkelijk repareren Het is veiliger dan plaatstaal basaltvezeldoek geiumlmpregneerd met epoxy is twee keer sterker dan staal

+750 degC kortstondig zelfs tot 1000 degC Basalt gevlochten koorden worden gebruikt waar moeilijke omstan-digheden heersen zoals bij contact met stoom oververhitte stoom oplossingen van onder andere anorganische en orga-nische zuren en basen en zoutoplossin-gen In combinatie met epoxy wordt het materiaal gebruikt als wapeningsstaven voor beton en andere materialen hybri-de constructies et cetera

BetonindustrieDaarnaast wordt er veel van basalt ver-wacht voor de betonindustrie Tot dusver vindt nu die toepassing nog plaats in de betonwarenindustrie omdat de regel-geving nog is gebaseerd op de eigen-schappen van staal en beton Beton kan drukkrachten en staal kan trekkrachten opnemen Maar omdat de materialen niet dezelfde uitzettingseigenschappen hebben moet het beton in de trekzone eerst scheuren en daarna kan het staal de trekkracht gaan opnemen Dit maakt het staal in de betonnen constructie dan ook kwetsbaar voor corrosie Bij corrosie zet staal zeven keer zijn oorspronkelijke volume uit Men rekent dan ook met een duurzaamheid van circa vijftig jaar daar-na moet beton gerenoveerd worden Met basaltvezelwapening is corrosie niet aan de orde en voor het opnemen van de trekkrachten gaat het beton niet scheuren Basaltvezelwapening maakt de weg vrij om slanker te construeren omdat dan geen corrosiedekking in acht genomen behoeft te worden Bij renova-tie van bruggen worden dan ook steeds vaker lamellen van vezelmateriaal tegen de onderkant van het beton gelijmd

Bron Vulkan-Europe

KoordBasaltvezel wordt ook gevlochten als een koord 4 tot 20 mm diameter Zulke koorden zijn interessant voor met name de industrie vanwege de sterkte maar ook vanwege hun chemische en hittebe-stendigheid Basaltvezelkoorden hebben een werktemperatuur van -240 degC tot

Basaltgevlochten koord

Beurscatalogus

Materials 2017

Organisatie

Mediapartner

2017

Cursussennajaar

Materialen en Verbindingen

Moderne oppervlaktetechnologie

Basiscursus composieten

Praktische materiaalkunde

Functioneel toepassen van materialen

Lijmen

Laserlassen in de praktijk

Praktijkgerichte cursussen op het gebied van

Bezoek ons op

stand 120

Deze vakbeurs met congres is bedoeld voor iedereen die betrokken is bij de keuze de directe toepassing het aanbrengen en het (na)bewer-ken van materialen Materialen zijn de bouwstenen van alles om ons heen Het lijkt zo vanzelfsprekend maar waar zijn onze autorsquos machines en gebouwen zonder een goede sterke basis Bijna vergeten we hoe bijzonder materialen zijn en welke uitdagingen het keuze creatie- en productieproces met zich mee brengt Om maar niet te spreken over ontwikkelingen en innovaties Op 31 mei en 1 juni vindt u op vakbeurs Materials een all-in concept gebaseerd op deacute vier bouwstenen voor oplossingen bij materiaaluitdagingenbull (Nieuwe) materialenbull Materiaal analysebull Oppervlaktetechniekenbull VerbindingstechniekenMaterials verbindt wetenschap met praktijkMet meer dan 85 exposanten en ruim 40 kennissessies slaat vakbeurs Materials een brug tussen wetenschap en concrete toepassing Laat u inspireren door live demorsquos in het Analyse Paviljoen ontdek nieuwe materialen in het Innovatieve Materialen Paviljoen en maak kennis met de laatste technieken in de Verbindingstentoonstelling

Gratis bezoekBezoekers betalen geen entree voor de beurs en het congresprogramma - aanmelding vooraf via de website wwwmaterialsnl wordt zeer gewaardeerd Tot ziens op de vakbeurs Materials op 31 mei en 1 juni 2017 in Veldhoven

Vakbeurs Materials 2017 de verbinding tussen innovatie en techniek

Timo van LeentE tleentmikrocentrumnlT 040-2969922Manager Vakbeurzen amp Congressen Mikrocentrum

INHOUD BEURSCATALOGUS 36 Congresprogramma 38 Lezingen 46 Exposanten 56 Wie levert wat Colofon De beurscatalogus Materials 2017 wordt uitgegeven door SJP Uitgevers in samenwerking met Mikrocentrum en Inno-vatieve Materialen (mediapartner) 2017

Cursussennajaar

Materialen en Verbindingen

Moderne oppervlaktetechnologie

Basiscursus composieten

Praktische materiaalkunde

Functioneel toepassen van materialen

Lijmen

Laserlassen in de praktijk

Praktijkgerichte cursussen op het gebied van

Bezoek ons op

stand 120

32 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

ZAAL 1 Materialen

ZAAL 2 Analyse testen simuleren

ZAAL 3 Verbindingstechnieken

ZAAL 4 Oppervlaktetechnieken

Congresprogramma woensdag 31 mei

1125 - 1150 Materiaalkunde in een notendopDr Ir HW (Eddy) Brinkman Technisch schrijver en vertaler Betase BV

930 Ontvangst

1030 - 1055 Zaal 1 Ontwerpproces verandert door Computational Design

Peter Heideman architect AvB StudioSKMovares

1155 - 1220 TMS 42 innovatie in staalRichard Garvelink Sales and Technical Adviser Telmastaal NV

1125 - 1150 Micro-XRF ndash A non-destructive method for Material Analysis and Quality Control InvestigationsDr Andreas Wittkopp Business Mana-ger microXRF - EMEA Bruker Nano GmbH on behalf of Benelux Scientific

1155 - 1220 Strain Gauge Measurements on Plas-tics and CompositesAnton Chittey Product Manager - Europe Vishay Precision Group - Micro-Measurements on behalf of jj bos bv

1125 - 1150 (In English) Joining metals to ceramics by using solderingbrazing techniquesErik Brom Technical Commercial Director Mat-tech BV

1155 - 1220 Structural adhesive bonding for high-temperature and durabilityKoen Geurts Research Engineer Flanders Make on behalf of Sadechaf UV BVBA

1125 - 1150 Functionele en slimme coatingsDr Walter Lauwerens Senior Project Manager Smart Coatings Sirris Smart Coating Application Lab

1345 - 1410 Physical foundations for smart poly-meric materialsDr Wouter G Ellenbroek Assistant Professor Eindhoven University of Technology

1345 - 1410 Benefits of the Oxford Instruments GRADE databaseWilhelm Sanders Certified Product Manager OES (MSC) Oxford Instru-ments Analytical GmbH on behalf of De Looper NDO

1345 - 1410 Atmosferische plasmatechnologie - applicatiespecifieke oplossingen op maat Dr Ralf Greger Zaakvoer-der - Technisch Consultant PlaToS Consulting

1055 - 1125 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1220 - 1315 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1315 - 1340 Zaal 1 Hoe kom je in het ontwerpproces van kunststof producten tot de juiste materiaalkeuze

Joop Onnekink Senior Consultant Pezy Group Groningen

1410 - 1435 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1435 - 1500 Anodiseercriteria bij een perfect verspaand aluminium productHenry van Haeff Directeur 2-S Petrofer

1505 - 1530 Een Circulaire Economie hoe krijgen we die echt in bewegingErick Wuestman AVS Voorzitter en ex-pert CE Stichting Circulaire Economie

1435 - 1500 Analytical strategies for analysis of functional materials at surfaces and interfaces Dr ir Pieter Samyn Researcher Institute for Materials Research (IMO)

1505 - 1530 Solar Simulation the real lifeMark de Waard Sales Rycobel

1435 - 1500 Verlijmen met MMA lijmStef Jaspersen Managing Director BNS Industrial BV

1505 - 1530 Overzicht van recente innovaties in verbinden van ongelijksoortige mate-rialen en van minder gekende las- enof soldeertechniekenFleur Maas Belgisch Instituut voor Lastechniek

1435 - 1500 Cleaning by light surface treatment with laserDipl-Ing Olav G Schulz MBA Ma-naging Director SLCR Lasertechnik GmbH on behalf of Summa Surface SLCR Lasertechniek

1505 - 1530 Understanding adhesion improve-ment as a result of changing surface wettabilityDr Ir Marieumllle Laimboumlck-Wouters Materiaal Expert MaterialsXpertise

1535 - 1600 Zaal 1 M2i - Onderzoek aan High Tech Materialen

Dr Harald Kerp Programma Manager The Materials Innovation Institute

1600 - 1700 Netwerkborrel voor exposanten en bezoekers

33 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

ZAAL 1 Materialen

ZAAL 2 Analyse testen simuleren

ZAAL 3 Verbindingstechnieken

ZAAL 4 Oppervlaktetechnieken

Congresprogramma donderdag 1 juni

1125 - 1150Driving Glass beyond the LimitsDr Matthias Muumlller Director Material Development SCHOTT AG

1155 - 1220 CeraCarbon THE next step in wear resistant lightweight applicatons Roeland Coumans CEOCTO Cera-Carbon

1125 - 1150 Vision inspection for surface damage on high quality materialsJuumlrgen Kemenas Technical specialist TEVEL Techniek BV

1155 - 1220 Hansen Solubility Parameters in inkjet ink developmentDr Sc Frank Ruttens Key accountma-nager Agfa-Labs

1125 - 1150 Verbinden zonder gatenIng J van Schaijk Senior application engineer VIBA NV

1155 - 1220 Hoe de oppervlaktetoestand evalue-renverbeteren voorafgaand aan een verlijming Ing Pol Coudeville Do-cent - cooumlrdinator dienstverlening KU Leuven technologiecampus Oostende

1125 - 1150 Afblazen van oppervlakte en stofreinigingDonald van Boven Sales Rycobel

1155 - 1220 Chemische oppervlaktemodificatie Prof Dr Ernst J R Sudholter Hoogleraar Organische materialen en grensvlakken TU Delft - Chemical Engineering Organic materials amp Interfaces

1345 - 1410 Van ontwerp naar technisch en com-mercieel haalbaar aluminium productFrits Marechal Application Design Engineer Sapa Extrusion Benelux

1345 - 1410 Dynamic mechanical analysis of a tire sample by nanoindentationDavid Ziltener CEO Tribotron AG

1345 - 1410 Ultradunne materiaal lagen en hun toepassing in NanoMagnetisme Dr Ir Ing R Lavrijsen Universitair Do-cent Technische Universiteit Eindho-ven Groep Fysica van NanoStructuren (FNA) Technische Natuurkunde

1505 - 1530 Oppervlaktetechnologie controle op de vierkante kilometerDr Ir Hans van der Weijde Program-ma manager Tata Steel RampD

1435 - 1500 How to model dropping of an HDPE tank with fluid using Abaqus FEA Dr Ir Christine Obbink-Huizer Abaqus Application Engineer Simuleon

1435 - 1500 Condities voor een duurzame verlijmingIng Jan Lambrechts MSc Business Manager LCS Adhesive Bonding bvba

1505 - 1530 Net-shape productie van een compo-sieten draagarmMarkus Kaufmann Programmaleider composieten Sirris

1435 - 1500 Smart coatings via designing surface chemistry and topographyDr Catarina Esteves Associate Professor Eindhoven University of Technology

1505 - 1530 Dos en Donts van anodiserenM Kaarsgaarn DGA KO-AR BV

ZAAL 1 Materialen

930 Ontvangst

1030 - 1055 Zaal 1 Designing functional micromaterials

Dr Wim Noorduin Group Leader AMOLF

1055 - 1125 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1220 - 1315 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1315 - 1340 Zaal 1 Global Resource Depletion Threats and Opportunities

Dr Ir AM Diederen Senior Scientist TNO

1410 - 1435 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1535 - 1600 Zaal 1 Lina s werelds eerste bio-based auto

Noud van de Gevel PR amp Media manager TUecomotive

1600 - 1700 Netwerkborrel voor exposanten en bezoekers

34 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Lezingenprogramma woensdag 31 mei

Ontwerpproces verandert door Computational DesignPeter Heideman Architect AvB StudioSK MovaresAan de hand van diverse projecten van de werkgroep Computational Design binnen Movares wordt aan de hand van lopende projecten verteld over de rol van software op het ontwerpproces en robotisering van het maakproces De rollen in het ontwerpproces veranderen drastisch aan het begin van het ontwerppro-ces worden integraal ontwerp parameters bepaald (waarbij een analogie met het integraal vastleggen van informatie middels DNA in celkernen opgaat)In de productie vervallen arbeidsgangen en wordt alleen materiaal toegepast waar nodigDe bouwkolom zal gaan lijken op processen die in de automobiel en luchtvaartindustrie inmiddels normaal zijn1030 - 1055 ZAAL 1

Keyn

ote

Materiaalkunde in een notendopDr Ir HW (Eddy) Brinkman Technisch schrijver en vertaler Betase BVMateriaalkunde als werkgebied vertelt welke invloed microstructuur heeft op de uiteindelijke eigenschap-pen van een materiaal en daardoor op diens toepassingen Door op kleine schaal aan de juiste knoppen te draaien kun je de eigenschappen van een materiaal - en dus van een product - verbeteren Eddy Brinkman laat met een paar voorbeelden zien hoe diverse materialen zich gedragen als ze in aanraking komen met warmte licht elektriciteit en mechanische belasting Zo zorgen elektronen ervoor dat metalen elektriciteit geleiden maar ook dat metalen warmte geleiden en indirect ook dat ze vervormen bij mechanische belas-ting Met recht Materiaalkunde in een notendop

1125 - 1150 ZAAL 1

Mat

eria

len

Joining metals to ceramics by using solderingbrazing techniques (in English)Erik Brom Technical Commercial Director Mat-tech BVJoining metals to ceramics often leads to problems like leakage and cracking In this presentation we will elaborate on the causes these issues and we will also explain what is possible with the innovative use of soldering and brazing techniques that hopefully will inspire you find solutions for the problemschallenges you are facing

1125 - 1150 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Micro-XRF ndash A non-destructive method for Material Analysis and Quality Con-trol Investigations (in English)Dr Andreas Wittkopp Business Manager microXRF - EMEA Bruker Nano GmbH on behalf of Benelux ScientificX-ray fluorescence analysis with spatial resolution in the range of some ten micrometers (micro-XRF) is a time and cost efficient analysis method capable analyzing elemental inhomogeneities of a broad range of various sample types Minimum detection limits down to the single ppm level can be achieved These properties recommend micro XRF as a complementary method to combine spatial resolution of a REM with the analytical performance of an EDXRF bulk instrumentIn this presentation the capabilities and limitations of this technique will be described by means of various application examples coming from Material Science and Industry Quality Control1125 - 1150 ZAAL 2

Anal

yse

Functionele en slimme coatingsDr Walter Lauwerens Senior Project Manager Smart Coatings Sirris Smart Coating Application LabDe term functionele coatings wordt meestal gebruikt om andere functies dan decoratief of beschermend te benoemen Zo heeft iedereen al wel gehoord van coatings met anti-graffiti zelfreinigende antibacterieuml-le of antistatische functies Maar het gaat zelfs verder wanneer de eigenschappen van coatings veranderen in functie van temperatuur of druk Dan spreekt men van slimme coatings die bijvoorbeeld als sensoren gebruikt worden In de presentatie wordt een overzicht gegeven van technologie en toepassingen van functionele en slimme coatings Het Smart Coating Application Lab van Sirris ondersteunt bedrijven die deze coatings willen toepassen op hun producten met advies optimalisatie demonstratie en industrialisa-tie1125 - 1150 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

35 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

TMS 42 innovatie in staalRichard Garvelink Sales and Technical Adviser Telmastaal NVIntroductie van een nieuw bijzonder hoogwaardige kwaliteit gereedschapstaal Het resultaat van 50 jaar ervaring in staalproductie een kwaliteit met dermate hoge waarden dat een tijdsbesparing van 50 procent binnen handbereik ligt

1155 - 1220 ZAAL 1

Mat

eria

len

Strain Gauge Measurements on Plastics and Composites (in English)Anton Chittey Product Manager - Europe Vishay Precision Group - Micro-Measurements on behalf of jj bos bvDespite many novel measurement technologies strain gauges are still the most accurate reliable and repeatable sensor available for material testing real-world stress analysis and condition monitoring Their reliability and ease of use is often defeated by lack of knowledge and necessary skills never more so when applied to plastics and fibre reinforced composites This short presentation aims to clarify some of the misconceptions and put the right tools back in the hands of test personnel to ensure that their data has validity and value rather than acquiring substandard data at a cost

1155- 1120 ZAAL 2

Anal

yse

Structural adhesive bonding for high-temperature and durability (in English)Koen Geurts Research Engineer Flanders Make on behalf of Sadechaf UV BVBAWithin the framework of the European ZeDeMAB project (Zero Defect Manufacturing for Adhesive Bonding) some industrial demonstrator cases were analyzed on several aspects concerning adhesive bonding (influence of processing parameters effect of defects durability behaviour hellip) For an automo-tive application a number of high temperature resistant structural adhesives were evaluated with use of aluminum and steel substrates In contrast to what is expected only one adhesive (SPE 1539) could retain its strength at 140degC to a sufficient level Furthermore the dynamic performance of this adhesive system is characterized An overview of all test results will be discussed as well as some further exploitation possi-bilities of this adhesive in dynamic load andor elevated temperature conditions1155- 1120 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Hoe kom je in het ontwerpproces van kunststof producten tot de juiste materiaalkeuzeJoop Onnekink Senior Consultant Pezy Group GroningenMateriaalkeuze een belangrijke schakel in het ontwerpproces Afgelopen jaar heeft ontwerpbureau Pezy Group de Braster ontwikkeld De Braster is een medisch apparaat waarmee vrouwen zelfstandig een borstscan kunnen maken Door een gedegen ontwerpproces waarin materiaalkeuze en officieumlle vrijgaven erg belangrijk waren werd het product gerealiseerd in een doorlooptijd van slechts twaalf maanden In deze lezing laat Joop Onnekink aan de hand van dit project zien hoe materiaalkeuze deel uit maakt van het ontwerpproces hoe materiaalkeuze tot stand komt en hoe het gedurende het gehele project bewaakt wordt1315- 1340 ZAAL 1

Keyn

ote

Physical foundations for smart polymeric materials (in English)Dr Wouter G Ellenbroek Universitair Docent (Assistant Professor) Eindhoven University of TechnologyOur future asks for novel materials that contribute to durability sustainability andor regenerative me-dicine At Eindhoven University of Technology a range of research groups is devoted to developing such novel smart materials In this presentation I will discuss the recent efforts of our group in Applied Physics focusing on reversibly crosslinked polymeric materials including gels elastomers and biological tissues Our approach of theory development and modeling aims to unravel the mechanisms of recently discover-ed toughening mechanisms and to work with academic and industrial partners on optimizing these novel material design motifs for practical applications

1345 - 1410 ZAAL 1

Mat

eria

len

Benefits of the Oxford Instruments GRADE database (in English)Wilhelm Sanders Certified Product Manager OES (MSC) Oxford Instruments Analytical GmbH on behalf of De Looper NDOThe number of metal grades is growing constantly therefore the identification of the correct material grade based on the chemical analysis is very challenging Not only the element description of the grade designation from the mathematical point of view is sometimes poor but also information can overlap This presentation will point out how the Oxford Instruments GRADE Database can support metallurgists inspection engineers and anyone working with analysers The GRADE Database is also a great help for ve-rifying or selecting the correct grades to avoid material mix-up causing catastrophic situations and failures

1345 - 1410 ZAAL 2

Amal

yse

36 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Analytical strategies for analysis of functional materials at surfaces and inter-faces (in English)Dr ir Pieter Samyn Researcher Institute for Materials Research (IMO)The Institute for Materials Research has a long tradition in applied research and industrial services on general topics in materials science These include application processing performance reliability and sustainability In particular analytical strategies for complex material systems or products are developed such as (bio)polymers and coatings for packaging sensors thin films battery systems energy devices and automotive Starting from given materials composition and processing in-depth analysis results in the for-mulation of structure-property relationships supporting better understanding and optimization of physical mechanical and chemical properties at various scale lengths This approach will be illustrated by some case studies

1435 - 1500 ZAAL 2

Anal

yse

Verlijmen met MMA lijm Stef Jaspersen Managing Director BNS Industrial BVManaging director van BNS Industrial BV Vertegenwoordiger van SCIGRIP in de Benelux Een Anglo-Ameri-kaanse producent van onder andere Acrylaat lijmen

1435 - 1500 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Cleaning by light surface treatment with laser (in English)Dipl-Ing Olav G Schulz MBA Managing Director SLCR Lasertechnik GmbH on behalf of Summa Surface SLCR LasertechniekFor many applications in modern production processes the surface preparation is a mandatory task to achieve high quality products Specifically for bonding processes like gluing or welding the preparation or cleaning of the joint areas is a key factor for a high strength bond This can be done with laser light The laser technique offers an alternative approach for many applications Eg precise paint removal rust removal preparation of surfaces before painting (to increase adhesion) The laser is a contact-free gentle environmentally friendly dry and dust-free treatment without using any media Therefore perfect to auto-mate and integrate in production processes1435 - 1500 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

Lezingenprogramma woensdag 31 mei (vervolg)

Anodiseercriteria bij een perfect verspaand aluminium productHenry van Haeff Directeur 2-S Petrofer Iedereen heeft weleens te maken met een tegenvallende kwaliteit van een bewerkt eindproduct voor en na het anodiseren Met name de onzekerheid over de oorzaak is zowel frustrerend als tijd- en geld rovend Diverse leden van het Mikrocentrum High Tech Platform hebben daarom besloten alle facetten van het productieproces nader te onderzoeken om uiteindelijk meer inzicht te krijgen in de invloeden die oa koel- en smeermiddelen gereedschappen materiaal reinigen etc hebben op het eindresultaat Tijdens testen met Aluminium EN AW-5083 O3 bij het Teclab in Eindhoven zijn een aantal verrassende conclusies getrokken Benieuwd Bezoek het Aluminium Paviljoen stand 7

1435 - 1500 ZAAL 1

Mat

eria

len

Atmosferische plasmatechnologie - applicatiespecifieke oplossingen op maatDr Ralf Greger Zaakvoerder - Technisch Consultant PlaToS ConsultingNa een korte introductie in de plasmatechnologie wordt aan de hand van voorbeelden uit de praktijk ge-toond hoe atmosferische plasmawerktuigen gekozen en op maat geskaleerd kunnen worden

1345 - 1410 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

37 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Een Circulaire Economie hoe krijgen we die echt in bewegingErick Wuestman AVS Voorzitter en expert CE Stichting Circulaire EconomieGaan nieuwe businessmodellen het verschil maken in de technieken rondom Circulaire EconomieHet succes van een circulaire samenleving hangt niet alleen af van recycling of upcycling aan het eind van een levensfase van een product maar meer nog van slimme oplossingen aan de voorkant van een ontwik-keltraject Hoe gaan nieuwe verdien- organisatie- en businessmodellen hier hun invloed op hebben en welke rol spelen materialen in dit hele procesGaat een consortium dat eigenaar blijft van kozijnen en haar gevel als een dienst aanbiedt andere materi-alen kiezen voor haar producten En wat betekent dit voor producenten en materiaal samenstellingen

1505 - 1530 ZAAL 1

Mat

eria

len

Solar Simulation the real life (in English)Mark de Waard Sales RycobelAn enlightening view on weathering simulation possibilities of your materials

1505 - 1530 ZAAL 2

Anal

yse

Overzicht van recente innovaties in verbinden van ongelijksoortige materialen en van minder gekende las- enof soldeertechniekenFleur Maas Belgisch Instituut voor LastechniekDe recente ontwikkelingen in de lastechniek voor het verbinden van ongelijksoortige materialen zoals de opkomst van nieuwe varianten van het MAG-lassen enof solderen puntlassen wrijvingslassen of elektro-magnetisch pulsproces worden in deze presentatie naar voor gebrachtAls toepassingsvoorbeeld zal de ontwikkeling van een metaalcomposiet onderdeel voor de automobiel-sector worden toegelicht

1505 - 1530 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Understanding adhesion improvement as a result of changing surface wettability (in English)Dr Ir Marieumllle Laimboumlck-Wouters Materiaal Expert MaterialsXpertiseMost industrial polymers and composites have low surface free energy and lack polar functional groups on their surface resulting in a class of materials with poor adhesion properties Introduction of polarity is mostly done my means of chemical or physical processes using products that harm the environment Atmospheric plasma treatment is an elegant method to introduce polarity to the surface of the substrate resulting an improved adhesion In this contribution the results of surface modification on the effect on surface free energy and adhesive properties will be presented and related to a theoretical approach to predict adhesion1505 - 1530 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

M2i - Onderzoek aan High Tech MaterialenDr Harald Kerp Programma Manager The Materials Innovation InstituteDe presentatie geeft een overzicht van het materiaalonderzoek dat M2i uitvoert op basis van de High Tech Materials roadmap van het Topsectorenbeleid Binnen M2i wordt onderzoek gedaan naar zowel structu-rele als functionele materialen Hier zal de nadruk liggen op onderzoek aan functionele materialen zoals beschermende en waterafstotende coatings materialen voor zonnecellen en dunne films voor toepassing in elektronische componenten

1535 - 1600 ZAAL 1

Keyn

ote

Lezingenprogramma woensdag 31 mei (vervolg)

38 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Lezingenprogramma donderdag 1 juni

Designing functional micromaterials (in English)Dr Wim Noorduin Group Leader AMOLFHarnessing the basic principles that guide such self-organizing processes is of fundamental scientific interest but also promises a paradigm shift in the manufacturing of nano- and micromaterials We recently demonstrated that the subtle balance between the diffusion of reactants and their reaction rates could lead to a wide range of microscopic shapes that could be further sculpted and hierarchically organized by rationally modulating the environmental conditions Based on fundamental insights in the underlying mechanism we now present new ways to steer the nucleation and growth of mineralizing microstructures and construct functional micromaterials These results contribute to our understanding of biomineralizati-on processes and outline a new nano-fabrication strategy for functional self-organizing materials1030 - 1055 ZAAL 1

Keyn

ote

Driving Glass beyond the Limits (in English)Dr Matthias Muumlller Director Material Development SCHOTT AGSCHOTT AG is continuously developing innovative glass and glass ceramic solutions for a huge variety of applications in optics semiconductor medical electronic packaging and much more With thickness down to 70microm tight geometrical parameters and outstanding strength this material reveals superior performan-ce Another example of leading edge material development are tailored glass ceramics as low loss dielec-tric material for high frequency applications This might enable unique solutions for mobile communication like 5G technology or autonomous flying

1125 - 1150 ZAAL 1

Mat

eria

len

Verbinden zonder gatenIng J van Schaijk Senior application engineer VIBA NVNieuwe materialen vereisen nieuwe manieren van bevestigen Zo worden niet alleen lijmen steeds groener en slimmer ook de bevestigers gaan mee in deze ontwikkeling Met de reeks slimme bevestigers van Click Bond worden er geen gaten geboord in het materiaal Het zijn verlijmbare mechanische bevestigers die in vele markten succesvol worden toegepast overal op de wereld

1125 - 1150 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Afblazen van oppervlakte en stofreinigingDonald van Boven Sales RycobelHet afblazen van oppervlakte en stofreiniging toegelicht aan de hand van een case studie

1125 - 1150 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

Vision inspection for surface damage on high quality materials (in English)Juumlrgen Kemenas Technical specialist TEVEL Techniek BVAutomatic Vision inspection system to inspect surface damage in micro - nano scale on high quality mate-rials

1125 - 1150 ZAAL 2

Anal

yse

39 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Hansen Solubility Parameters in inkjet ink development (in English)Dr Sc Frank Ruttens Key accountmanager Agfa-LabsHansen Theory can be used to develop stable inkjet inks from scratch in a very short period of time hence leading to a minimal time-to-market

1155- 1220 ZAAL 2

Anal

yse

Hoe de oppervlaktetoestand evaluerenverbeteren voorafgaand aan een verlijmingIng Pol Coudeville Docent - cooumlrdinator dienstverlening KULeuven technologiecampus OostendeDe primordiale voorwaarde voor een goede lijmverbinding houdt in dat de oppervlakte-energie van het substraat voldoende hoog is om tot verlijming over te gaan We gaan na wat die termen betekenen en wat we hieruit kunnen afleiden We belichten de verschillende meetprincipes We gaan na wat oppervlakte-ac-tivatie betekent en hoe we dit kunnen realiseren langs fysische of chemische weg

1155- 1220 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Global Resource Depletion Threats and Opportunities (in English)Dr Ir AM Diederen Senior Scientist TNOAt our current level of technology and within the current paradigm of how to run an economy from a global perspective we might already find ourselves in a predicament of interconnected and aggravating relative scarcities The central issue is declining net energy on a global scale which causes relative scarcity of many raw materials (among them many metals) which in turns aggravates the situation with regard to current and future availability and affordability of energy So-called least-regret strategies can be devised to soften or mitigate the consequences of global resource depletion and which have intrinsic benefits both in circumstances of crisis and of non-crisis

1315- 1340 ZAAL 1

Keyn

ote

Lezingenprogramma donderdag 1 juni (vervolg)

Chemische oppervlaktemodificatieProf Dr Ernst J R Sudholter Hoogleraar Organische materialen en grensvlakken TU Delft - Chemical Engi-neering Organic materials amp InterfacesHet seminar zal gaan over oppervlakken en hoe de preciese samenstelling daarvan en de structuur van invloed zijn op de fysische eigenschappen zoals hydrofiliciteit hydrofobiciteit en electrische oppervlakte lading Door preciese chemische behandeling van oppervlakken kunnen de fysische eigenschappen op wens worden beinvloed Dat kan zijn bijvoorbeeld het stimuleren van de hechting van bepaalde compo-nenten uit de omgeving en ook in het juist voorkomen van bepaalde hechtingen

1155- 1220 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

CeraCarbon THE next step in wear resistant lightweight applicatons (in English) Roeland Coumans CEOCTO CeraCarbon CeraCarbon is a disruptive new material It combines the strength and lightness of Carbon Fiber and the wear-resistance and low friction of Ceramic Now it is possible to replace heavy steel in high performace applictions were the matariel is exposed to wear and tear Possible applications hydraulic and air cilinders sliding bearings fast moving and sliding machine parts etc

1155 - 1220 ZAAL 1

Mat

eria

len

40 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Ultradunne materiaal lagen en hun toepassing in NanoMagnetismeDr Ir Ing R Lavrijsen Universitair Docent Technische Universiteit Eindhoven Groep Fysica van NanoStruc-turen (FNA) Faculteit Technische NatuurkundeIn deze presentatie zal ik het onderzoek in de groep fysica van nanostructuren zoals mogelijk gemaakt door de NanoAccess onderzoeksfaciliteit aan de TUe naar de fundamentele magnetische interacties in ultradunne lagen nader toelichten In dit onderzoek is de controle van laagdikten grensvlakken oppervlak-ken en zuiverheid op de nanometer schaal van uiterst belang Ik zal een paar voorbeelden van de gebruik-te technieken voor depositie analyse en structurering de revue laten passeren Ons onderzoek richt zich op applicaties op het gebied van de nano-electronica nanomaterialen voor energie en nanodeeltjes voor bio-medische toepassingen Deze technieken zijn ook toegankelijk voor derden in samenwerkingsverband1345 - 1410 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

How to model dropping of an HDPE tank with fluid using Abaqus FEA (in English)Dr Ir Christine Obbink-Huizer Abaqus Application Engineer SimuleonFinite element analysis is a powerful tool to understand and predict mechanical behavior Using the drop test of an HDPE tank filled with fluid as example the choices that need to be made when setting up an analysis are explained Most attention is paid to the material properties which material models can be used for HDPE and how can we describe the fluid This example shows the capabilities of Abaqus to describe complex non-linear behavior similar to httpinfosimuleoncomblogabaqus-fsi-drop-test-100-liter-hdpe-fuel-tank1435 - 1500 ZAAL 2

Anal

yse

Lezingenprogramma donderdag 1 juni (vervolg)

Van ontwerp naar technisch en commercieel haalbaar aluminium productFrits Marechal Application Design Engineer Sapa Extrusion BeneluxDeze lezing is gericht op ontwerpers die een ontwerp willen vertalen naar een commercieel efficieumlnt maakbaar product Aan de hand van diverse prijswinnende ontwerpen vertelt Frits Marechal wat het ma-teriaal aluminium en de extrusietechniek te bieden hebben om breed uiteenlopende productontwerpen technisch en commercieel haalbaar te maken

1345 - 1410 ZAAL 1

Mat

eria

len

Dynamic mechanical analysis of a tire sample by nanoindentation (in English)David Ziltener CEO Tribotron AGThe viscoelastic properties of a tire sample are studied by dynamical mechanical analysis (DMA) using Na-noIndentation technique with the Nanovea Mechanical Tester We found that the tire possesses different viscoelastic mechanical properties across the tire layers Such strategical distribution of the hardness and complex modulus at different layers meets the functionality requirements of the tire The DMA frequency sweep test provides useful information on the viscoelastic behaviors of the tire running at different speeds which is essential in improving the performance of tires for smoother and safer rides

1345 - 1410 ZAAL 2

Amal

yse

Condities voor een duurzame verlijmingIng Jan Lambrechts MSc Business Manager LCS Adhesive Bonding bvbaWanneer we duurzaam willen verlijmen is het aangewezen een aantal factoren in het oog te houden zoals design van de constructie de keuze van de substraten oppervlaktebehandeling omgevingsfactoren lijmkeuze applicatie en proces testen controle en QC Ten slotte wordt het belang van het Triumviraat uitgelegd

1435 - 1500 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

41 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Oppervlaktetechnologie controle op de vierkante kilometerDr Ir Hans van der Weijde Programma manager Tata Steel RampDTata Steel is een van de grootste producten van metaaloppervlakken in Nederland En naast de optimale eigenschappen van de bulk is juist ook het oppervlak een van de manieren waarop we kunnen excelleren en concureren Dit omvat oppervlakte-topologie over diverse lengteschalen dunne oppervlaktelagen en speciale coatings In deze lezing zal vanuit een aantal marktsegmenten worden bekeken welk type ontwik-kelingen actueel zijn

1505 - 1530 ZAAL 1

Mat

eria

len

Net-shape productie van een composieten draagarmMarkus Kaufmann Programmaleider composieten SirrisSLC-Lab is het engineering en prototypelabo van Sirris de KU Leuven en de UGent Een demonstrator die recent internationale belangstelling wekte was een draagarm voor de ophanging van een Volkswagen Golf die het lab samen met twee Duitse partneruniversiteiten ontwikkelde De component illustreert dat de re-sin transfer moulding-technologie perfect geschikt is voor complexe designs Ze vergt geen nabehandeling en laat zelfs toe optische vezelsensoren te integreren voor structural health monitoring Tijdens de lezing word ingegaan op de complexiteit van matrijsontwerp voor RTM het integreren van inserts in complexe preforms en het opmeten van spanningen door middel van vezelsensoren

1505 - 1530 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Dos en Donts van anodiserenM Kaarsgaarn DGA KO-AR BVWelke valkuilen zijn er bij anodiseren

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

Lezingenprogramma donderdag 1 juni (vervolg)

Lina s werelds eerste bio-based autoNoud van de Gevel PR amp Media manager TUecomotiveLina is een vierpersoons elektrische stadsauto Dankzij haar lichte gewicht van 300 kilogram is ze erg efficieumlnt Dit lage gewicht is te danken aan een innovatief materiaal dat nog nooit eerder structureel in autorsquos is gebruikt Namelijk bio-composiet Deze panelen bestaande uit twee lagen bio-composiet die om de bio-logische PLA-kern geperst worden vormen het chassis van Lina en daarmee de dragende constructie van de auto Het voornaamste bestandsdeel van het bio-composiet is vlas Vlas is een plant met lange stugge vezels waarvan de toepassingen ver reiken

Keyn

ote

1505 - 1530 ZAAL 4

1535 - 1600 ZAAL 1

Smart coatings via designing surface chemistry and topography (in English)Dr Catarina Esteves Associate Professor Eindhoven University of Technology - Department of Chemical Engineering and ChemistryNearly all surfaces we use are covered by a polymer layer (coating) for protection or aesthetic purposes One of the most important roles of surfaces is setting interactions with water Hydrophobic coatings provide water repellency and low-adherence hydrophilic coatings grant permanent contact with water and high lubricity Currently the materials field faces new challenges to design multi-functional surfaces which exhibit a specific wettability but also respond selectively to changes in the environment I will show how we have been using surface chemistry and topography to develop multi-functional smart coatings for different applications eg self-healing and superhydrophobic polymer coatings1435 - 1500 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

42 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

1D COMPOSITES BVJupiterweg 41a3893 GC ZEEWOLDEinfo1dcompositescom06-53161362www1DcompositescomContact Gertjan Switsar

Stand 10

2-S BV Vlierdensedijk 435705 CK HELMONDhvanhaeff2-seu0492-590443www2-seu Contact Henry van Haeff

Stand 7

4TUHIGH-TECH MATERIALS (4TUHTM) Mekelweg 22628 CD DELFTrboerrigtertudelftnl015-2785760www4tunlhtmContact Reina Boerrigter Stand 16

ADSO BVBA Vuurkruislaan 10BE 2610 WILRIJKbartadsobe0032-498400504wwwadsobeContact Bart Hendrickx Stand 2

Agfa-Labs Septestraat 27BE 2640 MORTSELfrankruttensagfacom0032 449 56 99 49wwwagfa-labscomContact Frank Ruttens Stand 35

ALUMECO NL BV Ketelmeer 255347 JX OSSmohalumeconl06-10382134 wwwalumeconl Contact Marco Huitink

Stand 7

Exposanten (op alfabetische volgorde)

ALUMINIUM PAVILJOEN Kruisstraat 745612 CJ EINDHOVENkmousmikrocentrumnl040-2969922Contact Karin Mous Stand 7

AMEURO METALS BV Papland 9c4206 CK GORINCHEMovaniperenameurometalsnl085-4844770wwwameurometalsnlContact Olaf van Iperen Stand 21

ARNOLD + SIEDSMA Bezuidenhoutseweg 572594 AC DEN HAAGrnaudintencatearnold-siedsmanl070 3654833wwwarnold-siedsmacom

Stand 6

ANALIS nv Rue de Neacuteverleacutee 11BE 5020 Suarleekdranalisbe0032-81-255050wwwanalisbeContact Ken de Roover Stand 53

BENELUX SCIENTIFIC BV 44 RI-straat 334051 AP OCHTENkoschaapbenelux-scientificnl0344-655556wwwbenelux-scientificnlContact Ko Schaap Stand 40

BODYCOTE VACUUM BRAZING Visseringweg 281112 AS DIEMENhenkjanbuursenbodycotecom+31 20 5601080wwwbodycotecomnl-beContact Henkjan BuursenStand 64

BOumlHLER Isolatorweg 321014 AS AMSTERDAMrobdiddenbohlernl020-5817420wwwbohlernlContact Rob Didden Stand 14

Bond voor Materialenkennis Kruisstraat 745612 CJ Eindhoveninfomaterialenkennisnl040 296 99 13wwwmaterialenkennisnlContact Karin van Bakel

Stand 25

BONSHIN SOURCING BVBAUitbreidingstraat 843BE 2600 BERCHEM0032-483252389amyxinbonshincomwwwbonshincomContact Amy Xin

Stand 12

EXPOSANTEN

CERACARBON BV Kruisstraat 1236171 GE STEINroelandceracarboncom046-4260076www ceracarboncom Contact Roeland Coumans

Stand 18

FALEX TRIBOLOGY NV Wingepark 23BBE 3110 ROTSELAARofficefalexeu0032-16-407965wwwfalexeuContact Dirk Drees

Stand 47

GIMEX TECHNISCHE KERAMIEK BV Achterdijk 155705 CB HELMONDjgoossensgimexnl0345 - 574 255wwwgimexnlContact John GoossensStand 4

DE LOOPER ANALYTICAL Bukkumweg 24m5081 CT HILVARENBEEKdanieumllledelooperndocom013-5054216wwwdelooperanalyticalcomContact Danielle Heijms

Stand 37

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES Delo-Allee 1DE 86949 WINDACHrobertboksdelode0049 8193 9900-0wwwdelo-adhesivescomenContact Mr Robert BoksStand 67

ELASTOMER RESEARCH TESTING BV Teugseweg 277418 AM DEVENTERinfoertbvcom+31 570 - 62 46 16wwwertbvcomContact Dr Ir Kuno DijkhuisStand 56

Exposanten (op alfabetische volgorde)

43 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

44 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Exposanten (op alfabetische volgorde)

GRONEMAN BV Postbus 247550 AA HENGELOeidhofgronemannl074-2551143wwwgronemannlContact Karin Eidhof

Stand 80

HARTECH MEET- amp TESTAPPARATUUR Bonte Kraaiweg 161521 RD WORMERVEERyvonnehartechnl075-6144080wwwhartechnlContact Yvonne IJmker - de NijsStand 49

HAUCK HEAT TREATMENT EINDHOVEN BV Achtseweg Noord 55651 GG EINDHOVENrickbruggemanhauckhtcom06-13122288wwwhauckhtnlContact Rick BruggemanStand 72

HOGESCHOOL UTRECHT CENTRUM VOOR NATUUR amp TECHNIEK Koningsbergerstraat 93531 AJ UTRECHTalexharsveldhunl088-4818888wwwcvntnlContact A HarsveldStand 17

IMO-IMOMEC Martelarenlaan 42BE 3500 HASSELTlievededonckeruhasseltbe0032-11-268813wwwuhasseltbeimoContact Lieve de Doncker

Stand 45

INNOVAR CLEANING CONTROL Ambachtsweg 235627 BZ EINDHOVENhanscoolsinnovar-cccom040-7370199wwwinnovar-cccomContact Hans CoolsStand 109

INNOVATEST EUROPE Borgharenweg 1406222 AA MAASTRICHTinfoinnovatest-europecom043-3520060wwwinnovatest-europecom

Stand 44

INNOVATIEVE MATERIALEN SJP UITGEVERS Postbus 8614200 AW GORINCHEMgvninnovatievematerialennl0183-660808Contact Gerard van Nifterik

Stand 1

IPECUNIA PATENTS BV Rijksweg Zuid 86131 AN SITTARDdannybovensipecuniacom046-4113990wwwipecuniacomContact Dhr Jaap Renkema Stand 34

INSTRON 3 Boulevard Jean Moulin Omega Parc Bacirctiment 2FR 78990 ELANCOURT CEDEXjuergen_richterinstroncom0031-(0)6-10898286wwwinstroncomContact dhr J RichterStand 51

ISSERSTED PRUumlFMASCHINEN GMBH amp CO KG Chemiestrasse 4DE 41751 VIERSENdellingisserstedt-pruefservicede0049-2162-266500wwwisserstedt-pruefservicedeContact Maria DellingStand 39

IST BENELUX BV Hommel 637317 BL APELDOORNgerardbnlist-uvcom055-5050014wwwist-uvnlContact Gerard Brieko

Stand 77

JJ BOS BV Marconistraat 112809 PH GOUDAramonvanthoffjjbosbvnl0182-619333wwwjjbosbvnlContact Ramon van t Hoff

Stand 55

HELMUT FISCHER MEETTECHNIEK BV Tarasconweg 105627 GB EINDHOVENjohannieuwlandshelmutfischernl040-2482255wwwhelmutfischernlContact Johan Nieuwlands Stand 89

GOM BRANCH BENELUX Interleuvenlaan 15FBE 3001 HEVERLEEewinantgomcom0032-16-408034wwwgomcomContact Wim Cuypers

Stand 58

EXPOSANTEN

Exposanten (op alfabetische volgorde)

JUNO INDUSTRIES Stoktevijver 229930 Zomergemcojunoindustrieseu+3293959590wwwjunoindustrieseuContact Thierry Soenen

Stand 74

LIJMACADEMIE Ericssonstraat 25121 ML RIJENinfolijmacademienl085-3031227wwwlijmacademieeuContact Arnold Knottnerus

Stand 60

KEYENCE INTERNATIONAL (BELGIUM) Bedrijvenlaan 5BE 2800 MECHELENtvanlaerkeyenceeu0032-471-214822wwwkeyencecom Contact Thimoty Van LaerStand 33

KO-AR BV Neerlandia 161841 JK STOMPETORENmarcoko-arnl072-5745400wwwko-arnlContact Marco Kaarsgaarn

Stand 96

LCS ADHESIVE BONDING BVBA Bergenstraat 84BE 3053 HAASRODEjanlambrechtsconsultantcom0032-16-389045wwwlcs-adhesivebondingcomContact Jan LambrechtsStand 75

IST Benelux BVHommel 637317 BL ApeldoornTel +31 55 505 00 14wwwist-uvnl

IndustrialLED- UV

technologie van IST

45 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

JEOL (EUROPE) BV Lireweg 42153 PH NIEUW-VENNEPkruizejeolbeneluxcom0252-623500wwwjeolbeneluxcomContact Arnold Kruize

Stand 38

46 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Exposanten (op alfabetische volgorde)

Materials innovation institute (M2i) Elektronicaweg 252628 XG DELFTBvanhaastrechtm2inl088-0351900wwwm2inlContact Bert van HaastrechtStand 25

MERSEN BENELUX BV Mercuriusweg 4-63113 AR SCHIEDAMwilliamrozeboommersencom010-2983030wwwmersencomContact William Rozeboom

Stand 22

METEL Van Harenstraat 45145 RJ WAALWIJKdwijnantsmetelnl0416-724800wwwmetelnlContact Dennis Wijnants

Stand 13

MIKROCENTRUM Kruisstraat 745612 CJ EINDHOVENjgijsbertsmikrocentrumnl040-2969933 wwwmikrocentrumnlContact J Gijsberts

Stand 120

MULTIVALENT BV INNPLATE Ekkersrijt 15015692 AN SONrobbertdegreefmultivalentnl040-7515304 wwwmultivalentnlContact Robbert de GreefStand 98

Newa Postbus 105110 AA BAARLE-NASSAUinfonewanl013-5072000wwwnewanlContact Ivo Verheijen Stand 46

PERMACOL BV Diedenweg 946717 KV EDEtgorterpermacolnl0318-640740wwwpermacolnlContact Tom Gorter Stand 73

PHENOM-WORLD BV Dillenburgstraat 9T5652 AM EINDHOVENviviandecortiphenom-worldcom040-2597369 wwwphenom-worldcomContact Vivian de Corti Stand 54

Pontus HeatTreatment BV Thermen 97521 PS ENSCHEDErvanmilpontusnl053-4341000wwwpontusnlContact Robert van Mil Stand 62

PLATOS CONSULTING Elsbrug 11BE 9260 WICHELENralfgregerplatos-consultingbe0032-474-572635wwwplatos-consultingeuContact Dr Ralf Greger

Stand 91

REFITECH CARBON COMPONENTS Industriestraat 69a5145 PD WAALWIJKbnijpelsrefitechnl0416-330589wwwrefitechnlContact Bas NijpelsStand 19

RUPLO LIJMTECHNIEK BV Meeuwstraat 2A9791 GE TEN BOERinforuplonl050-3022702wwwruplonlContact Ruurd van der Ploeg

Stand 76

RYCOBEL Nijverheidslaan 47BE 8540 DEERLIJKinforycobelcom0032-56-1782170wwwrycobelcomContact Mark de Waard amp Donald Van BovenStand 95

MATERIALDESIGN Heereweg 321901 MD CASTRICUMtonhurkmansgmailcom0251-656052Contact Ton Hurkmans wwwmaterialdesignnl

Stand 1

MAT-TECH Ekkersrijt 45085692 DM SONebrommat-techcom0499-490133wwwmat-techcomContact Erik Brom

Stand 59

47 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Please visit us at the Materials 2017 ndash Booth 3

Whatrsquos your nextmilestone

By creating specialty glass that stands out with unmatched optical precision the highest transmission surprising exibility and ultimate customized solutions we enable engineers and designers to think in new dimensions

milestonesschottcom

Letrsquos rediscovermaterials for industrial applications

IA_Geschmolzenes-Glas_210x297_ENG_170419indd 1 200417 1154

48 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Exposanten (op alfabetische volgorde)

SAPA EXTRUSION BENELUX Postbus 755150 AB DRUNENrikmertenssapagroupcom06-20542522 wwwsapaprofilescomnlContact Rik Mertens Stand 23

SCHOTT BENELUX BV Randweg 3a4104 AC CULEMBORGantoonwesselinkschottcom0345-470650wwwschottcomContact AHWesselink

Stand 3

SCIGRIP - BENELUX BNS Australieumlweg 24T4561 PD HULSTbnsbnsindustrialcom0114-31100wwwscigrip-beneluxcomContact Stef Jaspersen

Stand 71

SENANG MATERIAL MICROSCOPY Prinses Beatrixlaan 224001 AH TIELinfosenangomsnl0344-610020wwwsenangomsnlContact Roy MaidmanStand 43

SHIMADZU BENELUX BV Australieumllaan 145232 BB DEN BOSCHinfoshimadzunl073-6430320wwwshimadzunl Contact Gaby de Jong

Stand 32

SIMULEON - ABAQUS SOFT-WARE amp FEA SERVICES Sint Antoniestraat 75314 LG BRUCHEMdbroekaartsimuleoncom0418-644699wwwsimuleoncomContact Dolf BroekaartStand 50

SIRRIS Technologiepark 935BE 9052 ZWIJNAARDEbartteerlincksirrisbe0032-498-919394Contact Bart Teerlinckwwwsirrisbe Stand 70

SIRRIS SMART COATING APPLICATION LAB Wetenschapspark 3BE 3590 DIEPENBEEKhildekrikorsirrisbe0032-473-992129wwwsmartcoatingbeContact Hilde KrikorStand 105

TESA BV Stationsplein 3-11211 EX HILVERSUMerikspeeckaerttesacom0032-471-705597wwwtesanlContact Erik Speeckaert

Stand 63

SUMMA SURFACE SLCR LASERTECHNIEK Bernard Vrienslaan 35062 EM OISTERWIJKthijscarliersumma-surfacenl013-8225866wwwsumma-surfacenlmachinesslcrContact Thijs Carlier Stand 93

TEVEL TECHNIEK BV Mollevite 246931 KG WESTERVOORTinfotevelnl026-3030060wwwtevelnlContact H Blauw

Stand 30

TITAN TECHNOLOGIES Koksijdestraat 11BE 8630 VEURNEinfotitantechnologiesbe0032-475651536wwwtitantechnologiesbe Contact Serge Tuerlings

Stand 79

SADECHAF BONDING Campus Blairon 30BE 2300 TURNHOUTjannekerenessadechafeu0032-14-405287wwwsadechafeuContact Janneke Renes

Stand 69

SINVACON BVBAProvinciebaan 102BE 9890 GAVERE0032-478546968pascalverheyensinvaconbewwwsinvaconbe Contact Pasval Verheyen

Stand 106

SABA Dinxperlo BV Industriestraat 37091 DC DINXPERLOtransportationsaba-adhesivescom0315 65 89 99wwwsaba-adhesivescomContact Dennis ter Veldhuis Stand 68

DEacute TAPE VOOR MOEILIJKE 0PPERVLAKKENtesareg ACXplus 709x LSE Performerbull Deze innovatieve schuimtape in acryl hecht op een blijvende manier en zonder primer aan

low-surface-energy (LSE) materialen zoals kunststof materialen met poedercoating etcbull Kan gebruikt worden bij temperaturen dicht bij het vriespunt

tesanl

Global leading technology in hardness testing made inThe Netherlands

Visit our websitewwwinnovatest-europecom

Borgharenweg 140 - 6222 AA Maastricht - Phone +31 (0) 43 3520060 - Fax +31 (0) 43 3631168 - E-mail infoinnovatest-europecomINNOVATEST Europe BV

49 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

50 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

In eacuteeacuten dag alles over aluminium productontwikkeling

wwwmikrocentrumnlevenementen

12 | 9 | 2017

Hilvaria

Studios

Hilvarenbeek

51 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

VDL FIBERTECH INDUSTRIES Diamantweg 545527 LC HAPERTdsteenbakkersvdlfibertechindus-triescomwwwvdlfibertechindustriescom0497-338400Contact D SteenbakkersStand 20

Exposanten (op alfabetische volgorde)

VERENIGING ION Einsteinbaan 13439 NJ NIEUWEGEINscherpenborgvereniging-ionnl030-6300390wwwvereniging-ionnlContact Santino Scherpenborg

Stand 99

VIBA NV Bleiswijkseweg 412712 PB ZOETERMEERromanivibanlwwwvibanl 079-3306748Contact Ton Romani Stand 78

VOM VZW Kapeldreef 60BE 3001 LEUVENvfinckenvombe0032-16-401420wwwvombeContact Veerle Fincken Stand 108

WEISS TECHNIK NEDERLAND BV Newtonstraat 54004 KD TIELinfoweisstechniknl0344-670400wwwweisstechniknlContact M VogelaarStand 52

WITTENBURGWITCOM Postbus 323870 CA HOEVELAKENhbwittenburgbvnl036-2000300wwwwittenburgbvnlContact Han van der Brink Stand 5

VM VISION INTERNATIONAL BVBA Molenbergstraat 39BE 9190 STEKENEmthvm-visioneu0032-3-7893602wwwvm-visioneuContact Mark ter HoevenStand 57

Stand 40

Instrumenten voor hettesten van uw materialen

Op de stand van Benelux Scientific is dit jaar ruim aandacht voor Q-Labdeacute specialist op het gebied van testapparatuur voor veroudering en corrosie

infobenelux-scientificnlwwwbenelux-scientificnlT +31-(0)344-655556

TRIBOTRON AG Lerchenfeldstrasse 3CH 9014 ST GALLENinfotribotroncom0041-71-5112465wwwtribotroncomContact David Ziltener

Stand 48

TTL GROUP NV Bredesteeg 47041 GV S-HEERENBERGwendyvanreettlgroupnl0314-664900 wwwttlgroupnlContact Wendy van Ree Stand 11

52 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Wie levert wat

1D COMPOSITES BV 10

ADSO BVBA 2

AMEURO METALS BV 21

BOumlHLER 14

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67

GIMEX TECHNISCHE KERAMIEK BV 4

JJ BOS BV 55

MERSEN BENELUX BV 22

METEL 13

PERMACOL BV 73

REFITECH CARBON COMPONENTS 19

SCHOTT BENELUX BV 3

(Slimme) materialen amp grondstoffen

2-S BV 7

ADSO BVBA 2

BOumlHLER 14

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67

GIMEX TECHNISCHE KERAMIEK BV 4

JJ BOS BV 55

LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75

MERSEN BENELUX BV 22

REFITECH CARBON COMPONENTS 19

SCHOTT BENELUX BV 3

SUMMA SURFACE SLCR LASERTECHNIEK 93

Bewerken van materialen

2-S BV 7

Agfa-Labs 35

ARNOLD + SIEDSMA 6

BODYCOTE VACUUM BRAZING 64

BOumlHLER 14

ELASTOMER RESEARCH TESTING BV 56

FALEX TRIBOLOGY NV 47

GIMEX TECHNISCHE KERAMIEK BV 4

HOGESCHOOL UTRECHT - CENTRUM VOOR NATUUR amp TECHNIEK

17

LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75

LIJMACADEMIE 60

MULTIVALENT BV INNPLATE 98

PERMACOL BV 73

PLATOS CONSULTING 91

Pontus HeatTreatment BV 62

SIMULEON - ABAQUS SOFTWARE amp FEA SERVICES 50

Consultant adviseur

ANALIS nv 53

BODYCOTE VACUUM BRAZING 64

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67

HAUCK HEAT TREATMENT EINDHOVEN BV 72

INNOVAR CLEANING CONTROL 109

IST BENELUX BV 77

JJ BOS BV 55

LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75

LIJMACADEMIE 60

MAT-TECH 59

MULTIVALENT BV INNPLATE 98

PLATOS CONSULTING 91

RYCOBEL 95

SCHOTT BENELUX BV 3

SUMMA SURFACE SLCR LASERTECHNIEK 93

VERENIGING ION 99

VM VISION INTERNATIONAL BVBA 57

ADSO BVBA 2

JJ BOS BV 55

LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75

LIJMACADEMIE 60

MULTIVALENT BV INNPLATE 98

SIMULEON - ABAQUS SOFTWARE amp FEA SERVICES 50

Oppervlaktetechnieken

Ontwerp- en design bureau

Wie levert wat

53 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Wie levert wat

2-S BV 7

Agfa-Labs 35

BENELUX SCIENTIFIC BV 40

DE LOOPER ANALYTICAL 37

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67

ELASTOMER RESEARCH TESTING BV 56

FALEX TRIBOLOGY NV 47

GOM BRANCH BENELUX 58

HARTECH MEET- amp TESTAPPARATUUR 49

INNOVATEST EUROPE 44

INSTRON 51

JJ BOS BV 55

JEOL (EUROPE) BV 38

MAT-TECH 59

MULTIVALENT BV INNPLATE 98

Newa 46

PERMACOL BV 73

RYCOBEL 95

TEVEL TECHNIEK BV 30

TRIBOTRON AG 48

VM VISION INTERNATIONAL BVBA 57

WEISS TECHNIK NEDERLAND BV 52

Materiaalkarakterisering analyse techniek meten amp testen

4TUHIGH-TECH MATERIALS (4TUHTM) 16

Agfa-Labs 35

ELASTOMER RESEARCH TESTING BV 56

HOGESCHOOL UTRECHT - CENTRUM VOOR NATUUR amp TECHNIEK

17

JJ BOS BV 55

LIJMACADEMIE 60

Materials innovation institute 25

VERENIGING ION 99

VOM VZW 108

Onderzoeksinstituten kennis- en onderwijsinstellingen

BODYCOTE VACUUM BRAZING 64

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67

GRONEMAN BV 80

HAUCK HEAT TREATMENT EINDHOVEN BV 72

IST BENELUX BV 77

JJ BOS BV 55

JUNO INDUSTRIES 74

LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75

LIJMACADEMIE 60

MAT-TECH 59

PERMACOL BV 73

SADECHAF BONDING 69

SCHOTT BENELUX BV 3

VDL FIBERTECH INDUSTRIES 20

Verbindingstechnieken

Wie levert wat

54 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Klik Hier voor de webversiegt

55 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

1D COMPOSITES BV 102-S BV 74TUHIGH-TECH MATERIALS (4TUHTM) 16ADSO BVBA 2Agfa-Labs 35ALUMECO NL BV 7ALUMINIUM PAVILJOEN 7AMEURO METALS BV 21ANALIS nv 53ARNOLD + SIEDSMA 6BENELUX SCIENTIFIC BV 40BODYCOTE VACUUM BRAZING 64BOumlHLER 14Bond voor Materialenkennis 25BONSHIN SOURCING BVBA 12CERACARBON BV 18DE LOOPER ANALYTICAL 37DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67ELASTOMER RESEARCH TESTING BV 56FALEX TRIBOLOGY NV 47GIMEX TECHNISCHE KERAMIEK BV 4GOM BRANCH BENELUX 58GRONEMAN BV 80HARTECH MEET- amp TESTAPPARATUUR 49HAUCK HEAT TREATMENT EINDHOVEN BV 72HELMUT FISCHER MEETTECHNIEK BV 89HOGESCHOOL UTRECHT - CENTRUM VOOR NATUUR amp TECHNIEK 17IMO-IMOMEC 45INNOVAR CLEANING CONTROL 109INNOVATEST EUROPE 44INNOVATIEVE MATERIALEN SJP UITGEVERS 1INSTRON 51IPECUNIA PATENTS BV 34ISSERSTED PRUumlFMASCHINEN GMBH amp CO KG 39IST BENELUX BV 77JJ BOS BV 55JEOL (EUROPE) BV 38JUNO INDUSTRIES 74KEYENCE INTERNATIONAL (BELGIUM) 33KO-AR BV 96LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75LIJMACADEMIE 60MATERIALDESIGN 1Materials innovation institute 25MAT-TECH 59MERSEN BENELUX BV 22METEL 13MIKROCENTRUM 120MULTIVALENT BV INNPLATE 98Newa 46PERMACOL BV 73PHENOM-WORLD BV 54PLATOS CONSULTING 91Pontus HeatTreatment BV 62REFITECH CARBON COMPONENTS 19RUPLO LIJMTECHNIEK BV 76RYCOBEL 95SABA Dinxperlo BV 68SADECHAF BONDING 69SAPA EXTRUSION BENELUX 23SCHOTT BENELUX BV 3SCIGRIP - BENELUX BNS 71SENANG MATERIAL MICROSCOPY 43SHIMADZU BENELUX BV 32SIMULEON - ABAQUS SOFTWARE amp FEA SERVICES 50SINVACON BVBA 106SIRRIS 70SIRRIS SMART COATING APPLICATION LAB 105SUMMA SURFACE SLCR LASERTECHNIEK 93TESA BV 63TEVEL TECHNIEK BV 30TITAN TECHNOLOGIES 79TRIBOTRON AG 48TTL GROUP NV 11VDL FIBERTECH INDUSTRIES 20VERENIGING ION 99VIBA NV 78VM VISION INTERNATIONAL BVBA 57VOM VZW 108WEISS TECHNIK NEDERLAND BV 52WITTENBURGWITCOM 5

56 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Nanovea began designing and manufacturing instruments after years of experience in providing solutions for

measurement technology to stimulate materials engineering for the common good Ease of use advanced automation

Testers and Tribometers Nanoveas instruments can be found internationally in distinguished educational and industrial

organizations ranging from automotive to cosmetic biotechnology to medical devices to microelectronics and space

applications Thousands of clients rely on Nanovea for accurate solutions technically superior instruments experienced

assistance and comprehensive laboratory services

Visit Our Exclusive DistributorTRIBOTRON (Booth 48)

Human CapitalWe connect talented people to our partners creating results together

Market PlatformsWe combine existing competences

and new markets and vice versa

ValorizationWe empower industry to capitalize on developed competences and technologies

ScienceWe develop technology amp industry roadmaps

to materialize scientific agendas

NetworkNetwork

M2i Four Service Areas

euro

As the specialist network organization in materials innovation the Materials innovation institute (M2i) works with large industries as well as small and rapidly expanding companies M2i delivers value to business and science in four service areas

M2i is the enabler in materials inno vation and delivers the integral programming for the Top Sector High Tech Systems and Materials (HTSM) boosting the Dutch economy with knowledge and talent and strengthening its position as global player

ldquo To be successful in our society we are taking a leading role in the social and technical materials inno vations mdash for the generations to comerdquo mdash Mario van Wingerde CEO M2i

Elektronicaweg 252628 XG Delft +31 88 035 1900 infom2inl wwwm2inl

M2i Four Service Areas

57 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Nanovea began designing and manufacturing instruments after years of experience in providing solutions for

measurement technology to stimulate materials engineering for the common good Ease of use advanced automation

Testers and Tribometers Nanoveas instruments can be found internationally in distinguished educational and industrial

organizations ranging from automotive to cosmetic biotechnology to medical devices to microelectronics and space

applications Thousands of clients rely on Nanovea for accurate solutions technically superior instruments experienced

assistance and comprehensive laboratory services

Visit Our Exclusive DistributorTRIBOTRON (Booth 48)

SJP Uitgevers

Postbus 861 4200 AW Gorinchem tel (0183) 66 08 08

e-mail infoinnovatievematerialennl

Abonnementen

Een digitaal abonnement in 2017 (6 uitgaven) kost euro 3950 (excl BTW)

wwwinnovatievematerialennl

Innovatieve Materialen

Innovatieve Materialen is een interactief digitaal vakblad over nieuwe enof innovatief toegepaste materialen in de civieltechnische sector bouw architectuur en design Kerngedachte achter het blad is dat de materialensector tot dusver was lsquoverzuildrsquo op basis van materiaalsoorten waardoor veel kennis en kansen niet worden benut Daar wil Innovatieve Materialen iets aan doenInnovatieve Materialen verschijnt in digitale vorm zes keer per jaar Abonnees ontvangen een bladerbare versie plus een downloadable pdf-editie Beide versies zijn interactief en bevatten hyperlinks en videorsquos Uitgever SJP Uitgevers Postbus 861 4200 AW Gorinchem Tel 0183 66 08 08 Vraag een gratis digitaal proefnummer aan infoinnovatievematerialennl

Digitaal Innovatieve Materialen is een digitaal vakblad wat logischerwijs de mogelijkheid geeft om meer informatie toe te voegen dan in een conventio neel papieren vakblad gebruikelijk is Vaak wordt er bij de artikelen een koppeling gemaakt met een relevante website achterliggende informatie rapporten videomateriaal enof eerder verschenen artikelen

INNOVATIEVE MATERIALEN

Page 11: Extra - Innovatieve Materialen · 2017. 5. 18. · start-up 2016 van Rusland in de wacht gesleept. De competitie is een jaarlijks terugkerend evenement, waarbij start-up bedrijven

9 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Recyclebaar biobased geluidsschermOp 21 april is in Beverwijk het eerste innovatieve recyclebare bio-based geluidsscherm van Nederland officieel geopend In opdracht van ProRail ver-rees hier langs het spoor ter hoogte van de onderdoorgang Aagterpoort de Eco Silence Wall Strukton ontwikkelde pro-duceerde en plaatste dit geluidsscherm Volgens de ontwikkelaars is het scherm vooral bijzonder omdat het is gemaakt van gras olifantsgras (Miscanthus Gigan-tus) om precies te zijn De Eco Silence Wall wordt binnenkort opgenomen in de Nationale Milieudata-base Een tool die onder meer Rijkwater-staat en ProRail gebruiken om duurzame oplossingen van opdrachtnemers te meten Olifantsgras is een snelgroeiend gewas dat tijdens de groei veel CO2 op-neemt Na de oogst wordt het verwerkt in beton waardoor de CO2 duurzaam opgeslagen is Het Miscanthus-beton wordt uitgevoerd in een grove open

structuur Dat is volgens Strukton gunstig voor de geluidsabsorptie Miscanthus wordt regionaal verbouwd dus blijven de transportbewegingen ook beperkt Daarnaast levert de toepassing nu dus een bijdrage aan het oplossen van

geluidsoverlast in bewoonde gebieden Het heeft van zichzelf al geluidsabsorbe-rende eigenschappen en is bovendien relatief eenvoudig te verbouwenBron Struktongt

BERICHTEN

10 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Brinkman baksteencentrum introdu-ceerde als noviteit ClickBrick Binair een nieuwe loot van de Daas ClickBrick-fa-mille ontwikkeld in samenwerking met Brinkman Bijzonder aan de ClickBrick Binair is volgens de producent de vorm met een opvallend relieumlf waardoor een afwisselend beeld met licht en schaduw

ClickBrick Binairabsorptie en reflectie ontstaat De steen moet vooral de interesse van architecten wekken omdat het allerlei nieuwe cre-atieve toepassingen van relieumlf mogelijk maakt Het Daas ClickBrick-systeem werd begin deze eeuw bedacht met het doel om uit esthetisch oogpunt een eenvoudige

schone applicatiemethode te ontwik-kelen Onder het adagium slimmer bouwen droogstapelen uitslagvrij en eenvoudig montagewerk werd het Daas ClickBrick in 2003 geiumlntroduceerd Het ClickBrick-systeem bestaat uit speciaal op maat gemaakte bakstenen met een groef die door middel van een RVS-clip aan elkaar verbonden worden De speciale vorm van de clip zorgt ervoor dat deze zichzelf in de groef vastklemt waardoor de stenen aan elkaar vast ko-men te zitten De stenen worden droog gestapeld zonder mortel waardoor er volgens de ontwikkelaar van het systeem per vierkante meters baksteen minder bouwmaterialen worden gebruikt Een belangrijk unique selling point is vol-gens Daas de full recycling-mogelijkheid van het systeem Waar de traditionele baksteen wordt hergebruikt als granulaat voor de wegenbouw of betonfabricage kunnen ClickBrickstenen weer in hun geheel worden hergebruikt

wwwbrinkmanbaksteencentrumnl

Mosa lanceerde onlangs haar nieuwe tegelserie micro (mu) Volgens de tegelfabri-kant werd de vloertegelserie ontwikkeld om lsquotijd en ruimte te definieumlrenrsquo Men heeft dat gedaan door tegels te ontwer-pen die reageren op veranderingen in de lichtinval waardoor de kleur van de te-gels in de loop van de dag verandert De serie is volgens Mosa geiumlnspireerd door de bijzondere relatie tussen licht en het kleurenspectrum Elke tegel van de micro-serie is volgend de producent een combinatie van talloze kleuren een optische mix van miljoenen heldergekleurde korreltjes die worden gemaakt door keramische pigmenten te mengen met klei Meer over micro bij Mosagt

microClickBrick hoe het werkt

11 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

BERICHTEN

100 procent circulaire 3D-design gevelsEen samenwerkingsverband van DEMEEUW specialist in flexibel bou-wen en Actual het 3D-label van het Amsterdamse architectenbureau DUS Architecten ontwikkelt momenteel een 3D-design gevel die 100 procent circulair is en steeds kan worden aangepast aan de wensen en behoeften van gebruikersBij aanpassing of herinzet van een ge-bouw of woning kan de originele gevel

zelden worden hergebruikt in het nieu-we ontwerp Vaak wordt de gevel tegen wil en dank behouden oacutef wordt deze volledig verbrand De betrokken bedrij-ven zochten naar een oplossing voor de lastig te recyclen gevel Op dit moment kost het besluit tot ver-vanging of herinzet van een gevel relatief veel mankracht tijd en geld Daarnaast moeten er altijd onderdelen worden ver-vangen en dus nieuw materiaal worden ingezet Uitgangspunt van de samen-werking is dat de nieuw te ontwikkelen 3D-design gevels na 1 5 15 of 20 jaar 100 procent kunnen worden herge-bruikt zonder dat er nieuw materiaal aan wordt toegevoegd De gevel wordt vermalen tot kunststof korrels waarmee een volledig nieuw ontworpen gevel kan worden geprint De ambitie van het samenwerkingsverband om bij de vervaardiging van de initieumlle gevel geen gebruik te maken van nieuwe grondstof-fen maar van recyclaat materiaal dat eerder in een ander product is gebruikt zoals shampooflesjes

Doordat de gevel via 3D-printtechnolo-gie wordt geproduceerd is er daadwer-kelijk sprake van volledige vormvrijheid Via de samenwerking met DUS Archi-tecten zegt DEMEEUW het bouwproces te kunnen optimaliseren en ontsluit het bedrijf de wereld van design voor haar klanten in sectoren als zorg onderwijs en bedrijfsleven maar ook het nieuwe label voor de woningmarkt NEZZT

Medio juni 2017 presenteren DEMEEUW en DUS Architecten de eerste mock-up van een onderdeel van de toekomstige 3D-geprinte gevels Naar verwachting zullen de eerste gevels over zorsquon ander-half jaar worden geiumlntroduceerd

DEMEEUWgt3D-printen van gevelelementen

BERICHTEN

Betonnen elementen worden al de-cennia lang voornamelijk gemaakt met traditionele bekistingen in hout en staal Met deze bekistingen kunnen eenvou-dige elementen gemakkelijk worden gerealiseerd Complexe betonelementen zijn echter moeilijk te maken In de zoektocht naar alternatieve minder arbeidsintensieve bekistingsmethoden lijken textielmal-len ofwel fabric formwork uitkomst te bieden Al in de 19e en begin 20e eeuw zijn er proeven gedaan en daadwerke-lijk betonconstructies gerealiseerd met fabric formwork De interesse in de tech-niek is echter vooral in de laatste jaren enorm toegenomen mede dankzij de snelle ontwikkeling van parametrische ontwerpsoftware waarnaar op veel uni-versiteiten wereldwijd onderzoek wordt gedaan In tektoniek besteedde in april uitgebreid aandacht aan een aan de TU Eindhoven Daar werd in het academisch jaar 2015-16 onder leiding van docen-ten Arno Pronk en Arjan Habraken een Fabric formwork-project een uitgevoerd door vijf studenten (Gido Dielemans Lia de Mooij Pavlo Kuzin Robbert de Smet en Tom Godthelp Het finale prototype

Fabric formwork

- Organica Hyparbolica - is uiteindelijk gerealiseerd in de fabriek van Geelen Beton in WanssumBij fabric formwork moet worden uitge-gaan van een compleet andere ontwerp-filosofie dan bij traditionele bekistingen

Ontwerp van de bekisting en dat van het betonelement zijn bij fabric formwork in-herent aan elkaar Het gedrag van de be-kisting tijdens het storten moet worden meegenomen in het ontwerp Vervor-mingen van het textiel door de stortdruk

Organica Hyparbolica

12 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Ontwerpschetsen uit fase 1

Organica Hyparbolica bij Geelen Beton in Wanssum (Foto Robert de Smet)

13 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

BERICHTEN

beiumlnvloeden het uiteindelijke ontwerp Dit kan enigszins worden ondervangen door het textiel voor te spannen In het ontwerp moet een evenwicht worden gezocht zodat de gewenste interactie tussen het vloeibare beton en de textiel-mal ontstaat Dit vereist een integraal ontwerpproces Eerst een constructie ontwerpen en dan de textielmal is bij fabric formwork nauwelijks uitvoerbaarDe Organica Hyparbolica ziet er uit als een kolom die een hyparschaal onder-steunt Om de constructie zo efficieumlnt mogelijk te maken is zoveel mogelijk gewicht bespaard Het ontwerp is pa-rametrisch bepaald Door te varieumlren in geometrie positie van de vaste punten (anchorpoints) trekkracht en stijfheid van het textiel kon de uiteindelijke optimale vorm van het fabric formwork worden bepaald StaalvezelwapeningVanwege de complexe vaak organi-sche en dubbelgekromde vormen die ontstaan bij geoptimaliseerde beton-constructies met fabric formwork is ver-dichten van het beton geen optie Er is immers nauwelijks of geen ruimte voor de trilnaald Daarom is gebruikgemaakt van een zelfverdichtend betonmengsel met druksterkteklasse C5060 en een maximale korreldiameter van 8 mm Aan het beton is 35 kgm3 staal-vezelwapening toegevoegd Daardoor krijgt het beton een nascheurtreksterkte

en kunnen relatief kleine momenten worden opgenomen Dit was bij het ontwerp noodzakelijk aangezien er trek-krachten optreden in de constructie De totale afmetingen van de Organica Hyparbolica zijn binnen een kubus van 24 x 24 x 24 m gebleven zodat het betonelement eenvoudig te transporte-ren is over de weg Het totale gewicht bedraagt inclusief bodemplaat ongeveer 7000 kg De Organica Hyparbolica was inmiddels onder meer te zien tijdens Material Xpe-rience 2017 (6 - 10 februari Jaarbeurs Utrecht)

Het hele artikel uit Tektoniek (pdf)gt

Organica Hyparbolica op Material Xperience 2017

Op de foto van links naar rechts Tom Godthelp Pavlo Kuzin Robbert de Smet Lia de Mooij en Gido Dielemans

14 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

MIT presenteerde eind april een nieuwe 3D-printtechniek voor wat men zelf noemt lsquohellip a new approach to making buildingsrsquo Het gaat volgens MIT om een methode die flexibeler sneller en goedkoper is dan tot dusver ontwikkelde 3D-print processen voor de bouw Het gaat om een mobile printrobot die zich vrij kan bewegen en die daarmee ieder

3D-printer MIT belooft nieuwe visie op ontwerp en bouw

bouwwerk van welke vorm en omvang dan ook kan realiseren Het verschil met bestaande zit vooral in de mobiliteit Waar de lsquo3D-bouw-printersrsquo tot dusver aan eacuteeacuten plaats zijn gebonden bestaat de MIT-printer uit een printrobot op rupsbanden met aanhanger De laatste bevat opslagtanks voor het printmedium

Bij wijze van proof of concept printte men met een prototype-printinstallatie in veertien uur tijd een rond bouwwerk van 17 meter in diameter vier meter hoog Het printmedium was pur-schuim waarmee een dubbele wand werd ge-maakt Het idee was dat die zou funge-ren als bekisting waarin dan later beton kan worden aangegoten

BERICHTEN

15 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

De 3D-printinstallatie kan van energie worden voorzien door zonnepanelen Het idee is dat de installatie volledig au-tonoom kan opereren ook op afgelegen plaatsen gebruikmakend van plaatselij-ke bouwstoffen als leem en modder Het ultieme vergezicht is dat zulke installa-ties - die door de ontwikkelaars Digital Construction Platforms (DCP) worden ge-noemd - op eigen houtje onderkomens kunnen maken op Antartica of zelfs op de maan of op Mars

DCP staat volgens met MIT voor meer dan een printer alleen maar belooft een nieuwe visie op woningbouw Volgens de onderzoekers betekent het concept ook een totale verandering van ontwerp en architectuur In plaats van te denken in traditionele patronen al muren ramen en vloeren kunnen ontwerpen met het DCP-concept veel meer naar specifieke eisen en omstandigheden worden geop-timaliseerd

lsquohellip a shift from the machine age to the biological agersquozegt Neri Oxman group director en associate professor media arts and sciences op de website van MIT lsquoFrom considering the building as a machine to live in made of standardi-zed parts to the building as an orga-nism which is computationally grown additively manufactured and possibly biologically augmentedrsquoHet onderzoek werd in april gepubli-ceerd in journal Science Robotic

Meer bij MITgt

De Faculteit Bouwkunde heeft een nieuw experimenteel laboratorium het Product Development Test Lab Het testlab is een lab waar studenten en onderzoekers eacuteeacuten op eacuteeacuten kunnen testen hoe de praktijk van de theorie kan verschillen Dat helpt om tot een beter ontwerp te komen Het gaat bijvoor-beeld om experimenten met innovatieve gevel- zonwering- en installatieoplos-singen Omdat het gebouw is uitgevoerd als een modulair systeem is het relatief eenvoudig om eventueel aanpassingen te maken voor specifieke producttests Alle elementen van dit lab zijn met de computerfrees perfect op maat ge-maakt Daardoor passen ze in elkaar als Legostenen Dat maakt foutloos bouwen mogelijk Het acht meter hoge gebouw-tje bestaat uit kant-en-klare wand- en vloerelementen Daardoor gaat het bouwen snel en accuraat met minimale afvalproductieHet test lab is een lsquore-montabelrsquo concept en in ongeveer een week op te bouwen

Het gebruik van hout en milieuvriende-lijk geproduceerde OSB-plaat maakt het test lab een biobased product De gevel

Product Development Test lab

is circulair Het Product Development Test Lab blijft tenminste een jaar staanTUDgt

BERICHTEN

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Het paviljoen met de zeven levens

Circulair bouwen met geprint beton

Het paviljoen met de zeven levensrsquo is een nieuw concept voor een toekomstbestendig ontwerp(proces) ontwikkeld door StudioSKMovares Bruil en Studio RAP Het paviljoen heeft een organische vorm met een lichte minimale constructie waar alleen materiaal

toegepast wordt waar nodig De levensduur staat nog niet vast maar de veelzijdige inzetbaarheid is wel een feit Voor de start van het project worden interdisciplinair de

parameters bepaald Uitkomsten van het ontwerpproces kunnen direct worden gebuikt om de digitale fabricage aan te sturen Dit heeft verregaande gevolgen voor de hele

bouwkolom De ontwerpende en bouwende combinatie samen zorgen niet alleen voor de digitale ontwerpen en engineering maar ook voor de digitale productie en blijven verantwoordelijk voor het materiaal Civiele constructies blinken vaak uit in overmatig

materiaalgebruik Daar valt veel winst te behalen onder meer in het kader van CO2-reductie

3D Proefprint Peter Heideman

16 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

lsquoComputational designrsquo en de vaar-digheid van lsquocomputational thinkingrsquo worden meer en meer onderdeel van circulair bouwen In het 3D-model wordt door middel van parameters waarde toegevoegd en wensen vertaald in de toekomst van bouwwerken Eeacuten van de belangrijkste ontwikkelingen die momenteel in de bouw grond aan de voeten krijgt is de circulaire economie Deze ontwikkeling heeft vergaande impact op de keten wat vooral wordt veroorzaakt door het verschuiven van beziteigendom in de keten lsquoGebruikrsquo is het nieuwe bezitHet samenwerkingsverband van Studio RAP Bruil en StudioSKMovares verkent deze ontwikkeling in een aantal met beton te printen objecten Eeacuten daarvan is een paviljoen met de werknaam rsquoHet paviljoen met de zeven levensrsquo De term circulaire economie suggereert immers dat het leven van een bouwwerk met eacuteeacuten cyclus niet ophoudtIn ontwerp en realisatie van het pavil-joen worden eveneens de steeds verder-gaande digitalisering van ontwerp en fabricage benut Deze ontwikkeling leidt tot nieuwe vragen want als ontwerpers hun ontwerpen zo maken dat deze direct met robots maakbaar zijn dan wel print-baar zijn hoe wordt dan het technisch ontwerp gerealiseerd en bijvoorbeeld de veiligheid van gebouwen geborgd

Vier pijlersDeze nieuwe werkwijze is ketenintegra-tie ten voeten uit De maakbaarheid is niet iets van de uitvoeringsfase maar is door de digitalisering vanaf het eerste ontwerp aanwezig en bepaalt mede het ontwerpde verschijningsvorm Het ontwerp en de realisatie van het paviljoen rust op vier pijlers waarvan voortdurend gekeken wordt of deze nog voldoende aandacht krijgen

- Sluiten van de keten Dat wil zeggen dat de leveranciers van materialen eigenaar blijven van de materialen Ze nemen deze aan het einde ook weer terug Het gevolg daarvan is rolverva-ging in het ontwerpproces De realisa-tie-eisen zijn via de ontwerpsoftware al tijdens eerste ontwerp aanwezig - Toepassen van Computational De-sign gericht op het minimaliseren van materiaalgebruik en op hergebruik van het paviljoen - Digitale fabricage Beton printen met robots In de ontwerp- en realisa-tiefase van het paviljoen wordt de steeds verdergaande digitalisering van ontwerp en fabricage uitgenut - Hergebruik van materialen en flexi-biliteit in functionaliteit

Onregelmatige vijfhoekenDe plattegrond van het paviljoen bestaat uit onregelmatige vijfhoeken In het zwaartepunt van elke vijfhoek staat een kolom die naar boven toe uitwaaiert naar dezelfde vorm als het grondvlak Deze kolommen worden van boven naar onderen geprintOp de dakrand van het paviljoen start bij elke vijfhoek de buitenlijn van geprint beton Deze lijn maakt een golvende beweging en print laag na laag richting het zwaartepunt van de vijfhoek Dankzij de hoogte van lagen ontstaat zo een kegelvorm met een gewelfde betonschil De betonlaag is dun alleen het hoog-nodige materiaal wordt gebruikt voor de vloeiende constructieve vorm Naar boven toe wordt de print weer breder Als de print straks wordt omgedraaid vormt dit de voet van de constructie zoals ook bomen dicht bij de wortels wat breder zijn De gewelfde schaal die zo is ontstaan houdt het betonvlak stabiel en creeumlert tegelijk openingen waardoor daglicht binnenvalt Het hele paviljoen bestaat uit enke-le efficieumlnte onderdelen die op meer locaties herbruikbaar zijn De tegen elkaar geplaatste kolommen vormen een convex kruisgewelf zoals in een oude gotische kathedraal en Moorse architec-tuur De toepassing van de onregelmati-ge vijfhoek geeft een grote vormvrijheid

Kolom Constructief Ontwerpen Movares

17 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

18 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

in de plattegrond zodat het paviljoen op vrijwel elke locatie kan worden ingepast

SchubbenpatroonDe constructie van het paviljoen is geiumlnspireerd op de natuur Het lsquoVoronoirsquo- patroon van ongelijkmatige vijfhoeken is te vinden in schubbenpatronen bij reptielen en facetten bij libellenvleugels De uitwaaierende kolommen lijken op de kelk van een bloem of koraalstruc-turen maar zijn ook terug te vinden in ijsgrotten en termietenheuvels En de

analogie met bomen die een brede wor-telstructuur hebben is al genoemd Door de kelkvormen tegen elkaar te plaatsen ontstaat de gelijkenis met de efficieumlnte draagstructuur van een eierdoos een kartonnen constructie die bijna niet plat te krijgen is Het gaat daarbij nog niet eens om het namaken van deze vormen Wel worden lessen getrokken uit de gro-te materiaalefficieumlntie van deze vormen In het paviljoen wordt het materiaal ef-ficieumlnt toegepast de kolommen worden voornamelijk op druk belast

Computational DesignDe combinatie van moderne ont-werpsoftware en digitale productietech-nieken daagt ontwerpers en bouwers uit om vormvrije en efficieumlnte ontwerpen te maken Industrieel ontwerpers passen dit al langer toe In de auto- en lucht-vaartindustrie bijvoorbeeld gaat lichtge-wicht ontwerpen al jaren hand in hand met vanzelfsprekende (aerodynamisch constructief) en toch oogstrelende vormgeving De ontwerpers en ingeni-eurs van StudioSKMovares gebruiken

Paviljoen1 StudioSK Movares

Kolom Constructief Ontwerpen Movares

19 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

technieken voor computational design in de overtuiging dat dit nu ook in de bouw bijdraagt aan het ontwerpen van efficieumlntere bouwwerken Het denken in repetitie verandert in ontwerpen van specifiek unieke oplossingen Toepas-sing van materiaal op plaatsen waar dit constructief nodig is leidt al snel tot een materiaalreductie van procent

Ontwerp van het paviljoenMet behulp van software is een vijfhoe-kige plattegrond verdeelt in kleinere vijfhoeken Op elke polygoon vormt een dunne betonschil een vijfhoekige kelk als van een bloem De vijfhoeken kunnen worden gekoppeld zodat ze samen een kruisgewelf vormen Het gebouw is daar-mee stabiel De waaierende vorm lijkt op het oppervlak van een schelpkoraal Het zijn soort ribben die al tijdens het printen de betonnen wand steunen Zo zijn er geen hulpconstructies nodig om de elementen te maken Ook tijdens de gebruiksfase heeft de welving een constructieve functie voor het stabiel houden van het betonopper-vlak Aan de onderzijde en bovenzijde is de kelk breder om de horizontale krach-ten door middel van momenten over te dragen aan de vloer van het paviljoen Het materiaal wordt efficieumlnt ingezet alleen daar waar het nodig isDe openingen die aan de bovenzijde ontstaan worden afgesloten met glas en laten daglicht toe De glooiende wel ving-en aan de onderzijde worden rsquos avonds gebruikt voor verlichting

Circulair bouwenHet paviljoen is ontworpen als een zo goed mogelijk circulair gebouw Het kan in de eerste plaats meerdere functies vervullen Het is in te zetten als kiosk op een marktplein als wachtruimte bij een busstation als entree bij een museum of als tijdelijk informatiecentrum bij een bouwplaats Door slim te ontwerpen is het gebouw in enkele losse onderdelen te verplaatsen Vanaf het begin van het ontwerp wordt het aspect tijdelijkheid de mogelijkheid om het paviljoen terug te halenver-plaatsen meegenomen in ontwerpbeslis-singen Er wordt gestreefd naar minima-liseren van werkzaamheden in de grond Het paviljoen is demontabel en tot slot

kunnen de verschillende materialen her-gebruikt worden Dit laatste gaat zover dat de geprinte beton aan het eind van de levensduur gedefragmenteerd wordt tot opnieuw verwerkbare grondstof

Civiele constructiesDe ontwikkelingen in computational design het digitaal ontwerpen en engi-neeren van (beton)constructies liggen in eacuteeacuten lijn met de mogelijkheden voor digitale fabricage Deze wijze van ont-werpen en engineeren laat een mindset shift zien van denken in repetitie naar unicarsquos Vanuit de industrieumlle productie is van oudsher de denktrant hoe kan ik de constructie opknippen in onderdelen en hoe kan ik die componenten repete-

Sluiten van de keten paviljoen als wachtruimte koffiebar bloemenshop beeldenpaviljoen (Illustratie StudioSK Movares)

Paviljoen dakaanzicht (Afbeelding StudioSK Movares)

20 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

rend maken Door te blijven denken in componenten worden niet de nieuwe mogelijkheden die het vakgebied verder brengen Het levert voor wat betreft betoncon-

StudioSKMovares Movares is een advies- en ingenieursbureau met kennis van computational design studioSK heeft een team ervaren ar-chitecten Samen geven zij digitaal vorm aan een duurzame leefomgeving Het digitale ontwerpproces vraagt de parameters van alle disciplines die invloed hebben op de uiteindelijke vorm Het digitaal ontwerpen en engineeren houdt vooraf reke-ning met de mogelijkheden die digitale fabricage biedtDeze samenwerking in een vernieuwde digitale bouwko-lom en inzet van nieuwe softwaretools biedt engineers de mogelijkheid materiaal in constructies zo efficieumlnt mogelijk in te zetten wat ten goede komt aan de duurzaamheid van een constructie

Studio RAPStudio RAP is een architectonische ontwerp- en fabrica-gestudio RAP ontwerpt expressieve gebouwen en maakt deze deels met digitale productiemethodes zij zijn met name gespecialiseerd in het gebruik van industrieumlle robot-armen De studio is gevestigd in het RDM Innovation Dock en heeft verschillende prijzen gewonnen in de bouw- en architectuursector Verder ondersteunt RAP onder ande-re betonleverancier Bruil met de ontwikkelingen van het 3D-betonprintproces

De 3D-betonprinter van Bruil Bruil is producent van prefab beton en andere cementge-bonden producten en werkt sinds 2015 aan de ontwikke-ling van een 3D-printer voor architectonisch beton Als maakpartij wil Bruil slimmere lsquomass customizedrsquo bouw-producten produceren waarvoor veel minder primaire grondstoffen noodzakelijk zijn 3D-printen van beton is hiervan een goed voorbeeld

Een 3D-printer gaat namelijk heel efficieumlnt met materiaal om het beton wordt alleen daar toegepast waar het een bijdrage levert aan het gebouw Dit kan oplopen tot een materiaalbesparing meer dan 50 procent Daarnaast is het proces van digitaal ontwerp naar digitale productie veel korter en minder complex Hierdoor wordt vormvrijheid weer betaalbaar

Bruil is ervan overtuigd dat deze ontwikkeling de bouw zal veranderen Het tijdperk dat het ontwerpvrijheid van de architect beperkt wordt door de industrieumlle bouw- en pro-ductiemethoden is binnen enkele jaren verleden tijd

structies niet alleen grote vormvrijheid op maar belangrijker nog dat alleen materiaal toegepast wordt waar nodig Hetzelfde geldt voor toepassing van staal en andere materialen bij bijvoorbeeld

bruggen Civiele constructies blinken vaak uit in overmatig materiaalgebruik daar valt veel winst te behalen onder andere in het kader van CO2-reductieIn de hele keten van ontwerpproces tot en met maakindustrie veranderen rollen van ontwerpers en fabrikanten drastisch Door de noodzaak van integrale (en efficieumlntere) samenwerking treedt lsquorol-vervagingrsquo op Constructieve aspecten functie en hoe een ontwerp aanhaakt bij zijn omgeving zijn even bepalend voor hoe een ontwerp eruit gaat zien als de randvoorwaarden van de betonprinter printpaden logistiek en mortelsamen-stelling Uiteindelijk draaien alle partici-panten in het ontwerp en maakproces aan de knoppen die het lsquoDNArsquo van een bouwwerk bepalen Peter Heideman Architect AvB StudioSKMovaresJan van Wolfswinkel Adviseur Constructief Ontwerpen MovaresWim vanrsquot Land Constructeur MovaresWessel van Beerendonk Co-founder amp architect bij Studio RAPTheo Voogd Communicatie Bruil

Natuurreferenties

Polygonstructuren Voronoi polygonen

Onder Cone-strucuren natuur Kristal Vogelnest

Krokodilhuid Schelpstructuur

Libellevleugel Schildpadschild

Huid giraffe

Bloemkelk Druipsteen IJsgrot

21 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Vakbeurs amp CongresWoensdag 31 mei en 1 juni 2017NH Conference Centre Koningshof Veldhoven wwwmaterialsnl

Aandacht voor materialen analysetechnieken oppervlaktetechnieken en verbindingstechnieken

Ruim 85 exposanten uit binnen- en buitenland Uitgebreid congresprogramma Live demorsquos

Materials 2017 deacute verbinding tussen innovatie en techniek

UitnodigingKomt u ook

5e editieGratis toegang

copy Sirris

22 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Asfaltwapening is bijvoorbeeld een kosteneffectieve maatregel als geen ex-tra asfaltdikte kan worden aangebracht scheuren reeds aanwezig zijn en de le-vensduur van de verhardingsconstructies moet worden verlengd Voordat een keuze gemaakt wordt behoort men te bepalen wat de oorzaak is van de scheur-vorming Pas daarna komt de keuze voor de wapening De verschillende soorten

AsfaltwapeningDe trend naar functioneel uitschrijven en onderbouwen van keuzes maakt het noodzakelijk dat wegbeheerders en aannemers beter gaan kijken naar de mogelijkheden om onderhoud

aan verhardingen kostenefficieumlnt uitvoerbaar en zeker effectief uit te voeren In asfaltverhardingen zijn het scheuren die het functioneren van de verharding verminderen

Verschillende scheurremmende maatregelen kunnen worden uitgevoerd steeds vaker wordt de keuze voor het toepassen van asfaltwapening gemaakt Echter over het toepassen

zijn nog te veel onduidelijkheden die een afgewogen keuze moeilijk maken

asfaltwapeningen hebben namelijk niet dezelfde werkingsprincipes of functies waardoor ze per situatie (oorzaak van de scheurvorming) moeten worden bepaald op zowel technische als praktische za-ken Hierbij kan men denken aan ligging in het asfalt plaats op de verharding (scheur verbreding of freesvlak) on-dergrond maar ook hoeveelheden en niet te vergeten de installatie Juist het

correct verwerken blijkt in de praktijk een aandachtspunt en wordt derhalve het beste uitgevoerd door een gespecia-liseerd bedrijf Asfaltwapeningssysteem Vanwege de verschillende functies het samenwerken met het omliggende asfalt verschillen in bitumenemulsie (hechtlaag) en krachten-overdracht

23 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

zou het beter zijn van een asfaltwape-ningssysteem te spreken in plaats van enkel een product In dit artikel wordt echter gesproken over een asfaltwa-pening in zowel technische als praktische zin

Op dit moment wordt asfaltwapening veelal toegepast als onderhoudsmaatre-gel op bestaande verhardingen met scheuren (voegen) of bij wegverbreding-en Scheuren in de bestaande verharding zijn ontstaat door verkeersbelastingen spanningen door zetti ngen of tempera-tuur-bewegingen van onderliggende (funderings-)constructie Niet alle oor-zaken kunnen worden weggenomen door asfaltwapening maar een juiste keuze voor verwerking en functies van de asfaltwapening biedt het beste re-sultaat Asfaltwapening vervult mecha-nisch gezien en conform NEN-EN 15381 ten minste eacuteeacuten van twee functies versterking van de overlaag of spanning-spreiding en mogelijk nog een derde functie namelijk waterwering Deze zijn opgenomen in de Declaration of Perfor-mance (DoP CE-markering) van de asfalt-wapening Bij versterking (Reinforcement [R]) van

de overlaag worden afhankelijk van de wijze waarop krachten worden overge-dragen de sterkte-eigenschappen ver-moeiingsweerstand enof breuktaaiheid van de overlaag verbeterd Ook zorgt de versterking voor een verdeling van de totale scheurwijdte over meerdere on-schadelijke fijne scheurtjes in plaats van eacuteeacuten brede scheur Spanningspreiding (Stress Relief [STR]) wordt bewerkstelligd door de bitumen-emulsie en zorgt dat beweging beperkt mogelijk is en piekspanningen boven een scheur over een groter gebied van de overlaag gespreid worden Bij een asfaltwapeningsproduct wordt dit ge-realiseerd door een vlies als drager toe te passen waardoor dikkere en gelijk-matigere bitumenlagen kunnen worden aangebracht Hierbij geldt dat het vlies een minimale bitumenretentie of wel residuaal bitumen van 11 kgmsup2 heeft In de praktijk wordt ook weleens een SAMI (2 agrave 3 kgmsup2 warme bitumen) toegepast of gebruik gemaakt van een EAB-laag waarin de asfaltwapening wordt aangebracht

Een waterwering (Interlayer Barrier [IB]) voorkomt verslechtering van de funder-ing door waterindringing tegen te gaan

en daarmee verweking vorstschade en uitspoeling Ook hier wordt veelal een gespoten bitumenemulsie in combinatie met een vlies gebruikt met circa 11 kgmsup2 residuaal bitumen om voldoende reductie van de waterdoorlatendheid

Figuur 1 Versterking [R] (CROW Asfaltwapening) Figuur 2 Spanningspreiding [STR] (CROW)

Figuur 3 Waterwering [IB] (CROW Asfaltwapening)

Foto 1 Vormvast grid met vlies voor R STR en IB

Foto 2 Bestaande situatie schouwen voor een goede keuze

24 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

bereikt [Marienfeld et al 1999] Verder zorgt de waterwering voor he beperken van de verslechtering van het onderliggend oude asfalt door beperk-ing van zuurstofindringing waardoor asfalt veroudert en het beperkt on-thechting tussen bitumen en mineraal aggregaat (stripping) Naast verschillen in functies zijn er ook verschillen in vorm vormvastheid mate-riaal en samenstelling (grid vlies of com-posiet) Al deze verschillen en synergie tussen de functies bepalen het gedrag van een wapening in de asfaltconstruc-tie Voor de functieversterking [R] is er in de basis onderscheid te maken in twee belangrijke werkingsprincipes een vormvaste wapening met structurele bijdrage gebaseerd op mechanische

insluiting van het steenskelet en asfalt-wapening gebaseerd op hechting Door de zeer hoge vormstijfheid en hoge rib-ben van de rasteropeningen wordt het steenskelet van de asfaltlaag vastgezet waardoor het bitumen in de asfaltlaag wordt ontlast en de levensduur van de asfaltoverlaging aanzienlijk toeneemt Echter de treksterkte is veel minder van belang terwijl een wapening op basis van hechting het juist moet hebben van trek-sterkten en de daarbij behorende hecht-lengtes De adhesie is bepalend voor de krachtoverdracht tussen asfaltwapening en omringend materiaal Het verschil in werking is onder meer aangetoond in een proefvak met diverse soorten asfalt-wapening op de rijksweg A6 bij Joure

Bepaling van het probleem Om een keuze te kunnen maken dient de situatie betreffende de bestaande ver-harding te worden onderzocht Daarbij wordt niet alleen de toestand van het asfalt bekeken maar ook moet worden vastgesteld wat de oorzaak is van de opgetreden scheuren en vervorming-en Daarbij is inzicht nodig over de grootte en snelheid van de optredende spanningen in de constructie Pas daar-na kan worden bepaald welke functie (versterking spanningsreductie of wa-terwering) in welke mate gewenst is Dit hoeft geen uitgebreid onderzoek te zijn maar moet aansluiten bij de omvang en mogelijke risicoacutes van het project Als basis dient een technische schouw Hierbij kan worden vastgesteld wat de scheurwijdtes en -afstand zijn waar de

scheuren vandaan komen (van bovenaf of onderaf) diepte van de scheuren hoogteverschillen over de scheuren en een schatting gemaakt van de verticale scheurbewegingen onder verkeersbe-lasting Verder dient daarbij te worden bepaald door middel van een boorker-nonderzoek hoe de verharding is opge-bouwd in laagdikten en soort materiaal

Een verhardingsconstructie scheurt op verschillende manieren omdat span-ningen ontstaan door belastingen en vervormingen in verschillende richting-en en met verschillende tijdsduren Er wordt daarom in grote lijnen onder-scheid gemaakt tussen dynamische belastingen (korte tijdsduur) en meer statische (lange tijdsduur) vervorming-en Om inzicht te kunnen krijgen in de benodigde werking van de asfaltwape-ning moeten daarom de aandrijvende mechanismen die ten grondslag liggen aan het ontstaan van de scheurvorming duidelijk zijn Keuze van een asfaltwapening en de ligging Nadat de situatie in kaart is gebracht en de vervormingen cq bewegingen duidelijk zijn kunnen principekeuzes voor de benodigde functies van asfaltwape-ning worden gemaakt Bij spanningen door horizontale ver-vormingen bijvoorbeeld in afschuivende bermen en weg-verbredingen of ther-mische krimp dient een asfaltwapen-ing asfaltlagen bijeen te houden door opname van de horizontale kracht in de wapening of structureel versterken van de asfaltlaag boven de wapening Daarbij mag de wapening niet kunnen worden losgetrokken en bij grote ver-vormingen (zeker bij thermische krimp) een spanningspreidende laag aanwezig zijn tussen de asfaltwapening en de onderliggende constructie Bij (grote) verticale bewegingen zal de overdracht van deze afschuifkrachten moeten komen uit de overlaag zelf Daarvoor kan de overlaag dikker worden uitgevoerd met taaier asfalt of stijver gemaakt met een structurele asfaltwa-pening Bij de keuze van een asfaltwapening moet worden bepaald met welke breed-te de wapening wordt aangebracht en op welke diepte De breedte van de wapening is afhankelijk van het soort schade en de omvang daarvan Een ver-ankeringsafstand (de lengte wapening

Foto 3 Wegverbreding met lsquolip-lasrsquoin bestaande asfaltverhardingsconstructie

Foto 4 Voldoende verankeringsafstand haaks op een scheur in verhouding tot trekkracht en werking-sprincipe

25 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

haaks op de scheur) van 05 m aan beide zijden van de scheur wordt als minimum beschouwd De totale breedte van de wapening is dan minimaal 10 m Indien een scheur geen rechte lijn is dient de wapening dus breder te zijn net als bij wapeningen met hoge treksterkten De toepassing van een 200 kN-product bij-voorbeeld heeft weinig zin als de hecht-ing (verankering x hechtkracht bindmid-del) deze niet kan mobiliseren Bij een hoge treksterkte behoort een grotere verankeringsafstand Voor het opnemen van krachten door de wapening dient deze in de trekzone te liggen van de verhardingsconstructie Dat betekent in veel gevallen zo laag mo-gelijk dus goed gehecht op de onderlaag of tussen twee tussenlagen Bij een on-derhoudsmaatregel komt een wapening vaak direct onder de deklaag te liggen Dit kan maar heeft naast technische re-denen ook een praktische reden om dat beter niet te doen Indien een afdeklaag bij de volgende onderhoudsmaatregel weer wordt gefreesd freest men name-lijk de wapening ook mee Aanbrengen van asfaltwapening Nu bepaald is welk wapeningsproduct en met welke eigenschappen wordt toegepast moet het product correct worden aangebracht Omdat in de praktijk hier vaak niet de nodige aan-

dacht aan wordt besteed is dat ook de grootste drempel voor het toepassen Asfaltwapening is namelijk een speciaal aangebracht product in de verhar dings-constructie dat alleen zijn werking kan doen als het op de juiste wijze gebeurt Hiervoor kan men het beste de ver-werkingsvoorschriften van de leverancier volgen of een installateur inschakelen Belangrijk bij de installatie zijn vooral de conditie en eigenschappen van de ondergrond (gefreesd gescheurd et cetera) het realiseren van een goede hechting door gebruik te maken van de juiste bitumen emulsie en in de juiste hoeveelheid op een schone ondergrond het vlak en strak aanbrengen maar ook het niet beschadigen van de wapening Indien een wapening is aangebracht kan men de hechting controleren door de wapening van de ondergrond proberen los te trekken Enkel wanneer de wa pe-ning goed aan de ondergrond is gehecht is deze goed te overlagen met voldoen-de dikte van de eerste asfaltoverlaag op de wapening De dikte van de eerste asfaltlaag is afhankelijk van het wape-ningsproduct doch zou nooit minder dan 40 mm mogen bedragen

Als laatste kan men een controle uitvo-eren op de verwerking door kernen te boren Wat echter nog niet mogelijk is een controle op de verwerking van de wapening Proeven als die van Leutner

zijn hiervoor niet geschikt wat blijkt uit de eigenschappen (onder andere diameter afschuifvlak en belasting-snelheid) van deze proef Mede door de spanningspreidende en waterafsluitende functies zijn er nog geen (genormeerde) afschuif- of trektesten voorhanden die voor de toepassing asfaltwapening kunnen worden toegepast Net als al-gemeen toepasbare berekenings- en dimensioneringsmethoden voor asfalt-wapening is te verwachten dat deze in de na bije toekomst wel voorhanden zullen zijn Opbreken van asfalt met asfalt-wapening Asfaltwapening is freesbaar indien min-stens drie centimeter door het wape-ningsvlak heen wordt gefreesd Enkel dan is de hoek van de frees op het wap-eningsvlak zo dat het wapeningsmate-riaal breekt Gevaar voor vastlopen van de frees door stukken wapening welke aan de frees blijven hangen ontstaat als de diepte minder is [CROW 1995] Uit-zondering op het frezen is de zeskantige stalen wapening Hergebruik van asfalt-wapening is na het frezen niet mogelijk

Verder dient rekening te worden ge-houden dat hergebruik van het asfalt-granulaat met wapening in Nederland vanwege de strenge eisen aan het gehalte nevenbestanddelen veelal niet mogelijk is zonder vooraf te zeven

Ing Paul ter Horst Area Manager Ben-elux Tensar International BV en werk-groeplid CROW Asfaltwapening Literatuur - CROW (2016) Asfaltwapening - CROW (1993) Asfaltwapening - Zin en onzin Publicatie 69 CROW Ede - CROW (1995) Geen vrees voor de frees Herge-bruik van asfalt met wapening Publicatie 95 CROW Ede - De Bondt AH (1999) Anti-Reflective Cracking Design of (Reinforced) Asphaltic Overlays PhD thesis TU Delft- FGSV (2013) - Arbeitspapier fuumlr die Verwendung von Vliesstof-fen Gittern und Verbundstoffen im Asphaltstras-senbau FGSV 770 Forschungsgesellschaft fuumlr Strassen und Verkehrswesen Koumlln Duitsland - Marienfeld ML TL Baker (1999) Paving fab-ric interlayer as a pavement moisture barrier Transportation Research Circular E-C006 ISSN 0097-8515

Figuur 5 Aanbrengen van een asfaltwapening met minimale overlappingen op een schoon en gefreesd oppervlak

26 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Basaltsteen is een zogenaamd mafisch vulkanisch stollingsgesteente dat wordt gevormd door lava Basaltsteen bestaat uit kleine kristallen De krimp die op-treedt bij de stolling van basaltlava leidt tot zeshoekige structuren de typische basaltzuilen Het gesteente is zeer ruim in en op de aardkorst aanwezig en een-voudig winbaar

Basaltvezel is nog een vrij onbekend materiaal maar behoort inmiddels thuis in de rij van duurzame bouwmaterialen Gewonnen uit vloeibare basalt kunnen ragdunne basaltvezels

tot draden gesponnen worden en hiermee kunnen veel materialen worden gemaakt Vulkan Europe BV houdt zich sinds 2007 bezig met de distributie van basaltvezelproducten naar

bedrijven in Europa die de basaltvezelproducten verwerken in hun eindproduct En ondanks dat Vulkan het gebruik van de vezels de laatste jaren ziet toenemen vooral in de VS is de

onbekendheid met het veelbelovende materiaal nog altijd groot

Basaltsteenvezel

Het was een Canadees die in het begin van de 20ste eeuw ontdekte dat uit gesmolten basalt via een katalysator het stollingsgedrag van basalt kon worden beiumlnvloed en worden omgevormd tot dunne haarvormige vezels in plaats van een zeshoekige structuur De productie van basaltvezel gebeurt door het smel-

ten van basaltsteen bij ongeveer 1400 degC Het gesmolten gesteente wordt dan geeumlxtrudeerd door kleine spuit-mondjes voor de productie van filamen-ten van basaltvezel De vezels hebben een vezeldiameter varieumlrend tussen 9 en 13 micrometer Omdat de vezels pas smelten bij 1400 degC heeft het product goede vuurbestendige eigenschappen De hoge elasticiteits-modulus van het product resulteert in een uitstekende treksterkte meer dan tweemaal die van staalHet lsquoWestenrsquo heeft met deze ontdekking tot nu toe niet veel gedaan Het lsquoOostenrsquo heeft zeer zeker in de koude oorlog de bijzondere eigenschappen van de ba-saltvezel ontdekt en ontwikkeld Lange tijd heeft de Russische staat deze kennis over de basaltvezel geclassificeerd als lsquomilitary goodrsquo dus niet beschikbaar voor de civiele industrie Sinds 1995 is de basaltvezel officieel afgevoerd van de lijst van lsquomilitary goodsrsquo maar het zou nog tot in de 21ste eeuw duren voordat het materiaal beschikbaar was voor de Basaltsteenformaties in Tsjetsjenie

27 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

civiele markt De grootste producenten van basaltvezel en basaltvezel wape-ningstaven zijn nu te vinden in Rusland Oekraiumlne en China

Sterker dan staalVulkan Europe BV houdt zich sinds 2007 bezig met de distributie van basaltvezel-producten naar bedrijven in Europa die op hun beurt de basaltproducten ver-werken in hun eindproduct Eeacuten van de producten die men op de markt brengt is gesponnen getwijnde draad (roving) van basaltvezels Unique selling points zijn de bijzon-dere eigenschappen van deze vezel Het materiaal bestaat voor 100 procent uit basaltsteen slechts het stollingsge-drag is beiumlnvloed door de katalysator Basaltvezel is volledig recyclebaar heeft een treksterkte van 2800 - 3215 MPa (25 maal sterker dan staal) waardoor het uitstekend toepasbaar is in construc-tieve toepassingen Met een dichtheid

van 274 gcm3 is het vier maal lichter dan staal wat het met name interes-sant maakt met het oog op logistiek en arbo-gebiedBasaltvezels zijn niet geleidend en wor-den om die reden toegepast in onder andere windmolenbladen vloeren voor

robots en operatiekamers Basaltve-zel heeft een goede weerstand tegen chemische en corrosieve invloeden zoals zoutoplossingen zure oplossingen en met name alkalieumln Bovendien moet het materiaal worden gezien als milieuvriendelijk Volgens cijfers van Imperial College London is de CO2-footprint van basaltvezels 170 procent lager dan die van staal ToepassingenBasaltvezels worden onder meer toege-past in textiel gerelateerde producten zoals geotextielen maar ook in asfalt-wapening scheepsindustrie masten van basaltvezel zijn niet geleidend dus niet gevoelig voor blikseminslag Basaltvezel is zeer geschikt als isolatiemateriaal Warmte-isolerende toepassingen van basaltvezel op basis van anorganische bindmiddelen kunnen worden gebruikt bij temperaturen tot 700 degС Wanneer er een samenstelling met een hoogwaardi-ge composiet wordt toegepast geldt een hogere thermische stabiliteit namelijk tot 800deg Vanwege de hoge-tempera-tuurbestendigheid wordt het materiaal toegepast in brandwerende bekleding in vliegtuig- en automobielindustrie

Hybride constructiesBij gebruik als (continue) vezel kan basaltvezel versterking bieden aan en in een nieuwe reeks van kunststof en beton gerelateerde composieten Het kan ook worden gebruikt in combinatie met andere versterkingsvezels bijvoorbeeld basaltvezelcarbonvezel basaltvezelglasvezel zogenaamde hybride construc-ties Ten Cate heeft bijvoorbeeld een as-faltrenovatiemat ontworpen waarbij in breedterichting van de weg basaltvezels worden toegepast en in de lengterich-

Boven gesponnen getwijnde draad (roving) van basaltvezels onder wapenisstaven op basis van basalt

Basaltsteen

28 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

ting glasvezels De reden hiervoor is dat de basaltvezel stugger is en de wieldruk beter in breedterichting naar de weg-fundering spreidt In lengterichting is dat van iets minder belang en heeft men tot nu toe gekozen voor de goedkopere glasvezel

Andere toepassing is basaltvezeltex-tiel zoals brandremmende dekens en impregnatie met polymeren Dat laatste geeft een plaatmateriaal dat onder meer kan worden toegepast in bodyrsquos voor de automobielindustrie Voordeel van het gebruik van composieten in de automobielindustrie is voornamelijk geen corrosie en daarnaast laat het zich ook makkelijk repareren Het is veiliger dan plaatstaal basaltvezeldoek geiumlmpregneerd met epoxy is twee keer sterker dan staal

+750 degC kortstondig zelfs tot 1000 degC Basalt gevlochten koorden worden gebruikt waar moeilijke omstan-digheden heersen zoals bij contact met stoom oververhitte stoom oplossingen van onder andere anorganische en orga-nische zuren en basen en zoutoplossin-gen In combinatie met epoxy wordt het materiaal gebruikt als wapeningsstaven voor beton en andere materialen hybri-de constructies et cetera

BetonindustrieDaarnaast wordt er veel van basalt ver-wacht voor de betonindustrie Tot dusver vindt nu die toepassing nog plaats in de betonwarenindustrie omdat de regel-geving nog is gebaseerd op de eigen-schappen van staal en beton Beton kan drukkrachten en staal kan trekkrachten opnemen Maar omdat de materialen niet dezelfde uitzettingseigenschappen hebben moet het beton in de trekzone eerst scheuren en daarna kan het staal de trekkracht gaan opnemen Dit maakt het staal in de betonnen constructie dan ook kwetsbaar voor corrosie Bij corrosie zet staal zeven keer zijn oorspronkelijke volume uit Men rekent dan ook met een duurzaamheid van circa vijftig jaar daar-na moet beton gerenoveerd worden Met basaltvezelwapening is corrosie niet aan de orde en voor het opnemen van de trekkrachten gaat het beton niet scheuren Basaltvezelwapening maakt de weg vrij om slanker te construeren omdat dan geen corrosiedekking in acht genomen behoeft te worden Bij renova-tie van bruggen worden dan ook steeds vaker lamellen van vezelmateriaal tegen de onderkant van het beton gelijmd

Bron Vulkan-Europe

KoordBasaltvezel wordt ook gevlochten als een koord 4 tot 20 mm diameter Zulke koorden zijn interessant voor met name de industrie vanwege de sterkte maar ook vanwege hun chemische en hittebe-stendigheid Basaltvezelkoorden hebben een werktemperatuur van -240 degC tot

Basaltgevlochten koord

Beurscatalogus

Materials 2017

Organisatie

Mediapartner

2017

Cursussennajaar

Materialen en Verbindingen

Moderne oppervlaktetechnologie

Basiscursus composieten

Praktische materiaalkunde

Functioneel toepassen van materialen

Lijmen

Laserlassen in de praktijk

Praktijkgerichte cursussen op het gebied van

Bezoek ons op

stand 120

Deze vakbeurs met congres is bedoeld voor iedereen die betrokken is bij de keuze de directe toepassing het aanbrengen en het (na)bewer-ken van materialen Materialen zijn de bouwstenen van alles om ons heen Het lijkt zo vanzelfsprekend maar waar zijn onze autorsquos machines en gebouwen zonder een goede sterke basis Bijna vergeten we hoe bijzonder materialen zijn en welke uitdagingen het keuze creatie- en productieproces met zich mee brengt Om maar niet te spreken over ontwikkelingen en innovaties Op 31 mei en 1 juni vindt u op vakbeurs Materials een all-in concept gebaseerd op deacute vier bouwstenen voor oplossingen bij materiaaluitdagingenbull (Nieuwe) materialenbull Materiaal analysebull Oppervlaktetechniekenbull VerbindingstechniekenMaterials verbindt wetenschap met praktijkMet meer dan 85 exposanten en ruim 40 kennissessies slaat vakbeurs Materials een brug tussen wetenschap en concrete toepassing Laat u inspireren door live demorsquos in het Analyse Paviljoen ontdek nieuwe materialen in het Innovatieve Materialen Paviljoen en maak kennis met de laatste technieken in de Verbindingstentoonstelling

Gratis bezoekBezoekers betalen geen entree voor de beurs en het congresprogramma - aanmelding vooraf via de website wwwmaterialsnl wordt zeer gewaardeerd Tot ziens op de vakbeurs Materials op 31 mei en 1 juni 2017 in Veldhoven

Vakbeurs Materials 2017 de verbinding tussen innovatie en techniek

Timo van LeentE tleentmikrocentrumnlT 040-2969922Manager Vakbeurzen amp Congressen Mikrocentrum

INHOUD BEURSCATALOGUS 36 Congresprogramma 38 Lezingen 46 Exposanten 56 Wie levert wat Colofon De beurscatalogus Materials 2017 wordt uitgegeven door SJP Uitgevers in samenwerking met Mikrocentrum en Inno-vatieve Materialen (mediapartner) 2017

Cursussennajaar

Materialen en Verbindingen

Moderne oppervlaktetechnologie

Basiscursus composieten

Praktische materiaalkunde

Functioneel toepassen van materialen

Lijmen

Laserlassen in de praktijk

Praktijkgerichte cursussen op het gebied van

Bezoek ons op

stand 120

32 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

ZAAL 1 Materialen

ZAAL 2 Analyse testen simuleren

ZAAL 3 Verbindingstechnieken

ZAAL 4 Oppervlaktetechnieken

Congresprogramma woensdag 31 mei

1125 - 1150 Materiaalkunde in een notendopDr Ir HW (Eddy) Brinkman Technisch schrijver en vertaler Betase BV

930 Ontvangst

1030 - 1055 Zaal 1 Ontwerpproces verandert door Computational Design

Peter Heideman architect AvB StudioSKMovares

1155 - 1220 TMS 42 innovatie in staalRichard Garvelink Sales and Technical Adviser Telmastaal NV

1125 - 1150 Micro-XRF ndash A non-destructive method for Material Analysis and Quality Control InvestigationsDr Andreas Wittkopp Business Mana-ger microXRF - EMEA Bruker Nano GmbH on behalf of Benelux Scientific

1155 - 1220 Strain Gauge Measurements on Plas-tics and CompositesAnton Chittey Product Manager - Europe Vishay Precision Group - Micro-Measurements on behalf of jj bos bv

1125 - 1150 (In English) Joining metals to ceramics by using solderingbrazing techniquesErik Brom Technical Commercial Director Mat-tech BV

1155 - 1220 Structural adhesive bonding for high-temperature and durabilityKoen Geurts Research Engineer Flanders Make on behalf of Sadechaf UV BVBA

1125 - 1150 Functionele en slimme coatingsDr Walter Lauwerens Senior Project Manager Smart Coatings Sirris Smart Coating Application Lab

1345 - 1410 Physical foundations for smart poly-meric materialsDr Wouter G Ellenbroek Assistant Professor Eindhoven University of Technology

1345 - 1410 Benefits of the Oxford Instruments GRADE databaseWilhelm Sanders Certified Product Manager OES (MSC) Oxford Instru-ments Analytical GmbH on behalf of De Looper NDO

1345 - 1410 Atmosferische plasmatechnologie - applicatiespecifieke oplossingen op maat Dr Ralf Greger Zaakvoer-der - Technisch Consultant PlaToS Consulting

1055 - 1125 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1220 - 1315 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1315 - 1340 Zaal 1 Hoe kom je in het ontwerpproces van kunststof producten tot de juiste materiaalkeuze

Joop Onnekink Senior Consultant Pezy Group Groningen

1410 - 1435 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1435 - 1500 Anodiseercriteria bij een perfect verspaand aluminium productHenry van Haeff Directeur 2-S Petrofer

1505 - 1530 Een Circulaire Economie hoe krijgen we die echt in bewegingErick Wuestman AVS Voorzitter en ex-pert CE Stichting Circulaire Economie

1435 - 1500 Analytical strategies for analysis of functional materials at surfaces and interfaces Dr ir Pieter Samyn Researcher Institute for Materials Research (IMO)

1505 - 1530 Solar Simulation the real lifeMark de Waard Sales Rycobel

1435 - 1500 Verlijmen met MMA lijmStef Jaspersen Managing Director BNS Industrial BV

1505 - 1530 Overzicht van recente innovaties in verbinden van ongelijksoortige mate-rialen en van minder gekende las- enof soldeertechniekenFleur Maas Belgisch Instituut voor Lastechniek

1435 - 1500 Cleaning by light surface treatment with laserDipl-Ing Olav G Schulz MBA Ma-naging Director SLCR Lasertechnik GmbH on behalf of Summa Surface SLCR Lasertechniek

1505 - 1530 Understanding adhesion improve-ment as a result of changing surface wettabilityDr Ir Marieumllle Laimboumlck-Wouters Materiaal Expert MaterialsXpertise

1535 - 1600 Zaal 1 M2i - Onderzoek aan High Tech Materialen

Dr Harald Kerp Programma Manager The Materials Innovation Institute

1600 - 1700 Netwerkborrel voor exposanten en bezoekers

33 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

ZAAL 1 Materialen

ZAAL 2 Analyse testen simuleren

ZAAL 3 Verbindingstechnieken

ZAAL 4 Oppervlaktetechnieken

Congresprogramma donderdag 1 juni

1125 - 1150Driving Glass beyond the LimitsDr Matthias Muumlller Director Material Development SCHOTT AG

1155 - 1220 CeraCarbon THE next step in wear resistant lightweight applicatons Roeland Coumans CEOCTO Cera-Carbon

1125 - 1150 Vision inspection for surface damage on high quality materialsJuumlrgen Kemenas Technical specialist TEVEL Techniek BV

1155 - 1220 Hansen Solubility Parameters in inkjet ink developmentDr Sc Frank Ruttens Key accountma-nager Agfa-Labs

1125 - 1150 Verbinden zonder gatenIng J van Schaijk Senior application engineer VIBA NV

1155 - 1220 Hoe de oppervlaktetoestand evalue-renverbeteren voorafgaand aan een verlijming Ing Pol Coudeville Do-cent - cooumlrdinator dienstverlening KU Leuven technologiecampus Oostende

1125 - 1150 Afblazen van oppervlakte en stofreinigingDonald van Boven Sales Rycobel

1155 - 1220 Chemische oppervlaktemodificatie Prof Dr Ernst J R Sudholter Hoogleraar Organische materialen en grensvlakken TU Delft - Chemical Engineering Organic materials amp Interfaces

1345 - 1410 Van ontwerp naar technisch en com-mercieel haalbaar aluminium productFrits Marechal Application Design Engineer Sapa Extrusion Benelux

1345 - 1410 Dynamic mechanical analysis of a tire sample by nanoindentationDavid Ziltener CEO Tribotron AG

1345 - 1410 Ultradunne materiaal lagen en hun toepassing in NanoMagnetisme Dr Ir Ing R Lavrijsen Universitair Do-cent Technische Universiteit Eindho-ven Groep Fysica van NanoStructuren (FNA) Technische Natuurkunde

1505 - 1530 Oppervlaktetechnologie controle op de vierkante kilometerDr Ir Hans van der Weijde Program-ma manager Tata Steel RampD

1435 - 1500 How to model dropping of an HDPE tank with fluid using Abaqus FEA Dr Ir Christine Obbink-Huizer Abaqus Application Engineer Simuleon

1435 - 1500 Condities voor een duurzame verlijmingIng Jan Lambrechts MSc Business Manager LCS Adhesive Bonding bvba

1505 - 1530 Net-shape productie van een compo-sieten draagarmMarkus Kaufmann Programmaleider composieten Sirris

1435 - 1500 Smart coatings via designing surface chemistry and topographyDr Catarina Esteves Associate Professor Eindhoven University of Technology

1505 - 1530 Dos en Donts van anodiserenM Kaarsgaarn DGA KO-AR BV

ZAAL 1 Materialen

930 Ontvangst

1030 - 1055 Zaal 1 Designing functional micromaterials

Dr Wim Noorduin Group Leader AMOLF

1055 - 1125 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1220 - 1315 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1315 - 1340 Zaal 1 Global Resource Depletion Threats and Opportunities

Dr Ir AM Diederen Senior Scientist TNO

1410 - 1435 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1535 - 1600 Zaal 1 Lina s werelds eerste bio-based auto

Noud van de Gevel PR amp Media manager TUecomotive

1600 - 1700 Netwerkborrel voor exposanten en bezoekers

34 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Lezingenprogramma woensdag 31 mei

Ontwerpproces verandert door Computational DesignPeter Heideman Architect AvB StudioSK MovaresAan de hand van diverse projecten van de werkgroep Computational Design binnen Movares wordt aan de hand van lopende projecten verteld over de rol van software op het ontwerpproces en robotisering van het maakproces De rollen in het ontwerpproces veranderen drastisch aan het begin van het ontwerppro-ces worden integraal ontwerp parameters bepaald (waarbij een analogie met het integraal vastleggen van informatie middels DNA in celkernen opgaat)In de productie vervallen arbeidsgangen en wordt alleen materiaal toegepast waar nodigDe bouwkolom zal gaan lijken op processen die in de automobiel en luchtvaartindustrie inmiddels normaal zijn1030 - 1055 ZAAL 1

Keyn

ote

Materiaalkunde in een notendopDr Ir HW (Eddy) Brinkman Technisch schrijver en vertaler Betase BVMateriaalkunde als werkgebied vertelt welke invloed microstructuur heeft op de uiteindelijke eigenschap-pen van een materiaal en daardoor op diens toepassingen Door op kleine schaal aan de juiste knoppen te draaien kun je de eigenschappen van een materiaal - en dus van een product - verbeteren Eddy Brinkman laat met een paar voorbeelden zien hoe diverse materialen zich gedragen als ze in aanraking komen met warmte licht elektriciteit en mechanische belasting Zo zorgen elektronen ervoor dat metalen elektriciteit geleiden maar ook dat metalen warmte geleiden en indirect ook dat ze vervormen bij mechanische belas-ting Met recht Materiaalkunde in een notendop

1125 - 1150 ZAAL 1

Mat

eria

len

Joining metals to ceramics by using solderingbrazing techniques (in English)Erik Brom Technical Commercial Director Mat-tech BVJoining metals to ceramics often leads to problems like leakage and cracking In this presentation we will elaborate on the causes these issues and we will also explain what is possible with the innovative use of soldering and brazing techniques that hopefully will inspire you find solutions for the problemschallenges you are facing

1125 - 1150 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Micro-XRF ndash A non-destructive method for Material Analysis and Quality Con-trol Investigations (in English)Dr Andreas Wittkopp Business Manager microXRF - EMEA Bruker Nano GmbH on behalf of Benelux ScientificX-ray fluorescence analysis with spatial resolution in the range of some ten micrometers (micro-XRF) is a time and cost efficient analysis method capable analyzing elemental inhomogeneities of a broad range of various sample types Minimum detection limits down to the single ppm level can be achieved These properties recommend micro XRF as a complementary method to combine spatial resolution of a REM with the analytical performance of an EDXRF bulk instrumentIn this presentation the capabilities and limitations of this technique will be described by means of various application examples coming from Material Science and Industry Quality Control1125 - 1150 ZAAL 2

Anal

yse

Functionele en slimme coatingsDr Walter Lauwerens Senior Project Manager Smart Coatings Sirris Smart Coating Application LabDe term functionele coatings wordt meestal gebruikt om andere functies dan decoratief of beschermend te benoemen Zo heeft iedereen al wel gehoord van coatings met anti-graffiti zelfreinigende antibacterieuml-le of antistatische functies Maar het gaat zelfs verder wanneer de eigenschappen van coatings veranderen in functie van temperatuur of druk Dan spreekt men van slimme coatings die bijvoorbeeld als sensoren gebruikt worden In de presentatie wordt een overzicht gegeven van technologie en toepassingen van functionele en slimme coatings Het Smart Coating Application Lab van Sirris ondersteunt bedrijven die deze coatings willen toepassen op hun producten met advies optimalisatie demonstratie en industrialisa-tie1125 - 1150 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

35 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

TMS 42 innovatie in staalRichard Garvelink Sales and Technical Adviser Telmastaal NVIntroductie van een nieuw bijzonder hoogwaardige kwaliteit gereedschapstaal Het resultaat van 50 jaar ervaring in staalproductie een kwaliteit met dermate hoge waarden dat een tijdsbesparing van 50 procent binnen handbereik ligt

1155 - 1220 ZAAL 1

Mat

eria

len

Strain Gauge Measurements on Plastics and Composites (in English)Anton Chittey Product Manager - Europe Vishay Precision Group - Micro-Measurements on behalf of jj bos bvDespite many novel measurement technologies strain gauges are still the most accurate reliable and repeatable sensor available for material testing real-world stress analysis and condition monitoring Their reliability and ease of use is often defeated by lack of knowledge and necessary skills never more so when applied to plastics and fibre reinforced composites This short presentation aims to clarify some of the misconceptions and put the right tools back in the hands of test personnel to ensure that their data has validity and value rather than acquiring substandard data at a cost

1155- 1120 ZAAL 2

Anal

yse

Structural adhesive bonding for high-temperature and durability (in English)Koen Geurts Research Engineer Flanders Make on behalf of Sadechaf UV BVBAWithin the framework of the European ZeDeMAB project (Zero Defect Manufacturing for Adhesive Bonding) some industrial demonstrator cases were analyzed on several aspects concerning adhesive bonding (influence of processing parameters effect of defects durability behaviour hellip) For an automo-tive application a number of high temperature resistant structural adhesives were evaluated with use of aluminum and steel substrates In contrast to what is expected only one adhesive (SPE 1539) could retain its strength at 140degC to a sufficient level Furthermore the dynamic performance of this adhesive system is characterized An overview of all test results will be discussed as well as some further exploitation possi-bilities of this adhesive in dynamic load andor elevated temperature conditions1155- 1120 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Hoe kom je in het ontwerpproces van kunststof producten tot de juiste materiaalkeuzeJoop Onnekink Senior Consultant Pezy Group GroningenMateriaalkeuze een belangrijke schakel in het ontwerpproces Afgelopen jaar heeft ontwerpbureau Pezy Group de Braster ontwikkeld De Braster is een medisch apparaat waarmee vrouwen zelfstandig een borstscan kunnen maken Door een gedegen ontwerpproces waarin materiaalkeuze en officieumlle vrijgaven erg belangrijk waren werd het product gerealiseerd in een doorlooptijd van slechts twaalf maanden In deze lezing laat Joop Onnekink aan de hand van dit project zien hoe materiaalkeuze deel uit maakt van het ontwerpproces hoe materiaalkeuze tot stand komt en hoe het gedurende het gehele project bewaakt wordt1315- 1340 ZAAL 1

Keyn

ote

Physical foundations for smart polymeric materials (in English)Dr Wouter G Ellenbroek Universitair Docent (Assistant Professor) Eindhoven University of TechnologyOur future asks for novel materials that contribute to durability sustainability andor regenerative me-dicine At Eindhoven University of Technology a range of research groups is devoted to developing such novel smart materials In this presentation I will discuss the recent efforts of our group in Applied Physics focusing on reversibly crosslinked polymeric materials including gels elastomers and biological tissues Our approach of theory development and modeling aims to unravel the mechanisms of recently discover-ed toughening mechanisms and to work with academic and industrial partners on optimizing these novel material design motifs for practical applications

1345 - 1410 ZAAL 1

Mat

eria

len

Benefits of the Oxford Instruments GRADE database (in English)Wilhelm Sanders Certified Product Manager OES (MSC) Oxford Instruments Analytical GmbH on behalf of De Looper NDOThe number of metal grades is growing constantly therefore the identification of the correct material grade based on the chemical analysis is very challenging Not only the element description of the grade designation from the mathematical point of view is sometimes poor but also information can overlap This presentation will point out how the Oxford Instruments GRADE Database can support metallurgists inspection engineers and anyone working with analysers The GRADE Database is also a great help for ve-rifying or selecting the correct grades to avoid material mix-up causing catastrophic situations and failures

1345 - 1410 ZAAL 2

Amal

yse

36 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Analytical strategies for analysis of functional materials at surfaces and inter-faces (in English)Dr ir Pieter Samyn Researcher Institute for Materials Research (IMO)The Institute for Materials Research has a long tradition in applied research and industrial services on general topics in materials science These include application processing performance reliability and sustainability In particular analytical strategies for complex material systems or products are developed such as (bio)polymers and coatings for packaging sensors thin films battery systems energy devices and automotive Starting from given materials composition and processing in-depth analysis results in the for-mulation of structure-property relationships supporting better understanding and optimization of physical mechanical and chemical properties at various scale lengths This approach will be illustrated by some case studies

1435 - 1500 ZAAL 2

Anal

yse

Verlijmen met MMA lijm Stef Jaspersen Managing Director BNS Industrial BVManaging director van BNS Industrial BV Vertegenwoordiger van SCIGRIP in de Benelux Een Anglo-Ameri-kaanse producent van onder andere Acrylaat lijmen

1435 - 1500 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Cleaning by light surface treatment with laser (in English)Dipl-Ing Olav G Schulz MBA Managing Director SLCR Lasertechnik GmbH on behalf of Summa Surface SLCR LasertechniekFor many applications in modern production processes the surface preparation is a mandatory task to achieve high quality products Specifically for bonding processes like gluing or welding the preparation or cleaning of the joint areas is a key factor for a high strength bond This can be done with laser light The laser technique offers an alternative approach for many applications Eg precise paint removal rust removal preparation of surfaces before painting (to increase adhesion) The laser is a contact-free gentle environmentally friendly dry and dust-free treatment without using any media Therefore perfect to auto-mate and integrate in production processes1435 - 1500 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

Lezingenprogramma woensdag 31 mei (vervolg)

Anodiseercriteria bij een perfect verspaand aluminium productHenry van Haeff Directeur 2-S Petrofer Iedereen heeft weleens te maken met een tegenvallende kwaliteit van een bewerkt eindproduct voor en na het anodiseren Met name de onzekerheid over de oorzaak is zowel frustrerend als tijd- en geld rovend Diverse leden van het Mikrocentrum High Tech Platform hebben daarom besloten alle facetten van het productieproces nader te onderzoeken om uiteindelijk meer inzicht te krijgen in de invloeden die oa koel- en smeermiddelen gereedschappen materiaal reinigen etc hebben op het eindresultaat Tijdens testen met Aluminium EN AW-5083 O3 bij het Teclab in Eindhoven zijn een aantal verrassende conclusies getrokken Benieuwd Bezoek het Aluminium Paviljoen stand 7

1435 - 1500 ZAAL 1

Mat

eria

len

Atmosferische plasmatechnologie - applicatiespecifieke oplossingen op maatDr Ralf Greger Zaakvoerder - Technisch Consultant PlaToS ConsultingNa een korte introductie in de plasmatechnologie wordt aan de hand van voorbeelden uit de praktijk ge-toond hoe atmosferische plasmawerktuigen gekozen en op maat geskaleerd kunnen worden

1345 - 1410 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

37 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Een Circulaire Economie hoe krijgen we die echt in bewegingErick Wuestman AVS Voorzitter en expert CE Stichting Circulaire EconomieGaan nieuwe businessmodellen het verschil maken in de technieken rondom Circulaire EconomieHet succes van een circulaire samenleving hangt niet alleen af van recycling of upcycling aan het eind van een levensfase van een product maar meer nog van slimme oplossingen aan de voorkant van een ontwik-keltraject Hoe gaan nieuwe verdien- organisatie- en businessmodellen hier hun invloed op hebben en welke rol spelen materialen in dit hele procesGaat een consortium dat eigenaar blijft van kozijnen en haar gevel als een dienst aanbiedt andere materi-alen kiezen voor haar producten En wat betekent dit voor producenten en materiaal samenstellingen

1505 - 1530 ZAAL 1

Mat

eria

len

Solar Simulation the real life (in English)Mark de Waard Sales RycobelAn enlightening view on weathering simulation possibilities of your materials

1505 - 1530 ZAAL 2

Anal

yse

Overzicht van recente innovaties in verbinden van ongelijksoortige materialen en van minder gekende las- enof soldeertechniekenFleur Maas Belgisch Instituut voor LastechniekDe recente ontwikkelingen in de lastechniek voor het verbinden van ongelijksoortige materialen zoals de opkomst van nieuwe varianten van het MAG-lassen enof solderen puntlassen wrijvingslassen of elektro-magnetisch pulsproces worden in deze presentatie naar voor gebrachtAls toepassingsvoorbeeld zal de ontwikkeling van een metaalcomposiet onderdeel voor de automobiel-sector worden toegelicht

1505 - 1530 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Understanding adhesion improvement as a result of changing surface wettability (in English)Dr Ir Marieumllle Laimboumlck-Wouters Materiaal Expert MaterialsXpertiseMost industrial polymers and composites have low surface free energy and lack polar functional groups on their surface resulting in a class of materials with poor adhesion properties Introduction of polarity is mostly done my means of chemical or physical processes using products that harm the environment Atmospheric plasma treatment is an elegant method to introduce polarity to the surface of the substrate resulting an improved adhesion In this contribution the results of surface modification on the effect on surface free energy and adhesive properties will be presented and related to a theoretical approach to predict adhesion1505 - 1530 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

M2i - Onderzoek aan High Tech MaterialenDr Harald Kerp Programma Manager The Materials Innovation InstituteDe presentatie geeft een overzicht van het materiaalonderzoek dat M2i uitvoert op basis van de High Tech Materials roadmap van het Topsectorenbeleid Binnen M2i wordt onderzoek gedaan naar zowel structu-rele als functionele materialen Hier zal de nadruk liggen op onderzoek aan functionele materialen zoals beschermende en waterafstotende coatings materialen voor zonnecellen en dunne films voor toepassing in elektronische componenten

1535 - 1600 ZAAL 1

Keyn

ote

Lezingenprogramma woensdag 31 mei (vervolg)

38 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Lezingenprogramma donderdag 1 juni

Designing functional micromaterials (in English)Dr Wim Noorduin Group Leader AMOLFHarnessing the basic principles that guide such self-organizing processes is of fundamental scientific interest but also promises a paradigm shift in the manufacturing of nano- and micromaterials We recently demonstrated that the subtle balance between the diffusion of reactants and their reaction rates could lead to a wide range of microscopic shapes that could be further sculpted and hierarchically organized by rationally modulating the environmental conditions Based on fundamental insights in the underlying mechanism we now present new ways to steer the nucleation and growth of mineralizing microstructures and construct functional micromaterials These results contribute to our understanding of biomineralizati-on processes and outline a new nano-fabrication strategy for functional self-organizing materials1030 - 1055 ZAAL 1

Keyn

ote

Driving Glass beyond the Limits (in English)Dr Matthias Muumlller Director Material Development SCHOTT AGSCHOTT AG is continuously developing innovative glass and glass ceramic solutions for a huge variety of applications in optics semiconductor medical electronic packaging and much more With thickness down to 70microm tight geometrical parameters and outstanding strength this material reveals superior performan-ce Another example of leading edge material development are tailored glass ceramics as low loss dielec-tric material for high frequency applications This might enable unique solutions for mobile communication like 5G technology or autonomous flying

1125 - 1150 ZAAL 1

Mat

eria

len

Verbinden zonder gatenIng J van Schaijk Senior application engineer VIBA NVNieuwe materialen vereisen nieuwe manieren van bevestigen Zo worden niet alleen lijmen steeds groener en slimmer ook de bevestigers gaan mee in deze ontwikkeling Met de reeks slimme bevestigers van Click Bond worden er geen gaten geboord in het materiaal Het zijn verlijmbare mechanische bevestigers die in vele markten succesvol worden toegepast overal op de wereld

1125 - 1150 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Afblazen van oppervlakte en stofreinigingDonald van Boven Sales RycobelHet afblazen van oppervlakte en stofreiniging toegelicht aan de hand van een case studie

1125 - 1150 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

Vision inspection for surface damage on high quality materials (in English)Juumlrgen Kemenas Technical specialist TEVEL Techniek BVAutomatic Vision inspection system to inspect surface damage in micro - nano scale on high quality mate-rials

1125 - 1150 ZAAL 2

Anal

yse

39 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Hansen Solubility Parameters in inkjet ink development (in English)Dr Sc Frank Ruttens Key accountmanager Agfa-LabsHansen Theory can be used to develop stable inkjet inks from scratch in a very short period of time hence leading to a minimal time-to-market

1155- 1220 ZAAL 2

Anal

yse

Hoe de oppervlaktetoestand evaluerenverbeteren voorafgaand aan een verlijmingIng Pol Coudeville Docent - cooumlrdinator dienstverlening KULeuven technologiecampus OostendeDe primordiale voorwaarde voor een goede lijmverbinding houdt in dat de oppervlakte-energie van het substraat voldoende hoog is om tot verlijming over te gaan We gaan na wat die termen betekenen en wat we hieruit kunnen afleiden We belichten de verschillende meetprincipes We gaan na wat oppervlakte-ac-tivatie betekent en hoe we dit kunnen realiseren langs fysische of chemische weg

1155- 1220 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Global Resource Depletion Threats and Opportunities (in English)Dr Ir AM Diederen Senior Scientist TNOAt our current level of technology and within the current paradigm of how to run an economy from a global perspective we might already find ourselves in a predicament of interconnected and aggravating relative scarcities The central issue is declining net energy on a global scale which causes relative scarcity of many raw materials (among them many metals) which in turns aggravates the situation with regard to current and future availability and affordability of energy So-called least-regret strategies can be devised to soften or mitigate the consequences of global resource depletion and which have intrinsic benefits both in circumstances of crisis and of non-crisis

1315- 1340 ZAAL 1

Keyn

ote

Lezingenprogramma donderdag 1 juni (vervolg)

Chemische oppervlaktemodificatieProf Dr Ernst J R Sudholter Hoogleraar Organische materialen en grensvlakken TU Delft - Chemical Engi-neering Organic materials amp InterfacesHet seminar zal gaan over oppervlakken en hoe de preciese samenstelling daarvan en de structuur van invloed zijn op de fysische eigenschappen zoals hydrofiliciteit hydrofobiciteit en electrische oppervlakte lading Door preciese chemische behandeling van oppervlakken kunnen de fysische eigenschappen op wens worden beinvloed Dat kan zijn bijvoorbeeld het stimuleren van de hechting van bepaalde compo-nenten uit de omgeving en ook in het juist voorkomen van bepaalde hechtingen

1155- 1220 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

CeraCarbon THE next step in wear resistant lightweight applicatons (in English) Roeland Coumans CEOCTO CeraCarbon CeraCarbon is a disruptive new material It combines the strength and lightness of Carbon Fiber and the wear-resistance and low friction of Ceramic Now it is possible to replace heavy steel in high performace applictions were the matariel is exposed to wear and tear Possible applications hydraulic and air cilinders sliding bearings fast moving and sliding machine parts etc

1155 - 1220 ZAAL 1

Mat

eria

len

40 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Ultradunne materiaal lagen en hun toepassing in NanoMagnetismeDr Ir Ing R Lavrijsen Universitair Docent Technische Universiteit Eindhoven Groep Fysica van NanoStruc-turen (FNA) Faculteit Technische NatuurkundeIn deze presentatie zal ik het onderzoek in de groep fysica van nanostructuren zoals mogelijk gemaakt door de NanoAccess onderzoeksfaciliteit aan de TUe naar de fundamentele magnetische interacties in ultradunne lagen nader toelichten In dit onderzoek is de controle van laagdikten grensvlakken oppervlak-ken en zuiverheid op de nanometer schaal van uiterst belang Ik zal een paar voorbeelden van de gebruik-te technieken voor depositie analyse en structurering de revue laten passeren Ons onderzoek richt zich op applicaties op het gebied van de nano-electronica nanomaterialen voor energie en nanodeeltjes voor bio-medische toepassingen Deze technieken zijn ook toegankelijk voor derden in samenwerkingsverband1345 - 1410 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

How to model dropping of an HDPE tank with fluid using Abaqus FEA (in English)Dr Ir Christine Obbink-Huizer Abaqus Application Engineer SimuleonFinite element analysis is a powerful tool to understand and predict mechanical behavior Using the drop test of an HDPE tank filled with fluid as example the choices that need to be made when setting up an analysis are explained Most attention is paid to the material properties which material models can be used for HDPE and how can we describe the fluid This example shows the capabilities of Abaqus to describe complex non-linear behavior similar to httpinfosimuleoncomblogabaqus-fsi-drop-test-100-liter-hdpe-fuel-tank1435 - 1500 ZAAL 2

Anal

yse

Lezingenprogramma donderdag 1 juni (vervolg)

Van ontwerp naar technisch en commercieel haalbaar aluminium productFrits Marechal Application Design Engineer Sapa Extrusion BeneluxDeze lezing is gericht op ontwerpers die een ontwerp willen vertalen naar een commercieel efficieumlnt maakbaar product Aan de hand van diverse prijswinnende ontwerpen vertelt Frits Marechal wat het ma-teriaal aluminium en de extrusietechniek te bieden hebben om breed uiteenlopende productontwerpen technisch en commercieel haalbaar te maken

1345 - 1410 ZAAL 1

Mat

eria

len

Dynamic mechanical analysis of a tire sample by nanoindentation (in English)David Ziltener CEO Tribotron AGThe viscoelastic properties of a tire sample are studied by dynamical mechanical analysis (DMA) using Na-noIndentation technique with the Nanovea Mechanical Tester We found that the tire possesses different viscoelastic mechanical properties across the tire layers Such strategical distribution of the hardness and complex modulus at different layers meets the functionality requirements of the tire The DMA frequency sweep test provides useful information on the viscoelastic behaviors of the tire running at different speeds which is essential in improving the performance of tires for smoother and safer rides

1345 - 1410 ZAAL 2

Amal

yse

Condities voor een duurzame verlijmingIng Jan Lambrechts MSc Business Manager LCS Adhesive Bonding bvbaWanneer we duurzaam willen verlijmen is het aangewezen een aantal factoren in het oog te houden zoals design van de constructie de keuze van de substraten oppervlaktebehandeling omgevingsfactoren lijmkeuze applicatie en proces testen controle en QC Ten slotte wordt het belang van het Triumviraat uitgelegd

1435 - 1500 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

41 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Oppervlaktetechnologie controle op de vierkante kilometerDr Ir Hans van der Weijde Programma manager Tata Steel RampDTata Steel is een van de grootste producten van metaaloppervlakken in Nederland En naast de optimale eigenschappen van de bulk is juist ook het oppervlak een van de manieren waarop we kunnen excelleren en concureren Dit omvat oppervlakte-topologie over diverse lengteschalen dunne oppervlaktelagen en speciale coatings In deze lezing zal vanuit een aantal marktsegmenten worden bekeken welk type ontwik-kelingen actueel zijn

1505 - 1530 ZAAL 1

Mat

eria

len

Net-shape productie van een composieten draagarmMarkus Kaufmann Programmaleider composieten SirrisSLC-Lab is het engineering en prototypelabo van Sirris de KU Leuven en de UGent Een demonstrator die recent internationale belangstelling wekte was een draagarm voor de ophanging van een Volkswagen Golf die het lab samen met twee Duitse partneruniversiteiten ontwikkelde De component illustreert dat de re-sin transfer moulding-technologie perfect geschikt is voor complexe designs Ze vergt geen nabehandeling en laat zelfs toe optische vezelsensoren te integreren voor structural health monitoring Tijdens de lezing word ingegaan op de complexiteit van matrijsontwerp voor RTM het integreren van inserts in complexe preforms en het opmeten van spanningen door middel van vezelsensoren

1505 - 1530 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Dos en Donts van anodiserenM Kaarsgaarn DGA KO-AR BVWelke valkuilen zijn er bij anodiseren

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

Lezingenprogramma donderdag 1 juni (vervolg)

Lina s werelds eerste bio-based autoNoud van de Gevel PR amp Media manager TUecomotiveLina is een vierpersoons elektrische stadsauto Dankzij haar lichte gewicht van 300 kilogram is ze erg efficieumlnt Dit lage gewicht is te danken aan een innovatief materiaal dat nog nooit eerder structureel in autorsquos is gebruikt Namelijk bio-composiet Deze panelen bestaande uit twee lagen bio-composiet die om de bio-logische PLA-kern geperst worden vormen het chassis van Lina en daarmee de dragende constructie van de auto Het voornaamste bestandsdeel van het bio-composiet is vlas Vlas is een plant met lange stugge vezels waarvan de toepassingen ver reiken

Keyn

ote

1505 - 1530 ZAAL 4

1535 - 1600 ZAAL 1

Smart coatings via designing surface chemistry and topography (in English)Dr Catarina Esteves Associate Professor Eindhoven University of Technology - Department of Chemical Engineering and ChemistryNearly all surfaces we use are covered by a polymer layer (coating) for protection or aesthetic purposes One of the most important roles of surfaces is setting interactions with water Hydrophobic coatings provide water repellency and low-adherence hydrophilic coatings grant permanent contact with water and high lubricity Currently the materials field faces new challenges to design multi-functional surfaces which exhibit a specific wettability but also respond selectively to changes in the environment I will show how we have been using surface chemistry and topography to develop multi-functional smart coatings for different applications eg self-healing and superhydrophobic polymer coatings1435 - 1500 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

42 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

1D COMPOSITES BVJupiterweg 41a3893 GC ZEEWOLDEinfo1dcompositescom06-53161362www1DcompositescomContact Gertjan Switsar

Stand 10

2-S BV Vlierdensedijk 435705 CK HELMONDhvanhaeff2-seu0492-590443www2-seu Contact Henry van Haeff

Stand 7

4TUHIGH-TECH MATERIALS (4TUHTM) Mekelweg 22628 CD DELFTrboerrigtertudelftnl015-2785760www4tunlhtmContact Reina Boerrigter Stand 16

ADSO BVBA Vuurkruislaan 10BE 2610 WILRIJKbartadsobe0032-498400504wwwadsobeContact Bart Hendrickx Stand 2

Agfa-Labs Septestraat 27BE 2640 MORTSELfrankruttensagfacom0032 449 56 99 49wwwagfa-labscomContact Frank Ruttens Stand 35

ALUMECO NL BV Ketelmeer 255347 JX OSSmohalumeconl06-10382134 wwwalumeconl Contact Marco Huitink

Stand 7

Exposanten (op alfabetische volgorde)

ALUMINIUM PAVILJOEN Kruisstraat 745612 CJ EINDHOVENkmousmikrocentrumnl040-2969922Contact Karin Mous Stand 7

AMEURO METALS BV Papland 9c4206 CK GORINCHEMovaniperenameurometalsnl085-4844770wwwameurometalsnlContact Olaf van Iperen Stand 21

ARNOLD + SIEDSMA Bezuidenhoutseweg 572594 AC DEN HAAGrnaudintencatearnold-siedsmanl070 3654833wwwarnold-siedsmacom

Stand 6

ANALIS nv Rue de Neacuteverleacutee 11BE 5020 Suarleekdranalisbe0032-81-255050wwwanalisbeContact Ken de Roover Stand 53

BENELUX SCIENTIFIC BV 44 RI-straat 334051 AP OCHTENkoschaapbenelux-scientificnl0344-655556wwwbenelux-scientificnlContact Ko Schaap Stand 40

BODYCOTE VACUUM BRAZING Visseringweg 281112 AS DIEMENhenkjanbuursenbodycotecom+31 20 5601080wwwbodycotecomnl-beContact Henkjan BuursenStand 64

BOumlHLER Isolatorweg 321014 AS AMSTERDAMrobdiddenbohlernl020-5817420wwwbohlernlContact Rob Didden Stand 14

Bond voor Materialenkennis Kruisstraat 745612 CJ Eindhoveninfomaterialenkennisnl040 296 99 13wwwmaterialenkennisnlContact Karin van Bakel

Stand 25

BONSHIN SOURCING BVBAUitbreidingstraat 843BE 2600 BERCHEM0032-483252389amyxinbonshincomwwwbonshincomContact Amy Xin

Stand 12

EXPOSANTEN

CERACARBON BV Kruisstraat 1236171 GE STEINroelandceracarboncom046-4260076www ceracarboncom Contact Roeland Coumans

Stand 18

FALEX TRIBOLOGY NV Wingepark 23BBE 3110 ROTSELAARofficefalexeu0032-16-407965wwwfalexeuContact Dirk Drees

Stand 47

GIMEX TECHNISCHE KERAMIEK BV Achterdijk 155705 CB HELMONDjgoossensgimexnl0345 - 574 255wwwgimexnlContact John GoossensStand 4

DE LOOPER ANALYTICAL Bukkumweg 24m5081 CT HILVARENBEEKdanieumllledelooperndocom013-5054216wwwdelooperanalyticalcomContact Danielle Heijms

Stand 37

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES Delo-Allee 1DE 86949 WINDACHrobertboksdelode0049 8193 9900-0wwwdelo-adhesivescomenContact Mr Robert BoksStand 67

ELASTOMER RESEARCH TESTING BV Teugseweg 277418 AM DEVENTERinfoertbvcom+31 570 - 62 46 16wwwertbvcomContact Dr Ir Kuno DijkhuisStand 56

Exposanten (op alfabetische volgorde)

43 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

44 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Exposanten (op alfabetische volgorde)

GRONEMAN BV Postbus 247550 AA HENGELOeidhofgronemannl074-2551143wwwgronemannlContact Karin Eidhof

Stand 80

HARTECH MEET- amp TESTAPPARATUUR Bonte Kraaiweg 161521 RD WORMERVEERyvonnehartechnl075-6144080wwwhartechnlContact Yvonne IJmker - de NijsStand 49

HAUCK HEAT TREATMENT EINDHOVEN BV Achtseweg Noord 55651 GG EINDHOVENrickbruggemanhauckhtcom06-13122288wwwhauckhtnlContact Rick BruggemanStand 72

HOGESCHOOL UTRECHT CENTRUM VOOR NATUUR amp TECHNIEK Koningsbergerstraat 93531 AJ UTRECHTalexharsveldhunl088-4818888wwwcvntnlContact A HarsveldStand 17

IMO-IMOMEC Martelarenlaan 42BE 3500 HASSELTlievededonckeruhasseltbe0032-11-268813wwwuhasseltbeimoContact Lieve de Doncker

Stand 45

INNOVAR CLEANING CONTROL Ambachtsweg 235627 BZ EINDHOVENhanscoolsinnovar-cccom040-7370199wwwinnovar-cccomContact Hans CoolsStand 109

INNOVATEST EUROPE Borgharenweg 1406222 AA MAASTRICHTinfoinnovatest-europecom043-3520060wwwinnovatest-europecom

Stand 44

INNOVATIEVE MATERIALEN SJP UITGEVERS Postbus 8614200 AW GORINCHEMgvninnovatievematerialennl0183-660808Contact Gerard van Nifterik

Stand 1

IPECUNIA PATENTS BV Rijksweg Zuid 86131 AN SITTARDdannybovensipecuniacom046-4113990wwwipecuniacomContact Dhr Jaap Renkema Stand 34

INSTRON 3 Boulevard Jean Moulin Omega Parc Bacirctiment 2FR 78990 ELANCOURT CEDEXjuergen_richterinstroncom0031-(0)6-10898286wwwinstroncomContact dhr J RichterStand 51

ISSERSTED PRUumlFMASCHINEN GMBH amp CO KG Chemiestrasse 4DE 41751 VIERSENdellingisserstedt-pruefservicede0049-2162-266500wwwisserstedt-pruefservicedeContact Maria DellingStand 39

IST BENELUX BV Hommel 637317 BL APELDOORNgerardbnlist-uvcom055-5050014wwwist-uvnlContact Gerard Brieko

Stand 77

JJ BOS BV Marconistraat 112809 PH GOUDAramonvanthoffjjbosbvnl0182-619333wwwjjbosbvnlContact Ramon van t Hoff

Stand 55

HELMUT FISCHER MEETTECHNIEK BV Tarasconweg 105627 GB EINDHOVENjohannieuwlandshelmutfischernl040-2482255wwwhelmutfischernlContact Johan Nieuwlands Stand 89

GOM BRANCH BENELUX Interleuvenlaan 15FBE 3001 HEVERLEEewinantgomcom0032-16-408034wwwgomcomContact Wim Cuypers

Stand 58

EXPOSANTEN

Exposanten (op alfabetische volgorde)

JUNO INDUSTRIES Stoktevijver 229930 Zomergemcojunoindustrieseu+3293959590wwwjunoindustrieseuContact Thierry Soenen

Stand 74

LIJMACADEMIE Ericssonstraat 25121 ML RIJENinfolijmacademienl085-3031227wwwlijmacademieeuContact Arnold Knottnerus

Stand 60

KEYENCE INTERNATIONAL (BELGIUM) Bedrijvenlaan 5BE 2800 MECHELENtvanlaerkeyenceeu0032-471-214822wwwkeyencecom Contact Thimoty Van LaerStand 33

KO-AR BV Neerlandia 161841 JK STOMPETORENmarcoko-arnl072-5745400wwwko-arnlContact Marco Kaarsgaarn

Stand 96

LCS ADHESIVE BONDING BVBA Bergenstraat 84BE 3053 HAASRODEjanlambrechtsconsultantcom0032-16-389045wwwlcs-adhesivebondingcomContact Jan LambrechtsStand 75

IST Benelux BVHommel 637317 BL ApeldoornTel +31 55 505 00 14wwwist-uvnl

IndustrialLED- UV

technologie van IST

45 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

JEOL (EUROPE) BV Lireweg 42153 PH NIEUW-VENNEPkruizejeolbeneluxcom0252-623500wwwjeolbeneluxcomContact Arnold Kruize

Stand 38

46 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Exposanten (op alfabetische volgorde)

Materials innovation institute (M2i) Elektronicaweg 252628 XG DELFTBvanhaastrechtm2inl088-0351900wwwm2inlContact Bert van HaastrechtStand 25

MERSEN BENELUX BV Mercuriusweg 4-63113 AR SCHIEDAMwilliamrozeboommersencom010-2983030wwwmersencomContact William Rozeboom

Stand 22

METEL Van Harenstraat 45145 RJ WAALWIJKdwijnantsmetelnl0416-724800wwwmetelnlContact Dennis Wijnants

Stand 13

MIKROCENTRUM Kruisstraat 745612 CJ EINDHOVENjgijsbertsmikrocentrumnl040-2969933 wwwmikrocentrumnlContact J Gijsberts

Stand 120

MULTIVALENT BV INNPLATE Ekkersrijt 15015692 AN SONrobbertdegreefmultivalentnl040-7515304 wwwmultivalentnlContact Robbert de GreefStand 98

Newa Postbus 105110 AA BAARLE-NASSAUinfonewanl013-5072000wwwnewanlContact Ivo Verheijen Stand 46

PERMACOL BV Diedenweg 946717 KV EDEtgorterpermacolnl0318-640740wwwpermacolnlContact Tom Gorter Stand 73

PHENOM-WORLD BV Dillenburgstraat 9T5652 AM EINDHOVENviviandecortiphenom-worldcom040-2597369 wwwphenom-worldcomContact Vivian de Corti Stand 54

Pontus HeatTreatment BV Thermen 97521 PS ENSCHEDErvanmilpontusnl053-4341000wwwpontusnlContact Robert van Mil Stand 62

PLATOS CONSULTING Elsbrug 11BE 9260 WICHELENralfgregerplatos-consultingbe0032-474-572635wwwplatos-consultingeuContact Dr Ralf Greger

Stand 91

REFITECH CARBON COMPONENTS Industriestraat 69a5145 PD WAALWIJKbnijpelsrefitechnl0416-330589wwwrefitechnlContact Bas NijpelsStand 19

RUPLO LIJMTECHNIEK BV Meeuwstraat 2A9791 GE TEN BOERinforuplonl050-3022702wwwruplonlContact Ruurd van der Ploeg

Stand 76

RYCOBEL Nijverheidslaan 47BE 8540 DEERLIJKinforycobelcom0032-56-1782170wwwrycobelcomContact Mark de Waard amp Donald Van BovenStand 95

MATERIALDESIGN Heereweg 321901 MD CASTRICUMtonhurkmansgmailcom0251-656052Contact Ton Hurkmans wwwmaterialdesignnl

Stand 1

MAT-TECH Ekkersrijt 45085692 DM SONebrommat-techcom0499-490133wwwmat-techcomContact Erik Brom

Stand 59

47 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Please visit us at the Materials 2017 ndash Booth 3

Whatrsquos your nextmilestone

By creating specialty glass that stands out with unmatched optical precision the highest transmission surprising exibility and ultimate customized solutions we enable engineers and designers to think in new dimensions

milestonesschottcom

Letrsquos rediscovermaterials for industrial applications

IA_Geschmolzenes-Glas_210x297_ENG_170419indd 1 200417 1154

48 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Exposanten (op alfabetische volgorde)

SAPA EXTRUSION BENELUX Postbus 755150 AB DRUNENrikmertenssapagroupcom06-20542522 wwwsapaprofilescomnlContact Rik Mertens Stand 23

SCHOTT BENELUX BV Randweg 3a4104 AC CULEMBORGantoonwesselinkschottcom0345-470650wwwschottcomContact AHWesselink

Stand 3

SCIGRIP - BENELUX BNS Australieumlweg 24T4561 PD HULSTbnsbnsindustrialcom0114-31100wwwscigrip-beneluxcomContact Stef Jaspersen

Stand 71

SENANG MATERIAL MICROSCOPY Prinses Beatrixlaan 224001 AH TIELinfosenangomsnl0344-610020wwwsenangomsnlContact Roy MaidmanStand 43

SHIMADZU BENELUX BV Australieumllaan 145232 BB DEN BOSCHinfoshimadzunl073-6430320wwwshimadzunl Contact Gaby de Jong

Stand 32

SIMULEON - ABAQUS SOFT-WARE amp FEA SERVICES Sint Antoniestraat 75314 LG BRUCHEMdbroekaartsimuleoncom0418-644699wwwsimuleoncomContact Dolf BroekaartStand 50

SIRRIS Technologiepark 935BE 9052 ZWIJNAARDEbartteerlincksirrisbe0032-498-919394Contact Bart Teerlinckwwwsirrisbe Stand 70

SIRRIS SMART COATING APPLICATION LAB Wetenschapspark 3BE 3590 DIEPENBEEKhildekrikorsirrisbe0032-473-992129wwwsmartcoatingbeContact Hilde KrikorStand 105

TESA BV Stationsplein 3-11211 EX HILVERSUMerikspeeckaerttesacom0032-471-705597wwwtesanlContact Erik Speeckaert

Stand 63

SUMMA SURFACE SLCR LASERTECHNIEK Bernard Vrienslaan 35062 EM OISTERWIJKthijscarliersumma-surfacenl013-8225866wwwsumma-surfacenlmachinesslcrContact Thijs Carlier Stand 93

TEVEL TECHNIEK BV Mollevite 246931 KG WESTERVOORTinfotevelnl026-3030060wwwtevelnlContact H Blauw

Stand 30

TITAN TECHNOLOGIES Koksijdestraat 11BE 8630 VEURNEinfotitantechnologiesbe0032-475651536wwwtitantechnologiesbe Contact Serge Tuerlings

Stand 79

SADECHAF BONDING Campus Blairon 30BE 2300 TURNHOUTjannekerenessadechafeu0032-14-405287wwwsadechafeuContact Janneke Renes

Stand 69

SINVACON BVBAProvinciebaan 102BE 9890 GAVERE0032-478546968pascalverheyensinvaconbewwwsinvaconbe Contact Pasval Verheyen

Stand 106

SABA Dinxperlo BV Industriestraat 37091 DC DINXPERLOtransportationsaba-adhesivescom0315 65 89 99wwwsaba-adhesivescomContact Dennis ter Veldhuis Stand 68

DEacute TAPE VOOR MOEILIJKE 0PPERVLAKKENtesareg ACXplus 709x LSE Performerbull Deze innovatieve schuimtape in acryl hecht op een blijvende manier en zonder primer aan

low-surface-energy (LSE) materialen zoals kunststof materialen met poedercoating etcbull Kan gebruikt worden bij temperaturen dicht bij het vriespunt

tesanl

Global leading technology in hardness testing made inThe Netherlands

Visit our websitewwwinnovatest-europecom

Borgharenweg 140 - 6222 AA Maastricht - Phone +31 (0) 43 3520060 - Fax +31 (0) 43 3631168 - E-mail infoinnovatest-europecomINNOVATEST Europe BV

49 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

50 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

In eacuteeacuten dag alles over aluminium productontwikkeling

wwwmikrocentrumnlevenementen

12 | 9 | 2017

Hilvaria

Studios

Hilvarenbeek

51 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

VDL FIBERTECH INDUSTRIES Diamantweg 545527 LC HAPERTdsteenbakkersvdlfibertechindus-triescomwwwvdlfibertechindustriescom0497-338400Contact D SteenbakkersStand 20

Exposanten (op alfabetische volgorde)

VERENIGING ION Einsteinbaan 13439 NJ NIEUWEGEINscherpenborgvereniging-ionnl030-6300390wwwvereniging-ionnlContact Santino Scherpenborg

Stand 99

VIBA NV Bleiswijkseweg 412712 PB ZOETERMEERromanivibanlwwwvibanl 079-3306748Contact Ton Romani Stand 78

VOM VZW Kapeldreef 60BE 3001 LEUVENvfinckenvombe0032-16-401420wwwvombeContact Veerle Fincken Stand 108

WEISS TECHNIK NEDERLAND BV Newtonstraat 54004 KD TIELinfoweisstechniknl0344-670400wwwweisstechniknlContact M VogelaarStand 52

WITTENBURGWITCOM Postbus 323870 CA HOEVELAKENhbwittenburgbvnl036-2000300wwwwittenburgbvnlContact Han van der Brink Stand 5

VM VISION INTERNATIONAL BVBA Molenbergstraat 39BE 9190 STEKENEmthvm-visioneu0032-3-7893602wwwvm-visioneuContact Mark ter HoevenStand 57

Stand 40

Instrumenten voor hettesten van uw materialen

Op de stand van Benelux Scientific is dit jaar ruim aandacht voor Q-Labdeacute specialist op het gebied van testapparatuur voor veroudering en corrosie

infobenelux-scientificnlwwwbenelux-scientificnlT +31-(0)344-655556

TRIBOTRON AG Lerchenfeldstrasse 3CH 9014 ST GALLENinfotribotroncom0041-71-5112465wwwtribotroncomContact David Ziltener

Stand 48

TTL GROUP NV Bredesteeg 47041 GV S-HEERENBERGwendyvanreettlgroupnl0314-664900 wwwttlgroupnlContact Wendy van Ree Stand 11

52 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Wie levert wat

1D COMPOSITES BV 10

ADSO BVBA 2

AMEURO METALS BV 21

BOumlHLER 14

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67

GIMEX TECHNISCHE KERAMIEK BV 4

JJ BOS BV 55

MERSEN BENELUX BV 22

METEL 13

PERMACOL BV 73

REFITECH CARBON COMPONENTS 19

SCHOTT BENELUX BV 3

(Slimme) materialen amp grondstoffen

2-S BV 7

ADSO BVBA 2

BOumlHLER 14

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67

GIMEX TECHNISCHE KERAMIEK BV 4

JJ BOS BV 55

LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75

MERSEN BENELUX BV 22

REFITECH CARBON COMPONENTS 19

SCHOTT BENELUX BV 3

SUMMA SURFACE SLCR LASERTECHNIEK 93

Bewerken van materialen

2-S BV 7

Agfa-Labs 35

ARNOLD + SIEDSMA 6

BODYCOTE VACUUM BRAZING 64

BOumlHLER 14

ELASTOMER RESEARCH TESTING BV 56

FALEX TRIBOLOGY NV 47

GIMEX TECHNISCHE KERAMIEK BV 4

HOGESCHOOL UTRECHT - CENTRUM VOOR NATUUR amp TECHNIEK

17

LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75

LIJMACADEMIE 60

MULTIVALENT BV INNPLATE 98

PERMACOL BV 73

PLATOS CONSULTING 91

Pontus HeatTreatment BV 62

SIMULEON - ABAQUS SOFTWARE amp FEA SERVICES 50

Consultant adviseur

ANALIS nv 53

BODYCOTE VACUUM BRAZING 64

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67

HAUCK HEAT TREATMENT EINDHOVEN BV 72

INNOVAR CLEANING CONTROL 109

IST BENELUX BV 77

JJ BOS BV 55

LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75

LIJMACADEMIE 60

MAT-TECH 59

MULTIVALENT BV INNPLATE 98

PLATOS CONSULTING 91

RYCOBEL 95

SCHOTT BENELUX BV 3

SUMMA SURFACE SLCR LASERTECHNIEK 93

VERENIGING ION 99

VM VISION INTERNATIONAL BVBA 57

ADSO BVBA 2

JJ BOS BV 55

LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75

LIJMACADEMIE 60

MULTIVALENT BV INNPLATE 98

SIMULEON - ABAQUS SOFTWARE amp FEA SERVICES 50

Oppervlaktetechnieken

Ontwerp- en design bureau

Wie levert wat

53 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Wie levert wat

2-S BV 7

Agfa-Labs 35

BENELUX SCIENTIFIC BV 40

DE LOOPER ANALYTICAL 37

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67

ELASTOMER RESEARCH TESTING BV 56

FALEX TRIBOLOGY NV 47

GOM BRANCH BENELUX 58

HARTECH MEET- amp TESTAPPARATUUR 49

INNOVATEST EUROPE 44

INSTRON 51

JJ BOS BV 55

JEOL (EUROPE) BV 38

MAT-TECH 59

MULTIVALENT BV INNPLATE 98

Newa 46

PERMACOL BV 73

RYCOBEL 95

TEVEL TECHNIEK BV 30

TRIBOTRON AG 48

VM VISION INTERNATIONAL BVBA 57

WEISS TECHNIK NEDERLAND BV 52

Materiaalkarakterisering analyse techniek meten amp testen

4TUHIGH-TECH MATERIALS (4TUHTM) 16

Agfa-Labs 35

ELASTOMER RESEARCH TESTING BV 56

HOGESCHOOL UTRECHT - CENTRUM VOOR NATUUR amp TECHNIEK

17

JJ BOS BV 55

LIJMACADEMIE 60

Materials innovation institute 25

VERENIGING ION 99

VOM VZW 108

Onderzoeksinstituten kennis- en onderwijsinstellingen

BODYCOTE VACUUM BRAZING 64

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67

GRONEMAN BV 80

HAUCK HEAT TREATMENT EINDHOVEN BV 72

IST BENELUX BV 77

JJ BOS BV 55

JUNO INDUSTRIES 74

LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75

LIJMACADEMIE 60

MAT-TECH 59

PERMACOL BV 73

SADECHAF BONDING 69

SCHOTT BENELUX BV 3

VDL FIBERTECH INDUSTRIES 20

Verbindingstechnieken

Wie levert wat

54 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Klik Hier voor de webversiegt

55 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

1D COMPOSITES BV 102-S BV 74TUHIGH-TECH MATERIALS (4TUHTM) 16ADSO BVBA 2Agfa-Labs 35ALUMECO NL BV 7ALUMINIUM PAVILJOEN 7AMEURO METALS BV 21ANALIS nv 53ARNOLD + SIEDSMA 6BENELUX SCIENTIFIC BV 40BODYCOTE VACUUM BRAZING 64BOumlHLER 14Bond voor Materialenkennis 25BONSHIN SOURCING BVBA 12CERACARBON BV 18DE LOOPER ANALYTICAL 37DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67ELASTOMER RESEARCH TESTING BV 56FALEX TRIBOLOGY NV 47GIMEX TECHNISCHE KERAMIEK BV 4GOM BRANCH BENELUX 58GRONEMAN BV 80HARTECH MEET- amp TESTAPPARATUUR 49HAUCK HEAT TREATMENT EINDHOVEN BV 72HELMUT FISCHER MEETTECHNIEK BV 89HOGESCHOOL UTRECHT - CENTRUM VOOR NATUUR amp TECHNIEK 17IMO-IMOMEC 45INNOVAR CLEANING CONTROL 109INNOVATEST EUROPE 44INNOVATIEVE MATERIALEN SJP UITGEVERS 1INSTRON 51IPECUNIA PATENTS BV 34ISSERSTED PRUumlFMASCHINEN GMBH amp CO KG 39IST BENELUX BV 77JJ BOS BV 55JEOL (EUROPE) BV 38JUNO INDUSTRIES 74KEYENCE INTERNATIONAL (BELGIUM) 33KO-AR BV 96LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75LIJMACADEMIE 60MATERIALDESIGN 1Materials innovation institute 25MAT-TECH 59MERSEN BENELUX BV 22METEL 13MIKROCENTRUM 120MULTIVALENT BV INNPLATE 98Newa 46PERMACOL BV 73PHENOM-WORLD BV 54PLATOS CONSULTING 91Pontus HeatTreatment BV 62REFITECH CARBON COMPONENTS 19RUPLO LIJMTECHNIEK BV 76RYCOBEL 95SABA Dinxperlo BV 68SADECHAF BONDING 69SAPA EXTRUSION BENELUX 23SCHOTT BENELUX BV 3SCIGRIP - BENELUX BNS 71SENANG MATERIAL MICROSCOPY 43SHIMADZU BENELUX BV 32SIMULEON - ABAQUS SOFTWARE amp FEA SERVICES 50SINVACON BVBA 106SIRRIS 70SIRRIS SMART COATING APPLICATION LAB 105SUMMA SURFACE SLCR LASERTECHNIEK 93TESA BV 63TEVEL TECHNIEK BV 30TITAN TECHNOLOGIES 79TRIBOTRON AG 48TTL GROUP NV 11VDL FIBERTECH INDUSTRIES 20VERENIGING ION 99VIBA NV 78VM VISION INTERNATIONAL BVBA 57VOM VZW 108WEISS TECHNIK NEDERLAND BV 52WITTENBURGWITCOM 5

56 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Nanovea began designing and manufacturing instruments after years of experience in providing solutions for

measurement technology to stimulate materials engineering for the common good Ease of use advanced automation

Testers and Tribometers Nanoveas instruments can be found internationally in distinguished educational and industrial

organizations ranging from automotive to cosmetic biotechnology to medical devices to microelectronics and space

applications Thousands of clients rely on Nanovea for accurate solutions technically superior instruments experienced

assistance and comprehensive laboratory services

Visit Our Exclusive DistributorTRIBOTRON (Booth 48)

Human CapitalWe connect talented people to our partners creating results together

Market PlatformsWe combine existing competences

and new markets and vice versa

ValorizationWe empower industry to capitalize on developed competences and technologies

ScienceWe develop technology amp industry roadmaps

to materialize scientific agendas

NetworkNetwork

M2i Four Service Areas

euro

As the specialist network organization in materials innovation the Materials innovation institute (M2i) works with large industries as well as small and rapidly expanding companies M2i delivers value to business and science in four service areas

M2i is the enabler in materials inno vation and delivers the integral programming for the Top Sector High Tech Systems and Materials (HTSM) boosting the Dutch economy with knowledge and talent and strengthening its position as global player

ldquo To be successful in our society we are taking a leading role in the social and technical materials inno vations mdash for the generations to comerdquo mdash Mario van Wingerde CEO M2i

Elektronicaweg 252628 XG Delft +31 88 035 1900 infom2inl wwwm2inl

M2i Four Service Areas

57 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Nanovea began designing and manufacturing instruments after years of experience in providing solutions for

measurement technology to stimulate materials engineering for the common good Ease of use advanced automation

Testers and Tribometers Nanoveas instruments can be found internationally in distinguished educational and industrial

organizations ranging from automotive to cosmetic biotechnology to medical devices to microelectronics and space

applications Thousands of clients rely on Nanovea for accurate solutions technically superior instruments experienced

assistance and comprehensive laboratory services

Visit Our Exclusive DistributorTRIBOTRON (Booth 48)

SJP Uitgevers

Postbus 861 4200 AW Gorinchem tel (0183) 66 08 08

e-mail infoinnovatievematerialennl

Abonnementen

Een digitaal abonnement in 2017 (6 uitgaven) kost euro 3950 (excl BTW)

wwwinnovatievematerialennl

Innovatieve Materialen

Innovatieve Materialen is een interactief digitaal vakblad over nieuwe enof innovatief toegepaste materialen in de civieltechnische sector bouw architectuur en design Kerngedachte achter het blad is dat de materialensector tot dusver was lsquoverzuildrsquo op basis van materiaalsoorten waardoor veel kennis en kansen niet worden benut Daar wil Innovatieve Materialen iets aan doenInnovatieve Materialen verschijnt in digitale vorm zes keer per jaar Abonnees ontvangen een bladerbare versie plus een downloadable pdf-editie Beide versies zijn interactief en bevatten hyperlinks en videorsquos Uitgever SJP Uitgevers Postbus 861 4200 AW Gorinchem Tel 0183 66 08 08 Vraag een gratis digitaal proefnummer aan infoinnovatievematerialennl

Digitaal Innovatieve Materialen is een digitaal vakblad wat logischerwijs de mogelijkheid geeft om meer informatie toe te voegen dan in een conventio neel papieren vakblad gebruikelijk is Vaak wordt er bij de artikelen een koppeling gemaakt met een relevante website achterliggende informatie rapporten videomateriaal enof eerder verschenen artikelen

INNOVATIEVE MATERIALEN

Page 12: Extra - Innovatieve Materialen · 2017. 5. 18. · start-up 2016 van Rusland in de wacht gesleept. De competitie is een jaarlijks terugkerend evenement, waarbij start-up bedrijven

BERICHTEN

10 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Brinkman baksteencentrum introdu-ceerde als noviteit ClickBrick Binair een nieuwe loot van de Daas ClickBrick-fa-mille ontwikkeld in samenwerking met Brinkman Bijzonder aan de ClickBrick Binair is volgens de producent de vorm met een opvallend relieumlf waardoor een afwisselend beeld met licht en schaduw

ClickBrick Binairabsorptie en reflectie ontstaat De steen moet vooral de interesse van architecten wekken omdat het allerlei nieuwe cre-atieve toepassingen van relieumlf mogelijk maakt Het Daas ClickBrick-systeem werd begin deze eeuw bedacht met het doel om uit esthetisch oogpunt een eenvoudige

schone applicatiemethode te ontwik-kelen Onder het adagium slimmer bouwen droogstapelen uitslagvrij en eenvoudig montagewerk werd het Daas ClickBrick in 2003 geiumlntroduceerd Het ClickBrick-systeem bestaat uit speciaal op maat gemaakte bakstenen met een groef die door middel van een RVS-clip aan elkaar verbonden worden De speciale vorm van de clip zorgt ervoor dat deze zichzelf in de groef vastklemt waardoor de stenen aan elkaar vast ko-men te zitten De stenen worden droog gestapeld zonder mortel waardoor er volgens de ontwikkelaar van het systeem per vierkante meters baksteen minder bouwmaterialen worden gebruikt Een belangrijk unique selling point is vol-gens Daas de full recycling-mogelijkheid van het systeem Waar de traditionele baksteen wordt hergebruikt als granulaat voor de wegenbouw of betonfabricage kunnen ClickBrickstenen weer in hun geheel worden hergebruikt

wwwbrinkmanbaksteencentrumnl

Mosa lanceerde onlangs haar nieuwe tegelserie micro (mu) Volgens de tegelfabri-kant werd de vloertegelserie ontwikkeld om lsquotijd en ruimte te definieumlrenrsquo Men heeft dat gedaan door tegels te ontwer-pen die reageren op veranderingen in de lichtinval waardoor de kleur van de te-gels in de loop van de dag verandert De serie is volgens Mosa geiumlnspireerd door de bijzondere relatie tussen licht en het kleurenspectrum Elke tegel van de micro-serie is volgend de producent een combinatie van talloze kleuren een optische mix van miljoenen heldergekleurde korreltjes die worden gemaakt door keramische pigmenten te mengen met klei Meer over micro bij Mosagt

microClickBrick hoe het werkt

11 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

BERICHTEN

100 procent circulaire 3D-design gevelsEen samenwerkingsverband van DEMEEUW specialist in flexibel bou-wen en Actual het 3D-label van het Amsterdamse architectenbureau DUS Architecten ontwikkelt momenteel een 3D-design gevel die 100 procent circulair is en steeds kan worden aangepast aan de wensen en behoeften van gebruikersBij aanpassing of herinzet van een ge-bouw of woning kan de originele gevel

zelden worden hergebruikt in het nieu-we ontwerp Vaak wordt de gevel tegen wil en dank behouden oacutef wordt deze volledig verbrand De betrokken bedrij-ven zochten naar een oplossing voor de lastig te recyclen gevel Op dit moment kost het besluit tot ver-vanging of herinzet van een gevel relatief veel mankracht tijd en geld Daarnaast moeten er altijd onderdelen worden ver-vangen en dus nieuw materiaal worden ingezet Uitgangspunt van de samen-werking is dat de nieuw te ontwikkelen 3D-design gevels na 1 5 15 of 20 jaar 100 procent kunnen worden herge-bruikt zonder dat er nieuw materiaal aan wordt toegevoegd De gevel wordt vermalen tot kunststof korrels waarmee een volledig nieuw ontworpen gevel kan worden geprint De ambitie van het samenwerkingsverband om bij de vervaardiging van de initieumlle gevel geen gebruik te maken van nieuwe grondstof-fen maar van recyclaat materiaal dat eerder in een ander product is gebruikt zoals shampooflesjes

Doordat de gevel via 3D-printtechnolo-gie wordt geproduceerd is er daadwer-kelijk sprake van volledige vormvrijheid Via de samenwerking met DUS Archi-tecten zegt DEMEEUW het bouwproces te kunnen optimaliseren en ontsluit het bedrijf de wereld van design voor haar klanten in sectoren als zorg onderwijs en bedrijfsleven maar ook het nieuwe label voor de woningmarkt NEZZT

Medio juni 2017 presenteren DEMEEUW en DUS Architecten de eerste mock-up van een onderdeel van de toekomstige 3D-geprinte gevels Naar verwachting zullen de eerste gevels over zorsquon ander-half jaar worden geiumlntroduceerd

DEMEEUWgt3D-printen van gevelelementen

BERICHTEN

Betonnen elementen worden al de-cennia lang voornamelijk gemaakt met traditionele bekistingen in hout en staal Met deze bekistingen kunnen eenvou-dige elementen gemakkelijk worden gerealiseerd Complexe betonelementen zijn echter moeilijk te maken In de zoektocht naar alternatieve minder arbeidsintensieve bekistingsmethoden lijken textielmal-len ofwel fabric formwork uitkomst te bieden Al in de 19e en begin 20e eeuw zijn er proeven gedaan en daadwerke-lijk betonconstructies gerealiseerd met fabric formwork De interesse in de tech-niek is echter vooral in de laatste jaren enorm toegenomen mede dankzij de snelle ontwikkeling van parametrische ontwerpsoftware waarnaar op veel uni-versiteiten wereldwijd onderzoek wordt gedaan In tektoniek besteedde in april uitgebreid aandacht aan een aan de TU Eindhoven Daar werd in het academisch jaar 2015-16 onder leiding van docen-ten Arno Pronk en Arjan Habraken een Fabric formwork-project een uitgevoerd door vijf studenten (Gido Dielemans Lia de Mooij Pavlo Kuzin Robbert de Smet en Tom Godthelp Het finale prototype

Fabric formwork

- Organica Hyparbolica - is uiteindelijk gerealiseerd in de fabriek van Geelen Beton in WanssumBij fabric formwork moet worden uitge-gaan van een compleet andere ontwerp-filosofie dan bij traditionele bekistingen

Ontwerp van de bekisting en dat van het betonelement zijn bij fabric formwork in-herent aan elkaar Het gedrag van de be-kisting tijdens het storten moet worden meegenomen in het ontwerp Vervor-mingen van het textiel door de stortdruk

Organica Hyparbolica

12 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Ontwerpschetsen uit fase 1

Organica Hyparbolica bij Geelen Beton in Wanssum (Foto Robert de Smet)

13 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

BERICHTEN

beiumlnvloeden het uiteindelijke ontwerp Dit kan enigszins worden ondervangen door het textiel voor te spannen In het ontwerp moet een evenwicht worden gezocht zodat de gewenste interactie tussen het vloeibare beton en de textiel-mal ontstaat Dit vereist een integraal ontwerpproces Eerst een constructie ontwerpen en dan de textielmal is bij fabric formwork nauwelijks uitvoerbaarDe Organica Hyparbolica ziet er uit als een kolom die een hyparschaal onder-steunt Om de constructie zo efficieumlnt mogelijk te maken is zoveel mogelijk gewicht bespaard Het ontwerp is pa-rametrisch bepaald Door te varieumlren in geometrie positie van de vaste punten (anchorpoints) trekkracht en stijfheid van het textiel kon de uiteindelijke optimale vorm van het fabric formwork worden bepaald StaalvezelwapeningVanwege de complexe vaak organi-sche en dubbelgekromde vormen die ontstaan bij geoptimaliseerde beton-constructies met fabric formwork is ver-dichten van het beton geen optie Er is immers nauwelijks of geen ruimte voor de trilnaald Daarom is gebruikgemaakt van een zelfverdichtend betonmengsel met druksterkteklasse C5060 en een maximale korreldiameter van 8 mm Aan het beton is 35 kgm3 staal-vezelwapening toegevoegd Daardoor krijgt het beton een nascheurtreksterkte

en kunnen relatief kleine momenten worden opgenomen Dit was bij het ontwerp noodzakelijk aangezien er trek-krachten optreden in de constructie De totale afmetingen van de Organica Hyparbolica zijn binnen een kubus van 24 x 24 x 24 m gebleven zodat het betonelement eenvoudig te transporte-ren is over de weg Het totale gewicht bedraagt inclusief bodemplaat ongeveer 7000 kg De Organica Hyparbolica was inmiddels onder meer te zien tijdens Material Xpe-rience 2017 (6 - 10 februari Jaarbeurs Utrecht)

Het hele artikel uit Tektoniek (pdf)gt

Organica Hyparbolica op Material Xperience 2017

Op de foto van links naar rechts Tom Godthelp Pavlo Kuzin Robbert de Smet Lia de Mooij en Gido Dielemans

14 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

MIT presenteerde eind april een nieuwe 3D-printtechniek voor wat men zelf noemt lsquohellip a new approach to making buildingsrsquo Het gaat volgens MIT om een methode die flexibeler sneller en goedkoper is dan tot dusver ontwikkelde 3D-print processen voor de bouw Het gaat om een mobile printrobot die zich vrij kan bewegen en die daarmee ieder

3D-printer MIT belooft nieuwe visie op ontwerp en bouw

bouwwerk van welke vorm en omvang dan ook kan realiseren Het verschil met bestaande zit vooral in de mobiliteit Waar de lsquo3D-bouw-printersrsquo tot dusver aan eacuteeacuten plaats zijn gebonden bestaat de MIT-printer uit een printrobot op rupsbanden met aanhanger De laatste bevat opslagtanks voor het printmedium

Bij wijze van proof of concept printte men met een prototype-printinstallatie in veertien uur tijd een rond bouwwerk van 17 meter in diameter vier meter hoog Het printmedium was pur-schuim waarmee een dubbele wand werd ge-maakt Het idee was dat die zou funge-ren als bekisting waarin dan later beton kan worden aangegoten

BERICHTEN

15 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

De 3D-printinstallatie kan van energie worden voorzien door zonnepanelen Het idee is dat de installatie volledig au-tonoom kan opereren ook op afgelegen plaatsen gebruikmakend van plaatselij-ke bouwstoffen als leem en modder Het ultieme vergezicht is dat zulke installa-ties - die door de ontwikkelaars Digital Construction Platforms (DCP) worden ge-noemd - op eigen houtje onderkomens kunnen maken op Antartica of zelfs op de maan of op Mars

DCP staat volgens met MIT voor meer dan een printer alleen maar belooft een nieuwe visie op woningbouw Volgens de onderzoekers betekent het concept ook een totale verandering van ontwerp en architectuur In plaats van te denken in traditionele patronen al muren ramen en vloeren kunnen ontwerpen met het DCP-concept veel meer naar specifieke eisen en omstandigheden worden geop-timaliseerd

lsquohellip a shift from the machine age to the biological agersquozegt Neri Oxman group director en associate professor media arts and sciences op de website van MIT lsquoFrom considering the building as a machine to live in made of standardi-zed parts to the building as an orga-nism which is computationally grown additively manufactured and possibly biologically augmentedrsquoHet onderzoek werd in april gepubli-ceerd in journal Science Robotic

Meer bij MITgt

De Faculteit Bouwkunde heeft een nieuw experimenteel laboratorium het Product Development Test Lab Het testlab is een lab waar studenten en onderzoekers eacuteeacuten op eacuteeacuten kunnen testen hoe de praktijk van de theorie kan verschillen Dat helpt om tot een beter ontwerp te komen Het gaat bijvoor-beeld om experimenten met innovatieve gevel- zonwering- en installatieoplos-singen Omdat het gebouw is uitgevoerd als een modulair systeem is het relatief eenvoudig om eventueel aanpassingen te maken voor specifieke producttests Alle elementen van dit lab zijn met de computerfrees perfect op maat ge-maakt Daardoor passen ze in elkaar als Legostenen Dat maakt foutloos bouwen mogelijk Het acht meter hoge gebouw-tje bestaat uit kant-en-klare wand- en vloerelementen Daardoor gaat het bouwen snel en accuraat met minimale afvalproductieHet test lab is een lsquore-montabelrsquo concept en in ongeveer een week op te bouwen

Het gebruik van hout en milieuvriende-lijk geproduceerde OSB-plaat maakt het test lab een biobased product De gevel

Product Development Test lab

is circulair Het Product Development Test Lab blijft tenminste een jaar staanTUDgt

BERICHTEN

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Het paviljoen met de zeven levens

Circulair bouwen met geprint beton

Het paviljoen met de zeven levensrsquo is een nieuw concept voor een toekomstbestendig ontwerp(proces) ontwikkeld door StudioSKMovares Bruil en Studio RAP Het paviljoen heeft een organische vorm met een lichte minimale constructie waar alleen materiaal

toegepast wordt waar nodig De levensduur staat nog niet vast maar de veelzijdige inzetbaarheid is wel een feit Voor de start van het project worden interdisciplinair de

parameters bepaald Uitkomsten van het ontwerpproces kunnen direct worden gebuikt om de digitale fabricage aan te sturen Dit heeft verregaande gevolgen voor de hele

bouwkolom De ontwerpende en bouwende combinatie samen zorgen niet alleen voor de digitale ontwerpen en engineering maar ook voor de digitale productie en blijven verantwoordelijk voor het materiaal Civiele constructies blinken vaak uit in overmatig

materiaalgebruik Daar valt veel winst te behalen onder meer in het kader van CO2-reductie

3D Proefprint Peter Heideman

16 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

lsquoComputational designrsquo en de vaar-digheid van lsquocomputational thinkingrsquo worden meer en meer onderdeel van circulair bouwen In het 3D-model wordt door middel van parameters waarde toegevoegd en wensen vertaald in de toekomst van bouwwerken Eeacuten van de belangrijkste ontwikkelingen die momenteel in de bouw grond aan de voeten krijgt is de circulaire economie Deze ontwikkeling heeft vergaande impact op de keten wat vooral wordt veroorzaakt door het verschuiven van beziteigendom in de keten lsquoGebruikrsquo is het nieuwe bezitHet samenwerkingsverband van Studio RAP Bruil en StudioSKMovares verkent deze ontwikkeling in een aantal met beton te printen objecten Eeacuten daarvan is een paviljoen met de werknaam rsquoHet paviljoen met de zeven levensrsquo De term circulaire economie suggereert immers dat het leven van een bouwwerk met eacuteeacuten cyclus niet ophoudtIn ontwerp en realisatie van het pavil-joen worden eveneens de steeds verder-gaande digitalisering van ontwerp en fabricage benut Deze ontwikkeling leidt tot nieuwe vragen want als ontwerpers hun ontwerpen zo maken dat deze direct met robots maakbaar zijn dan wel print-baar zijn hoe wordt dan het technisch ontwerp gerealiseerd en bijvoorbeeld de veiligheid van gebouwen geborgd

Vier pijlersDeze nieuwe werkwijze is ketenintegra-tie ten voeten uit De maakbaarheid is niet iets van de uitvoeringsfase maar is door de digitalisering vanaf het eerste ontwerp aanwezig en bepaalt mede het ontwerpde verschijningsvorm Het ontwerp en de realisatie van het paviljoen rust op vier pijlers waarvan voortdurend gekeken wordt of deze nog voldoende aandacht krijgen

- Sluiten van de keten Dat wil zeggen dat de leveranciers van materialen eigenaar blijven van de materialen Ze nemen deze aan het einde ook weer terug Het gevolg daarvan is rolverva-ging in het ontwerpproces De realisa-tie-eisen zijn via de ontwerpsoftware al tijdens eerste ontwerp aanwezig - Toepassen van Computational De-sign gericht op het minimaliseren van materiaalgebruik en op hergebruik van het paviljoen - Digitale fabricage Beton printen met robots In de ontwerp- en realisa-tiefase van het paviljoen wordt de steeds verdergaande digitalisering van ontwerp en fabricage uitgenut - Hergebruik van materialen en flexi-biliteit in functionaliteit

Onregelmatige vijfhoekenDe plattegrond van het paviljoen bestaat uit onregelmatige vijfhoeken In het zwaartepunt van elke vijfhoek staat een kolom die naar boven toe uitwaaiert naar dezelfde vorm als het grondvlak Deze kolommen worden van boven naar onderen geprintOp de dakrand van het paviljoen start bij elke vijfhoek de buitenlijn van geprint beton Deze lijn maakt een golvende beweging en print laag na laag richting het zwaartepunt van de vijfhoek Dankzij de hoogte van lagen ontstaat zo een kegelvorm met een gewelfde betonschil De betonlaag is dun alleen het hoog-nodige materiaal wordt gebruikt voor de vloeiende constructieve vorm Naar boven toe wordt de print weer breder Als de print straks wordt omgedraaid vormt dit de voet van de constructie zoals ook bomen dicht bij de wortels wat breder zijn De gewelfde schaal die zo is ontstaan houdt het betonvlak stabiel en creeumlert tegelijk openingen waardoor daglicht binnenvalt Het hele paviljoen bestaat uit enke-le efficieumlnte onderdelen die op meer locaties herbruikbaar zijn De tegen elkaar geplaatste kolommen vormen een convex kruisgewelf zoals in een oude gotische kathedraal en Moorse architec-tuur De toepassing van de onregelmati-ge vijfhoek geeft een grote vormvrijheid

Kolom Constructief Ontwerpen Movares

17 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

18 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

in de plattegrond zodat het paviljoen op vrijwel elke locatie kan worden ingepast

SchubbenpatroonDe constructie van het paviljoen is geiumlnspireerd op de natuur Het lsquoVoronoirsquo- patroon van ongelijkmatige vijfhoeken is te vinden in schubbenpatronen bij reptielen en facetten bij libellenvleugels De uitwaaierende kolommen lijken op de kelk van een bloem of koraalstruc-turen maar zijn ook terug te vinden in ijsgrotten en termietenheuvels En de

analogie met bomen die een brede wor-telstructuur hebben is al genoemd Door de kelkvormen tegen elkaar te plaatsen ontstaat de gelijkenis met de efficieumlnte draagstructuur van een eierdoos een kartonnen constructie die bijna niet plat te krijgen is Het gaat daarbij nog niet eens om het namaken van deze vormen Wel worden lessen getrokken uit de gro-te materiaalefficieumlntie van deze vormen In het paviljoen wordt het materiaal ef-ficieumlnt toegepast de kolommen worden voornamelijk op druk belast

Computational DesignDe combinatie van moderne ont-werpsoftware en digitale productietech-nieken daagt ontwerpers en bouwers uit om vormvrije en efficieumlnte ontwerpen te maken Industrieel ontwerpers passen dit al langer toe In de auto- en lucht-vaartindustrie bijvoorbeeld gaat lichtge-wicht ontwerpen al jaren hand in hand met vanzelfsprekende (aerodynamisch constructief) en toch oogstrelende vormgeving De ontwerpers en ingeni-eurs van StudioSKMovares gebruiken

Paviljoen1 StudioSK Movares

Kolom Constructief Ontwerpen Movares

19 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

technieken voor computational design in de overtuiging dat dit nu ook in de bouw bijdraagt aan het ontwerpen van efficieumlntere bouwwerken Het denken in repetitie verandert in ontwerpen van specifiek unieke oplossingen Toepas-sing van materiaal op plaatsen waar dit constructief nodig is leidt al snel tot een materiaalreductie van procent

Ontwerp van het paviljoenMet behulp van software is een vijfhoe-kige plattegrond verdeelt in kleinere vijfhoeken Op elke polygoon vormt een dunne betonschil een vijfhoekige kelk als van een bloem De vijfhoeken kunnen worden gekoppeld zodat ze samen een kruisgewelf vormen Het gebouw is daar-mee stabiel De waaierende vorm lijkt op het oppervlak van een schelpkoraal Het zijn soort ribben die al tijdens het printen de betonnen wand steunen Zo zijn er geen hulpconstructies nodig om de elementen te maken Ook tijdens de gebruiksfase heeft de welving een constructieve functie voor het stabiel houden van het betonopper-vlak Aan de onderzijde en bovenzijde is de kelk breder om de horizontale krach-ten door middel van momenten over te dragen aan de vloer van het paviljoen Het materiaal wordt efficieumlnt ingezet alleen daar waar het nodig isDe openingen die aan de bovenzijde ontstaan worden afgesloten met glas en laten daglicht toe De glooiende wel ving-en aan de onderzijde worden rsquos avonds gebruikt voor verlichting

Circulair bouwenHet paviljoen is ontworpen als een zo goed mogelijk circulair gebouw Het kan in de eerste plaats meerdere functies vervullen Het is in te zetten als kiosk op een marktplein als wachtruimte bij een busstation als entree bij een museum of als tijdelijk informatiecentrum bij een bouwplaats Door slim te ontwerpen is het gebouw in enkele losse onderdelen te verplaatsen Vanaf het begin van het ontwerp wordt het aspect tijdelijkheid de mogelijkheid om het paviljoen terug te halenver-plaatsen meegenomen in ontwerpbeslis-singen Er wordt gestreefd naar minima-liseren van werkzaamheden in de grond Het paviljoen is demontabel en tot slot

kunnen de verschillende materialen her-gebruikt worden Dit laatste gaat zover dat de geprinte beton aan het eind van de levensduur gedefragmenteerd wordt tot opnieuw verwerkbare grondstof

Civiele constructiesDe ontwikkelingen in computational design het digitaal ontwerpen en engi-neeren van (beton)constructies liggen in eacuteeacuten lijn met de mogelijkheden voor digitale fabricage Deze wijze van ont-werpen en engineeren laat een mindset shift zien van denken in repetitie naar unicarsquos Vanuit de industrieumlle productie is van oudsher de denktrant hoe kan ik de constructie opknippen in onderdelen en hoe kan ik die componenten repete-

Sluiten van de keten paviljoen als wachtruimte koffiebar bloemenshop beeldenpaviljoen (Illustratie StudioSK Movares)

Paviljoen dakaanzicht (Afbeelding StudioSK Movares)

20 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

rend maken Door te blijven denken in componenten worden niet de nieuwe mogelijkheden die het vakgebied verder brengen Het levert voor wat betreft betoncon-

StudioSKMovares Movares is een advies- en ingenieursbureau met kennis van computational design studioSK heeft een team ervaren ar-chitecten Samen geven zij digitaal vorm aan een duurzame leefomgeving Het digitale ontwerpproces vraagt de parameters van alle disciplines die invloed hebben op de uiteindelijke vorm Het digitaal ontwerpen en engineeren houdt vooraf reke-ning met de mogelijkheden die digitale fabricage biedtDeze samenwerking in een vernieuwde digitale bouwko-lom en inzet van nieuwe softwaretools biedt engineers de mogelijkheid materiaal in constructies zo efficieumlnt mogelijk in te zetten wat ten goede komt aan de duurzaamheid van een constructie

Studio RAPStudio RAP is een architectonische ontwerp- en fabrica-gestudio RAP ontwerpt expressieve gebouwen en maakt deze deels met digitale productiemethodes zij zijn met name gespecialiseerd in het gebruik van industrieumlle robot-armen De studio is gevestigd in het RDM Innovation Dock en heeft verschillende prijzen gewonnen in de bouw- en architectuursector Verder ondersteunt RAP onder ande-re betonleverancier Bruil met de ontwikkelingen van het 3D-betonprintproces

De 3D-betonprinter van Bruil Bruil is producent van prefab beton en andere cementge-bonden producten en werkt sinds 2015 aan de ontwikke-ling van een 3D-printer voor architectonisch beton Als maakpartij wil Bruil slimmere lsquomass customizedrsquo bouw-producten produceren waarvoor veel minder primaire grondstoffen noodzakelijk zijn 3D-printen van beton is hiervan een goed voorbeeld

Een 3D-printer gaat namelijk heel efficieumlnt met materiaal om het beton wordt alleen daar toegepast waar het een bijdrage levert aan het gebouw Dit kan oplopen tot een materiaalbesparing meer dan 50 procent Daarnaast is het proces van digitaal ontwerp naar digitale productie veel korter en minder complex Hierdoor wordt vormvrijheid weer betaalbaar

Bruil is ervan overtuigd dat deze ontwikkeling de bouw zal veranderen Het tijdperk dat het ontwerpvrijheid van de architect beperkt wordt door de industrieumlle bouw- en pro-ductiemethoden is binnen enkele jaren verleden tijd

structies niet alleen grote vormvrijheid op maar belangrijker nog dat alleen materiaal toegepast wordt waar nodig Hetzelfde geldt voor toepassing van staal en andere materialen bij bijvoorbeeld

bruggen Civiele constructies blinken vaak uit in overmatig materiaalgebruik daar valt veel winst te behalen onder andere in het kader van CO2-reductieIn de hele keten van ontwerpproces tot en met maakindustrie veranderen rollen van ontwerpers en fabrikanten drastisch Door de noodzaak van integrale (en efficieumlntere) samenwerking treedt lsquorol-vervagingrsquo op Constructieve aspecten functie en hoe een ontwerp aanhaakt bij zijn omgeving zijn even bepalend voor hoe een ontwerp eruit gaat zien als de randvoorwaarden van de betonprinter printpaden logistiek en mortelsamen-stelling Uiteindelijk draaien alle partici-panten in het ontwerp en maakproces aan de knoppen die het lsquoDNArsquo van een bouwwerk bepalen Peter Heideman Architect AvB StudioSKMovaresJan van Wolfswinkel Adviseur Constructief Ontwerpen MovaresWim vanrsquot Land Constructeur MovaresWessel van Beerendonk Co-founder amp architect bij Studio RAPTheo Voogd Communicatie Bruil

Natuurreferenties

Polygonstructuren Voronoi polygonen

Onder Cone-strucuren natuur Kristal Vogelnest

Krokodilhuid Schelpstructuur

Libellevleugel Schildpadschild

Huid giraffe

Bloemkelk Druipsteen IJsgrot

21 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Vakbeurs amp CongresWoensdag 31 mei en 1 juni 2017NH Conference Centre Koningshof Veldhoven wwwmaterialsnl

Aandacht voor materialen analysetechnieken oppervlaktetechnieken en verbindingstechnieken

Ruim 85 exposanten uit binnen- en buitenland Uitgebreid congresprogramma Live demorsquos

Materials 2017 deacute verbinding tussen innovatie en techniek

UitnodigingKomt u ook

5e editieGratis toegang

copy Sirris

22 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Asfaltwapening is bijvoorbeeld een kosteneffectieve maatregel als geen ex-tra asfaltdikte kan worden aangebracht scheuren reeds aanwezig zijn en de le-vensduur van de verhardingsconstructies moet worden verlengd Voordat een keuze gemaakt wordt behoort men te bepalen wat de oorzaak is van de scheur-vorming Pas daarna komt de keuze voor de wapening De verschillende soorten

AsfaltwapeningDe trend naar functioneel uitschrijven en onderbouwen van keuzes maakt het noodzakelijk dat wegbeheerders en aannemers beter gaan kijken naar de mogelijkheden om onderhoud

aan verhardingen kostenefficieumlnt uitvoerbaar en zeker effectief uit te voeren In asfaltverhardingen zijn het scheuren die het functioneren van de verharding verminderen

Verschillende scheurremmende maatregelen kunnen worden uitgevoerd steeds vaker wordt de keuze voor het toepassen van asfaltwapening gemaakt Echter over het toepassen

zijn nog te veel onduidelijkheden die een afgewogen keuze moeilijk maken

asfaltwapeningen hebben namelijk niet dezelfde werkingsprincipes of functies waardoor ze per situatie (oorzaak van de scheurvorming) moeten worden bepaald op zowel technische als praktische za-ken Hierbij kan men denken aan ligging in het asfalt plaats op de verharding (scheur verbreding of freesvlak) on-dergrond maar ook hoeveelheden en niet te vergeten de installatie Juist het

correct verwerken blijkt in de praktijk een aandachtspunt en wordt derhalve het beste uitgevoerd door een gespecia-liseerd bedrijf Asfaltwapeningssysteem Vanwege de verschillende functies het samenwerken met het omliggende asfalt verschillen in bitumenemulsie (hechtlaag) en krachten-overdracht

23 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

zou het beter zijn van een asfaltwape-ningssysteem te spreken in plaats van enkel een product In dit artikel wordt echter gesproken over een asfaltwa-pening in zowel technische als praktische zin

Op dit moment wordt asfaltwapening veelal toegepast als onderhoudsmaatre-gel op bestaande verhardingen met scheuren (voegen) of bij wegverbreding-en Scheuren in de bestaande verharding zijn ontstaat door verkeersbelastingen spanningen door zetti ngen of tempera-tuur-bewegingen van onderliggende (funderings-)constructie Niet alle oor-zaken kunnen worden weggenomen door asfaltwapening maar een juiste keuze voor verwerking en functies van de asfaltwapening biedt het beste re-sultaat Asfaltwapening vervult mecha-nisch gezien en conform NEN-EN 15381 ten minste eacuteeacuten van twee functies versterking van de overlaag of spanning-spreiding en mogelijk nog een derde functie namelijk waterwering Deze zijn opgenomen in de Declaration of Perfor-mance (DoP CE-markering) van de asfalt-wapening Bij versterking (Reinforcement [R]) van

de overlaag worden afhankelijk van de wijze waarop krachten worden overge-dragen de sterkte-eigenschappen ver-moeiingsweerstand enof breuktaaiheid van de overlaag verbeterd Ook zorgt de versterking voor een verdeling van de totale scheurwijdte over meerdere on-schadelijke fijne scheurtjes in plaats van eacuteeacuten brede scheur Spanningspreiding (Stress Relief [STR]) wordt bewerkstelligd door de bitumen-emulsie en zorgt dat beweging beperkt mogelijk is en piekspanningen boven een scheur over een groter gebied van de overlaag gespreid worden Bij een asfaltwapeningsproduct wordt dit ge-realiseerd door een vlies als drager toe te passen waardoor dikkere en gelijk-matigere bitumenlagen kunnen worden aangebracht Hierbij geldt dat het vlies een minimale bitumenretentie of wel residuaal bitumen van 11 kgmsup2 heeft In de praktijk wordt ook weleens een SAMI (2 agrave 3 kgmsup2 warme bitumen) toegepast of gebruik gemaakt van een EAB-laag waarin de asfaltwapening wordt aangebracht

Een waterwering (Interlayer Barrier [IB]) voorkomt verslechtering van de funder-ing door waterindringing tegen te gaan

en daarmee verweking vorstschade en uitspoeling Ook hier wordt veelal een gespoten bitumenemulsie in combinatie met een vlies gebruikt met circa 11 kgmsup2 residuaal bitumen om voldoende reductie van de waterdoorlatendheid

Figuur 1 Versterking [R] (CROW Asfaltwapening) Figuur 2 Spanningspreiding [STR] (CROW)

Figuur 3 Waterwering [IB] (CROW Asfaltwapening)

Foto 1 Vormvast grid met vlies voor R STR en IB

Foto 2 Bestaande situatie schouwen voor een goede keuze

24 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

bereikt [Marienfeld et al 1999] Verder zorgt de waterwering voor he beperken van de verslechtering van het onderliggend oude asfalt door beperk-ing van zuurstofindringing waardoor asfalt veroudert en het beperkt on-thechting tussen bitumen en mineraal aggregaat (stripping) Naast verschillen in functies zijn er ook verschillen in vorm vormvastheid mate-riaal en samenstelling (grid vlies of com-posiet) Al deze verschillen en synergie tussen de functies bepalen het gedrag van een wapening in de asfaltconstruc-tie Voor de functieversterking [R] is er in de basis onderscheid te maken in twee belangrijke werkingsprincipes een vormvaste wapening met structurele bijdrage gebaseerd op mechanische

insluiting van het steenskelet en asfalt-wapening gebaseerd op hechting Door de zeer hoge vormstijfheid en hoge rib-ben van de rasteropeningen wordt het steenskelet van de asfaltlaag vastgezet waardoor het bitumen in de asfaltlaag wordt ontlast en de levensduur van de asfaltoverlaging aanzienlijk toeneemt Echter de treksterkte is veel minder van belang terwijl een wapening op basis van hechting het juist moet hebben van trek-sterkten en de daarbij behorende hecht-lengtes De adhesie is bepalend voor de krachtoverdracht tussen asfaltwapening en omringend materiaal Het verschil in werking is onder meer aangetoond in een proefvak met diverse soorten asfalt-wapening op de rijksweg A6 bij Joure

Bepaling van het probleem Om een keuze te kunnen maken dient de situatie betreffende de bestaande ver-harding te worden onderzocht Daarbij wordt niet alleen de toestand van het asfalt bekeken maar ook moet worden vastgesteld wat de oorzaak is van de opgetreden scheuren en vervorming-en Daarbij is inzicht nodig over de grootte en snelheid van de optredende spanningen in de constructie Pas daar-na kan worden bepaald welke functie (versterking spanningsreductie of wa-terwering) in welke mate gewenst is Dit hoeft geen uitgebreid onderzoek te zijn maar moet aansluiten bij de omvang en mogelijke risicoacutes van het project Als basis dient een technische schouw Hierbij kan worden vastgesteld wat de scheurwijdtes en -afstand zijn waar de

scheuren vandaan komen (van bovenaf of onderaf) diepte van de scheuren hoogteverschillen over de scheuren en een schatting gemaakt van de verticale scheurbewegingen onder verkeersbe-lasting Verder dient daarbij te worden bepaald door middel van een boorker-nonderzoek hoe de verharding is opge-bouwd in laagdikten en soort materiaal

Een verhardingsconstructie scheurt op verschillende manieren omdat span-ningen ontstaan door belastingen en vervormingen in verschillende richting-en en met verschillende tijdsduren Er wordt daarom in grote lijnen onder-scheid gemaakt tussen dynamische belastingen (korte tijdsduur) en meer statische (lange tijdsduur) vervorming-en Om inzicht te kunnen krijgen in de benodigde werking van de asfaltwape-ning moeten daarom de aandrijvende mechanismen die ten grondslag liggen aan het ontstaan van de scheurvorming duidelijk zijn Keuze van een asfaltwapening en de ligging Nadat de situatie in kaart is gebracht en de vervormingen cq bewegingen duidelijk zijn kunnen principekeuzes voor de benodigde functies van asfaltwape-ning worden gemaakt Bij spanningen door horizontale ver-vormingen bijvoorbeeld in afschuivende bermen en weg-verbredingen of ther-mische krimp dient een asfaltwapen-ing asfaltlagen bijeen te houden door opname van de horizontale kracht in de wapening of structureel versterken van de asfaltlaag boven de wapening Daarbij mag de wapening niet kunnen worden losgetrokken en bij grote ver-vormingen (zeker bij thermische krimp) een spanningspreidende laag aanwezig zijn tussen de asfaltwapening en de onderliggende constructie Bij (grote) verticale bewegingen zal de overdracht van deze afschuifkrachten moeten komen uit de overlaag zelf Daarvoor kan de overlaag dikker worden uitgevoerd met taaier asfalt of stijver gemaakt met een structurele asfaltwa-pening Bij de keuze van een asfaltwapening moet worden bepaald met welke breed-te de wapening wordt aangebracht en op welke diepte De breedte van de wapening is afhankelijk van het soort schade en de omvang daarvan Een ver-ankeringsafstand (de lengte wapening

Foto 3 Wegverbreding met lsquolip-lasrsquoin bestaande asfaltverhardingsconstructie

Foto 4 Voldoende verankeringsafstand haaks op een scheur in verhouding tot trekkracht en werking-sprincipe

25 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

haaks op de scheur) van 05 m aan beide zijden van de scheur wordt als minimum beschouwd De totale breedte van de wapening is dan minimaal 10 m Indien een scheur geen rechte lijn is dient de wapening dus breder te zijn net als bij wapeningen met hoge treksterkten De toepassing van een 200 kN-product bij-voorbeeld heeft weinig zin als de hecht-ing (verankering x hechtkracht bindmid-del) deze niet kan mobiliseren Bij een hoge treksterkte behoort een grotere verankeringsafstand Voor het opnemen van krachten door de wapening dient deze in de trekzone te liggen van de verhardingsconstructie Dat betekent in veel gevallen zo laag mo-gelijk dus goed gehecht op de onderlaag of tussen twee tussenlagen Bij een on-derhoudsmaatregel komt een wapening vaak direct onder de deklaag te liggen Dit kan maar heeft naast technische re-denen ook een praktische reden om dat beter niet te doen Indien een afdeklaag bij de volgende onderhoudsmaatregel weer wordt gefreesd freest men name-lijk de wapening ook mee Aanbrengen van asfaltwapening Nu bepaald is welk wapeningsproduct en met welke eigenschappen wordt toegepast moet het product correct worden aangebracht Omdat in de praktijk hier vaak niet de nodige aan-

dacht aan wordt besteed is dat ook de grootste drempel voor het toepassen Asfaltwapening is namelijk een speciaal aangebracht product in de verhar dings-constructie dat alleen zijn werking kan doen als het op de juiste wijze gebeurt Hiervoor kan men het beste de ver-werkingsvoorschriften van de leverancier volgen of een installateur inschakelen Belangrijk bij de installatie zijn vooral de conditie en eigenschappen van de ondergrond (gefreesd gescheurd et cetera) het realiseren van een goede hechting door gebruik te maken van de juiste bitumen emulsie en in de juiste hoeveelheid op een schone ondergrond het vlak en strak aanbrengen maar ook het niet beschadigen van de wapening Indien een wapening is aangebracht kan men de hechting controleren door de wapening van de ondergrond proberen los te trekken Enkel wanneer de wa pe-ning goed aan de ondergrond is gehecht is deze goed te overlagen met voldoen-de dikte van de eerste asfaltoverlaag op de wapening De dikte van de eerste asfaltlaag is afhankelijk van het wape-ningsproduct doch zou nooit minder dan 40 mm mogen bedragen

Als laatste kan men een controle uitvo-eren op de verwerking door kernen te boren Wat echter nog niet mogelijk is een controle op de verwerking van de wapening Proeven als die van Leutner

zijn hiervoor niet geschikt wat blijkt uit de eigenschappen (onder andere diameter afschuifvlak en belasting-snelheid) van deze proef Mede door de spanningspreidende en waterafsluitende functies zijn er nog geen (genormeerde) afschuif- of trektesten voorhanden die voor de toepassing asfaltwapening kunnen worden toegepast Net als al-gemeen toepasbare berekenings- en dimensioneringsmethoden voor asfalt-wapening is te verwachten dat deze in de na bije toekomst wel voorhanden zullen zijn Opbreken van asfalt met asfalt-wapening Asfaltwapening is freesbaar indien min-stens drie centimeter door het wape-ningsvlak heen wordt gefreesd Enkel dan is de hoek van de frees op het wap-eningsvlak zo dat het wapeningsmate-riaal breekt Gevaar voor vastlopen van de frees door stukken wapening welke aan de frees blijven hangen ontstaat als de diepte minder is [CROW 1995] Uit-zondering op het frezen is de zeskantige stalen wapening Hergebruik van asfalt-wapening is na het frezen niet mogelijk

Verder dient rekening te worden ge-houden dat hergebruik van het asfalt-granulaat met wapening in Nederland vanwege de strenge eisen aan het gehalte nevenbestanddelen veelal niet mogelijk is zonder vooraf te zeven

Ing Paul ter Horst Area Manager Ben-elux Tensar International BV en werk-groeplid CROW Asfaltwapening Literatuur - CROW (2016) Asfaltwapening - CROW (1993) Asfaltwapening - Zin en onzin Publicatie 69 CROW Ede - CROW (1995) Geen vrees voor de frees Herge-bruik van asfalt met wapening Publicatie 95 CROW Ede - De Bondt AH (1999) Anti-Reflective Cracking Design of (Reinforced) Asphaltic Overlays PhD thesis TU Delft- FGSV (2013) - Arbeitspapier fuumlr die Verwendung von Vliesstof-fen Gittern und Verbundstoffen im Asphaltstras-senbau FGSV 770 Forschungsgesellschaft fuumlr Strassen und Verkehrswesen Koumlln Duitsland - Marienfeld ML TL Baker (1999) Paving fab-ric interlayer as a pavement moisture barrier Transportation Research Circular E-C006 ISSN 0097-8515

Figuur 5 Aanbrengen van een asfaltwapening met minimale overlappingen op een schoon en gefreesd oppervlak

26 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Basaltsteen is een zogenaamd mafisch vulkanisch stollingsgesteente dat wordt gevormd door lava Basaltsteen bestaat uit kleine kristallen De krimp die op-treedt bij de stolling van basaltlava leidt tot zeshoekige structuren de typische basaltzuilen Het gesteente is zeer ruim in en op de aardkorst aanwezig en een-voudig winbaar

Basaltvezel is nog een vrij onbekend materiaal maar behoort inmiddels thuis in de rij van duurzame bouwmaterialen Gewonnen uit vloeibare basalt kunnen ragdunne basaltvezels

tot draden gesponnen worden en hiermee kunnen veel materialen worden gemaakt Vulkan Europe BV houdt zich sinds 2007 bezig met de distributie van basaltvezelproducten naar

bedrijven in Europa die de basaltvezelproducten verwerken in hun eindproduct En ondanks dat Vulkan het gebruik van de vezels de laatste jaren ziet toenemen vooral in de VS is de

onbekendheid met het veelbelovende materiaal nog altijd groot

Basaltsteenvezel

Het was een Canadees die in het begin van de 20ste eeuw ontdekte dat uit gesmolten basalt via een katalysator het stollingsgedrag van basalt kon worden beiumlnvloed en worden omgevormd tot dunne haarvormige vezels in plaats van een zeshoekige structuur De productie van basaltvezel gebeurt door het smel-

ten van basaltsteen bij ongeveer 1400 degC Het gesmolten gesteente wordt dan geeumlxtrudeerd door kleine spuit-mondjes voor de productie van filamen-ten van basaltvezel De vezels hebben een vezeldiameter varieumlrend tussen 9 en 13 micrometer Omdat de vezels pas smelten bij 1400 degC heeft het product goede vuurbestendige eigenschappen De hoge elasticiteits-modulus van het product resulteert in een uitstekende treksterkte meer dan tweemaal die van staalHet lsquoWestenrsquo heeft met deze ontdekking tot nu toe niet veel gedaan Het lsquoOostenrsquo heeft zeer zeker in de koude oorlog de bijzondere eigenschappen van de ba-saltvezel ontdekt en ontwikkeld Lange tijd heeft de Russische staat deze kennis over de basaltvezel geclassificeerd als lsquomilitary goodrsquo dus niet beschikbaar voor de civiele industrie Sinds 1995 is de basaltvezel officieel afgevoerd van de lijst van lsquomilitary goodsrsquo maar het zou nog tot in de 21ste eeuw duren voordat het materiaal beschikbaar was voor de Basaltsteenformaties in Tsjetsjenie

27 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

civiele markt De grootste producenten van basaltvezel en basaltvezel wape-ningstaven zijn nu te vinden in Rusland Oekraiumlne en China

Sterker dan staalVulkan Europe BV houdt zich sinds 2007 bezig met de distributie van basaltvezel-producten naar bedrijven in Europa die op hun beurt de basaltproducten ver-werken in hun eindproduct Eeacuten van de producten die men op de markt brengt is gesponnen getwijnde draad (roving) van basaltvezels Unique selling points zijn de bijzon-dere eigenschappen van deze vezel Het materiaal bestaat voor 100 procent uit basaltsteen slechts het stollingsge-drag is beiumlnvloed door de katalysator Basaltvezel is volledig recyclebaar heeft een treksterkte van 2800 - 3215 MPa (25 maal sterker dan staal) waardoor het uitstekend toepasbaar is in construc-tieve toepassingen Met een dichtheid

van 274 gcm3 is het vier maal lichter dan staal wat het met name interes-sant maakt met het oog op logistiek en arbo-gebiedBasaltvezels zijn niet geleidend en wor-den om die reden toegepast in onder andere windmolenbladen vloeren voor

robots en operatiekamers Basaltve-zel heeft een goede weerstand tegen chemische en corrosieve invloeden zoals zoutoplossingen zure oplossingen en met name alkalieumln Bovendien moet het materiaal worden gezien als milieuvriendelijk Volgens cijfers van Imperial College London is de CO2-footprint van basaltvezels 170 procent lager dan die van staal ToepassingenBasaltvezels worden onder meer toege-past in textiel gerelateerde producten zoals geotextielen maar ook in asfalt-wapening scheepsindustrie masten van basaltvezel zijn niet geleidend dus niet gevoelig voor blikseminslag Basaltvezel is zeer geschikt als isolatiemateriaal Warmte-isolerende toepassingen van basaltvezel op basis van anorganische bindmiddelen kunnen worden gebruikt bij temperaturen tot 700 degС Wanneer er een samenstelling met een hoogwaardi-ge composiet wordt toegepast geldt een hogere thermische stabiliteit namelijk tot 800deg Vanwege de hoge-tempera-tuurbestendigheid wordt het materiaal toegepast in brandwerende bekleding in vliegtuig- en automobielindustrie

Hybride constructiesBij gebruik als (continue) vezel kan basaltvezel versterking bieden aan en in een nieuwe reeks van kunststof en beton gerelateerde composieten Het kan ook worden gebruikt in combinatie met andere versterkingsvezels bijvoorbeeld basaltvezelcarbonvezel basaltvezelglasvezel zogenaamde hybride construc-ties Ten Cate heeft bijvoorbeeld een as-faltrenovatiemat ontworpen waarbij in breedterichting van de weg basaltvezels worden toegepast en in de lengterich-

Boven gesponnen getwijnde draad (roving) van basaltvezels onder wapenisstaven op basis van basalt

Basaltsteen

28 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

ting glasvezels De reden hiervoor is dat de basaltvezel stugger is en de wieldruk beter in breedterichting naar de weg-fundering spreidt In lengterichting is dat van iets minder belang en heeft men tot nu toe gekozen voor de goedkopere glasvezel

Andere toepassing is basaltvezeltex-tiel zoals brandremmende dekens en impregnatie met polymeren Dat laatste geeft een plaatmateriaal dat onder meer kan worden toegepast in bodyrsquos voor de automobielindustrie Voordeel van het gebruik van composieten in de automobielindustrie is voornamelijk geen corrosie en daarnaast laat het zich ook makkelijk repareren Het is veiliger dan plaatstaal basaltvezeldoek geiumlmpregneerd met epoxy is twee keer sterker dan staal

+750 degC kortstondig zelfs tot 1000 degC Basalt gevlochten koorden worden gebruikt waar moeilijke omstan-digheden heersen zoals bij contact met stoom oververhitte stoom oplossingen van onder andere anorganische en orga-nische zuren en basen en zoutoplossin-gen In combinatie met epoxy wordt het materiaal gebruikt als wapeningsstaven voor beton en andere materialen hybri-de constructies et cetera

BetonindustrieDaarnaast wordt er veel van basalt ver-wacht voor de betonindustrie Tot dusver vindt nu die toepassing nog plaats in de betonwarenindustrie omdat de regel-geving nog is gebaseerd op de eigen-schappen van staal en beton Beton kan drukkrachten en staal kan trekkrachten opnemen Maar omdat de materialen niet dezelfde uitzettingseigenschappen hebben moet het beton in de trekzone eerst scheuren en daarna kan het staal de trekkracht gaan opnemen Dit maakt het staal in de betonnen constructie dan ook kwetsbaar voor corrosie Bij corrosie zet staal zeven keer zijn oorspronkelijke volume uit Men rekent dan ook met een duurzaamheid van circa vijftig jaar daar-na moet beton gerenoveerd worden Met basaltvezelwapening is corrosie niet aan de orde en voor het opnemen van de trekkrachten gaat het beton niet scheuren Basaltvezelwapening maakt de weg vrij om slanker te construeren omdat dan geen corrosiedekking in acht genomen behoeft te worden Bij renova-tie van bruggen worden dan ook steeds vaker lamellen van vezelmateriaal tegen de onderkant van het beton gelijmd

Bron Vulkan-Europe

KoordBasaltvezel wordt ook gevlochten als een koord 4 tot 20 mm diameter Zulke koorden zijn interessant voor met name de industrie vanwege de sterkte maar ook vanwege hun chemische en hittebe-stendigheid Basaltvezelkoorden hebben een werktemperatuur van -240 degC tot

Basaltgevlochten koord

Beurscatalogus

Materials 2017

Organisatie

Mediapartner

2017

Cursussennajaar

Materialen en Verbindingen

Moderne oppervlaktetechnologie

Basiscursus composieten

Praktische materiaalkunde

Functioneel toepassen van materialen

Lijmen

Laserlassen in de praktijk

Praktijkgerichte cursussen op het gebied van

Bezoek ons op

stand 120

Deze vakbeurs met congres is bedoeld voor iedereen die betrokken is bij de keuze de directe toepassing het aanbrengen en het (na)bewer-ken van materialen Materialen zijn de bouwstenen van alles om ons heen Het lijkt zo vanzelfsprekend maar waar zijn onze autorsquos machines en gebouwen zonder een goede sterke basis Bijna vergeten we hoe bijzonder materialen zijn en welke uitdagingen het keuze creatie- en productieproces met zich mee brengt Om maar niet te spreken over ontwikkelingen en innovaties Op 31 mei en 1 juni vindt u op vakbeurs Materials een all-in concept gebaseerd op deacute vier bouwstenen voor oplossingen bij materiaaluitdagingenbull (Nieuwe) materialenbull Materiaal analysebull Oppervlaktetechniekenbull VerbindingstechniekenMaterials verbindt wetenschap met praktijkMet meer dan 85 exposanten en ruim 40 kennissessies slaat vakbeurs Materials een brug tussen wetenschap en concrete toepassing Laat u inspireren door live demorsquos in het Analyse Paviljoen ontdek nieuwe materialen in het Innovatieve Materialen Paviljoen en maak kennis met de laatste technieken in de Verbindingstentoonstelling

Gratis bezoekBezoekers betalen geen entree voor de beurs en het congresprogramma - aanmelding vooraf via de website wwwmaterialsnl wordt zeer gewaardeerd Tot ziens op de vakbeurs Materials op 31 mei en 1 juni 2017 in Veldhoven

Vakbeurs Materials 2017 de verbinding tussen innovatie en techniek

Timo van LeentE tleentmikrocentrumnlT 040-2969922Manager Vakbeurzen amp Congressen Mikrocentrum

INHOUD BEURSCATALOGUS 36 Congresprogramma 38 Lezingen 46 Exposanten 56 Wie levert wat Colofon De beurscatalogus Materials 2017 wordt uitgegeven door SJP Uitgevers in samenwerking met Mikrocentrum en Inno-vatieve Materialen (mediapartner) 2017

Cursussennajaar

Materialen en Verbindingen

Moderne oppervlaktetechnologie

Basiscursus composieten

Praktische materiaalkunde

Functioneel toepassen van materialen

Lijmen

Laserlassen in de praktijk

Praktijkgerichte cursussen op het gebied van

Bezoek ons op

stand 120

32 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

ZAAL 1 Materialen

ZAAL 2 Analyse testen simuleren

ZAAL 3 Verbindingstechnieken

ZAAL 4 Oppervlaktetechnieken

Congresprogramma woensdag 31 mei

1125 - 1150 Materiaalkunde in een notendopDr Ir HW (Eddy) Brinkman Technisch schrijver en vertaler Betase BV

930 Ontvangst

1030 - 1055 Zaal 1 Ontwerpproces verandert door Computational Design

Peter Heideman architect AvB StudioSKMovares

1155 - 1220 TMS 42 innovatie in staalRichard Garvelink Sales and Technical Adviser Telmastaal NV

1125 - 1150 Micro-XRF ndash A non-destructive method for Material Analysis and Quality Control InvestigationsDr Andreas Wittkopp Business Mana-ger microXRF - EMEA Bruker Nano GmbH on behalf of Benelux Scientific

1155 - 1220 Strain Gauge Measurements on Plas-tics and CompositesAnton Chittey Product Manager - Europe Vishay Precision Group - Micro-Measurements on behalf of jj bos bv

1125 - 1150 (In English) Joining metals to ceramics by using solderingbrazing techniquesErik Brom Technical Commercial Director Mat-tech BV

1155 - 1220 Structural adhesive bonding for high-temperature and durabilityKoen Geurts Research Engineer Flanders Make on behalf of Sadechaf UV BVBA

1125 - 1150 Functionele en slimme coatingsDr Walter Lauwerens Senior Project Manager Smart Coatings Sirris Smart Coating Application Lab

1345 - 1410 Physical foundations for smart poly-meric materialsDr Wouter G Ellenbroek Assistant Professor Eindhoven University of Technology

1345 - 1410 Benefits of the Oxford Instruments GRADE databaseWilhelm Sanders Certified Product Manager OES (MSC) Oxford Instru-ments Analytical GmbH on behalf of De Looper NDO

1345 - 1410 Atmosferische plasmatechnologie - applicatiespecifieke oplossingen op maat Dr Ralf Greger Zaakvoer-der - Technisch Consultant PlaToS Consulting

1055 - 1125 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1220 - 1315 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1315 - 1340 Zaal 1 Hoe kom je in het ontwerpproces van kunststof producten tot de juiste materiaalkeuze

Joop Onnekink Senior Consultant Pezy Group Groningen

1410 - 1435 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1435 - 1500 Anodiseercriteria bij een perfect verspaand aluminium productHenry van Haeff Directeur 2-S Petrofer

1505 - 1530 Een Circulaire Economie hoe krijgen we die echt in bewegingErick Wuestman AVS Voorzitter en ex-pert CE Stichting Circulaire Economie

1435 - 1500 Analytical strategies for analysis of functional materials at surfaces and interfaces Dr ir Pieter Samyn Researcher Institute for Materials Research (IMO)

1505 - 1530 Solar Simulation the real lifeMark de Waard Sales Rycobel

1435 - 1500 Verlijmen met MMA lijmStef Jaspersen Managing Director BNS Industrial BV

1505 - 1530 Overzicht van recente innovaties in verbinden van ongelijksoortige mate-rialen en van minder gekende las- enof soldeertechniekenFleur Maas Belgisch Instituut voor Lastechniek

1435 - 1500 Cleaning by light surface treatment with laserDipl-Ing Olav G Schulz MBA Ma-naging Director SLCR Lasertechnik GmbH on behalf of Summa Surface SLCR Lasertechniek

1505 - 1530 Understanding adhesion improve-ment as a result of changing surface wettabilityDr Ir Marieumllle Laimboumlck-Wouters Materiaal Expert MaterialsXpertise

1535 - 1600 Zaal 1 M2i - Onderzoek aan High Tech Materialen

Dr Harald Kerp Programma Manager The Materials Innovation Institute

1600 - 1700 Netwerkborrel voor exposanten en bezoekers

33 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

ZAAL 1 Materialen

ZAAL 2 Analyse testen simuleren

ZAAL 3 Verbindingstechnieken

ZAAL 4 Oppervlaktetechnieken

Congresprogramma donderdag 1 juni

1125 - 1150Driving Glass beyond the LimitsDr Matthias Muumlller Director Material Development SCHOTT AG

1155 - 1220 CeraCarbon THE next step in wear resistant lightweight applicatons Roeland Coumans CEOCTO Cera-Carbon

1125 - 1150 Vision inspection for surface damage on high quality materialsJuumlrgen Kemenas Technical specialist TEVEL Techniek BV

1155 - 1220 Hansen Solubility Parameters in inkjet ink developmentDr Sc Frank Ruttens Key accountma-nager Agfa-Labs

1125 - 1150 Verbinden zonder gatenIng J van Schaijk Senior application engineer VIBA NV

1155 - 1220 Hoe de oppervlaktetoestand evalue-renverbeteren voorafgaand aan een verlijming Ing Pol Coudeville Do-cent - cooumlrdinator dienstverlening KU Leuven technologiecampus Oostende

1125 - 1150 Afblazen van oppervlakte en stofreinigingDonald van Boven Sales Rycobel

1155 - 1220 Chemische oppervlaktemodificatie Prof Dr Ernst J R Sudholter Hoogleraar Organische materialen en grensvlakken TU Delft - Chemical Engineering Organic materials amp Interfaces

1345 - 1410 Van ontwerp naar technisch en com-mercieel haalbaar aluminium productFrits Marechal Application Design Engineer Sapa Extrusion Benelux

1345 - 1410 Dynamic mechanical analysis of a tire sample by nanoindentationDavid Ziltener CEO Tribotron AG

1345 - 1410 Ultradunne materiaal lagen en hun toepassing in NanoMagnetisme Dr Ir Ing R Lavrijsen Universitair Do-cent Technische Universiteit Eindho-ven Groep Fysica van NanoStructuren (FNA) Technische Natuurkunde

1505 - 1530 Oppervlaktetechnologie controle op de vierkante kilometerDr Ir Hans van der Weijde Program-ma manager Tata Steel RampD

1435 - 1500 How to model dropping of an HDPE tank with fluid using Abaqus FEA Dr Ir Christine Obbink-Huizer Abaqus Application Engineer Simuleon

1435 - 1500 Condities voor een duurzame verlijmingIng Jan Lambrechts MSc Business Manager LCS Adhesive Bonding bvba

1505 - 1530 Net-shape productie van een compo-sieten draagarmMarkus Kaufmann Programmaleider composieten Sirris

1435 - 1500 Smart coatings via designing surface chemistry and topographyDr Catarina Esteves Associate Professor Eindhoven University of Technology

1505 - 1530 Dos en Donts van anodiserenM Kaarsgaarn DGA KO-AR BV

ZAAL 1 Materialen

930 Ontvangst

1030 - 1055 Zaal 1 Designing functional micromaterials

Dr Wim Noorduin Group Leader AMOLF

1055 - 1125 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1220 - 1315 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1315 - 1340 Zaal 1 Global Resource Depletion Threats and Opportunities

Dr Ir AM Diederen Senior Scientist TNO

1410 - 1435 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1535 - 1600 Zaal 1 Lina s werelds eerste bio-based auto

Noud van de Gevel PR amp Media manager TUecomotive

1600 - 1700 Netwerkborrel voor exposanten en bezoekers

34 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Lezingenprogramma woensdag 31 mei

Ontwerpproces verandert door Computational DesignPeter Heideman Architect AvB StudioSK MovaresAan de hand van diverse projecten van de werkgroep Computational Design binnen Movares wordt aan de hand van lopende projecten verteld over de rol van software op het ontwerpproces en robotisering van het maakproces De rollen in het ontwerpproces veranderen drastisch aan het begin van het ontwerppro-ces worden integraal ontwerp parameters bepaald (waarbij een analogie met het integraal vastleggen van informatie middels DNA in celkernen opgaat)In de productie vervallen arbeidsgangen en wordt alleen materiaal toegepast waar nodigDe bouwkolom zal gaan lijken op processen die in de automobiel en luchtvaartindustrie inmiddels normaal zijn1030 - 1055 ZAAL 1

Keyn

ote

Materiaalkunde in een notendopDr Ir HW (Eddy) Brinkman Technisch schrijver en vertaler Betase BVMateriaalkunde als werkgebied vertelt welke invloed microstructuur heeft op de uiteindelijke eigenschap-pen van een materiaal en daardoor op diens toepassingen Door op kleine schaal aan de juiste knoppen te draaien kun je de eigenschappen van een materiaal - en dus van een product - verbeteren Eddy Brinkman laat met een paar voorbeelden zien hoe diverse materialen zich gedragen als ze in aanraking komen met warmte licht elektriciteit en mechanische belasting Zo zorgen elektronen ervoor dat metalen elektriciteit geleiden maar ook dat metalen warmte geleiden en indirect ook dat ze vervormen bij mechanische belas-ting Met recht Materiaalkunde in een notendop

1125 - 1150 ZAAL 1

Mat

eria

len

Joining metals to ceramics by using solderingbrazing techniques (in English)Erik Brom Technical Commercial Director Mat-tech BVJoining metals to ceramics often leads to problems like leakage and cracking In this presentation we will elaborate on the causes these issues and we will also explain what is possible with the innovative use of soldering and brazing techniques that hopefully will inspire you find solutions for the problemschallenges you are facing

1125 - 1150 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Micro-XRF ndash A non-destructive method for Material Analysis and Quality Con-trol Investigations (in English)Dr Andreas Wittkopp Business Manager microXRF - EMEA Bruker Nano GmbH on behalf of Benelux ScientificX-ray fluorescence analysis with spatial resolution in the range of some ten micrometers (micro-XRF) is a time and cost efficient analysis method capable analyzing elemental inhomogeneities of a broad range of various sample types Minimum detection limits down to the single ppm level can be achieved These properties recommend micro XRF as a complementary method to combine spatial resolution of a REM with the analytical performance of an EDXRF bulk instrumentIn this presentation the capabilities and limitations of this technique will be described by means of various application examples coming from Material Science and Industry Quality Control1125 - 1150 ZAAL 2

Anal

yse

Functionele en slimme coatingsDr Walter Lauwerens Senior Project Manager Smart Coatings Sirris Smart Coating Application LabDe term functionele coatings wordt meestal gebruikt om andere functies dan decoratief of beschermend te benoemen Zo heeft iedereen al wel gehoord van coatings met anti-graffiti zelfreinigende antibacterieuml-le of antistatische functies Maar het gaat zelfs verder wanneer de eigenschappen van coatings veranderen in functie van temperatuur of druk Dan spreekt men van slimme coatings die bijvoorbeeld als sensoren gebruikt worden In de presentatie wordt een overzicht gegeven van technologie en toepassingen van functionele en slimme coatings Het Smart Coating Application Lab van Sirris ondersteunt bedrijven die deze coatings willen toepassen op hun producten met advies optimalisatie demonstratie en industrialisa-tie1125 - 1150 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

35 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

TMS 42 innovatie in staalRichard Garvelink Sales and Technical Adviser Telmastaal NVIntroductie van een nieuw bijzonder hoogwaardige kwaliteit gereedschapstaal Het resultaat van 50 jaar ervaring in staalproductie een kwaliteit met dermate hoge waarden dat een tijdsbesparing van 50 procent binnen handbereik ligt

1155 - 1220 ZAAL 1

Mat

eria

len

Strain Gauge Measurements on Plastics and Composites (in English)Anton Chittey Product Manager - Europe Vishay Precision Group - Micro-Measurements on behalf of jj bos bvDespite many novel measurement technologies strain gauges are still the most accurate reliable and repeatable sensor available for material testing real-world stress analysis and condition monitoring Their reliability and ease of use is often defeated by lack of knowledge and necessary skills never more so when applied to plastics and fibre reinforced composites This short presentation aims to clarify some of the misconceptions and put the right tools back in the hands of test personnel to ensure that their data has validity and value rather than acquiring substandard data at a cost

1155- 1120 ZAAL 2

Anal

yse

Structural adhesive bonding for high-temperature and durability (in English)Koen Geurts Research Engineer Flanders Make on behalf of Sadechaf UV BVBAWithin the framework of the European ZeDeMAB project (Zero Defect Manufacturing for Adhesive Bonding) some industrial demonstrator cases were analyzed on several aspects concerning adhesive bonding (influence of processing parameters effect of defects durability behaviour hellip) For an automo-tive application a number of high temperature resistant structural adhesives were evaluated with use of aluminum and steel substrates In contrast to what is expected only one adhesive (SPE 1539) could retain its strength at 140degC to a sufficient level Furthermore the dynamic performance of this adhesive system is characterized An overview of all test results will be discussed as well as some further exploitation possi-bilities of this adhesive in dynamic load andor elevated temperature conditions1155- 1120 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Hoe kom je in het ontwerpproces van kunststof producten tot de juiste materiaalkeuzeJoop Onnekink Senior Consultant Pezy Group GroningenMateriaalkeuze een belangrijke schakel in het ontwerpproces Afgelopen jaar heeft ontwerpbureau Pezy Group de Braster ontwikkeld De Braster is een medisch apparaat waarmee vrouwen zelfstandig een borstscan kunnen maken Door een gedegen ontwerpproces waarin materiaalkeuze en officieumlle vrijgaven erg belangrijk waren werd het product gerealiseerd in een doorlooptijd van slechts twaalf maanden In deze lezing laat Joop Onnekink aan de hand van dit project zien hoe materiaalkeuze deel uit maakt van het ontwerpproces hoe materiaalkeuze tot stand komt en hoe het gedurende het gehele project bewaakt wordt1315- 1340 ZAAL 1

Keyn

ote

Physical foundations for smart polymeric materials (in English)Dr Wouter G Ellenbroek Universitair Docent (Assistant Professor) Eindhoven University of TechnologyOur future asks for novel materials that contribute to durability sustainability andor regenerative me-dicine At Eindhoven University of Technology a range of research groups is devoted to developing such novel smart materials In this presentation I will discuss the recent efforts of our group in Applied Physics focusing on reversibly crosslinked polymeric materials including gels elastomers and biological tissues Our approach of theory development and modeling aims to unravel the mechanisms of recently discover-ed toughening mechanisms and to work with academic and industrial partners on optimizing these novel material design motifs for practical applications

1345 - 1410 ZAAL 1

Mat

eria

len

Benefits of the Oxford Instruments GRADE database (in English)Wilhelm Sanders Certified Product Manager OES (MSC) Oxford Instruments Analytical GmbH on behalf of De Looper NDOThe number of metal grades is growing constantly therefore the identification of the correct material grade based on the chemical analysis is very challenging Not only the element description of the grade designation from the mathematical point of view is sometimes poor but also information can overlap This presentation will point out how the Oxford Instruments GRADE Database can support metallurgists inspection engineers and anyone working with analysers The GRADE Database is also a great help for ve-rifying or selecting the correct grades to avoid material mix-up causing catastrophic situations and failures

1345 - 1410 ZAAL 2

Amal

yse

36 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Analytical strategies for analysis of functional materials at surfaces and inter-faces (in English)Dr ir Pieter Samyn Researcher Institute for Materials Research (IMO)The Institute for Materials Research has a long tradition in applied research and industrial services on general topics in materials science These include application processing performance reliability and sustainability In particular analytical strategies for complex material systems or products are developed such as (bio)polymers and coatings for packaging sensors thin films battery systems energy devices and automotive Starting from given materials composition and processing in-depth analysis results in the for-mulation of structure-property relationships supporting better understanding and optimization of physical mechanical and chemical properties at various scale lengths This approach will be illustrated by some case studies

1435 - 1500 ZAAL 2

Anal

yse

Verlijmen met MMA lijm Stef Jaspersen Managing Director BNS Industrial BVManaging director van BNS Industrial BV Vertegenwoordiger van SCIGRIP in de Benelux Een Anglo-Ameri-kaanse producent van onder andere Acrylaat lijmen

1435 - 1500 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Cleaning by light surface treatment with laser (in English)Dipl-Ing Olav G Schulz MBA Managing Director SLCR Lasertechnik GmbH on behalf of Summa Surface SLCR LasertechniekFor many applications in modern production processes the surface preparation is a mandatory task to achieve high quality products Specifically for bonding processes like gluing or welding the preparation or cleaning of the joint areas is a key factor for a high strength bond This can be done with laser light The laser technique offers an alternative approach for many applications Eg precise paint removal rust removal preparation of surfaces before painting (to increase adhesion) The laser is a contact-free gentle environmentally friendly dry and dust-free treatment without using any media Therefore perfect to auto-mate and integrate in production processes1435 - 1500 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

Lezingenprogramma woensdag 31 mei (vervolg)

Anodiseercriteria bij een perfect verspaand aluminium productHenry van Haeff Directeur 2-S Petrofer Iedereen heeft weleens te maken met een tegenvallende kwaliteit van een bewerkt eindproduct voor en na het anodiseren Met name de onzekerheid over de oorzaak is zowel frustrerend als tijd- en geld rovend Diverse leden van het Mikrocentrum High Tech Platform hebben daarom besloten alle facetten van het productieproces nader te onderzoeken om uiteindelijk meer inzicht te krijgen in de invloeden die oa koel- en smeermiddelen gereedschappen materiaal reinigen etc hebben op het eindresultaat Tijdens testen met Aluminium EN AW-5083 O3 bij het Teclab in Eindhoven zijn een aantal verrassende conclusies getrokken Benieuwd Bezoek het Aluminium Paviljoen stand 7

1435 - 1500 ZAAL 1

Mat

eria

len

Atmosferische plasmatechnologie - applicatiespecifieke oplossingen op maatDr Ralf Greger Zaakvoerder - Technisch Consultant PlaToS ConsultingNa een korte introductie in de plasmatechnologie wordt aan de hand van voorbeelden uit de praktijk ge-toond hoe atmosferische plasmawerktuigen gekozen en op maat geskaleerd kunnen worden

1345 - 1410 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

37 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Een Circulaire Economie hoe krijgen we die echt in bewegingErick Wuestman AVS Voorzitter en expert CE Stichting Circulaire EconomieGaan nieuwe businessmodellen het verschil maken in de technieken rondom Circulaire EconomieHet succes van een circulaire samenleving hangt niet alleen af van recycling of upcycling aan het eind van een levensfase van een product maar meer nog van slimme oplossingen aan de voorkant van een ontwik-keltraject Hoe gaan nieuwe verdien- organisatie- en businessmodellen hier hun invloed op hebben en welke rol spelen materialen in dit hele procesGaat een consortium dat eigenaar blijft van kozijnen en haar gevel als een dienst aanbiedt andere materi-alen kiezen voor haar producten En wat betekent dit voor producenten en materiaal samenstellingen

1505 - 1530 ZAAL 1

Mat

eria

len

Solar Simulation the real life (in English)Mark de Waard Sales RycobelAn enlightening view on weathering simulation possibilities of your materials

1505 - 1530 ZAAL 2

Anal

yse

Overzicht van recente innovaties in verbinden van ongelijksoortige materialen en van minder gekende las- enof soldeertechniekenFleur Maas Belgisch Instituut voor LastechniekDe recente ontwikkelingen in de lastechniek voor het verbinden van ongelijksoortige materialen zoals de opkomst van nieuwe varianten van het MAG-lassen enof solderen puntlassen wrijvingslassen of elektro-magnetisch pulsproces worden in deze presentatie naar voor gebrachtAls toepassingsvoorbeeld zal de ontwikkeling van een metaalcomposiet onderdeel voor de automobiel-sector worden toegelicht

1505 - 1530 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Understanding adhesion improvement as a result of changing surface wettability (in English)Dr Ir Marieumllle Laimboumlck-Wouters Materiaal Expert MaterialsXpertiseMost industrial polymers and composites have low surface free energy and lack polar functional groups on their surface resulting in a class of materials with poor adhesion properties Introduction of polarity is mostly done my means of chemical or physical processes using products that harm the environment Atmospheric plasma treatment is an elegant method to introduce polarity to the surface of the substrate resulting an improved adhesion In this contribution the results of surface modification on the effect on surface free energy and adhesive properties will be presented and related to a theoretical approach to predict adhesion1505 - 1530 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

M2i - Onderzoek aan High Tech MaterialenDr Harald Kerp Programma Manager The Materials Innovation InstituteDe presentatie geeft een overzicht van het materiaalonderzoek dat M2i uitvoert op basis van de High Tech Materials roadmap van het Topsectorenbeleid Binnen M2i wordt onderzoek gedaan naar zowel structu-rele als functionele materialen Hier zal de nadruk liggen op onderzoek aan functionele materialen zoals beschermende en waterafstotende coatings materialen voor zonnecellen en dunne films voor toepassing in elektronische componenten

1535 - 1600 ZAAL 1

Keyn

ote

Lezingenprogramma woensdag 31 mei (vervolg)

38 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Lezingenprogramma donderdag 1 juni

Designing functional micromaterials (in English)Dr Wim Noorduin Group Leader AMOLFHarnessing the basic principles that guide such self-organizing processes is of fundamental scientific interest but also promises a paradigm shift in the manufacturing of nano- and micromaterials We recently demonstrated that the subtle balance between the diffusion of reactants and their reaction rates could lead to a wide range of microscopic shapes that could be further sculpted and hierarchically organized by rationally modulating the environmental conditions Based on fundamental insights in the underlying mechanism we now present new ways to steer the nucleation and growth of mineralizing microstructures and construct functional micromaterials These results contribute to our understanding of biomineralizati-on processes and outline a new nano-fabrication strategy for functional self-organizing materials1030 - 1055 ZAAL 1

Keyn

ote

Driving Glass beyond the Limits (in English)Dr Matthias Muumlller Director Material Development SCHOTT AGSCHOTT AG is continuously developing innovative glass and glass ceramic solutions for a huge variety of applications in optics semiconductor medical electronic packaging and much more With thickness down to 70microm tight geometrical parameters and outstanding strength this material reveals superior performan-ce Another example of leading edge material development are tailored glass ceramics as low loss dielec-tric material for high frequency applications This might enable unique solutions for mobile communication like 5G technology or autonomous flying

1125 - 1150 ZAAL 1

Mat

eria

len

Verbinden zonder gatenIng J van Schaijk Senior application engineer VIBA NVNieuwe materialen vereisen nieuwe manieren van bevestigen Zo worden niet alleen lijmen steeds groener en slimmer ook de bevestigers gaan mee in deze ontwikkeling Met de reeks slimme bevestigers van Click Bond worden er geen gaten geboord in het materiaal Het zijn verlijmbare mechanische bevestigers die in vele markten succesvol worden toegepast overal op de wereld

1125 - 1150 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Afblazen van oppervlakte en stofreinigingDonald van Boven Sales RycobelHet afblazen van oppervlakte en stofreiniging toegelicht aan de hand van een case studie

1125 - 1150 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

Vision inspection for surface damage on high quality materials (in English)Juumlrgen Kemenas Technical specialist TEVEL Techniek BVAutomatic Vision inspection system to inspect surface damage in micro - nano scale on high quality mate-rials

1125 - 1150 ZAAL 2

Anal

yse

39 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Hansen Solubility Parameters in inkjet ink development (in English)Dr Sc Frank Ruttens Key accountmanager Agfa-LabsHansen Theory can be used to develop stable inkjet inks from scratch in a very short period of time hence leading to a minimal time-to-market

1155- 1220 ZAAL 2

Anal

yse

Hoe de oppervlaktetoestand evaluerenverbeteren voorafgaand aan een verlijmingIng Pol Coudeville Docent - cooumlrdinator dienstverlening KULeuven technologiecampus OostendeDe primordiale voorwaarde voor een goede lijmverbinding houdt in dat de oppervlakte-energie van het substraat voldoende hoog is om tot verlijming over te gaan We gaan na wat die termen betekenen en wat we hieruit kunnen afleiden We belichten de verschillende meetprincipes We gaan na wat oppervlakte-ac-tivatie betekent en hoe we dit kunnen realiseren langs fysische of chemische weg

1155- 1220 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Global Resource Depletion Threats and Opportunities (in English)Dr Ir AM Diederen Senior Scientist TNOAt our current level of technology and within the current paradigm of how to run an economy from a global perspective we might already find ourselves in a predicament of interconnected and aggravating relative scarcities The central issue is declining net energy on a global scale which causes relative scarcity of many raw materials (among them many metals) which in turns aggravates the situation with regard to current and future availability and affordability of energy So-called least-regret strategies can be devised to soften or mitigate the consequences of global resource depletion and which have intrinsic benefits both in circumstances of crisis and of non-crisis

1315- 1340 ZAAL 1

Keyn

ote

Lezingenprogramma donderdag 1 juni (vervolg)

Chemische oppervlaktemodificatieProf Dr Ernst J R Sudholter Hoogleraar Organische materialen en grensvlakken TU Delft - Chemical Engi-neering Organic materials amp InterfacesHet seminar zal gaan over oppervlakken en hoe de preciese samenstelling daarvan en de structuur van invloed zijn op de fysische eigenschappen zoals hydrofiliciteit hydrofobiciteit en electrische oppervlakte lading Door preciese chemische behandeling van oppervlakken kunnen de fysische eigenschappen op wens worden beinvloed Dat kan zijn bijvoorbeeld het stimuleren van de hechting van bepaalde compo-nenten uit de omgeving en ook in het juist voorkomen van bepaalde hechtingen

1155- 1220 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

CeraCarbon THE next step in wear resistant lightweight applicatons (in English) Roeland Coumans CEOCTO CeraCarbon CeraCarbon is a disruptive new material It combines the strength and lightness of Carbon Fiber and the wear-resistance and low friction of Ceramic Now it is possible to replace heavy steel in high performace applictions were the matariel is exposed to wear and tear Possible applications hydraulic and air cilinders sliding bearings fast moving and sliding machine parts etc

1155 - 1220 ZAAL 1

Mat

eria

len

40 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Ultradunne materiaal lagen en hun toepassing in NanoMagnetismeDr Ir Ing R Lavrijsen Universitair Docent Technische Universiteit Eindhoven Groep Fysica van NanoStruc-turen (FNA) Faculteit Technische NatuurkundeIn deze presentatie zal ik het onderzoek in de groep fysica van nanostructuren zoals mogelijk gemaakt door de NanoAccess onderzoeksfaciliteit aan de TUe naar de fundamentele magnetische interacties in ultradunne lagen nader toelichten In dit onderzoek is de controle van laagdikten grensvlakken oppervlak-ken en zuiverheid op de nanometer schaal van uiterst belang Ik zal een paar voorbeelden van de gebruik-te technieken voor depositie analyse en structurering de revue laten passeren Ons onderzoek richt zich op applicaties op het gebied van de nano-electronica nanomaterialen voor energie en nanodeeltjes voor bio-medische toepassingen Deze technieken zijn ook toegankelijk voor derden in samenwerkingsverband1345 - 1410 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

How to model dropping of an HDPE tank with fluid using Abaqus FEA (in English)Dr Ir Christine Obbink-Huizer Abaqus Application Engineer SimuleonFinite element analysis is a powerful tool to understand and predict mechanical behavior Using the drop test of an HDPE tank filled with fluid as example the choices that need to be made when setting up an analysis are explained Most attention is paid to the material properties which material models can be used for HDPE and how can we describe the fluid This example shows the capabilities of Abaqus to describe complex non-linear behavior similar to httpinfosimuleoncomblogabaqus-fsi-drop-test-100-liter-hdpe-fuel-tank1435 - 1500 ZAAL 2

Anal

yse

Lezingenprogramma donderdag 1 juni (vervolg)

Van ontwerp naar technisch en commercieel haalbaar aluminium productFrits Marechal Application Design Engineer Sapa Extrusion BeneluxDeze lezing is gericht op ontwerpers die een ontwerp willen vertalen naar een commercieel efficieumlnt maakbaar product Aan de hand van diverse prijswinnende ontwerpen vertelt Frits Marechal wat het ma-teriaal aluminium en de extrusietechniek te bieden hebben om breed uiteenlopende productontwerpen technisch en commercieel haalbaar te maken

1345 - 1410 ZAAL 1

Mat

eria

len

Dynamic mechanical analysis of a tire sample by nanoindentation (in English)David Ziltener CEO Tribotron AGThe viscoelastic properties of a tire sample are studied by dynamical mechanical analysis (DMA) using Na-noIndentation technique with the Nanovea Mechanical Tester We found that the tire possesses different viscoelastic mechanical properties across the tire layers Such strategical distribution of the hardness and complex modulus at different layers meets the functionality requirements of the tire The DMA frequency sweep test provides useful information on the viscoelastic behaviors of the tire running at different speeds which is essential in improving the performance of tires for smoother and safer rides

1345 - 1410 ZAAL 2

Amal

yse

Condities voor een duurzame verlijmingIng Jan Lambrechts MSc Business Manager LCS Adhesive Bonding bvbaWanneer we duurzaam willen verlijmen is het aangewezen een aantal factoren in het oog te houden zoals design van de constructie de keuze van de substraten oppervlaktebehandeling omgevingsfactoren lijmkeuze applicatie en proces testen controle en QC Ten slotte wordt het belang van het Triumviraat uitgelegd

1435 - 1500 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

41 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Oppervlaktetechnologie controle op de vierkante kilometerDr Ir Hans van der Weijde Programma manager Tata Steel RampDTata Steel is een van de grootste producten van metaaloppervlakken in Nederland En naast de optimale eigenschappen van de bulk is juist ook het oppervlak een van de manieren waarop we kunnen excelleren en concureren Dit omvat oppervlakte-topologie over diverse lengteschalen dunne oppervlaktelagen en speciale coatings In deze lezing zal vanuit een aantal marktsegmenten worden bekeken welk type ontwik-kelingen actueel zijn

1505 - 1530 ZAAL 1

Mat

eria

len

Net-shape productie van een composieten draagarmMarkus Kaufmann Programmaleider composieten SirrisSLC-Lab is het engineering en prototypelabo van Sirris de KU Leuven en de UGent Een demonstrator die recent internationale belangstelling wekte was een draagarm voor de ophanging van een Volkswagen Golf die het lab samen met twee Duitse partneruniversiteiten ontwikkelde De component illustreert dat de re-sin transfer moulding-technologie perfect geschikt is voor complexe designs Ze vergt geen nabehandeling en laat zelfs toe optische vezelsensoren te integreren voor structural health monitoring Tijdens de lezing word ingegaan op de complexiteit van matrijsontwerp voor RTM het integreren van inserts in complexe preforms en het opmeten van spanningen door middel van vezelsensoren

1505 - 1530 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Dos en Donts van anodiserenM Kaarsgaarn DGA KO-AR BVWelke valkuilen zijn er bij anodiseren

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

Lezingenprogramma donderdag 1 juni (vervolg)

Lina s werelds eerste bio-based autoNoud van de Gevel PR amp Media manager TUecomotiveLina is een vierpersoons elektrische stadsauto Dankzij haar lichte gewicht van 300 kilogram is ze erg efficieumlnt Dit lage gewicht is te danken aan een innovatief materiaal dat nog nooit eerder structureel in autorsquos is gebruikt Namelijk bio-composiet Deze panelen bestaande uit twee lagen bio-composiet die om de bio-logische PLA-kern geperst worden vormen het chassis van Lina en daarmee de dragende constructie van de auto Het voornaamste bestandsdeel van het bio-composiet is vlas Vlas is een plant met lange stugge vezels waarvan de toepassingen ver reiken

Keyn

ote

1505 - 1530 ZAAL 4

1535 - 1600 ZAAL 1

Smart coatings via designing surface chemistry and topography (in English)Dr Catarina Esteves Associate Professor Eindhoven University of Technology - Department of Chemical Engineering and ChemistryNearly all surfaces we use are covered by a polymer layer (coating) for protection or aesthetic purposes One of the most important roles of surfaces is setting interactions with water Hydrophobic coatings provide water repellency and low-adherence hydrophilic coatings grant permanent contact with water and high lubricity Currently the materials field faces new challenges to design multi-functional surfaces which exhibit a specific wettability but also respond selectively to changes in the environment I will show how we have been using surface chemistry and topography to develop multi-functional smart coatings for different applications eg self-healing and superhydrophobic polymer coatings1435 - 1500 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

42 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

1D COMPOSITES BVJupiterweg 41a3893 GC ZEEWOLDEinfo1dcompositescom06-53161362www1DcompositescomContact Gertjan Switsar

Stand 10

2-S BV Vlierdensedijk 435705 CK HELMONDhvanhaeff2-seu0492-590443www2-seu Contact Henry van Haeff

Stand 7

4TUHIGH-TECH MATERIALS (4TUHTM) Mekelweg 22628 CD DELFTrboerrigtertudelftnl015-2785760www4tunlhtmContact Reina Boerrigter Stand 16

ADSO BVBA Vuurkruislaan 10BE 2610 WILRIJKbartadsobe0032-498400504wwwadsobeContact Bart Hendrickx Stand 2

Agfa-Labs Septestraat 27BE 2640 MORTSELfrankruttensagfacom0032 449 56 99 49wwwagfa-labscomContact Frank Ruttens Stand 35

ALUMECO NL BV Ketelmeer 255347 JX OSSmohalumeconl06-10382134 wwwalumeconl Contact Marco Huitink

Stand 7

Exposanten (op alfabetische volgorde)

ALUMINIUM PAVILJOEN Kruisstraat 745612 CJ EINDHOVENkmousmikrocentrumnl040-2969922Contact Karin Mous Stand 7

AMEURO METALS BV Papland 9c4206 CK GORINCHEMovaniperenameurometalsnl085-4844770wwwameurometalsnlContact Olaf van Iperen Stand 21

ARNOLD + SIEDSMA Bezuidenhoutseweg 572594 AC DEN HAAGrnaudintencatearnold-siedsmanl070 3654833wwwarnold-siedsmacom

Stand 6

ANALIS nv Rue de Neacuteverleacutee 11BE 5020 Suarleekdranalisbe0032-81-255050wwwanalisbeContact Ken de Roover Stand 53

BENELUX SCIENTIFIC BV 44 RI-straat 334051 AP OCHTENkoschaapbenelux-scientificnl0344-655556wwwbenelux-scientificnlContact Ko Schaap Stand 40

BODYCOTE VACUUM BRAZING Visseringweg 281112 AS DIEMENhenkjanbuursenbodycotecom+31 20 5601080wwwbodycotecomnl-beContact Henkjan BuursenStand 64

BOumlHLER Isolatorweg 321014 AS AMSTERDAMrobdiddenbohlernl020-5817420wwwbohlernlContact Rob Didden Stand 14

Bond voor Materialenkennis Kruisstraat 745612 CJ Eindhoveninfomaterialenkennisnl040 296 99 13wwwmaterialenkennisnlContact Karin van Bakel

Stand 25

BONSHIN SOURCING BVBAUitbreidingstraat 843BE 2600 BERCHEM0032-483252389amyxinbonshincomwwwbonshincomContact Amy Xin

Stand 12

EXPOSANTEN

CERACARBON BV Kruisstraat 1236171 GE STEINroelandceracarboncom046-4260076www ceracarboncom Contact Roeland Coumans

Stand 18

FALEX TRIBOLOGY NV Wingepark 23BBE 3110 ROTSELAARofficefalexeu0032-16-407965wwwfalexeuContact Dirk Drees

Stand 47

GIMEX TECHNISCHE KERAMIEK BV Achterdijk 155705 CB HELMONDjgoossensgimexnl0345 - 574 255wwwgimexnlContact John GoossensStand 4

DE LOOPER ANALYTICAL Bukkumweg 24m5081 CT HILVARENBEEKdanieumllledelooperndocom013-5054216wwwdelooperanalyticalcomContact Danielle Heijms

Stand 37

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES Delo-Allee 1DE 86949 WINDACHrobertboksdelode0049 8193 9900-0wwwdelo-adhesivescomenContact Mr Robert BoksStand 67

ELASTOMER RESEARCH TESTING BV Teugseweg 277418 AM DEVENTERinfoertbvcom+31 570 - 62 46 16wwwertbvcomContact Dr Ir Kuno DijkhuisStand 56

Exposanten (op alfabetische volgorde)

43 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

44 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Exposanten (op alfabetische volgorde)

GRONEMAN BV Postbus 247550 AA HENGELOeidhofgronemannl074-2551143wwwgronemannlContact Karin Eidhof

Stand 80

HARTECH MEET- amp TESTAPPARATUUR Bonte Kraaiweg 161521 RD WORMERVEERyvonnehartechnl075-6144080wwwhartechnlContact Yvonne IJmker - de NijsStand 49

HAUCK HEAT TREATMENT EINDHOVEN BV Achtseweg Noord 55651 GG EINDHOVENrickbruggemanhauckhtcom06-13122288wwwhauckhtnlContact Rick BruggemanStand 72

HOGESCHOOL UTRECHT CENTRUM VOOR NATUUR amp TECHNIEK Koningsbergerstraat 93531 AJ UTRECHTalexharsveldhunl088-4818888wwwcvntnlContact A HarsveldStand 17

IMO-IMOMEC Martelarenlaan 42BE 3500 HASSELTlievededonckeruhasseltbe0032-11-268813wwwuhasseltbeimoContact Lieve de Doncker

Stand 45

INNOVAR CLEANING CONTROL Ambachtsweg 235627 BZ EINDHOVENhanscoolsinnovar-cccom040-7370199wwwinnovar-cccomContact Hans CoolsStand 109

INNOVATEST EUROPE Borgharenweg 1406222 AA MAASTRICHTinfoinnovatest-europecom043-3520060wwwinnovatest-europecom

Stand 44

INNOVATIEVE MATERIALEN SJP UITGEVERS Postbus 8614200 AW GORINCHEMgvninnovatievematerialennl0183-660808Contact Gerard van Nifterik

Stand 1

IPECUNIA PATENTS BV Rijksweg Zuid 86131 AN SITTARDdannybovensipecuniacom046-4113990wwwipecuniacomContact Dhr Jaap Renkema Stand 34

INSTRON 3 Boulevard Jean Moulin Omega Parc Bacirctiment 2FR 78990 ELANCOURT CEDEXjuergen_richterinstroncom0031-(0)6-10898286wwwinstroncomContact dhr J RichterStand 51

ISSERSTED PRUumlFMASCHINEN GMBH amp CO KG Chemiestrasse 4DE 41751 VIERSENdellingisserstedt-pruefservicede0049-2162-266500wwwisserstedt-pruefservicedeContact Maria DellingStand 39

IST BENELUX BV Hommel 637317 BL APELDOORNgerardbnlist-uvcom055-5050014wwwist-uvnlContact Gerard Brieko

Stand 77

JJ BOS BV Marconistraat 112809 PH GOUDAramonvanthoffjjbosbvnl0182-619333wwwjjbosbvnlContact Ramon van t Hoff

Stand 55

HELMUT FISCHER MEETTECHNIEK BV Tarasconweg 105627 GB EINDHOVENjohannieuwlandshelmutfischernl040-2482255wwwhelmutfischernlContact Johan Nieuwlands Stand 89

GOM BRANCH BENELUX Interleuvenlaan 15FBE 3001 HEVERLEEewinantgomcom0032-16-408034wwwgomcomContact Wim Cuypers

Stand 58

EXPOSANTEN

Exposanten (op alfabetische volgorde)

JUNO INDUSTRIES Stoktevijver 229930 Zomergemcojunoindustrieseu+3293959590wwwjunoindustrieseuContact Thierry Soenen

Stand 74

LIJMACADEMIE Ericssonstraat 25121 ML RIJENinfolijmacademienl085-3031227wwwlijmacademieeuContact Arnold Knottnerus

Stand 60

KEYENCE INTERNATIONAL (BELGIUM) Bedrijvenlaan 5BE 2800 MECHELENtvanlaerkeyenceeu0032-471-214822wwwkeyencecom Contact Thimoty Van LaerStand 33

KO-AR BV Neerlandia 161841 JK STOMPETORENmarcoko-arnl072-5745400wwwko-arnlContact Marco Kaarsgaarn

Stand 96

LCS ADHESIVE BONDING BVBA Bergenstraat 84BE 3053 HAASRODEjanlambrechtsconsultantcom0032-16-389045wwwlcs-adhesivebondingcomContact Jan LambrechtsStand 75

IST Benelux BVHommel 637317 BL ApeldoornTel +31 55 505 00 14wwwist-uvnl

IndustrialLED- UV

technologie van IST

45 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

JEOL (EUROPE) BV Lireweg 42153 PH NIEUW-VENNEPkruizejeolbeneluxcom0252-623500wwwjeolbeneluxcomContact Arnold Kruize

Stand 38

46 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Exposanten (op alfabetische volgorde)

Materials innovation institute (M2i) Elektronicaweg 252628 XG DELFTBvanhaastrechtm2inl088-0351900wwwm2inlContact Bert van HaastrechtStand 25

MERSEN BENELUX BV Mercuriusweg 4-63113 AR SCHIEDAMwilliamrozeboommersencom010-2983030wwwmersencomContact William Rozeboom

Stand 22

METEL Van Harenstraat 45145 RJ WAALWIJKdwijnantsmetelnl0416-724800wwwmetelnlContact Dennis Wijnants

Stand 13

MIKROCENTRUM Kruisstraat 745612 CJ EINDHOVENjgijsbertsmikrocentrumnl040-2969933 wwwmikrocentrumnlContact J Gijsberts

Stand 120

MULTIVALENT BV INNPLATE Ekkersrijt 15015692 AN SONrobbertdegreefmultivalentnl040-7515304 wwwmultivalentnlContact Robbert de GreefStand 98

Newa Postbus 105110 AA BAARLE-NASSAUinfonewanl013-5072000wwwnewanlContact Ivo Verheijen Stand 46

PERMACOL BV Diedenweg 946717 KV EDEtgorterpermacolnl0318-640740wwwpermacolnlContact Tom Gorter Stand 73

PHENOM-WORLD BV Dillenburgstraat 9T5652 AM EINDHOVENviviandecortiphenom-worldcom040-2597369 wwwphenom-worldcomContact Vivian de Corti Stand 54

Pontus HeatTreatment BV Thermen 97521 PS ENSCHEDErvanmilpontusnl053-4341000wwwpontusnlContact Robert van Mil Stand 62

PLATOS CONSULTING Elsbrug 11BE 9260 WICHELENralfgregerplatos-consultingbe0032-474-572635wwwplatos-consultingeuContact Dr Ralf Greger

Stand 91

REFITECH CARBON COMPONENTS Industriestraat 69a5145 PD WAALWIJKbnijpelsrefitechnl0416-330589wwwrefitechnlContact Bas NijpelsStand 19

RUPLO LIJMTECHNIEK BV Meeuwstraat 2A9791 GE TEN BOERinforuplonl050-3022702wwwruplonlContact Ruurd van der Ploeg

Stand 76

RYCOBEL Nijverheidslaan 47BE 8540 DEERLIJKinforycobelcom0032-56-1782170wwwrycobelcomContact Mark de Waard amp Donald Van BovenStand 95

MATERIALDESIGN Heereweg 321901 MD CASTRICUMtonhurkmansgmailcom0251-656052Contact Ton Hurkmans wwwmaterialdesignnl

Stand 1

MAT-TECH Ekkersrijt 45085692 DM SONebrommat-techcom0499-490133wwwmat-techcomContact Erik Brom

Stand 59

47 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Please visit us at the Materials 2017 ndash Booth 3

Whatrsquos your nextmilestone

By creating specialty glass that stands out with unmatched optical precision the highest transmission surprising exibility and ultimate customized solutions we enable engineers and designers to think in new dimensions

milestonesschottcom

Letrsquos rediscovermaterials for industrial applications

IA_Geschmolzenes-Glas_210x297_ENG_170419indd 1 200417 1154

48 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Exposanten (op alfabetische volgorde)

SAPA EXTRUSION BENELUX Postbus 755150 AB DRUNENrikmertenssapagroupcom06-20542522 wwwsapaprofilescomnlContact Rik Mertens Stand 23

SCHOTT BENELUX BV Randweg 3a4104 AC CULEMBORGantoonwesselinkschottcom0345-470650wwwschottcomContact AHWesselink

Stand 3

SCIGRIP - BENELUX BNS Australieumlweg 24T4561 PD HULSTbnsbnsindustrialcom0114-31100wwwscigrip-beneluxcomContact Stef Jaspersen

Stand 71

SENANG MATERIAL MICROSCOPY Prinses Beatrixlaan 224001 AH TIELinfosenangomsnl0344-610020wwwsenangomsnlContact Roy MaidmanStand 43

SHIMADZU BENELUX BV Australieumllaan 145232 BB DEN BOSCHinfoshimadzunl073-6430320wwwshimadzunl Contact Gaby de Jong

Stand 32

SIMULEON - ABAQUS SOFT-WARE amp FEA SERVICES Sint Antoniestraat 75314 LG BRUCHEMdbroekaartsimuleoncom0418-644699wwwsimuleoncomContact Dolf BroekaartStand 50

SIRRIS Technologiepark 935BE 9052 ZWIJNAARDEbartteerlincksirrisbe0032-498-919394Contact Bart Teerlinckwwwsirrisbe Stand 70

SIRRIS SMART COATING APPLICATION LAB Wetenschapspark 3BE 3590 DIEPENBEEKhildekrikorsirrisbe0032-473-992129wwwsmartcoatingbeContact Hilde KrikorStand 105

TESA BV Stationsplein 3-11211 EX HILVERSUMerikspeeckaerttesacom0032-471-705597wwwtesanlContact Erik Speeckaert

Stand 63

SUMMA SURFACE SLCR LASERTECHNIEK Bernard Vrienslaan 35062 EM OISTERWIJKthijscarliersumma-surfacenl013-8225866wwwsumma-surfacenlmachinesslcrContact Thijs Carlier Stand 93

TEVEL TECHNIEK BV Mollevite 246931 KG WESTERVOORTinfotevelnl026-3030060wwwtevelnlContact H Blauw

Stand 30

TITAN TECHNOLOGIES Koksijdestraat 11BE 8630 VEURNEinfotitantechnologiesbe0032-475651536wwwtitantechnologiesbe Contact Serge Tuerlings

Stand 79

SADECHAF BONDING Campus Blairon 30BE 2300 TURNHOUTjannekerenessadechafeu0032-14-405287wwwsadechafeuContact Janneke Renes

Stand 69

SINVACON BVBAProvinciebaan 102BE 9890 GAVERE0032-478546968pascalverheyensinvaconbewwwsinvaconbe Contact Pasval Verheyen

Stand 106

SABA Dinxperlo BV Industriestraat 37091 DC DINXPERLOtransportationsaba-adhesivescom0315 65 89 99wwwsaba-adhesivescomContact Dennis ter Veldhuis Stand 68

DEacute TAPE VOOR MOEILIJKE 0PPERVLAKKENtesareg ACXplus 709x LSE Performerbull Deze innovatieve schuimtape in acryl hecht op een blijvende manier en zonder primer aan

low-surface-energy (LSE) materialen zoals kunststof materialen met poedercoating etcbull Kan gebruikt worden bij temperaturen dicht bij het vriespunt

tesanl

Global leading technology in hardness testing made inThe Netherlands

Visit our websitewwwinnovatest-europecom

Borgharenweg 140 - 6222 AA Maastricht - Phone +31 (0) 43 3520060 - Fax +31 (0) 43 3631168 - E-mail infoinnovatest-europecomINNOVATEST Europe BV

49 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

50 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

In eacuteeacuten dag alles over aluminium productontwikkeling

wwwmikrocentrumnlevenementen

12 | 9 | 2017

Hilvaria

Studios

Hilvarenbeek

51 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

VDL FIBERTECH INDUSTRIES Diamantweg 545527 LC HAPERTdsteenbakkersvdlfibertechindus-triescomwwwvdlfibertechindustriescom0497-338400Contact D SteenbakkersStand 20

Exposanten (op alfabetische volgorde)

VERENIGING ION Einsteinbaan 13439 NJ NIEUWEGEINscherpenborgvereniging-ionnl030-6300390wwwvereniging-ionnlContact Santino Scherpenborg

Stand 99

VIBA NV Bleiswijkseweg 412712 PB ZOETERMEERromanivibanlwwwvibanl 079-3306748Contact Ton Romani Stand 78

VOM VZW Kapeldreef 60BE 3001 LEUVENvfinckenvombe0032-16-401420wwwvombeContact Veerle Fincken Stand 108

WEISS TECHNIK NEDERLAND BV Newtonstraat 54004 KD TIELinfoweisstechniknl0344-670400wwwweisstechniknlContact M VogelaarStand 52

WITTENBURGWITCOM Postbus 323870 CA HOEVELAKENhbwittenburgbvnl036-2000300wwwwittenburgbvnlContact Han van der Brink Stand 5

VM VISION INTERNATIONAL BVBA Molenbergstraat 39BE 9190 STEKENEmthvm-visioneu0032-3-7893602wwwvm-visioneuContact Mark ter HoevenStand 57

Stand 40

Instrumenten voor hettesten van uw materialen

Op de stand van Benelux Scientific is dit jaar ruim aandacht voor Q-Labdeacute specialist op het gebied van testapparatuur voor veroudering en corrosie

infobenelux-scientificnlwwwbenelux-scientificnlT +31-(0)344-655556

TRIBOTRON AG Lerchenfeldstrasse 3CH 9014 ST GALLENinfotribotroncom0041-71-5112465wwwtribotroncomContact David Ziltener

Stand 48

TTL GROUP NV Bredesteeg 47041 GV S-HEERENBERGwendyvanreettlgroupnl0314-664900 wwwttlgroupnlContact Wendy van Ree Stand 11

52 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Wie levert wat

1D COMPOSITES BV 10

ADSO BVBA 2

AMEURO METALS BV 21

BOumlHLER 14

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67

GIMEX TECHNISCHE KERAMIEK BV 4

JJ BOS BV 55

MERSEN BENELUX BV 22

METEL 13

PERMACOL BV 73

REFITECH CARBON COMPONENTS 19

SCHOTT BENELUX BV 3

(Slimme) materialen amp grondstoffen

2-S BV 7

ADSO BVBA 2

BOumlHLER 14

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67

GIMEX TECHNISCHE KERAMIEK BV 4

JJ BOS BV 55

LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75

MERSEN BENELUX BV 22

REFITECH CARBON COMPONENTS 19

SCHOTT BENELUX BV 3

SUMMA SURFACE SLCR LASERTECHNIEK 93

Bewerken van materialen

2-S BV 7

Agfa-Labs 35

ARNOLD + SIEDSMA 6

BODYCOTE VACUUM BRAZING 64

BOumlHLER 14

ELASTOMER RESEARCH TESTING BV 56

FALEX TRIBOLOGY NV 47

GIMEX TECHNISCHE KERAMIEK BV 4

HOGESCHOOL UTRECHT - CENTRUM VOOR NATUUR amp TECHNIEK

17

LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75

LIJMACADEMIE 60

MULTIVALENT BV INNPLATE 98

PERMACOL BV 73

PLATOS CONSULTING 91

Pontus HeatTreatment BV 62

SIMULEON - ABAQUS SOFTWARE amp FEA SERVICES 50

Consultant adviseur

ANALIS nv 53

BODYCOTE VACUUM BRAZING 64

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67

HAUCK HEAT TREATMENT EINDHOVEN BV 72

INNOVAR CLEANING CONTROL 109

IST BENELUX BV 77

JJ BOS BV 55

LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75

LIJMACADEMIE 60

MAT-TECH 59

MULTIVALENT BV INNPLATE 98

PLATOS CONSULTING 91

RYCOBEL 95

SCHOTT BENELUX BV 3

SUMMA SURFACE SLCR LASERTECHNIEK 93

VERENIGING ION 99

VM VISION INTERNATIONAL BVBA 57

ADSO BVBA 2

JJ BOS BV 55

LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75

LIJMACADEMIE 60

MULTIVALENT BV INNPLATE 98

SIMULEON - ABAQUS SOFTWARE amp FEA SERVICES 50

Oppervlaktetechnieken

Ontwerp- en design bureau

Wie levert wat

53 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Wie levert wat

2-S BV 7

Agfa-Labs 35

BENELUX SCIENTIFIC BV 40

DE LOOPER ANALYTICAL 37

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67

ELASTOMER RESEARCH TESTING BV 56

FALEX TRIBOLOGY NV 47

GOM BRANCH BENELUX 58

HARTECH MEET- amp TESTAPPARATUUR 49

INNOVATEST EUROPE 44

INSTRON 51

JJ BOS BV 55

JEOL (EUROPE) BV 38

MAT-TECH 59

MULTIVALENT BV INNPLATE 98

Newa 46

PERMACOL BV 73

RYCOBEL 95

TEVEL TECHNIEK BV 30

TRIBOTRON AG 48

VM VISION INTERNATIONAL BVBA 57

WEISS TECHNIK NEDERLAND BV 52

Materiaalkarakterisering analyse techniek meten amp testen

4TUHIGH-TECH MATERIALS (4TUHTM) 16

Agfa-Labs 35

ELASTOMER RESEARCH TESTING BV 56

HOGESCHOOL UTRECHT - CENTRUM VOOR NATUUR amp TECHNIEK

17

JJ BOS BV 55

LIJMACADEMIE 60

Materials innovation institute 25

VERENIGING ION 99

VOM VZW 108

Onderzoeksinstituten kennis- en onderwijsinstellingen

BODYCOTE VACUUM BRAZING 64

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67

GRONEMAN BV 80

HAUCK HEAT TREATMENT EINDHOVEN BV 72

IST BENELUX BV 77

JJ BOS BV 55

JUNO INDUSTRIES 74

LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75

LIJMACADEMIE 60

MAT-TECH 59

PERMACOL BV 73

SADECHAF BONDING 69

SCHOTT BENELUX BV 3

VDL FIBERTECH INDUSTRIES 20

Verbindingstechnieken

Wie levert wat

54 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Klik Hier voor de webversiegt

55 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

1D COMPOSITES BV 102-S BV 74TUHIGH-TECH MATERIALS (4TUHTM) 16ADSO BVBA 2Agfa-Labs 35ALUMECO NL BV 7ALUMINIUM PAVILJOEN 7AMEURO METALS BV 21ANALIS nv 53ARNOLD + SIEDSMA 6BENELUX SCIENTIFIC BV 40BODYCOTE VACUUM BRAZING 64BOumlHLER 14Bond voor Materialenkennis 25BONSHIN SOURCING BVBA 12CERACARBON BV 18DE LOOPER ANALYTICAL 37DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67ELASTOMER RESEARCH TESTING BV 56FALEX TRIBOLOGY NV 47GIMEX TECHNISCHE KERAMIEK BV 4GOM BRANCH BENELUX 58GRONEMAN BV 80HARTECH MEET- amp TESTAPPARATUUR 49HAUCK HEAT TREATMENT EINDHOVEN BV 72HELMUT FISCHER MEETTECHNIEK BV 89HOGESCHOOL UTRECHT - CENTRUM VOOR NATUUR amp TECHNIEK 17IMO-IMOMEC 45INNOVAR CLEANING CONTROL 109INNOVATEST EUROPE 44INNOVATIEVE MATERIALEN SJP UITGEVERS 1INSTRON 51IPECUNIA PATENTS BV 34ISSERSTED PRUumlFMASCHINEN GMBH amp CO KG 39IST BENELUX BV 77JJ BOS BV 55JEOL (EUROPE) BV 38JUNO INDUSTRIES 74KEYENCE INTERNATIONAL (BELGIUM) 33KO-AR BV 96LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75LIJMACADEMIE 60MATERIALDESIGN 1Materials innovation institute 25MAT-TECH 59MERSEN BENELUX BV 22METEL 13MIKROCENTRUM 120MULTIVALENT BV INNPLATE 98Newa 46PERMACOL BV 73PHENOM-WORLD BV 54PLATOS CONSULTING 91Pontus HeatTreatment BV 62REFITECH CARBON COMPONENTS 19RUPLO LIJMTECHNIEK BV 76RYCOBEL 95SABA Dinxperlo BV 68SADECHAF BONDING 69SAPA EXTRUSION BENELUX 23SCHOTT BENELUX BV 3SCIGRIP - BENELUX BNS 71SENANG MATERIAL MICROSCOPY 43SHIMADZU BENELUX BV 32SIMULEON - ABAQUS SOFTWARE amp FEA SERVICES 50SINVACON BVBA 106SIRRIS 70SIRRIS SMART COATING APPLICATION LAB 105SUMMA SURFACE SLCR LASERTECHNIEK 93TESA BV 63TEVEL TECHNIEK BV 30TITAN TECHNOLOGIES 79TRIBOTRON AG 48TTL GROUP NV 11VDL FIBERTECH INDUSTRIES 20VERENIGING ION 99VIBA NV 78VM VISION INTERNATIONAL BVBA 57VOM VZW 108WEISS TECHNIK NEDERLAND BV 52WITTENBURGWITCOM 5

56 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Nanovea began designing and manufacturing instruments after years of experience in providing solutions for

measurement technology to stimulate materials engineering for the common good Ease of use advanced automation

Testers and Tribometers Nanoveas instruments can be found internationally in distinguished educational and industrial

organizations ranging from automotive to cosmetic biotechnology to medical devices to microelectronics and space

applications Thousands of clients rely on Nanovea for accurate solutions technically superior instruments experienced

assistance and comprehensive laboratory services

Visit Our Exclusive DistributorTRIBOTRON (Booth 48)

Human CapitalWe connect talented people to our partners creating results together

Market PlatformsWe combine existing competences

and new markets and vice versa

ValorizationWe empower industry to capitalize on developed competences and technologies

ScienceWe develop technology amp industry roadmaps

to materialize scientific agendas

NetworkNetwork

M2i Four Service Areas

euro

As the specialist network organization in materials innovation the Materials innovation institute (M2i) works with large industries as well as small and rapidly expanding companies M2i delivers value to business and science in four service areas

M2i is the enabler in materials inno vation and delivers the integral programming for the Top Sector High Tech Systems and Materials (HTSM) boosting the Dutch economy with knowledge and talent and strengthening its position as global player

ldquo To be successful in our society we are taking a leading role in the social and technical materials inno vations mdash for the generations to comerdquo mdash Mario van Wingerde CEO M2i

Elektronicaweg 252628 XG Delft +31 88 035 1900 infom2inl wwwm2inl

M2i Four Service Areas

57 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Nanovea began designing and manufacturing instruments after years of experience in providing solutions for

measurement technology to stimulate materials engineering for the common good Ease of use advanced automation

Testers and Tribometers Nanoveas instruments can be found internationally in distinguished educational and industrial

organizations ranging from automotive to cosmetic biotechnology to medical devices to microelectronics and space

applications Thousands of clients rely on Nanovea for accurate solutions technically superior instruments experienced

assistance and comprehensive laboratory services

Visit Our Exclusive DistributorTRIBOTRON (Booth 48)

SJP Uitgevers

Postbus 861 4200 AW Gorinchem tel (0183) 66 08 08

e-mail infoinnovatievematerialennl

Abonnementen

Een digitaal abonnement in 2017 (6 uitgaven) kost euro 3950 (excl BTW)

wwwinnovatievematerialennl

Innovatieve Materialen

Innovatieve Materialen is een interactief digitaal vakblad over nieuwe enof innovatief toegepaste materialen in de civieltechnische sector bouw architectuur en design Kerngedachte achter het blad is dat de materialensector tot dusver was lsquoverzuildrsquo op basis van materiaalsoorten waardoor veel kennis en kansen niet worden benut Daar wil Innovatieve Materialen iets aan doenInnovatieve Materialen verschijnt in digitale vorm zes keer per jaar Abonnees ontvangen een bladerbare versie plus een downloadable pdf-editie Beide versies zijn interactief en bevatten hyperlinks en videorsquos Uitgever SJP Uitgevers Postbus 861 4200 AW Gorinchem Tel 0183 66 08 08 Vraag een gratis digitaal proefnummer aan infoinnovatievematerialennl

Digitaal Innovatieve Materialen is een digitaal vakblad wat logischerwijs de mogelijkheid geeft om meer informatie toe te voegen dan in een conventio neel papieren vakblad gebruikelijk is Vaak wordt er bij de artikelen een koppeling gemaakt met een relevante website achterliggende informatie rapporten videomateriaal enof eerder verschenen artikelen

INNOVATIEVE MATERIALEN

Page 13: Extra - Innovatieve Materialen · 2017. 5. 18. · start-up 2016 van Rusland in de wacht gesleept. De competitie is een jaarlijks terugkerend evenement, waarbij start-up bedrijven

11 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

BERICHTEN

100 procent circulaire 3D-design gevelsEen samenwerkingsverband van DEMEEUW specialist in flexibel bou-wen en Actual het 3D-label van het Amsterdamse architectenbureau DUS Architecten ontwikkelt momenteel een 3D-design gevel die 100 procent circulair is en steeds kan worden aangepast aan de wensen en behoeften van gebruikersBij aanpassing of herinzet van een ge-bouw of woning kan de originele gevel

zelden worden hergebruikt in het nieu-we ontwerp Vaak wordt de gevel tegen wil en dank behouden oacutef wordt deze volledig verbrand De betrokken bedrij-ven zochten naar een oplossing voor de lastig te recyclen gevel Op dit moment kost het besluit tot ver-vanging of herinzet van een gevel relatief veel mankracht tijd en geld Daarnaast moeten er altijd onderdelen worden ver-vangen en dus nieuw materiaal worden ingezet Uitgangspunt van de samen-werking is dat de nieuw te ontwikkelen 3D-design gevels na 1 5 15 of 20 jaar 100 procent kunnen worden herge-bruikt zonder dat er nieuw materiaal aan wordt toegevoegd De gevel wordt vermalen tot kunststof korrels waarmee een volledig nieuw ontworpen gevel kan worden geprint De ambitie van het samenwerkingsverband om bij de vervaardiging van de initieumlle gevel geen gebruik te maken van nieuwe grondstof-fen maar van recyclaat materiaal dat eerder in een ander product is gebruikt zoals shampooflesjes

Doordat de gevel via 3D-printtechnolo-gie wordt geproduceerd is er daadwer-kelijk sprake van volledige vormvrijheid Via de samenwerking met DUS Archi-tecten zegt DEMEEUW het bouwproces te kunnen optimaliseren en ontsluit het bedrijf de wereld van design voor haar klanten in sectoren als zorg onderwijs en bedrijfsleven maar ook het nieuwe label voor de woningmarkt NEZZT

Medio juni 2017 presenteren DEMEEUW en DUS Architecten de eerste mock-up van een onderdeel van de toekomstige 3D-geprinte gevels Naar verwachting zullen de eerste gevels over zorsquon ander-half jaar worden geiumlntroduceerd

DEMEEUWgt3D-printen van gevelelementen

BERICHTEN

Betonnen elementen worden al de-cennia lang voornamelijk gemaakt met traditionele bekistingen in hout en staal Met deze bekistingen kunnen eenvou-dige elementen gemakkelijk worden gerealiseerd Complexe betonelementen zijn echter moeilijk te maken In de zoektocht naar alternatieve minder arbeidsintensieve bekistingsmethoden lijken textielmal-len ofwel fabric formwork uitkomst te bieden Al in de 19e en begin 20e eeuw zijn er proeven gedaan en daadwerke-lijk betonconstructies gerealiseerd met fabric formwork De interesse in de tech-niek is echter vooral in de laatste jaren enorm toegenomen mede dankzij de snelle ontwikkeling van parametrische ontwerpsoftware waarnaar op veel uni-versiteiten wereldwijd onderzoek wordt gedaan In tektoniek besteedde in april uitgebreid aandacht aan een aan de TU Eindhoven Daar werd in het academisch jaar 2015-16 onder leiding van docen-ten Arno Pronk en Arjan Habraken een Fabric formwork-project een uitgevoerd door vijf studenten (Gido Dielemans Lia de Mooij Pavlo Kuzin Robbert de Smet en Tom Godthelp Het finale prototype

Fabric formwork

- Organica Hyparbolica - is uiteindelijk gerealiseerd in de fabriek van Geelen Beton in WanssumBij fabric formwork moet worden uitge-gaan van een compleet andere ontwerp-filosofie dan bij traditionele bekistingen

Ontwerp van de bekisting en dat van het betonelement zijn bij fabric formwork in-herent aan elkaar Het gedrag van de be-kisting tijdens het storten moet worden meegenomen in het ontwerp Vervor-mingen van het textiel door de stortdruk

Organica Hyparbolica

12 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Ontwerpschetsen uit fase 1

Organica Hyparbolica bij Geelen Beton in Wanssum (Foto Robert de Smet)

13 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

BERICHTEN

beiumlnvloeden het uiteindelijke ontwerp Dit kan enigszins worden ondervangen door het textiel voor te spannen In het ontwerp moet een evenwicht worden gezocht zodat de gewenste interactie tussen het vloeibare beton en de textiel-mal ontstaat Dit vereist een integraal ontwerpproces Eerst een constructie ontwerpen en dan de textielmal is bij fabric formwork nauwelijks uitvoerbaarDe Organica Hyparbolica ziet er uit als een kolom die een hyparschaal onder-steunt Om de constructie zo efficieumlnt mogelijk te maken is zoveel mogelijk gewicht bespaard Het ontwerp is pa-rametrisch bepaald Door te varieumlren in geometrie positie van de vaste punten (anchorpoints) trekkracht en stijfheid van het textiel kon de uiteindelijke optimale vorm van het fabric formwork worden bepaald StaalvezelwapeningVanwege de complexe vaak organi-sche en dubbelgekromde vormen die ontstaan bij geoptimaliseerde beton-constructies met fabric formwork is ver-dichten van het beton geen optie Er is immers nauwelijks of geen ruimte voor de trilnaald Daarom is gebruikgemaakt van een zelfverdichtend betonmengsel met druksterkteklasse C5060 en een maximale korreldiameter van 8 mm Aan het beton is 35 kgm3 staal-vezelwapening toegevoegd Daardoor krijgt het beton een nascheurtreksterkte

en kunnen relatief kleine momenten worden opgenomen Dit was bij het ontwerp noodzakelijk aangezien er trek-krachten optreden in de constructie De totale afmetingen van de Organica Hyparbolica zijn binnen een kubus van 24 x 24 x 24 m gebleven zodat het betonelement eenvoudig te transporte-ren is over de weg Het totale gewicht bedraagt inclusief bodemplaat ongeveer 7000 kg De Organica Hyparbolica was inmiddels onder meer te zien tijdens Material Xpe-rience 2017 (6 - 10 februari Jaarbeurs Utrecht)

Het hele artikel uit Tektoniek (pdf)gt

Organica Hyparbolica op Material Xperience 2017

Op de foto van links naar rechts Tom Godthelp Pavlo Kuzin Robbert de Smet Lia de Mooij en Gido Dielemans

14 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

MIT presenteerde eind april een nieuwe 3D-printtechniek voor wat men zelf noemt lsquohellip a new approach to making buildingsrsquo Het gaat volgens MIT om een methode die flexibeler sneller en goedkoper is dan tot dusver ontwikkelde 3D-print processen voor de bouw Het gaat om een mobile printrobot die zich vrij kan bewegen en die daarmee ieder

3D-printer MIT belooft nieuwe visie op ontwerp en bouw

bouwwerk van welke vorm en omvang dan ook kan realiseren Het verschil met bestaande zit vooral in de mobiliteit Waar de lsquo3D-bouw-printersrsquo tot dusver aan eacuteeacuten plaats zijn gebonden bestaat de MIT-printer uit een printrobot op rupsbanden met aanhanger De laatste bevat opslagtanks voor het printmedium

Bij wijze van proof of concept printte men met een prototype-printinstallatie in veertien uur tijd een rond bouwwerk van 17 meter in diameter vier meter hoog Het printmedium was pur-schuim waarmee een dubbele wand werd ge-maakt Het idee was dat die zou funge-ren als bekisting waarin dan later beton kan worden aangegoten

BERICHTEN

15 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

De 3D-printinstallatie kan van energie worden voorzien door zonnepanelen Het idee is dat de installatie volledig au-tonoom kan opereren ook op afgelegen plaatsen gebruikmakend van plaatselij-ke bouwstoffen als leem en modder Het ultieme vergezicht is dat zulke installa-ties - die door de ontwikkelaars Digital Construction Platforms (DCP) worden ge-noemd - op eigen houtje onderkomens kunnen maken op Antartica of zelfs op de maan of op Mars

DCP staat volgens met MIT voor meer dan een printer alleen maar belooft een nieuwe visie op woningbouw Volgens de onderzoekers betekent het concept ook een totale verandering van ontwerp en architectuur In plaats van te denken in traditionele patronen al muren ramen en vloeren kunnen ontwerpen met het DCP-concept veel meer naar specifieke eisen en omstandigheden worden geop-timaliseerd

lsquohellip a shift from the machine age to the biological agersquozegt Neri Oxman group director en associate professor media arts and sciences op de website van MIT lsquoFrom considering the building as a machine to live in made of standardi-zed parts to the building as an orga-nism which is computationally grown additively manufactured and possibly biologically augmentedrsquoHet onderzoek werd in april gepubli-ceerd in journal Science Robotic

Meer bij MITgt

De Faculteit Bouwkunde heeft een nieuw experimenteel laboratorium het Product Development Test Lab Het testlab is een lab waar studenten en onderzoekers eacuteeacuten op eacuteeacuten kunnen testen hoe de praktijk van de theorie kan verschillen Dat helpt om tot een beter ontwerp te komen Het gaat bijvoor-beeld om experimenten met innovatieve gevel- zonwering- en installatieoplos-singen Omdat het gebouw is uitgevoerd als een modulair systeem is het relatief eenvoudig om eventueel aanpassingen te maken voor specifieke producttests Alle elementen van dit lab zijn met de computerfrees perfect op maat ge-maakt Daardoor passen ze in elkaar als Legostenen Dat maakt foutloos bouwen mogelijk Het acht meter hoge gebouw-tje bestaat uit kant-en-klare wand- en vloerelementen Daardoor gaat het bouwen snel en accuraat met minimale afvalproductieHet test lab is een lsquore-montabelrsquo concept en in ongeveer een week op te bouwen

Het gebruik van hout en milieuvriende-lijk geproduceerde OSB-plaat maakt het test lab een biobased product De gevel

Product Development Test lab

is circulair Het Product Development Test Lab blijft tenminste een jaar staanTUDgt

BERICHTEN

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Het paviljoen met de zeven levens

Circulair bouwen met geprint beton

Het paviljoen met de zeven levensrsquo is een nieuw concept voor een toekomstbestendig ontwerp(proces) ontwikkeld door StudioSKMovares Bruil en Studio RAP Het paviljoen heeft een organische vorm met een lichte minimale constructie waar alleen materiaal

toegepast wordt waar nodig De levensduur staat nog niet vast maar de veelzijdige inzetbaarheid is wel een feit Voor de start van het project worden interdisciplinair de

parameters bepaald Uitkomsten van het ontwerpproces kunnen direct worden gebuikt om de digitale fabricage aan te sturen Dit heeft verregaande gevolgen voor de hele

bouwkolom De ontwerpende en bouwende combinatie samen zorgen niet alleen voor de digitale ontwerpen en engineering maar ook voor de digitale productie en blijven verantwoordelijk voor het materiaal Civiele constructies blinken vaak uit in overmatig

materiaalgebruik Daar valt veel winst te behalen onder meer in het kader van CO2-reductie

3D Proefprint Peter Heideman

16 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

lsquoComputational designrsquo en de vaar-digheid van lsquocomputational thinkingrsquo worden meer en meer onderdeel van circulair bouwen In het 3D-model wordt door middel van parameters waarde toegevoegd en wensen vertaald in de toekomst van bouwwerken Eeacuten van de belangrijkste ontwikkelingen die momenteel in de bouw grond aan de voeten krijgt is de circulaire economie Deze ontwikkeling heeft vergaande impact op de keten wat vooral wordt veroorzaakt door het verschuiven van beziteigendom in de keten lsquoGebruikrsquo is het nieuwe bezitHet samenwerkingsverband van Studio RAP Bruil en StudioSKMovares verkent deze ontwikkeling in een aantal met beton te printen objecten Eeacuten daarvan is een paviljoen met de werknaam rsquoHet paviljoen met de zeven levensrsquo De term circulaire economie suggereert immers dat het leven van een bouwwerk met eacuteeacuten cyclus niet ophoudtIn ontwerp en realisatie van het pavil-joen worden eveneens de steeds verder-gaande digitalisering van ontwerp en fabricage benut Deze ontwikkeling leidt tot nieuwe vragen want als ontwerpers hun ontwerpen zo maken dat deze direct met robots maakbaar zijn dan wel print-baar zijn hoe wordt dan het technisch ontwerp gerealiseerd en bijvoorbeeld de veiligheid van gebouwen geborgd

Vier pijlersDeze nieuwe werkwijze is ketenintegra-tie ten voeten uit De maakbaarheid is niet iets van de uitvoeringsfase maar is door de digitalisering vanaf het eerste ontwerp aanwezig en bepaalt mede het ontwerpde verschijningsvorm Het ontwerp en de realisatie van het paviljoen rust op vier pijlers waarvan voortdurend gekeken wordt of deze nog voldoende aandacht krijgen

- Sluiten van de keten Dat wil zeggen dat de leveranciers van materialen eigenaar blijven van de materialen Ze nemen deze aan het einde ook weer terug Het gevolg daarvan is rolverva-ging in het ontwerpproces De realisa-tie-eisen zijn via de ontwerpsoftware al tijdens eerste ontwerp aanwezig - Toepassen van Computational De-sign gericht op het minimaliseren van materiaalgebruik en op hergebruik van het paviljoen - Digitale fabricage Beton printen met robots In de ontwerp- en realisa-tiefase van het paviljoen wordt de steeds verdergaande digitalisering van ontwerp en fabricage uitgenut - Hergebruik van materialen en flexi-biliteit in functionaliteit

Onregelmatige vijfhoekenDe plattegrond van het paviljoen bestaat uit onregelmatige vijfhoeken In het zwaartepunt van elke vijfhoek staat een kolom die naar boven toe uitwaaiert naar dezelfde vorm als het grondvlak Deze kolommen worden van boven naar onderen geprintOp de dakrand van het paviljoen start bij elke vijfhoek de buitenlijn van geprint beton Deze lijn maakt een golvende beweging en print laag na laag richting het zwaartepunt van de vijfhoek Dankzij de hoogte van lagen ontstaat zo een kegelvorm met een gewelfde betonschil De betonlaag is dun alleen het hoog-nodige materiaal wordt gebruikt voor de vloeiende constructieve vorm Naar boven toe wordt de print weer breder Als de print straks wordt omgedraaid vormt dit de voet van de constructie zoals ook bomen dicht bij de wortels wat breder zijn De gewelfde schaal die zo is ontstaan houdt het betonvlak stabiel en creeumlert tegelijk openingen waardoor daglicht binnenvalt Het hele paviljoen bestaat uit enke-le efficieumlnte onderdelen die op meer locaties herbruikbaar zijn De tegen elkaar geplaatste kolommen vormen een convex kruisgewelf zoals in een oude gotische kathedraal en Moorse architec-tuur De toepassing van de onregelmati-ge vijfhoek geeft een grote vormvrijheid

Kolom Constructief Ontwerpen Movares

17 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

18 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

in de plattegrond zodat het paviljoen op vrijwel elke locatie kan worden ingepast

SchubbenpatroonDe constructie van het paviljoen is geiumlnspireerd op de natuur Het lsquoVoronoirsquo- patroon van ongelijkmatige vijfhoeken is te vinden in schubbenpatronen bij reptielen en facetten bij libellenvleugels De uitwaaierende kolommen lijken op de kelk van een bloem of koraalstruc-turen maar zijn ook terug te vinden in ijsgrotten en termietenheuvels En de

analogie met bomen die een brede wor-telstructuur hebben is al genoemd Door de kelkvormen tegen elkaar te plaatsen ontstaat de gelijkenis met de efficieumlnte draagstructuur van een eierdoos een kartonnen constructie die bijna niet plat te krijgen is Het gaat daarbij nog niet eens om het namaken van deze vormen Wel worden lessen getrokken uit de gro-te materiaalefficieumlntie van deze vormen In het paviljoen wordt het materiaal ef-ficieumlnt toegepast de kolommen worden voornamelijk op druk belast

Computational DesignDe combinatie van moderne ont-werpsoftware en digitale productietech-nieken daagt ontwerpers en bouwers uit om vormvrije en efficieumlnte ontwerpen te maken Industrieel ontwerpers passen dit al langer toe In de auto- en lucht-vaartindustrie bijvoorbeeld gaat lichtge-wicht ontwerpen al jaren hand in hand met vanzelfsprekende (aerodynamisch constructief) en toch oogstrelende vormgeving De ontwerpers en ingeni-eurs van StudioSKMovares gebruiken

Paviljoen1 StudioSK Movares

Kolom Constructief Ontwerpen Movares

19 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

technieken voor computational design in de overtuiging dat dit nu ook in de bouw bijdraagt aan het ontwerpen van efficieumlntere bouwwerken Het denken in repetitie verandert in ontwerpen van specifiek unieke oplossingen Toepas-sing van materiaal op plaatsen waar dit constructief nodig is leidt al snel tot een materiaalreductie van procent

Ontwerp van het paviljoenMet behulp van software is een vijfhoe-kige plattegrond verdeelt in kleinere vijfhoeken Op elke polygoon vormt een dunne betonschil een vijfhoekige kelk als van een bloem De vijfhoeken kunnen worden gekoppeld zodat ze samen een kruisgewelf vormen Het gebouw is daar-mee stabiel De waaierende vorm lijkt op het oppervlak van een schelpkoraal Het zijn soort ribben die al tijdens het printen de betonnen wand steunen Zo zijn er geen hulpconstructies nodig om de elementen te maken Ook tijdens de gebruiksfase heeft de welving een constructieve functie voor het stabiel houden van het betonopper-vlak Aan de onderzijde en bovenzijde is de kelk breder om de horizontale krach-ten door middel van momenten over te dragen aan de vloer van het paviljoen Het materiaal wordt efficieumlnt ingezet alleen daar waar het nodig isDe openingen die aan de bovenzijde ontstaan worden afgesloten met glas en laten daglicht toe De glooiende wel ving-en aan de onderzijde worden rsquos avonds gebruikt voor verlichting

Circulair bouwenHet paviljoen is ontworpen als een zo goed mogelijk circulair gebouw Het kan in de eerste plaats meerdere functies vervullen Het is in te zetten als kiosk op een marktplein als wachtruimte bij een busstation als entree bij een museum of als tijdelijk informatiecentrum bij een bouwplaats Door slim te ontwerpen is het gebouw in enkele losse onderdelen te verplaatsen Vanaf het begin van het ontwerp wordt het aspect tijdelijkheid de mogelijkheid om het paviljoen terug te halenver-plaatsen meegenomen in ontwerpbeslis-singen Er wordt gestreefd naar minima-liseren van werkzaamheden in de grond Het paviljoen is demontabel en tot slot

kunnen de verschillende materialen her-gebruikt worden Dit laatste gaat zover dat de geprinte beton aan het eind van de levensduur gedefragmenteerd wordt tot opnieuw verwerkbare grondstof

Civiele constructiesDe ontwikkelingen in computational design het digitaal ontwerpen en engi-neeren van (beton)constructies liggen in eacuteeacuten lijn met de mogelijkheden voor digitale fabricage Deze wijze van ont-werpen en engineeren laat een mindset shift zien van denken in repetitie naar unicarsquos Vanuit de industrieumlle productie is van oudsher de denktrant hoe kan ik de constructie opknippen in onderdelen en hoe kan ik die componenten repete-

Sluiten van de keten paviljoen als wachtruimte koffiebar bloemenshop beeldenpaviljoen (Illustratie StudioSK Movares)

Paviljoen dakaanzicht (Afbeelding StudioSK Movares)

20 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

rend maken Door te blijven denken in componenten worden niet de nieuwe mogelijkheden die het vakgebied verder brengen Het levert voor wat betreft betoncon-

StudioSKMovares Movares is een advies- en ingenieursbureau met kennis van computational design studioSK heeft een team ervaren ar-chitecten Samen geven zij digitaal vorm aan een duurzame leefomgeving Het digitale ontwerpproces vraagt de parameters van alle disciplines die invloed hebben op de uiteindelijke vorm Het digitaal ontwerpen en engineeren houdt vooraf reke-ning met de mogelijkheden die digitale fabricage biedtDeze samenwerking in een vernieuwde digitale bouwko-lom en inzet van nieuwe softwaretools biedt engineers de mogelijkheid materiaal in constructies zo efficieumlnt mogelijk in te zetten wat ten goede komt aan de duurzaamheid van een constructie

Studio RAPStudio RAP is een architectonische ontwerp- en fabrica-gestudio RAP ontwerpt expressieve gebouwen en maakt deze deels met digitale productiemethodes zij zijn met name gespecialiseerd in het gebruik van industrieumlle robot-armen De studio is gevestigd in het RDM Innovation Dock en heeft verschillende prijzen gewonnen in de bouw- en architectuursector Verder ondersteunt RAP onder ande-re betonleverancier Bruil met de ontwikkelingen van het 3D-betonprintproces

De 3D-betonprinter van Bruil Bruil is producent van prefab beton en andere cementge-bonden producten en werkt sinds 2015 aan de ontwikke-ling van een 3D-printer voor architectonisch beton Als maakpartij wil Bruil slimmere lsquomass customizedrsquo bouw-producten produceren waarvoor veel minder primaire grondstoffen noodzakelijk zijn 3D-printen van beton is hiervan een goed voorbeeld

Een 3D-printer gaat namelijk heel efficieumlnt met materiaal om het beton wordt alleen daar toegepast waar het een bijdrage levert aan het gebouw Dit kan oplopen tot een materiaalbesparing meer dan 50 procent Daarnaast is het proces van digitaal ontwerp naar digitale productie veel korter en minder complex Hierdoor wordt vormvrijheid weer betaalbaar

Bruil is ervan overtuigd dat deze ontwikkeling de bouw zal veranderen Het tijdperk dat het ontwerpvrijheid van de architect beperkt wordt door de industrieumlle bouw- en pro-ductiemethoden is binnen enkele jaren verleden tijd

structies niet alleen grote vormvrijheid op maar belangrijker nog dat alleen materiaal toegepast wordt waar nodig Hetzelfde geldt voor toepassing van staal en andere materialen bij bijvoorbeeld

bruggen Civiele constructies blinken vaak uit in overmatig materiaalgebruik daar valt veel winst te behalen onder andere in het kader van CO2-reductieIn de hele keten van ontwerpproces tot en met maakindustrie veranderen rollen van ontwerpers en fabrikanten drastisch Door de noodzaak van integrale (en efficieumlntere) samenwerking treedt lsquorol-vervagingrsquo op Constructieve aspecten functie en hoe een ontwerp aanhaakt bij zijn omgeving zijn even bepalend voor hoe een ontwerp eruit gaat zien als de randvoorwaarden van de betonprinter printpaden logistiek en mortelsamen-stelling Uiteindelijk draaien alle partici-panten in het ontwerp en maakproces aan de knoppen die het lsquoDNArsquo van een bouwwerk bepalen Peter Heideman Architect AvB StudioSKMovaresJan van Wolfswinkel Adviseur Constructief Ontwerpen MovaresWim vanrsquot Land Constructeur MovaresWessel van Beerendonk Co-founder amp architect bij Studio RAPTheo Voogd Communicatie Bruil

Natuurreferenties

Polygonstructuren Voronoi polygonen

Onder Cone-strucuren natuur Kristal Vogelnest

Krokodilhuid Schelpstructuur

Libellevleugel Schildpadschild

Huid giraffe

Bloemkelk Druipsteen IJsgrot

21 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Vakbeurs amp CongresWoensdag 31 mei en 1 juni 2017NH Conference Centre Koningshof Veldhoven wwwmaterialsnl

Aandacht voor materialen analysetechnieken oppervlaktetechnieken en verbindingstechnieken

Ruim 85 exposanten uit binnen- en buitenland Uitgebreid congresprogramma Live demorsquos

Materials 2017 deacute verbinding tussen innovatie en techniek

UitnodigingKomt u ook

5e editieGratis toegang

copy Sirris

22 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Asfaltwapening is bijvoorbeeld een kosteneffectieve maatregel als geen ex-tra asfaltdikte kan worden aangebracht scheuren reeds aanwezig zijn en de le-vensduur van de verhardingsconstructies moet worden verlengd Voordat een keuze gemaakt wordt behoort men te bepalen wat de oorzaak is van de scheur-vorming Pas daarna komt de keuze voor de wapening De verschillende soorten

AsfaltwapeningDe trend naar functioneel uitschrijven en onderbouwen van keuzes maakt het noodzakelijk dat wegbeheerders en aannemers beter gaan kijken naar de mogelijkheden om onderhoud

aan verhardingen kostenefficieumlnt uitvoerbaar en zeker effectief uit te voeren In asfaltverhardingen zijn het scheuren die het functioneren van de verharding verminderen

Verschillende scheurremmende maatregelen kunnen worden uitgevoerd steeds vaker wordt de keuze voor het toepassen van asfaltwapening gemaakt Echter over het toepassen

zijn nog te veel onduidelijkheden die een afgewogen keuze moeilijk maken

asfaltwapeningen hebben namelijk niet dezelfde werkingsprincipes of functies waardoor ze per situatie (oorzaak van de scheurvorming) moeten worden bepaald op zowel technische als praktische za-ken Hierbij kan men denken aan ligging in het asfalt plaats op de verharding (scheur verbreding of freesvlak) on-dergrond maar ook hoeveelheden en niet te vergeten de installatie Juist het

correct verwerken blijkt in de praktijk een aandachtspunt en wordt derhalve het beste uitgevoerd door een gespecia-liseerd bedrijf Asfaltwapeningssysteem Vanwege de verschillende functies het samenwerken met het omliggende asfalt verschillen in bitumenemulsie (hechtlaag) en krachten-overdracht

23 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

zou het beter zijn van een asfaltwape-ningssysteem te spreken in plaats van enkel een product In dit artikel wordt echter gesproken over een asfaltwa-pening in zowel technische als praktische zin

Op dit moment wordt asfaltwapening veelal toegepast als onderhoudsmaatre-gel op bestaande verhardingen met scheuren (voegen) of bij wegverbreding-en Scheuren in de bestaande verharding zijn ontstaat door verkeersbelastingen spanningen door zetti ngen of tempera-tuur-bewegingen van onderliggende (funderings-)constructie Niet alle oor-zaken kunnen worden weggenomen door asfaltwapening maar een juiste keuze voor verwerking en functies van de asfaltwapening biedt het beste re-sultaat Asfaltwapening vervult mecha-nisch gezien en conform NEN-EN 15381 ten minste eacuteeacuten van twee functies versterking van de overlaag of spanning-spreiding en mogelijk nog een derde functie namelijk waterwering Deze zijn opgenomen in de Declaration of Perfor-mance (DoP CE-markering) van de asfalt-wapening Bij versterking (Reinforcement [R]) van

de overlaag worden afhankelijk van de wijze waarop krachten worden overge-dragen de sterkte-eigenschappen ver-moeiingsweerstand enof breuktaaiheid van de overlaag verbeterd Ook zorgt de versterking voor een verdeling van de totale scheurwijdte over meerdere on-schadelijke fijne scheurtjes in plaats van eacuteeacuten brede scheur Spanningspreiding (Stress Relief [STR]) wordt bewerkstelligd door de bitumen-emulsie en zorgt dat beweging beperkt mogelijk is en piekspanningen boven een scheur over een groter gebied van de overlaag gespreid worden Bij een asfaltwapeningsproduct wordt dit ge-realiseerd door een vlies als drager toe te passen waardoor dikkere en gelijk-matigere bitumenlagen kunnen worden aangebracht Hierbij geldt dat het vlies een minimale bitumenretentie of wel residuaal bitumen van 11 kgmsup2 heeft In de praktijk wordt ook weleens een SAMI (2 agrave 3 kgmsup2 warme bitumen) toegepast of gebruik gemaakt van een EAB-laag waarin de asfaltwapening wordt aangebracht

Een waterwering (Interlayer Barrier [IB]) voorkomt verslechtering van de funder-ing door waterindringing tegen te gaan

en daarmee verweking vorstschade en uitspoeling Ook hier wordt veelal een gespoten bitumenemulsie in combinatie met een vlies gebruikt met circa 11 kgmsup2 residuaal bitumen om voldoende reductie van de waterdoorlatendheid

Figuur 1 Versterking [R] (CROW Asfaltwapening) Figuur 2 Spanningspreiding [STR] (CROW)

Figuur 3 Waterwering [IB] (CROW Asfaltwapening)

Foto 1 Vormvast grid met vlies voor R STR en IB

Foto 2 Bestaande situatie schouwen voor een goede keuze

24 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

bereikt [Marienfeld et al 1999] Verder zorgt de waterwering voor he beperken van de verslechtering van het onderliggend oude asfalt door beperk-ing van zuurstofindringing waardoor asfalt veroudert en het beperkt on-thechting tussen bitumen en mineraal aggregaat (stripping) Naast verschillen in functies zijn er ook verschillen in vorm vormvastheid mate-riaal en samenstelling (grid vlies of com-posiet) Al deze verschillen en synergie tussen de functies bepalen het gedrag van een wapening in de asfaltconstruc-tie Voor de functieversterking [R] is er in de basis onderscheid te maken in twee belangrijke werkingsprincipes een vormvaste wapening met structurele bijdrage gebaseerd op mechanische

insluiting van het steenskelet en asfalt-wapening gebaseerd op hechting Door de zeer hoge vormstijfheid en hoge rib-ben van de rasteropeningen wordt het steenskelet van de asfaltlaag vastgezet waardoor het bitumen in de asfaltlaag wordt ontlast en de levensduur van de asfaltoverlaging aanzienlijk toeneemt Echter de treksterkte is veel minder van belang terwijl een wapening op basis van hechting het juist moet hebben van trek-sterkten en de daarbij behorende hecht-lengtes De adhesie is bepalend voor de krachtoverdracht tussen asfaltwapening en omringend materiaal Het verschil in werking is onder meer aangetoond in een proefvak met diverse soorten asfalt-wapening op de rijksweg A6 bij Joure

Bepaling van het probleem Om een keuze te kunnen maken dient de situatie betreffende de bestaande ver-harding te worden onderzocht Daarbij wordt niet alleen de toestand van het asfalt bekeken maar ook moet worden vastgesteld wat de oorzaak is van de opgetreden scheuren en vervorming-en Daarbij is inzicht nodig over de grootte en snelheid van de optredende spanningen in de constructie Pas daar-na kan worden bepaald welke functie (versterking spanningsreductie of wa-terwering) in welke mate gewenst is Dit hoeft geen uitgebreid onderzoek te zijn maar moet aansluiten bij de omvang en mogelijke risicoacutes van het project Als basis dient een technische schouw Hierbij kan worden vastgesteld wat de scheurwijdtes en -afstand zijn waar de

scheuren vandaan komen (van bovenaf of onderaf) diepte van de scheuren hoogteverschillen over de scheuren en een schatting gemaakt van de verticale scheurbewegingen onder verkeersbe-lasting Verder dient daarbij te worden bepaald door middel van een boorker-nonderzoek hoe de verharding is opge-bouwd in laagdikten en soort materiaal

Een verhardingsconstructie scheurt op verschillende manieren omdat span-ningen ontstaan door belastingen en vervormingen in verschillende richting-en en met verschillende tijdsduren Er wordt daarom in grote lijnen onder-scheid gemaakt tussen dynamische belastingen (korte tijdsduur) en meer statische (lange tijdsduur) vervorming-en Om inzicht te kunnen krijgen in de benodigde werking van de asfaltwape-ning moeten daarom de aandrijvende mechanismen die ten grondslag liggen aan het ontstaan van de scheurvorming duidelijk zijn Keuze van een asfaltwapening en de ligging Nadat de situatie in kaart is gebracht en de vervormingen cq bewegingen duidelijk zijn kunnen principekeuzes voor de benodigde functies van asfaltwape-ning worden gemaakt Bij spanningen door horizontale ver-vormingen bijvoorbeeld in afschuivende bermen en weg-verbredingen of ther-mische krimp dient een asfaltwapen-ing asfaltlagen bijeen te houden door opname van de horizontale kracht in de wapening of structureel versterken van de asfaltlaag boven de wapening Daarbij mag de wapening niet kunnen worden losgetrokken en bij grote ver-vormingen (zeker bij thermische krimp) een spanningspreidende laag aanwezig zijn tussen de asfaltwapening en de onderliggende constructie Bij (grote) verticale bewegingen zal de overdracht van deze afschuifkrachten moeten komen uit de overlaag zelf Daarvoor kan de overlaag dikker worden uitgevoerd met taaier asfalt of stijver gemaakt met een structurele asfaltwa-pening Bij de keuze van een asfaltwapening moet worden bepaald met welke breed-te de wapening wordt aangebracht en op welke diepte De breedte van de wapening is afhankelijk van het soort schade en de omvang daarvan Een ver-ankeringsafstand (de lengte wapening

Foto 3 Wegverbreding met lsquolip-lasrsquoin bestaande asfaltverhardingsconstructie

Foto 4 Voldoende verankeringsafstand haaks op een scheur in verhouding tot trekkracht en werking-sprincipe

25 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

haaks op de scheur) van 05 m aan beide zijden van de scheur wordt als minimum beschouwd De totale breedte van de wapening is dan minimaal 10 m Indien een scheur geen rechte lijn is dient de wapening dus breder te zijn net als bij wapeningen met hoge treksterkten De toepassing van een 200 kN-product bij-voorbeeld heeft weinig zin als de hecht-ing (verankering x hechtkracht bindmid-del) deze niet kan mobiliseren Bij een hoge treksterkte behoort een grotere verankeringsafstand Voor het opnemen van krachten door de wapening dient deze in de trekzone te liggen van de verhardingsconstructie Dat betekent in veel gevallen zo laag mo-gelijk dus goed gehecht op de onderlaag of tussen twee tussenlagen Bij een on-derhoudsmaatregel komt een wapening vaak direct onder de deklaag te liggen Dit kan maar heeft naast technische re-denen ook een praktische reden om dat beter niet te doen Indien een afdeklaag bij de volgende onderhoudsmaatregel weer wordt gefreesd freest men name-lijk de wapening ook mee Aanbrengen van asfaltwapening Nu bepaald is welk wapeningsproduct en met welke eigenschappen wordt toegepast moet het product correct worden aangebracht Omdat in de praktijk hier vaak niet de nodige aan-

dacht aan wordt besteed is dat ook de grootste drempel voor het toepassen Asfaltwapening is namelijk een speciaal aangebracht product in de verhar dings-constructie dat alleen zijn werking kan doen als het op de juiste wijze gebeurt Hiervoor kan men het beste de ver-werkingsvoorschriften van de leverancier volgen of een installateur inschakelen Belangrijk bij de installatie zijn vooral de conditie en eigenschappen van de ondergrond (gefreesd gescheurd et cetera) het realiseren van een goede hechting door gebruik te maken van de juiste bitumen emulsie en in de juiste hoeveelheid op een schone ondergrond het vlak en strak aanbrengen maar ook het niet beschadigen van de wapening Indien een wapening is aangebracht kan men de hechting controleren door de wapening van de ondergrond proberen los te trekken Enkel wanneer de wa pe-ning goed aan de ondergrond is gehecht is deze goed te overlagen met voldoen-de dikte van de eerste asfaltoverlaag op de wapening De dikte van de eerste asfaltlaag is afhankelijk van het wape-ningsproduct doch zou nooit minder dan 40 mm mogen bedragen

Als laatste kan men een controle uitvo-eren op de verwerking door kernen te boren Wat echter nog niet mogelijk is een controle op de verwerking van de wapening Proeven als die van Leutner

zijn hiervoor niet geschikt wat blijkt uit de eigenschappen (onder andere diameter afschuifvlak en belasting-snelheid) van deze proef Mede door de spanningspreidende en waterafsluitende functies zijn er nog geen (genormeerde) afschuif- of trektesten voorhanden die voor de toepassing asfaltwapening kunnen worden toegepast Net als al-gemeen toepasbare berekenings- en dimensioneringsmethoden voor asfalt-wapening is te verwachten dat deze in de na bije toekomst wel voorhanden zullen zijn Opbreken van asfalt met asfalt-wapening Asfaltwapening is freesbaar indien min-stens drie centimeter door het wape-ningsvlak heen wordt gefreesd Enkel dan is de hoek van de frees op het wap-eningsvlak zo dat het wapeningsmate-riaal breekt Gevaar voor vastlopen van de frees door stukken wapening welke aan de frees blijven hangen ontstaat als de diepte minder is [CROW 1995] Uit-zondering op het frezen is de zeskantige stalen wapening Hergebruik van asfalt-wapening is na het frezen niet mogelijk

Verder dient rekening te worden ge-houden dat hergebruik van het asfalt-granulaat met wapening in Nederland vanwege de strenge eisen aan het gehalte nevenbestanddelen veelal niet mogelijk is zonder vooraf te zeven

Ing Paul ter Horst Area Manager Ben-elux Tensar International BV en werk-groeplid CROW Asfaltwapening Literatuur - CROW (2016) Asfaltwapening - CROW (1993) Asfaltwapening - Zin en onzin Publicatie 69 CROW Ede - CROW (1995) Geen vrees voor de frees Herge-bruik van asfalt met wapening Publicatie 95 CROW Ede - De Bondt AH (1999) Anti-Reflective Cracking Design of (Reinforced) Asphaltic Overlays PhD thesis TU Delft- FGSV (2013) - Arbeitspapier fuumlr die Verwendung von Vliesstof-fen Gittern und Verbundstoffen im Asphaltstras-senbau FGSV 770 Forschungsgesellschaft fuumlr Strassen und Verkehrswesen Koumlln Duitsland - Marienfeld ML TL Baker (1999) Paving fab-ric interlayer as a pavement moisture barrier Transportation Research Circular E-C006 ISSN 0097-8515

Figuur 5 Aanbrengen van een asfaltwapening met minimale overlappingen op een schoon en gefreesd oppervlak

26 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Basaltsteen is een zogenaamd mafisch vulkanisch stollingsgesteente dat wordt gevormd door lava Basaltsteen bestaat uit kleine kristallen De krimp die op-treedt bij de stolling van basaltlava leidt tot zeshoekige structuren de typische basaltzuilen Het gesteente is zeer ruim in en op de aardkorst aanwezig en een-voudig winbaar

Basaltvezel is nog een vrij onbekend materiaal maar behoort inmiddels thuis in de rij van duurzame bouwmaterialen Gewonnen uit vloeibare basalt kunnen ragdunne basaltvezels

tot draden gesponnen worden en hiermee kunnen veel materialen worden gemaakt Vulkan Europe BV houdt zich sinds 2007 bezig met de distributie van basaltvezelproducten naar

bedrijven in Europa die de basaltvezelproducten verwerken in hun eindproduct En ondanks dat Vulkan het gebruik van de vezels de laatste jaren ziet toenemen vooral in de VS is de

onbekendheid met het veelbelovende materiaal nog altijd groot

Basaltsteenvezel

Het was een Canadees die in het begin van de 20ste eeuw ontdekte dat uit gesmolten basalt via een katalysator het stollingsgedrag van basalt kon worden beiumlnvloed en worden omgevormd tot dunne haarvormige vezels in plaats van een zeshoekige structuur De productie van basaltvezel gebeurt door het smel-

ten van basaltsteen bij ongeveer 1400 degC Het gesmolten gesteente wordt dan geeumlxtrudeerd door kleine spuit-mondjes voor de productie van filamen-ten van basaltvezel De vezels hebben een vezeldiameter varieumlrend tussen 9 en 13 micrometer Omdat de vezels pas smelten bij 1400 degC heeft het product goede vuurbestendige eigenschappen De hoge elasticiteits-modulus van het product resulteert in een uitstekende treksterkte meer dan tweemaal die van staalHet lsquoWestenrsquo heeft met deze ontdekking tot nu toe niet veel gedaan Het lsquoOostenrsquo heeft zeer zeker in de koude oorlog de bijzondere eigenschappen van de ba-saltvezel ontdekt en ontwikkeld Lange tijd heeft de Russische staat deze kennis over de basaltvezel geclassificeerd als lsquomilitary goodrsquo dus niet beschikbaar voor de civiele industrie Sinds 1995 is de basaltvezel officieel afgevoerd van de lijst van lsquomilitary goodsrsquo maar het zou nog tot in de 21ste eeuw duren voordat het materiaal beschikbaar was voor de Basaltsteenformaties in Tsjetsjenie

27 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

civiele markt De grootste producenten van basaltvezel en basaltvezel wape-ningstaven zijn nu te vinden in Rusland Oekraiumlne en China

Sterker dan staalVulkan Europe BV houdt zich sinds 2007 bezig met de distributie van basaltvezel-producten naar bedrijven in Europa die op hun beurt de basaltproducten ver-werken in hun eindproduct Eeacuten van de producten die men op de markt brengt is gesponnen getwijnde draad (roving) van basaltvezels Unique selling points zijn de bijzon-dere eigenschappen van deze vezel Het materiaal bestaat voor 100 procent uit basaltsteen slechts het stollingsge-drag is beiumlnvloed door de katalysator Basaltvezel is volledig recyclebaar heeft een treksterkte van 2800 - 3215 MPa (25 maal sterker dan staal) waardoor het uitstekend toepasbaar is in construc-tieve toepassingen Met een dichtheid

van 274 gcm3 is het vier maal lichter dan staal wat het met name interes-sant maakt met het oog op logistiek en arbo-gebiedBasaltvezels zijn niet geleidend en wor-den om die reden toegepast in onder andere windmolenbladen vloeren voor

robots en operatiekamers Basaltve-zel heeft een goede weerstand tegen chemische en corrosieve invloeden zoals zoutoplossingen zure oplossingen en met name alkalieumln Bovendien moet het materiaal worden gezien als milieuvriendelijk Volgens cijfers van Imperial College London is de CO2-footprint van basaltvezels 170 procent lager dan die van staal ToepassingenBasaltvezels worden onder meer toege-past in textiel gerelateerde producten zoals geotextielen maar ook in asfalt-wapening scheepsindustrie masten van basaltvezel zijn niet geleidend dus niet gevoelig voor blikseminslag Basaltvezel is zeer geschikt als isolatiemateriaal Warmte-isolerende toepassingen van basaltvezel op basis van anorganische bindmiddelen kunnen worden gebruikt bij temperaturen tot 700 degС Wanneer er een samenstelling met een hoogwaardi-ge composiet wordt toegepast geldt een hogere thermische stabiliteit namelijk tot 800deg Vanwege de hoge-tempera-tuurbestendigheid wordt het materiaal toegepast in brandwerende bekleding in vliegtuig- en automobielindustrie

Hybride constructiesBij gebruik als (continue) vezel kan basaltvezel versterking bieden aan en in een nieuwe reeks van kunststof en beton gerelateerde composieten Het kan ook worden gebruikt in combinatie met andere versterkingsvezels bijvoorbeeld basaltvezelcarbonvezel basaltvezelglasvezel zogenaamde hybride construc-ties Ten Cate heeft bijvoorbeeld een as-faltrenovatiemat ontworpen waarbij in breedterichting van de weg basaltvezels worden toegepast en in de lengterich-

Boven gesponnen getwijnde draad (roving) van basaltvezels onder wapenisstaven op basis van basalt

Basaltsteen

28 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

ting glasvezels De reden hiervoor is dat de basaltvezel stugger is en de wieldruk beter in breedterichting naar de weg-fundering spreidt In lengterichting is dat van iets minder belang en heeft men tot nu toe gekozen voor de goedkopere glasvezel

Andere toepassing is basaltvezeltex-tiel zoals brandremmende dekens en impregnatie met polymeren Dat laatste geeft een plaatmateriaal dat onder meer kan worden toegepast in bodyrsquos voor de automobielindustrie Voordeel van het gebruik van composieten in de automobielindustrie is voornamelijk geen corrosie en daarnaast laat het zich ook makkelijk repareren Het is veiliger dan plaatstaal basaltvezeldoek geiumlmpregneerd met epoxy is twee keer sterker dan staal

+750 degC kortstondig zelfs tot 1000 degC Basalt gevlochten koorden worden gebruikt waar moeilijke omstan-digheden heersen zoals bij contact met stoom oververhitte stoom oplossingen van onder andere anorganische en orga-nische zuren en basen en zoutoplossin-gen In combinatie met epoxy wordt het materiaal gebruikt als wapeningsstaven voor beton en andere materialen hybri-de constructies et cetera

BetonindustrieDaarnaast wordt er veel van basalt ver-wacht voor de betonindustrie Tot dusver vindt nu die toepassing nog plaats in de betonwarenindustrie omdat de regel-geving nog is gebaseerd op de eigen-schappen van staal en beton Beton kan drukkrachten en staal kan trekkrachten opnemen Maar omdat de materialen niet dezelfde uitzettingseigenschappen hebben moet het beton in de trekzone eerst scheuren en daarna kan het staal de trekkracht gaan opnemen Dit maakt het staal in de betonnen constructie dan ook kwetsbaar voor corrosie Bij corrosie zet staal zeven keer zijn oorspronkelijke volume uit Men rekent dan ook met een duurzaamheid van circa vijftig jaar daar-na moet beton gerenoveerd worden Met basaltvezelwapening is corrosie niet aan de orde en voor het opnemen van de trekkrachten gaat het beton niet scheuren Basaltvezelwapening maakt de weg vrij om slanker te construeren omdat dan geen corrosiedekking in acht genomen behoeft te worden Bij renova-tie van bruggen worden dan ook steeds vaker lamellen van vezelmateriaal tegen de onderkant van het beton gelijmd

Bron Vulkan-Europe

KoordBasaltvezel wordt ook gevlochten als een koord 4 tot 20 mm diameter Zulke koorden zijn interessant voor met name de industrie vanwege de sterkte maar ook vanwege hun chemische en hittebe-stendigheid Basaltvezelkoorden hebben een werktemperatuur van -240 degC tot

Basaltgevlochten koord

Beurscatalogus

Materials 2017

Organisatie

Mediapartner

2017

Cursussennajaar

Materialen en Verbindingen

Moderne oppervlaktetechnologie

Basiscursus composieten

Praktische materiaalkunde

Functioneel toepassen van materialen

Lijmen

Laserlassen in de praktijk

Praktijkgerichte cursussen op het gebied van

Bezoek ons op

stand 120

Deze vakbeurs met congres is bedoeld voor iedereen die betrokken is bij de keuze de directe toepassing het aanbrengen en het (na)bewer-ken van materialen Materialen zijn de bouwstenen van alles om ons heen Het lijkt zo vanzelfsprekend maar waar zijn onze autorsquos machines en gebouwen zonder een goede sterke basis Bijna vergeten we hoe bijzonder materialen zijn en welke uitdagingen het keuze creatie- en productieproces met zich mee brengt Om maar niet te spreken over ontwikkelingen en innovaties Op 31 mei en 1 juni vindt u op vakbeurs Materials een all-in concept gebaseerd op deacute vier bouwstenen voor oplossingen bij materiaaluitdagingenbull (Nieuwe) materialenbull Materiaal analysebull Oppervlaktetechniekenbull VerbindingstechniekenMaterials verbindt wetenschap met praktijkMet meer dan 85 exposanten en ruim 40 kennissessies slaat vakbeurs Materials een brug tussen wetenschap en concrete toepassing Laat u inspireren door live demorsquos in het Analyse Paviljoen ontdek nieuwe materialen in het Innovatieve Materialen Paviljoen en maak kennis met de laatste technieken in de Verbindingstentoonstelling

Gratis bezoekBezoekers betalen geen entree voor de beurs en het congresprogramma - aanmelding vooraf via de website wwwmaterialsnl wordt zeer gewaardeerd Tot ziens op de vakbeurs Materials op 31 mei en 1 juni 2017 in Veldhoven

Vakbeurs Materials 2017 de verbinding tussen innovatie en techniek

Timo van LeentE tleentmikrocentrumnlT 040-2969922Manager Vakbeurzen amp Congressen Mikrocentrum

INHOUD BEURSCATALOGUS 36 Congresprogramma 38 Lezingen 46 Exposanten 56 Wie levert wat Colofon De beurscatalogus Materials 2017 wordt uitgegeven door SJP Uitgevers in samenwerking met Mikrocentrum en Inno-vatieve Materialen (mediapartner) 2017

Cursussennajaar

Materialen en Verbindingen

Moderne oppervlaktetechnologie

Basiscursus composieten

Praktische materiaalkunde

Functioneel toepassen van materialen

Lijmen

Laserlassen in de praktijk

Praktijkgerichte cursussen op het gebied van

Bezoek ons op

stand 120

32 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

ZAAL 1 Materialen

ZAAL 2 Analyse testen simuleren

ZAAL 3 Verbindingstechnieken

ZAAL 4 Oppervlaktetechnieken

Congresprogramma woensdag 31 mei

1125 - 1150 Materiaalkunde in een notendopDr Ir HW (Eddy) Brinkman Technisch schrijver en vertaler Betase BV

930 Ontvangst

1030 - 1055 Zaal 1 Ontwerpproces verandert door Computational Design

Peter Heideman architect AvB StudioSKMovares

1155 - 1220 TMS 42 innovatie in staalRichard Garvelink Sales and Technical Adviser Telmastaal NV

1125 - 1150 Micro-XRF ndash A non-destructive method for Material Analysis and Quality Control InvestigationsDr Andreas Wittkopp Business Mana-ger microXRF - EMEA Bruker Nano GmbH on behalf of Benelux Scientific

1155 - 1220 Strain Gauge Measurements on Plas-tics and CompositesAnton Chittey Product Manager - Europe Vishay Precision Group - Micro-Measurements on behalf of jj bos bv

1125 - 1150 (In English) Joining metals to ceramics by using solderingbrazing techniquesErik Brom Technical Commercial Director Mat-tech BV

1155 - 1220 Structural adhesive bonding for high-temperature and durabilityKoen Geurts Research Engineer Flanders Make on behalf of Sadechaf UV BVBA

1125 - 1150 Functionele en slimme coatingsDr Walter Lauwerens Senior Project Manager Smart Coatings Sirris Smart Coating Application Lab

1345 - 1410 Physical foundations for smart poly-meric materialsDr Wouter G Ellenbroek Assistant Professor Eindhoven University of Technology

1345 - 1410 Benefits of the Oxford Instruments GRADE databaseWilhelm Sanders Certified Product Manager OES (MSC) Oxford Instru-ments Analytical GmbH on behalf of De Looper NDO

1345 - 1410 Atmosferische plasmatechnologie - applicatiespecifieke oplossingen op maat Dr Ralf Greger Zaakvoer-der - Technisch Consultant PlaToS Consulting

1055 - 1125 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1220 - 1315 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1315 - 1340 Zaal 1 Hoe kom je in het ontwerpproces van kunststof producten tot de juiste materiaalkeuze

Joop Onnekink Senior Consultant Pezy Group Groningen

1410 - 1435 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1435 - 1500 Anodiseercriteria bij een perfect verspaand aluminium productHenry van Haeff Directeur 2-S Petrofer

1505 - 1530 Een Circulaire Economie hoe krijgen we die echt in bewegingErick Wuestman AVS Voorzitter en ex-pert CE Stichting Circulaire Economie

1435 - 1500 Analytical strategies for analysis of functional materials at surfaces and interfaces Dr ir Pieter Samyn Researcher Institute for Materials Research (IMO)

1505 - 1530 Solar Simulation the real lifeMark de Waard Sales Rycobel

1435 - 1500 Verlijmen met MMA lijmStef Jaspersen Managing Director BNS Industrial BV

1505 - 1530 Overzicht van recente innovaties in verbinden van ongelijksoortige mate-rialen en van minder gekende las- enof soldeertechniekenFleur Maas Belgisch Instituut voor Lastechniek

1435 - 1500 Cleaning by light surface treatment with laserDipl-Ing Olav G Schulz MBA Ma-naging Director SLCR Lasertechnik GmbH on behalf of Summa Surface SLCR Lasertechniek

1505 - 1530 Understanding adhesion improve-ment as a result of changing surface wettabilityDr Ir Marieumllle Laimboumlck-Wouters Materiaal Expert MaterialsXpertise

1535 - 1600 Zaal 1 M2i - Onderzoek aan High Tech Materialen

Dr Harald Kerp Programma Manager The Materials Innovation Institute

1600 - 1700 Netwerkborrel voor exposanten en bezoekers

33 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

ZAAL 1 Materialen

ZAAL 2 Analyse testen simuleren

ZAAL 3 Verbindingstechnieken

ZAAL 4 Oppervlaktetechnieken

Congresprogramma donderdag 1 juni

1125 - 1150Driving Glass beyond the LimitsDr Matthias Muumlller Director Material Development SCHOTT AG

1155 - 1220 CeraCarbon THE next step in wear resistant lightweight applicatons Roeland Coumans CEOCTO Cera-Carbon

1125 - 1150 Vision inspection for surface damage on high quality materialsJuumlrgen Kemenas Technical specialist TEVEL Techniek BV

1155 - 1220 Hansen Solubility Parameters in inkjet ink developmentDr Sc Frank Ruttens Key accountma-nager Agfa-Labs

1125 - 1150 Verbinden zonder gatenIng J van Schaijk Senior application engineer VIBA NV

1155 - 1220 Hoe de oppervlaktetoestand evalue-renverbeteren voorafgaand aan een verlijming Ing Pol Coudeville Do-cent - cooumlrdinator dienstverlening KU Leuven technologiecampus Oostende

1125 - 1150 Afblazen van oppervlakte en stofreinigingDonald van Boven Sales Rycobel

1155 - 1220 Chemische oppervlaktemodificatie Prof Dr Ernst J R Sudholter Hoogleraar Organische materialen en grensvlakken TU Delft - Chemical Engineering Organic materials amp Interfaces

1345 - 1410 Van ontwerp naar technisch en com-mercieel haalbaar aluminium productFrits Marechal Application Design Engineer Sapa Extrusion Benelux

1345 - 1410 Dynamic mechanical analysis of a tire sample by nanoindentationDavid Ziltener CEO Tribotron AG

1345 - 1410 Ultradunne materiaal lagen en hun toepassing in NanoMagnetisme Dr Ir Ing R Lavrijsen Universitair Do-cent Technische Universiteit Eindho-ven Groep Fysica van NanoStructuren (FNA) Technische Natuurkunde

1505 - 1530 Oppervlaktetechnologie controle op de vierkante kilometerDr Ir Hans van der Weijde Program-ma manager Tata Steel RampD

1435 - 1500 How to model dropping of an HDPE tank with fluid using Abaqus FEA Dr Ir Christine Obbink-Huizer Abaqus Application Engineer Simuleon

1435 - 1500 Condities voor een duurzame verlijmingIng Jan Lambrechts MSc Business Manager LCS Adhesive Bonding bvba

1505 - 1530 Net-shape productie van een compo-sieten draagarmMarkus Kaufmann Programmaleider composieten Sirris

1435 - 1500 Smart coatings via designing surface chemistry and topographyDr Catarina Esteves Associate Professor Eindhoven University of Technology

1505 - 1530 Dos en Donts van anodiserenM Kaarsgaarn DGA KO-AR BV

ZAAL 1 Materialen

930 Ontvangst

1030 - 1055 Zaal 1 Designing functional micromaterials

Dr Wim Noorduin Group Leader AMOLF

1055 - 1125 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1220 - 1315 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1315 - 1340 Zaal 1 Global Resource Depletion Threats and Opportunities

Dr Ir AM Diederen Senior Scientist TNO

1410 - 1435 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1535 - 1600 Zaal 1 Lina s werelds eerste bio-based auto

Noud van de Gevel PR amp Media manager TUecomotive

1600 - 1700 Netwerkborrel voor exposanten en bezoekers

34 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Lezingenprogramma woensdag 31 mei

Ontwerpproces verandert door Computational DesignPeter Heideman Architect AvB StudioSK MovaresAan de hand van diverse projecten van de werkgroep Computational Design binnen Movares wordt aan de hand van lopende projecten verteld over de rol van software op het ontwerpproces en robotisering van het maakproces De rollen in het ontwerpproces veranderen drastisch aan het begin van het ontwerppro-ces worden integraal ontwerp parameters bepaald (waarbij een analogie met het integraal vastleggen van informatie middels DNA in celkernen opgaat)In de productie vervallen arbeidsgangen en wordt alleen materiaal toegepast waar nodigDe bouwkolom zal gaan lijken op processen die in de automobiel en luchtvaartindustrie inmiddels normaal zijn1030 - 1055 ZAAL 1

Keyn

ote

Materiaalkunde in een notendopDr Ir HW (Eddy) Brinkman Technisch schrijver en vertaler Betase BVMateriaalkunde als werkgebied vertelt welke invloed microstructuur heeft op de uiteindelijke eigenschap-pen van een materiaal en daardoor op diens toepassingen Door op kleine schaal aan de juiste knoppen te draaien kun je de eigenschappen van een materiaal - en dus van een product - verbeteren Eddy Brinkman laat met een paar voorbeelden zien hoe diverse materialen zich gedragen als ze in aanraking komen met warmte licht elektriciteit en mechanische belasting Zo zorgen elektronen ervoor dat metalen elektriciteit geleiden maar ook dat metalen warmte geleiden en indirect ook dat ze vervormen bij mechanische belas-ting Met recht Materiaalkunde in een notendop

1125 - 1150 ZAAL 1

Mat

eria

len

Joining metals to ceramics by using solderingbrazing techniques (in English)Erik Brom Technical Commercial Director Mat-tech BVJoining metals to ceramics often leads to problems like leakage and cracking In this presentation we will elaborate on the causes these issues and we will also explain what is possible with the innovative use of soldering and brazing techniques that hopefully will inspire you find solutions for the problemschallenges you are facing

1125 - 1150 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Micro-XRF ndash A non-destructive method for Material Analysis and Quality Con-trol Investigations (in English)Dr Andreas Wittkopp Business Manager microXRF - EMEA Bruker Nano GmbH on behalf of Benelux ScientificX-ray fluorescence analysis with spatial resolution in the range of some ten micrometers (micro-XRF) is a time and cost efficient analysis method capable analyzing elemental inhomogeneities of a broad range of various sample types Minimum detection limits down to the single ppm level can be achieved These properties recommend micro XRF as a complementary method to combine spatial resolution of a REM with the analytical performance of an EDXRF bulk instrumentIn this presentation the capabilities and limitations of this technique will be described by means of various application examples coming from Material Science and Industry Quality Control1125 - 1150 ZAAL 2

Anal

yse

Functionele en slimme coatingsDr Walter Lauwerens Senior Project Manager Smart Coatings Sirris Smart Coating Application LabDe term functionele coatings wordt meestal gebruikt om andere functies dan decoratief of beschermend te benoemen Zo heeft iedereen al wel gehoord van coatings met anti-graffiti zelfreinigende antibacterieuml-le of antistatische functies Maar het gaat zelfs verder wanneer de eigenschappen van coatings veranderen in functie van temperatuur of druk Dan spreekt men van slimme coatings die bijvoorbeeld als sensoren gebruikt worden In de presentatie wordt een overzicht gegeven van technologie en toepassingen van functionele en slimme coatings Het Smart Coating Application Lab van Sirris ondersteunt bedrijven die deze coatings willen toepassen op hun producten met advies optimalisatie demonstratie en industrialisa-tie1125 - 1150 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

35 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

TMS 42 innovatie in staalRichard Garvelink Sales and Technical Adviser Telmastaal NVIntroductie van een nieuw bijzonder hoogwaardige kwaliteit gereedschapstaal Het resultaat van 50 jaar ervaring in staalproductie een kwaliteit met dermate hoge waarden dat een tijdsbesparing van 50 procent binnen handbereik ligt

1155 - 1220 ZAAL 1

Mat

eria

len

Strain Gauge Measurements on Plastics and Composites (in English)Anton Chittey Product Manager - Europe Vishay Precision Group - Micro-Measurements on behalf of jj bos bvDespite many novel measurement technologies strain gauges are still the most accurate reliable and repeatable sensor available for material testing real-world stress analysis and condition monitoring Their reliability and ease of use is often defeated by lack of knowledge and necessary skills never more so when applied to plastics and fibre reinforced composites This short presentation aims to clarify some of the misconceptions and put the right tools back in the hands of test personnel to ensure that their data has validity and value rather than acquiring substandard data at a cost

1155- 1120 ZAAL 2

Anal

yse

Structural adhesive bonding for high-temperature and durability (in English)Koen Geurts Research Engineer Flanders Make on behalf of Sadechaf UV BVBAWithin the framework of the European ZeDeMAB project (Zero Defect Manufacturing for Adhesive Bonding) some industrial demonstrator cases were analyzed on several aspects concerning adhesive bonding (influence of processing parameters effect of defects durability behaviour hellip) For an automo-tive application a number of high temperature resistant structural adhesives were evaluated with use of aluminum and steel substrates In contrast to what is expected only one adhesive (SPE 1539) could retain its strength at 140degC to a sufficient level Furthermore the dynamic performance of this adhesive system is characterized An overview of all test results will be discussed as well as some further exploitation possi-bilities of this adhesive in dynamic load andor elevated temperature conditions1155- 1120 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Hoe kom je in het ontwerpproces van kunststof producten tot de juiste materiaalkeuzeJoop Onnekink Senior Consultant Pezy Group GroningenMateriaalkeuze een belangrijke schakel in het ontwerpproces Afgelopen jaar heeft ontwerpbureau Pezy Group de Braster ontwikkeld De Braster is een medisch apparaat waarmee vrouwen zelfstandig een borstscan kunnen maken Door een gedegen ontwerpproces waarin materiaalkeuze en officieumlle vrijgaven erg belangrijk waren werd het product gerealiseerd in een doorlooptijd van slechts twaalf maanden In deze lezing laat Joop Onnekink aan de hand van dit project zien hoe materiaalkeuze deel uit maakt van het ontwerpproces hoe materiaalkeuze tot stand komt en hoe het gedurende het gehele project bewaakt wordt1315- 1340 ZAAL 1

Keyn

ote

Physical foundations for smart polymeric materials (in English)Dr Wouter G Ellenbroek Universitair Docent (Assistant Professor) Eindhoven University of TechnologyOur future asks for novel materials that contribute to durability sustainability andor regenerative me-dicine At Eindhoven University of Technology a range of research groups is devoted to developing such novel smart materials In this presentation I will discuss the recent efforts of our group in Applied Physics focusing on reversibly crosslinked polymeric materials including gels elastomers and biological tissues Our approach of theory development and modeling aims to unravel the mechanisms of recently discover-ed toughening mechanisms and to work with academic and industrial partners on optimizing these novel material design motifs for practical applications

1345 - 1410 ZAAL 1

Mat

eria

len

Benefits of the Oxford Instruments GRADE database (in English)Wilhelm Sanders Certified Product Manager OES (MSC) Oxford Instruments Analytical GmbH on behalf of De Looper NDOThe number of metal grades is growing constantly therefore the identification of the correct material grade based on the chemical analysis is very challenging Not only the element description of the grade designation from the mathematical point of view is sometimes poor but also information can overlap This presentation will point out how the Oxford Instruments GRADE Database can support metallurgists inspection engineers and anyone working with analysers The GRADE Database is also a great help for ve-rifying or selecting the correct grades to avoid material mix-up causing catastrophic situations and failures

1345 - 1410 ZAAL 2

Amal

yse

36 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Analytical strategies for analysis of functional materials at surfaces and inter-faces (in English)Dr ir Pieter Samyn Researcher Institute for Materials Research (IMO)The Institute for Materials Research has a long tradition in applied research and industrial services on general topics in materials science These include application processing performance reliability and sustainability In particular analytical strategies for complex material systems or products are developed such as (bio)polymers and coatings for packaging sensors thin films battery systems energy devices and automotive Starting from given materials composition and processing in-depth analysis results in the for-mulation of structure-property relationships supporting better understanding and optimization of physical mechanical and chemical properties at various scale lengths This approach will be illustrated by some case studies

1435 - 1500 ZAAL 2

Anal

yse

Verlijmen met MMA lijm Stef Jaspersen Managing Director BNS Industrial BVManaging director van BNS Industrial BV Vertegenwoordiger van SCIGRIP in de Benelux Een Anglo-Ameri-kaanse producent van onder andere Acrylaat lijmen

1435 - 1500 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Cleaning by light surface treatment with laser (in English)Dipl-Ing Olav G Schulz MBA Managing Director SLCR Lasertechnik GmbH on behalf of Summa Surface SLCR LasertechniekFor many applications in modern production processes the surface preparation is a mandatory task to achieve high quality products Specifically for bonding processes like gluing or welding the preparation or cleaning of the joint areas is a key factor for a high strength bond This can be done with laser light The laser technique offers an alternative approach for many applications Eg precise paint removal rust removal preparation of surfaces before painting (to increase adhesion) The laser is a contact-free gentle environmentally friendly dry and dust-free treatment without using any media Therefore perfect to auto-mate and integrate in production processes1435 - 1500 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

Lezingenprogramma woensdag 31 mei (vervolg)

Anodiseercriteria bij een perfect verspaand aluminium productHenry van Haeff Directeur 2-S Petrofer Iedereen heeft weleens te maken met een tegenvallende kwaliteit van een bewerkt eindproduct voor en na het anodiseren Met name de onzekerheid over de oorzaak is zowel frustrerend als tijd- en geld rovend Diverse leden van het Mikrocentrum High Tech Platform hebben daarom besloten alle facetten van het productieproces nader te onderzoeken om uiteindelijk meer inzicht te krijgen in de invloeden die oa koel- en smeermiddelen gereedschappen materiaal reinigen etc hebben op het eindresultaat Tijdens testen met Aluminium EN AW-5083 O3 bij het Teclab in Eindhoven zijn een aantal verrassende conclusies getrokken Benieuwd Bezoek het Aluminium Paviljoen stand 7

1435 - 1500 ZAAL 1

Mat

eria

len

Atmosferische plasmatechnologie - applicatiespecifieke oplossingen op maatDr Ralf Greger Zaakvoerder - Technisch Consultant PlaToS ConsultingNa een korte introductie in de plasmatechnologie wordt aan de hand van voorbeelden uit de praktijk ge-toond hoe atmosferische plasmawerktuigen gekozen en op maat geskaleerd kunnen worden

1345 - 1410 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

37 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Een Circulaire Economie hoe krijgen we die echt in bewegingErick Wuestman AVS Voorzitter en expert CE Stichting Circulaire EconomieGaan nieuwe businessmodellen het verschil maken in de technieken rondom Circulaire EconomieHet succes van een circulaire samenleving hangt niet alleen af van recycling of upcycling aan het eind van een levensfase van een product maar meer nog van slimme oplossingen aan de voorkant van een ontwik-keltraject Hoe gaan nieuwe verdien- organisatie- en businessmodellen hier hun invloed op hebben en welke rol spelen materialen in dit hele procesGaat een consortium dat eigenaar blijft van kozijnen en haar gevel als een dienst aanbiedt andere materi-alen kiezen voor haar producten En wat betekent dit voor producenten en materiaal samenstellingen

1505 - 1530 ZAAL 1

Mat

eria

len

Solar Simulation the real life (in English)Mark de Waard Sales RycobelAn enlightening view on weathering simulation possibilities of your materials

1505 - 1530 ZAAL 2

Anal

yse

Overzicht van recente innovaties in verbinden van ongelijksoortige materialen en van minder gekende las- enof soldeertechniekenFleur Maas Belgisch Instituut voor LastechniekDe recente ontwikkelingen in de lastechniek voor het verbinden van ongelijksoortige materialen zoals de opkomst van nieuwe varianten van het MAG-lassen enof solderen puntlassen wrijvingslassen of elektro-magnetisch pulsproces worden in deze presentatie naar voor gebrachtAls toepassingsvoorbeeld zal de ontwikkeling van een metaalcomposiet onderdeel voor de automobiel-sector worden toegelicht

1505 - 1530 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Understanding adhesion improvement as a result of changing surface wettability (in English)Dr Ir Marieumllle Laimboumlck-Wouters Materiaal Expert MaterialsXpertiseMost industrial polymers and composites have low surface free energy and lack polar functional groups on their surface resulting in a class of materials with poor adhesion properties Introduction of polarity is mostly done my means of chemical or physical processes using products that harm the environment Atmospheric plasma treatment is an elegant method to introduce polarity to the surface of the substrate resulting an improved adhesion In this contribution the results of surface modification on the effect on surface free energy and adhesive properties will be presented and related to a theoretical approach to predict adhesion1505 - 1530 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

M2i - Onderzoek aan High Tech MaterialenDr Harald Kerp Programma Manager The Materials Innovation InstituteDe presentatie geeft een overzicht van het materiaalonderzoek dat M2i uitvoert op basis van de High Tech Materials roadmap van het Topsectorenbeleid Binnen M2i wordt onderzoek gedaan naar zowel structu-rele als functionele materialen Hier zal de nadruk liggen op onderzoek aan functionele materialen zoals beschermende en waterafstotende coatings materialen voor zonnecellen en dunne films voor toepassing in elektronische componenten

1535 - 1600 ZAAL 1

Keyn

ote

Lezingenprogramma woensdag 31 mei (vervolg)

38 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Lezingenprogramma donderdag 1 juni

Designing functional micromaterials (in English)Dr Wim Noorduin Group Leader AMOLFHarnessing the basic principles that guide such self-organizing processes is of fundamental scientific interest but also promises a paradigm shift in the manufacturing of nano- and micromaterials We recently demonstrated that the subtle balance between the diffusion of reactants and their reaction rates could lead to a wide range of microscopic shapes that could be further sculpted and hierarchically organized by rationally modulating the environmental conditions Based on fundamental insights in the underlying mechanism we now present new ways to steer the nucleation and growth of mineralizing microstructures and construct functional micromaterials These results contribute to our understanding of biomineralizati-on processes and outline a new nano-fabrication strategy for functional self-organizing materials1030 - 1055 ZAAL 1

Keyn

ote

Driving Glass beyond the Limits (in English)Dr Matthias Muumlller Director Material Development SCHOTT AGSCHOTT AG is continuously developing innovative glass and glass ceramic solutions for a huge variety of applications in optics semiconductor medical electronic packaging and much more With thickness down to 70microm tight geometrical parameters and outstanding strength this material reveals superior performan-ce Another example of leading edge material development are tailored glass ceramics as low loss dielec-tric material for high frequency applications This might enable unique solutions for mobile communication like 5G technology or autonomous flying

1125 - 1150 ZAAL 1

Mat

eria

len

Verbinden zonder gatenIng J van Schaijk Senior application engineer VIBA NVNieuwe materialen vereisen nieuwe manieren van bevestigen Zo worden niet alleen lijmen steeds groener en slimmer ook de bevestigers gaan mee in deze ontwikkeling Met de reeks slimme bevestigers van Click Bond worden er geen gaten geboord in het materiaal Het zijn verlijmbare mechanische bevestigers die in vele markten succesvol worden toegepast overal op de wereld

1125 - 1150 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Afblazen van oppervlakte en stofreinigingDonald van Boven Sales RycobelHet afblazen van oppervlakte en stofreiniging toegelicht aan de hand van een case studie

1125 - 1150 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

Vision inspection for surface damage on high quality materials (in English)Juumlrgen Kemenas Technical specialist TEVEL Techniek BVAutomatic Vision inspection system to inspect surface damage in micro - nano scale on high quality mate-rials

1125 - 1150 ZAAL 2

Anal

yse

39 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Hansen Solubility Parameters in inkjet ink development (in English)Dr Sc Frank Ruttens Key accountmanager Agfa-LabsHansen Theory can be used to develop stable inkjet inks from scratch in a very short period of time hence leading to a minimal time-to-market

1155- 1220 ZAAL 2

Anal

yse

Hoe de oppervlaktetoestand evaluerenverbeteren voorafgaand aan een verlijmingIng Pol Coudeville Docent - cooumlrdinator dienstverlening KULeuven technologiecampus OostendeDe primordiale voorwaarde voor een goede lijmverbinding houdt in dat de oppervlakte-energie van het substraat voldoende hoog is om tot verlijming over te gaan We gaan na wat die termen betekenen en wat we hieruit kunnen afleiden We belichten de verschillende meetprincipes We gaan na wat oppervlakte-ac-tivatie betekent en hoe we dit kunnen realiseren langs fysische of chemische weg

1155- 1220 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Global Resource Depletion Threats and Opportunities (in English)Dr Ir AM Diederen Senior Scientist TNOAt our current level of technology and within the current paradigm of how to run an economy from a global perspective we might already find ourselves in a predicament of interconnected and aggravating relative scarcities The central issue is declining net energy on a global scale which causes relative scarcity of many raw materials (among them many metals) which in turns aggravates the situation with regard to current and future availability and affordability of energy So-called least-regret strategies can be devised to soften or mitigate the consequences of global resource depletion and which have intrinsic benefits both in circumstances of crisis and of non-crisis

1315- 1340 ZAAL 1

Keyn

ote

Lezingenprogramma donderdag 1 juni (vervolg)

Chemische oppervlaktemodificatieProf Dr Ernst J R Sudholter Hoogleraar Organische materialen en grensvlakken TU Delft - Chemical Engi-neering Organic materials amp InterfacesHet seminar zal gaan over oppervlakken en hoe de preciese samenstelling daarvan en de structuur van invloed zijn op de fysische eigenschappen zoals hydrofiliciteit hydrofobiciteit en electrische oppervlakte lading Door preciese chemische behandeling van oppervlakken kunnen de fysische eigenschappen op wens worden beinvloed Dat kan zijn bijvoorbeeld het stimuleren van de hechting van bepaalde compo-nenten uit de omgeving en ook in het juist voorkomen van bepaalde hechtingen

1155- 1220 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

CeraCarbon THE next step in wear resistant lightweight applicatons (in English) Roeland Coumans CEOCTO CeraCarbon CeraCarbon is a disruptive new material It combines the strength and lightness of Carbon Fiber and the wear-resistance and low friction of Ceramic Now it is possible to replace heavy steel in high performace applictions were the matariel is exposed to wear and tear Possible applications hydraulic and air cilinders sliding bearings fast moving and sliding machine parts etc

1155 - 1220 ZAAL 1

Mat

eria

len

40 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Ultradunne materiaal lagen en hun toepassing in NanoMagnetismeDr Ir Ing R Lavrijsen Universitair Docent Technische Universiteit Eindhoven Groep Fysica van NanoStruc-turen (FNA) Faculteit Technische NatuurkundeIn deze presentatie zal ik het onderzoek in de groep fysica van nanostructuren zoals mogelijk gemaakt door de NanoAccess onderzoeksfaciliteit aan de TUe naar de fundamentele magnetische interacties in ultradunne lagen nader toelichten In dit onderzoek is de controle van laagdikten grensvlakken oppervlak-ken en zuiverheid op de nanometer schaal van uiterst belang Ik zal een paar voorbeelden van de gebruik-te technieken voor depositie analyse en structurering de revue laten passeren Ons onderzoek richt zich op applicaties op het gebied van de nano-electronica nanomaterialen voor energie en nanodeeltjes voor bio-medische toepassingen Deze technieken zijn ook toegankelijk voor derden in samenwerkingsverband1345 - 1410 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

How to model dropping of an HDPE tank with fluid using Abaqus FEA (in English)Dr Ir Christine Obbink-Huizer Abaqus Application Engineer SimuleonFinite element analysis is a powerful tool to understand and predict mechanical behavior Using the drop test of an HDPE tank filled with fluid as example the choices that need to be made when setting up an analysis are explained Most attention is paid to the material properties which material models can be used for HDPE and how can we describe the fluid This example shows the capabilities of Abaqus to describe complex non-linear behavior similar to httpinfosimuleoncomblogabaqus-fsi-drop-test-100-liter-hdpe-fuel-tank1435 - 1500 ZAAL 2

Anal

yse

Lezingenprogramma donderdag 1 juni (vervolg)

Van ontwerp naar technisch en commercieel haalbaar aluminium productFrits Marechal Application Design Engineer Sapa Extrusion BeneluxDeze lezing is gericht op ontwerpers die een ontwerp willen vertalen naar een commercieel efficieumlnt maakbaar product Aan de hand van diverse prijswinnende ontwerpen vertelt Frits Marechal wat het ma-teriaal aluminium en de extrusietechniek te bieden hebben om breed uiteenlopende productontwerpen technisch en commercieel haalbaar te maken

1345 - 1410 ZAAL 1

Mat

eria

len

Dynamic mechanical analysis of a tire sample by nanoindentation (in English)David Ziltener CEO Tribotron AGThe viscoelastic properties of a tire sample are studied by dynamical mechanical analysis (DMA) using Na-noIndentation technique with the Nanovea Mechanical Tester We found that the tire possesses different viscoelastic mechanical properties across the tire layers Such strategical distribution of the hardness and complex modulus at different layers meets the functionality requirements of the tire The DMA frequency sweep test provides useful information on the viscoelastic behaviors of the tire running at different speeds which is essential in improving the performance of tires for smoother and safer rides

1345 - 1410 ZAAL 2

Amal

yse

Condities voor een duurzame verlijmingIng Jan Lambrechts MSc Business Manager LCS Adhesive Bonding bvbaWanneer we duurzaam willen verlijmen is het aangewezen een aantal factoren in het oog te houden zoals design van de constructie de keuze van de substraten oppervlaktebehandeling omgevingsfactoren lijmkeuze applicatie en proces testen controle en QC Ten slotte wordt het belang van het Triumviraat uitgelegd

1435 - 1500 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

41 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Oppervlaktetechnologie controle op de vierkante kilometerDr Ir Hans van der Weijde Programma manager Tata Steel RampDTata Steel is een van de grootste producten van metaaloppervlakken in Nederland En naast de optimale eigenschappen van de bulk is juist ook het oppervlak een van de manieren waarop we kunnen excelleren en concureren Dit omvat oppervlakte-topologie over diverse lengteschalen dunne oppervlaktelagen en speciale coatings In deze lezing zal vanuit een aantal marktsegmenten worden bekeken welk type ontwik-kelingen actueel zijn

1505 - 1530 ZAAL 1

Mat

eria

len

Net-shape productie van een composieten draagarmMarkus Kaufmann Programmaleider composieten SirrisSLC-Lab is het engineering en prototypelabo van Sirris de KU Leuven en de UGent Een demonstrator die recent internationale belangstelling wekte was een draagarm voor de ophanging van een Volkswagen Golf die het lab samen met twee Duitse partneruniversiteiten ontwikkelde De component illustreert dat de re-sin transfer moulding-technologie perfect geschikt is voor complexe designs Ze vergt geen nabehandeling en laat zelfs toe optische vezelsensoren te integreren voor structural health monitoring Tijdens de lezing word ingegaan op de complexiteit van matrijsontwerp voor RTM het integreren van inserts in complexe preforms en het opmeten van spanningen door middel van vezelsensoren

1505 - 1530 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Dos en Donts van anodiserenM Kaarsgaarn DGA KO-AR BVWelke valkuilen zijn er bij anodiseren

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

Lezingenprogramma donderdag 1 juni (vervolg)

Lina s werelds eerste bio-based autoNoud van de Gevel PR amp Media manager TUecomotiveLina is een vierpersoons elektrische stadsauto Dankzij haar lichte gewicht van 300 kilogram is ze erg efficieumlnt Dit lage gewicht is te danken aan een innovatief materiaal dat nog nooit eerder structureel in autorsquos is gebruikt Namelijk bio-composiet Deze panelen bestaande uit twee lagen bio-composiet die om de bio-logische PLA-kern geperst worden vormen het chassis van Lina en daarmee de dragende constructie van de auto Het voornaamste bestandsdeel van het bio-composiet is vlas Vlas is een plant met lange stugge vezels waarvan de toepassingen ver reiken

Keyn

ote

1505 - 1530 ZAAL 4

1535 - 1600 ZAAL 1

Smart coatings via designing surface chemistry and topography (in English)Dr Catarina Esteves Associate Professor Eindhoven University of Technology - Department of Chemical Engineering and ChemistryNearly all surfaces we use are covered by a polymer layer (coating) for protection or aesthetic purposes One of the most important roles of surfaces is setting interactions with water Hydrophobic coatings provide water repellency and low-adherence hydrophilic coatings grant permanent contact with water and high lubricity Currently the materials field faces new challenges to design multi-functional surfaces which exhibit a specific wettability but also respond selectively to changes in the environment I will show how we have been using surface chemistry and topography to develop multi-functional smart coatings for different applications eg self-healing and superhydrophobic polymer coatings1435 - 1500 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

42 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

1D COMPOSITES BVJupiterweg 41a3893 GC ZEEWOLDEinfo1dcompositescom06-53161362www1DcompositescomContact Gertjan Switsar

Stand 10

2-S BV Vlierdensedijk 435705 CK HELMONDhvanhaeff2-seu0492-590443www2-seu Contact Henry van Haeff

Stand 7

4TUHIGH-TECH MATERIALS (4TUHTM) Mekelweg 22628 CD DELFTrboerrigtertudelftnl015-2785760www4tunlhtmContact Reina Boerrigter Stand 16

ADSO BVBA Vuurkruislaan 10BE 2610 WILRIJKbartadsobe0032-498400504wwwadsobeContact Bart Hendrickx Stand 2

Agfa-Labs Septestraat 27BE 2640 MORTSELfrankruttensagfacom0032 449 56 99 49wwwagfa-labscomContact Frank Ruttens Stand 35

ALUMECO NL BV Ketelmeer 255347 JX OSSmohalumeconl06-10382134 wwwalumeconl Contact Marco Huitink

Stand 7

Exposanten (op alfabetische volgorde)

ALUMINIUM PAVILJOEN Kruisstraat 745612 CJ EINDHOVENkmousmikrocentrumnl040-2969922Contact Karin Mous Stand 7

AMEURO METALS BV Papland 9c4206 CK GORINCHEMovaniperenameurometalsnl085-4844770wwwameurometalsnlContact Olaf van Iperen Stand 21

ARNOLD + SIEDSMA Bezuidenhoutseweg 572594 AC DEN HAAGrnaudintencatearnold-siedsmanl070 3654833wwwarnold-siedsmacom

Stand 6

ANALIS nv Rue de Neacuteverleacutee 11BE 5020 Suarleekdranalisbe0032-81-255050wwwanalisbeContact Ken de Roover Stand 53

BENELUX SCIENTIFIC BV 44 RI-straat 334051 AP OCHTENkoschaapbenelux-scientificnl0344-655556wwwbenelux-scientificnlContact Ko Schaap Stand 40

BODYCOTE VACUUM BRAZING Visseringweg 281112 AS DIEMENhenkjanbuursenbodycotecom+31 20 5601080wwwbodycotecomnl-beContact Henkjan BuursenStand 64

BOumlHLER Isolatorweg 321014 AS AMSTERDAMrobdiddenbohlernl020-5817420wwwbohlernlContact Rob Didden Stand 14

Bond voor Materialenkennis Kruisstraat 745612 CJ Eindhoveninfomaterialenkennisnl040 296 99 13wwwmaterialenkennisnlContact Karin van Bakel

Stand 25

BONSHIN SOURCING BVBAUitbreidingstraat 843BE 2600 BERCHEM0032-483252389amyxinbonshincomwwwbonshincomContact Amy Xin

Stand 12

EXPOSANTEN

CERACARBON BV Kruisstraat 1236171 GE STEINroelandceracarboncom046-4260076www ceracarboncom Contact Roeland Coumans

Stand 18

FALEX TRIBOLOGY NV Wingepark 23BBE 3110 ROTSELAARofficefalexeu0032-16-407965wwwfalexeuContact Dirk Drees

Stand 47

GIMEX TECHNISCHE KERAMIEK BV Achterdijk 155705 CB HELMONDjgoossensgimexnl0345 - 574 255wwwgimexnlContact John GoossensStand 4

DE LOOPER ANALYTICAL Bukkumweg 24m5081 CT HILVARENBEEKdanieumllledelooperndocom013-5054216wwwdelooperanalyticalcomContact Danielle Heijms

Stand 37

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES Delo-Allee 1DE 86949 WINDACHrobertboksdelode0049 8193 9900-0wwwdelo-adhesivescomenContact Mr Robert BoksStand 67

ELASTOMER RESEARCH TESTING BV Teugseweg 277418 AM DEVENTERinfoertbvcom+31 570 - 62 46 16wwwertbvcomContact Dr Ir Kuno DijkhuisStand 56

Exposanten (op alfabetische volgorde)

43 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

44 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Exposanten (op alfabetische volgorde)

GRONEMAN BV Postbus 247550 AA HENGELOeidhofgronemannl074-2551143wwwgronemannlContact Karin Eidhof

Stand 80

HARTECH MEET- amp TESTAPPARATUUR Bonte Kraaiweg 161521 RD WORMERVEERyvonnehartechnl075-6144080wwwhartechnlContact Yvonne IJmker - de NijsStand 49

HAUCK HEAT TREATMENT EINDHOVEN BV Achtseweg Noord 55651 GG EINDHOVENrickbruggemanhauckhtcom06-13122288wwwhauckhtnlContact Rick BruggemanStand 72

HOGESCHOOL UTRECHT CENTRUM VOOR NATUUR amp TECHNIEK Koningsbergerstraat 93531 AJ UTRECHTalexharsveldhunl088-4818888wwwcvntnlContact A HarsveldStand 17

IMO-IMOMEC Martelarenlaan 42BE 3500 HASSELTlievededonckeruhasseltbe0032-11-268813wwwuhasseltbeimoContact Lieve de Doncker

Stand 45

INNOVAR CLEANING CONTROL Ambachtsweg 235627 BZ EINDHOVENhanscoolsinnovar-cccom040-7370199wwwinnovar-cccomContact Hans CoolsStand 109

INNOVATEST EUROPE Borgharenweg 1406222 AA MAASTRICHTinfoinnovatest-europecom043-3520060wwwinnovatest-europecom

Stand 44

INNOVATIEVE MATERIALEN SJP UITGEVERS Postbus 8614200 AW GORINCHEMgvninnovatievematerialennl0183-660808Contact Gerard van Nifterik

Stand 1

IPECUNIA PATENTS BV Rijksweg Zuid 86131 AN SITTARDdannybovensipecuniacom046-4113990wwwipecuniacomContact Dhr Jaap Renkema Stand 34

INSTRON 3 Boulevard Jean Moulin Omega Parc Bacirctiment 2FR 78990 ELANCOURT CEDEXjuergen_richterinstroncom0031-(0)6-10898286wwwinstroncomContact dhr J RichterStand 51

ISSERSTED PRUumlFMASCHINEN GMBH amp CO KG Chemiestrasse 4DE 41751 VIERSENdellingisserstedt-pruefservicede0049-2162-266500wwwisserstedt-pruefservicedeContact Maria DellingStand 39

IST BENELUX BV Hommel 637317 BL APELDOORNgerardbnlist-uvcom055-5050014wwwist-uvnlContact Gerard Brieko

Stand 77

JJ BOS BV Marconistraat 112809 PH GOUDAramonvanthoffjjbosbvnl0182-619333wwwjjbosbvnlContact Ramon van t Hoff

Stand 55

HELMUT FISCHER MEETTECHNIEK BV Tarasconweg 105627 GB EINDHOVENjohannieuwlandshelmutfischernl040-2482255wwwhelmutfischernlContact Johan Nieuwlands Stand 89

GOM BRANCH BENELUX Interleuvenlaan 15FBE 3001 HEVERLEEewinantgomcom0032-16-408034wwwgomcomContact Wim Cuypers

Stand 58

EXPOSANTEN

Exposanten (op alfabetische volgorde)

JUNO INDUSTRIES Stoktevijver 229930 Zomergemcojunoindustrieseu+3293959590wwwjunoindustrieseuContact Thierry Soenen

Stand 74

LIJMACADEMIE Ericssonstraat 25121 ML RIJENinfolijmacademienl085-3031227wwwlijmacademieeuContact Arnold Knottnerus

Stand 60

KEYENCE INTERNATIONAL (BELGIUM) Bedrijvenlaan 5BE 2800 MECHELENtvanlaerkeyenceeu0032-471-214822wwwkeyencecom Contact Thimoty Van LaerStand 33

KO-AR BV Neerlandia 161841 JK STOMPETORENmarcoko-arnl072-5745400wwwko-arnlContact Marco Kaarsgaarn

Stand 96

LCS ADHESIVE BONDING BVBA Bergenstraat 84BE 3053 HAASRODEjanlambrechtsconsultantcom0032-16-389045wwwlcs-adhesivebondingcomContact Jan LambrechtsStand 75

IST Benelux BVHommel 637317 BL ApeldoornTel +31 55 505 00 14wwwist-uvnl

IndustrialLED- UV

technologie van IST

45 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

JEOL (EUROPE) BV Lireweg 42153 PH NIEUW-VENNEPkruizejeolbeneluxcom0252-623500wwwjeolbeneluxcomContact Arnold Kruize

Stand 38

46 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Exposanten (op alfabetische volgorde)

Materials innovation institute (M2i) Elektronicaweg 252628 XG DELFTBvanhaastrechtm2inl088-0351900wwwm2inlContact Bert van HaastrechtStand 25

MERSEN BENELUX BV Mercuriusweg 4-63113 AR SCHIEDAMwilliamrozeboommersencom010-2983030wwwmersencomContact William Rozeboom

Stand 22

METEL Van Harenstraat 45145 RJ WAALWIJKdwijnantsmetelnl0416-724800wwwmetelnlContact Dennis Wijnants

Stand 13

MIKROCENTRUM Kruisstraat 745612 CJ EINDHOVENjgijsbertsmikrocentrumnl040-2969933 wwwmikrocentrumnlContact J Gijsberts

Stand 120

MULTIVALENT BV INNPLATE Ekkersrijt 15015692 AN SONrobbertdegreefmultivalentnl040-7515304 wwwmultivalentnlContact Robbert de GreefStand 98

Newa Postbus 105110 AA BAARLE-NASSAUinfonewanl013-5072000wwwnewanlContact Ivo Verheijen Stand 46

PERMACOL BV Diedenweg 946717 KV EDEtgorterpermacolnl0318-640740wwwpermacolnlContact Tom Gorter Stand 73

PHENOM-WORLD BV Dillenburgstraat 9T5652 AM EINDHOVENviviandecortiphenom-worldcom040-2597369 wwwphenom-worldcomContact Vivian de Corti Stand 54

Pontus HeatTreatment BV Thermen 97521 PS ENSCHEDErvanmilpontusnl053-4341000wwwpontusnlContact Robert van Mil Stand 62

PLATOS CONSULTING Elsbrug 11BE 9260 WICHELENralfgregerplatos-consultingbe0032-474-572635wwwplatos-consultingeuContact Dr Ralf Greger

Stand 91

REFITECH CARBON COMPONENTS Industriestraat 69a5145 PD WAALWIJKbnijpelsrefitechnl0416-330589wwwrefitechnlContact Bas NijpelsStand 19

RUPLO LIJMTECHNIEK BV Meeuwstraat 2A9791 GE TEN BOERinforuplonl050-3022702wwwruplonlContact Ruurd van der Ploeg

Stand 76

RYCOBEL Nijverheidslaan 47BE 8540 DEERLIJKinforycobelcom0032-56-1782170wwwrycobelcomContact Mark de Waard amp Donald Van BovenStand 95

MATERIALDESIGN Heereweg 321901 MD CASTRICUMtonhurkmansgmailcom0251-656052Contact Ton Hurkmans wwwmaterialdesignnl

Stand 1

MAT-TECH Ekkersrijt 45085692 DM SONebrommat-techcom0499-490133wwwmat-techcomContact Erik Brom

Stand 59

47 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Please visit us at the Materials 2017 ndash Booth 3

Whatrsquos your nextmilestone

By creating specialty glass that stands out with unmatched optical precision the highest transmission surprising exibility and ultimate customized solutions we enable engineers and designers to think in new dimensions

milestonesschottcom

Letrsquos rediscovermaterials for industrial applications

IA_Geschmolzenes-Glas_210x297_ENG_170419indd 1 200417 1154

48 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Exposanten (op alfabetische volgorde)

SAPA EXTRUSION BENELUX Postbus 755150 AB DRUNENrikmertenssapagroupcom06-20542522 wwwsapaprofilescomnlContact Rik Mertens Stand 23

SCHOTT BENELUX BV Randweg 3a4104 AC CULEMBORGantoonwesselinkschottcom0345-470650wwwschottcomContact AHWesselink

Stand 3

SCIGRIP - BENELUX BNS Australieumlweg 24T4561 PD HULSTbnsbnsindustrialcom0114-31100wwwscigrip-beneluxcomContact Stef Jaspersen

Stand 71

SENANG MATERIAL MICROSCOPY Prinses Beatrixlaan 224001 AH TIELinfosenangomsnl0344-610020wwwsenangomsnlContact Roy MaidmanStand 43

SHIMADZU BENELUX BV Australieumllaan 145232 BB DEN BOSCHinfoshimadzunl073-6430320wwwshimadzunl Contact Gaby de Jong

Stand 32

SIMULEON - ABAQUS SOFT-WARE amp FEA SERVICES Sint Antoniestraat 75314 LG BRUCHEMdbroekaartsimuleoncom0418-644699wwwsimuleoncomContact Dolf BroekaartStand 50

SIRRIS Technologiepark 935BE 9052 ZWIJNAARDEbartteerlincksirrisbe0032-498-919394Contact Bart Teerlinckwwwsirrisbe Stand 70

SIRRIS SMART COATING APPLICATION LAB Wetenschapspark 3BE 3590 DIEPENBEEKhildekrikorsirrisbe0032-473-992129wwwsmartcoatingbeContact Hilde KrikorStand 105

TESA BV Stationsplein 3-11211 EX HILVERSUMerikspeeckaerttesacom0032-471-705597wwwtesanlContact Erik Speeckaert

Stand 63

SUMMA SURFACE SLCR LASERTECHNIEK Bernard Vrienslaan 35062 EM OISTERWIJKthijscarliersumma-surfacenl013-8225866wwwsumma-surfacenlmachinesslcrContact Thijs Carlier Stand 93

TEVEL TECHNIEK BV Mollevite 246931 KG WESTERVOORTinfotevelnl026-3030060wwwtevelnlContact H Blauw

Stand 30

TITAN TECHNOLOGIES Koksijdestraat 11BE 8630 VEURNEinfotitantechnologiesbe0032-475651536wwwtitantechnologiesbe Contact Serge Tuerlings

Stand 79

SADECHAF BONDING Campus Blairon 30BE 2300 TURNHOUTjannekerenessadechafeu0032-14-405287wwwsadechafeuContact Janneke Renes

Stand 69

SINVACON BVBAProvinciebaan 102BE 9890 GAVERE0032-478546968pascalverheyensinvaconbewwwsinvaconbe Contact Pasval Verheyen

Stand 106

SABA Dinxperlo BV Industriestraat 37091 DC DINXPERLOtransportationsaba-adhesivescom0315 65 89 99wwwsaba-adhesivescomContact Dennis ter Veldhuis Stand 68

DEacute TAPE VOOR MOEILIJKE 0PPERVLAKKENtesareg ACXplus 709x LSE Performerbull Deze innovatieve schuimtape in acryl hecht op een blijvende manier en zonder primer aan

low-surface-energy (LSE) materialen zoals kunststof materialen met poedercoating etcbull Kan gebruikt worden bij temperaturen dicht bij het vriespunt

tesanl

Global leading technology in hardness testing made inThe Netherlands

Visit our websitewwwinnovatest-europecom

Borgharenweg 140 - 6222 AA Maastricht - Phone +31 (0) 43 3520060 - Fax +31 (0) 43 3631168 - E-mail infoinnovatest-europecomINNOVATEST Europe BV

49 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

50 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

In eacuteeacuten dag alles over aluminium productontwikkeling

wwwmikrocentrumnlevenementen

12 | 9 | 2017

Hilvaria

Studios

Hilvarenbeek

51 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

VDL FIBERTECH INDUSTRIES Diamantweg 545527 LC HAPERTdsteenbakkersvdlfibertechindus-triescomwwwvdlfibertechindustriescom0497-338400Contact D SteenbakkersStand 20

Exposanten (op alfabetische volgorde)

VERENIGING ION Einsteinbaan 13439 NJ NIEUWEGEINscherpenborgvereniging-ionnl030-6300390wwwvereniging-ionnlContact Santino Scherpenborg

Stand 99

VIBA NV Bleiswijkseweg 412712 PB ZOETERMEERromanivibanlwwwvibanl 079-3306748Contact Ton Romani Stand 78

VOM VZW Kapeldreef 60BE 3001 LEUVENvfinckenvombe0032-16-401420wwwvombeContact Veerle Fincken Stand 108

WEISS TECHNIK NEDERLAND BV Newtonstraat 54004 KD TIELinfoweisstechniknl0344-670400wwwweisstechniknlContact M VogelaarStand 52

WITTENBURGWITCOM Postbus 323870 CA HOEVELAKENhbwittenburgbvnl036-2000300wwwwittenburgbvnlContact Han van der Brink Stand 5

VM VISION INTERNATIONAL BVBA Molenbergstraat 39BE 9190 STEKENEmthvm-visioneu0032-3-7893602wwwvm-visioneuContact Mark ter HoevenStand 57

Stand 40

Instrumenten voor hettesten van uw materialen

Op de stand van Benelux Scientific is dit jaar ruim aandacht voor Q-Labdeacute specialist op het gebied van testapparatuur voor veroudering en corrosie

infobenelux-scientificnlwwwbenelux-scientificnlT +31-(0)344-655556

TRIBOTRON AG Lerchenfeldstrasse 3CH 9014 ST GALLENinfotribotroncom0041-71-5112465wwwtribotroncomContact David Ziltener

Stand 48

TTL GROUP NV Bredesteeg 47041 GV S-HEERENBERGwendyvanreettlgroupnl0314-664900 wwwttlgroupnlContact Wendy van Ree Stand 11

52 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Wie levert wat

1D COMPOSITES BV 10

ADSO BVBA 2

AMEURO METALS BV 21

BOumlHLER 14

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67

GIMEX TECHNISCHE KERAMIEK BV 4

JJ BOS BV 55

MERSEN BENELUX BV 22

METEL 13

PERMACOL BV 73

REFITECH CARBON COMPONENTS 19

SCHOTT BENELUX BV 3

(Slimme) materialen amp grondstoffen

2-S BV 7

ADSO BVBA 2

BOumlHLER 14

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67

GIMEX TECHNISCHE KERAMIEK BV 4

JJ BOS BV 55

LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75

MERSEN BENELUX BV 22

REFITECH CARBON COMPONENTS 19

SCHOTT BENELUX BV 3

SUMMA SURFACE SLCR LASERTECHNIEK 93

Bewerken van materialen

2-S BV 7

Agfa-Labs 35

ARNOLD + SIEDSMA 6

BODYCOTE VACUUM BRAZING 64

BOumlHLER 14

ELASTOMER RESEARCH TESTING BV 56

FALEX TRIBOLOGY NV 47

GIMEX TECHNISCHE KERAMIEK BV 4

HOGESCHOOL UTRECHT - CENTRUM VOOR NATUUR amp TECHNIEK

17

LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75

LIJMACADEMIE 60

MULTIVALENT BV INNPLATE 98

PERMACOL BV 73

PLATOS CONSULTING 91

Pontus HeatTreatment BV 62

SIMULEON - ABAQUS SOFTWARE amp FEA SERVICES 50

Consultant adviseur

ANALIS nv 53

BODYCOTE VACUUM BRAZING 64

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67

HAUCK HEAT TREATMENT EINDHOVEN BV 72

INNOVAR CLEANING CONTROL 109

IST BENELUX BV 77

JJ BOS BV 55

LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75

LIJMACADEMIE 60

MAT-TECH 59

MULTIVALENT BV INNPLATE 98

PLATOS CONSULTING 91

RYCOBEL 95

SCHOTT BENELUX BV 3

SUMMA SURFACE SLCR LASERTECHNIEK 93

VERENIGING ION 99

VM VISION INTERNATIONAL BVBA 57

ADSO BVBA 2

JJ BOS BV 55

LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75

LIJMACADEMIE 60

MULTIVALENT BV INNPLATE 98

SIMULEON - ABAQUS SOFTWARE amp FEA SERVICES 50

Oppervlaktetechnieken

Ontwerp- en design bureau

Wie levert wat

53 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Wie levert wat

2-S BV 7

Agfa-Labs 35

BENELUX SCIENTIFIC BV 40

DE LOOPER ANALYTICAL 37

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67

ELASTOMER RESEARCH TESTING BV 56

FALEX TRIBOLOGY NV 47

GOM BRANCH BENELUX 58

HARTECH MEET- amp TESTAPPARATUUR 49

INNOVATEST EUROPE 44

INSTRON 51

JJ BOS BV 55

JEOL (EUROPE) BV 38

MAT-TECH 59

MULTIVALENT BV INNPLATE 98

Newa 46

PERMACOL BV 73

RYCOBEL 95

TEVEL TECHNIEK BV 30

TRIBOTRON AG 48

VM VISION INTERNATIONAL BVBA 57

WEISS TECHNIK NEDERLAND BV 52

Materiaalkarakterisering analyse techniek meten amp testen

4TUHIGH-TECH MATERIALS (4TUHTM) 16

Agfa-Labs 35

ELASTOMER RESEARCH TESTING BV 56

HOGESCHOOL UTRECHT - CENTRUM VOOR NATUUR amp TECHNIEK

17

JJ BOS BV 55

LIJMACADEMIE 60

Materials innovation institute 25

VERENIGING ION 99

VOM VZW 108

Onderzoeksinstituten kennis- en onderwijsinstellingen

BODYCOTE VACUUM BRAZING 64

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67

GRONEMAN BV 80

HAUCK HEAT TREATMENT EINDHOVEN BV 72

IST BENELUX BV 77

JJ BOS BV 55

JUNO INDUSTRIES 74

LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75

LIJMACADEMIE 60

MAT-TECH 59

PERMACOL BV 73

SADECHAF BONDING 69

SCHOTT BENELUX BV 3

VDL FIBERTECH INDUSTRIES 20

Verbindingstechnieken

Wie levert wat

54 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Klik Hier voor de webversiegt

55 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

1D COMPOSITES BV 102-S BV 74TUHIGH-TECH MATERIALS (4TUHTM) 16ADSO BVBA 2Agfa-Labs 35ALUMECO NL BV 7ALUMINIUM PAVILJOEN 7AMEURO METALS BV 21ANALIS nv 53ARNOLD + SIEDSMA 6BENELUX SCIENTIFIC BV 40BODYCOTE VACUUM BRAZING 64BOumlHLER 14Bond voor Materialenkennis 25BONSHIN SOURCING BVBA 12CERACARBON BV 18DE LOOPER ANALYTICAL 37DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67ELASTOMER RESEARCH TESTING BV 56FALEX TRIBOLOGY NV 47GIMEX TECHNISCHE KERAMIEK BV 4GOM BRANCH BENELUX 58GRONEMAN BV 80HARTECH MEET- amp TESTAPPARATUUR 49HAUCK HEAT TREATMENT EINDHOVEN BV 72HELMUT FISCHER MEETTECHNIEK BV 89HOGESCHOOL UTRECHT - CENTRUM VOOR NATUUR amp TECHNIEK 17IMO-IMOMEC 45INNOVAR CLEANING CONTROL 109INNOVATEST EUROPE 44INNOVATIEVE MATERIALEN SJP UITGEVERS 1INSTRON 51IPECUNIA PATENTS BV 34ISSERSTED PRUumlFMASCHINEN GMBH amp CO KG 39IST BENELUX BV 77JJ BOS BV 55JEOL (EUROPE) BV 38JUNO INDUSTRIES 74KEYENCE INTERNATIONAL (BELGIUM) 33KO-AR BV 96LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75LIJMACADEMIE 60MATERIALDESIGN 1Materials innovation institute 25MAT-TECH 59MERSEN BENELUX BV 22METEL 13MIKROCENTRUM 120MULTIVALENT BV INNPLATE 98Newa 46PERMACOL BV 73PHENOM-WORLD BV 54PLATOS CONSULTING 91Pontus HeatTreatment BV 62REFITECH CARBON COMPONENTS 19RUPLO LIJMTECHNIEK BV 76RYCOBEL 95SABA Dinxperlo BV 68SADECHAF BONDING 69SAPA EXTRUSION BENELUX 23SCHOTT BENELUX BV 3SCIGRIP - BENELUX BNS 71SENANG MATERIAL MICROSCOPY 43SHIMADZU BENELUX BV 32SIMULEON - ABAQUS SOFTWARE amp FEA SERVICES 50SINVACON BVBA 106SIRRIS 70SIRRIS SMART COATING APPLICATION LAB 105SUMMA SURFACE SLCR LASERTECHNIEK 93TESA BV 63TEVEL TECHNIEK BV 30TITAN TECHNOLOGIES 79TRIBOTRON AG 48TTL GROUP NV 11VDL FIBERTECH INDUSTRIES 20VERENIGING ION 99VIBA NV 78VM VISION INTERNATIONAL BVBA 57VOM VZW 108WEISS TECHNIK NEDERLAND BV 52WITTENBURGWITCOM 5

56 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Nanovea began designing and manufacturing instruments after years of experience in providing solutions for

measurement technology to stimulate materials engineering for the common good Ease of use advanced automation

Testers and Tribometers Nanoveas instruments can be found internationally in distinguished educational and industrial

organizations ranging from automotive to cosmetic biotechnology to medical devices to microelectronics and space

applications Thousands of clients rely on Nanovea for accurate solutions technically superior instruments experienced

assistance and comprehensive laboratory services

Visit Our Exclusive DistributorTRIBOTRON (Booth 48)

Human CapitalWe connect talented people to our partners creating results together

Market PlatformsWe combine existing competences

and new markets and vice versa

ValorizationWe empower industry to capitalize on developed competences and technologies

ScienceWe develop technology amp industry roadmaps

to materialize scientific agendas

NetworkNetwork

M2i Four Service Areas

euro

As the specialist network organization in materials innovation the Materials innovation institute (M2i) works with large industries as well as small and rapidly expanding companies M2i delivers value to business and science in four service areas

M2i is the enabler in materials inno vation and delivers the integral programming for the Top Sector High Tech Systems and Materials (HTSM) boosting the Dutch economy with knowledge and talent and strengthening its position as global player

ldquo To be successful in our society we are taking a leading role in the social and technical materials inno vations mdash for the generations to comerdquo mdash Mario van Wingerde CEO M2i

Elektronicaweg 252628 XG Delft +31 88 035 1900 infom2inl wwwm2inl

M2i Four Service Areas

57 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Nanovea began designing and manufacturing instruments after years of experience in providing solutions for

measurement technology to stimulate materials engineering for the common good Ease of use advanced automation

Testers and Tribometers Nanoveas instruments can be found internationally in distinguished educational and industrial

organizations ranging from automotive to cosmetic biotechnology to medical devices to microelectronics and space

applications Thousands of clients rely on Nanovea for accurate solutions technically superior instruments experienced

assistance and comprehensive laboratory services

Visit Our Exclusive DistributorTRIBOTRON (Booth 48)

SJP Uitgevers

Postbus 861 4200 AW Gorinchem tel (0183) 66 08 08

e-mail infoinnovatievematerialennl

Abonnementen

Een digitaal abonnement in 2017 (6 uitgaven) kost euro 3950 (excl BTW)

wwwinnovatievematerialennl

Innovatieve Materialen

Innovatieve Materialen is een interactief digitaal vakblad over nieuwe enof innovatief toegepaste materialen in de civieltechnische sector bouw architectuur en design Kerngedachte achter het blad is dat de materialensector tot dusver was lsquoverzuildrsquo op basis van materiaalsoorten waardoor veel kennis en kansen niet worden benut Daar wil Innovatieve Materialen iets aan doenInnovatieve Materialen verschijnt in digitale vorm zes keer per jaar Abonnees ontvangen een bladerbare versie plus een downloadable pdf-editie Beide versies zijn interactief en bevatten hyperlinks en videorsquos Uitgever SJP Uitgevers Postbus 861 4200 AW Gorinchem Tel 0183 66 08 08 Vraag een gratis digitaal proefnummer aan infoinnovatievematerialennl

Digitaal Innovatieve Materialen is een digitaal vakblad wat logischerwijs de mogelijkheid geeft om meer informatie toe te voegen dan in een conventio neel papieren vakblad gebruikelijk is Vaak wordt er bij de artikelen een koppeling gemaakt met een relevante website achterliggende informatie rapporten videomateriaal enof eerder verschenen artikelen

INNOVATIEVE MATERIALEN

Page 14: Extra - Innovatieve Materialen · 2017. 5. 18. · start-up 2016 van Rusland in de wacht gesleept. De competitie is een jaarlijks terugkerend evenement, waarbij start-up bedrijven

BERICHTEN

Betonnen elementen worden al de-cennia lang voornamelijk gemaakt met traditionele bekistingen in hout en staal Met deze bekistingen kunnen eenvou-dige elementen gemakkelijk worden gerealiseerd Complexe betonelementen zijn echter moeilijk te maken In de zoektocht naar alternatieve minder arbeidsintensieve bekistingsmethoden lijken textielmal-len ofwel fabric formwork uitkomst te bieden Al in de 19e en begin 20e eeuw zijn er proeven gedaan en daadwerke-lijk betonconstructies gerealiseerd met fabric formwork De interesse in de tech-niek is echter vooral in de laatste jaren enorm toegenomen mede dankzij de snelle ontwikkeling van parametrische ontwerpsoftware waarnaar op veel uni-versiteiten wereldwijd onderzoek wordt gedaan In tektoniek besteedde in april uitgebreid aandacht aan een aan de TU Eindhoven Daar werd in het academisch jaar 2015-16 onder leiding van docen-ten Arno Pronk en Arjan Habraken een Fabric formwork-project een uitgevoerd door vijf studenten (Gido Dielemans Lia de Mooij Pavlo Kuzin Robbert de Smet en Tom Godthelp Het finale prototype

Fabric formwork

- Organica Hyparbolica - is uiteindelijk gerealiseerd in de fabriek van Geelen Beton in WanssumBij fabric formwork moet worden uitge-gaan van een compleet andere ontwerp-filosofie dan bij traditionele bekistingen

Ontwerp van de bekisting en dat van het betonelement zijn bij fabric formwork in-herent aan elkaar Het gedrag van de be-kisting tijdens het storten moet worden meegenomen in het ontwerp Vervor-mingen van het textiel door de stortdruk

Organica Hyparbolica

12 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Ontwerpschetsen uit fase 1

Organica Hyparbolica bij Geelen Beton in Wanssum (Foto Robert de Smet)

13 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

BERICHTEN

beiumlnvloeden het uiteindelijke ontwerp Dit kan enigszins worden ondervangen door het textiel voor te spannen In het ontwerp moet een evenwicht worden gezocht zodat de gewenste interactie tussen het vloeibare beton en de textiel-mal ontstaat Dit vereist een integraal ontwerpproces Eerst een constructie ontwerpen en dan de textielmal is bij fabric formwork nauwelijks uitvoerbaarDe Organica Hyparbolica ziet er uit als een kolom die een hyparschaal onder-steunt Om de constructie zo efficieumlnt mogelijk te maken is zoveel mogelijk gewicht bespaard Het ontwerp is pa-rametrisch bepaald Door te varieumlren in geometrie positie van de vaste punten (anchorpoints) trekkracht en stijfheid van het textiel kon de uiteindelijke optimale vorm van het fabric formwork worden bepaald StaalvezelwapeningVanwege de complexe vaak organi-sche en dubbelgekromde vormen die ontstaan bij geoptimaliseerde beton-constructies met fabric formwork is ver-dichten van het beton geen optie Er is immers nauwelijks of geen ruimte voor de trilnaald Daarom is gebruikgemaakt van een zelfverdichtend betonmengsel met druksterkteklasse C5060 en een maximale korreldiameter van 8 mm Aan het beton is 35 kgm3 staal-vezelwapening toegevoegd Daardoor krijgt het beton een nascheurtreksterkte

en kunnen relatief kleine momenten worden opgenomen Dit was bij het ontwerp noodzakelijk aangezien er trek-krachten optreden in de constructie De totale afmetingen van de Organica Hyparbolica zijn binnen een kubus van 24 x 24 x 24 m gebleven zodat het betonelement eenvoudig te transporte-ren is over de weg Het totale gewicht bedraagt inclusief bodemplaat ongeveer 7000 kg De Organica Hyparbolica was inmiddels onder meer te zien tijdens Material Xpe-rience 2017 (6 - 10 februari Jaarbeurs Utrecht)

Het hele artikel uit Tektoniek (pdf)gt

Organica Hyparbolica op Material Xperience 2017

Op de foto van links naar rechts Tom Godthelp Pavlo Kuzin Robbert de Smet Lia de Mooij en Gido Dielemans

14 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

MIT presenteerde eind april een nieuwe 3D-printtechniek voor wat men zelf noemt lsquohellip a new approach to making buildingsrsquo Het gaat volgens MIT om een methode die flexibeler sneller en goedkoper is dan tot dusver ontwikkelde 3D-print processen voor de bouw Het gaat om een mobile printrobot die zich vrij kan bewegen en die daarmee ieder

3D-printer MIT belooft nieuwe visie op ontwerp en bouw

bouwwerk van welke vorm en omvang dan ook kan realiseren Het verschil met bestaande zit vooral in de mobiliteit Waar de lsquo3D-bouw-printersrsquo tot dusver aan eacuteeacuten plaats zijn gebonden bestaat de MIT-printer uit een printrobot op rupsbanden met aanhanger De laatste bevat opslagtanks voor het printmedium

Bij wijze van proof of concept printte men met een prototype-printinstallatie in veertien uur tijd een rond bouwwerk van 17 meter in diameter vier meter hoog Het printmedium was pur-schuim waarmee een dubbele wand werd ge-maakt Het idee was dat die zou funge-ren als bekisting waarin dan later beton kan worden aangegoten

BERICHTEN

15 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

De 3D-printinstallatie kan van energie worden voorzien door zonnepanelen Het idee is dat de installatie volledig au-tonoom kan opereren ook op afgelegen plaatsen gebruikmakend van plaatselij-ke bouwstoffen als leem en modder Het ultieme vergezicht is dat zulke installa-ties - die door de ontwikkelaars Digital Construction Platforms (DCP) worden ge-noemd - op eigen houtje onderkomens kunnen maken op Antartica of zelfs op de maan of op Mars

DCP staat volgens met MIT voor meer dan een printer alleen maar belooft een nieuwe visie op woningbouw Volgens de onderzoekers betekent het concept ook een totale verandering van ontwerp en architectuur In plaats van te denken in traditionele patronen al muren ramen en vloeren kunnen ontwerpen met het DCP-concept veel meer naar specifieke eisen en omstandigheden worden geop-timaliseerd

lsquohellip a shift from the machine age to the biological agersquozegt Neri Oxman group director en associate professor media arts and sciences op de website van MIT lsquoFrom considering the building as a machine to live in made of standardi-zed parts to the building as an orga-nism which is computationally grown additively manufactured and possibly biologically augmentedrsquoHet onderzoek werd in april gepubli-ceerd in journal Science Robotic

Meer bij MITgt

De Faculteit Bouwkunde heeft een nieuw experimenteel laboratorium het Product Development Test Lab Het testlab is een lab waar studenten en onderzoekers eacuteeacuten op eacuteeacuten kunnen testen hoe de praktijk van de theorie kan verschillen Dat helpt om tot een beter ontwerp te komen Het gaat bijvoor-beeld om experimenten met innovatieve gevel- zonwering- en installatieoplos-singen Omdat het gebouw is uitgevoerd als een modulair systeem is het relatief eenvoudig om eventueel aanpassingen te maken voor specifieke producttests Alle elementen van dit lab zijn met de computerfrees perfect op maat ge-maakt Daardoor passen ze in elkaar als Legostenen Dat maakt foutloos bouwen mogelijk Het acht meter hoge gebouw-tje bestaat uit kant-en-klare wand- en vloerelementen Daardoor gaat het bouwen snel en accuraat met minimale afvalproductieHet test lab is een lsquore-montabelrsquo concept en in ongeveer een week op te bouwen

Het gebruik van hout en milieuvriende-lijk geproduceerde OSB-plaat maakt het test lab een biobased product De gevel

Product Development Test lab

is circulair Het Product Development Test Lab blijft tenminste een jaar staanTUDgt

BERICHTEN

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Het paviljoen met de zeven levens

Circulair bouwen met geprint beton

Het paviljoen met de zeven levensrsquo is een nieuw concept voor een toekomstbestendig ontwerp(proces) ontwikkeld door StudioSKMovares Bruil en Studio RAP Het paviljoen heeft een organische vorm met een lichte minimale constructie waar alleen materiaal

toegepast wordt waar nodig De levensduur staat nog niet vast maar de veelzijdige inzetbaarheid is wel een feit Voor de start van het project worden interdisciplinair de

parameters bepaald Uitkomsten van het ontwerpproces kunnen direct worden gebuikt om de digitale fabricage aan te sturen Dit heeft verregaande gevolgen voor de hele

bouwkolom De ontwerpende en bouwende combinatie samen zorgen niet alleen voor de digitale ontwerpen en engineering maar ook voor de digitale productie en blijven verantwoordelijk voor het materiaal Civiele constructies blinken vaak uit in overmatig

materiaalgebruik Daar valt veel winst te behalen onder meer in het kader van CO2-reductie

3D Proefprint Peter Heideman

16 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

lsquoComputational designrsquo en de vaar-digheid van lsquocomputational thinkingrsquo worden meer en meer onderdeel van circulair bouwen In het 3D-model wordt door middel van parameters waarde toegevoegd en wensen vertaald in de toekomst van bouwwerken Eeacuten van de belangrijkste ontwikkelingen die momenteel in de bouw grond aan de voeten krijgt is de circulaire economie Deze ontwikkeling heeft vergaande impact op de keten wat vooral wordt veroorzaakt door het verschuiven van beziteigendom in de keten lsquoGebruikrsquo is het nieuwe bezitHet samenwerkingsverband van Studio RAP Bruil en StudioSKMovares verkent deze ontwikkeling in een aantal met beton te printen objecten Eeacuten daarvan is een paviljoen met de werknaam rsquoHet paviljoen met de zeven levensrsquo De term circulaire economie suggereert immers dat het leven van een bouwwerk met eacuteeacuten cyclus niet ophoudtIn ontwerp en realisatie van het pavil-joen worden eveneens de steeds verder-gaande digitalisering van ontwerp en fabricage benut Deze ontwikkeling leidt tot nieuwe vragen want als ontwerpers hun ontwerpen zo maken dat deze direct met robots maakbaar zijn dan wel print-baar zijn hoe wordt dan het technisch ontwerp gerealiseerd en bijvoorbeeld de veiligheid van gebouwen geborgd

Vier pijlersDeze nieuwe werkwijze is ketenintegra-tie ten voeten uit De maakbaarheid is niet iets van de uitvoeringsfase maar is door de digitalisering vanaf het eerste ontwerp aanwezig en bepaalt mede het ontwerpde verschijningsvorm Het ontwerp en de realisatie van het paviljoen rust op vier pijlers waarvan voortdurend gekeken wordt of deze nog voldoende aandacht krijgen

- Sluiten van de keten Dat wil zeggen dat de leveranciers van materialen eigenaar blijven van de materialen Ze nemen deze aan het einde ook weer terug Het gevolg daarvan is rolverva-ging in het ontwerpproces De realisa-tie-eisen zijn via de ontwerpsoftware al tijdens eerste ontwerp aanwezig - Toepassen van Computational De-sign gericht op het minimaliseren van materiaalgebruik en op hergebruik van het paviljoen - Digitale fabricage Beton printen met robots In de ontwerp- en realisa-tiefase van het paviljoen wordt de steeds verdergaande digitalisering van ontwerp en fabricage uitgenut - Hergebruik van materialen en flexi-biliteit in functionaliteit

Onregelmatige vijfhoekenDe plattegrond van het paviljoen bestaat uit onregelmatige vijfhoeken In het zwaartepunt van elke vijfhoek staat een kolom die naar boven toe uitwaaiert naar dezelfde vorm als het grondvlak Deze kolommen worden van boven naar onderen geprintOp de dakrand van het paviljoen start bij elke vijfhoek de buitenlijn van geprint beton Deze lijn maakt een golvende beweging en print laag na laag richting het zwaartepunt van de vijfhoek Dankzij de hoogte van lagen ontstaat zo een kegelvorm met een gewelfde betonschil De betonlaag is dun alleen het hoog-nodige materiaal wordt gebruikt voor de vloeiende constructieve vorm Naar boven toe wordt de print weer breder Als de print straks wordt omgedraaid vormt dit de voet van de constructie zoals ook bomen dicht bij de wortels wat breder zijn De gewelfde schaal die zo is ontstaan houdt het betonvlak stabiel en creeumlert tegelijk openingen waardoor daglicht binnenvalt Het hele paviljoen bestaat uit enke-le efficieumlnte onderdelen die op meer locaties herbruikbaar zijn De tegen elkaar geplaatste kolommen vormen een convex kruisgewelf zoals in een oude gotische kathedraal en Moorse architec-tuur De toepassing van de onregelmati-ge vijfhoek geeft een grote vormvrijheid

Kolom Constructief Ontwerpen Movares

17 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

18 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

in de plattegrond zodat het paviljoen op vrijwel elke locatie kan worden ingepast

SchubbenpatroonDe constructie van het paviljoen is geiumlnspireerd op de natuur Het lsquoVoronoirsquo- patroon van ongelijkmatige vijfhoeken is te vinden in schubbenpatronen bij reptielen en facetten bij libellenvleugels De uitwaaierende kolommen lijken op de kelk van een bloem of koraalstruc-turen maar zijn ook terug te vinden in ijsgrotten en termietenheuvels En de

analogie met bomen die een brede wor-telstructuur hebben is al genoemd Door de kelkvormen tegen elkaar te plaatsen ontstaat de gelijkenis met de efficieumlnte draagstructuur van een eierdoos een kartonnen constructie die bijna niet plat te krijgen is Het gaat daarbij nog niet eens om het namaken van deze vormen Wel worden lessen getrokken uit de gro-te materiaalefficieumlntie van deze vormen In het paviljoen wordt het materiaal ef-ficieumlnt toegepast de kolommen worden voornamelijk op druk belast

Computational DesignDe combinatie van moderne ont-werpsoftware en digitale productietech-nieken daagt ontwerpers en bouwers uit om vormvrije en efficieumlnte ontwerpen te maken Industrieel ontwerpers passen dit al langer toe In de auto- en lucht-vaartindustrie bijvoorbeeld gaat lichtge-wicht ontwerpen al jaren hand in hand met vanzelfsprekende (aerodynamisch constructief) en toch oogstrelende vormgeving De ontwerpers en ingeni-eurs van StudioSKMovares gebruiken

Paviljoen1 StudioSK Movares

Kolom Constructief Ontwerpen Movares

19 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

technieken voor computational design in de overtuiging dat dit nu ook in de bouw bijdraagt aan het ontwerpen van efficieumlntere bouwwerken Het denken in repetitie verandert in ontwerpen van specifiek unieke oplossingen Toepas-sing van materiaal op plaatsen waar dit constructief nodig is leidt al snel tot een materiaalreductie van procent

Ontwerp van het paviljoenMet behulp van software is een vijfhoe-kige plattegrond verdeelt in kleinere vijfhoeken Op elke polygoon vormt een dunne betonschil een vijfhoekige kelk als van een bloem De vijfhoeken kunnen worden gekoppeld zodat ze samen een kruisgewelf vormen Het gebouw is daar-mee stabiel De waaierende vorm lijkt op het oppervlak van een schelpkoraal Het zijn soort ribben die al tijdens het printen de betonnen wand steunen Zo zijn er geen hulpconstructies nodig om de elementen te maken Ook tijdens de gebruiksfase heeft de welving een constructieve functie voor het stabiel houden van het betonopper-vlak Aan de onderzijde en bovenzijde is de kelk breder om de horizontale krach-ten door middel van momenten over te dragen aan de vloer van het paviljoen Het materiaal wordt efficieumlnt ingezet alleen daar waar het nodig isDe openingen die aan de bovenzijde ontstaan worden afgesloten met glas en laten daglicht toe De glooiende wel ving-en aan de onderzijde worden rsquos avonds gebruikt voor verlichting

Circulair bouwenHet paviljoen is ontworpen als een zo goed mogelijk circulair gebouw Het kan in de eerste plaats meerdere functies vervullen Het is in te zetten als kiosk op een marktplein als wachtruimte bij een busstation als entree bij een museum of als tijdelijk informatiecentrum bij een bouwplaats Door slim te ontwerpen is het gebouw in enkele losse onderdelen te verplaatsen Vanaf het begin van het ontwerp wordt het aspect tijdelijkheid de mogelijkheid om het paviljoen terug te halenver-plaatsen meegenomen in ontwerpbeslis-singen Er wordt gestreefd naar minima-liseren van werkzaamheden in de grond Het paviljoen is demontabel en tot slot

kunnen de verschillende materialen her-gebruikt worden Dit laatste gaat zover dat de geprinte beton aan het eind van de levensduur gedefragmenteerd wordt tot opnieuw verwerkbare grondstof

Civiele constructiesDe ontwikkelingen in computational design het digitaal ontwerpen en engi-neeren van (beton)constructies liggen in eacuteeacuten lijn met de mogelijkheden voor digitale fabricage Deze wijze van ont-werpen en engineeren laat een mindset shift zien van denken in repetitie naar unicarsquos Vanuit de industrieumlle productie is van oudsher de denktrant hoe kan ik de constructie opknippen in onderdelen en hoe kan ik die componenten repete-

Sluiten van de keten paviljoen als wachtruimte koffiebar bloemenshop beeldenpaviljoen (Illustratie StudioSK Movares)

Paviljoen dakaanzicht (Afbeelding StudioSK Movares)

20 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

rend maken Door te blijven denken in componenten worden niet de nieuwe mogelijkheden die het vakgebied verder brengen Het levert voor wat betreft betoncon-

StudioSKMovares Movares is een advies- en ingenieursbureau met kennis van computational design studioSK heeft een team ervaren ar-chitecten Samen geven zij digitaal vorm aan een duurzame leefomgeving Het digitale ontwerpproces vraagt de parameters van alle disciplines die invloed hebben op de uiteindelijke vorm Het digitaal ontwerpen en engineeren houdt vooraf reke-ning met de mogelijkheden die digitale fabricage biedtDeze samenwerking in een vernieuwde digitale bouwko-lom en inzet van nieuwe softwaretools biedt engineers de mogelijkheid materiaal in constructies zo efficieumlnt mogelijk in te zetten wat ten goede komt aan de duurzaamheid van een constructie

Studio RAPStudio RAP is een architectonische ontwerp- en fabrica-gestudio RAP ontwerpt expressieve gebouwen en maakt deze deels met digitale productiemethodes zij zijn met name gespecialiseerd in het gebruik van industrieumlle robot-armen De studio is gevestigd in het RDM Innovation Dock en heeft verschillende prijzen gewonnen in de bouw- en architectuursector Verder ondersteunt RAP onder ande-re betonleverancier Bruil met de ontwikkelingen van het 3D-betonprintproces

De 3D-betonprinter van Bruil Bruil is producent van prefab beton en andere cementge-bonden producten en werkt sinds 2015 aan de ontwikke-ling van een 3D-printer voor architectonisch beton Als maakpartij wil Bruil slimmere lsquomass customizedrsquo bouw-producten produceren waarvoor veel minder primaire grondstoffen noodzakelijk zijn 3D-printen van beton is hiervan een goed voorbeeld

Een 3D-printer gaat namelijk heel efficieumlnt met materiaal om het beton wordt alleen daar toegepast waar het een bijdrage levert aan het gebouw Dit kan oplopen tot een materiaalbesparing meer dan 50 procent Daarnaast is het proces van digitaal ontwerp naar digitale productie veel korter en minder complex Hierdoor wordt vormvrijheid weer betaalbaar

Bruil is ervan overtuigd dat deze ontwikkeling de bouw zal veranderen Het tijdperk dat het ontwerpvrijheid van de architect beperkt wordt door de industrieumlle bouw- en pro-ductiemethoden is binnen enkele jaren verleden tijd

structies niet alleen grote vormvrijheid op maar belangrijker nog dat alleen materiaal toegepast wordt waar nodig Hetzelfde geldt voor toepassing van staal en andere materialen bij bijvoorbeeld

bruggen Civiele constructies blinken vaak uit in overmatig materiaalgebruik daar valt veel winst te behalen onder andere in het kader van CO2-reductieIn de hele keten van ontwerpproces tot en met maakindustrie veranderen rollen van ontwerpers en fabrikanten drastisch Door de noodzaak van integrale (en efficieumlntere) samenwerking treedt lsquorol-vervagingrsquo op Constructieve aspecten functie en hoe een ontwerp aanhaakt bij zijn omgeving zijn even bepalend voor hoe een ontwerp eruit gaat zien als de randvoorwaarden van de betonprinter printpaden logistiek en mortelsamen-stelling Uiteindelijk draaien alle partici-panten in het ontwerp en maakproces aan de knoppen die het lsquoDNArsquo van een bouwwerk bepalen Peter Heideman Architect AvB StudioSKMovaresJan van Wolfswinkel Adviseur Constructief Ontwerpen MovaresWim vanrsquot Land Constructeur MovaresWessel van Beerendonk Co-founder amp architect bij Studio RAPTheo Voogd Communicatie Bruil

Natuurreferenties

Polygonstructuren Voronoi polygonen

Onder Cone-strucuren natuur Kristal Vogelnest

Krokodilhuid Schelpstructuur

Libellevleugel Schildpadschild

Huid giraffe

Bloemkelk Druipsteen IJsgrot

21 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Vakbeurs amp CongresWoensdag 31 mei en 1 juni 2017NH Conference Centre Koningshof Veldhoven wwwmaterialsnl

Aandacht voor materialen analysetechnieken oppervlaktetechnieken en verbindingstechnieken

Ruim 85 exposanten uit binnen- en buitenland Uitgebreid congresprogramma Live demorsquos

Materials 2017 deacute verbinding tussen innovatie en techniek

UitnodigingKomt u ook

5e editieGratis toegang

copy Sirris

22 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Asfaltwapening is bijvoorbeeld een kosteneffectieve maatregel als geen ex-tra asfaltdikte kan worden aangebracht scheuren reeds aanwezig zijn en de le-vensduur van de verhardingsconstructies moet worden verlengd Voordat een keuze gemaakt wordt behoort men te bepalen wat de oorzaak is van de scheur-vorming Pas daarna komt de keuze voor de wapening De verschillende soorten

AsfaltwapeningDe trend naar functioneel uitschrijven en onderbouwen van keuzes maakt het noodzakelijk dat wegbeheerders en aannemers beter gaan kijken naar de mogelijkheden om onderhoud

aan verhardingen kostenefficieumlnt uitvoerbaar en zeker effectief uit te voeren In asfaltverhardingen zijn het scheuren die het functioneren van de verharding verminderen

Verschillende scheurremmende maatregelen kunnen worden uitgevoerd steeds vaker wordt de keuze voor het toepassen van asfaltwapening gemaakt Echter over het toepassen

zijn nog te veel onduidelijkheden die een afgewogen keuze moeilijk maken

asfaltwapeningen hebben namelijk niet dezelfde werkingsprincipes of functies waardoor ze per situatie (oorzaak van de scheurvorming) moeten worden bepaald op zowel technische als praktische za-ken Hierbij kan men denken aan ligging in het asfalt plaats op de verharding (scheur verbreding of freesvlak) on-dergrond maar ook hoeveelheden en niet te vergeten de installatie Juist het

correct verwerken blijkt in de praktijk een aandachtspunt en wordt derhalve het beste uitgevoerd door een gespecia-liseerd bedrijf Asfaltwapeningssysteem Vanwege de verschillende functies het samenwerken met het omliggende asfalt verschillen in bitumenemulsie (hechtlaag) en krachten-overdracht

23 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

zou het beter zijn van een asfaltwape-ningssysteem te spreken in plaats van enkel een product In dit artikel wordt echter gesproken over een asfaltwa-pening in zowel technische als praktische zin

Op dit moment wordt asfaltwapening veelal toegepast als onderhoudsmaatre-gel op bestaande verhardingen met scheuren (voegen) of bij wegverbreding-en Scheuren in de bestaande verharding zijn ontstaat door verkeersbelastingen spanningen door zetti ngen of tempera-tuur-bewegingen van onderliggende (funderings-)constructie Niet alle oor-zaken kunnen worden weggenomen door asfaltwapening maar een juiste keuze voor verwerking en functies van de asfaltwapening biedt het beste re-sultaat Asfaltwapening vervult mecha-nisch gezien en conform NEN-EN 15381 ten minste eacuteeacuten van twee functies versterking van de overlaag of spanning-spreiding en mogelijk nog een derde functie namelijk waterwering Deze zijn opgenomen in de Declaration of Perfor-mance (DoP CE-markering) van de asfalt-wapening Bij versterking (Reinforcement [R]) van

de overlaag worden afhankelijk van de wijze waarop krachten worden overge-dragen de sterkte-eigenschappen ver-moeiingsweerstand enof breuktaaiheid van de overlaag verbeterd Ook zorgt de versterking voor een verdeling van de totale scheurwijdte over meerdere on-schadelijke fijne scheurtjes in plaats van eacuteeacuten brede scheur Spanningspreiding (Stress Relief [STR]) wordt bewerkstelligd door de bitumen-emulsie en zorgt dat beweging beperkt mogelijk is en piekspanningen boven een scheur over een groter gebied van de overlaag gespreid worden Bij een asfaltwapeningsproduct wordt dit ge-realiseerd door een vlies als drager toe te passen waardoor dikkere en gelijk-matigere bitumenlagen kunnen worden aangebracht Hierbij geldt dat het vlies een minimale bitumenretentie of wel residuaal bitumen van 11 kgmsup2 heeft In de praktijk wordt ook weleens een SAMI (2 agrave 3 kgmsup2 warme bitumen) toegepast of gebruik gemaakt van een EAB-laag waarin de asfaltwapening wordt aangebracht

Een waterwering (Interlayer Barrier [IB]) voorkomt verslechtering van de funder-ing door waterindringing tegen te gaan

en daarmee verweking vorstschade en uitspoeling Ook hier wordt veelal een gespoten bitumenemulsie in combinatie met een vlies gebruikt met circa 11 kgmsup2 residuaal bitumen om voldoende reductie van de waterdoorlatendheid

Figuur 1 Versterking [R] (CROW Asfaltwapening) Figuur 2 Spanningspreiding [STR] (CROW)

Figuur 3 Waterwering [IB] (CROW Asfaltwapening)

Foto 1 Vormvast grid met vlies voor R STR en IB

Foto 2 Bestaande situatie schouwen voor een goede keuze

24 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

bereikt [Marienfeld et al 1999] Verder zorgt de waterwering voor he beperken van de verslechtering van het onderliggend oude asfalt door beperk-ing van zuurstofindringing waardoor asfalt veroudert en het beperkt on-thechting tussen bitumen en mineraal aggregaat (stripping) Naast verschillen in functies zijn er ook verschillen in vorm vormvastheid mate-riaal en samenstelling (grid vlies of com-posiet) Al deze verschillen en synergie tussen de functies bepalen het gedrag van een wapening in de asfaltconstruc-tie Voor de functieversterking [R] is er in de basis onderscheid te maken in twee belangrijke werkingsprincipes een vormvaste wapening met structurele bijdrage gebaseerd op mechanische

insluiting van het steenskelet en asfalt-wapening gebaseerd op hechting Door de zeer hoge vormstijfheid en hoge rib-ben van de rasteropeningen wordt het steenskelet van de asfaltlaag vastgezet waardoor het bitumen in de asfaltlaag wordt ontlast en de levensduur van de asfaltoverlaging aanzienlijk toeneemt Echter de treksterkte is veel minder van belang terwijl een wapening op basis van hechting het juist moet hebben van trek-sterkten en de daarbij behorende hecht-lengtes De adhesie is bepalend voor de krachtoverdracht tussen asfaltwapening en omringend materiaal Het verschil in werking is onder meer aangetoond in een proefvak met diverse soorten asfalt-wapening op de rijksweg A6 bij Joure

Bepaling van het probleem Om een keuze te kunnen maken dient de situatie betreffende de bestaande ver-harding te worden onderzocht Daarbij wordt niet alleen de toestand van het asfalt bekeken maar ook moet worden vastgesteld wat de oorzaak is van de opgetreden scheuren en vervorming-en Daarbij is inzicht nodig over de grootte en snelheid van de optredende spanningen in de constructie Pas daar-na kan worden bepaald welke functie (versterking spanningsreductie of wa-terwering) in welke mate gewenst is Dit hoeft geen uitgebreid onderzoek te zijn maar moet aansluiten bij de omvang en mogelijke risicoacutes van het project Als basis dient een technische schouw Hierbij kan worden vastgesteld wat de scheurwijdtes en -afstand zijn waar de

scheuren vandaan komen (van bovenaf of onderaf) diepte van de scheuren hoogteverschillen over de scheuren en een schatting gemaakt van de verticale scheurbewegingen onder verkeersbe-lasting Verder dient daarbij te worden bepaald door middel van een boorker-nonderzoek hoe de verharding is opge-bouwd in laagdikten en soort materiaal

Een verhardingsconstructie scheurt op verschillende manieren omdat span-ningen ontstaan door belastingen en vervormingen in verschillende richting-en en met verschillende tijdsduren Er wordt daarom in grote lijnen onder-scheid gemaakt tussen dynamische belastingen (korte tijdsduur) en meer statische (lange tijdsduur) vervorming-en Om inzicht te kunnen krijgen in de benodigde werking van de asfaltwape-ning moeten daarom de aandrijvende mechanismen die ten grondslag liggen aan het ontstaan van de scheurvorming duidelijk zijn Keuze van een asfaltwapening en de ligging Nadat de situatie in kaart is gebracht en de vervormingen cq bewegingen duidelijk zijn kunnen principekeuzes voor de benodigde functies van asfaltwape-ning worden gemaakt Bij spanningen door horizontale ver-vormingen bijvoorbeeld in afschuivende bermen en weg-verbredingen of ther-mische krimp dient een asfaltwapen-ing asfaltlagen bijeen te houden door opname van de horizontale kracht in de wapening of structureel versterken van de asfaltlaag boven de wapening Daarbij mag de wapening niet kunnen worden losgetrokken en bij grote ver-vormingen (zeker bij thermische krimp) een spanningspreidende laag aanwezig zijn tussen de asfaltwapening en de onderliggende constructie Bij (grote) verticale bewegingen zal de overdracht van deze afschuifkrachten moeten komen uit de overlaag zelf Daarvoor kan de overlaag dikker worden uitgevoerd met taaier asfalt of stijver gemaakt met een structurele asfaltwa-pening Bij de keuze van een asfaltwapening moet worden bepaald met welke breed-te de wapening wordt aangebracht en op welke diepte De breedte van de wapening is afhankelijk van het soort schade en de omvang daarvan Een ver-ankeringsafstand (de lengte wapening

Foto 3 Wegverbreding met lsquolip-lasrsquoin bestaande asfaltverhardingsconstructie

Foto 4 Voldoende verankeringsafstand haaks op een scheur in verhouding tot trekkracht en werking-sprincipe

25 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

haaks op de scheur) van 05 m aan beide zijden van de scheur wordt als minimum beschouwd De totale breedte van de wapening is dan minimaal 10 m Indien een scheur geen rechte lijn is dient de wapening dus breder te zijn net als bij wapeningen met hoge treksterkten De toepassing van een 200 kN-product bij-voorbeeld heeft weinig zin als de hecht-ing (verankering x hechtkracht bindmid-del) deze niet kan mobiliseren Bij een hoge treksterkte behoort een grotere verankeringsafstand Voor het opnemen van krachten door de wapening dient deze in de trekzone te liggen van de verhardingsconstructie Dat betekent in veel gevallen zo laag mo-gelijk dus goed gehecht op de onderlaag of tussen twee tussenlagen Bij een on-derhoudsmaatregel komt een wapening vaak direct onder de deklaag te liggen Dit kan maar heeft naast technische re-denen ook een praktische reden om dat beter niet te doen Indien een afdeklaag bij de volgende onderhoudsmaatregel weer wordt gefreesd freest men name-lijk de wapening ook mee Aanbrengen van asfaltwapening Nu bepaald is welk wapeningsproduct en met welke eigenschappen wordt toegepast moet het product correct worden aangebracht Omdat in de praktijk hier vaak niet de nodige aan-

dacht aan wordt besteed is dat ook de grootste drempel voor het toepassen Asfaltwapening is namelijk een speciaal aangebracht product in de verhar dings-constructie dat alleen zijn werking kan doen als het op de juiste wijze gebeurt Hiervoor kan men het beste de ver-werkingsvoorschriften van de leverancier volgen of een installateur inschakelen Belangrijk bij de installatie zijn vooral de conditie en eigenschappen van de ondergrond (gefreesd gescheurd et cetera) het realiseren van een goede hechting door gebruik te maken van de juiste bitumen emulsie en in de juiste hoeveelheid op een schone ondergrond het vlak en strak aanbrengen maar ook het niet beschadigen van de wapening Indien een wapening is aangebracht kan men de hechting controleren door de wapening van de ondergrond proberen los te trekken Enkel wanneer de wa pe-ning goed aan de ondergrond is gehecht is deze goed te overlagen met voldoen-de dikte van de eerste asfaltoverlaag op de wapening De dikte van de eerste asfaltlaag is afhankelijk van het wape-ningsproduct doch zou nooit minder dan 40 mm mogen bedragen

Als laatste kan men een controle uitvo-eren op de verwerking door kernen te boren Wat echter nog niet mogelijk is een controle op de verwerking van de wapening Proeven als die van Leutner

zijn hiervoor niet geschikt wat blijkt uit de eigenschappen (onder andere diameter afschuifvlak en belasting-snelheid) van deze proef Mede door de spanningspreidende en waterafsluitende functies zijn er nog geen (genormeerde) afschuif- of trektesten voorhanden die voor de toepassing asfaltwapening kunnen worden toegepast Net als al-gemeen toepasbare berekenings- en dimensioneringsmethoden voor asfalt-wapening is te verwachten dat deze in de na bije toekomst wel voorhanden zullen zijn Opbreken van asfalt met asfalt-wapening Asfaltwapening is freesbaar indien min-stens drie centimeter door het wape-ningsvlak heen wordt gefreesd Enkel dan is de hoek van de frees op het wap-eningsvlak zo dat het wapeningsmate-riaal breekt Gevaar voor vastlopen van de frees door stukken wapening welke aan de frees blijven hangen ontstaat als de diepte minder is [CROW 1995] Uit-zondering op het frezen is de zeskantige stalen wapening Hergebruik van asfalt-wapening is na het frezen niet mogelijk

Verder dient rekening te worden ge-houden dat hergebruik van het asfalt-granulaat met wapening in Nederland vanwege de strenge eisen aan het gehalte nevenbestanddelen veelal niet mogelijk is zonder vooraf te zeven

Ing Paul ter Horst Area Manager Ben-elux Tensar International BV en werk-groeplid CROW Asfaltwapening Literatuur - CROW (2016) Asfaltwapening - CROW (1993) Asfaltwapening - Zin en onzin Publicatie 69 CROW Ede - CROW (1995) Geen vrees voor de frees Herge-bruik van asfalt met wapening Publicatie 95 CROW Ede - De Bondt AH (1999) Anti-Reflective Cracking Design of (Reinforced) Asphaltic Overlays PhD thesis TU Delft- FGSV (2013) - Arbeitspapier fuumlr die Verwendung von Vliesstof-fen Gittern und Verbundstoffen im Asphaltstras-senbau FGSV 770 Forschungsgesellschaft fuumlr Strassen und Verkehrswesen Koumlln Duitsland - Marienfeld ML TL Baker (1999) Paving fab-ric interlayer as a pavement moisture barrier Transportation Research Circular E-C006 ISSN 0097-8515

Figuur 5 Aanbrengen van een asfaltwapening met minimale overlappingen op een schoon en gefreesd oppervlak

26 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Basaltsteen is een zogenaamd mafisch vulkanisch stollingsgesteente dat wordt gevormd door lava Basaltsteen bestaat uit kleine kristallen De krimp die op-treedt bij de stolling van basaltlava leidt tot zeshoekige structuren de typische basaltzuilen Het gesteente is zeer ruim in en op de aardkorst aanwezig en een-voudig winbaar

Basaltvezel is nog een vrij onbekend materiaal maar behoort inmiddels thuis in de rij van duurzame bouwmaterialen Gewonnen uit vloeibare basalt kunnen ragdunne basaltvezels

tot draden gesponnen worden en hiermee kunnen veel materialen worden gemaakt Vulkan Europe BV houdt zich sinds 2007 bezig met de distributie van basaltvezelproducten naar

bedrijven in Europa die de basaltvezelproducten verwerken in hun eindproduct En ondanks dat Vulkan het gebruik van de vezels de laatste jaren ziet toenemen vooral in de VS is de

onbekendheid met het veelbelovende materiaal nog altijd groot

Basaltsteenvezel

Het was een Canadees die in het begin van de 20ste eeuw ontdekte dat uit gesmolten basalt via een katalysator het stollingsgedrag van basalt kon worden beiumlnvloed en worden omgevormd tot dunne haarvormige vezels in plaats van een zeshoekige structuur De productie van basaltvezel gebeurt door het smel-

ten van basaltsteen bij ongeveer 1400 degC Het gesmolten gesteente wordt dan geeumlxtrudeerd door kleine spuit-mondjes voor de productie van filamen-ten van basaltvezel De vezels hebben een vezeldiameter varieumlrend tussen 9 en 13 micrometer Omdat de vezels pas smelten bij 1400 degC heeft het product goede vuurbestendige eigenschappen De hoge elasticiteits-modulus van het product resulteert in een uitstekende treksterkte meer dan tweemaal die van staalHet lsquoWestenrsquo heeft met deze ontdekking tot nu toe niet veel gedaan Het lsquoOostenrsquo heeft zeer zeker in de koude oorlog de bijzondere eigenschappen van de ba-saltvezel ontdekt en ontwikkeld Lange tijd heeft de Russische staat deze kennis over de basaltvezel geclassificeerd als lsquomilitary goodrsquo dus niet beschikbaar voor de civiele industrie Sinds 1995 is de basaltvezel officieel afgevoerd van de lijst van lsquomilitary goodsrsquo maar het zou nog tot in de 21ste eeuw duren voordat het materiaal beschikbaar was voor de Basaltsteenformaties in Tsjetsjenie

27 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

civiele markt De grootste producenten van basaltvezel en basaltvezel wape-ningstaven zijn nu te vinden in Rusland Oekraiumlne en China

Sterker dan staalVulkan Europe BV houdt zich sinds 2007 bezig met de distributie van basaltvezel-producten naar bedrijven in Europa die op hun beurt de basaltproducten ver-werken in hun eindproduct Eeacuten van de producten die men op de markt brengt is gesponnen getwijnde draad (roving) van basaltvezels Unique selling points zijn de bijzon-dere eigenschappen van deze vezel Het materiaal bestaat voor 100 procent uit basaltsteen slechts het stollingsge-drag is beiumlnvloed door de katalysator Basaltvezel is volledig recyclebaar heeft een treksterkte van 2800 - 3215 MPa (25 maal sterker dan staal) waardoor het uitstekend toepasbaar is in construc-tieve toepassingen Met een dichtheid

van 274 gcm3 is het vier maal lichter dan staal wat het met name interes-sant maakt met het oog op logistiek en arbo-gebiedBasaltvezels zijn niet geleidend en wor-den om die reden toegepast in onder andere windmolenbladen vloeren voor

robots en operatiekamers Basaltve-zel heeft een goede weerstand tegen chemische en corrosieve invloeden zoals zoutoplossingen zure oplossingen en met name alkalieumln Bovendien moet het materiaal worden gezien als milieuvriendelijk Volgens cijfers van Imperial College London is de CO2-footprint van basaltvezels 170 procent lager dan die van staal ToepassingenBasaltvezels worden onder meer toege-past in textiel gerelateerde producten zoals geotextielen maar ook in asfalt-wapening scheepsindustrie masten van basaltvezel zijn niet geleidend dus niet gevoelig voor blikseminslag Basaltvezel is zeer geschikt als isolatiemateriaal Warmte-isolerende toepassingen van basaltvezel op basis van anorganische bindmiddelen kunnen worden gebruikt bij temperaturen tot 700 degС Wanneer er een samenstelling met een hoogwaardi-ge composiet wordt toegepast geldt een hogere thermische stabiliteit namelijk tot 800deg Vanwege de hoge-tempera-tuurbestendigheid wordt het materiaal toegepast in brandwerende bekleding in vliegtuig- en automobielindustrie

Hybride constructiesBij gebruik als (continue) vezel kan basaltvezel versterking bieden aan en in een nieuwe reeks van kunststof en beton gerelateerde composieten Het kan ook worden gebruikt in combinatie met andere versterkingsvezels bijvoorbeeld basaltvezelcarbonvezel basaltvezelglasvezel zogenaamde hybride construc-ties Ten Cate heeft bijvoorbeeld een as-faltrenovatiemat ontworpen waarbij in breedterichting van de weg basaltvezels worden toegepast en in de lengterich-

Boven gesponnen getwijnde draad (roving) van basaltvezels onder wapenisstaven op basis van basalt

Basaltsteen

28 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

ting glasvezels De reden hiervoor is dat de basaltvezel stugger is en de wieldruk beter in breedterichting naar de weg-fundering spreidt In lengterichting is dat van iets minder belang en heeft men tot nu toe gekozen voor de goedkopere glasvezel

Andere toepassing is basaltvezeltex-tiel zoals brandremmende dekens en impregnatie met polymeren Dat laatste geeft een plaatmateriaal dat onder meer kan worden toegepast in bodyrsquos voor de automobielindustrie Voordeel van het gebruik van composieten in de automobielindustrie is voornamelijk geen corrosie en daarnaast laat het zich ook makkelijk repareren Het is veiliger dan plaatstaal basaltvezeldoek geiumlmpregneerd met epoxy is twee keer sterker dan staal

+750 degC kortstondig zelfs tot 1000 degC Basalt gevlochten koorden worden gebruikt waar moeilijke omstan-digheden heersen zoals bij contact met stoom oververhitte stoom oplossingen van onder andere anorganische en orga-nische zuren en basen en zoutoplossin-gen In combinatie met epoxy wordt het materiaal gebruikt als wapeningsstaven voor beton en andere materialen hybri-de constructies et cetera

BetonindustrieDaarnaast wordt er veel van basalt ver-wacht voor de betonindustrie Tot dusver vindt nu die toepassing nog plaats in de betonwarenindustrie omdat de regel-geving nog is gebaseerd op de eigen-schappen van staal en beton Beton kan drukkrachten en staal kan trekkrachten opnemen Maar omdat de materialen niet dezelfde uitzettingseigenschappen hebben moet het beton in de trekzone eerst scheuren en daarna kan het staal de trekkracht gaan opnemen Dit maakt het staal in de betonnen constructie dan ook kwetsbaar voor corrosie Bij corrosie zet staal zeven keer zijn oorspronkelijke volume uit Men rekent dan ook met een duurzaamheid van circa vijftig jaar daar-na moet beton gerenoveerd worden Met basaltvezelwapening is corrosie niet aan de orde en voor het opnemen van de trekkrachten gaat het beton niet scheuren Basaltvezelwapening maakt de weg vrij om slanker te construeren omdat dan geen corrosiedekking in acht genomen behoeft te worden Bij renova-tie van bruggen worden dan ook steeds vaker lamellen van vezelmateriaal tegen de onderkant van het beton gelijmd

Bron Vulkan-Europe

KoordBasaltvezel wordt ook gevlochten als een koord 4 tot 20 mm diameter Zulke koorden zijn interessant voor met name de industrie vanwege de sterkte maar ook vanwege hun chemische en hittebe-stendigheid Basaltvezelkoorden hebben een werktemperatuur van -240 degC tot

Basaltgevlochten koord

Beurscatalogus

Materials 2017

Organisatie

Mediapartner

2017

Cursussennajaar

Materialen en Verbindingen

Moderne oppervlaktetechnologie

Basiscursus composieten

Praktische materiaalkunde

Functioneel toepassen van materialen

Lijmen

Laserlassen in de praktijk

Praktijkgerichte cursussen op het gebied van

Bezoek ons op

stand 120

Deze vakbeurs met congres is bedoeld voor iedereen die betrokken is bij de keuze de directe toepassing het aanbrengen en het (na)bewer-ken van materialen Materialen zijn de bouwstenen van alles om ons heen Het lijkt zo vanzelfsprekend maar waar zijn onze autorsquos machines en gebouwen zonder een goede sterke basis Bijna vergeten we hoe bijzonder materialen zijn en welke uitdagingen het keuze creatie- en productieproces met zich mee brengt Om maar niet te spreken over ontwikkelingen en innovaties Op 31 mei en 1 juni vindt u op vakbeurs Materials een all-in concept gebaseerd op deacute vier bouwstenen voor oplossingen bij materiaaluitdagingenbull (Nieuwe) materialenbull Materiaal analysebull Oppervlaktetechniekenbull VerbindingstechniekenMaterials verbindt wetenschap met praktijkMet meer dan 85 exposanten en ruim 40 kennissessies slaat vakbeurs Materials een brug tussen wetenschap en concrete toepassing Laat u inspireren door live demorsquos in het Analyse Paviljoen ontdek nieuwe materialen in het Innovatieve Materialen Paviljoen en maak kennis met de laatste technieken in de Verbindingstentoonstelling

Gratis bezoekBezoekers betalen geen entree voor de beurs en het congresprogramma - aanmelding vooraf via de website wwwmaterialsnl wordt zeer gewaardeerd Tot ziens op de vakbeurs Materials op 31 mei en 1 juni 2017 in Veldhoven

Vakbeurs Materials 2017 de verbinding tussen innovatie en techniek

Timo van LeentE tleentmikrocentrumnlT 040-2969922Manager Vakbeurzen amp Congressen Mikrocentrum

INHOUD BEURSCATALOGUS 36 Congresprogramma 38 Lezingen 46 Exposanten 56 Wie levert wat Colofon De beurscatalogus Materials 2017 wordt uitgegeven door SJP Uitgevers in samenwerking met Mikrocentrum en Inno-vatieve Materialen (mediapartner) 2017

Cursussennajaar

Materialen en Verbindingen

Moderne oppervlaktetechnologie

Basiscursus composieten

Praktische materiaalkunde

Functioneel toepassen van materialen

Lijmen

Laserlassen in de praktijk

Praktijkgerichte cursussen op het gebied van

Bezoek ons op

stand 120

32 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

ZAAL 1 Materialen

ZAAL 2 Analyse testen simuleren

ZAAL 3 Verbindingstechnieken

ZAAL 4 Oppervlaktetechnieken

Congresprogramma woensdag 31 mei

1125 - 1150 Materiaalkunde in een notendopDr Ir HW (Eddy) Brinkman Technisch schrijver en vertaler Betase BV

930 Ontvangst

1030 - 1055 Zaal 1 Ontwerpproces verandert door Computational Design

Peter Heideman architect AvB StudioSKMovares

1155 - 1220 TMS 42 innovatie in staalRichard Garvelink Sales and Technical Adviser Telmastaal NV

1125 - 1150 Micro-XRF ndash A non-destructive method for Material Analysis and Quality Control InvestigationsDr Andreas Wittkopp Business Mana-ger microXRF - EMEA Bruker Nano GmbH on behalf of Benelux Scientific

1155 - 1220 Strain Gauge Measurements on Plas-tics and CompositesAnton Chittey Product Manager - Europe Vishay Precision Group - Micro-Measurements on behalf of jj bos bv

1125 - 1150 (In English) Joining metals to ceramics by using solderingbrazing techniquesErik Brom Technical Commercial Director Mat-tech BV

1155 - 1220 Structural adhesive bonding for high-temperature and durabilityKoen Geurts Research Engineer Flanders Make on behalf of Sadechaf UV BVBA

1125 - 1150 Functionele en slimme coatingsDr Walter Lauwerens Senior Project Manager Smart Coatings Sirris Smart Coating Application Lab

1345 - 1410 Physical foundations for smart poly-meric materialsDr Wouter G Ellenbroek Assistant Professor Eindhoven University of Technology

1345 - 1410 Benefits of the Oxford Instruments GRADE databaseWilhelm Sanders Certified Product Manager OES (MSC) Oxford Instru-ments Analytical GmbH on behalf of De Looper NDO

1345 - 1410 Atmosferische plasmatechnologie - applicatiespecifieke oplossingen op maat Dr Ralf Greger Zaakvoer-der - Technisch Consultant PlaToS Consulting

1055 - 1125 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1220 - 1315 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1315 - 1340 Zaal 1 Hoe kom je in het ontwerpproces van kunststof producten tot de juiste materiaalkeuze

Joop Onnekink Senior Consultant Pezy Group Groningen

1410 - 1435 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1435 - 1500 Anodiseercriteria bij een perfect verspaand aluminium productHenry van Haeff Directeur 2-S Petrofer

1505 - 1530 Een Circulaire Economie hoe krijgen we die echt in bewegingErick Wuestman AVS Voorzitter en ex-pert CE Stichting Circulaire Economie

1435 - 1500 Analytical strategies for analysis of functional materials at surfaces and interfaces Dr ir Pieter Samyn Researcher Institute for Materials Research (IMO)

1505 - 1530 Solar Simulation the real lifeMark de Waard Sales Rycobel

1435 - 1500 Verlijmen met MMA lijmStef Jaspersen Managing Director BNS Industrial BV

1505 - 1530 Overzicht van recente innovaties in verbinden van ongelijksoortige mate-rialen en van minder gekende las- enof soldeertechniekenFleur Maas Belgisch Instituut voor Lastechniek

1435 - 1500 Cleaning by light surface treatment with laserDipl-Ing Olav G Schulz MBA Ma-naging Director SLCR Lasertechnik GmbH on behalf of Summa Surface SLCR Lasertechniek

1505 - 1530 Understanding adhesion improve-ment as a result of changing surface wettabilityDr Ir Marieumllle Laimboumlck-Wouters Materiaal Expert MaterialsXpertise

1535 - 1600 Zaal 1 M2i - Onderzoek aan High Tech Materialen

Dr Harald Kerp Programma Manager The Materials Innovation Institute

1600 - 1700 Netwerkborrel voor exposanten en bezoekers

33 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

ZAAL 1 Materialen

ZAAL 2 Analyse testen simuleren

ZAAL 3 Verbindingstechnieken

ZAAL 4 Oppervlaktetechnieken

Congresprogramma donderdag 1 juni

1125 - 1150Driving Glass beyond the LimitsDr Matthias Muumlller Director Material Development SCHOTT AG

1155 - 1220 CeraCarbon THE next step in wear resistant lightweight applicatons Roeland Coumans CEOCTO Cera-Carbon

1125 - 1150 Vision inspection for surface damage on high quality materialsJuumlrgen Kemenas Technical specialist TEVEL Techniek BV

1155 - 1220 Hansen Solubility Parameters in inkjet ink developmentDr Sc Frank Ruttens Key accountma-nager Agfa-Labs

1125 - 1150 Verbinden zonder gatenIng J van Schaijk Senior application engineer VIBA NV

1155 - 1220 Hoe de oppervlaktetoestand evalue-renverbeteren voorafgaand aan een verlijming Ing Pol Coudeville Do-cent - cooumlrdinator dienstverlening KU Leuven technologiecampus Oostende

1125 - 1150 Afblazen van oppervlakte en stofreinigingDonald van Boven Sales Rycobel

1155 - 1220 Chemische oppervlaktemodificatie Prof Dr Ernst J R Sudholter Hoogleraar Organische materialen en grensvlakken TU Delft - Chemical Engineering Organic materials amp Interfaces

1345 - 1410 Van ontwerp naar technisch en com-mercieel haalbaar aluminium productFrits Marechal Application Design Engineer Sapa Extrusion Benelux

1345 - 1410 Dynamic mechanical analysis of a tire sample by nanoindentationDavid Ziltener CEO Tribotron AG

1345 - 1410 Ultradunne materiaal lagen en hun toepassing in NanoMagnetisme Dr Ir Ing R Lavrijsen Universitair Do-cent Technische Universiteit Eindho-ven Groep Fysica van NanoStructuren (FNA) Technische Natuurkunde

1505 - 1530 Oppervlaktetechnologie controle op de vierkante kilometerDr Ir Hans van der Weijde Program-ma manager Tata Steel RampD

1435 - 1500 How to model dropping of an HDPE tank with fluid using Abaqus FEA Dr Ir Christine Obbink-Huizer Abaqus Application Engineer Simuleon

1435 - 1500 Condities voor een duurzame verlijmingIng Jan Lambrechts MSc Business Manager LCS Adhesive Bonding bvba

1505 - 1530 Net-shape productie van een compo-sieten draagarmMarkus Kaufmann Programmaleider composieten Sirris

1435 - 1500 Smart coatings via designing surface chemistry and topographyDr Catarina Esteves Associate Professor Eindhoven University of Technology

1505 - 1530 Dos en Donts van anodiserenM Kaarsgaarn DGA KO-AR BV

ZAAL 1 Materialen

930 Ontvangst

1030 - 1055 Zaal 1 Designing functional micromaterials

Dr Wim Noorduin Group Leader AMOLF

1055 - 1125 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1220 - 1315 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1315 - 1340 Zaal 1 Global Resource Depletion Threats and Opportunities

Dr Ir AM Diederen Senior Scientist TNO

1410 - 1435 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1535 - 1600 Zaal 1 Lina s werelds eerste bio-based auto

Noud van de Gevel PR amp Media manager TUecomotive

1600 - 1700 Netwerkborrel voor exposanten en bezoekers

34 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Lezingenprogramma woensdag 31 mei

Ontwerpproces verandert door Computational DesignPeter Heideman Architect AvB StudioSK MovaresAan de hand van diverse projecten van de werkgroep Computational Design binnen Movares wordt aan de hand van lopende projecten verteld over de rol van software op het ontwerpproces en robotisering van het maakproces De rollen in het ontwerpproces veranderen drastisch aan het begin van het ontwerppro-ces worden integraal ontwerp parameters bepaald (waarbij een analogie met het integraal vastleggen van informatie middels DNA in celkernen opgaat)In de productie vervallen arbeidsgangen en wordt alleen materiaal toegepast waar nodigDe bouwkolom zal gaan lijken op processen die in de automobiel en luchtvaartindustrie inmiddels normaal zijn1030 - 1055 ZAAL 1

Keyn

ote

Materiaalkunde in een notendopDr Ir HW (Eddy) Brinkman Technisch schrijver en vertaler Betase BVMateriaalkunde als werkgebied vertelt welke invloed microstructuur heeft op de uiteindelijke eigenschap-pen van een materiaal en daardoor op diens toepassingen Door op kleine schaal aan de juiste knoppen te draaien kun je de eigenschappen van een materiaal - en dus van een product - verbeteren Eddy Brinkman laat met een paar voorbeelden zien hoe diverse materialen zich gedragen als ze in aanraking komen met warmte licht elektriciteit en mechanische belasting Zo zorgen elektronen ervoor dat metalen elektriciteit geleiden maar ook dat metalen warmte geleiden en indirect ook dat ze vervormen bij mechanische belas-ting Met recht Materiaalkunde in een notendop

1125 - 1150 ZAAL 1

Mat

eria

len

Joining metals to ceramics by using solderingbrazing techniques (in English)Erik Brom Technical Commercial Director Mat-tech BVJoining metals to ceramics often leads to problems like leakage and cracking In this presentation we will elaborate on the causes these issues and we will also explain what is possible with the innovative use of soldering and brazing techniques that hopefully will inspire you find solutions for the problemschallenges you are facing

1125 - 1150 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Micro-XRF ndash A non-destructive method for Material Analysis and Quality Con-trol Investigations (in English)Dr Andreas Wittkopp Business Manager microXRF - EMEA Bruker Nano GmbH on behalf of Benelux ScientificX-ray fluorescence analysis with spatial resolution in the range of some ten micrometers (micro-XRF) is a time and cost efficient analysis method capable analyzing elemental inhomogeneities of a broad range of various sample types Minimum detection limits down to the single ppm level can be achieved These properties recommend micro XRF as a complementary method to combine spatial resolution of a REM with the analytical performance of an EDXRF bulk instrumentIn this presentation the capabilities and limitations of this technique will be described by means of various application examples coming from Material Science and Industry Quality Control1125 - 1150 ZAAL 2

Anal

yse

Functionele en slimme coatingsDr Walter Lauwerens Senior Project Manager Smart Coatings Sirris Smart Coating Application LabDe term functionele coatings wordt meestal gebruikt om andere functies dan decoratief of beschermend te benoemen Zo heeft iedereen al wel gehoord van coatings met anti-graffiti zelfreinigende antibacterieuml-le of antistatische functies Maar het gaat zelfs verder wanneer de eigenschappen van coatings veranderen in functie van temperatuur of druk Dan spreekt men van slimme coatings die bijvoorbeeld als sensoren gebruikt worden In de presentatie wordt een overzicht gegeven van technologie en toepassingen van functionele en slimme coatings Het Smart Coating Application Lab van Sirris ondersteunt bedrijven die deze coatings willen toepassen op hun producten met advies optimalisatie demonstratie en industrialisa-tie1125 - 1150 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

35 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

TMS 42 innovatie in staalRichard Garvelink Sales and Technical Adviser Telmastaal NVIntroductie van een nieuw bijzonder hoogwaardige kwaliteit gereedschapstaal Het resultaat van 50 jaar ervaring in staalproductie een kwaliteit met dermate hoge waarden dat een tijdsbesparing van 50 procent binnen handbereik ligt

1155 - 1220 ZAAL 1

Mat

eria

len

Strain Gauge Measurements on Plastics and Composites (in English)Anton Chittey Product Manager - Europe Vishay Precision Group - Micro-Measurements on behalf of jj bos bvDespite many novel measurement technologies strain gauges are still the most accurate reliable and repeatable sensor available for material testing real-world stress analysis and condition monitoring Their reliability and ease of use is often defeated by lack of knowledge and necessary skills never more so when applied to plastics and fibre reinforced composites This short presentation aims to clarify some of the misconceptions and put the right tools back in the hands of test personnel to ensure that their data has validity and value rather than acquiring substandard data at a cost

1155- 1120 ZAAL 2

Anal

yse

Structural adhesive bonding for high-temperature and durability (in English)Koen Geurts Research Engineer Flanders Make on behalf of Sadechaf UV BVBAWithin the framework of the European ZeDeMAB project (Zero Defect Manufacturing for Adhesive Bonding) some industrial demonstrator cases were analyzed on several aspects concerning adhesive bonding (influence of processing parameters effect of defects durability behaviour hellip) For an automo-tive application a number of high temperature resistant structural adhesives were evaluated with use of aluminum and steel substrates In contrast to what is expected only one adhesive (SPE 1539) could retain its strength at 140degC to a sufficient level Furthermore the dynamic performance of this adhesive system is characterized An overview of all test results will be discussed as well as some further exploitation possi-bilities of this adhesive in dynamic load andor elevated temperature conditions1155- 1120 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Hoe kom je in het ontwerpproces van kunststof producten tot de juiste materiaalkeuzeJoop Onnekink Senior Consultant Pezy Group GroningenMateriaalkeuze een belangrijke schakel in het ontwerpproces Afgelopen jaar heeft ontwerpbureau Pezy Group de Braster ontwikkeld De Braster is een medisch apparaat waarmee vrouwen zelfstandig een borstscan kunnen maken Door een gedegen ontwerpproces waarin materiaalkeuze en officieumlle vrijgaven erg belangrijk waren werd het product gerealiseerd in een doorlooptijd van slechts twaalf maanden In deze lezing laat Joop Onnekink aan de hand van dit project zien hoe materiaalkeuze deel uit maakt van het ontwerpproces hoe materiaalkeuze tot stand komt en hoe het gedurende het gehele project bewaakt wordt1315- 1340 ZAAL 1

Keyn

ote

Physical foundations for smart polymeric materials (in English)Dr Wouter G Ellenbroek Universitair Docent (Assistant Professor) Eindhoven University of TechnologyOur future asks for novel materials that contribute to durability sustainability andor regenerative me-dicine At Eindhoven University of Technology a range of research groups is devoted to developing such novel smart materials In this presentation I will discuss the recent efforts of our group in Applied Physics focusing on reversibly crosslinked polymeric materials including gels elastomers and biological tissues Our approach of theory development and modeling aims to unravel the mechanisms of recently discover-ed toughening mechanisms and to work with academic and industrial partners on optimizing these novel material design motifs for practical applications

1345 - 1410 ZAAL 1

Mat

eria

len

Benefits of the Oxford Instruments GRADE database (in English)Wilhelm Sanders Certified Product Manager OES (MSC) Oxford Instruments Analytical GmbH on behalf of De Looper NDOThe number of metal grades is growing constantly therefore the identification of the correct material grade based on the chemical analysis is very challenging Not only the element description of the grade designation from the mathematical point of view is sometimes poor but also information can overlap This presentation will point out how the Oxford Instruments GRADE Database can support metallurgists inspection engineers and anyone working with analysers The GRADE Database is also a great help for ve-rifying or selecting the correct grades to avoid material mix-up causing catastrophic situations and failures

1345 - 1410 ZAAL 2

Amal

yse

36 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Analytical strategies for analysis of functional materials at surfaces and inter-faces (in English)Dr ir Pieter Samyn Researcher Institute for Materials Research (IMO)The Institute for Materials Research has a long tradition in applied research and industrial services on general topics in materials science These include application processing performance reliability and sustainability In particular analytical strategies for complex material systems or products are developed such as (bio)polymers and coatings for packaging sensors thin films battery systems energy devices and automotive Starting from given materials composition and processing in-depth analysis results in the for-mulation of structure-property relationships supporting better understanding and optimization of physical mechanical and chemical properties at various scale lengths This approach will be illustrated by some case studies

1435 - 1500 ZAAL 2

Anal

yse

Verlijmen met MMA lijm Stef Jaspersen Managing Director BNS Industrial BVManaging director van BNS Industrial BV Vertegenwoordiger van SCIGRIP in de Benelux Een Anglo-Ameri-kaanse producent van onder andere Acrylaat lijmen

1435 - 1500 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Cleaning by light surface treatment with laser (in English)Dipl-Ing Olav G Schulz MBA Managing Director SLCR Lasertechnik GmbH on behalf of Summa Surface SLCR LasertechniekFor many applications in modern production processes the surface preparation is a mandatory task to achieve high quality products Specifically for bonding processes like gluing or welding the preparation or cleaning of the joint areas is a key factor for a high strength bond This can be done with laser light The laser technique offers an alternative approach for many applications Eg precise paint removal rust removal preparation of surfaces before painting (to increase adhesion) The laser is a contact-free gentle environmentally friendly dry and dust-free treatment without using any media Therefore perfect to auto-mate and integrate in production processes1435 - 1500 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

Lezingenprogramma woensdag 31 mei (vervolg)

Anodiseercriteria bij een perfect verspaand aluminium productHenry van Haeff Directeur 2-S Petrofer Iedereen heeft weleens te maken met een tegenvallende kwaliteit van een bewerkt eindproduct voor en na het anodiseren Met name de onzekerheid over de oorzaak is zowel frustrerend als tijd- en geld rovend Diverse leden van het Mikrocentrum High Tech Platform hebben daarom besloten alle facetten van het productieproces nader te onderzoeken om uiteindelijk meer inzicht te krijgen in de invloeden die oa koel- en smeermiddelen gereedschappen materiaal reinigen etc hebben op het eindresultaat Tijdens testen met Aluminium EN AW-5083 O3 bij het Teclab in Eindhoven zijn een aantal verrassende conclusies getrokken Benieuwd Bezoek het Aluminium Paviljoen stand 7

1435 - 1500 ZAAL 1

Mat

eria

len

Atmosferische plasmatechnologie - applicatiespecifieke oplossingen op maatDr Ralf Greger Zaakvoerder - Technisch Consultant PlaToS ConsultingNa een korte introductie in de plasmatechnologie wordt aan de hand van voorbeelden uit de praktijk ge-toond hoe atmosferische plasmawerktuigen gekozen en op maat geskaleerd kunnen worden

1345 - 1410 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

37 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Een Circulaire Economie hoe krijgen we die echt in bewegingErick Wuestman AVS Voorzitter en expert CE Stichting Circulaire EconomieGaan nieuwe businessmodellen het verschil maken in de technieken rondom Circulaire EconomieHet succes van een circulaire samenleving hangt niet alleen af van recycling of upcycling aan het eind van een levensfase van een product maar meer nog van slimme oplossingen aan de voorkant van een ontwik-keltraject Hoe gaan nieuwe verdien- organisatie- en businessmodellen hier hun invloed op hebben en welke rol spelen materialen in dit hele procesGaat een consortium dat eigenaar blijft van kozijnen en haar gevel als een dienst aanbiedt andere materi-alen kiezen voor haar producten En wat betekent dit voor producenten en materiaal samenstellingen

1505 - 1530 ZAAL 1

Mat

eria

len

Solar Simulation the real life (in English)Mark de Waard Sales RycobelAn enlightening view on weathering simulation possibilities of your materials

1505 - 1530 ZAAL 2

Anal

yse

Overzicht van recente innovaties in verbinden van ongelijksoortige materialen en van minder gekende las- enof soldeertechniekenFleur Maas Belgisch Instituut voor LastechniekDe recente ontwikkelingen in de lastechniek voor het verbinden van ongelijksoortige materialen zoals de opkomst van nieuwe varianten van het MAG-lassen enof solderen puntlassen wrijvingslassen of elektro-magnetisch pulsproces worden in deze presentatie naar voor gebrachtAls toepassingsvoorbeeld zal de ontwikkeling van een metaalcomposiet onderdeel voor de automobiel-sector worden toegelicht

1505 - 1530 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Understanding adhesion improvement as a result of changing surface wettability (in English)Dr Ir Marieumllle Laimboumlck-Wouters Materiaal Expert MaterialsXpertiseMost industrial polymers and composites have low surface free energy and lack polar functional groups on their surface resulting in a class of materials with poor adhesion properties Introduction of polarity is mostly done my means of chemical or physical processes using products that harm the environment Atmospheric plasma treatment is an elegant method to introduce polarity to the surface of the substrate resulting an improved adhesion In this contribution the results of surface modification on the effect on surface free energy and adhesive properties will be presented and related to a theoretical approach to predict adhesion1505 - 1530 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

M2i - Onderzoek aan High Tech MaterialenDr Harald Kerp Programma Manager The Materials Innovation InstituteDe presentatie geeft een overzicht van het materiaalonderzoek dat M2i uitvoert op basis van de High Tech Materials roadmap van het Topsectorenbeleid Binnen M2i wordt onderzoek gedaan naar zowel structu-rele als functionele materialen Hier zal de nadruk liggen op onderzoek aan functionele materialen zoals beschermende en waterafstotende coatings materialen voor zonnecellen en dunne films voor toepassing in elektronische componenten

1535 - 1600 ZAAL 1

Keyn

ote

Lezingenprogramma woensdag 31 mei (vervolg)

38 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Lezingenprogramma donderdag 1 juni

Designing functional micromaterials (in English)Dr Wim Noorduin Group Leader AMOLFHarnessing the basic principles that guide such self-organizing processes is of fundamental scientific interest but also promises a paradigm shift in the manufacturing of nano- and micromaterials We recently demonstrated that the subtle balance between the diffusion of reactants and their reaction rates could lead to a wide range of microscopic shapes that could be further sculpted and hierarchically organized by rationally modulating the environmental conditions Based on fundamental insights in the underlying mechanism we now present new ways to steer the nucleation and growth of mineralizing microstructures and construct functional micromaterials These results contribute to our understanding of biomineralizati-on processes and outline a new nano-fabrication strategy for functional self-organizing materials1030 - 1055 ZAAL 1

Keyn

ote

Driving Glass beyond the Limits (in English)Dr Matthias Muumlller Director Material Development SCHOTT AGSCHOTT AG is continuously developing innovative glass and glass ceramic solutions for a huge variety of applications in optics semiconductor medical electronic packaging and much more With thickness down to 70microm tight geometrical parameters and outstanding strength this material reveals superior performan-ce Another example of leading edge material development are tailored glass ceramics as low loss dielec-tric material for high frequency applications This might enable unique solutions for mobile communication like 5G technology or autonomous flying

1125 - 1150 ZAAL 1

Mat

eria

len

Verbinden zonder gatenIng J van Schaijk Senior application engineer VIBA NVNieuwe materialen vereisen nieuwe manieren van bevestigen Zo worden niet alleen lijmen steeds groener en slimmer ook de bevestigers gaan mee in deze ontwikkeling Met de reeks slimme bevestigers van Click Bond worden er geen gaten geboord in het materiaal Het zijn verlijmbare mechanische bevestigers die in vele markten succesvol worden toegepast overal op de wereld

1125 - 1150 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Afblazen van oppervlakte en stofreinigingDonald van Boven Sales RycobelHet afblazen van oppervlakte en stofreiniging toegelicht aan de hand van een case studie

1125 - 1150 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

Vision inspection for surface damage on high quality materials (in English)Juumlrgen Kemenas Technical specialist TEVEL Techniek BVAutomatic Vision inspection system to inspect surface damage in micro - nano scale on high quality mate-rials

1125 - 1150 ZAAL 2

Anal

yse

39 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Hansen Solubility Parameters in inkjet ink development (in English)Dr Sc Frank Ruttens Key accountmanager Agfa-LabsHansen Theory can be used to develop stable inkjet inks from scratch in a very short period of time hence leading to a minimal time-to-market

1155- 1220 ZAAL 2

Anal

yse

Hoe de oppervlaktetoestand evaluerenverbeteren voorafgaand aan een verlijmingIng Pol Coudeville Docent - cooumlrdinator dienstverlening KULeuven technologiecampus OostendeDe primordiale voorwaarde voor een goede lijmverbinding houdt in dat de oppervlakte-energie van het substraat voldoende hoog is om tot verlijming over te gaan We gaan na wat die termen betekenen en wat we hieruit kunnen afleiden We belichten de verschillende meetprincipes We gaan na wat oppervlakte-ac-tivatie betekent en hoe we dit kunnen realiseren langs fysische of chemische weg

1155- 1220 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Global Resource Depletion Threats and Opportunities (in English)Dr Ir AM Diederen Senior Scientist TNOAt our current level of technology and within the current paradigm of how to run an economy from a global perspective we might already find ourselves in a predicament of interconnected and aggravating relative scarcities The central issue is declining net energy on a global scale which causes relative scarcity of many raw materials (among them many metals) which in turns aggravates the situation with regard to current and future availability and affordability of energy So-called least-regret strategies can be devised to soften or mitigate the consequences of global resource depletion and which have intrinsic benefits both in circumstances of crisis and of non-crisis

1315- 1340 ZAAL 1

Keyn

ote

Lezingenprogramma donderdag 1 juni (vervolg)

Chemische oppervlaktemodificatieProf Dr Ernst J R Sudholter Hoogleraar Organische materialen en grensvlakken TU Delft - Chemical Engi-neering Organic materials amp InterfacesHet seminar zal gaan over oppervlakken en hoe de preciese samenstelling daarvan en de structuur van invloed zijn op de fysische eigenschappen zoals hydrofiliciteit hydrofobiciteit en electrische oppervlakte lading Door preciese chemische behandeling van oppervlakken kunnen de fysische eigenschappen op wens worden beinvloed Dat kan zijn bijvoorbeeld het stimuleren van de hechting van bepaalde compo-nenten uit de omgeving en ook in het juist voorkomen van bepaalde hechtingen

1155- 1220 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

CeraCarbon THE next step in wear resistant lightweight applicatons (in English) Roeland Coumans CEOCTO CeraCarbon CeraCarbon is a disruptive new material It combines the strength and lightness of Carbon Fiber and the wear-resistance and low friction of Ceramic Now it is possible to replace heavy steel in high performace applictions were the matariel is exposed to wear and tear Possible applications hydraulic and air cilinders sliding bearings fast moving and sliding machine parts etc

1155 - 1220 ZAAL 1

Mat

eria

len

40 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Ultradunne materiaal lagen en hun toepassing in NanoMagnetismeDr Ir Ing R Lavrijsen Universitair Docent Technische Universiteit Eindhoven Groep Fysica van NanoStruc-turen (FNA) Faculteit Technische NatuurkundeIn deze presentatie zal ik het onderzoek in de groep fysica van nanostructuren zoals mogelijk gemaakt door de NanoAccess onderzoeksfaciliteit aan de TUe naar de fundamentele magnetische interacties in ultradunne lagen nader toelichten In dit onderzoek is de controle van laagdikten grensvlakken oppervlak-ken en zuiverheid op de nanometer schaal van uiterst belang Ik zal een paar voorbeelden van de gebruik-te technieken voor depositie analyse en structurering de revue laten passeren Ons onderzoek richt zich op applicaties op het gebied van de nano-electronica nanomaterialen voor energie en nanodeeltjes voor bio-medische toepassingen Deze technieken zijn ook toegankelijk voor derden in samenwerkingsverband1345 - 1410 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

How to model dropping of an HDPE tank with fluid using Abaqus FEA (in English)Dr Ir Christine Obbink-Huizer Abaqus Application Engineer SimuleonFinite element analysis is a powerful tool to understand and predict mechanical behavior Using the drop test of an HDPE tank filled with fluid as example the choices that need to be made when setting up an analysis are explained Most attention is paid to the material properties which material models can be used for HDPE and how can we describe the fluid This example shows the capabilities of Abaqus to describe complex non-linear behavior similar to httpinfosimuleoncomblogabaqus-fsi-drop-test-100-liter-hdpe-fuel-tank1435 - 1500 ZAAL 2

Anal

yse

Lezingenprogramma donderdag 1 juni (vervolg)

Van ontwerp naar technisch en commercieel haalbaar aluminium productFrits Marechal Application Design Engineer Sapa Extrusion BeneluxDeze lezing is gericht op ontwerpers die een ontwerp willen vertalen naar een commercieel efficieumlnt maakbaar product Aan de hand van diverse prijswinnende ontwerpen vertelt Frits Marechal wat het ma-teriaal aluminium en de extrusietechniek te bieden hebben om breed uiteenlopende productontwerpen technisch en commercieel haalbaar te maken

1345 - 1410 ZAAL 1

Mat

eria

len

Dynamic mechanical analysis of a tire sample by nanoindentation (in English)David Ziltener CEO Tribotron AGThe viscoelastic properties of a tire sample are studied by dynamical mechanical analysis (DMA) using Na-noIndentation technique with the Nanovea Mechanical Tester We found that the tire possesses different viscoelastic mechanical properties across the tire layers Such strategical distribution of the hardness and complex modulus at different layers meets the functionality requirements of the tire The DMA frequency sweep test provides useful information on the viscoelastic behaviors of the tire running at different speeds which is essential in improving the performance of tires for smoother and safer rides

1345 - 1410 ZAAL 2

Amal

yse

Condities voor een duurzame verlijmingIng Jan Lambrechts MSc Business Manager LCS Adhesive Bonding bvbaWanneer we duurzaam willen verlijmen is het aangewezen een aantal factoren in het oog te houden zoals design van de constructie de keuze van de substraten oppervlaktebehandeling omgevingsfactoren lijmkeuze applicatie en proces testen controle en QC Ten slotte wordt het belang van het Triumviraat uitgelegd

1435 - 1500 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

41 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Oppervlaktetechnologie controle op de vierkante kilometerDr Ir Hans van der Weijde Programma manager Tata Steel RampDTata Steel is een van de grootste producten van metaaloppervlakken in Nederland En naast de optimale eigenschappen van de bulk is juist ook het oppervlak een van de manieren waarop we kunnen excelleren en concureren Dit omvat oppervlakte-topologie over diverse lengteschalen dunne oppervlaktelagen en speciale coatings In deze lezing zal vanuit een aantal marktsegmenten worden bekeken welk type ontwik-kelingen actueel zijn

1505 - 1530 ZAAL 1

Mat

eria

len

Net-shape productie van een composieten draagarmMarkus Kaufmann Programmaleider composieten SirrisSLC-Lab is het engineering en prototypelabo van Sirris de KU Leuven en de UGent Een demonstrator die recent internationale belangstelling wekte was een draagarm voor de ophanging van een Volkswagen Golf die het lab samen met twee Duitse partneruniversiteiten ontwikkelde De component illustreert dat de re-sin transfer moulding-technologie perfect geschikt is voor complexe designs Ze vergt geen nabehandeling en laat zelfs toe optische vezelsensoren te integreren voor structural health monitoring Tijdens de lezing word ingegaan op de complexiteit van matrijsontwerp voor RTM het integreren van inserts in complexe preforms en het opmeten van spanningen door middel van vezelsensoren

1505 - 1530 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Dos en Donts van anodiserenM Kaarsgaarn DGA KO-AR BVWelke valkuilen zijn er bij anodiseren

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

Lezingenprogramma donderdag 1 juni (vervolg)

Lina s werelds eerste bio-based autoNoud van de Gevel PR amp Media manager TUecomotiveLina is een vierpersoons elektrische stadsauto Dankzij haar lichte gewicht van 300 kilogram is ze erg efficieumlnt Dit lage gewicht is te danken aan een innovatief materiaal dat nog nooit eerder structureel in autorsquos is gebruikt Namelijk bio-composiet Deze panelen bestaande uit twee lagen bio-composiet die om de bio-logische PLA-kern geperst worden vormen het chassis van Lina en daarmee de dragende constructie van de auto Het voornaamste bestandsdeel van het bio-composiet is vlas Vlas is een plant met lange stugge vezels waarvan de toepassingen ver reiken

Keyn

ote

1505 - 1530 ZAAL 4

1535 - 1600 ZAAL 1

Smart coatings via designing surface chemistry and topography (in English)Dr Catarina Esteves Associate Professor Eindhoven University of Technology - Department of Chemical Engineering and ChemistryNearly all surfaces we use are covered by a polymer layer (coating) for protection or aesthetic purposes One of the most important roles of surfaces is setting interactions with water Hydrophobic coatings provide water repellency and low-adherence hydrophilic coatings grant permanent contact with water and high lubricity Currently the materials field faces new challenges to design multi-functional surfaces which exhibit a specific wettability but also respond selectively to changes in the environment I will show how we have been using surface chemistry and topography to develop multi-functional smart coatings for different applications eg self-healing and superhydrophobic polymer coatings1435 - 1500 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

42 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

1D COMPOSITES BVJupiterweg 41a3893 GC ZEEWOLDEinfo1dcompositescom06-53161362www1DcompositescomContact Gertjan Switsar

Stand 10

2-S BV Vlierdensedijk 435705 CK HELMONDhvanhaeff2-seu0492-590443www2-seu Contact Henry van Haeff

Stand 7

4TUHIGH-TECH MATERIALS (4TUHTM) Mekelweg 22628 CD DELFTrboerrigtertudelftnl015-2785760www4tunlhtmContact Reina Boerrigter Stand 16

ADSO BVBA Vuurkruislaan 10BE 2610 WILRIJKbartadsobe0032-498400504wwwadsobeContact Bart Hendrickx Stand 2

Agfa-Labs Septestraat 27BE 2640 MORTSELfrankruttensagfacom0032 449 56 99 49wwwagfa-labscomContact Frank Ruttens Stand 35

ALUMECO NL BV Ketelmeer 255347 JX OSSmohalumeconl06-10382134 wwwalumeconl Contact Marco Huitink

Stand 7

Exposanten (op alfabetische volgorde)

ALUMINIUM PAVILJOEN Kruisstraat 745612 CJ EINDHOVENkmousmikrocentrumnl040-2969922Contact Karin Mous Stand 7

AMEURO METALS BV Papland 9c4206 CK GORINCHEMovaniperenameurometalsnl085-4844770wwwameurometalsnlContact Olaf van Iperen Stand 21

ARNOLD + SIEDSMA Bezuidenhoutseweg 572594 AC DEN HAAGrnaudintencatearnold-siedsmanl070 3654833wwwarnold-siedsmacom

Stand 6

ANALIS nv Rue de Neacuteverleacutee 11BE 5020 Suarleekdranalisbe0032-81-255050wwwanalisbeContact Ken de Roover Stand 53

BENELUX SCIENTIFIC BV 44 RI-straat 334051 AP OCHTENkoschaapbenelux-scientificnl0344-655556wwwbenelux-scientificnlContact Ko Schaap Stand 40

BODYCOTE VACUUM BRAZING Visseringweg 281112 AS DIEMENhenkjanbuursenbodycotecom+31 20 5601080wwwbodycotecomnl-beContact Henkjan BuursenStand 64

BOumlHLER Isolatorweg 321014 AS AMSTERDAMrobdiddenbohlernl020-5817420wwwbohlernlContact Rob Didden Stand 14

Bond voor Materialenkennis Kruisstraat 745612 CJ Eindhoveninfomaterialenkennisnl040 296 99 13wwwmaterialenkennisnlContact Karin van Bakel

Stand 25

BONSHIN SOURCING BVBAUitbreidingstraat 843BE 2600 BERCHEM0032-483252389amyxinbonshincomwwwbonshincomContact Amy Xin

Stand 12

EXPOSANTEN

CERACARBON BV Kruisstraat 1236171 GE STEINroelandceracarboncom046-4260076www ceracarboncom Contact Roeland Coumans

Stand 18

FALEX TRIBOLOGY NV Wingepark 23BBE 3110 ROTSELAARofficefalexeu0032-16-407965wwwfalexeuContact Dirk Drees

Stand 47

GIMEX TECHNISCHE KERAMIEK BV Achterdijk 155705 CB HELMONDjgoossensgimexnl0345 - 574 255wwwgimexnlContact John GoossensStand 4

DE LOOPER ANALYTICAL Bukkumweg 24m5081 CT HILVARENBEEKdanieumllledelooperndocom013-5054216wwwdelooperanalyticalcomContact Danielle Heijms

Stand 37

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES Delo-Allee 1DE 86949 WINDACHrobertboksdelode0049 8193 9900-0wwwdelo-adhesivescomenContact Mr Robert BoksStand 67

ELASTOMER RESEARCH TESTING BV Teugseweg 277418 AM DEVENTERinfoertbvcom+31 570 - 62 46 16wwwertbvcomContact Dr Ir Kuno DijkhuisStand 56

Exposanten (op alfabetische volgorde)

43 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

44 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Exposanten (op alfabetische volgorde)

GRONEMAN BV Postbus 247550 AA HENGELOeidhofgronemannl074-2551143wwwgronemannlContact Karin Eidhof

Stand 80

HARTECH MEET- amp TESTAPPARATUUR Bonte Kraaiweg 161521 RD WORMERVEERyvonnehartechnl075-6144080wwwhartechnlContact Yvonne IJmker - de NijsStand 49

HAUCK HEAT TREATMENT EINDHOVEN BV Achtseweg Noord 55651 GG EINDHOVENrickbruggemanhauckhtcom06-13122288wwwhauckhtnlContact Rick BruggemanStand 72

HOGESCHOOL UTRECHT CENTRUM VOOR NATUUR amp TECHNIEK Koningsbergerstraat 93531 AJ UTRECHTalexharsveldhunl088-4818888wwwcvntnlContact A HarsveldStand 17

IMO-IMOMEC Martelarenlaan 42BE 3500 HASSELTlievededonckeruhasseltbe0032-11-268813wwwuhasseltbeimoContact Lieve de Doncker

Stand 45

INNOVAR CLEANING CONTROL Ambachtsweg 235627 BZ EINDHOVENhanscoolsinnovar-cccom040-7370199wwwinnovar-cccomContact Hans CoolsStand 109

INNOVATEST EUROPE Borgharenweg 1406222 AA MAASTRICHTinfoinnovatest-europecom043-3520060wwwinnovatest-europecom

Stand 44

INNOVATIEVE MATERIALEN SJP UITGEVERS Postbus 8614200 AW GORINCHEMgvninnovatievematerialennl0183-660808Contact Gerard van Nifterik

Stand 1

IPECUNIA PATENTS BV Rijksweg Zuid 86131 AN SITTARDdannybovensipecuniacom046-4113990wwwipecuniacomContact Dhr Jaap Renkema Stand 34

INSTRON 3 Boulevard Jean Moulin Omega Parc Bacirctiment 2FR 78990 ELANCOURT CEDEXjuergen_richterinstroncom0031-(0)6-10898286wwwinstroncomContact dhr J RichterStand 51

ISSERSTED PRUumlFMASCHINEN GMBH amp CO KG Chemiestrasse 4DE 41751 VIERSENdellingisserstedt-pruefservicede0049-2162-266500wwwisserstedt-pruefservicedeContact Maria DellingStand 39

IST BENELUX BV Hommel 637317 BL APELDOORNgerardbnlist-uvcom055-5050014wwwist-uvnlContact Gerard Brieko

Stand 77

JJ BOS BV Marconistraat 112809 PH GOUDAramonvanthoffjjbosbvnl0182-619333wwwjjbosbvnlContact Ramon van t Hoff

Stand 55

HELMUT FISCHER MEETTECHNIEK BV Tarasconweg 105627 GB EINDHOVENjohannieuwlandshelmutfischernl040-2482255wwwhelmutfischernlContact Johan Nieuwlands Stand 89

GOM BRANCH BENELUX Interleuvenlaan 15FBE 3001 HEVERLEEewinantgomcom0032-16-408034wwwgomcomContact Wim Cuypers

Stand 58

EXPOSANTEN

Exposanten (op alfabetische volgorde)

JUNO INDUSTRIES Stoktevijver 229930 Zomergemcojunoindustrieseu+3293959590wwwjunoindustrieseuContact Thierry Soenen

Stand 74

LIJMACADEMIE Ericssonstraat 25121 ML RIJENinfolijmacademienl085-3031227wwwlijmacademieeuContact Arnold Knottnerus

Stand 60

KEYENCE INTERNATIONAL (BELGIUM) Bedrijvenlaan 5BE 2800 MECHELENtvanlaerkeyenceeu0032-471-214822wwwkeyencecom Contact Thimoty Van LaerStand 33

KO-AR BV Neerlandia 161841 JK STOMPETORENmarcoko-arnl072-5745400wwwko-arnlContact Marco Kaarsgaarn

Stand 96

LCS ADHESIVE BONDING BVBA Bergenstraat 84BE 3053 HAASRODEjanlambrechtsconsultantcom0032-16-389045wwwlcs-adhesivebondingcomContact Jan LambrechtsStand 75

IST Benelux BVHommel 637317 BL ApeldoornTel +31 55 505 00 14wwwist-uvnl

IndustrialLED- UV

technologie van IST

45 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

JEOL (EUROPE) BV Lireweg 42153 PH NIEUW-VENNEPkruizejeolbeneluxcom0252-623500wwwjeolbeneluxcomContact Arnold Kruize

Stand 38

46 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Exposanten (op alfabetische volgorde)

Materials innovation institute (M2i) Elektronicaweg 252628 XG DELFTBvanhaastrechtm2inl088-0351900wwwm2inlContact Bert van HaastrechtStand 25

MERSEN BENELUX BV Mercuriusweg 4-63113 AR SCHIEDAMwilliamrozeboommersencom010-2983030wwwmersencomContact William Rozeboom

Stand 22

METEL Van Harenstraat 45145 RJ WAALWIJKdwijnantsmetelnl0416-724800wwwmetelnlContact Dennis Wijnants

Stand 13

MIKROCENTRUM Kruisstraat 745612 CJ EINDHOVENjgijsbertsmikrocentrumnl040-2969933 wwwmikrocentrumnlContact J Gijsberts

Stand 120

MULTIVALENT BV INNPLATE Ekkersrijt 15015692 AN SONrobbertdegreefmultivalentnl040-7515304 wwwmultivalentnlContact Robbert de GreefStand 98

Newa Postbus 105110 AA BAARLE-NASSAUinfonewanl013-5072000wwwnewanlContact Ivo Verheijen Stand 46

PERMACOL BV Diedenweg 946717 KV EDEtgorterpermacolnl0318-640740wwwpermacolnlContact Tom Gorter Stand 73

PHENOM-WORLD BV Dillenburgstraat 9T5652 AM EINDHOVENviviandecortiphenom-worldcom040-2597369 wwwphenom-worldcomContact Vivian de Corti Stand 54

Pontus HeatTreatment BV Thermen 97521 PS ENSCHEDErvanmilpontusnl053-4341000wwwpontusnlContact Robert van Mil Stand 62

PLATOS CONSULTING Elsbrug 11BE 9260 WICHELENralfgregerplatos-consultingbe0032-474-572635wwwplatos-consultingeuContact Dr Ralf Greger

Stand 91

REFITECH CARBON COMPONENTS Industriestraat 69a5145 PD WAALWIJKbnijpelsrefitechnl0416-330589wwwrefitechnlContact Bas NijpelsStand 19

RUPLO LIJMTECHNIEK BV Meeuwstraat 2A9791 GE TEN BOERinforuplonl050-3022702wwwruplonlContact Ruurd van der Ploeg

Stand 76

RYCOBEL Nijverheidslaan 47BE 8540 DEERLIJKinforycobelcom0032-56-1782170wwwrycobelcomContact Mark de Waard amp Donald Van BovenStand 95

MATERIALDESIGN Heereweg 321901 MD CASTRICUMtonhurkmansgmailcom0251-656052Contact Ton Hurkmans wwwmaterialdesignnl

Stand 1

MAT-TECH Ekkersrijt 45085692 DM SONebrommat-techcom0499-490133wwwmat-techcomContact Erik Brom

Stand 59

47 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Please visit us at the Materials 2017 ndash Booth 3

Whatrsquos your nextmilestone

By creating specialty glass that stands out with unmatched optical precision the highest transmission surprising exibility and ultimate customized solutions we enable engineers and designers to think in new dimensions

milestonesschottcom

Letrsquos rediscovermaterials for industrial applications

IA_Geschmolzenes-Glas_210x297_ENG_170419indd 1 200417 1154

48 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Exposanten (op alfabetische volgorde)

SAPA EXTRUSION BENELUX Postbus 755150 AB DRUNENrikmertenssapagroupcom06-20542522 wwwsapaprofilescomnlContact Rik Mertens Stand 23

SCHOTT BENELUX BV Randweg 3a4104 AC CULEMBORGantoonwesselinkschottcom0345-470650wwwschottcomContact AHWesselink

Stand 3

SCIGRIP - BENELUX BNS Australieumlweg 24T4561 PD HULSTbnsbnsindustrialcom0114-31100wwwscigrip-beneluxcomContact Stef Jaspersen

Stand 71

SENANG MATERIAL MICROSCOPY Prinses Beatrixlaan 224001 AH TIELinfosenangomsnl0344-610020wwwsenangomsnlContact Roy MaidmanStand 43

SHIMADZU BENELUX BV Australieumllaan 145232 BB DEN BOSCHinfoshimadzunl073-6430320wwwshimadzunl Contact Gaby de Jong

Stand 32

SIMULEON - ABAQUS SOFT-WARE amp FEA SERVICES Sint Antoniestraat 75314 LG BRUCHEMdbroekaartsimuleoncom0418-644699wwwsimuleoncomContact Dolf BroekaartStand 50

SIRRIS Technologiepark 935BE 9052 ZWIJNAARDEbartteerlincksirrisbe0032-498-919394Contact Bart Teerlinckwwwsirrisbe Stand 70

SIRRIS SMART COATING APPLICATION LAB Wetenschapspark 3BE 3590 DIEPENBEEKhildekrikorsirrisbe0032-473-992129wwwsmartcoatingbeContact Hilde KrikorStand 105

TESA BV Stationsplein 3-11211 EX HILVERSUMerikspeeckaerttesacom0032-471-705597wwwtesanlContact Erik Speeckaert

Stand 63

SUMMA SURFACE SLCR LASERTECHNIEK Bernard Vrienslaan 35062 EM OISTERWIJKthijscarliersumma-surfacenl013-8225866wwwsumma-surfacenlmachinesslcrContact Thijs Carlier Stand 93

TEVEL TECHNIEK BV Mollevite 246931 KG WESTERVOORTinfotevelnl026-3030060wwwtevelnlContact H Blauw

Stand 30

TITAN TECHNOLOGIES Koksijdestraat 11BE 8630 VEURNEinfotitantechnologiesbe0032-475651536wwwtitantechnologiesbe Contact Serge Tuerlings

Stand 79

SADECHAF BONDING Campus Blairon 30BE 2300 TURNHOUTjannekerenessadechafeu0032-14-405287wwwsadechafeuContact Janneke Renes

Stand 69

SINVACON BVBAProvinciebaan 102BE 9890 GAVERE0032-478546968pascalverheyensinvaconbewwwsinvaconbe Contact Pasval Verheyen

Stand 106

SABA Dinxperlo BV Industriestraat 37091 DC DINXPERLOtransportationsaba-adhesivescom0315 65 89 99wwwsaba-adhesivescomContact Dennis ter Veldhuis Stand 68

DEacute TAPE VOOR MOEILIJKE 0PPERVLAKKENtesareg ACXplus 709x LSE Performerbull Deze innovatieve schuimtape in acryl hecht op een blijvende manier en zonder primer aan

low-surface-energy (LSE) materialen zoals kunststof materialen met poedercoating etcbull Kan gebruikt worden bij temperaturen dicht bij het vriespunt

tesanl

Global leading technology in hardness testing made inThe Netherlands

Visit our websitewwwinnovatest-europecom

Borgharenweg 140 - 6222 AA Maastricht - Phone +31 (0) 43 3520060 - Fax +31 (0) 43 3631168 - E-mail infoinnovatest-europecomINNOVATEST Europe BV

49 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

50 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

In eacuteeacuten dag alles over aluminium productontwikkeling

wwwmikrocentrumnlevenementen

12 | 9 | 2017

Hilvaria

Studios

Hilvarenbeek

51 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

VDL FIBERTECH INDUSTRIES Diamantweg 545527 LC HAPERTdsteenbakkersvdlfibertechindus-triescomwwwvdlfibertechindustriescom0497-338400Contact D SteenbakkersStand 20

Exposanten (op alfabetische volgorde)

VERENIGING ION Einsteinbaan 13439 NJ NIEUWEGEINscherpenborgvereniging-ionnl030-6300390wwwvereniging-ionnlContact Santino Scherpenborg

Stand 99

VIBA NV Bleiswijkseweg 412712 PB ZOETERMEERromanivibanlwwwvibanl 079-3306748Contact Ton Romani Stand 78

VOM VZW Kapeldreef 60BE 3001 LEUVENvfinckenvombe0032-16-401420wwwvombeContact Veerle Fincken Stand 108

WEISS TECHNIK NEDERLAND BV Newtonstraat 54004 KD TIELinfoweisstechniknl0344-670400wwwweisstechniknlContact M VogelaarStand 52

WITTENBURGWITCOM Postbus 323870 CA HOEVELAKENhbwittenburgbvnl036-2000300wwwwittenburgbvnlContact Han van der Brink Stand 5

VM VISION INTERNATIONAL BVBA Molenbergstraat 39BE 9190 STEKENEmthvm-visioneu0032-3-7893602wwwvm-visioneuContact Mark ter HoevenStand 57

Stand 40

Instrumenten voor hettesten van uw materialen

Op de stand van Benelux Scientific is dit jaar ruim aandacht voor Q-Labdeacute specialist op het gebied van testapparatuur voor veroudering en corrosie

infobenelux-scientificnlwwwbenelux-scientificnlT +31-(0)344-655556

TRIBOTRON AG Lerchenfeldstrasse 3CH 9014 ST GALLENinfotribotroncom0041-71-5112465wwwtribotroncomContact David Ziltener

Stand 48

TTL GROUP NV Bredesteeg 47041 GV S-HEERENBERGwendyvanreettlgroupnl0314-664900 wwwttlgroupnlContact Wendy van Ree Stand 11

52 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Wie levert wat

1D COMPOSITES BV 10

ADSO BVBA 2

AMEURO METALS BV 21

BOumlHLER 14

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67

GIMEX TECHNISCHE KERAMIEK BV 4

JJ BOS BV 55

MERSEN BENELUX BV 22

METEL 13

PERMACOL BV 73

REFITECH CARBON COMPONENTS 19

SCHOTT BENELUX BV 3

(Slimme) materialen amp grondstoffen

2-S BV 7

ADSO BVBA 2

BOumlHLER 14

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67

GIMEX TECHNISCHE KERAMIEK BV 4

JJ BOS BV 55

LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75

MERSEN BENELUX BV 22

REFITECH CARBON COMPONENTS 19

SCHOTT BENELUX BV 3

SUMMA SURFACE SLCR LASERTECHNIEK 93

Bewerken van materialen

2-S BV 7

Agfa-Labs 35

ARNOLD + SIEDSMA 6

BODYCOTE VACUUM BRAZING 64

BOumlHLER 14

ELASTOMER RESEARCH TESTING BV 56

FALEX TRIBOLOGY NV 47

GIMEX TECHNISCHE KERAMIEK BV 4

HOGESCHOOL UTRECHT - CENTRUM VOOR NATUUR amp TECHNIEK

17

LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75

LIJMACADEMIE 60

MULTIVALENT BV INNPLATE 98

PERMACOL BV 73

PLATOS CONSULTING 91

Pontus HeatTreatment BV 62

SIMULEON - ABAQUS SOFTWARE amp FEA SERVICES 50

Consultant adviseur

ANALIS nv 53

BODYCOTE VACUUM BRAZING 64

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67

HAUCK HEAT TREATMENT EINDHOVEN BV 72

INNOVAR CLEANING CONTROL 109

IST BENELUX BV 77

JJ BOS BV 55

LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75

LIJMACADEMIE 60

MAT-TECH 59

MULTIVALENT BV INNPLATE 98

PLATOS CONSULTING 91

RYCOBEL 95

SCHOTT BENELUX BV 3

SUMMA SURFACE SLCR LASERTECHNIEK 93

VERENIGING ION 99

VM VISION INTERNATIONAL BVBA 57

ADSO BVBA 2

JJ BOS BV 55

LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75

LIJMACADEMIE 60

MULTIVALENT BV INNPLATE 98

SIMULEON - ABAQUS SOFTWARE amp FEA SERVICES 50

Oppervlaktetechnieken

Ontwerp- en design bureau

Wie levert wat

53 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Wie levert wat

2-S BV 7

Agfa-Labs 35

BENELUX SCIENTIFIC BV 40

DE LOOPER ANALYTICAL 37

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67

ELASTOMER RESEARCH TESTING BV 56

FALEX TRIBOLOGY NV 47

GOM BRANCH BENELUX 58

HARTECH MEET- amp TESTAPPARATUUR 49

INNOVATEST EUROPE 44

INSTRON 51

JJ BOS BV 55

JEOL (EUROPE) BV 38

MAT-TECH 59

MULTIVALENT BV INNPLATE 98

Newa 46

PERMACOL BV 73

RYCOBEL 95

TEVEL TECHNIEK BV 30

TRIBOTRON AG 48

VM VISION INTERNATIONAL BVBA 57

WEISS TECHNIK NEDERLAND BV 52

Materiaalkarakterisering analyse techniek meten amp testen

4TUHIGH-TECH MATERIALS (4TUHTM) 16

Agfa-Labs 35

ELASTOMER RESEARCH TESTING BV 56

HOGESCHOOL UTRECHT - CENTRUM VOOR NATUUR amp TECHNIEK

17

JJ BOS BV 55

LIJMACADEMIE 60

Materials innovation institute 25

VERENIGING ION 99

VOM VZW 108

Onderzoeksinstituten kennis- en onderwijsinstellingen

BODYCOTE VACUUM BRAZING 64

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67

GRONEMAN BV 80

HAUCK HEAT TREATMENT EINDHOVEN BV 72

IST BENELUX BV 77

JJ BOS BV 55

JUNO INDUSTRIES 74

LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75

LIJMACADEMIE 60

MAT-TECH 59

PERMACOL BV 73

SADECHAF BONDING 69

SCHOTT BENELUX BV 3

VDL FIBERTECH INDUSTRIES 20

Verbindingstechnieken

Wie levert wat

54 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Klik Hier voor de webversiegt

55 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

1D COMPOSITES BV 102-S BV 74TUHIGH-TECH MATERIALS (4TUHTM) 16ADSO BVBA 2Agfa-Labs 35ALUMECO NL BV 7ALUMINIUM PAVILJOEN 7AMEURO METALS BV 21ANALIS nv 53ARNOLD + SIEDSMA 6BENELUX SCIENTIFIC BV 40BODYCOTE VACUUM BRAZING 64BOumlHLER 14Bond voor Materialenkennis 25BONSHIN SOURCING BVBA 12CERACARBON BV 18DE LOOPER ANALYTICAL 37DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67ELASTOMER RESEARCH TESTING BV 56FALEX TRIBOLOGY NV 47GIMEX TECHNISCHE KERAMIEK BV 4GOM BRANCH BENELUX 58GRONEMAN BV 80HARTECH MEET- amp TESTAPPARATUUR 49HAUCK HEAT TREATMENT EINDHOVEN BV 72HELMUT FISCHER MEETTECHNIEK BV 89HOGESCHOOL UTRECHT - CENTRUM VOOR NATUUR amp TECHNIEK 17IMO-IMOMEC 45INNOVAR CLEANING CONTROL 109INNOVATEST EUROPE 44INNOVATIEVE MATERIALEN SJP UITGEVERS 1INSTRON 51IPECUNIA PATENTS BV 34ISSERSTED PRUumlFMASCHINEN GMBH amp CO KG 39IST BENELUX BV 77JJ BOS BV 55JEOL (EUROPE) BV 38JUNO INDUSTRIES 74KEYENCE INTERNATIONAL (BELGIUM) 33KO-AR BV 96LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75LIJMACADEMIE 60MATERIALDESIGN 1Materials innovation institute 25MAT-TECH 59MERSEN BENELUX BV 22METEL 13MIKROCENTRUM 120MULTIVALENT BV INNPLATE 98Newa 46PERMACOL BV 73PHENOM-WORLD BV 54PLATOS CONSULTING 91Pontus HeatTreatment BV 62REFITECH CARBON COMPONENTS 19RUPLO LIJMTECHNIEK BV 76RYCOBEL 95SABA Dinxperlo BV 68SADECHAF BONDING 69SAPA EXTRUSION BENELUX 23SCHOTT BENELUX BV 3SCIGRIP - BENELUX BNS 71SENANG MATERIAL MICROSCOPY 43SHIMADZU BENELUX BV 32SIMULEON - ABAQUS SOFTWARE amp FEA SERVICES 50SINVACON BVBA 106SIRRIS 70SIRRIS SMART COATING APPLICATION LAB 105SUMMA SURFACE SLCR LASERTECHNIEK 93TESA BV 63TEVEL TECHNIEK BV 30TITAN TECHNOLOGIES 79TRIBOTRON AG 48TTL GROUP NV 11VDL FIBERTECH INDUSTRIES 20VERENIGING ION 99VIBA NV 78VM VISION INTERNATIONAL BVBA 57VOM VZW 108WEISS TECHNIK NEDERLAND BV 52WITTENBURGWITCOM 5

56 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Nanovea began designing and manufacturing instruments after years of experience in providing solutions for

measurement technology to stimulate materials engineering for the common good Ease of use advanced automation

Testers and Tribometers Nanoveas instruments can be found internationally in distinguished educational and industrial

organizations ranging from automotive to cosmetic biotechnology to medical devices to microelectronics and space

applications Thousands of clients rely on Nanovea for accurate solutions technically superior instruments experienced

assistance and comprehensive laboratory services

Visit Our Exclusive DistributorTRIBOTRON (Booth 48)

Human CapitalWe connect talented people to our partners creating results together

Market PlatformsWe combine existing competences

and new markets and vice versa

ValorizationWe empower industry to capitalize on developed competences and technologies

ScienceWe develop technology amp industry roadmaps

to materialize scientific agendas

NetworkNetwork

M2i Four Service Areas

euro

As the specialist network organization in materials innovation the Materials innovation institute (M2i) works with large industries as well as small and rapidly expanding companies M2i delivers value to business and science in four service areas

M2i is the enabler in materials inno vation and delivers the integral programming for the Top Sector High Tech Systems and Materials (HTSM) boosting the Dutch economy with knowledge and talent and strengthening its position as global player

ldquo To be successful in our society we are taking a leading role in the social and technical materials inno vations mdash for the generations to comerdquo mdash Mario van Wingerde CEO M2i

Elektronicaweg 252628 XG Delft +31 88 035 1900 infom2inl wwwm2inl

M2i Four Service Areas

57 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Nanovea began designing and manufacturing instruments after years of experience in providing solutions for

measurement technology to stimulate materials engineering for the common good Ease of use advanced automation

Testers and Tribometers Nanoveas instruments can be found internationally in distinguished educational and industrial

organizations ranging from automotive to cosmetic biotechnology to medical devices to microelectronics and space

applications Thousands of clients rely on Nanovea for accurate solutions technically superior instruments experienced

assistance and comprehensive laboratory services

Visit Our Exclusive DistributorTRIBOTRON (Booth 48)

SJP Uitgevers

Postbus 861 4200 AW Gorinchem tel (0183) 66 08 08

e-mail infoinnovatievematerialennl

Abonnementen

Een digitaal abonnement in 2017 (6 uitgaven) kost euro 3950 (excl BTW)

wwwinnovatievematerialennl

Innovatieve Materialen

Innovatieve Materialen is een interactief digitaal vakblad over nieuwe enof innovatief toegepaste materialen in de civieltechnische sector bouw architectuur en design Kerngedachte achter het blad is dat de materialensector tot dusver was lsquoverzuildrsquo op basis van materiaalsoorten waardoor veel kennis en kansen niet worden benut Daar wil Innovatieve Materialen iets aan doenInnovatieve Materialen verschijnt in digitale vorm zes keer per jaar Abonnees ontvangen een bladerbare versie plus een downloadable pdf-editie Beide versies zijn interactief en bevatten hyperlinks en videorsquos Uitgever SJP Uitgevers Postbus 861 4200 AW Gorinchem Tel 0183 66 08 08 Vraag een gratis digitaal proefnummer aan infoinnovatievematerialennl

Digitaal Innovatieve Materialen is een digitaal vakblad wat logischerwijs de mogelijkheid geeft om meer informatie toe te voegen dan in een conventio neel papieren vakblad gebruikelijk is Vaak wordt er bij de artikelen een koppeling gemaakt met een relevante website achterliggende informatie rapporten videomateriaal enof eerder verschenen artikelen

INNOVATIEVE MATERIALEN

Page 15: Extra - Innovatieve Materialen · 2017. 5. 18. · start-up 2016 van Rusland in de wacht gesleept. De competitie is een jaarlijks terugkerend evenement, waarbij start-up bedrijven

13 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

BERICHTEN

beiumlnvloeden het uiteindelijke ontwerp Dit kan enigszins worden ondervangen door het textiel voor te spannen In het ontwerp moet een evenwicht worden gezocht zodat de gewenste interactie tussen het vloeibare beton en de textiel-mal ontstaat Dit vereist een integraal ontwerpproces Eerst een constructie ontwerpen en dan de textielmal is bij fabric formwork nauwelijks uitvoerbaarDe Organica Hyparbolica ziet er uit als een kolom die een hyparschaal onder-steunt Om de constructie zo efficieumlnt mogelijk te maken is zoveel mogelijk gewicht bespaard Het ontwerp is pa-rametrisch bepaald Door te varieumlren in geometrie positie van de vaste punten (anchorpoints) trekkracht en stijfheid van het textiel kon de uiteindelijke optimale vorm van het fabric formwork worden bepaald StaalvezelwapeningVanwege de complexe vaak organi-sche en dubbelgekromde vormen die ontstaan bij geoptimaliseerde beton-constructies met fabric formwork is ver-dichten van het beton geen optie Er is immers nauwelijks of geen ruimte voor de trilnaald Daarom is gebruikgemaakt van een zelfverdichtend betonmengsel met druksterkteklasse C5060 en een maximale korreldiameter van 8 mm Aan het beton is 35 kgm3 staal-vezelwapening toegevoegd Daardoor krijgt het beton een nascheurtreksterkte

en kunnen relatief kleine momenten worden opgenomen Dit was bij het ontwerp noodzakelijk aangezien er trek-krachten optreden in de constructie De totale afmetingen van de Organica Hyparbolica zijn binnen een kubus van 24 x 24 x 24 m gebleven zodat het betonelement eenvoudig te transporte-ren is over de weg Het totale gewicht bedraagt inclusief bodemplaat ongeveer 7000 kg De Organica Hyparbolica was inmiddels onder meer te zien tijdens Material Xpe-rience 2017 (6 - 10 februari Jaarbeurs Utrecht)

Het hele artikel uit Tektoniek (pdf)gt

Organica Hyparbolica op Material Xperience 2017

Op de foto van links naar rechts Tom Godthelp Pavlo Kuzin Robbert de Smet Lia de Mooij en Gido Dielemans

14 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

MIT presenteerde eind april een nieuwe 3D-printtechniek voor wat men zelf noemt lsquohellip a new approach to making buildingsrsquo Het gaat volgens MIT om een methode die flexibeler sneller en goedkoper is dan tot dusver ontwikkelde 3D-print processen voor de bouw Het gaat om een mobile printrobot die zich vrij kan bewegen en die daarmee ieder

3D-printer MIT belooft nieuwe visie op ontwerp en bouw

bouwwerk van welke vorm en omvang dan ook kan realiseren Het verschil met bestaande zit vooral in de mobiliteit Waar de lsquo3D-bouw-printersrsquo tot dusver aan eacuteeacuten plaats zijn gebonden bestaat de MIT-printer uit een printrobot op rupsbanden met aanhanger De laatste bevat opslagtanks voor het printmedium

Bij wijze van proof of concept printte men met een prototype-printinstallatie in veertien uur tijd een rond bouwwerk van 17 meter in diameter vier meter hoog Het printmedium was pur-schuim waarmee een dubbele wand werd ge-maakt Het idee was dat die zou funge-ren als bekisting waarin dan later beton kan worden aangegoten

BERICHTEN

15 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

De 3D-printinstallatie kan van energie worden voorzien door zonnepanelen Het idee is dat de installatie volledig au-tonoom kan opereren ook op afgelegen plaatsen gebruikmakend van plaatselij-ke bouwstoffen als leem en modder Het ultieme vergezicht is dat zulke installa-ties - die door de ontwikkelaars Digital Construction Platforms (DCP) worden ge-noemd - op eigen houtje onderkomens kunnen maken op Antartica of zelfs op de maan of op Mars

DCP staat volgens met MIT voor meer dan een printer alleen maar belooft een nieuwe visie op woningbouw Volgens de onderzoekers betekent het concept ook een totale verandering van ontwerp en architectuur In plaats van te denken in traditionele patronen al muren ramen en vloeren kunnen ontwerpen met het DCP-concept veel meer naar specifieke eisen en omstandigheden worden geop-timaliseerd

lsquohellip a shift from the machine age to the biological agersquozegt Neri Oxman group director en associate professor media arts and sciences op de website van MIT lsquoFrom considering the building as a machine to live in made of standardi-zed parts to the building as an orga-nism which is computationally grown additively manufactured and possibly biologically augmentedrsquoHet onderzoek werd in april gepubli-ceerd in journal Science Robotic

Meer bij MITgt

De Faculteit Bouwkunde heeft een nieuw experimenteel laboratorium het Product Development Test Lab Het testlab is een lab waar studenten en onderzoekers eacuteeacuten op eacuteeacuten kunnen testen hoe de praktijk van de theorie kan verschillen Dat helpt om tot een beter ontwerp te komen Het gaat bijvoor-beeld om experimenten met innovatieve gevel- zonwering- en installatieoplos-singen Omdat het gebouw is uitgevoerd als een modulair systeem is het relatief eenvoudig om eventueel aanpassingen te maken voor specifieke producttests Alle elementen van dit lab zijn met de computerfrees perfect op maat ge-maakt Daardoor passen ze in elkaar als Legostenen Dat maakt foutloos bouwen mogelijk Het acht meter hoge gebouw-tje bestaat uit kant-en-klare wand- en vloerelementen Daardoor gaat het bouwen snel en accuraat met minimale afvalproductieHet test lab is een lsquore-montabelrsquo concept en in ongeveer een week op te bouwen

Het gebruik van hout en milieuvriende-lijk geproduceerde OSB-plaat maakt het test lab een biobased product De gevel

Product Development Test lab

is circulair Het Product Development Test Lab blijft tenminste een jaar staanTUDgt

BERICHTEN

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Het paviljoen met de zeven levens

Circulair bouwen met geprint beton

Het paviljoen met de zeven levensrsquo is een nieuw concept voor een toekomstbestendig ontwerp(proces) ontwikkeld door StudioSKMovares Bruil en Studio RAP Het paviljoen heeft een organische vorm met een lichte minimale constructie waar alleen materiaal

toegepast wordt waar nodig De levensduur staat nog niet vast maar de veelzijdige inzetbaarheid is wel een feit Voor de start van het project worden interdisciplinair de

parameters bepaald Uitkomsten van het ontwerpproces kunnen direct worden gebuikt om de digitale fabricage aan te sturen Dit heeft verregaande gevolgen voor de hele

bouwkolom De ontwerpende en bouwende combinatie samen zorgen niet alleen voor de digitale ontwerpen en engineering maar ook voor de digitale productie en blijven verantwoordelijk voor het materiaal Civiele constructies blinken vaak uit in overmatig

materiaalgebruik Daar valt veel winst te behalen onder meer in het kader van CO2-reductie

3D Proefprint Peter Heideman

16 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

lsquoComputational designrsquo en de vaar-digheid van lsquocomputational thinkingrsquo worden meer en meer onderdeel van circulair bouwen In het 3D-model wordt door middel van parameters waarde toegevoegd en wensen vertaald in de toekomst van bouwwerken Eeacuten van de belangrijkste ontwikkelingen die momenteel in de bouw grond aan de voeten krijgt is de circulaire economie Deze ontwikkeling heeft vergaande impact op de keten wat vooral wordt veroorzaakt door het verschuiven van beziteigendom in de keten lsquoGebruikrsquo is het nieuwe bezitHet samenwerkingsverband van Studio RAP Bruil en StudioSKMovares verkent deze ontwikkeling in een aantal met beton te printen objecten Eeacuten daarvan is een paviljoen met de werknaam rsquoHet paviljoen met de zeven levensrsquo De term circulaire economie suggereert immers dat het leven van een bouwwerk met eacuteeacuten cyclus niet ophoudtIn ontwerp en realisatie van het pavil-joen worden eveneens de steeds verder-gaande digitalisering van ontwerp en fabricage benut Deze ontwikkeling leidt tot nieuwe vragen want als ontwerpers hun ontwerpen zo maken dat deze direct met robots maakbaar zijn dan wel print-baar zijn hoe wordt dan het technisch ontwerp gerealiseerd en bijvoorbeeld de veiligheid van gebouwen geborgd

Vier pijlersDeze nieuwe werkwijze is ketenintegra-tie ten voeten uit De maakbaarheid is niet iets van de uitvoeringsfase maar is door de digitalisering vanaf het eerste ontwerp aanwezig en bepaalt mede het ontwerpde verschijningsvorm Het ontwerp en de realisatie van het paviljoen rust op vier pijlers waarvan voortdurend gekeken wordt of deze nog voldoende aandacht krijgen

- Sluiten van de keten Dat wil zeggen dat de leveranciers van materialen eigenaar blijven van de materialen Ze nemen deze aan het einde ook weer terug Het gevolg daarvan is rolverva-ging in het ontwerpproces De realisa-tie-eisen zijn via de ontwerpsoftware al tijdens eerste ontwerp aanwezig - Toepassen van Computational De-sign gericht op het minimaliseren van materiaalgebruik en op hergebruik van het paviljoen - Digitale fabricage Beton printen met robots In de ontwerp- en realisa-tiefase van het paviljoen wordt de steeds verdergaande digitalisering van ontwerp en fabricage uitgenut - Hergebruik van materialen en flexi-biliteit in functionaliteit

Onregelmatige vijfhoekenDe plattegrond van het paviljoen bestaat uit onregelmatige vijfhoeken In het zwaartepunt van elke vijfhoek staat een kolom die naar boven toe uitwaaiert naar dezelfde vorm als het grondvlak Deze kolommen worden van boven naar onderen geprintOp de dakrand van het paviljoen start bij elke vijfhoek de buitenlijn van geprint beton Deze lijn maakt een golvende beweging en print laag na laag richting het zwaartepunt van de vijfhoek Dankzij de hoogte van lagen ontstaat zo een kegelvorm met een gewelfde betonschil De betonlaag is dun alleen het hoog-nodige materiaal wordt gebruikt voor de vloeiende constructieve vorm Naar boven toe wordt de print weer breder Als de print straks wordt omgedraaid vormt dit de voet van de constructie zoals ook bomen dicht bij de wortels wat breder zijn De gewelfde schaal die zo is ontstaan houdt het betonvlak stabiel en creeumlert tegelijk openingen waardoor daglicht binnenvalt Het hele paviljoen bestaat uit enke-le efficieumlnte onderdelen die op meer locaties herbruikbaar zijn De tegen elkaar geplaatste kolommen vormen een convex kruisgewelf zoals in een oude gotische kathedraal en Moorse architec-tuur De toepassing van de onregelmati-ge vijfhoek geeft een grote vormvrijheid

Kolom Constructief Ontwerpen Movares

17 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

18 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

in de plattegrond zodat het paviljoen op vrijwel elke locatie kan worden ingepast

SchubbenpatroonDe constructie van het paviljoen is geiumlnspireerd op de natuur Het lsquoVoronoirsquo- patroon van ongelijkmatige vijfhoeken is te vinden in schubbenpatronen bij reptielen en facetten bij libellenvleugels De uitwaaierende kolommen lijken op de kelk van een bloem of koraalstruc-turen maar zijn ook terug te vinden in ijsgrotten en termietenheuvels En de

analogie met bomen die een brede wor-telstructuur hebben is al genoemd Door de kelkvormen tegen elkaar te plaatsen ontstaat de gelijkenis met de efficieumlnte draagstructuur van een eierdoos een kartonnen constructie die bijna niet plat te krijgen is Het gaat daarbij nog niet eens om het namaken van deze vormen Wel worden lessen getrokken uit de gro-te materiaalefficieumlntie van deze vormen In het paviljoen wordt het materiaal ef-ficieumlnt toegepast de kolommen worden voornamelijk op druk belast

Computational DesignDe combinatie van moderne ont-werpsoftware en digitale productietech-nieken daagt ontwerpers en bouwers uit om vormvrije en efficieumlnte ontwerpen te maken Industrieel ontwerpers passen dit al langer toe In de auto- en lucht-vaartindustrie bijvoorbeeld gaat lichtge-wicht ontwerpen al jaren hand in hand met vanzelfsprekende (aerodynamisch constructief) en toch oogstrelende vormgeving De ontwerpers en ingeni-eurs van StudioSKMovares gebruiken

Paviljoen1 StudioSK Movares

Kolom Constructief Ontwerpen Movares

19 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

technieken voor computational design in de overtuiging dat dit nu ook in de bouw bijdraagt aan het ontwerpen van efficieumlntere bouwwerken Het denken in repetitie verandert in ontwerpen van specifiek unieke oplossingen Toepas-sing van materiaal op plaatsen waar dit constructief nodig is leidt al snel tot een materiaalreductie van procent

Ontwerp van het paviljoenMet behulp van software is een vijfhoe-kige plattegrond verdeelt in kleinere vijfhoeken Op elke polygoon vormt een dunne betonschil een vijfhoekige kelk als van een bloem De vijfhoeken kunnen worden gekoppeld zodat ze samen een kruisgewelf vormen Het gebouw is daar-mee stabiel De waaierende vorm lijkt op het oppervlak van een schelpkoraal Het zijn soort ribben die al tijdens het printen de betonnen wand steunen Zo zijn er geen hulpconstructies nodig om de elementen te maken Ook tijdens de gebruiksfase heeft de welving een constructieve functie voor het stabiel houden van het betonopper-vlak Aan de onderzijde en bovenzijde is de kelk breder om de horizontale krach-ten door middel van momenten over te dragen aan de vloer van het paviljoen Het materiaal wordt efficieumlnt ingezet alleen daar waar het nodig isDe openingen die aan de bovenzijde ontstaan worden afgesloten met glas en laten daglicht toe De glooiende wel ving-en aan de onderzijde worden rsquos avonds gebruikt voor verlichting

Circulair bouwenHet paviljoen is ontworpen als een zo goed mogelijk circulair gebouw Het kan in de eerste plaats meerdere functies vervullen Het is in te zetten als kiosk op een marktplein als wachtruimte bij een busstation als entree bij een museum of als tijdelijk informatiecentrum bij een bouwplaats Door slim te ontwerpen is het gebouw in enkele losse onderdelen te verplaatsen Vanaf het begin van het ontwerp wordt het aspect tijdelijkheid de mogelijkheid om het paviljoen terug te halenver-plaatsen meegenomen in ontwerpbeslis-singen Er wordt gestreefd naar minima-liseren van werkzaamheden in de grond Het paviljoen is demontabel en tot slot

kunnen de verschillende materialen her-gebruikt worden Dit laatste gaat zover dat de geprinte beton aan het eind van de levensduur gedefragmenteerd wordt tot opnieuw verwerkbare grondstof

Civiele constructiesDe ontwikkelingen in computational design het digitaal ontwerpen en engi-neeren van (beton)constructies liggen in eacuteeacuten lijn met de mogelijkheden voor digitale fabricage Deze wijze van ont-werpen en engineeren laat een mindset shift zien van denken in repetitie naar unicarsquos Vanuit de industrieumlle productie is van oudsher de denktrant hoe kan ik de constructie opknippen in onderdelen en hoe kan ik die componenten repete-

Sluiten van de keten paviljoen als wachtruimte koffiebar bloemenshop beeldenpaviljoen (Illustratie StudioSK Movares)

Paviljoen dakaanzicht (Afbeelding StudioSK Movares)

20 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

rend maken Door te blijven denken in componenten worden niet de nieuwe mogelijkheden die het vakgebied verder brengen Het levert voor wat betreft betoncon-

StudioSKMovares Movares is een advies- en ingenieursbureau met kennis van computational design studioSK heeft een team ervaren ar-chitecten Samen geven zij digitaal vorm aan een duurzame leefomgeving Het digitale ontwerpproces vraagt de parameters van alle disciplines die invloed hebben op de uiteindelijke vorm Het digitaal ontwerpen en engineeren houdt vooraf reke-ning met de mogelijkheden die digitale fabricage biedtDeze samenwerking in een vernieuwde digitale bouwko-lom en inzet van nieuwe softwaretools biedt engineers de mogelijkheid materiaal in constructies zo efficieumlnt mogelijk in te zetten wat ten goede komt aan de duurzaamheid van een constructie

Studio RAPStudio RAP is een architectonische ontwerp- en fabrica-gestudio RAP ontwerpt expressieve gebouwen en maakt deze deels met digitale productiemethodes zij zijn met name gespecialiseerd in het gebruik van industrieumlle robot-armen De studio is gevestigd in het RDM Innovation Dock en heeft verschillende prijzen gewonnen in de bouw- en architectuursector Verder ondersteunt RAP onder ande-re betonleverancier Bruil met de ontwikkelingen van het 3D-betonprintproces

De 3D-betonprinter van Bruil Bruil is producent van prefab beton en andere cementge-bonden producten en werkt sinds 2015 aan de ontwikke-ling van een 3D-printer voor architectonisch beton Als maakpartij wil Bruil slimmere lsquomass customizedrsquo bouw-producten produceren waarvoor veel minder primaire grondstoffen noodzakelijk zijn 3D-printen van beton is hiervan een goed voorbeeld

Een 3D-printer gaat namelijk heel efficieumlnt met materiaal om het beton wordt alleen daar toegepast waar het een bijdrage levert aan het gebouw Dit kan oplopen tot een materiaalbesparing meer dan 50 procent Daarnaast is het proces van digitaal ontwerp naar digitale productie veel korter en minder complex Hierdoor wordt vormvrijheid weer betaalbaar

Bruil is ervan overtuigd dat deze ontwikkeling de bouw zal veranderen Het tijdperk dat het ontwerpvrijheid van de architect beperkt wordt door de industrieumlle bouw- en pro-ductiemethoden is binnen enkele jaren verleden tijd

structies niet alleen grote vormvrijheid op maar belangrijker nog dat alleen materiaal toegepast wordt waar nodig Hetzelfde geldt voor toepassing van staal en andere materialen bij bijvoorbeeld

bruggen Civiele constructies blinken vaak uit in overmatig materiaalgebruik daar valt veel winst te behalen onder andere in het kader van CO2-reductieIn de hele keten van ontwerpproces tot en met maakindustrie veranderen rollen van ontwerpers en fabrikanten drastisch Door de noodzaak van integrale (en efficieumlntere) samenwerking treedt lsquorol-vervagingrsquo op Constructieve aspecten functie en hoe een ontwerp aanhaakt bij zijn omgeving zijn even bepalend voor hoe een ontwerp eruit gaat zien als de randvoorwaarden van de betonprinter printpaden logistiek en mortelsamen-stelling Uiteindelijk draaien alle partici-panten in het ontwerp en maakproces aan de knoppen die het lsquoDNArsquo van een bouwwerk bepalen Peter Heideman Architect AvB StudioSKMovaresJan van Wolfswinkel Adviseur Constructief Ontwerpen MovaresWim vanrsquot Land Constructeur MovaresWessel van Beerendonk Co-founder amp architect bij Studio RAPTheo Voogd Communicatie Bruil

Natuurreferenties

Polygonstructuren Voronoi polygonen

Onder Cone-strucuren natuur Kristal Vogelnest

Krokodilhuid Schelpstructuur

Libellevleugel Schildpadschild

Huid giraffe

Bloemkelk Druipsteen IJsgrot

21 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Vakbeurs amp CongresWoensdag 31 mei en 1 juni 2017NH Conference Centre Koningshof Veldhoven wwwmaterialsnl

Aandacht voor materialen analysetechnieken oppervlaktetechnieken en verbindingstechnieken

Ruim 85 exposanten uit binnen- en buitenland Uitgebreid congresprogramma Live demorsquos

Materials 2017 deacute verbinding tussen innovatie en techniek

UitnodigingKomt u ook

5e editieGratis toegang

copy Sirris

22 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Asfaltwapening is bijvoorbeeld een kosteneffectieve maatregel als geen ex-tra asfaltdikte kan worden aangebracht scheuren reeds aanwezig zijn en de le-vensduur van de verhardingsconstructies moet worden verlengd Voordat een keuze gemaakt wordt behoort men te bepalen wat de oorzaak is van de scheur-vorming Pas daarna komt de keuze voor de wapening De verschillende soorten

AsfaltwapeningDe trend naar functioneel uitschrijven en onderbouwen van keuzes maakt het noodzakelijk dat wegbeheerders en aannemers beter gaan kijken naar de mogelijkheden om onderhoud

aan verhardingen kostenefficieumlnt uitvoerbaar en zeker effectief uit te voeren In asfaltverhardingen zijn het scheuren die het functioneren van de verharding verminderen

Verschillende scheurremmende maatregelen kunnen worden uitgevoerd steeds vaker wordt de keuze voor het toepassen van asfaltwapening gemaakt Echter over het toepassen

zijn nog te veel onduidelijkheden die een afgewogen keuze moeilijk maken

asfaltwapeningen hebben namelijk niet dezelfde werkingsprincipes of functies waardoor ze per situatie (oorzaak van de scheurvorming) moeten worden bepaald op zowel technische als praktische za-ken Hierbij kan men denken aan ligging in het asfalt plaats op de verharding (scheur verbreding of freesvlak) on-dergrond maar ook hoeveelheden en niet te vergeten de installatie Juist het

correct verwerken blijkt in de praktijk een aandachtspunt en wordt derhalve het beste uitgevoerd door een gespecia-liseerd bedrijf Asfaltwapeningssysteem Vanwege de verschillende functies het samenwerken met het omliggende asfalt verschillen in bitumenemulsie (hechtlaag) en krachten-overdracht

23 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

zou het beter zijn van een asfaltwape-ningssysteem te spreken in plaats van enkel een product In dit artikel wordt echter gesproken over een asfaltwa-pening in zowel technische als praktische zin

Op dit moment wordt asfaltwapening veelal toegepast als onderhoudsmaatre-gel op bestaande verhardingen met scheuren (voegen) of bij wegverbreding-en Scheuren in de bestaande verharding zijn ontstaat door verkeersbelastingen spanningen door zetti ngen of tempera-tuur-bewegingen van onderliggende (funderings-)constructie Niet alle oor-zaken kunnen worden weggenomen door asfaltwapening maar een juiste keuze voor verwerking en functies van de asfaltwapening biedt het beste re-sultaat Asfaltwapening vervult mecha-nisch gezien en conform NEN-EN 15381 ten minste eacuteeacuten van twee functies versterking van de overlaag of spanning-spreiding en mogelijk nog een derde functie namelijk waterwering Deze zijn opgenomen in de Declaration of Perfor-mance (DoP CE-markering) van de asfalt-wapening Bij versterking (Reinforcement [R]) van

de overlaag worden afhankelijk van de wijze waarop krachten worden overge-dragen de sterkte-eigenschappen ver-moeiingsweerstand enof breuktaaiheid van de overlaag verbeterd Ook zorgt de versterking voor een verdeling van de totale scheurwijdte over meerdere on-schadelijke fijne scheurtjes in plaats van eacuteeacuten brede scheur Spanningspreiding (Stress Relief [STR]) wordt bewerkstelligd door de bitumen-emulsie en zorgt dat beweging beperkt mogelijk is en piekspanningen boven een scheur over een groter gebied van de overlaag gespreid worden Bij een asfaltwapeningsproduct wordt dit ge-realiseerd door een vlies als drager toe te passen waardoor dikkere en gelijk-matigere bitumenlagen kunnen worden aangebracht Hierbij geldt dat het vlies een minimale bitumenretentie of wel residuaal bitumen van 11 kgmsup2 heeft In de praktijk wordt ook weleens een SAMI (2 agrave 3 kgmsup2 warme bitumen) toegepast of gebruik gemaakt van een EAB-laag waarin de asfaltwapening wordt aangebracht

Een waterwering (Interlayer Barrier [IB]) voorkomt verslechtering van de funder-ing door waterindringing tegen te gaan

en daarmee verweking vorstschade en uitspoeling Ook hier wordt veelal een gespoten bitumenemulsie in combinatie met een vlies gebruikt met circa 11 kgmsup2 residuaal bitumen om voldoende reductie van de waterdoorlatendheid

Figuur 1 Versterking [R] (CROW Asfaltwapening) Figuur 2 Spanningspreiding [STR] (CROW)

Figuur 3 Waterwering [IB] (CROW Asfaltwapening)

Foto 1 Vormvast grid met vlies voor R STR en IB

Foto 2 Bestaande situatie schouwen voor een goede keuze

24 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

bereikt [Marienfeld et al 1999] Verder zorgt de waterwering voor he beperken van de verslechtering van het onderliggend oude asfalt door beperk-ing van zuurstofindringing waardoor asfalt veroudert en het beperkt on-thechting tussen bitumen en mineraal aggregaat (stripping) Naast verschillen in functies zijn er ook verschillen in vorm vormvastheid mate-riaal en samenstelling (grid vlies of com-posiet) Al deze verschillen en synergie tussen de functies bepalen het gedrag van een wapening in de asfaltconstruc-tie Voor de functieversterking [R] is er in de basis onderscheid te maken in twee belangrijke werkingsprincipes een vormvaste wapening met structurele bijdrage gebaseerd op mechanische

insluiting van het steenskelet en asfalt-wapening gebaseerd op hechting Door de zeer hoge vormstijfheid en hoge rib-ben van de rasteropeningen wordt het steenskelet van de asfaltlaag vastgezet waardoor het bitumen in de asfaltlaag wordt ontlast en de levensduur van de asfaltoverlaging aanzienlijk toeneemt Echter de treksterkte is veel minder van belang terwijl een wapening op basis van hechting het juist moet hebben van trek-sterkten en de daarbij behorende hecht-lengtes De adhesie is bepalend voor de krachtoverdracht tussen asfaltwapening en omringend materiaal Het verschil in werking is onder meer aangetoond in een proefvak met diverse soorten asfalt-wapening op de rijksweg A6 bij Joure

Bepaling van het probleem Om een keuze te kunnen maken dient de situatie betreffende de bestaande ver-harding te worden onderzocht Daarbij wordt niet alleen de toestand van het asfalt bekeken maar ook moet worden vastgesteld wat de oorzaak is van de opgetreden scheuren en vervorming-en Daarbij is inzicht nodig over de grootte en snelheid van de optredende spanningen in de constructie Pas daar-na kan worden bepaald welke functie (versterking spanningsreductie of wa-terwering) in welke mate gewenst is Dit hoeft geen uitgebreid onderzoek te zijn maar moet aansluiten bij de omvang en mogelijke risicoacutes van het project Als basis dient een technische schouw Hierbij kan worden vastgesteld wat de scheurwijdtes en -afstand zijn waar de

scheuren vandaan komen (van bovenaf of onderaf) diepte van de scheuren hoogteverschillen over de scheuren en een schatting gemaakt van de verticale scheurbewegingen onder verkeersbe-lasting Verder dient daarbij te worden bepaald door middel van een boorker-nonderzoek hoe de verharding is opge-bouwd in laagdikten en soort materiaal

Een verhardingsconstructie scheurt op verschillende manieren omdat span-ningen ontstaan door belastingen en vervormingen in verschillende richting-en en met verschillende tijdsduren Er wordt daarom in grote lijnen onder-scheid gemaakt tussen dynamische belastingen (korte tijdsduur) en meer statische (lange tijdsduur) vervorming-en Om inzicht te kunnen krijgen in de benodigde werking van de asfaltwape-ning moeten daarom de aandrijvende mechanismen die ten grondslag liggen aan het ontstaan van de scheurvorming duidelijk zijn Keuze van een asfaltwapening en de ligging Nadat de situatie in kaart is gebracht en de vervormingen cq bewegingen duidelijk zijn kunnen principekeuzes voor de benodigde functies van asfaltwape-ning worden gemaakt Bij spanningen door horizontale ver-vormingen bijvoorbeeld in afschuivende bermen en weg-verbredingen of ther-mische krimp dient een asfaltwapen-ing asfaltlagen bijeen te houden door opname van de horizontale kracht in de wapening of structureel versterken van de asfaltlaag boven de wapening Daarbij mag de wapening niet kunnen worden losgetrokken en bij grote ver-vormingen (zeker bij thermische krimp) een spanningspreidende laag aanwezig zijn tussen de asfaltwapening en de onderliggende constructie Bij (grote) verticale bewegingen zal de overdracht van deze afschuifkrachten moeten komen uit de overlaag zelf Daarvoor kan de overlaag dikker worden uitgevoerd met taaier asfalt of stijver gemaakt met een structurele asfaltwa-pening Bij de keuze van een asfaltwapening moet worden bepaald met welke breed-te de wapening wordt aangebracht en op welke diepte De breedte van de wapening is afhankelijk van het soort schade en de omvang daarvan Een ver-ankeringsafstand (de lengte wapening

Foto 3 Wegverbreding met lsquolip-lasrsquoin bestaande asfaltverhardingsconstructie

Foto 4 Voldoende verankeringsafstand haaks op een scheur in verhouding tot trekkracht en werking-sprincipe

25 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

haaks op de scheur) van 05 m aan beide zijden van de scheur wordt als minimum beschouwd De totale breedte van de wapening is dan minimaal 10 m Indien een scheur geen rechte lijn is dient de wapening dus breder te zijn net als bij wapeningen met hoge treksterkten De toepassing van een 200 kN-product bij-voorbeeld heeft weinig zin als de hecht-ing (verankering x hechtkracht bindmid-del) deze niet kan mobiliseren Bij een hoge treksterkte behoort een grotere verankeringsafstand Voor het opnemen van krachten door de wapening dient deze in de trekzone te liggen van de verhardingsconstructie Dat betekent in veel gevallen zo laag mo-gelijk dus goed gehecht op de onderlaag of tussen twee tussenlagen Bij een on-derhoudsmaatregel komt een wapening vaak direct onder de deklaag te liggen Dit kan maar heeft naast technische re-denen ook een praktische reden om dat beter niet te doen Indien een afdeklaag bij de volgende onderhoudsmaatregel weer wordt gefreesd freest men name-lijk de wapening ook mee Aanbrengen van asfaltwapening Nu bepaald is welk wapeningsproduct en met welke eigenschappen wordt toegepast moet het product correct worden aangebracht Omdat in de praktijk hier vaak niet de nodige aan-

dacht aan wordt besteed is dat ook de grootste drempel voor het toepassen Asfaltwapening is namelijk een speciaal aangebracht product in de verhar dings-constructie dat alleen zijn werking kan doen als het op de juiste wijze gebeurt Hiervoor kan men het beste de ver-werkingsvoorschriften van de leverancier volgen of een installateur inschakelen Belangrijk bij de installatie zijn vooral de conditie en eigenschappen van de ondergrond (gefreesd gescheurd et cetera) het realiseren van een goede hechting door gebruik te maken van de juiste bitumen emulsie en in de juiste hoeveelheid op een schone ondergrond het vlak en strak aanbrengen maar ook het niet beschadigen van de wapening Indien een wapening is aangebracht kan men de hechting controleren door de wapening van de ondergrond proberen los te trekken Enkel wanneer de wa pe-ning goed aan de ondergrond is gehecht is deze goed te overlagen met voldoen-de dikte van de eerste asfaltoverlaag op de wapening De dikte van de eerste asfaltlaag is afhankelijk van het wape-ningsproduct doch zou nooit minder dan 40 mm mogen bedragen

Als laatste kan men een controle uitvo-eren op de verwerking door kernen te boren Wat echter nog niet mogelijk is een controle op de verwerking van de wapening Proeven als die van Leutner

zijn hiervoor niet geschikt wat blijkt uit de eigenschappen (onder andere diameter afschuifvlak en belasting-snelheid) van deze proef Mede door de spanningspreidende en waterafsluitende functies zijn er nog geen (genormeerde) afschuif- of trektesten voorhanden die voor de toepassing asfaltwapening kunnen worden toegepast Net als al-gemeen toepasbare berekenings- en dimensioneringsmethoden voor asfalt-wapening is te verwachten dat deze in de na bije toekomst wel voorhanden zullen zijn Opbreken van asfalt met asfalt-wapening Asfaltwapening is freesbaar indien min-stens drie centimeter door het wape-ningsvlak heen wordt gefreesd Enkel dan is de hoek van de frees op het wap-eningsvlak zo dat het wapeningsmate-riaal breekt Gevaar voor vastlopen van de frees door stukken wapening welke aan de frees blijven hangen ontstaat als de diepte minder is [CROW 1995] Uit-zondering op het frezen is de zeskantige stalen wapening Hergebruik van asfalt-wapening is na het frezen niet mogelijk

Verder dient rekening te worden ge-houden dat hergebruik van het asfalt-granulaat met wapening in Nederland vanwege de strenge eisen aan het gehalte nevenbestanddelen veelal niet mogelijk is zonder vooraf te zeven

Ing Paul ter Horst Area Manager Ben-elux Tensar International BV en werk-groeplid CROW Asfaltwapening Literatuur - CROW (2016) Asfaltwapening - CROW (1993) Asfaltwapening - Zin en onzin Publicatie 69 CROW Ede - CROW (1995) Geen vrees voor de frees Herge-bruik van asfalt met wapening Publicatie 95 CROW Ede - De Bondt AH (1999) Anti-Reflective Cracking Design of (Reinforced) Asphaltic Overlays PhD thesis TU Delft- FGSV (2013) - Arbeitspapier fuumlr die Verwendung von Vliesstof-fen Gittern und Verbundstoffen im Asphaltstras-senbau FGSV 770 Forschungsgesellschaft fuumlr Strassen und Verkehrswesen Koumlln Duitsland - Marienfeld ML TL Baker (1999) Paving fab-ric interlayer as a pavement moisture barrier Transportation Research Circular E-C006 ISSN 0097-8515

Figuur 5 Aanbrengen van een asfaltwapening met minimale overlappingen op een schoon en gefreesd oppervlak

26 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Basaltsteen is een zogenaamd mafisch vulkanisch stollingsgesteente dat wordt gevormd door lava Basaltsteen bestaat uit kleine kristallen De krimp die op-treedt bij de stolling van basaltlava leidt tot zeshoekige structuren de typische basaltzuilen Het gesteente is zeer ruim in en op de aardkorst aanwezig en een-voudig winbaar

Basaltvezel is nog een vrij onbekend materiaal maar behoort inmiddels thuis in de rij van duurzame bouwmaterialen Gewonnen uit vloeibare basalt kunnen ragdunne basaltvezels

tot draden gesponnen worden en hiermee kunnen veel materialen worden gemaakt Vulkan Europe BV houdt zich sinds 2007 bezig met de distributie van basaltvezelproducten naar

bedrijven in Europa die de basaltvezelproducten verwerken in hun eindproduct En ondanks dat Vulkan het gebruik van de vezels de laatste jaren ziet toenemen vooral in de VS is de

onbekendheid met het veelbelovende materiaal nog altijd groot

Basaltsteenvezel

Het was een Canadees die in het begin van de 20ste eeuw ontdekte dat uit gesmolten basalt via een katalysator het stollingsgedrag van basalt kon worden beiumlnvloed en worden omgevormd tot dunne haarvormige vezels in plaats van een zeshoekige structuur De productie van basaltvezel gebeurt door het smel-

ten van basaltsteen bij ongeveer 1400 degC Het gesmolten gesteente wordt dan geeumlxtrudeerd door kleine spuit-mondjes voor de productie van filamen-ten van basaltvezel De vezels hebben een vezeldiameter varieumlrend tussen 9 en 13 micrometer Omdat de vezels pas smelten bij 1400 degC heeft het product goede vuurbestendige eigenschappen De hoge elasticiteits-modulus van het product resulteert in een uitstekende treksterkte meer dan tweemaal die van staalHet lsquoWestenrsquo heeft met deze ontdekking tot nu toe niet veel gedaan Het lsquoOostenrsquo heeft zeer zeker in de koude oorlog de bijzondere eigenschappen van de ba-saltvezel ontdekt en ontwikkeld Lange tijd heeft de Russische staat deze kennis over de basaltvezel geclassificeerd als lsquomilitary goodrsquo dus niet beschikbaar voor de civiele industrie Sinds 1995 is de basaltvezel officieel afgevoerd van de lijst van lsquomilitary goodsrsquo maar het zou nog tot in de 21ste eeuw duren voordat het materiaal beschikbaar was voor de Basaltsteenformaties in Tsjetsjenie

27 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

civiele markt De grootste producenten van basaltvezel en basaltvezel wape-ningstaven zijn nu te vinden in Rusland Oekraiumlne en China

Sterker dan staalVulkan Europe BV houdt zich sinds 2007 bezig met de distributie van basaltvezel-producten naar bedrijven in Europa die op hun beurt de basaltproducten ver-werken in hun eindproduct Eeacuten van de producten die men op de markt brengt is gesponnen getwijnde draad (roving) van basaltvezels Unique selling points zijn de bijzon-dere eigenschappen van deze vezel Het materiaal bestaat voor 100 procent uit basaltsteen slechts het stollingsge-drag is beiumlnvloed door de katalysator Basaltvezel is volledig recyclebaar heeft een treksterkte van 2800 - 3215 MPa (25 maal sterker dan staal) waardoor het uitstekend toepasbaar is in construc-tieve toepassingen Met een dichtheid

van 274 gcm3 is het vier maal lichter dan staal wat het met name interes-sant maakt met het oog op logistiek en arbo-gebiedBasaltvezels zijn niet geleidend en wor-den om die reden toegepast in onder andere windmolenbladen vloeren voor

robots en operatiekamers Basaltve-zel heeft een goede weerstand tegen chemische en corrosieve invloeden zoals zoutoplossingen zure oplossingen en met name alkalieumln Bovendien moet het materiaal worden gezien als milieuvriendelijk Volgens cijfers van Imperial College London is de CO2-footprint van basaltvezels 170 procent lager dan die van staal ToepassingenBasaltvezels worden onder meer toege-past in textiel gerelateerde producten zoals geotextielen maar ook in asfalt-wapening scheepsindustrie masten van basaltvezel zijn niet geleidend dus niet gevoelig voor blikseminslag Basaltvezel is zeer geschikt als isolatiemateriaal Warmte-isolerende toepassingen van basaltvezel op basis van anorganische bindmiddelen kunnen worden gebruikt bij temperaturen tot 700 degС Wanneer er een samenstelling met een hoogwaardi-ge composiet wordt toegepast geldt een hogere thermische stabiliteit namelijk tot 800deg Vanwege de hoge-tempera-tuurbestendigheid wordt het materiaal toegepast in brandwerende bekleding in vliegtuig- en automobielindustrie

Hybride constructiesBij gebruik als (continue) vezel kan basaltvezel versterking bieden aan en in een nieuwe reeks van kunststof en beton gerelateerde composieten Het kan ook worden gebruikt in combinatie met andere versterkingsvezels bijvoorbeeld basaltvezelcarbonvezel basaltvezelglasvezel zogenaamde hybride construc-ties Ten Cate heeft bijvoorbeeld een as-faltrenovatiemat ontworpen waarbij in breedterichting van de weg basaltvezels worden toegepast en in de lengterich-

Boven gesponnen getwijnde draad (roving) van basaltvezels onder wapenisstaven op basis van basalt

Basaltsteen

28 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

ting glasvezels De reden hiervoor is dat de basaltvezel stugger is en de wieldruk beter in breedterichting naar de weg-fundering spreidt In lengterichting is dat van iets minder belang en heeft men tot nu toe gekozen voor de goedkopere glasvezel

Andere toepassing is basaltvezeltex-tiel zoals brandremmende dekens en impregnatie met polymeren Dat laatste geeft een plaatmateriaal dat onder meer kan worden toegepast in bodyrsquos voor de automobielindustrie Voordeel van het gebruik van composieten in de automobielindustrie is voornamelijk geen corrosie en daarnaast laat het zich ook makkelijk repareren Het is veiliger dan plaatstaal basaltvezeldoek geiumlmpregneerd met epoxy is twee keer sterker dan staal

+750 degC kortstondig zelfs tot 1000 degC Basalt gevlochten koorden worden gebruikt waar moeilijke omstan-digheden heersen zoals bij contact met stoom oververhitte stoom oplossingen van onder andere anorganische en orga-nische zuren en basen en zoutoplossin-gen In combinatie met epoxy wordt het materiaal gebruikt als wapeningsstaven voor beton en andere materialen hybri-de constructies et cetera

BetonindustrieDaarnaast wordt er veel van basalt ver-wacht voor de betonindustrie Tot dusver vindt nu die toepassing nog plaats in de betonwarenindustrie omdat de regel-geving nog is gebaseerd op de eigen-schappen van staal en beton Beton kan drukkrachten en staal kan trekkrachten opnemen Maar omdat de materialen niet dezelfde uitzettingseigenschappen hebben moet het beton in de trekzone eerst scheuren en daarna kan het staal de trekkracht gaan opnemen Dit maakt het staal in de betonnen constructie dan ook kwetsbaar voor corrosie Bij corrosie zet staal zeven keer zijn oorspronkelijke volume uit Men rekent dan ook met een duurzaamheid van circa vijftig jaar daar-na moet beton gerenoveerd worden Met basaltvezelwapening is corrosie niet aan de orde en voor het opnemen van de trekkrachten gaat het beton niet scheuren Basaltvezelwapening maakt de weg vrij om slanker te construeren omdat dan geen corrosiedekking in acht genomen behoeft te worden Bij renova-tie van bruggen worden dan ook steeds vaker lamellen van vezelmateriaal tegen de onderkant van het beton gelijmd

Bron Vulkan-Europe

KoordBasaltvezel wordt ook gevlochten als een koord 4 tot 20 mm diameter Zulke koorden zijn interessant voor met name de industrie vanwege de sterkte maar ook vanwege hun chemische en hittebe-stendigheid Basaltvezelkoorden hebben een werktemperatuur van -240 degC tot

Basaltgevlochten koord

Beurscatalogus

Materials 2017

Organisatie

Mediapartner

2017

Cursussennajaar

Materialen en Verbindingen

Moderne oppervlaktetechnologie

Basiscursus composieten

Praktische materiaalkunde

Functioneel toepassen van materialen

Lijmen

Laserlassen in de praktijk

Praktijkgerichte cursussen op het gebied van

Bezoek ons op

stand 120

Deze vakbeurs met congres is bedoeld voor iedereen die betrokken is bij de keuze de directe toepassing het aanbrengen en het (na)bewer-ken van materialen Materialen zijn de bouwstenen van alles om ons heen Het lijkt zo vanzelfsprekend maar waar zijn onze autorsquos machines en gebouwen zonder een goede sterke basis Bijna vergeten we hoe bijzonder materialen zijn en welke uitdagingen het keuze creatie- en productieproces met zich mee brengt Om maar niet te spreken over ontwikkelingen en innovaties Op 31 mei en 1 juni vindt u op vakbeurs Materials een all-in concept gebaseerd op deacute vier bouwstenen voor oplossingen bij materiaaluitdagingenbull (Nieuwe) materialenbull Materiaal analysebull Oppervlaktetechniekenbull VerbindingstechniekenMaterials verbindt wetenschap met praktijkMet meer dan 85 exposanten en ruim 40 kennissessies slaat vakbeurs Materials een brug tussen wetenschap en concrete toepassing Laat u inspireren door live demorsquos in het Analyse Paviljoen ontdek nieuwe materialen in het Innovatieve Materialen Paviljoen en maak kennis met de laatste technieken in de Verbindingstentoonstelling

Gratis bezoekBezoekers betalen geen entree voor de beurs en het congresprogramma - aanmelding vooraf via de website wwwmaterialsnl wordt zeer gewaardeerd Tot ziens op de vakbeurs Materials op 31 mei en 1 juni 2017 in Veldhoven

Vakbeurs Materials 2017 de verbinding tussen innovatie en techniek

Timo van LeentE tleentmikrocentrumnlT 040-2969922Manager Vakbeurzen amp Congressen Mikrocentrum

INHOUD BEURSCATALOGUS 36 Congresprogramma 38 Lezingen 46 Exposanten 56 Wie levert wat Colofon De beurscatalogus Materials 2017 wordt uitgegeven door SJP Uitgevers in samenwerking met Mikrocentrum en Inno-vatieve Materialen (mediapartner) 2017

Cursussennajaar

Materialen en Verbindingen

Moderne oppervlaktetechnologie

Basiscursus composieten

Praktische materiaalkunde

Functioneel toepassen van materialen

Lijmen

Laserlassen in de praktijk

Praktijkgerichte cursussen op het gebied van

Bezoek ons op

stand 120

32 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

ZAAL 1 Materialen

ZAAL 2 Analyse testen simuleren

ZAAL 3 Verbindingstechnieken

ZAAL 4 Oppervlaktetechnieken

Congresprogramma woensdag 31 mei

1125 - 1150 Materiaalkunde in een notendopDr Ir HW (Eddy) Brinkman Technisch schrijver en vertaler Betase BV

930 Ontvangst

1030 - 1055 Zaal 1 Ontwerpproces verandert door Computational Design

Peter Heideman architect AvB StudioSKMovares

1155 - 1220 TMS 42 innovatie in staalRichard Garvelink Sales and Technical Adviser Telmastaal NV

1125 - 1150 Micro-XRF ndash A non-destructive method for Material Analysis and Quality Control InvestigationsDr Andreas Wittkopp Business Mana-ger microXRF - EMEA Bruker Nano GmbH on behalf of Benelux Scientific

1155 - 1220 Strain Gauge Measurements on Plas-tics and CompositesAnton Chittey Product Manager - Europe Vishay Precision Group - Micro-Measurements on behalf of jj bos bv

1125 - 1150 (In English) Joining metals to ceramics by using solderingbrazing techniquesErik Brom Technical Commercial Director Mat-tech BV

1155 - 1220 Structural adhesive bonding for high-temperature and durabilityKoen Geurts Research Engineer Flanders Make on behalf of Sadechaf UV BVBA

1125 - 1150 Functionele en slimme coatingsDr Walter Lauwerens Senior Project Manager Smart Coatings Sirris Smart Coating Application Lab

1345 - 1410 Physical foundations for smart poly-meric materialsDr Wouter G Ellenbroek Assistant Professor Eindhoven University of Technology

1345 - 1410 Benefits of the Oxford Instruments GRADE databaseWilhelm Sanders Certified Product Manager OES (MSC) Oxford Instru-ments Analytical GmbH on behalf of De Looper NDO

1345 - 1410 Atmosferische plasmatechnologie - applicatiespecifieke oplossingen op maat Dr Ralf Greger Zaakvoer-der - Technisch Consultant PlaToS Consulting

1055 - 1125 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1220 - 1315 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1315 - 1340 Zaal 1 Hoe kom je in het ontwerpproces van kunststof producten tot de juiste materiaalkeuze

Joop Onnekink Senior Consultant Pezy Group Groningen

1410 - 1435 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1435 - 1500 Anodiseercriteria bij een perfect verspaand aluminium productHenry van Haeff Directeur 2-S Petrofer

1505 - 1530 Een Circulaire Economie hoe krijgen we die echt in bewegingErick Wuestman AVS Voorzitter en ex-pert CE Stichting Circulaire Economie

1435 - 1500 Analytical strategies for analysis of functional materials at surfaces and interfaces Dr ir Pieter Samyn Researcher Institute for Materials Research (IMO)

1505 - 1530 Solar Simulation the real lifeMark de Waard Sales Rycobel

1435 - 1500 Verlijmen met MMA lijmStef Jaspersen Managing Director BNS Industrial BV

1505 - 1530 Overzicht van recente innovaties in verbinden van ongelijksoortige mate-rialen en van minder gekende las- enof soldeertechniekenFleur Maas Belgisch Instituut voor Lastechniek

1435 - 1500 Cleaning by light surface treatment with laserDipl-Ing Olav G Schulz MBA Ma-naging Director SLCR Lasertechnik GmbH on behalf of Summa Surface SLCR Lasertechniek

1505 - 1530 Understanding adhesion improve-ment as a result of changing surface wettabilityDr Ir Marieumllle Laimboumlck-Wouters Materiaal Expert MaterialsXpertise

1535 - 1600 Zaal 1 M2i - Onderzoek aan High Tech Materialen

Dr Harald Kerp Programma Manager The Materials Innovation Institute

1600 - 1700 Netwerkborrel voor exposanten en bezoekers

33 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

ZAAL 1 Materialen

ZAAL 2 Analyse testen simuleren

ZAAL 3 Verbindingstechnieken

ZAAL 4 Oppervlaktetechnieken

Congresprogramma donderdag 1 juni

1125 - 1150Driving Glass beyond the LimitsDr Matthias Muumlller Director Material Development SCHOTT AG

1155 - 1220 CeraCarbon THE next step in wear resistant lightweight applicatons Roeland Coumans CEOCTO Cera-Carbon

1125 - 1150 Vision inspection for surface damage on high quality materialsJuumlrgen Kemenas Technical specialist TEVEL Techniek BV

1155 - 1220 Hansen Solubility Parameters in inkjet ink developmentDr Sc Frank Ruttens Key accountma-nager Agfa-Labs

1125 - 1150 Verbinden zonder gatenIng J van Schaijk Senior application engineer VIBA NV

1155 - 1220 Hoe de oppervlaktetoestand evalue-renverbeteren voorafgaand aan een verlijming Ing Pol Coudeville Do-cent - cooumlrdinator dienstverlening KU Leuven technologiecampus Oostende

1125 - 1150 Afblazen van oppervlakte en stofreinigingDonald van Boven Sales Rycobel

1155 - 1220 Chemische oppervlaktemodificatie Prof Dr Ernst J R Sudholter Hoogleraar Organische materialen en grensvlakken TU Delft - Chemical Engineering Organic materials amp Interfaces

1345 - 1410 Van ontwerp naar technisch en com-mercieel haalbaar aluminium productFrits Marechal Application Design Engineer Sapa Extrusion Benelux

1345 - 1410 Dynamic mechanical analysis of a tire sample by nanoindentationDavid Ziltener CEO Tribotron AG

1345 - 1410 Ultradunne materiaal lagen en hun toepassing in NanoMagnetisme Dr Ir Ing R Lavrijsen Universitair Do-cent Technische Universiteit Eindho-ven Groep Fysica van NanoStructuren (FNA) Technische Natuurkunde

1505 - 1530 Oppervlaktetechnologie controle op de vierkante kilometerDr Ir Hans van der Weijde Program-ma manager Tata Steel RampD

1435 - 1500 How to model dropping of an HDPE tank with fluid using Abaqus FEA Dr Ir Christine Obbink-Huizer Abaqus Application Engineer Simuleon

1435 - 1500 Condities voor een duurzame verlijmingIng Jan Lambrechts MSc Business Manager LCS Adhesive Bonding bvba

1505 - 1530 Net-shape productie van een compo-sieten draagarmMarkus Kaufmann Programmaleider composieten Sirris

1435 - 1500 Smart coatings via designing surface chemistry and topographyDr Catarina Esteves Associate Professor Eindhoven University of Technology

1505 - 1530 Dos en Donts van anodiserenM Kaarsgaarn DGA KO-AR BV

ZAAL 1 Materialen

930 Ontvangst

1030 - 1055 Zaal 1 Designing functional micromaterials

Dr Wim Noorduin Group Leader AMOLF

1055 - 1125 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1220 - 1315 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1315 - 1340 Zaal 1 Global Resource Depletion Threats and Opportunities

Dr Ir AM Diederen Senior Scientist TNO

1410 - 1435 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1535 - 1600 Zaal 1 Lina s werelds eerste bio-based auto

Noud van de Gevel PR amp Media manager TUecomotive

1600 - 1700 Netwerkborrel voor exposanten en bezoekers

34 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Lezingenprogramma woensdag 31 mei

Ontwerpproces verandert door Computational DesignPeter Heideman Architect AvB StudioSK MovaresAan de hand van diverse projecten van de werkgroep Computational Design binnen Movares wordt aan de hand van lopende projecten verteld over de rol van software op het ontwerpproces en robotisering van het maakproces De rollen in het ontwerpproces veranderen drastisch aan het begin van het ontwerppro-ces worden integraal ontwerp parameters bepaald (waarbij een analogie met het integraal vastleggen van informatie middels DNA in celkernen opgaat)In de productie vervallen arbeidsgangen en wordt alleen materiaal toegepast waar nodigDe bouwkolom zal gaan lijken op processen die in de automobiel en luchtvaartindustrie inmiddels normaal zijn1030 - 1055 ZAAL 1

Keyn

ote

Materiaalkunde in een notendopDr Ir HW (Eddy) Brinkman Technisch schrijver en vertaler Betase BVMateriaalkunde als werkgebied vertelt welke invloed microstructuur heeft op de uiteindelijke eigenschap-pen van een materiaal en daardoor op diens toepassingen Door op kleine schaal aan de juiste knoppen te draaien kun je de eigenschappen van een materiaal - en dus van een product - verbeteren Eddy Brinkman laat met een paar voorbeelden zien hoe diverse materialen zich gedragen als ze in aanraking komen met warmte licht elektriciteit en mechanische belasting Zo zorgen elektronen ervoor dat metalen elektriciteit geleiden maar ook dat metalen warmte geleiden en indirect ook dat ze vervormen bij mechanische belas-ting Met recht Materiaalkunde in een notendop

1125 - 1150 ZAAL 1

Mat

eria

len

Joining metals to ceramics by using solderingbrazing techniques (in English)Erik Brom Technical Commercial Director Mat-tech BVJoining metals to ceramics often leads to problems like leakage and cracking In this presentation we will elaborate on the causes these issues and we will also explain what is possible with the innovative use of soldering and brazing techniques that hopefully will inspire you find solutions for the problemschallenges you are facing

1125 - 1150 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Micro-XRF ndash A non-destructive method for Material Analysis and Quality Con-trol Investigations (in English)Dr Andreas Wittkopp Business Manager microXRF - EMEA Bruker Nano GmbH on behalf of Benelux ScientificX-ray fluorescence analysis with spatial resolution in the range of some ten micrometers (micro-XRF) is a time and cost efficient analysis method capable analyzing elemental inhomogeneities of a broad range of various sample types Minimum detection limits down to the single ppm level can be achieved These properties recommend micro XRF as a complementary method to combine spatial resolution of a REM with the analytical performance of an EDXRF bulk instrumentIn this presentation the capabilities and limitations of this technique will be described by means of various application examples coming from Material Science and Industry Quality Control1125 - 1150 ZAAL 2

Anal

yse

Functionele en slimme coatingsDr Walter Lauwerens Senior Project Manager Smart Coatings Sirris Smart Coating Application LabDe term functionele coatings wordt meestal gebruikt om andere functies dan decoratief of beschermend te benoemen Zo heeft iedereen al wel gehoord van coatings met anti-graffiti zelfreinigende antibacterieuml-le of antistatische functies Maar het gaat zelfs verder wanneer de eigenschappen van coatings veranderen in functie van temperatuur of druk Dan spreekt men van slimme coatings die bijvoorbeeld als sensoren gebruikt worden In de presentatie wordt een overzicht gegeven van technologie en toepassingen van functionele en slimme coatings Het Smart Coating Application Lab van Sirris ondersteunt bedrijven die deze coatings willen toepassen op hun producten met advies optimalisatie demonstratie en industrialisa-tie1125 - 1150 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

35 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

TMS 42 innovatie in staalRichard Garvelink Sales and Technical Adviser Telmastaal NVIntroductie van een nieuw bijzonder hoogwaardige kwaliteit gereedschapstaal Het resultaat van 50 jaar ervaring in staalproductie een kwaliteit met dermate hoge waarden dat een tijdsbesparing van 50 procent binnen handbereik ligt

1155 - 1220 ZAAL 1

Mat

eria

len

Strain Gauge Measurements on Plastics and Composites (in English)Anton Chittey Product Manager - Europe Vishay Precision Group - Micro-Measurements on behalf of jj bos bvDespite many novel measurement technologies strain gauges are still the most accurate reliable and repeatable sensor available for material testing real-world stress analysis and condition monitoring Their reliability and ease of use is often defeated by lack of knowledge and necessary skills never more so when applied to plastics and fibre reinforced composites This short presentation aims to clarify some of the misconceptions and put the right tools back in the hands of test personnel to ensure that their data has validity and value rather than acquiring substandard data at a cost

1155- 1120 ZAAL 2

Anal

yse

Structural adhesive bonding for high-temperature and durability (in English)Koen Geurts Research Engineer Flanders Make on behalf of Sadechaf UV BVBAWithin the framework of the European ZeDeMAB project (Zero Defect Manufacturing for Adhesive Bonding) some industrial demonstrator cases were analyzed on several aspects concerning adhesive bonding (influence of processing parameters effect of defects durability behaviour hellip) For an automo-tive application a number of high temperature resistant structural adhesives were evaluated with use of aluminum and steel substrates In contrast to what is expected only one adhesive (SPE 1539) could retain its strength at 140degC to a sufficient level Furthermore the dynamic performance of this adhesive system is characterized An overview of all test results will be discussed as well as some further exploitation possi-bilities of this adhesive in dynamic load andor elevated temperature conditions1155- 1120 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Hoe kom je in het ontwerpproces van kunststof producten tot de juiste materiaalkeuzeJoop Onnekink Senior Consultant Pezy Group GroningenMateriaalkeuze een belangrijke schakel in het ontwerpproces Afgelopen jaar heeft ontwerpbureau Pezy Group de Braster ontwikkeld De Braster is een medisch apparaat waarmee vrouwen zelfstandig een borstscan kunnen maken Door een gedegen ontwerpproces waarin materiaalkeuze en officieumlle vrijgaven erg belangrijk waren werd het product gerealiseerd in een doorlooptijd van slechts twaalf maanden In deze lezing laat Joop Onnekink aan de hand van dit project zien hoe materiaalkeuze deel uit maakt van het ontwerpproces hoe materiaalkeuze tot stand komt en hoe het gedurende het gehele project bewaakt wordt1315- 1340 ZAAL 1

Keyn

ote

Physical foundations for smart polymeric materials (in English)Dr Wouter G Ellenbroek Universitair Docent (Assistant Professor) Eindhoven University of TechnologyOur future asks for novel materials that contribute to durability sustainability andor regenerative me-dicine At Eindhoven University of Technology a range of research groups is devoted to developing such novel smart materials In this presentation I will discuss the recent efforts of our group in Applied Physics focusing on reversibly crosslinked polymeric materials including gels elastomers and biological tissues Our approach of theory development and modeling aims to unravel the mechanisms of recently discover-ed toughening mechanisms and to work with academic and industrial partners on optimizing these novel material design motifs for practical applications

1345 - 1410 ZAAL 1

Mat

eria

len

Benefits of the Oxford Instruments GRADE database (in English)Wilhelm Sanders Certified Product Manager OES (MSC) Oxford Instruments Analytical GmbH on behalf of De Looper NDOThe number of metal grades is growing constantly therefore the identification of the correct material grade based on the chemical analysis is very challenging Not only the element description of the grade designation from the mathematical point of view is sometimes poor but also information can overlap This presentation will point out how the Oxford Instruments GRADE Database can support metallurgists inspection engineers and anyone working with analysers The GRADE Database is also a great help for ve-rifying or selecting the correct grades to avoid material mix-up causing catastrophic situations and failures

1345 - 1410 ZAAL 2

Amal

yse

36 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Analytical strategies for analysis of functional materials at surfaces and inter-faces (in English)Dr ir Pieter Samyn Researcher Institute for Materials Research (IMO)The Institute for Materials Research has a long tradition in applied research and industrial services on general topics in materials science These include application processing performance reliability and sustainability In particular analytical strategies for complex material systems or products are developed such as (bio)polymers and coatings for packaging sensors thin films battery systems energy devices and automotive Starting from given materials composition and processing in-depth analysis results in the for-mulation of structure-property relationships supporting better understanding and optimization of physical mechanical and chemical properties at various scale lengths This approach will be illustrated by some case studies

1435 - 1500 ZAAL 2

Anal

yse

Verlijmen met MMA lijm Stef Jaspersen Managing Director BNS Industrial BVManaging director van BNS Industrial BV Vertegenwoordiger van SCIGRIP in de Benelux Een Anglo-Ameri-kaanse producent van onder andere Acrylaat lijmen

1435 - 1500 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Cleaning by light surface treatment with laser (in English)Dipl-Ing Olav G Schulz MBA Managing Director SLCR Lasertechnik GmbH on behalf of Summa Surface SLCR LasertechniekFor many applications in modern production processes the surface preparation is a mandatory task to achieve high quality products Specifically for bonding processes like gluing or welding the preparation or cleaning of the joint areas is a key factor for a high strength bond This can be done with laser light The laser technique offers an alternative approach for many applications Eg precise paint removal rust removal preparation of surfaces before painting (to increase adhesion) The laser is a contact-free gentle environmentally friendly dry and dust-free treatment without using any media Therefore perfect to auto-mate and integrate in production processes1435 - 1500 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

Lezingenprogramma woensdag 31 mei (vervolg)

Anodiseercriteria bij een perfect verspaand aluminium productHenry van Haeff Directeur 2-S Petrofer Iedereen heeft weleens te maken met een tegenvallende kwaliteit van een bewerkt eindproduct voor en na het anodiseren Met name de onzekerheid over de oorzaak is zowel frustrerend als tijd- en geld rovend Diverse leden van het Mikrocentrum High Tech Platform hebben daarom besloten alle facetten van het productieproces nader te onderzoeken om uiteindelijk meer inzicht te krijgen in de invloeden die oa koel- en smeermiddelen gereedschappen materiaal reinigen etc hebben op het eindresultaat Tijdens testen met Aluminium EN AW-5083 O3 bij het Teclab in Eindhoven zijn een aantal verrassende conclusies getrokken Benieuwd Bezoek het Aluminium Paviljoen stand 7

1435 - 1500 ZAAL 1

Mat

eria

len

Atmosferische plasmatechnologie - applicatiespecifieke oplossingen op maatDr Ralf Greger Zaakvoerder - Technisch Consultant PlaToS ConsultingNa een korte introductie in de plasmatechnologie wordt aan de hand van voorbeelden uit de praktijk ge-toond hoe atmosferische plasmawerktuigen gekozen en op maat geskaleerd kunnen worden

1345 - 1410 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

37 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Een Circulaire Economie hoe krijgen we die echt in bewegingErick Wuestman AVS Voorzitter en expert CE Stichting Circulaire EconomieGaan nieuwe businessmodellen het verschil maken in de technieken rondom Circulaire EconomieHet succes van een circulaire samenleving hangt niet alleen af van recycling of upcycling aan het eind van een levensfase van een product maar meer nog van slimme oplossingen aan de voorkant van een ontwik-keltraject Hoe gaan nieuwe verdien- organisatie- en businessmodellen hier hun invloed op hebben en welke rol spelen materialen in dit hele procesGaat een consortium dat eigenaar blijft van kozijnen en haar gevel als een dienst aanbiedt andere materi-alen kiezen voor haar producten En wat betekent dit voor producenten en materiaal samenstellingen

1505 - 1530 ZAAL 1

Mat

eria

len

Solar Simulation the real life (in English)Mark de Waard Sales RycobelAn enlightening view on weathering simulation possibilities of your materials

1505 - 1530 ZAAL 2

Anal

yse

Overzicht van recente innovaties in verbinden van ongelijksoortige materialen en van minder gekende las- enof soldeertechniekenFleur Maas Belgisch Instituut voor LastechniekDe recente ontwikkelingen in de lastechniek voor het verbinden van ongelijksoortige materialen zoals de opkomst van nieuwe varianten van het MAG-lassen enof solderen puntlassen wrijvingslassen of elektro-magnetisch pulsproces worden in deze presentatie naar voor gebrachtAls toepassingsvoorbeeld zal de ontwikkeling van een metaalcomposiet onderdeel voor de automobiel-sector worden toegelicht

1505 - 1530 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Understanding adhesion improvement as a result of changing surface wettability (in English)Dr Ir Marieumllle Laimboumlck-Wouters Materiaal Expert MaterialsXpertiseMost industrial polymers and composites have low surface free energy and lack polar functional groups on their surface resulting in a class of materials with poor adhesion properties Introduction of polarity is mostly done my means of chemical or physical processes using products that harm the environment Atmospheric plasma treatment is an elegant method to introduce polarity to the surface of the substrate resulting an improved adhesion In this contribution the results of surface modification on the effect on surface free energy and adhesive properties will be presented and related to a theoretical approach to predict adhesion1505 - 1530 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

M2i - Onderzoek aan High Tech MaterialenDr Harald Kerp Programma Manager The Materials Innovation InstituteDe presentatie geeft een overzicht van het materiaalonderzoek dat M2i uitvoert op basis van de High Tech Materials roadmap van het Topsectorenbeleid Binnen M2i wordt onderzoek gedaan naar zowel structu-rele als functionele materialen Hier zal de nadruk liggen op onderzoek aan functionele materialen zoals beschermende en waterafstotende coatings materialen voor zonnecellen en dunne films voor toepassing in elektronische componenten

1535 - 1600 ZAAL 1

Keyn

ote

Lezingenprogramma woensdag 31 mei (vervolg)

38 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Lezingenprogramma donderdag 1 juni

Designing functional micromaterials (in English)Dr Wim Noorduin Group Leader AMOLFHarnessing the basic principles that guide such self-organizing processes is of fundamental scientific interest but also promises a paradigm shift in the manufacturing of nano- and micromaterials We recently demonstrated that the subtle balance between the diffusion of reactants and their reaction rates could lead to a wide range of microscopic shapes that could be further sculpted and hierarchically organized by rationally modulating the environmental conditions Based on fundamental insights in the underlying mechanism we now present new ways to steer the nucleation and growth of mineralizing microstructures and construct functional micromaterials These results contribute to our understanding of biomineralizati-on processes and outline a new nano-fabrication strategy for functional self-organizing materials1030 - 1055 ZAAL 1

Keyn

ote

Driving Glass beyond the Limits (in English)Dr Matthias Muumlller Director Material Development SCHOTT AGSCHOTT AG is continuously developing innovative glass and glass ceramic solutions for a huge variety of applications in optics semiconductor medical electronic packaging and much more With thickness down to 70microm tight geometrical parameters and outstanding strength this material reveals superior performan-ce Another example of leading edge material development are tailored glass ceramics as low loss dielec-tric material for high frequency applications This might enable unique solutions for mobile communication like 5G technology or autonomous flying

1125 - 1150 ZAAL 1

Mat

eria

len

Verbinden zonder gatenIng J van Schaijk Senior application engineer VIBA NVNieuwe materialen vereisen nieuwe manieren van bevestigen Zo worden niet alleen lijmen steeds groener en slimmer ook de bevestigers gaan mee in deze ontwikkeling Met de reeks slimme bevestigers van Click Bond worden er geen gaten geboord in het materiaal Het zijn verlijmbare mechanische bevestigers die in vele markten succesvol worden toegepast overal op de wereld

1125 - 1150 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Afblazen van oppervlakte en stofreinigingDonald van Boven Sales RycobelHet afblazen van oppervlakte en stofreiniging toegelicht aan de hand van een case studie

1125 - 1150 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

Vision inspection for surface damage on high quality materials (in English)Juumlrgen Kemenas Technical specialist TEVEL Techniek BVAutomatic Vision inspection system to inspect surface damage in micro - nano scale on high quality mate-rials

1125 - 1150 ZAAL 2

Anal

yse

39 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Hansen Solubility Parameters in inkjet ink development (in English)Dr Sc Frank Ruttens Key accountmanager Agfa-LabsHansen Theory can be used to develop stable inkjet inks from scratch in a very short period of time hence leading to a minimal time-to-market

1155- 1220 ZAAL 2

Anal

yse

Hoe de oppervlaktetoestand evaluerenverbeteren voorafgaand aan een verlijmingIng Pol Coudeville Docent - cooumlrdinator dienstverlening KULeuven technologiecampus OostendeDe primordiale voorwaarde voor een goede lijmverbinding houdt in dat de oppervlakte-energie van het substraat voldoende hoog is om tot verlijming over te gaan We gaan na wat die termen betekenen en wat we hieruit kunnen afleiden We belichten de verschillende meetprincipes We gaan na wat oppervlakte-ac-tivatie betekent en hoe we dit kunnen realiseren langs fysische of chemische weg

1155- 1220 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Global Resource Depletion Threats and Opportunities (in English)Dr Ir AM Diederen Senior Scientist TNOAt our current level of technology and within the current paradigm of how to run an economy from a global perspective we might already find ourselves in a predicament of interconnected and aggravating relative scarcities The central issue is declining net energy on a global scale which causes relative scarcity of many raw materials (among them many metals) which in turns aggravates the situation with regard to current and future availability and affordability of energy So-called least-regret strategies can be devised to soften or mitigate the consequences of global resource depletion and which have intrinsic benefits both in circumstances of crisis and of non-crisis

1315- 1340 ZAAL 1

Keyn

ote

Lezingenprogramma donderdag 1 juni (vervolg)

Chemische oppervlaktemodificatieProf Dr Ernst J R Sudholter Hoogleraar Organische materialen en grensvlakken TU Delft - Chemical Engi-neering Organic materials amp InterfacesHet seminar zal gaan over oppervlakken en hoe de preciese samenstelling daarvan en de structuur van invloed zijn op de fysische eigenschappen zoals hydrofiliciteit hydrofobiciteit en electrische oppervlakte lading Door preciese chemische behandeling van oppervlakken kunnen de fysische eigenschappen op wens worden beinvloed Dat kan zijn bijvoorbeeld het stimuleren van de hechting van bepaalde compo-nenten uit de omgeving en ook in het juist voorkomen van bepaalde hechtingen

1155- 1220 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

CeraCarbon THE next step in wear resistant lightweight applicatons (in English) Roeland Coumans CEOCTO CeraCarbon CeraCarbon is a disruptive new material It combines the strength and lightness of Carbon Fiber and the wear-resistance and low friction of Ceramic Now it is possible to replace heavy steel in high performace applictions were the matariel is exposed to wear and tear Possible applications hydraulic and air cilinders sliding bearings fast moving and sliding machine parts etc

1155 - 1220 ZAAL 1

Mat

eria

len

40 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Ultradunne materiaal lagen en hun toepassing in NanoMagnetismeDr Ir Ing R Lavrijsen Universitair Docent Technische Universiteit Eindhoven Groep Fysica van NanoStruc-turen (FNA) Faculteit Technische NatuurkundeIn deze presentatie zal ik het onderzoek in de groep fysica van nanostructuren zoals mogelijk gemaakt door de NanoAccess onderzoeksfaciliteit aan de TUe naar de fundamentele magnetische interacties in ultradunne lagen nader toelichten In dit onderzoek is de controle van laagdikten grensvlakken oppervlak-ken en zuiverheid op de nanometer schaal van uiterst belang Ik zal een paar voorbeelden van de gebruik-te technieken voor depositie analyse en structurering de revue laten passeren Ons onderzoek richt zich op applicaties op het gebied van de nano-electronica nanomaterialen voor energie en nanodeeltjes voor bio-medische toepassingen Deze technieken zijn ook toegankelijk voor derden in samenwerkingsverband1345 - 1410 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

How to model dropping of an HDPE tank with fluid using Abaqus FEA (in English)Dr Ir Christine Obbink-Huizer Abaqus Application Engineer SimuleonFinite element analysis is a powerful tool to understand and predict mechanical behavior Using the drop test of an HDPE tank filled with fluid as example the choices that need to be made when setting up an analysis are explained Most attention is paid to the material properties which material models can be used for HDPE and how can we describe the fluid This example shows the capabilities of Abaqus to describe complex non-linear behavior similar to httpinfosimuleoncomblogabaqus-fsi-drop-test-100-liter-hdpe-fuel-tank1435 - 1500 ZAAL 2

Anal

yse

Lezingenprogramma donderdag 1 juni (vervolg)

Van ontwerp naar technisch en commercieel haalbaar aluminium productFrits Marechal Application Design Engineer Sapa Extrusion BeneluxDeze lezing is gericht op ontwerpers die een ontwerp willen vertalen naar een commercieel efficieumlnt maakbaar product Aan de hand van diverse prijswinnende ontwerpen vertelt Frits Marechal wat het ma-teriaal aluminium en de extrusietechniek te bieden hebben om breed uiteenlopende productontwerpen technisch en commercieel haalbaar te maken

1345 - 1410 ZAAL 1

Mat

eria

len

Dynamic mechanical analysis of a tire sample by nanoindentation (in English)David Ziltener CEO Tribotron AGThe viscoelastic properties of a tire sample are studied by dynamical mechanical analysis (DMA) using Na-noIndentation technique with the Nanovea Mechanical Tester We found that the tire possesses different viscoelastic mechanical properties across the tire layers Such strategical distribution of the hardness and complex modulus at different layers meets the functionality requirements of the tire The DMA frequency sweep test provides useful information on the viscoelastic behaviors of the tire running at different speeds which is essential in improving the performance of tires for smoother and safer rides

1345 - 1410 ZAAL 2

Amal

yse

Condities voor een duurzame verlijmingIng Jan Lambrechts MSc Business Manager LCS Adhesive Bonding bvbaWanneer we duurzaam willen verlijmen is het aangewezen een aantal factoren in het oog te houden zoals design van de constructie de keuze van de substraten oppervlaktebehandeling omgevingsfactoren lijmkeuze applicatie en proces testen controle en QC Ten slotte wordt het belang van het Triumviraat uitgelegd

1435 - 1500 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

41 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Oppervlaktetechnologie controle op de vierkante kilometerDr Ir Hans van der Weijde Programma manager Tata Steel RampDTata Steel is een van de grootste producten van metaaloppervlakken in Nederland En naast de optimale eigenschappen van de bulk is juist ook het oppervlak een van de manieren waarop we kunnen excelleren en concureren Dit omvat oppervlakte-topologie over diverse lengteschalen dunne oppervlaktelagen en speciale coatings In deze lezing zal vanuit een aantal marktsegmenten worden bekeken welk type ontwik-kelingen actueel zijn

1505 - 1530 ZAAL 1

Mat

eria

len

Net-shape productie van een composieten draagarmMarkus Kaufmann Programmaleider composieten SirrisSLC-Lab is het engineering en prototypelabo van Sirris de KU Leuven en de UGent Een demonstrator die recent internationale belangstelling wekte was een draagarm voor de ophanging van een Volkswagen Golf die het lab samen met twee Duitse partneruniversiteiten ontwikkelde De component illustreert dat de re-sin transfer moulding-technologie perfect geschikt is voor complexe designs Ze vergt geen nabehandeling en laat zelfs toe optische vezelsensoren te integreren voor structural health monitoring Tijdens de lezing word ingegaan op de complexiteit van matrijsontwerp voor RTM het integreren van inserts in complexe preforms en het opmeten van spanningen door middel van vezelsensoren

1505 - 1530 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Dos en Donts van anodiserenM Kaarsgaarn DGA KO-AR BVWelke valkuilen zijn er bij anodiseren

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

Lezingenprogramma donderdag 1 juni (vervolg)

Lina s werelds eerste bio-based autoNoud van de Gevel PR amp Media manager TUecomotiveLina is een vierpersoons elektrische stadsauto Dankzij haar lichte gewicht van 300 kilogram is ze erg efficieumlnt Dit lage gewicht is te danken aan een innovatief materiaal dat nog nooit eerder structureel in autorsquos is gebruikt Namelijk bio-composiet Deze panelen bestaande uit twee lagen bio-composiet die om de bio-logische PLA-kern geperst worden vormen het chassis van Lina en daarmee de dragende constructie van de auto Het voornaamste bestandsdeel van het bio-composiet is vlas Vlas is een plant met lange stugge vezels waarvan de toepassingen ver reiken

Keyn

ote

1505 - 1530 ZAAL 4

1535 - 1600 ZAAL 1

Smart coatings via designing surface chemistry and topography (in English)Dr Catarina Esteves Associate Professor Eindhoven University of Technology - Department of Chemical Engineering and ChemistryNearly all surfaces we use are covered by a polymer layer (coating) for protection or aesthetic purposes One of the most important roles of surfaces is setting interactions with water Hydrophobic coatings provide water repellency and low-adherence hydrophilic coatings grant permanent contact with water and high lubricity Currently the materials field faces new challenges to design multi-functional surfaces which exhibit a specific wettability but also respond selectively to changes in the environment I will show how we have been using surface chemistry and topography to develop multi-functional smart coatings for different applications eg self-healing and superhydrophobic polymer coatings1435 - 1500 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

42 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

1D COMPOSITES BVJupiterweg 41a3893 GC ZEEWOLDEinfo1dcompositescom06-53161362www1DcompositescomContact Gertjan Switsar

Stand 10

2-S BV Vlierdensedijk 435705 CK HELMONDhvanhaeff2-seu0492-590443www2-seu Contact Henry van Haeff

Stand 7

4TUHIGH-TECH MATERIALS (4TUHTM) Mekelweg 22628 CD DELFTrboerrigtertudelftnl015-2785760www4tunlhtmContact Reina Boerrigter Stand 16

ADSO BVBA Vuurkruislaan 10BE 2610 WILRIJKbartadsobe0032-498400504wwwadsobeContact Bart Hendrickx Stand 2

Agfa-Labs Septestraat 27BE 2640 MORTSELfrankruttensagfacom0032 449 56 99 49wwwagfa-labscomContact Frank Ruttens Stand 35

ALUMECO NL BV Ketelmeer 255347 JX OSSmohalumeconl06-10382134 wwwalumeconl Contact Marco Huitink

Stand 7

Exposanten (op alfabetische volgorde)

ALUMINIUM PAVILJOEN Kruisstraat 745612 CJ EINDHOVENkmousmikrocentrumnl040-2969922Contact Karin Mous Stand 7

AMEURO METALS BV Papland 9c4206 CK GORINCHEMovaniperenameurometalsnl085-4844770wwwameurometalsnlContact Olaf van Iperen Stand 21

ARNOLD + SIEDSMA Bezuidenhoutseweg 572594 AC DEN HAAGrnaudintencatearnold-siedsmanl070 3654833wwwarnold-siedsmacom

Stand 6

ANALIS nv Rue de Neacuteverleacutee 11BE 5020 Suarleekdranalisbe0032-81-255050wwwanalisbeContact Ken de Roover Stand 53

BENELUX SCIENTIFIC BV 44 RI-straat 334051 AP OCHTENkoschaapbenelux-scientificnl0344-655556wwwbenelux-scientificnlContact Ko Schaap Stand 40

BODYCOTE VACUUM BRAZING Visseringweg 281112 AS DIEMENhenkjanbuursenbodycotecom+31 20 5601080wwwbodycotecomnl-beContact Henkjan BuursenStand 64

BOumlHLER Isolatorweg 321014 AS AMSTERDAMrobdiddenbohlernl020-5817420wwwbohlernlContact Rob Didden Stand 14

Bond voor Materialenkennis Kruisstraat 745612 CJ Eindhoveninfomaterialenkennisnl040 296 99 13wwwmaterialenkennisnlContact Karin van Bakel

Stand 25

BONSHIN SOURCING BVBAUitbreidingstraat 843BE 2600 BERCHEM0032-483252389amyxinbonshincomwwwbonshincomContact Amy Xin

Stand 12

EXPOSANTEN

CERACARBON BV Kruisstraat 1236171 GE STEINroelandceracarboncom046-4260076www ceracarboncom Contact Roeland Coumans

Stand 18

FALEX TRIBOLOGY NV Wingepark 23BBE 3110 ROTSELAARofficefalexeu0032-16-407965wwwfalexeuContact Dirk Drees

Stand 47

GIMEX TECHNISCHE KERAMIEK BV Achterdijk 155705 CB HELMONDjgoossensgimexnl0345 - 574 255wwwgimexnlContact John GoossensStand 4

DE LOOPER ANALYTICAL Bukkumweg 24m5081 CT HILVARENBEEKdanieumllledelooperndocom013-5054216wwwdelooperanalyticalcomContact Danielle Heijms

Stand 37

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES Delo-Allee 1DE 86949 WINDACHrobertboksdelode0049 8193 9900-0wwwdelo-adhesivescomenContact Mr Robert BoksStand 67

ELASTOMER RESEARCH TESTING BV Teugseweg 277418 AM DEVENTERinfoertbvcom+31 570 - 62 46 16wwwertbvcomContact Dr Ir Kuno DijkhuisStand 56

Exposanten (op alfabetische volgorde)

43 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

44 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Exposanten (op alfabetische volgorde)

GRONEMAN BV Postbus 247550 AA HENGELOeidhofgronemannl074-2551143wwwgronemannlContact Karin Eidhof

Stand 80

HARTECH MEET- amp TESTAPPARATUUR Bonte Kraaiweg 161521 RD WORMERVEERyvonnehartechnl075-6144080wwwhartechnlContact Yvonne IJmker - de NijsStand 49

HAUCK HEAT TREATMENT EINDHOVEN BV Achtseweg Noord 55651 GG EINDHOVENrickbruggemanhauckhtcom06-13122288wwwhauckhtnlContact Rick BruggemanStand 72

HOGESCHOOL UTRECHT CENTRUM VOOR NATUUR amp TECHNIEK Koningsbergerstraat 93531 AJ UTRECHTalexharsveldhunl088-4818888wwwcvntnlContact A HarsveldStand 17

IMO-IMOMEC Martelarenlaan 42BE 3500 HASSELTlievededonckeruhasseltbe0032-11-268813wwwuhasseltbeimoContact Lieve de Doncker

Stand 45

INNOVAR CLEANING CONTROL Ambachtsweg 235627 BZ EINDHOVENhanscoolsinnovar-cccom040-7370199wwwinnovar-cccomContact Hans CoolsStand 109

INNOVATEST EUROPE Borgharenweg 1406222 AA MAASTRICHTinfoinnovatest-europecom043-3520060wwwinnovatest-europecom

Stand 44

INNOVATIEVE MATERIALEN SJP UITGEVERS Postbus 8614200 AW GORINCHEMgvninnovatievematerialennl0183-660808Contact Gerard van Nifterik

Stand 1

IPECUNIA PATENTS BV Rijksweg Zuid 86131 AN SITTARDdannybovensipecuniacom046-4113990wwwipecuniacomContact Dhr Jaap Renkema Stand 34

INSTRON 3 Boulevard Jean Moulin Omega Parc Bacirctiment 2FR 78990 ELANCOURT CEDEXjuergen_richterinstroncom0031-(0)6-10898286wwwinstroncomContact dhr J RichterStand 51

ISSERSTED PRUumlFMASCHINEN GMBH amp CO KG Chemiestrasse 4DE 41751 VIERSENdellingisserstedt-pruefservicede0049-2162-266500wwwisserstedt-pruefservicedeContact Maria DellingStand 39

IST BENELUX BV Hommel 637317 BL APELDOORNgerardbnlist-uvcom055-5050014wwwist-uvnlContact Gerard Brieko

Stand 77

JJ BOS BV Marconistraat 112809 PH GOUDAramonvanthoffjjbosbvnl0182-619333wwwjjbosbvnlContact Ramon van t Hoff

Stand 55

HELMUT FISCHER MEETTECHNIEK BV Tarasconweg 105627 GB EINDHOVENjohannieuwlandshelmutfischernl040-2482255wwwhelmutfischernlContact Johan Nieuwlands Stand 89

GOM BRANCH BENELUX Interleuvenlaan 15FBE 3001 HEVERLEEewinantgomcom0032-16-408034wwwgomcomContact Wim Cuypers

Stand 58

EXPOSANTEN

Exposanten (op alfabetische volgorde)

JUNO INDUSTRIES Stoktevijver 229930 Zomergemcojunoindustrieseu+3293959590wwwjunoindustrieseuContact Thierry Soenen

Stand 74

LIJMACADEMIE Ericssonstraat 25121 ML RIJENinfolijmacademienl085-3031227wwwlijmacademieeuContact Arnold Knottnerus

Stand 60

KEYENCE INTERNATIONAL (BELGIUM) Bedrijvenlaan 5BE 2800 MECHELENtvanlaerkeyenceeu0032-471-214822wwwkeyencecom Contact Thimoty Van LaerStand 33

KO-AR BV Neerlandia 161841 JK STOMPETORENmarcoko-arnl072-5745400wwwko-arnlContact Marco Kaarsgaarn

Stand 96

LCS ADHESIVE BONDING BVBA Bergenstraat 84BE 3053 HAASRODEjanlambrechtsconsultantcom0032-16-389045wwwlcs-adhesivebondingcomContact Jan LambrechtsStand 75

IST Benelux BVHommel 637317 BL ApeldoornTel +31 55 505 00 14wwwist-uvnl

IndustrialLED- UV

technologie van IST

45 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

JEOL (EUROPE) BV Lireweg 42153 PH NIEUW-VENNEPkruizejeolbeneluxcom0252-623500wwwjeolbeneluxcomContact Arnold Kruize

Stand 38

46 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Exposanten (op alfabetische volgorde)

Materials innovation institute (M2i) Elektronicaweg 252628 XG DELFTBvanhaastrechtm2inl088-0351900wwwm2inlContact Bert van HaastrechtStand 25

MERSEN BENELUX BV Mercuriusweg 4-63113 AR SCHIEDAMwilliamrozeboommersencom010-2983030wwwmersencomContact William Rozeboom

Stand 22

METEL Van Harenstraat 45145 RJ WAALWIJKdwijnantsmetelnl0416-724800wwwmetelnlContact Dennis Wijnants

Stand 13

MIKROCENTRUM Kruisstraat 745612 CJ EINDHOVENjgijsbertsmikrocentrumnl040-2969933 wwwmikrocentrumnlContact J Gijsberts

Stand 120

MULTIVALENT BV INNPLATE Ekkersrijt 15015692 AN SONrobbertdegreefmultivalentnl040-7515304 wwwmultivalentnlContact Robbert de GreefStand 98

Newa Postbus 105110 AA BAARLE-NASSAUinfonewanl013-5072000wwwnewanlContact Ivo Verheijen Stand 46

PERMACOL BV Diedenweg 946717 KV EDEtgorterpermacolnl0318-640740wwwpermacolnlContact Tom Gorter Stand 73

PHENOM-WORLD BV Dillenburgstraat 9T5652 AM EINDHOVENviviandecortiphenom-worldcom040-2597369 wwwphenom-worldcomContact Vivian de Corti Stand 54

Pontus HeatTreatment BV Thermen 97521 PS ENSCHEDErvanmilpontusnl053-4341000wwwpontusnlContact Robert van Mil Stand 62

PLATOS CONSULTING Elsbrug 11BE 9260 WICHELENralfgregerplatos-consultingbe0032-474-572635wwwplatos-consultingeuContact Dr Ralf Greger

Stand 91

REFITECH CARBON COMPONENTS Industriestraat 69a5145 PD WAALWIJKbnijpelsrefitechnl0416-330589wwwrefitechnlContact Bas NijpelsStand 19

RUPLO LIJMTECHNIEK BV Meeuwstraat 2A9791 GE TEN BOERinforuplonl050-3022702wwwruplonlContact Ruurd van der Ploeg

Stand 76

RYCOBEL Nijverheidslaan 47BE 8540 DEERLIJKinforycobelcom0032-56-1782170wwwrycobelcomContact Mark de Waard amp Donald Van BovenStand 95

MATERIALDESIGN Heereweg 321901 MD CASTRICUMtonhurkmansgmailcom0251-656052Contact Ton Hurkmans wwwmaterialdesignnl

Stand 1

MAT-TECH Ekkersrijt 45085692 DM SONebrommat-techcom0499-490133wwwmat-techcomContact Erik Brom

Stand 59

47 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Please visit us at the Materials 2017 ndash Booth 3

Whatrsquos your nextmilestone

By creating specialty glass that stands out with unmatched optical precision the highest transmission surprising exibility and ultimate customized solutions we enable engineers and designers to think in new dimensions

milestonesschottcom

Letrsquos rediscovermaterials for industrial applications

IA_Geschmolzenes-Glas_210x297_ENG_170419indd 1 200417 1154

48 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Exposanten (op alfabetische volgorde)

SAPA EXTRUSION BENELUX Postbus 755150 AB DRUNENrikmertenssapagroupcom06-20542522 wwwsapaprofilescomnlContact Rik Mertens Stand 23

SCHOTT BENELUX BV Randweg 3a4104 AC CULEMBORGantoonwesselinkschottcom0345-470650wwwschottcomContact AHWesselink

Stand 3

SCIGRIP - BENELUX BNS Australieumlweg 24T4561 PD HULSTbnsbnsindustrialcom0114-31100wwwscigrip-beneluxcomContact Stef Jaspersen

Stand 71

SENANG MATERIAL MICROSCOPY Prinses Beatrixlaan 224001 AH TIELinfosenangomsnl0344-610020wwwsenangomsnlContact Roy MaidmanStand 43

SHIMADZU BENELUX BV Australieumllaan 145232 BB DEN BOSCHinfoshimadzunl073-6430320wwwshimadzunl Contact Gaby de Jong

Stand 32

SIMULEON - ABAQUS SOFT-WARE amp FEA SERVICES Sint Antoniestraat 75314 LG BRUCHEMdbroekaartsimuleoncom0418-644699wwwsimuleoncomContact Dolf BroekaartStand 50

SIRRIS Technologiepark 935BE 9052 ZWIJNAARDEbartteerlincksirrisbe0032-498-919394Contact Bart Teerlinckwwwsirrisbe Stand 70

SIRRIS SMART COATING APPLICATION LAB Wetenschapspark 3BE 3590 DIEPENBEEKhildekrikorsirrisbe0032-473-992129wwwsmartcoatingbeContact Hilde KrikorStand 105

TESA BV Stationsplein 3-11211 EX HILVERSUMerikspeeckaerttesacom0032-471-705597wwwtesanlContact Erik Speeckaert

Stand 63

SUMMA SURFACE SLCR LASERTECHNIEK Bernard Vrienslaan 35062 EM OISTERWIJKthijscarliersumma-surfacenl013-8225866wwwsumma-surfacenlmachinesslcrContact Thijs Carlier Stand 93

TEVEL TECHNIEK BV Mollevite 246931 KG WESTERVOORTinfotevelnl026-3030060wwwtevelnlContact H Blauw

Stand 30

TITAN TECHNOLOGIES Koksijdestraat 11BE 8630 VEURNEinfotitantechnologiesbe0032-475651536wwwtitantechnologiesbe Contact Serge Tuerlings

Stand 79

SADECHAF BONDING Campus Blairon 30BE 2300 TURNHOUTjannekerenessadechafeu0032-14-405287wwwsadechafeuContact Janneke Renes

Stand 69

SINVACON BVBAProvinciebaan 102BE 9890 GAVERE0032-478546968pascalverheyensinvaconbewwwsinvaconbe Contact Pasval Verheyen

Stand 106

SABA Dinxperlo BV Industriestraat 37091 DC DINXPERLOtransportationsaba-adhesivescom0315 65 89 99wwwsaba-adhesivescomContact Dennis ter Veldhuis Stand 68

DEacute TAPE VOOR MOEILIJKE 0PPERVLAKKENtesareg ACXplus 709x LSE Performerbull Deze innovatieve schuimtape in acryl hecht op een blijvende manier en zonder primer aan

low-surface-energy (LSE) materialen zoals kunststof materialen met poedercoating etcbull Kan gebruikt worden bij temperaturen dicht bij het vriespunt

tesanl

Global leading technology in hardness testing made inThe Netherlands

Visit our websitewwwinnovatest-europecom

Borgharenweg 140 - 6222 AA Maastricht - Phone +31 (0) 43 3520060 - Fax +31 (0) 43 3631168 - E-mail infoinnovatest-europecomINNOVATEST Europe BV

49 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

50 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

In eacuteeacuten dag alles over aluminium productontwikkeling

wwwmikrocentrumnlevenementen

12 | 9 | 2017

Hilvaria

Studios

Hilvarenbeek

51 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

VDL FIBERTECH INDUSTRIES Diamantweg 545527 LC HAPERTdsteenbakkersvdlfibertechindus-triescomwwwvdlfibertechindustriescom0497-338400Contact D SteenbakkersStand 20

Exposanten (op alfabetische volgorde)

VERENIGING ION Einsteinbaan 13439 NJ NIEUWEGEINscherpenborgvereniging-ionnl030-6300390wwwvereniging-ionnlContact Santino Scherpenborg

Stand 99

VIBA NV Bleiswijkseweg 412712 PB ZOETERMEERromanivibanlwwwvibanl 079-3306748Contact Ton Romani Stand 78

VOM VZW Kapeldreef 60BE 3001 LEUVENvfinckenvombe0032-16-401420wwwvombeContact Veerle Fincken Stand 108

WEISS TECHNIK NEDERLAND BV Newtonstraat 54004 KD TIELinfoweisstechniknl0344-670400wwwweisstechniknlContact M VogelaarStand 52

WITTENBURGWITCOM Postbus 323870 CA HOEVELAKENhbwittenburgbvnl036-2000300wwwwittenburgbvnlContact Han van der Brink Stand 5

VM VISION INTERNATIONAL BVBA Molenbergstraat 39BE 9190 STEKENEmthvm-visioneu0032-3-7893602wwwvm-visioneuContact Mark ter HoevenStand 57

Stand 40

Instrumenten voor hettesten van uw materialen

Op de stand van Benelux Scientific is dit jaar ruim aandacht voor Q-Labdeacute specialist op het gebied van testapparatuur voor veroudering en corrosie

infobenelux-scientificnlwwwbenelux-scientificnlT +31-(0)344-655556

TRIBOTRON AG Lerchenfeldstrasse 3CH 9014 ST GALLENinfotribotroncom0041-71-5112465wwwtribotroncomContact David Ziltener

Stand 48

TTL GROUP NV Bredesteeg 47041 GV S-HEERENBERGwendyvanreettlgroupnl0314-664900 wwwttlgroupnlContact Wendy van Ree Stand 11

52 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Wie levert wat

1D COMPOSITES BV 10

ADSO BVBA 2

AMEURO METALS BV 21

BOumlHLER 14

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67

GIMEX TECHNISCHE KERAMIEK BV 4

JJ BOS BV 55

MERSEN BENELUX BV 22

METEL 13

PERMACOL BV 73

REFITECH CARBON COMPONENTS 19

SCHOTT BENELUX BV 3

(Slimme) materialen amp grondstoffen

2-S BV 7

ADSO BVBA 2

BOumlHLER 14

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67

GIMEX TECHNISCHE KERAMIEK BV 4

JJ BOS BV 55

LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75

MERSEN BENELUX BV 22

REFITECH CARBON COMPONENTS 19

SCHOTT BENELUX BV 3

SUMMA SURFACE SLCR LASERTECHNIEK 93

Bewerken van materialen

2-S BV 7

Agfa-Labs 35

ARNOLD + SIEDSMA 6

BODYCOTE VACUUM BRAZING 64

BOumlHLER 14

ELASTOMER RESEARCH TESTING BV 56

FALEX TRIBOLOGY NV 47

GIMEX TECHNISCHE KERAMIEK BV 4

HOGESCHOOL UTRECHT - CENTRUM VOOR NATUUR amp TECHNIEK

17

LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75

LIJMACADEMIE 60

MULTIVALENT BV INNPLATE 98

PERMACOL BV 73

PLATOS CONSULTING 91

Pontus HeatTreatment BV 62

SIMULEON - ABAQUS SOFTWARE amp FEA SERVICES 50

Consultant adviseur

ANALIS nv 53

BODYCOTE VACUUM BRAZING 64

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67

HAUCK HEAT TREATMENT EINDHOVEN BV 72

INNOVAR CLEANING CONTROL 109

IST BENELUX BV 77

JJ BOS BV 55

LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75

LIJMACADEMIE 60

MAT-TECH 59

MULTIVALENT BV INNPLATE 98

PLATOS CONSULTING 91

RYCOBEL 95

SCHOTT BENELUX BV 3

SUMMA SURFACE SLCR LASERTECHNIEK 93

VERENIGING ION 99

VM VISION INTERNATIONAL BVBA 57

ADSO BVBA 2

JJ BOS BV 55

LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75

LIJMACADEMIE 60

MULTIVALENT BV INNPLATE 98

SIMULEON - ABAQUS SOFTWARE amp FEA SERVICES 50

Oppervlaktetechnieken

Ontwerp- en design bureau

Wie levert wat

53 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Wie levert wat

2-S BV 7

Agfa-Labs 35

BENELUX SCIENTIFIC BV 40

DE LOOPER ANALYTICAL 37

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67

ELASTOMER RESEARCH TESTING BV 56

FALEX TRIBOLOGY NV 47

GOM BRANCH BENELUX 58

HARTECH MEET- amp TESTAPPARATUUR 49

INNOVATEST EUROPE 44

INSTRON 51

JJ BOS BV 55

JEOL (EUROPE) BV 38

MAT-TECH 59

MULTIVALENT BV INNPLATE 98

Newa 46

PERMACOL BV 73

RYCOBEL 95

TEVEL TECHNIEK BV 30

TRIBOTRON AG 48

VM VISION INTERNATIONAL BVBA 57

WEISS TECHNIK NEDERLAND BV 52

Materiaalkarakterisering analyse techniek meten amp testen

4TUHIGH-TECH MATERIALS (4TUHTM) 16

Agfa-Labs 35

ELASTOMER RESEARCH TESTING BV 56

HOGESCHOOL UTRECHT - CENTRUM VOOR NATUUR amp TECHNIEK

17

JJ BOS BV 55

LIJMACADEMIE 60

Materials innovation institute 25

VERENIGING ION 99

VOM VZW 108

Onderzoeksinstituten kennis- en onderwijsinstellingen

BODYCOTE VACUUM BRAZING 64

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67

GRONEMAN BV 80

HAUCK HEAT TREATMENT EINDHOVEN BV 72

IST BENELUX BV 77

JJ BOS BV 55

JUNO INDUSTRIES 74

LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75

LIJMACADEMIE 60

MAT-TECH 59

PERMACOL BV 73

SADECHAF BONDING 69

SCHOTT BENELUX BV 3

VDL FIBERTECH INDUSTRIES 20

Verbindingstechnieken

Wie levert wat

54 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Klik Hier voor de webversiegt

55 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

1D COMPOSITES BV 102-S BV 74TUHIGH-TECH MATERIALS (4TUHTM) 16ADSO BVBA 2Agfa-Labs 35ALUMECO NL BV 7ALUMINIUM PAVILJOEN 7AMEURO METALS BV 21ANALIS nv 53ARNOLD + SIEDSMA 6BENELUX SCIENTIFIC BV 40BODYCOTE VACUUM BRAZING 64BOumlHLER 14Bond voor Materialenkennis 25BONSHIN SOURCING BVBA 12CERACARBON BV 18DE LOOPER ANALYTICAL 37DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67ELASTOMER RESEARCH TESTING BV 56FALEX TRIBOLOGY NV 47GIMEX TECHNISCHE KERAMIEK BV 4GOM BRANCH BENELUX 58GRONEMAN BV 80HARTECH MEET- amp TESTAPPARATUUR 49HAUCK HEAT TREATMENT EINDHOVEN BV 72HELMUT FISCHER MEETTECHNIEK BV 89HOGESCHOOL UTRECHT - CENTRUM VOOR NATUUR amp TECHNIEK 17IMO-IMOMEC 45INNOVAR CLEANING CONTROL 109INNOVATEST EUROPE 44INNOVATIEVE MATERIALEN SJP UITGEVERS 1INSTRON 51IPECUNIA PATENTS BV 34ISSERSTED PRUumlFMASCHINEN GMBH amp CO KG 39IST BENELUX BV 77JJ BOS BV 55JEOL (EUROPE) BV 38JUNO INDUSTRIES 74KEYENCE INTERNATIONAL (BELGIUM) 33KO-AR BV 96LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75LIJMACADEMIE 60MATERIALDESIGN 1Materials innovation institute 25MAT-TECH 59MERSEN BENELUX BV 22METEL 13MIKROCENTRUM 120MULTIVALENT BV INNPLATE 98Newa 46PERMACOL BV 73PHENOM-WORLD BV 54PLATOS CONSULTING 91Pontus HeatTreatment BV 62REFITECH CARBON COMPONENTS 19RUPLO LIJMTECHNIEK BV 76RYCOBEL 95SABA Dinxperlo BV 68SADECHAF BONDING 69SAPA EXTRUSION BENELUX 23SCHOTT BENELUX BV 3SCIGRIP - BENELUX BNS 71SENANG MATERIAL MICROSCOPY 43SHIMADZU BENELUX BV 32SIMULEON - ABAQUS SOFTWARE amp FEA SERVICES 50SINVACON BVBA 106SIRRIS 70SIRRIS SMART COATING APPLICATION LAB 105SUMMA SURFACE SLCR LASERTECHNIEK 93TESA BV 63TEVEL TECHNIEK BV 30TITAN TECHNOLOGIES 79TRIBOTRON AG 48TTL GROUP NV 11VDL FIBERTECH INDUSTRIES 20VERENIGING ION 99VIBA NV 78VM VISION INTERNATIONAL BVBA 57VOM VZW 108WEISS TECHNIK NEDERLAND BV 52WITTENBURGWITCOM 5

56 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Nanovea began designing and manufacturing instruments after years of experience in providing solutions for

measurement technology to stimulate materials engineering for the common good Ease of use advanced automation

Testers and Tribometers Nanoveas instruments can be found internationally in distinguished educational and industrial

organizations ranging from automotive to cosmetic biotechnology to medical devices to microelectronics and space

applications Thousands of clients rely on Nanovea for accurate solutions technically superior instruments experienced

assistance and comprehensive laboratory services

Visit Our Exclusive DistributorTRIBOTRON (Booth 48)

Human CapitalWe connect talented people to our partners creating results together

Market PlatformsWe combine existing competences

and new markets and vice versa

ValorizationWe empower industry to capitalize on developed competences and technologies

ScienceWe develop technology amp industry roadmaps

to materialize scientific agendas

NetworkNetwork

M2i Four Service Areas

euro

As the specialist network organization in materials innovation the Materials innovation institute (M2i) works with large industries as well as small and rapidly expanding companies M2i delivers value to business and science in four service areas

M2i is the enabler in materials inno vation and delivers the integral programming for the Top Sector High Tech Systems and Materials (HTSM) boosting the Dutch economy with knowledge and talent and strengthening its position as global player

ldquo To be successful in our society we are taking a leading role in the social and technical materials inno vations mdash for the generations to comerdquo mdash Mario van Wingerde CEO M2i

Elektronicaweg 252628 XG Delft +31 88 035 1900 infom2inl wwwm2inl

M2i Four Service Areas

57 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Nanovea began designing and manufacturing instruments after years of experience in providing solutions for

measurement technology to stimulate materials engineering for the common good Ease of use advanced automation

Testers and Tribometers Nanoveas instruments can be found internationally in distinguished educational and industrial

organizations ranging from automotive to cosmetic biotechnology to medical devices to microelectronics and space

applications Thousands of clients rely on Nanovea for accurate solutions technically superior instruments experienced

assistance and comprehensive laboratory services

Visit Our Exclusive DistributorTRIBOTRON (Booth 48)

SJP Uitgevers

Postbus 861 4200 AW Gorinchem tel (0183) 66 08 08

e-mail infoinnovatievematerialennl

Abonnementen

Een digitaal abonnement in 2017 (6 uitgaven) kost euro 3950 (excl BTW)

wwwinnovatievematerialennl

Innovatieve Materialen

Innovatieve Materialen is een interactief digitaal vakblad over nieuwe enof innovatief toegepaste materialen in de civieltechnische sector bouw architectuur en design Kerngedachte achter het blad is dat de materialensector tot dusver was lsquoverzuildrsquo op basis van materiaalsoorten waardoor veel kennis en kansen niet worden benut Daar wil Innovatieve Materialen iets aan doenInnovatieve Materialen verschijnt in digitale vorm zes keer per jaar Abonnees ontvangen een bladerbare versie plus een downloadable pdf-editie Beide versies zijn interactief en bevatten hyperlinks en videorsquos Uitgever SJP Uitgevers Postbus 861 4200 AW Gorinchem Tel 0183 66 08 08 Vraag een gratis digitaal proefnummer aan infoinnovatievematerialennl

Digitaal Innovatieve Materialen is een digitaal vakblad wat logischerwijs de mogelijkheid geeft om meer informatie toe te voegen dan in een conventio neel papieren vakblad gebruikelijk is Vaak wordt er bij de artikelen een koppeling gemaakt met een relevante website achterliggende informatie rapporten videomateriaal enof eerder verschenen artikelen

INNOVATIEVE MATERIALEN

Page 16: Extra - Innovatieve Materialen · 2017. 5. 18. · start-up 2016 van Rusland in de wacht gesleept. De competitie is een jaarlijks terugkerend evenement, waarbij start-up bedrijven

14 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

MIT presenteerde eind april een nieuwe 3D-printtechniek voor wat men zelf noemt lsquohellip a new approach to making buildingsrsquo Het gaat volgens MIT om een methode die flexibeler sneller en goedkoper is dan tot dusver ontwikkelde 3D-print processen voor de bouw Het gaat om een mobile printrobot die zich vrij kan bewegen en die daarmee ieder

3D-printer MIT belooft nieuwe visie op ontwerp en bouw

bouwwerk van welke vorm en omvang dan ook kan realiseren Het verschil met bestaande zit vooral in de mobiliteit Waar de lsquo3D-bouw-printersrsquo tot dusver aan eacuteeacuten plaats zijn gebonden bestaat de MIT-printer uit een printrobot op rupsbanden met aanhanger De laatste bevat opslagtanks voor het printmedium

Bij wijze van proof of concept printte men met een prototype-printinstallatie in veertien uur tijd een rond bouwwerk van 17 meter in diameter vier meter hoog Het printmedium was pur-schuim waarmee een dubbele wand werd ge-maakt Het idee was dat die zou funge-ren als bekisting waarin dan later beton kan worden aangegoten

BERICHTEN

15 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

De 3D-printinstallatie kan van energie worden voorzien door zonnepanelen Het idee is dat de installatie volledig au-tonoom kan opereren ook op afgelegen plaatsen gebruikmakend van plaatselij-ke bouwstoffen als leem en modder Het ultieme vergezicht is dat zulke installa-ties - die door de ontwikkelaars Digital Construction Platforms (DCP) worden ge-noemd - op eigen houtje onderkomens kunnen maken op Antartica of zelfs op de maan of op Mars

DCP staat volgens met MIT voor meer dan een printer alleen maar belooft een nieuwe visie op woningbouw Volgens de onderzoekers betekent het concept ook een totale verandering van ontwerp en architectuur In plaats van te denken in traditionele patronen al muren ramen en vloeren kunnen ontwerpen met het DCP-concept veel meer naar specifieke eisen en omstandigheden worden geop-timaliseerd

lsquohellip a shift from the machine age to the biological agersquozegt Neri Oxman group director en associate professor media arts and sciences op de website van MIT lsquoFrom considering the building as a machine to live in made of standardi-zed parts to the building as an orga-nism which is computationally grown additively manufactured and possibly biologically augmentedrsquoHet onderzoek werd in april gepubli-ceerd in journal Science Robotic

Meer bij MITgt

De Faculteit Bouwkunde heeft een nieuw experimenteel laboratorium het Product Development Test Lab Het testlab is een lab waar studenten en onderzoekers eacuteeacuten op eacuteeacuten kunnen testen hoe de praktijk van de theorie kan verschillen Dat helpt om tot een beter ontwerp te komen Het gaat bijvoor-beeld om experimenten met innovatieve gevel- zonwering- en installatieoplos-singen Omdat het gebouw is uitgevoerd als een modulair systeem is het relatief eenvoudig om eventueel aanpassingen te maken voor specifieke producttests Alle elementen van dit lab zijn met de computerfrees perfect op maat ge-maakt Daardoor passen ze in elkaar als Legostenen Dat maakt foutloos bouwen mogelijk Het acht meter hoge gebouw-tje bestaat uit kant-en-klare wand- en vloerelementen Daardoor gaat het bouwen snel en accuraat met minimale afvalproductieHet test lab is een lsquore-montabelrsquo concept en in ongeveer een week op te bouwen

Het gebruik van hout en milieuvriende-lijk geproduceerde OSB-plaat maakt het test lab een biobased product De gevel

Product Development Test lab

is circulair Het Product Development Test Lab blijft tenminste een jaar staanTUDgt

BERICHTEN

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Het paviljoen met de zeven levens

Circulair bouwen met geprint beton

Het paviljoen met de zeven levensrsquo is een nieuw concept voor een toekomstbestendig ontwerp(proces) ontwikkeld door StudioSKMovares Bruil en Studio RAP Het paviljoen heeft een organische vorm met een lichte minimale constructie waar alleen materiaal

toegepast wordt waar nodig De levensduur staat nog niet vast maar de veelzijdige inzetbaarheid is wel een feit Voor de start van het project worden interdisciplinair de

parameters bepaald Uitkomsten van het ontwerpproces kunnen direct worden gebuikt om de digitale fabricage aan te sturen Dit heeft verregaande gevolgen voor de hele

bouwkolom De ontwerpende en bouwende combinatie samen zorgen niet alleen voor de digitale ontwerpen en engineering maar ook voor de digitale productie en blijven verantwoordelijk voor het materiaal Civiele constructies blinken vaak uit in overmatig

materiaalgebruik Daar valt veel winst te behalen onder meer in het kader van CO2-reductie

3D Proefprint Peter Heideman

16 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

lsquoComputational designrsquo en de vaar-digheid van lsquocomputational thinkingrsquo worden meer en meer onderdeel van circulair bouwen In het 3D-model wordt door middel van parameters waarde toegevoegd en wensen vertaald in de toekomst van bouwwerken Eeacuten van de belangrijkste ontwikkelingen die momenteel in de bouw grond aan de voeten krijgt is de circulaire economie Deze ontwikkeling heeft vergaande impact op de keten wat vooral wordt veroorzaakt door het verschuiven van beziteigendom in de keten lsquoGebruikrsquo is het nieuwe bezitHet samenwerkingsverband van Studio RAP Bruil en StudioSKMovares verkent deze ontwikkeling in een aantal met beton te printen objecten Eeacuten daarvan is een paviljoen met de werknaam rsquoHet paviljoen met de zeven levensrsquo De term circulaire economie suggereert immers dat het leven van een bouwwerk met eacuteeacuten cyclus niet ophoudtIn ontwerp en realisatie van het pavil-joen worden eveneens de steeds verder-gaande digitalisering van ontwerp en fabricage benut Deze ontwikkeling leidt tot nieuwe vragen want als ontwerpers hun ontwerpen zo maken dat deze direct met robots maakbaar zijn dan wel print-baar zijn hoe wordt dan het technisch ontwerp gerealiseerd en bijvoorbeeld de veiligheid van gebouwen geborgd

Vier pijlersDeze nieuwe werkwijze is ketenintegra-tie ten voeten uit De maakbaarheid is niet iets van de uitvoeringsfase maar is door de digitalisering vanaf het eerste ontwerp aanwezig en bepaalt mede het ontwerpde verschijningsvorm Het ontwerp en de realisatie van het paviljoen rust op vier pijlers waarvan voortdurend gekeken wordt of deze nog voldoende aandacht krijgen

- Sluiten van de keten Dat wil zeggen dat de leveranciers van materialen eigenaar blijven van de materialen Ze nemen deze aan het einde ook weer terug Het gevolg daarvan is rolverva-ging in het ontwerpproces De realisa-tie-eisen zijn via de ontwerpsoftware al tijdens eerste ontwerp aanwezig - Toepassen van Computational De-sign gericht op het minimaliseren van materiaalgebruik en op hergebruik van het paviljoen - Digitale fabricage Beton printen met robots In de ontwerp- en realisa-tiefase van het paviljoen wordt de steeds verdergaande digitalisering van ontwerp en fabricage uitgenut - Hergebruik van materialen en flexi-biliteit in functionaliteit

Onregelmatige vijfhoekenDe plattegrond van het paviljoen bestaat uit onregelmatige vijfhoeken In het zwaartepunt van elke vijfhoek staat een kolom die naar boven toe uitwaaiert naar dezelfde vorm als het grondvlak Deze kolommen worden van boven naar onderen geprintOp de dakrand van het paviljoen start bij elke vijfhoek de buitenlijn van geprint beton Deze lijn maakt een golvende beweging en print laag na laag richting het zwaartepunt van de vijfhoek Dankzij de hoogte van lagen ontstaat zo een kegelvorm met een gewelfde betonschil De betonlaag is dun alleen het hoog-nodige materiaal wordt gebruikt voor de vloeiende constructieve vorm Naar boven toe wordt de print weer breder Als de print straks wordt omgedraaid vormt dit de voet van de constructie zoals ook bomen dicht bij de wortels wat breder zijn De gewelfde schaal die zo is ontstaan houdt het betonvlak stabiel en creeumlert tegelijk openingen waardoor daglicht binnenvalt Het hele paviljoen bestaat uit enke-le efficieumlnte onderdelen die op meer locaties herbruikbaar zijn De tegen elkaar geplaatste kolommen vormen een convex kruisgewelf zoals in een oude gotische kathedraal en Moorse architec-tuur De toepassing van de onregelmati-ge vijfhoek geeft een grote vormvrijheid

Kolom Constructief Ontwerpen Movares

17 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

18 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

in de plattegrond zodat het paviljoen op vrijwel elke locatie kan worden ingepast

SchubbenpatroonDe constructie van het paviljoen is geiumlnspireerd op de natuur Het lsquoVoronoirsquo- patroon van ongelijkmatige vijfhoeken is te vinden in schubbenpatronen bij reptielen en facetten bij libellenvleugels De uitwaaierende kolommen lijken op de kelk van een bloem of koraalstruc-turen maar zijn ook terug te vinden in ijsgrotten en termietenheuvels En de

analogie met bomen die een brede wor-telstructuur hebben is al genoemd Door de kelkvormen tegen elkaar te plaatsen ontstaat de gelijkenis met de efficieumlnte draagstructuur van een eierdoos een kartonnen constructie die bijna niet plat te krijgen is Het gaat daarbij nog niet eens om het namaken van deze vormen Wel worden lessen getrokken uit de gro-te materiaalefficieumlntie van deze vormen In het paviljoen wordt het materiaal ef-ficieumlnt toegepast de kolommen worden voornamelijk op druk belast

Computational DesignDe combinatie van moderne ont-werpsoftware en digitale productietech-nieken daagt ontwerpers en bouwers uit om vormvrije en efficieumlnte ontwerpen te maken Industrieel ontwerpers passen dit al langer toe In de auto- en lucht-vaartindustrie bijvoorbeeld gaat lichtge-wicht ontwerpen al jaren hand in hand met vanzelfsprekende (aerodynamisch constructief) en toch oogstrelende vormgeving De ontwerpers en ingeni-eurs van StudioSKMovares gebruiken

Paviljoen1 StudioSK Movares

Kolom Constructief Ontwerpen Movares

19 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

technieken voor computational design in de overtuiging dat dit nu ook in de bouw bijdraagt aan het ontwerpen van efficieumlntere bouwwerken Het denken in repetitie verandert in ontwerpen van specifiek unieke oplossingen Toepas-sing van materiaal op plaatsen waar dit constructief nodig is leidt al snel tot een materiaalreductie van procent

Ontwerp van het paviljoenMet behulp van software is een vijfhoe-kige plattegrond verdeelt in kleinere vijfhoeken Op elke polygoon vormt een dunne betonschil een vijfhoekige kelk als van een bloem De vijfhoeken kunnen worden gekoppeld zodat ze samen een kruisgewelf vormen Het gebouw is daar-mee stabiel De waaierende vorm lijkt op het oppervlak van een schelpkoraal Het zijn soort ribben die al tijdens het printen de betonnen wand steunen Zo zijn er geen hulpconstructies nodig om de elementen te maken Ook tijdens de gebruiksfase heeft de welving een constructieve functie voor het stabiel houden van het betonopper-vlak Aan de onderzijde en bovenzijde is de kelk breder om de horizontale krach-ten door middel van momenten over te dragen aan de vloer van het paviljoen Het materiaal wordt efficieumlnt ingezet alleen daar waar het nodig isDe openingen die aan de bovenzijde ontstaan worden afgesloten met glas en laten daglicht toe De glooiende wel ving-en aan de onderzijde worden rsquos avonds gebruikt voor verlichting

Circulair bouwenHet paviljoen is ontworpen als een zo goed mogelijk circulair gebouw Het kan in de eerste plaats meerdere functies vervullen Het is in te zetten als kiosk op een marktplein als wachtruimte bij een busstation als entree bij een museum of als tijdelijk informatiecentrum bij een bouwplaats Door slim te ontwerpen is het gebouw in enkele losse onderdelen te verplaatsen Vanaf het begin van het ontwerp wordt het aspect tijdelijkheid de mogelijkheid om het paviljoen terug te halenver-plaatsen meegenomen in ontwerpbeslis-singen Er wordt gestreefd naar minima-liseren van werkzaamheden in de grond Het paviljoen is demontabel en tot slot

kunnen de verschillende materialen her-gebruikt worden Dit laatste gaat zover dat de geprinte beton aan het eind van de levensduur gedefragmenteerd wordt tot opnieuw verwerkbare grondstof

Civiele constructiesDe ontwikkelingen in computational design het digitaal ontwerpen en engi-neeren van (beton)constructies liggen in eacuteeacuten lijn met de mogelijkheden voor digitale fabricage Deze wijze van ont-werpen en engineeren laat een mindset shift zien van denken in repetitie naar unicarsquos Vanuit de industrieumlle productie is van oudsher de denktrant hoe kan ik de constructie opknippen in onderdelen en hoe kan ik die componenten repete-

Sluiten van de keten paviljoen als wachtruimte koffiebar bloemenshop beeldenpaviljoen (Illustratie StudioSK Movares)

Paviljoen dakaanzicht (Afbeelding StudioSK Movares)

20 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

rend maken Door te blijven denken in componenten worden niet de nieuwe mogelijkheden die het vakgebied verder brengen Het levert voor wat betreft betoncon-

StudioSKMovares Movares is een advies- en ingenieursbureau met kennis van computational design studioSK heeft een team ervaren ar-chitecten Samen geven zij digitaal vorm aan een duurzame leefomgeving Het digitale ontwerpproces vraagt de parameters van alle disciplines die invloed hebben op de uiteindelijke vorm Het digitaal ontwerpen en engineeren houdt vooraf reke-ning met de mogelijkheden die digitale fabricage biedtDeze samenwerking in een vernieuwde digitale bouwko-lom en inzet van nieuwe softwaretools biedt engineers de mogelijkheid materiaal in constructies zo efficieumlnt mogelijk in te zetten wat ten goede komt aan de duurzaamheid van een constructie

Studio RAPStudio RAP is een architectonische ontwerp- en fabrica-gestudio RAP ontwerpt expressieve gebouwen en maakt deze deels met digitale productiemethodes zij zijn met name gespecialiseerd in het gebruik van industrieumlle robot-armen De studio is gevestigd in het RDM Innovation Dock en heeft verschillende prijzen gewonnen in de bouw- en architectuursector Verder ondersteunt RAP onder ande-re betonleverancier Bruil met de ontwikkelingen van het 3D-betonprintproces

De 3D-betonprinter van Bruil Bruil is producent van prefab beton en andere cementge-bonden producten en werkt sinds 2015 aan de ontwikke-ling van een 3D-printer voor architectonisch beton Als maakpartij wil Bruil slimmere lsquomass customizedrsquo bouw-producten produceren waarvoor veel minder primaire grondstoffen noodzakelijk zijn 3D-printen van beton is hiervan een goed voorbeeld

Een 3D-printer gaat namelijk heel efficieumlnt met materiaal om het beton wordt alleen daar toegepast waar het een bijdrage levert aan het gebouw Dit kan oplopen tot een materiaalbesparing meer dan 50 procent Daarnaast is het proces van digitaal ontwerp naar digitale productie veel korter en minder complex Hierdoor wordt vormvrijheid weer betaalbaar

Bruil is ervan overtuigd dat deze ontwikkeling de bouw zal veranderen Het tijdperk dat het ontwerpvrijheid van de architect beperkt wordt door de industrieumlle bouw- en pro-ductiemethoden is binnen enkele jaren verleden tijd

structies niet alleen grote vormvrijheid op maar belangrijker nog dat alleen materiaal toegepast wordt waar nodig Hetzelfde geldt voor toepassing van staal en andere materialen bij bijvoorbeeld

bruggen Civiele constructies blinken vaak uit in overmatig materiaalgebruik daar valt veel winst te behalen onder andere in het kader van CO2-reductieIn de hele keten van ontwerpproces tot en met maakindustrie veranderen rollen van ontwerpers en fabrikanten drastisch Door de noodzaak van integrale (en efficieumlntere) samenwerking treedt lsquorol-vervagingrsquo op Constructieve aspecten functie en hoe een ontwerp aanhaakt bij zijn omgeving zijn even bepalend voor hoe een ontwerp eruit gaat zien als de randvoorwaarden van de betonprinter printpaden logistiek en mortelsamen-stelling Uiteindelijk draaien alle partici-panten in het ontwerp en maakproces aan de knoppen die het lsquoDNArsquo van een bouwwerk bepalen Peter Heideman Architect AvB StudioSKMovaresJan van Wolfswinkel Adviseur Constructief Ontwerpen MovaresWim vanrsquot Land Constructeur MovaresWessel van Beerendonk Co-founder amp architect bij Studio RAPTheo Voogd Communicatie Bruil

Natuurreferenties

Polygonstructuren Voronoi polygonen

Onder Cone-strucuren natuur Kristal Vogelnest

Krokodilhuid Schelpstructuur

Libellevleugel Schildpadschild

Huid giraffe

Bloemkelk Druipsteen IJsgrot

21 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Vakbeurs amp CongresWoensdag 31 mei en 1 juni 2017NH Conference Centre Koningshof Veldhoven wwwmaterialsnl

Aandacht voor materialen analysetechnieken oppervlaktetechnieken en verbindingstechnieken

Ruim 85 exposanten uit binnen- en buitenland Uitgebreid congresprogramma Live demorsquos

Materials 2017 deacute verbinding tussen innovatie en techniek

UitnodigingKomt u ook

5e editieGratis toegang

copy Sirris

22 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Asfaltwapening is bijvoorbeeld een kosteneffectieve maatregel als geen ex-tra asfaltdikte kan worden aangebracht scheuren reeds aanwezig zijn en de le-vensduur van de verhardingsconstructies moet worden verlengd Voordat een keuze gemaakt wordt behoort men te bepalen wat de oorzaak is van de scheur-vorming Pas daarna komt de keuze voor de wapening De verschillende soorten

AsfaltwapeningDe trend naar functioneel uitschrijven en onderbouwen van keuzes maakt het noodzakelijk dat wegbeheerders en aannemers beter gaan kijken naar de mogelijkheden om onderhoud

aan verhardingen kostenefficieumlnt uitvoerbaar en zeker effectief uit te voeren In asfaltverhardingen zijn het scheuren die het functioneren van de verharding verminderen

Verschillende scheurremmende maatregelen kunnen worden uitgevoerd steeds vaker wordt de keuze voor het toepassen van asfaltwapening gemaakt Echter over het toepassen

zijn nog te veel onduidelijkheden die een afgewogen keuze moeilijk maken

asfaltwapeningen hebben namelijk niet dezelfde werkingsprincipes of functies waardoor ze per situatie (oorzaak van de scheurvorming) moeten worden bepaald op zowel technische als praktische za-ken Hierbij kan men denken aan ligging in het asfalt plaats op de verharding (scheur verbreding of freesvlak) on-dergrond maar ook hoeveelheden en niet te vergeten de installatie Juist het

correct verwerken blijkt in de praktijk een aandachtspunt en wordt derhalve het beste uitgevoerd door een gespecia-liseerd bedrijf Asfaltwapeningssysteem Vanwege de verschillende functies het samenwerken met het omliggende asfalt verschillen in bitumenemulsie (hechtlaag) en krachten-overdracht

23 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

zou het beter zijn van een asfaltwape-ningssysteem te spreken in plaats van enkel een product In dit artikel wordt echter gesproken over een asfaltwa-pening in zowel technische als praktische zin

Op dit moment wordt asfaltwapening veelal toegepast als onderhoudsmaatre-gel op bestaande verhardingen met scheuren (voegen) of bij wegverbreding-en Scheuren in de bestaande verharding zijn ontstaat door verkeersbelastingen spanningen door zetti ngen of tempera-tuur-bewegingen van onderliggende (funderings-)constructie Niet alle oor-zaken kunnen worden weggenomen door asfaltwapening maar een juiste keuze voor verwerking en functies van de asfaltwapening biedt het beste re-sultaat Asfaltwapening vervult mecha-nisch gezien en conform NEN-EN 15381 ten minste eacuteeacuten van twee functies versterking van de overlaag of spanning-spreiding en mogelijk nog een derde functie namelijk waterwering Deze zijn opgenomen in de Declaration of Perfor-mance (DoP CE-markering) van de asfalt-wapening Bij versterking (Reinforcement [R]) van

de overlaag worden afhankelijk van de wijze waarop krachten worden overge-dragen de sterkte-eigenschappen ver-moeiingsweerstand enof breuktaaiheid van de overlaag verbeterd Ook zorgt de versterking voor een verdeling van de totale scheurwijdte over meerdere on-schadelijke fijne scheurtjes in plaats van eacuteeacuten brede scheur Spanningspreiding (Stress Relief [STR]) wordt bewerkstelligd door de bitumen-emulsie en zorgt dat beweging beperkt mogelijk is en piekspanningen boven een scheur over een groter gebied van de overlaag gespreid worden Bij een asfaltwapeningsproduct wordt dit ge-realiseerd door een vlies als drager toe te passen waardoor dikkere en gelijk-matigere bitumenlagen kunnen worden aangebracht Hierbij geldt dat het vlies een minimale bitumenretentie of wel residuaal bitumen van 11 kgmsup2 heeft In de praktijk wordt ook weleens een SAMI (2 agrave 3 kgmsup2 warme bitumen) toegepast of gebruik gemaakt van een EAB-laag waarin de asfaltwapening wordt aangebracht

Een waterwering (Interlayer Barrier [IB]) voorkomt verslechtering van de funder-ing door waterindringing tegen te gaan

en daarmee verweking vorstschade en uitspoeling Ook hier wordt veelal een gespoten bitumenemulsie in combinatie met een vlies gebruikt met circa 11 kgmsup2 residuaal bitumen om voldoende reductie van de waterdoorlatendheid

Figuur 1 Versterking [R] (CROW Asfaltwapening) Figuur 2 Spanningspreiding [STR] (CROW)

Figuur 3 Waterwering [IB] (CROW Asfaltwapening)

Foto 1 Vormvast grid met vlies voor R STR en IB

Foto 2 Bestaande situatie schouwen voor een goede keuze

24 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

bereikt [Marienfeld et al 1999] Verder zorgt de waterwering voor he beperken van de verslechtering van het onderliggend oude asfalt door beperk-ing van zuurstofindringing waardoor asfalt veroudert en het beperkt on-thechting tussen bitumen en mineraal aggregaat (stripping) Naast verschillen in functies zijn er ook verschillen in vorm vormvastheid mate-riaal en samenstelling (grid vlies of com-posiet) Al deze verschillen en synergie tussen de functies bepalen het gedrag van een wapening in de asfaltconstruc-tie Voor de functieversterking [R] is er in de basis onderscheid te maken in twee belangrijke werkingsprincipes een vormvaste wapening met structurele bijdrage gebaseerd op mechanische

insluiting van het steenskelet en asfalt-wapening gebaseerd op hechting Door de zeer hoge vormstijfheid en hoge rib-ben van de rasteropeningen wordt het steenskelet van de asfaltlaag vastgezet waardoor het bitumen in de asfaltlaag wordt ontlast en de levensduur van de asfaltoverlaging aanzienlijk toeneemt Echter de treksterkte is veel minder van belang terwijl een wapening op basis van hechting het juist moet hebben van trek-sterkten en de daarbij behorende hecht-lengtes De adhesie is bepalend voor de krachtoverdracht tussen asfaltwapening en omringend materiaal Het verschil in werking is onder meer aangetoond in een proefvak met diverse soorten asfalt-wapening op de rijksweg A6 bij Joure

Bepaling van het probleem Om een keuze te kunnen maken dient de situatie betreffende de bestaande ver-harding te worden onderzocht Daarbij wordt niet alleen de toestand van het asfalt bekeken maar ook moet worden vastgesteld wat de oorzaak is van de opgetreden scheuren en vervorming-en Daarbij is inzicht nodig over de grootte en snelheid van de optredende spanningen in de constructie Pas daar-na kan worden bepaald welke functie (versterking spanningsreductie of wa-terwering) in welke mate gewenst is Dit hoeft geen uitgebreid onderzoek te zijn maar moet aansluiten bij de omvang en mogelijke risicoacutes van het project Als basis dient een technische schouw Hierbij kan worden vastgesteld wat de scheurwijdtes en -afstand zijn waar de

scheuren vandaan komen (van bovenaf of onderaf) diepte van de scheuren hoogteverschillen over de scheuren en een schatting gemaakt van de verticale scheurbewegingen onder verkeersbe-lasting Verder dient daarbij te worden bepaald door middel van een boorker-nonderzoek hoe de verharding is opge-bouwd in laagdikten en soort materiaal

Een verhardingsconstructie scheurt op verschillende manieren omdat span-ningen ontstaan door belastingen en vervormingen in verschillende richting-en en met verschillende tijdsduren Er wordt daarom in grote lijnen onder-scheid gemaakt tussen dynamische belastingen (korte tijdsduur) en meer statische (lange tijdsduur) vervorming-en Om inzicht te kunnen krijgen in de benodigde werking van de asfaltwape-ning moeten daarom de aandrijvende mechanismen die ten grondslag liggen aan het ontstaan van de scheurvorming duidelijk zijn Keuze van een asfaltwapening en de ligging Nadat de situatie in kaart is gebracht en de vervormingen cq bewegingen duidelijk zijn kunnen principekeuzes voor de benodigde functies van asfaltwape-ning worden gemaakt Bij spanningen door horizontale ver-vormingen bijvoorbeeld in afschuivende bermen en weg-verbredingen of ther-mische krimp dient een asfaltwapen-ing asfaltlagen bijeen te houden door opname van de horizontale kracht in de wapening of structureel versterken van de asfaltlaag boven de wapening Daarbij mag de wapening niet kunnen worden losgetrokken en bij grote ver-vormingen (zeker bij thermische krimp) een spanningspreidende laag aanwezig zijn tussen de asfaltwapening en de onderliggende constructie Bij (grote) verticale bewegingen zal de overdracht van deze afschuifkrachten moeten komen uit de overlaag zelf Daarvoor kan de overlaag dikker worden uitgevoerd met taaier asfalt of stijver gemaakt met een structurele asfaltwa-pening Bij de keuze van een asfaltwapening moet worden bepaald met welke breed-te de wapening wordt aangebracht en op welke diepte De breedte van de wapening is afhankelijk van het soort schade en de omvang daarvan Een ver-ankeringsafstand (de lengte wapening

Foto 3 Wegverbreding met lsquolip-lasrsquoin bestaande asfaltverhardingsconstructie

Foto 4 Voldoende verankeringsafstand haaks op een scheur in verhouding tot trekkracht en werking-sprincipe

25 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

haaks op de scheur) van 05 m aan beide zijden van de scheur wordt als minimum beschouwd De totale breedte van de wapening is dan minimaal 10 m Indien een scheur geen rechte lijn is dient de wapening dus breder te zijn net als bij wapeningen met hoge treksterkten De toepassing van een 200 kN-product bij-voorbeeld heeft weinig zin als de hecht-ing (verankering x hechtkracht bindmid-del) deze niet kan mobiliseren Bij een hoge treksterkte behoort een grotere verankeringsafstand Voor het opnemen van krachten door de wapening dient deze in de trekzone te liggen van de verhardingsconstructie Dat betekent in veel gevallen zo laag mo-gelijk dus goed gehecht op de onderlaag of tussen twee tussenlagen Bij een on-derhoudsmaatregel komt een wapening vaak direct onder de deklaag te liggen Dit kan maar heeft naast technische re-denen ook een praktische reden om dat beter niet te doen Indien een afdeklaag bij de volgende onderhoudsmaatregel weer wordt gefreesd freest men name-lijk de wapening ook mee Aanbrengen van asfaltwapening Nu bepaald is welk wapeningsproduct en met welke eigenschappen wordt toegepast moet het product correct worden aangebracht Omdat in de praktijk hier vaak niet de nodige aan-

dacht aan wordt besteed is dat ook de grootste drempel voor het toepassen Asfaltwapening is namelijk een speciaal aangebracht product in de verhar dings-constructie dat alleen zijn werking kan doen als het op de juiste wijze gebeurt Hiervoor kan men het beste de ver-werkingsvoorschriften van de leverancier volgen of een installateur inschakelen Belangrijk bij de installatie zijn vooral de conditie en eigenschappen van de ondergrond (gefreesd gescheurd et cetera) het realiseren van een goede hechting door gebruik te maken van de juiste bitumen emulsie en in de juiste hoeveelheid op een schone ondergrond het vlak en strak aanbrengen maar ook het niet beschadigen van de wapening Indien een wapening is aangebracht kan men de hechting controleren door de wapening van de ondergrond proberen los te trekken Enkel wanneer de wa pe-ning goed aan de ondergrond is gehecht is deze goed te overlagen met voldoen-de dikte van de eerste asfaltoverlaag op de wapening De dikte van de eerste asfaltlaag is afhankelijk van het wape-ningsproduct doch zou nooit minder dan 40 mm mogen bedragen

Als laatste kan men een controle uitvo-eren op de verwerking door kernen te boren Wat echter nog niet mogelijk is een controle op de verwerking van de wapening Proeven als die van Leutner

zijn hiervoor niet geschikt wat blijkt uit de eigenschappen (onder andere diameter afschuifvlak en belasting-snelheid) van deze proef Mede door de spanningspreidende en waterafsluitende functies zijn er nog geen (genormeerde) afschuif- of trektesten voorhanden die voor de toepassing asfaltwapening kunnen worden toegepast Net als al-gemeen toepasbare berekenings- en dimensioneringsmethoden voor asfalt-wapening is te verwachten dat deze in de na bije toekomst wel voorhanden zullen zijn Opbreken van asfalt met asfalt-wapening Asfaltwapening is freesbaar indien min-stens drie centimeter door het wape-ningsvlak heen wordt gefreesd Enkel dan is de hoek van de frees op het wap-eningsvlak zo dat het wapeningsmate-riaal breekt Gevaar voor vastlopen van de frees door stukken wapening welke aan de frees blijven hangen ontstaat als de diepte minder is [CROW 1995] Uit-zondering op het frezen is de zeskantige stalen wapening Hergebruik van asfalt-wapening is na het frezen niet mogelijk

Verder dient rekening te worden ge-houden dat hergebruik van het asfalt-granulaat met wapening in Nederland vanwege de strenge eisen aan het gehalte nevenbestanddelen veelal niet mogelijk is zonder vooraf te zeven

Ing Paul ter Horst Area Manager Ben-elux Tensar International BV en werk-groeplid CROW Asfaltwapening Literatuur - CROW (2016) Asfaltwapening - CROW (1993) Asfaltwapening - Zin en onzin Publicatie 69 CROW Ede - CROW (1995) Geen vrees voor de frees Herge-bruik van asfalt met wapening Publicatie 95 CROW Ede - De Bondt AH (1999) Anti-Reflective Cracking Design of (Reinforced) Asphaltic Overlays PhD thesis TU Delft- FGSV (2013) - Arbeitspapier fuumlr die Verwendung von Vliesstof-fen Gittern und Verbundstoffen im Asphaltstras-senbau FGSV 770 Forschungsgesellschaft fuumlr Strassen und Verkehrswesen Koumlln Duitsland - Marienfeld ML TL Baker (1999) Paving fab-ric interlayer as a pavement moisture barrier Transportation Research Circular E-C006 ISSN 0097-8515

Figuur 5 Aanbrengen van een asfaltwapening met minimale overlappingen op een schoon en gefreesd oppervlak

26 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Basaltsteen is een zogenaamd mafisch vulkanisch stollingsgesteente dat wordt gevormd door lava Basaltsteen bestaat uit kleine kristallen De krimp die op-treedt bij de stolling van basaltlava leidt tot zeshoekige structuren de typische basaltzuilen Het gesteente is zeer ruim in en op de aardkorst aanwezig en een-voudig winbaar

Basaltvezel is nog een vrij onbekend materiaal maar behoort inmiddels thuis in de rij van duurzame bouwmaterialen Gewonnen uit vloeibare basalt kunnen ragdunne basaltvezels

tot draden gesponnen worden en hiermee kunnen veel materialen worden gemaakt Vulkan Europe BV houdt zich sinds 2007 bezig met de distributie van basaltvezelproducten naar

bedrijven in Europa die de basaltvezelproducten verwerken in hun eindproduct En ondanks dat Vulkan het gebruik van de vezels de laatste jaren ziet toenemen vooral in de VS is de

onbekendheid met het veelbelovende materiaal nog altijd groot

Basaltsteenvezel

Het was een Canadees die in het begin van de 20ste eeuw ontdekte dat uit gesmolten basalt via een katalysator het stollingsgedrag van basalt kon worden beiumlnvloed en worden omgevormd tot dunne haarvormige vezels in plaats van een zeshoekige structuur De productie van basaltvezel gebeurt door het smel-

ten van basaltsteen bij ongeveer 1400 degC Het gesmolten gesteente wordt dan geeumlxtrudeerd door kleine spuit-mondjes voor de productie van filamen-ten van basaltvezel De vezels hebben een vezeldiameter varieumlrend tussen 9 en 13 micrometer Omdat de vezels pas smelten bij 1400 degC heeft het product goede vuurbestendige eigenschappen De hoge elasticiteits-modulus van het product resulteert in een uitstekende treksterkte meer dan tweemaal die van staalHet lsquoWestenrsquo heeft met deze ontdekking tot nu toe niet veel gedaan Het lsquoOostenrsquo heeft zeer zeker in de koude oorlog de bijzondere eigenschappen van de ba-saltvezel ontdekt en ontwikkeld Lange tijd heeft de Russische staat deze kennis over de basaltvezel geclassificeerd als lsquomilitary goodrsquo dus niet beschikbaar voor de civiele industrie Sinds 1995 is de basaltvezel officieel afgevoerd van de lijst van lsquomilitary goodsrsquo maar het zou nog tot in de 21ste eeuw duren voordat het materiaal beschikbaar was voor de Basaltsteenformaties in Tsjetsjenie

27 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

civiele markt De grootste producenten van basaltvezel en basaltvezel wape-ningstaven zijn nu te vinden in Rusland Oekraiumlne en China

Sterker dan staalVulkan Europe BV houdt zich sinds 2007 bezig met de distributie van basaltvezel-producten naar bedrijven in Europa die op hun beurt de basaltproducten ver-werken in hun eindproduct Eeacuten van de producten die men op de markt brengt is gesponnen getwijnde draad (roving) van basaltvezels Unique selling points zijn de bijzon-dere eigenschappen van deze vezel Het materiaal bestaat voor 100 procent uit basaltsteen slechts het stollingsge-drag is beiumlnvloed door de katalysator Basaltvezel is volledig recyclebaar heeft een treksterkte van 2800 - 3215 MPa (25 maal sterker dan staal) waardoor het uitstekend toepasbaar is in construc-tieve toepassingen Met een dichtheid

van 274 gcm3 is het vier maal lichter dan staal wat het met name interes-sant maakt met het oog op logistiek en arbo-gebiedBasaltvezels zijn niet geleidend en wor-den om die reden toegepast in onder andere windmolenbladen vloeren voor

robots en operatiekamers Basaltve-zel heeft een goede weerstand tegen chemische en corrosieve invloeden zoals zoutoplossingen zure oplossingen en met name alkalieumln Bovendien moet het materiaal worden gezien als milieuvriendelijk Volgens cijfers van Imperial College London is de CO2-footprint van basaltvezels 170 procent lager dan die van staal ToepassingenBasaltvezels worden onder meer toege-past in textiel gerelateerde producten zoals geotextielen maar ook in asfalt-wapening scheepsindustrie masten van basaltvezel zijn niet geleidend dus niet gevoelig voor blikseminslag Basaltvezel is zeer geschikt als isolatiemateriaal Warmte-isolerende toepassingen van basaltvezel op basis van anorganische bindmiddelen kunnen worden gebruikt bij temperaturen tot 700 degС Wanneer er een samenstelling met een hoogwaardi-ge composiet wordt toegepast geldt een hogere thermische stabiliteit namelijk tot 800deg Vanwege de hoge-tempera-tuurbestendigheid wordt het materiaal toegepast in brandwerende bekleding in vliegtuig- en automobielindustrie

Hybride constructiesBij gebruik als (continue) vezel kan basaltvezel versterking bieden aan en in een nieuwe reeks van kunststof en beton gerelateerde composieten Het kan ook worden gebruikt in combinatie met andere versterkingsvezels bijvoorbeeld basaltvezelcarbonvezel basaltvezelglasvezel zogenaamde hybride construc-ties Ten Cate heeft bijvoorbeeld een as-faltrenovatiemat ontworpen waarbij in breedterichting van de weg basaltvezels worden toegepast en in de lengterich-

Boven gesponnen getwijnde draad (roving) van basaltvezels onder wapenisstaven op basis van basalt

Basaltsteen

28 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

ting glasvezels De reden hiervoor is dat de basaltvezel stugger is en de wieldruk beter in breedterichting naar de weg-fundering spreidt In lengterichting is dat van iets minder belang en heeft men tot nu toe gekozen voor de goedkopere glasvezel

Andere toepassing is basaltvezeltex-tiel zoals brandremmende dekens en impregnatie met polymeren Dat laatste geeft een plaatmateriaal dat onder meer kan worden toegepast in bodyrsquos voor de automobielindustrie Voordeel van het gebruik van composieten in de automobielindustrie is voornamelijk geen corrosie en daarnaast laat het zich ook makkelijk repareren Het is veiliger dan plaatstaal basaltvezeldoek geiumlmpregneerd met epoxy is twee keer sterker dan staal

+750 degC kortstondig zelfs tot 1000 degC Basalt gevlochten koorden worden gebruikt waar moeilijke omstan-digheden heersen zoals bij contact met stoom oververhitte stoom oplossingen van onder andere anorganische en orga-nische zuren en basen en zoutoplossin-gen In combinatie met epoxy wordt het materiaal gebruikt als wapeningsstaven voor beton en andere materialen hybri-de constructies et cetera

BetonindustrieDaarnaast wordt er veel van basalt ver-wacht voor de betonindustrie Tot dusver vindt nu die toepassing nog plaats in de betonwarenindustrie omdat de regel-geving nog is gebaseerd op de eigen-schappen van staal en beton Beton kan drukkrachten en staal kan trekkrachten opnemen Maar omdat de materialen niet dezelfde uitzettingseigenschappen hebben moet het beton in de trekzone eerst scheuren en daarna kan het staal de trekkracht gaan opnemen Dit maakt het staal in de betonnen constructie dan ook kwetsbaar voor corrosie Bij corrosie zet staal zeven keer zijn oorspronkelijke volume uit Men rekent dan ook met een duurzaamheid van circa vijftig jaar daar-na moet beton gerenoveerd worden Met basaltvezelwapening is corrosie niet aan de orde en voor het opnemen van de trekkrachten gaat het beton niet scheuren Basaltvezelwapening maakt de weg vrij om slanker te construeren omdat dan geen corrosiedekking in acht genomen behoeft te worden Bij renova-tie van bruggen worden dan ook steeds vaker lamellen van vezelmateriaal tegen de onderkant van het beton gelijmd

Bron Vulkan-Europe

KoordBasaltvezel wordt ook gevlochten als een koord 4 tot 20 mm diameter Zulke koorden zijn interessant voor met name de industrie vanwege de sterkte maar ook vanwege hun chemische en hittebe-stendigheid Basaltvezelkoorden hebben een werktemperatuur van -240 degC tot

Basaltgevlochten koord

Beurscatalogus

Materials 2017

Organisatie

Mediapartner

2017

Cursussennajaar

Materialen en Verbindingen

Moderne oppervlaktetechnologie

Basiscursus composieten

Praktische materiaalkunde

Functioneel toepassen van materialen

Lijmen

Laserlassen in de praktijk

Praktijkgerichte cursussen op het gebied van

Bezoek ons op

stand 120

Deze vakbeurs met congres is bedoeld voor iedereen die betrokken is bij de keuze de directe toepassing het aanbrengen en het (na)bewer-ken van materialen Materialen zijn de bouwstenen van alles om ons heen Het lijkt zo vanzelfsprekend maar waar zijn onze autorsquos machines en gebouwen zonder een goede sterke basis Bijna vergeten we hoe bijzonder materialen zijn en welke uitdagingen het keuze creatie- en productieproces met zich mee brengt Om maar niet te spreken over ontwikkelingen en innovaties Op 31 mei en 1 juni vindt u op vakbeurs Materials een all-in concept gebaseerd op deacute vier bouwstenen voor oplossingen bij materiaaluitdagingenbull (Nieuwe) materialenbull Materiaal analysebull Oppervlaktetechniekenbull VerbindingstechniekenMaterials verbindt wetenschap met praktijkMet meer dan 85 exposanten en ruim 40 kennissessies slaat vakbeurs Materials een brug tussen wetenschap en concrete toepassing Laat u inspireren door live demorsquos in het Analyse Paviljoen ontdek nieuwe materialen in het Innovatieve Materialen Paviljoen en maak kennis met de laatste technieken in de Verbindingstentoonstelling

Gratis bezoekBezoekers betalen geen entree voor de beurs en het congresprogramma - aanmelding vooraf via de website wwwmaterialsnl wordt zeer gewaardeerd Tot ziens op de vakbeurs Materials op 31 mei en 1 juni 2017 in Veldhoven

Vakbeurs Materials 2017 de verbinding tussen innovatie en techniek

Timo van LeentE tleentmikrocentrumnlT 040-2969922Manager Vakbeurzen amp Congressen Mikrocentrum

INHOUD BEURSCATALOGUS 36 Congresprogramma 38 Lezingen 46 Exposanten 56 Wie levert wat Colofon De beurscatalogus Materials 2017 wordt uitgegeven door SJP Uitgevers in samenwerking met Mikrocentrum en Inno-vatieve Materialen (mediapartner) 2017

Cursussennajaar

Materialen en Verbindingen

Moderne oppervlaktetechnologie

Basiscursus composieten

Praktische materiaalkunde

Functioneel toepassen van materialen

Lijmen

Laserlassen in de praktijk

Praktijkgerichte cursussen op het gebied van

Bezoek ons op

stand 120

32 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

ZAAL 1 Materialen

ZAAL 2 Analyse testen simuleren

ZAAL 3 Verbindingstechnieken

ZAAL 4 Oppervlaktetechnieken

Congresprogramma woensdag 31 mei

1125 - 1150 Materiaalkunde in een notendopDr Ir HW (Eddy) Brinkman Technisch schrijver en vertaler Betase BV

930 Ontvangst

1030 - 1055 Zaal 1 Ontwerpproces verandert door Computational Design

Peter Heideman architect AvB StudioSKMovares

1155 - 1220 TMS 42 innovatie in staalRichard Garvelink Sales and Technical Adviser Telmastaal NV

1125 - 1150 Micro-XRF ndash A non-destructive method for Material Analysis and Quality Control InvestigationsDr Andreas Wittkopp Business Mana-ger microXRF - EMEA Bruker Nano GmbH on behalf of Benelux Scientific

1155 - 1220 Strain Gauge Measurements on Plas-tics and CompositesAnton Chittey Product Manager - Europe Vishay Precision Group - Micro-Measurements on behalf of jj bos bv

1125 - 1150 (In English) Joining metals to ceramics by using solderingbrazing techniquesErik Brom Technical Commercial Director Mat-tech BV

1155 - 1220 Structural adhesive bonding for high-temperature and durabilityKoen Geurts Research Engineer Flanders Make on behalf of Sadechaf UV BVBA

1125 - 1150 Functionele en slimme coatingsDr Walter Lauwerens Senior Project Manager Smart Coatings Sirris Smart Coating Application Lab

1345 - 1410 Physical foundations for smart poly-meric materialsDr Wouter G Ellenbroek Assistant Professor Eindhoven University of Technology

1345 - 1410 Benefits of the Oxford Instruments GRADE databaseWilhelm Sanders Certified Product Manager OES (MSC) Oxford Instru-ments Analytical GmbH on behalf of De Looper NDO

1345 - 1410 Atmosferische plasmatechnologie - applicatiespecifieke oplossingen op maat Dr Ralf Greger Zaakvoer-der - Technisch Consultant PlaToS Consulting

1055 - 1125 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1220 - 1315 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1315 - 1340 Zaal 1 Hoe kom je in het ontwerpproces van kunststof producten tot de juiste materiaalkeuze

Joop Onnekink Senior Consultant Pezy Group Groningen

1410 - 1435 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1435 - 1500 Anodiseercriteria bij een perfect verspaand aluminium productHenry van Haeff Directeur 2-S Petrofer

1505 - 1530 Een Circulaire Economie hoe krijgen we die echt in bewegingErick Wuestman AVS Voorzitter en ex-pert CE Stichting Circulaire Economie

1435 - 1500 Analytical strategies for analysis of functional materials at surfaces and interfaces Dr ir Pieter Samyn Researcher Institute for Materials Research (IMO)

1505 - 1530 Solar Simulation the real lifeMark de Waard Sales Rycobel

1435 - 1500 Verlijmen met MMA lijmStef Jaspersen Managing Director BNS Industrial BV

1505 - 1530 Overzicht van recente innovaties in verbinden van ongelijksoortige mate-rialen en van minder gekende las- enof soldeertechniekenFleur Maas Belgisch Instituut voor Lastechniek

1435 - 1500 Cleaning by light surface treatment with laserDipl-Ing Olav G Schulz MBA Ma-naging Director SLCR Lasertechnik GmbH on behalf of Summa Surface SLCR Lasertechniek

1505 - 1530 Understanding adhesion improve-ment as a result of changing surface wettabilityDr Ir Marieumllle Laimboumlck-Wouters Materiaal Expert MaterialsXpertise

1535 - 1600 Zaal 1 M2i - Onderzoek aan High Tech Materialen

Dr Harald Kerp Programma Manager The Materials Innovation Institute

1600 - 1700 Netwerkborrel voor exposanten en bezoekers

33 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

ZAAL 1 Materialen

ZAAL 2 Analyse testen simuleren

ZAAL 3 Verbindingstechnieken

ZAAL 4 Oppervlaktetechnieken

Congresprogramma donderdag 1 juni

1125 - 1150Driving Glass beyond the LimitsDr Matthias Muumlller Director Material Development SCHOTT AG

1155 - 1220 CeraCarbon THE next step in wear resistant lightweight applicatons Roeland Coumans CEOCTO Cera-Carbon

1125 - 1150 Vision inspection for surface damage on high quality materialsJuumlrgen Kemenas Technical specialist TEVEL Techniek BV

1155 - 1220 Hansen Solubility Parameters in inkjet ink developmentDr Sc Frank Ruttens Key accountma-nager Agfa-Labs

1125 - 1150 Verbinden zonder gatenIng J van Schaijk Senior application engineer VIBA NV

1155 - 1220 Hoe de oppervlaktetoestand evalue-renverbeteren voorafgaand aan een verlijming Ing Pol Coudeville Do-cent - cooumlrdinator dienstverlening KU Leuven technologiecampus Oostende

1125 - 1150 Afblazen van oppervlakte en stofreinigingDonald van Boven Sales Rycobel

1155 - 1220 Chemische oppervlaktemodificatie Prof Dr Ernst J R Sudholter Hoogleraar Organische materialen en grensvlakken TU Delft - Chemical Engineering Organic materials amp Interfaces

1345 - 1410 Van ontwerp naar technisch en com-mercieel haalbaar aluminium productFrits Marechal Application Design Engineer Sapa Extrusion Benelux

1345 - 1410 Dynamic mechanical analysis of a tire sample by nanoindentationDavid Ziltener CEO Tribotron AG

1345 - 1410 Ultradunne materiaal lagen en hun toepassing in NanoMagnetisme Dr Ir Ing R Lavrijsen Universitair Do-cent Technische Universiteit Eindho-ven Groep Fysica van NanoStructuren (FNA) Technische Natuurkunde

1505 - 1530 Oppervlaktetechnologie controle op de vierkante kilometerDr Ir Hans van der Weijde Program-ma manager Tata Steel RampD

1435 - 1500 How to model dropping of an HDPE tank with fluid using Abaqus FEA Dr Ir Christine Obbink-Huizer Abaqus Application Engineer Simuleon

1435 - 1500 Condities voor een duurzame verlijmingIng Jan Lambrechts MSc Business Manager LCS Adhesive Bonding bvba

1505 - 1530 Net-shape productie van een compo-sieten draagarmMarkus Kaufmann Programmaleider composieten Sirris

1435 - 1500 Smart coatings via designing surface chemistry and topographyDr Catarina Esteves Associate Professor Eindhoven University of Technology

1505 - 1530 Dos en Donts van anodiserenM Kaarsgaarn DGA KO-AR BV

ZAAL 1 Materialen

930 Ontvangst

1030 - 1055 Zaal 1 Designing functional micromaterials

Dr Wim Noorduin Group Leader AMOLF

1055 - 1125 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1220 - 1315 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1315 - 1340 Zaal 1 Global Resource Depletion Threats and Opportunities

Dr Ir AM Diederen Senior Scientist TNO

1410 - 1435 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1535 - 1600 Zaal 1 Lina s werelds eerste bio-based auto

Noud van de Gevel PR amp Media manager TUecomotive

1600 - 1700 Netwerkborrel voor exposanten en bezoekers

34 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Lezingenprogramma woensdag 31 mei

Ontwerpproces verandert door Computational DesignPeter Heideman Architect AvB StudioSK MovaresAan de hand van diverse projecten van de werkgroep Computational Design binnen Movares wordt aan de hand van lopende projecten verteld over de rol van software op het ontwerpproces en robotisering van het maakproces De rollen in het ontwerpproces veranderen drastisch aan het begin van het ontwerppro-ces worden integraal ontwerp parameters bepaald (waarbij een analogie met het integraal vastleggen van informatie middels DNA in celkernen opgaat)In de productie vervallen arbeidsgangen en wordt alleen materiaal toegepast waar nodigDe bouwkolom zal gaan lijken op processen die in de automobiel en luchtvaartindustrie inmiddels normaal zijn1030 - 1055 ZAAL 1

Keyn

ote

Materiaalkunde in een notendopDr Ir HW (Eddy) Brinkman Technisch schrijver en vertaler Betase BVMateriaalkunde als werkgebied vertelt welke invloed microstructuur heeft op de uiteindelijke eigenschap-pen van een materiaal en daardoor op diens toepassingen Door op kleine schaal aan de juiste knoppen te draaien kun je de eigenschappen van een materiaal - en dus van een product - verbeteren Eddy Brinkman laat met een paar voorbeelden zien hoe diverse materialen zich gedragen als ze in aanraking komen met warmte licht elektriciteit en mechanische belasting Zo zorgen elektronen ervoor dat metalen elektriciteit geleiden maar ook dat metalen warmte geleiden en indirect ook dat ze vervormen bij mechanische belas-ting Met recht Materiaalkunde in een notendop

1125 - 1150 ZAAL 1

Mat

eria

len

Joining metals to ceramics by using solderingbrazing techniques (in English)Erik Brom Technical Commercial Director Mat-tech BVJoining metals to ceramics often leads to problems like leakage and cracking In this presentation we will elaborate on the causes these issues and we will also explain what is possible with the innovative use of soldering and brazing techniques that hopefully will inspire you find solutions for the problemschallenges you are facing

1125 - 1150 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Micro-XRF ndash A non-destructive method for Material Analysis and Quality Con-trol Investigations (in English)Dr Andreas Wittkopp Business Manager microXRF - EMEA Bruker Nano GmbH on behalf of Benelux ScientificX-ray fluorescence analysis with spatial resolution in the range of some ten micrometers (micro-XRF) is a time and cost efficient analysis method capable analyzing elemental inhomogeneities of a broad range of various sample types Minimum detection limits down to the single ppm level can be achieved These properties recommend micro XRF as a complementary method to combine spatial resolution of a REM with the analytical performance of an EDXRF bulk instrumentIn this presentation the capabilities and limitations of this technique will be described by means of various application examples coming from Material Science and Industry Quality Control1125 - 1150 ZAAL 2

Anal

yse

Functionele en slimme coatingsDr Walter Lauwerens Senior Project Manager Smart Coatings Sirris Smart Coating Application LabDe term functionele coatings wordt meestal gebruikt om andere functies dan decoratief of beschermend te benoemen Zo heeft iedereen al wel gehoord van coatings met anti-graffiti zelfreinigende antibacterieuml-le of antistatische functies Maar het gaat zelfs verder wanneer de eigenschappen van coatings veranderen in functie van temperatuur of druk Dan spreekt men van slimme coatings die bijvoorbeeld als sensoren gebruikt worden In de presentatie wordt een overzicht gegeven van technologie en toepassingen van functionele en slimme coatings Het Smart Coating Application Lab van Sirris ondersteunt bedrijven die deze coatings willen toepassen op hun producten met advies optimalisatie demonstratie en industrialisa-tie1125 - 1150 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

35 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

TMS 42 innovatie in staalRichard Garvelink Sales and Technical Adviser Telmastaal NVIntroductie van een nieuw bijzonder hoogwaardige kwaliteit gereedschapstaal Het resultaat van 50 jaar ervaring in staalproductie een kwaliteit met dermate hoge waarden dat een tijdsbesparing van 50 procent binnen handbereik ligt

1155 - 1220 ZAAL 1

Mat

eria

len

Strain Gauge Measurements on Plastics and Composites (in English)Anton Chittey Product Manager - Europe Vishay Precision Group - Micro-Measurements on behalf of jj bos bvDespite many novel measurement technologies strain gauges are still the most accurate reliable and repeatable sensor available for material testing real-world stress analysis and condition monitoring Their reliability and ease of use is often defeated by lack of knowledge and necessary skills never more so when applied to plastics and fibre reinforced composites This short presentation aims to clarify some of the misconceptions and put the right tools back in the hands of test personnel to ensure that their data has validity and value rather than acquiring substandard data at a cost

1155- 1120 ZAAL 2

Anal

yse

Structural adhesive bonding for high-temperature and durability (in English)Koen Geurts Research Engineer Flanders Make on behalf of Sadechaf UV BVBAWithin the framework of the European ZeDeMAB project (Zero Defect Manufacturing for Adhesive Bonding) some industrial demonstrator cases were analyzed on several aspects concerning adhesive bonding (influence of processing parameters effect of defects durability behaviour hellip) For an automo-tive application a number of high temperature resistant structural adhesives were evaluated with use of aluminum and steel substrates In contrast to what is expected only one adhesive (SPE 1539) could retain its strength at 140degC to a sufficient level Furthermore the dynamic performance of this adhesive system is characterized An overview of all test results will be discussed as well as some further exploitation possi-bilities of this adhesive in dynamic load andor elevated temperature conditions1155- 1120 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Hoe kom je in het ontwerpproces van kunststof producten tot de juiste materiaalkeuzeJoop Onnekink Senior Consultant Pezy Group GroningenMateriaalkeuze een belangrijke schakel in het ontwerpproces Afgelopen jaar heeft ontwerpbureau Pezy Group de Braster ontwikkeld De Braster is een medisch apparaat waarmee vrouwen zelfstandig een borstscan kunnen maken Door een gedegen ontwerpproces waarin materiaalkeuze en officieumlle vrijgaven erg belangrijk waren werd het product gerealiseerd in een doorlooptijd van slechts twaalf maanden In deze lezing laat Joop Onnekink aan de hand van dit project zien hoe materiaalkeuze deel uit maakt van het ontwerpproces hoe materiaalkeuze tot stand komt en hoe het gedurende het gehele project bewaakt wordt1315- 1340 ZAAL 1

Keyn

ote

Physical foundations for smart polymeric materials (in English)Dr Wouter G Ellenbroek Universitair Docent (Assistant Professor) Eindhoven University of TechnologyOur future asks for novel materials that contribute to durability sustainability andor regenerative me-dicine At Eindhoven University of Technology a range of research groups is devoted to developing such novel smart materials In this presentation I will discuss the recent efforts of our group in Applied Physics focusing on reversibly crosslinked polymeric materials including gels elastomers and biological tissues Our approach of theory development and modeling aims to unravel the mechanisms of recently discover-ed toughening mechanisms and to work with academic and industrial partners on optimizing these novel material design motifs for practical applications

1345 - 1410 ZAAL 1

Mat

eria

len

Benefits of the Oxford Instruments GRADE database (in English)Wilhelm Sanders Certified Product Manager OES (MSC) Oxford Instruments Analytical GmbH on behalf of De Looper NDOThe number of metal grades is growing constantly therefore the identification of the correct material grade based on the chemical analysis is very challenging Not only the element description of the grade designation from the mathematical point of view is sometimes poor but also information can overlap This presentation will point out how the Oxford Instruments GRADE Database can support metallurgists inspection engineers and anyone working with analysers The GRADE Database is also a great help for ve-rifying or selecting the correct grades to avoid material mix-up causing catastrophic situations and failures

1345 - 1410 ZAAL 2

Amal

yse

36 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Analytical strategies for analysis of functional materials at surfaces and inter-faces (in English)Dr ir Pieter Samyn Researcher Institute for Materials Research (IMO)The Institute for Materials Research has a long tradition in applied research and industrial services on general topics in materials science These include application processing performance reliability and sustainability In particular analytical strategies for complex material systems or products are developed such as (bio)polymers and coatings for packaging sensors thin films battery systems energy devices and automotive Starting from given materials composition and processing in-depth analysis results in the for-mulation of structure-property relationships supporting better understanding and optimization of physical mechanical and chemical properties at various scale lengths This approach will be illustrated by some case studies

1435 - 1500 ZAAL 2

Anal

yse

Verlijmen met MMA lijm Stef Jaspersen Managing Director BNS Industrial BVManaging director van BNS Industrial BV Vertegenwoordiger van SCIGRIP in de Benelux Een Anglo-Ameri-kaanse producent van onder andere Acrylaat lijmen

1435 - 1500 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Cleaning by light surface treatment with laser (in English)Dipl-Ing Olav G Schulz MBA Managing Director SLCR Lasertechnik GmbH on behalf of Summa Surface SLCR LasertechniekFor many applications in modern production processes the surface preparation is a mandatory task to achieve high quality products Specifically for bonding processes like gluing or welding the preparation or cleaning of the joint areas is a key factor for a high strength bond This can be done with laser light The laser technique offers an alternative approach for many applications Eg precise paint removal rust removal preparation of surfaces before painting (to increase adhesion) The laser is a contact-free gentle environmentally friendly dry and dust-free treatment without using any media Therefore perfect to auto-mate and integrate in production processes1435 - 1500 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

Lezingenprogramma woensdag 31 mei (vervolg)

Anodiseercriteria bij een perfect verspaand aluminium productHenry van Haeff Directeur 2-S Petrofer Iedereen heeft weleens te maken met een tegenvallende kwaliteit van een bewerkt eindproduct voor en na het anodiseren Met name de onzekerheid over de oorzaak is zowel frustrerend als tijd- en geld rovend Diverse leden van het Mikrocentrum High Tech Platform hebben daarom besloten alle facetten van het productieproces nader te onderzoeken om uiteindelijk meer inzicht te krijgen in de invloeden die oa koel- en smeermiddelen gereedschappen materiaal reinigen etc hebben op het eindresultaat Tijdens testen met Aluminium EN AW-5083 O3 bij het Teclab in Eindhoven zijn een aantal verrassende conclusies getrokken Benieuwd Bezoek het Aluminium Paviljoen stand 7

1435 - 1500 ZAAL 1

Mat

eria

len

Atmosferische plasmatechnologie - applicatiespecifieke oplossingen op maatDr Ralf Greger Zaakvoerder - Technisch Consultant PlaToS ConsultingNa een korte introductie in de plasmatechnologie wordt aan de hand van voorbeelden uit de praktijk ge-toond hoe atmosferische plasmawerktuigen gekozen en op maat geskaleerd kunnen worden

1345 - 1410 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

37 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Een Circulaire Economie hoe krijgen we die echt in bewegingErick Wuestman AVS Voorzitter en expert CE Stichting Circulaire EconomieGaan nieuwe businessmodellen het verschil maken in de technieken rondom Circulaire EconomieHet succes van een circulaire samenleving hangt niet alleen af van recycling of upcycling aan het eind van een levensfase van een product maar meer nog van slimme oplossingen aan de voorkant van een ontwik-keltraject Hoe gaan nieuwe verdien- organisatie- en businessmodellen hier hun invloed op hebben en welke rol spelen materialen in dit hele procesGaat een consortium dat eigenaar blijft van kozijnen en haar gevel als een dienst aanbiedt andere materi-alen kiezen voor haar producten En wat betekent dit voor producenten en materiaal samenstellingen

1505 - 1530 ZAAL 1

Mat

eria

len

Solar Simulation the real life (in English)Mark de Waard Sales RycobelAn enlightening view on weathering simulation possibilities of your materials

1505 - 1530 ZAAL 2

Anal

yse

Overzicht van recente innovaties in verbinden van ongelijksoortige materialen en van minder gekende las- enof soldeertechniekenFleur Maas Belgisch Instituut voor LastechniekDe recente ontwikkelingen in de lastechniek voor het verbinden van ongelijksoortige materialen zoals de opkomst van nieuwe varianten van het MAG-lassen enof solderen puntlassen wrijvingslassen of elektro-magnetisch pulsproces worden in deze presentatie naar voor gebrachtAls toepassingsvoorbeeld zal de ontwikkeling van een metaalcomposiet onderdeel voor de automobiel-sector worden toegelicht

1505 - 1530 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Understanding adhesion improvement as a result of changing surface wettability (in English)Dr Ir Marieumllle Laimboumlck-Wouters Materiaal Expert MaterialsXpertiseMost industrial polymers and composites have low surface free energy and lack polar functional groups on their surface resulting in a class of materials with poor adhesion properties Introduction of polarity is mostly done my means of chemical or physical processes using products that harm the environment Atmospheric plasma treatment is an elegant method to introduce polarity to the surface of the substrate resulting an improved adhesion In this contribution the results of surface modification on the effect on surface free energy and adhesive properties will be presented and related to a theoretical approach to predict adhesion1505 - 1530 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

M2i - Onderzoek aan High Tech MaterialenDr Harald Kerp Programma Manager The Materials Innovation InstituteDe presentatie geeft een overzicht van het materiaalonderzoek dat M2i uitvoert op basis van de High Tech Materials roadmap van het Topsectorenbeleid Binnen M2i wordt onderzoek gedaan naar zowel structu-rele als functionele materialen Hier zal de nadruk liggen op onderzoek aan functionele materialen zoals beschermende en waterafstotende coatings materialen voor zonnecellen en dunne films voor toepassing in elektronische componenten

1535 - 1600 ZAAL 1

Keyn

ote

Lezingenprogramma woensdag 31 mei (vervolg)

38 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Lezingenprogramma donderdag 1 juni

Designing functional micromaterials (in English)Dr Wim Noorduin Group Leader AMOLFHarnessing the basic principles that guide such self-organizing processes is of fundamental scientific interest but also promises a paradigm shift in the manufacturing of nano- and micromaterials We recently demonstrated that the subtle balance between the diffusion of reactants and their reaction rates could lead to a wide range of microscopic shapes that could be further sculpted and hierarchically organized by rationally modulating the environmental conditions Based on fundamental insights in the underlying mechanism we now present new ways to steer the nucleation and growth of mineralizing microstructures and construct functional micromaterials These results contribute to our understanding of biomineralizati-on processes and outline a new nano-fabrication strategy for functional self-organizing materials1030 - 1055 ZAAL 1

Keyn

ote

Driving Glass beyond the Limits (in English)Dr Matthias Muumlller Director Material Development SCHOTT AGSCHOTT AG is continuously developing innovative glass and glass ceramic solutions for a huge variety of applications in optics semiconductor medical electronic packaging and much more With thickness down to 70microm tight geometrical parameters and outstanding strength this material reveals superior performan-ce Another example of leading edge material development are tailored glass ceramics as low loss dielec-tric material for high frequency applications This might enable unique solutions for mobile communication like 5G technology or autonomous flying

1125 - 1150 ZAAL 1

Mat

eria

len

Verbinden zonder gatenIng J van Schaijk Senior application engineer VIBA NVNieuwe materialen vereisen nieuwe manieren van bevestigen Zo worden niet alleen lijmen steeds groener en slimmer ook de bevestigers gaan mee in deze ontwikkeling Met de reeks slimme bevestigers van Click Bond worden er geen gaten geboord in het materiaal Het zijn verlijmbare mechanische bevestigers die in vele markten succesvol worden toegepast overal op de wereld

1125 - 1150 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Afblazen van oppervlakte en stofreinigingDonald van Boven Sales RycobelHet afblazen van oppervlakte en stofreiniging toegelicht aan de hand van een case studie

1125 - 1150 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

Vision inspection for surface damage on high quality materials (in English)Juumlrgen Kemenas Technical specialist TEVEL Techniek BVAutomatic Vision inspection system to inspect surface damage in micro - nano scale on high quality mate-rials

1125 - 1150 ZAAL 2

Anal

yse

39 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Hansen Solubility Parameters in inkjet ink development (in English)Dr Sc Frank Ruttens Key accountmanager Agfa-LabsHansen Theory can be used to develop stable inkjet inks from scratch in a very short period of time hence leading to a minimal time-to-market

1155- 1220 ZAAL 2

Anal

yse

Hoe de oppervlaktetoestand evaluerenverbeteren voorafgaand aan een verlijmingIng Pol Coudeville Docent - cooumlrdinator dienstverlening KULeuven technologiecampus OostendeDe primordiale voorwaarde voor een goede lijmverbinding houdt in dat de oppervlakte-energie van het substraat voldoende hoog is om tot verlijming over te gaan We gaan na wat die termen betekenen en wat we hieruit kunnen afleiden We belichten de verschillende meetprincipes We gaan na wat oppervlakte-ac-tivatie betekent en hoe we dit kunnen realiseren langs fysische of chemische weg

1155- 1220 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Global Resource Depletion Threats and Opportunities (in English)Dr Ir AM Diederen Senior Scientist TNOAt our current level of technology and within the current paradigm of how to run an economy from a global perspective we might already find ourselves in a predicament of interconnected and aggravating relative scarcities The central issue is declining net energy on a global scale which causes relative scarcity of many raw materials (among them many metals) which in turns aggravates the situation with regard to current and future availability and affordability of energy So-called least-regret strategies can be devised to soften or mitigate the consequences of global resource depletion and which have intrinsic benefits both in circumstances of crisis and of non-crisis

1315- 1340 ZAAL 1

Keyn

ote

Lezingenprogramma donderdag 1 juni (vervolg)

Chemische oppervlaktemodificatieProf Dr Ernst J R Sudholter Hoogleraar Organische materialen en grensvlakken TU Delft - Chemical Engi-neering Organic materials amp InterfacesHet seminar zal gaan over oppervlakken en hoe de preciese samenstelling daarvan en de structuur van invloed zijn op de fysische eigenschappen zoals hydrofiliciteit hydrofobiciteit en electrische oppervlakte lading Door preciese chemische behandeling van oppervlakken kunnen de fysische eigenschappen op wens worden beinvloed Dat kan zijn bijvoorbeeld het stimuleren van de hechting van bepaalde compo-nenten uit de omgeving en ook in het juist voorkomen van bepaalde hechtingen

1155- 1220 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

CeraCarbon THE next step in wear resistant lightweight applicatons (in English) Roeland Coumans CEOCTO CeraCarbon CeraCarbon is a disruptive new material It combines the strength and lightness of Carbon Fiber and the wear-resistance and low friction of Ceramic Now it is possible to replace heavy steel in high performace applictions were the matariel is exposed to wear and tear Possible applications hydraulic and air cilinders sliding bearings fast moving and sliding machine parts etc

1155 - 1220 ZAAL 1

Mat

eria

len

40 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Ultradunne materiaal lagen en hun toepassing in NanoMagnetismeDr Ir Ing R Lavrijsen Universitair Docent Technische Universiteit Eindhoven Groep Fysica van NanoStruc-turen (FNA) Faculteit Technische NatuurkundeIn deze presentatie zal ik het onderzoek in de groep fysica van nanostructuren zoals mogelijk gemaakt door de NanoAccess onderzoeksfaciliteit aan de TUe naar de fundamentele magnetische interacties in ultradunne lagen nader toelichten In dit onderzoek is de controle van laagdikten grensvlakken oppervlak-ken en zuiverheid op de nanometer schaal van uiterst belang Ik zal een paar voorbeelden van de gebruik-te technieken voor depositie analyse en structurering de revue laten passeren Ons onderzoek richt zich op applicaties op het gebied van de nano-electronica nanomaterialen voor energie en nanodeeltjes voor bio-medische toepassingen Deze technieken zijn ook toegankelijk voor derden in samenwerkingsverband1345 - 1410 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

How to model dropping of an HDPE tank with fluid using Abaqus FEA (in English)Dr Ir Christine Obbink-Huizer Abaqus Application Engineer SimuleonFinite element analysis is a powerful tool to understand and predict mechanical behavior Using the drop test of an HDPE tank filled with fluid as example the choices that need to be made when setting up an analysis are explained Most attention is paid to the material properties which material models can be used for HDPE and how can we describe the fluid This example shows the capabilities of Abaqus to describe complex non-linear behavior similar to httpinfosimuleoncomblogabaqus-fsi-drop-test-100-liter-hdpe-fuel-tank1435 - 1500 ZAAL 2

Anal

yse

Lezingenprogramma donderdag 1 juni (vervolg)

Van ontwerp naar technisch en commercieel haalbaar aluminium productFrits Marechal Application Design Engineer Sapa Extrusion BeneluxDeze lezing is gericht op ontwerpers die een ontwerp willen vertalen naar een commercieel efficieumlnt maakbaar product Aan de hand van diverse prijswinnende ontwerpen vertelt Frits Marechal wat het ma-teriaal aluminium en de extrusietechniek te bieden hebben om breed uiteenlopende productontwerpen technisch en commercieel haalbaar te maken

1345 - 1410 ZAAL 1

Mat

eria

len

Dynamic mechanical analysis of a tire sample by nanoindentation (in English)David Ziltener CEO Tribotron AGThe viscoelastic properties of a tire sample are studied by dynamical mechanical analysis (DMA) using Na-noIndentation technique with the Nanovea Mechanical Tester We found that the tire possesses different viscoelastic mechanical properties across the tire layers Such strategical distribution of the hardness and complex modulus at different layers meets the functionality requirements of the tire The DMA frequency sweep test provides useful information on the viscoelastic behaviors of the tire running at different speeds which is essential in improving the performance of tires for smoother and safer rides

1345 - 1410 ZAAL 2

Amal

yse

Condities voor een duurzame verlijmingIng Jan Lambrechts MSc Business Manager LCS Adhesive Bonding bvbaWanneer we duurzaam willen verlijmen is het aangewezen een aantal factoren in het oog te houden zoals design van de constructie de keuze van de substraten oppervlaktebehandeling omgevingsfactoren lijmkeuze applicatie en proces testen controle en QC Ten slotte wordt het belang van het Triumviraat uitgelegd

1435 - 1500 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

41 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Oppervlaktetechnologie controle op de vierkante kilometerDr Ir Hans van der Weijde Programma manager Tata Steel RampDTata Steel is een van de grootste producten van metaaloppervlakken in Nederland En naast de optimale eigenschappen van de bulk is juist ook het oppervlak een van de manieren waarop we kunnen excelleren en concureren Dit omvat oppervlakte-topologie over diverse lengteschalen dunne oppervlaktelagen en speciale coatings In deze lezing zal vanuit een aantal marktsegmenten worden bekeken welk type ontwik-kelingen actueel zijn

1505 - 1530 ZAAL 1

Mat

eria

len

Net-shape productie van een composieten draagarmMarkus Kaufmann Programmaleider composieten SirrisSLC-Lab is het engineering en prototypelabo van Sirris de KU Leuven en de UGent Een demonstrator die recent internationale belangstelling wekte was een draagarm voor de ophanging van een Volkswagen Golf die het lab samen met twee Duitse partneruniversiteiten ontwikkelde De component illustreert dat de re-sin transfer moulding-technologie perfect geschikt is voor complexe designs Ze vergt geen nabehandeling en laat zelfs toe optische vezelsensoren te integreren voor structural health monitoring Tijdens de lezing word ingegaan op de complexiteit van matrijsontwerp voor RTM het integreren van inserts in complexe preforms en het opmeten van spanningen door middel van vezelsensoren

1505 - 1530 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Dos en Donts van anodiserenM Kaarsgaarn DGA KO-AR BVWelke valkuilen zijn er bij anodiseren

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

Lezingenprogramma donderdag 1 juni (vervolg)

Lina s werelds eerste bio-based autoNoud van de Gevel PR amp Media manager TUecomotiveLina is een vierpersoons elektrische stadsauto Dankzij haar lichte gewicht van 300 kilogram is ze erg efficieumlnt Dit lage gewicht is te danken aan een innovatief materiaal dat nog nooit eerder structureel in autorsquos is gebruikt Namelijk bio-composiet Deze panelen bestaande uit twee lagen bio-composiet die om de bio-logische PLA-kern geperst worden vormen het chassis van Lina en daarmee de dragende constructie van de auto Het voornaamste bestandsdeel van het bio-composiet is vlas Vlas is een plant met lange stugge vezels waarvan de toepassingen ver reiken

Keyn

ote

1505 - 1530 ZAAL 4

1535 - 1600 ZAAL 1

Smart coatings via designing surface chemistry and topography (in English)Dr Catarina Esteves Associate Professor Eindhoven University of Technology - Department of Chemical Engineering and ChemistryNearly all surfaces we use are covered by a polymer layer (coating) for protection or aesthetic purposes One of the most important roles of surfaces is setting interactions with water Hydrophobic coatings provide water repellency and low-adherence hydrophilic coatings grant permanent contact with water and high lubricity Currently the materials field faces new challenges to design multi-functional surfaces which exhibit a specific wettability but also respond selectively to changes in the environment I will show how we have been using surface chemistry and topography to develop multi-functional smart coatings for different applications eg self-healing and superhydrophobic polymer coatings1435 - 1500 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

42 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

1D COMPOSITES BVJupiterweg 41a3893 GC ZEEWOLDEinfo1dcompositescom06-53161362www1DcompositescomContact Gertjan Switsar

Stand 10

2-S BV Vlierdensedijk 435705 CK HELMONDhvanhaeff2-seu0492-590443www2-seu Contact Henry van Haeff

Stand 7

4TUHIGH-TECH MATERIALS (4TUHTM) Mekelweg 22628 CD DELFTrboerrigtertudelftnl015-2785760www4tunlhtmContact Reina Boerrigter Stand 16

ADSO BVBA Vuurkruislaan 10BE 2610 WILRIJKbartadsobe0032-498400504wwwadsobeContact Bart Hendrickx Stand 2

Agfa-Labs Septestraat 27BE 2640 MORTSELfrankruttensagfacom0032 449 56 99 49wwwagfa-labscomContact Frank Ruttens Stand 35

ALUMECO NL BV Ketelmeer 255347 JX OSSmohalumeconl06-10382134 wwwalumeconl Contact Marco Huitink

Stand 7

Exposanten (op alfabetische volgorde)

ALUMINIUM PAVILJOEN Kruisstraat 745612 CJ EINDHOVENkmousmikrocentrumnl040-2969922Contact Karin Mous Stand 7

AMEURO METALS BV Papland 9c4206 CK GORINCHEMovaniperenameurometalsnl085-4844770wwwameurometalsnlContact Olaf van Iperen Stand 21

ARNOLD + SIEDSMA Bezuidenhoutseweg 572594 AC DEN HAAGrnaudintencatearnold-siedsmanl070 3654833wwwarnold-siedsmacom

Stand 6

ANALIS nv Rue de Neacuteverleacutee 11BE 5020 Suarleekdranalisbe0032-81-255050wwwanalisbeContact Ken de Roover Stand 53

BENELUX SCIENTIFIC BV 44 RI-straat 334051 AP OCHTENkoschaapbenelux-scientificnl0344-655556wwwbenelux-scientificnlContact Ko Schaap Stand 40

BODYCOTE VACUUM BRAZING Visseringweg 281112 AS DIEMENhenkjanbuursenbodycotecom+31 20 5601080wwwbodycotecomnl-beContact Henkjan BuursenStand 64

BOumlHLER Isolatorweg 321014 AS AMSTERDAMrobdiddenbohlernl020-5817420wwwbohlernlContact Rob Didden Stand 14

Bond voor Materialenkennis Kruisstraat 745612 CJ Eindhoveninfomaterialenkennisnl040 296 99 13wwwmaterialenkennisnlContact Karin van Bakel

Stand 25

BONSHIN SOURCING BVBAUitbreidingstraat 843BE 2600 BERCHEM0032-483252389amyxinbonshincomwwwbonshincomContact Amy Xin

Stand 12

EXPOSANTEN

CERACARBON BV Kruisstraat 1236171 GE STEINroelandceracarboncom046-4260076www ceracarboncom Contact Roeland Coumans

Stand 18

FALEX TRIBOLOGY NV Wingepark 23BBE 3110 ROTSELAARofficefalexeu0032-16-407965wwwfalexeuContact Dirk Drees

Stand 47

GIMEX TECHNISCHE KERAMIEK BV Achterdijk 155705 CB HELMONDjgoossensgimexnl0345 - 574 255wwwgimexnlContact John GoossensStand 4

DE LOOPER ANALYTICAL Bukkumweg 24m5081 CT HILVARENBEEKdanieumllledelooperndocom013-5054216wwwdelooperanalyticalcomContact Danielle Heijms

Stand 37

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES Delo-Allee 1DE 86949 WINDACHrobertboksdelode0049 8193 9900-0wwwdelo-adhesivescomenContact Mr Robert BoksStand 67

ELASTOMER RESEARCH TESTING BV Teugseweg 277418 AM DEVENTERinfoertbvcom+31 570 - 62 46 16wwwertbvcomContact Dr Ir Kuno DijkhuisStand 56

Exposanten (op alfabetische volgorde)

43 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

44 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Exposanten (op alfabetische volgorde)

GRONEMAN BV Postbus 247550 AA HENGELOeidhofgronemannl074-2551143wwwgronemannlContact Karin Eidhof

Stand 80

HARTECH MEET- amp TESTAPPARATUUR Bonte Kraaiweg 161521 RD WORMERVEERyvonnehartechnl075-6144080wwwhartechnlContact Yvonne IJmker - de NijsStand 49

HAUCK HEAT TREATMENT EINDHOVEN BV Achtseweg Noord 55651 GG EINDHOVENrickbruggemanhauckhtcom06-13122288wwwhauckhtnlContact Rick BruggemanStand 72

HOGESCHOOL UTRECHT CENTRUM VOOR NATUUR amp TECHNIEK Koningsbergerstraat 93531 AJ UTRECHTalexharsveldhunl088-4818888wwwcvntnlContact A HarsveldStand 17

IMO-IMOMEC Martelarenlaan 42BE 3500 HASSELTlievededonckeruhasseltbe0032-11-268813wwwuhasseltbeimoContact Lieve de Doncker

Stand 45

INNOVAR CLEANING CONTROL Ambachtsweg 235627 BZ EINDHOVENhanscoolsinnovar-cccom040-7370199wwwinnovar-cccomContact Hans CoolsStand 109

INNOVATEST EUROPE Borgharenweg 1406222 AA MAASTRICHTinfoinnovatest-europecom043-3520060wwwinnovatest-europecom

Stand 44

INNOVATIEVE MATERIALEN SJP UITGEVERS Postbus 8614200 AW GORINCHEMgvninnovatievematerialennl0183-660808Contact Gerard van Nifterik

Stand 1

IPECUNIA PATENTS BV Rijksweg Zuid 86131 AN SITTARDdannybovensipecuniacom046-4113990wwwipecuniacomContact Dhr Jaap Renkema Stand 34

INSTRON 3 Boulevard Jean Moulin Omega Parc Bacirctiment 2FR 78990 ELANCOURT CEDEXjuergen_richterinstroncom0031-(0)6-10898286wwwinstroncomContact dhr J RichterStand 51

ISSERSTED PRUumlFMASCHINEN GMBH amp CO KG Chemiestrasse 4DE 41751 VIERSENdellingisserstedt-pruefservicede0049-2162-266500wwwisserstedt-pruefservicedeContact Maria DellingStand 39

IST BENELUX BV Hommel 637317 BL APELDOORNgerardbnlist-uvcom055-5050014wwwist-uvnlContact Gerard Brieko

Stand 77

JJ BOS BV Marconistraat 112809 PH GOUDAramonvanthoffjjbosbvnl0182-619333wwwjjbosbvnlContact Ramon van t Hoff

Stand 55

HELMUT FISCHER MEETTECHNIEK BV Tarasconweg 105627 GB EINDHOVENjohannieuwlandshelmutfischernl040-2482255wwwhelmutfischernlContact Johan Nieuwlands Stand 89

GOM BRANCH BENELUX Interleuvenlaan 15FBE 3001 HEVERLEEewinantgomcom0032-16-408034wwwgomcomContact Wim Cuypers

Stand 58

EXPOSANTEN

Exposanten (op alfabetische volgorde)

JUNO INDUSTRIES Stoktevijver 229930 Zomergemcojunoindustrieseu+3293959590wwwjunoindustrieseuContact Thierry Soenen

Stand 74

LIJMACADEMIE Ericssonstraat 25121 ML RIJENinfolijmacademienl085-3031227wwwlijmacademieeuContact Arnold Knottnerus

Stand 60

KEYENCE INTERNATIONAL (BELGIUM) Bedrijvenlaan 5BE 2800 MECHELENtvanlaerkeyenceeu0032-471-214822wwwkeyencecom Contact Thimoty Van LaerStand 33

KO-AR BV Neerlandia 161841 JK STOMPETORENmarcoko-arnl072-5745400wwwko-arnlContact Marco Kaarsgaarn

Stand 96

LCS ADHESIVE BONDING BVBA Bergenstraat 84BE 3053 HAASRODEjanlambrechtsconsultantcom0032-16-389045wwwlcs-adhesivebondingcomContact Jan LambrechtsStand 75

IST Benelux BVHommel 637317 BL ApeldoornTel +31 55 505 00 14wwwist-uvnl

IndustrialLED- UV

technologie van IST

45 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

JEOL (EUROPE) BV Lireweg 42153 PH NIEUW-VENNEPkruizejeolbeneluxcom0252-623500wwwjeolbeneluxcomContact Arnold Kruize

Stand 38

46 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Exposanten (op alfabetische volgorde)

Materials innovation institute (M2i) Elektronicaweg 252628 XG DELFTBvanhaastrechtm2inl088-0351900wwwm2inlContact Bert van HaastrechtStand 25

MERSEN BENELUX BV Mercuriusweg 4-63113 AR SCHIEDAMwilliamrozeboommersencom010-2983030wwwmersencomContact William Rozeboom

Stand 22

METEL Van Harenstraat 45145 RJ WAALWIJKdwijnantsmetelnl0416-724800wwwmetelnlContact Dennis Wijnants

Stand 13

MIKROCENTRUM Kruisstraat 745612 CJ EINDHOVENjgijsbertsmikrocentrumnl040-2969933 wwwmikrocentrumnlContact J Gijsberts

Stand 120

MULTIVALENT BV INNPLATE Ekkersrijt 15015692 AN SONrobbertdegreefmultivalentnl040-7515304 wwwmultivalentnlContact Robbert de GreefStand 98

Newa Postbus 105110 AA BAARLE-NASSAUinfonewanl013-5072000wwwnewanlContact Ivo Verheijen Stand 46

PERMACOL BV Diedenweg 946717 KV EDEtgorterpermacolnl0318-640740wwwpermacolnlContact Tom Gorter Stand 73

PHENOM-WORLD BV Dillenburgstraat 9T5652 AM EINDHOVENviviandecortiphenom-worldcom040-2597369 wwwphenom-worldcomContact Vivian de Corti Stand 54

Pontus HeatTreatment BV Thermen 97521 PS ENSCHEDErvanmilpontusnl053-4341000wwwpontusnlContact Robert van Mil Stand 62

PLATOS CONSULTING Elsbrug 11BE 9260 WICHELENralfgregerplatos-consultingbe0032-474-572635wwwplatos-consultingeuContact Dr Ralf Greger

Stand 91

REFITECH CARBON COMPONENTS Industriestraat 69a5145 PD WAALWIJKbnijpelsrefitechnl0416-330589wwwrefitechnlContact Bas NijpelsStand 19

RUPLO LIJMTECHNIEK BV Meeuwstraat 2A9791 GE TEN BOERinforuplonl050-3022702wwwruplonlContact Ruurd van der Ploeg

Stand 76

RYCOBEL Nijverheidslaan 47BE 8540 DEERLIJKinforycobelcom0032-56-1782170wwwrycobelcomContact Mark de Waard amp Donald Van BovenStand 95

MATERIALDESIGN Heereweg 321901 MD CASTRICUMtonhurkmansgmailcom0251-656052Contact Ton Hurkmans wwwmaterialdesignnl

Stand 1

MAT-TECH Ekkersrijt 45085692 DM SONebrommat-techcom0499-490133wwwmat-techcomContact Erik Brom

Stand 59

47 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Please visit us at the Materials 2017 ndash Booth 3

Whatrsquos your nextmilestone

By creating specialty glass that stands out with unmatched optical precision the highest transmission surprising exibility and ultimate customized solutions we enable engineers and designers to think in new dimensions

milestonesschottcom

Letrsquos rediscovermaterials for industrial applications

IA_Geschmolzenes-Glas_210x297_ENG_170419indd 1 200417 1154

48 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Exposanten (op alfabetische volgorde)

SAPA EXTRUSION BENELUX Postbus 755150 AB DRUNENrikmertenssapagroupcom06-20542522 wwwsapaprofilescomnlContact Rik Mertens Stand 23

SCHOTT BENELUX BV Randweg 3a4104 AC CULEMBORGantoonwesselinkschottcom0345-470650wwwschottcomContact AHWesselink

Stand 3

SCIGRIP - BENELUX BNS Australieumlweg 24T4561 PD HULSTbnsbnsindustrialcom0114-31100wwwscigrip-beneluxcomContact Stef Jaspersen

Stand 71

SENANG MATERIAL MICROSCOPY Prinses Beatrixlaan 224001 AH TIELinfosenangomsnl0344-610020wwwsenangomsnlContact Roy MaidmanStand 43

SHIMADZU BENELUX BV Australieumllaan 145232 BB DEN BOSCHinfoshimadzunl073-6430320wwwshimadzunl Contact Gaby de Jong

Stand 32

SIMULEON - ABAQUS SOFT-WARE amp FEA SERVICES Sint Antoniestraat 75314 LG BRUCHEMdbroekaartsimuleoncom0418-644699wwwsimuleoncomContact Dolf BroekaartStand 50

SIRRIS Technologiepark 935BE 9052 ZWIJNAARDEbartteerlincksirrisbe0032-498-919394Contact Bart Teerlinckwwwsirrisbe Stand 70

SIRRIS SMART COATING APPLICATION LAB Wetenschapspark 3BE 3590 DIEPENBEEKhildekrikorsirrisbe0032-473-992129wwwsmartcoatingbeContact Hilde KrikorStand 105

TESA BV Stationsplein 3-11211 EX HILVERSUMerikspeeckaerttesacom0032-471-705597wwwtesanlContact Erik Speeckaert

Stand 63

SUMMA SURFACE SLCR LASERTECHNIEK Bernard Vrienslaan 35062 EM OISTERWIJKthijscarliersumma-surfacenl013-8225866wwwsumma-surfacenlmachinesslcrContact Thijs Carlier Stand 93

TEVEL TECHNIEK BV Mollevite 246931 KG WESTERVOORTinfotevelnl026-3030060wwwtevelnlContact H Blauw

Stand 30

TITAN TECHNOLOGIES Koksijdestraat 11BE 8630 VEURNEinfotitantechnologiesbe0032-475651536wwwtitantechnologiesbe Contact Serge Tuerlings

Stand 79

SADECHAF BONDING Campus Blairon 30BE 2300 TURNHOUTjannekerenessadechafeu0032-14-405287wwwsadechafeuContact Janneke Renes

Stand 69

SINVACON BVBAProvinciebaan 102BE 9890 GAVERE0032-478546968pascalverheyensinvaconbewwwsinvaconbe Contact Pasval Verheyen

Stand 106

SABA Dinxperlo BV Industriestraat 37091 DC DINXPERLOtransportationsaba-adhesivescom0315 65 89 99wwwsaba-adhesivescomContact Dennis ter Veldhuis Stand 68

DEacute TAPE VOOR MOEILIJKE 0PPERVLAKKENtesareg ACXplus 709x LSE Performerbull Deze innovatieve schuimtape in acryl hecht op een blijvende manier en zonder primer aan

low-surface-energy (LSE) materialen zoals kunststof materialen met poedercoating etcbull Kan gebruikt worden bij temperaturen dicht bij het vriespunt

tesanl

Global leading technology in hardness testing made inThe Netherlands

Visit our websitewwwinnovatest-europecom

Borgharenweg 140 - 6222 AA Maastricht - Phone +31 (0) 43 3520060 - Fax +31 (0) 43 3631168 - E-mail infoinnovatest-europecomINNOVATEST Europe BV

49 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

50 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

In eacuteeacuten dag alles over aluminium productontwikkeling

wwwmikrocentrumnlevenementen

12 | 9 | 2017

Hilvaria

Studios

Hilvarenbeek

51 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

VDL FIBERTECH INDUSTRIES Diamantweg 545527 LC HAPERTdsteenbakkersvdlfibertechindus-triescomwwwvdlfibertechindustriescom0497-338400Contact D SteenbakkersStand 20

Exposanten (op alfabetische volgorde)

VERENIGING ION Einsteinbaan 13439 NJ NIEUWEGEINscherpenborgvereniging-ionnl030-6300390wwwvereniging-ionnlContact Santino Scherpenborg

Stand 99

VIBA NV Bleiswijkseweg 412712 PB ZOETERMEERromanivibanlwwwvibanl 079-3306748Contact Ton Romani Stand 78

VOM VZW Kapeldreef 60BE 3001 LEUVENvfinckenvombe0032-16-401420wwwvombeContact Veerle Fincken Stand 108

WEISS TECHNIK NEDERLAND BV Newtonstraat 54004 KD TIELinfoweisstechniknl0344-670400wwwweisstechniknlContact M VogelaarStand 52

WITTENBURGWITCOM Postbus 323870 CA HOEVELAKENhbwittenburgbvnl036-2000300wwwwittenburgbvnlContact Han van der Brink Stand 5

VM VISION INTERNATIONAL BVBA Molenbergstraat 39BE 9190 STEKENEmthvm-visioneu0032-3-7893602wwwvm-visioneuContact Mark ter HoevenStand 57

Stand 40

Instrumenten voor hettesten van uw materialen

Op de stand van Benelux Scientific is dit jaar ruim aandacht voor Q-Labdeacute specialist op het gebied van testapparatuur voor veroudering en corrosie

infobenelux-scientificnlwwwbenelux-scientificnlT +31-(0)344-655556

TRIBOTRON AG Lerchenfeldstrasse 3CH 9014 ST GALLENinfotribotroncom0041-71-5112465wwwtribotroncomContact David Ziltener

Stand 48

TTL GROUP NV Bredesteeg 47041 GV S-HEERENBERGwendyvanreettlgroupnl0314-664900 wwwttlgroupnlContact Wendy van Ree Stand 11

52 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Wie levert wat

1D COMPOSITES BV 10

ADSO BVBA 2

AMEURO METALS BV 21

BOumlHLER 14

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67

GIMEX TECHNISCHE KERAMIEK BV 4

JJ BOS BV 55

MERSEN BENELUX BV 22

METEL 13

PERMACOL BV 73

REFITECH CARBON COMPONENTS 19

SCHOTT BENELUX BV 3

(Slimme) materialen amp grondstoffen

2-S BV 7

ADSO BVBA 2

BOumlHLER 14

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67

GIMEX TECHNISCHE KERAMIEK BV 4

JJ BOS BV 55

LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75

MERSEN BENELUX BV 22

REFITECH CARBON COMPONENTS 19

SCHOTT BENELUX BV 3

SUMMA SURFACE SLCR LASERTECHNIEK 93

Bewerken van materialen

2-S BV 7

Agfa-Labs 35

ARNOLD + SIEDSMA 6

BODYCOTE VACUUM BRAZING 64

BOumlHLER 14

ELASTOMER RESEARCH TESTING BV 56

FALEX TRIBOLOGY NV 47

GIMEX TECHNISCHE KERAMIEK BV 4

HOGESCHOOL UTRECHT - CENTRUM VOOR NATUUR amp TECHNIEK

17

LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75

LIJMACADEMIE 60

MULTIVALENT BV INNPLATE 98

PERMACOL BV 73

PLATOS CONSULTING 91

Pontus HeatTreatment BV 62

SIMULEON - ABAQUS SOFTWARE amp FEA SERVICES 50

Consultant adviseur

ANALIS nv 53

BODYCOTE VACUUM BRAZING 64

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67

HAUCK HEAT TREATMENT EINDHOVEN BV 72

INNOVAR CLEANING CONTROL 109

IST BENELUX BV 77

JJ BOS BV 55

LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75

LIJMACADEMIE 60

MAT-TECH 59

MULTIVALENT BV INNPLATE 98

PLATOS CONSULTING 91

RYCOBEL 95

SCHOTT BENELUX BV 3

SUMMA SURFACE SLCR LASERTECHNIEK 93

VERENIGING ION 99

VM VISION INTERNATIONAL BVBA 57

ADSO BVBA 2

JJ BOS BV 55

LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75

LIJMACADEMIE 60

MULTIVALENT BV INNPLATE 98

SIMULEON - ABAQUS SOFTWARE amp FEA SERVICES 50

Oppervlaktetechnieken

Ontwerp- en design bureau

Wie levert wat

53 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Wie levert wat

2-S BV 7

Agfa-Labs 35

BENELUX SCIENTIFIC BV 40

DE LOOPER ANALYTICAL 37

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67

ELASTOMER RESEARCH TESTING BV 56

FALEX TRIBOLOGY NV 47

GOM BRANCH BENELUX 58

HARTECH MEET- amp TESTAPPARATUUR 49

INNOVATEST EUROPE 44

INSTRON 51

JJ BOS BV 55

JEOL (EUROPE) BV 38

MAT-TECH 59

MULTIVALENT BV INNPLATE 98

Newa 46

PERMACOL BV 73

RYCOBEL 95

TEVEL TECHNIEK BV 30

TRIBOTRON AG 48

VM VISION INTERNATIONAL BVBA 57

WEISS TECHNIK NEDERLAND BV 52

Materiaalkarakterisering analyse techniek meten amp testen

4TUHIGH-TECH MATERIALS (4TUHTM) 16

Agfa-Labs 35

ELASTOMER RESEARCH TESTING BV 56

HOGESCHOOL UTRECHT - CENTRUM VOOR NATUUR amp TECHNIEK

17

JJ BOS BV 55

LIJMACADEMIE 60

Materials innovation institute 25

VERENIGING ION 99

VOM VZW 108

Onderzoeksinstituten kennis- en onderwijsinstellingen

BODYCOTE VACUUM BRAZING 64

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67

GRONEMAN BV 80

HAUCK HEAT TREATMENT EINDHOVEN BV 72

IST BENELUX BV 77

JJ BOS BV 55

JUNO INDUSTRIES 74

LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75

LIJMACADEMIE 60

MAT-TECH 59

PERMACOL BV 73

SADECHAF BONDING 69

SCHOTT BENELUX BV 3

VDL FIBERTECH INDUSTRIES 20

Verbindingstechnieken

Wie levert wat

54 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Klik Hier voor de webversiegt

55 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

1D COMPOSITES BV 102-S BV 74TUHIGH-TECH MATERIALS (4TUHTM) 16ADSO BVBA 2Agfa-Labs 35ALUMECO NL BV 7ALUMINIUM PAVILJOEN 7AMEURO METALS BV 21ANALIS nv 53ARNOLD + SIEDSMA 6BENELUX SCIENTIFIC BV 40BODYCOTE VACUUM BRAZING 64BOumlHLER 14Bond voor Materialenkennis 25BONSHIN SOURCING BVBA 12CERACARBON BV 18DE LOOPER ANALYTICAL 37DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67ELASTOMER RESEARCH TESTING BV 56FALEX TRIBOLOGY NV 47GIMEX TECHNISCHE KERAMIEK BV 4GOM BRANCH BENELUX 58GRONEMAN BV 80HARTECH MEET- amp TESTAPPARATUUR 49HAUCK HEAT TREATMENT EINDHOVEN BV 72HELMUT FISCHER MEETTECHNIEK BV 89HOGESCHOOL UTRECHT - CENTRUM VOOR NATUUR amp TECHNIEK 17IMO-IMOMEC 45INNOVAR CLEANING CONTROL 109INNOVATEST EUROPE 44INNOVATIEVE MATERIALEN SJP UITGEVERS 1INSTRON 51IPECUNIA PATENTS BV 34ISSERSTED PRUumlFMASCHINEN GMBH amp CO KG 39IST BENELUX BV 77JJ BOS BV 55JEOL (EUROPE) BV 38JUNO INDUSTRIES 74KEYENCE INTERNATIONAL (BELGIUM) 33KO-AR BV 96LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75LIJMACADEMIE 60MATERIALDESIGN 1Materials innovation institute 25MAT-TECH 59MERSEN BENELUX BV 22METEL 13MIKROCENTRUM 120MULTIVALENT BV INNPLATE 98Newa 46PERMACOL BV 73PHENOM-WORLD BV 54PLATOS CONSULTING 91Pontus HeatTreatment BV 62REFITECH CARBON COMPONENTS 19RUPLO LIJMTECHNIEK BV 76RYCOBEL 95SABA Dinxperlo BV 68SADECHAF BONDING 69SAPA EXTRUSION BENELUX 23SCHOTT BENELUX BV 3SCIGRIP - BENELUX BNS 71SENANG MATERIAL MICROSCOPY 43SHIMADZU BENELUX BV 32SIMULEON - ABAQUS SOFTWARE amp FEA SERVICES 50SINVACON BVBA 106SIRRIS 70SIRRIS SMART COATING APPLICATION LAB 105SUMMA SURFACE SLCR LASERTECHNIEK 93TESA BV 63TEVEL TECHNIEK BV 30TITAN TECHNOLOGIES 79TRIBOTRON AG 48TTL GROUP NV 11VDL FIBERTECH INDUSTRIES 20VERENIGING ION 99VIBA NV 78VM VISION INTERNATIONAL BVBA 57VOM VZW 108WEISS TECHNIK NEDERLAND BV 52WITTENBURGWITCOM 5

56 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Nanovea began designing and manufacturing instruments after years of experience in providing solutions for

measurement technology to stimulate materials engineering for the common good Ease of use advanced automation

Testers and Tribometers Nanoveas instruments can be found internationally in distinguished educational and industrial

organizations ranging from automotive to cosmetic biotechnology to medical devices to microelectronics and space

applications Thousands of clients rely on Nanovea for accurate solutions technically superior instruments experienced

assistance and comprehensive laboratory services

Visit Our Exclusive DistributorTRIBOTRON (Booth 48)

Human CapitalWe connect talented people to our partners creating results together

Market PlatformsWe combine existing competences

and new markets and vice versa

ValorizationWe empower industry to capitalize on developed competences and technologies

ScienceWe develop technology amp industry roadmaps

to materialize scientific agendas

NetworkNetwork

M2i Four Service Areas

euro

As the specialist network organization in materials innovation the Materials innovation institute (M2i) works with large industries as well as small and rapidly expanding companies M2i delivers value to business and science in four service areas

M2i is the enabler in materials inno vation and delivers the integral programming for the Top Sector High Tech Systems and Materials (HTSM) boosting the Dutch economy with knowledge and talent and strengthening its position as global player

ldquo To be successful in our society we are taking a leading role in the social and technical materials inno vations mdash for the generations to comerdquo mdash Mario van Wingerde CEO M2i

Elektronicaweg 252628 XG Delft +31 88 035 1900 infom2inl wwwm2inl

M2i Four Service Areas

57 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Nanovea began designing and manufacturing instruments after years of experience in providing solutions for

measurement technology to stimulate materials engineering for the common good Ease of use advanced automation

Testers and Tribometers Nanoveas instruments can be found internationally in distinguished educational and industrial

organizations ranging from automotive to cosmetic biotechnology to medical devices to microelectronics and space

applications Thousands of clients rely on Nanovea for accurate solutions technically superior instruments experienced

assistance and comprehensive laboratory services

Visit Our Exclusive DistributorTRIBOTRON (Booth 48)

SJP Uitgevers

Postbus 861 4200 AW Gorinchem tel (0183) 66 08 08

e-mail infoinnovatievematerialennl

Abonnementen

Een digitaal abonnement in 2017 (6 uitgaven) kost euro 3950 (excl BTW)

wwwinnovatievematerialennl

Innovatieve Materialen

Innovatieve Materialen is een interactief digitaal vakblad over nieuwe enof innovatief toegepaste materialen in de civieltechnische sector bouw architectuur en design Kerngedachte achter het blad is dat de materialensector tot dusver was lsquoverzuildrsquo op basis van materiaalsoorten waardoor veel kennis en kansen niet worden benut Daar wil Innovatieve Materialen iets aan doenInnovatieve Materialen verschijnt in digitale vorm zes keer per jaar Abonnees ontvangen een bladerbare versie plus een downloadable pdf-editie Beide versies zijn interactief en bevatten hyperlinks en videorsquos Uitgever SJP Uitgevers Postbus 861 4200 AW Gorinchem Tel 0183 66 08 08 Vraag een gratis digitaal proefnummer aan infoinnovatievematerialennl

Digitaal Innovatieve Materialen is een digitaal vakblad wat logischerwijs de mogelijkheid geeft om meer informatie toe te voegen dan in een conventio neel papieren vakblad gebruikelijk is Vaak wordt er bij de artikelen een koppeling gemaakt met een relevante website achterliggende informatie rapporten videomateriaal enof eerder verschenen artikelen

INNOVATIEVE MATERIALEN

Page 17: Extra - Innovatieve Materialen · 2017. 5. 18. · start-up 2016 van Rusland in de wacht gesleept. De competitie is een jaarlijks terugkerend evenement, waarbij start-up bedrijven

15 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

De 3D-printinstallatie kan van energie worden voorzien door zonnepanelen Het idee is dat de installatie volledig au-tonoom kan opereren ook op afgelegen plaatsen gebruikmakend van plaatselij-ke bouwstoffen als leem en modder Het ultieme vergezicht is dat zulke installa-ties - die door de ontwikkelaars Digital Construction Platforms (DCP) worden ge-noemd - op eigen houtje onderkomens kunnen maken op Antartica of zelfs op de maan of op Mars

DCP staat volgens met MIT voor meer dan een printer alleen maar belooft een nieuwe visie op woningbouw Volgens de onderzoekers betekent het concept ook een totale verandering van ontwerp en architectuur In plaats van te denken in traditionele patronen al muren ramen en vloeren kunnen ontwerpen met het DCP-concept veel meer naar specifieke eisen en omstandigheden worden geop-timaliseerd

lsquohellip a shift from the machine age to the biological agersquozegt Neri Oxman group director en associate professor media arts and sciences op de website van MIT lsquoFrom considering the building as a machine to live in made of standardi-zed parts to the building as an orga-nism which is computationally grown additively manufactured and possibly biologically augmentedrsquoHet onderzoek werd in april gepubli-ceerd in journal Science Robotic

Meer bij MITgt

De Faculteit Bouwkunde heeft een nieuw experimenteel laboratorium het Product Development Test Lab Het testlab is een lab waar studenten en onderzoekers eacuteeacuten op eacuteeacuten kunnen testen hoe de praktijk van de theorie kan verschillen Dat helpt om tot een beter ontwerp te komen Het gaat bijvoor-beeld om experimenten met innovatieve gevel- zonwering- en installatieoplos-singen Omdat het gebouw is uitgevoerd als een modulair systeem is het relatief eenvoudig om eventueel aanpassingen te maken voor specifieke producttests Alle elementen van dit lab zijn met de computerfrees perfect op maat ge-maakt Daardoor passen ze in elkaar als Legostenen Dat maakt foutloos bouwen mogelijk Het acht meter hoge gebouw-tje bestaat uit kant-en-klare wand- en vloerelementen Daardoor gaat het bouwen snel en accuraat met minimale afvalproductieHet test lab is een lsquore-montabelrsquo concept en in ongeveer een week op te bouwen

Het gebruik van hout en milieuvriende-lijk geproduceerde OSB-plaat maakt het test lab een biobased product De gevel

Product Development Test lab

is circulair Het Product Development Test Lab blijft tenminste een jaar staanTUDgt

BERICHTEN

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Het paviljoen met de zeven levens

Circulair bouwen met geprint beton

Het paviljoen met de zeven levensrsquo is een nieuw concept voor een toekomstbestendig ontwerp(proces) ontwikkeld door StudioSKMovares Bruil en Studio RAP Het paviljoen heeft een organische vorm met een lichte minimale constructie waar alleen materiaal

toegepast wordt waar nodig De levensduur staat nog niet vast maar de veelzijdige inzetbaarheid is wel een feit Voor de start van het project worden interdisciplinair de

parameters bepaald Uitkomsten van het ontwerpproces kunnen direct worden gebuikt om de digitale fabricage aan te sturen Dit heeft verregaande gevolgen voor de hele

bouwkolom De ontwerpende en bouwende combinatie samen zorgen niet alleen voor de digitale ontwerpen en engineering maar ook voor de digitale productie en blijven verantwoordelijk voor het materiaal Civiele constructies blinken vaak uit in overmatig

materiaalgebruik Daar valt veel winst te behalen onder meer in het kader van CO2-reductie

3D Proefprint Peter Heideman

16 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

lsquoComputational designrsquo en de vaar-digheid van lsquocomputational thinkingrsquo worden meer en meer onderdeel van circulair bouwen In het 3D-model wordt door middel van parameters waarde toegevoegd en wensen vertaald in de toekomst van bouwwerken Eeacuten van de belangrijkste ontwikkelingen die momenteel in de bouw grond aan de voeten krijgt is de circulaire economie Deze ontwikkeling heeft vergaande impact op de keten wat vooral wordt veroorzaakt door het verschuiven van beziteigendom in de keten lsquoGebruikrsquo is het nieuwe bezitHet samenwerkingsverband van Studio RAP Bruil en StudioSKMovares verkent deze ontwikkeling in een aantal met beton te printen objecten Eeacuten daarvan is een paviljoen met de werknaam rsquoHet paviljoen met de zeven levensrsquo De term circulaire economie suggereert immers dat het leven van een bouwwerk met eacuteeacuten cyclus niet ophoudtIn ontwerp en realisatie van het pavil-joen worden eveneens de steeds verder-gaande digitalisering van ontwerp en fabricage benut Deze ontwikkeling leidt tot nieuwe vragen want als ontwerpers hun ontwerpen zo maken dat deze direct met robots maakbaar zijn dan wel print-baar zijn hoe wordt dan het technisch ontwerp gerealiseerd en bijvoorbeeld de veiligheid van gebouwen geborgd

Vier pijlersDeze nieuwe werkwijze is ketenintegra-tie ten voeten uit De maakbaarheid is niet iets van de uitvoeringsfase maar is door de digitalisering vanaf het eerste ontwerp aanwezig en bepaalt mede het ontwerpde verschijningsvorm Het ontwerp en de realisatie van het paviljoen rust op vier pijlers waarvan voortdurend gekeken wordt of deze nog voldoende aandacht krijgen

- Sluiten van de keten Dat wil zeggen dat de leveranciers van materialen eigenaar blijven van de materialen Ze nemen deze aan het einde ook weer terug Het gevolg daarvan is rolverva-ging in het ontwerpproces De realisa-tie-eisen zijn via de ontwerpsoftware al tijdens eerste ontwerp aanwezig - Toepassen van Computational De-sign gericht op het minimaliseren van materiaalgebruik en op hergebruik van het paviljoen - Digitale fabricage Beton printen met robots In de ontwerp- en realisa-tiefase van het paviljoen wordt de steeds verdergaande digitalisering van ontwerp en fabricage uitgenut - Hergebruik van materialen en flexi-biliteit in functionaliteit

Onregelmatige vijfhoekenDe plattegrond van het paviljoen bestaat uit onregelmatige vijfhoeken In het zwaartepunt van elke vijfhoek staat een kolom die naar boven toe uitwaaiert naar dezelfde vorm als het grondvlak Deze kolommen worden van boven naar onderen geprintOp de dakrand van het paviljoen start bij elke vijfhoek de buitenlijn van geprint beton Deze lijn maakt een golvende beweging en print laag na laag richting het zwaartepunt van de vijfhoek Dankzij de hoogte van lagen ontstaat zo een kegelvorm met een gewelfde betonschil De betonlaag is dun alleen het hoog-nodige materiaal wordt gebruikt voor de vloeiende constructieve vorm Naar boven toe wordt de print weer breder Als de print straks wordt omgedraaid vormt dit de voet van de constructie zoals ook bomen dicht bij de wortels wat breder zijn De gewelfde schaal die zo is ontstaan houdt het betonvlak stabiel en creeumlert tegelijk openingen waardoor daglicht binnenvalt Het hele paviljoen bestaat uit enke-le efficieumlnte onderdelen die op meer locaties herbruikbaar zijn De tegen elkaar geplaatste kolommen vormen een convex kruisgewelf zoals in een oude gotische kathedraal en Moorse architec-tuur De toepassing van de onregelmati-ge vijfhoek geeft een grote vormvrijheid

Kolom Constructief Ontwerpen Movares

17 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

18 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

in de plattegrond zodat het paviljoen op vrijwel elke locatie kan worden ingepast

SchubbenpatroonDe constructie van het paviljoen is geiumlnspireerd op de natuur Het lsquoVoronoirsquo- patroon van ongelijkmatige vijfhoeken is te vinden in schubbenpatronen bij reptielen en facetten bij libellenvleugels De uitwaaierende kolommen lijken op de kelk van een bloem of koraalstruc-turen maar zijn ook terug te vinden in ijsgrotten en termietenheuvels En de

analogie met bomen die een brede wor-telstructuur hebben is al genoemd Door de kelkvormen tegen elkaar te plaatsen ontstaat de gelijkenis met de efficieumlnte draagstructuur van een eierdoos een kartonnen constructie die bijna niet plat te krijgen is Het gaat daarbij nog niet eens om het namaken van deze vormen Wel worden lessen getrokken uit de gro-te materiaalefficieumlntie van deze vormen In het paviljoen wordt het materiaal ef-ficieumlnt toegepast de kolommen worden voornamelijk op druk belast

Computational DesignDe combinatie van moderne ont-werpsoftware en digitale productietech-nieken daagt ontwerpers en bouwers uit om vormvrije en efficieumlnte ontwerpen te maken Industrieel ontwerpers passen dit al langer toe In de auto- en lucht-vaartindustrie bijvoorbeeld gaat lichtge-wicht ontwerpen al jaren hand in hand met vanzelfsprekende (aerodynamisch constructief) en toch oogstrelende vormgeving De ontwerpers en ingeni-eurs van StudioSKMovares gebruiken

Paviljoen1 StudioSK Movares

Kolom Constructief Ontwerpen Movares

19 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

technieken voor computational design in de overtuiging dat dit nu ook in de bouw bijdraagt aan het ontwerpen van efficieumlntere bouwwerken Het denken in repetitie verandert in ontwerpen van specifiek unieke oplossingen Toepas-sing van materiaal op plaatsen waar dit constructief nodig is leidt al snel tot een materiaalreductie van procent

Ontwerp van het paviljoenMet behulp van software is een vijfhoe-kige plattegrond verdeelt in kleinere vijfhoeken Op elke polygoon vormt een dunne betonschil een vijfhoekige kelk als van een bloem De vijfhoeken kunnen worden gekoppeld zodat ze samen een kruisgewelf vormen Het gebouw is daar-mee stabiel De waaierende vorm lijkt op het oppervlak van een schelpkoraal Het zijn soort ribben die al tijdens het printen de betonnen wand steunen Zo zijn er geen hulpconstructies nodig om de elementen te maken Ook tijdens de gebruiksfase heeft de welving een constructieve functie voor het stabiel houden van het betonopper-vlak Aan de onderzijde en bovenzijde is de kelk breder om de horizontale krach-ten door middel van momenten over te dragen aan de vloer van het paviljoen Het materiaal wordt efficieumlnt ingezet alleen daar waar het nodig isDe openingen die aan de bovenzijde ontstaan worden afgesloten met glas en laten daglicht toe De glooiende wel ving-en aan de onderzijde worden rsquos avonds gebruikt voor verlichting

Circulair bouwenHet paviljoen is ontworpen als een zo goed mogelijk circulair gebouw Het kan in de eerste plaats meerdere functies vervullen Het is in te zetten als kiosk op een marktplein als wachtruimte bij een busstation als entree bij een museum of als tijdelijk informatiecentrum bij een bouwplaats Door slim te ontwerpen is het gebouw in enkele losse onderdelen te verplaatsen Vanaf het begin van het ontwerp wordt het aspect tijdelijkheid de mogelijkheid om het paviljoen terug te halenver-plaatsen meegenomen in ontwerpbeslis-singen Er wordt gestreefd naar minima-liseren van werkzaamheden in de grond Het paviljoen is demontabel en tot slot

kunnen de verschillende materialen her-gebruikt worden Dit laatste gaat zover dat de geprinte beton aan het eind van de levensduur gedefragmenteerd wordt tot opnieuw verwerkbare grondstof

Civiele constructiesDe ontwikkelingen in computational design het digitaal ontwerpen en engi-neeren van (beton)constructies liggen in eacuteeacuten lijn met de mogelijkheden voor digitale fabricage Deze wijze van ont-werpen en engineeren laat een mindset shift zien van denken in repetitie naar unicarsquos Vanuit de industrieumlle productie is van oudsher de denktrant hoe kan ik de constructie opknippen in onderdelen en hoe kan ik die componenten repete-

Sluiten van de keten paviljoen als wachtruimte koffiebar bloemenshop beeldenpaviljoen (Illustratie StudioSK Movares)

Paviljoen dakaanzicht (Afbeelding StudioSK Movares)

20 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

rend maken Door te blijven denken in componenten worden niet de nieuwe mogelijkheden die het vakgebied verder brengen Het levert voor wat betreft betoncon-

StudioSKMovares Movares is een advies- en ingenieursbureau met kennis van computational design studioSK heeft een team ervaren ar-chitecten Samen geven zij digitaal vorm aan een duurzame leefomgeving Het digitale ontwerpproces vraagt de parameters van alle disciplines die invloed hebben op de uiteindelijke vorm Het digitaal ontwerpen en engineeren houdt vooraf reke-ning met de mogelijkheden die digitale fabricage biedtDeze samenwerking in een vernieuwde digitale bouwko-lom en inzet van nieuwe softwaretools biedt engineers de mogelijkheid materiaal in constructies zo efficieumlnt mogelijk in te zetten wat ten goede komt aan de duurzaamheid van een constructie

Studio RAPStudio RAP is een architectonische ontwerp- en fabrica-gestudio RAP ontwerpt expressieve gebouwen en maakt deze deels met digitale productiemethodes zij zijn met name gespecialiseerd in het gebruik van industrieumlle robot-armen De studio is gevestigd in het RDM Innovation Dock en heeft verschillende prijzen gewonnen in de bouw- en architectuursector Verder ondersteunt RAP onder ande-re betonleverancier Bruil met de ontwikkelingen van het 3D-betonprintproces

De 3D-betonprinter van Bruil Bruil is producent van prefab beton en andere cementge-bonden producten en werkt sinds 2015 aan de ontwikke-ling van een 3D-printer voor architectonisch beton Als maakpartij wil Bruil slimmere lsquomass customizedrsquo bouw-producten produceren waarvoor veel minder primaire grondstoffen noodzakelijk zijn 3D-printen van beton is hiervan een goed voorbeeld

Een 3D-printer gaat namelijk heel efficieumlnt met materiaal om het beton wordt alleen daar toegepast waar het een bijdrage levert aan het gebouw Dit kan oplopen tot een materiaalbesparing meer dan 50 procent Daarnaast is het proces van digitaal ontwerp naar digitale productie veel korter en minder complex Hierdoor wordt vormvrijheid weer betaalbaar

Bruil is ervan overtuigd dat deze ontwikkeling de bouw zal veranderen Het tijdperk dat het ontwerpvrijheid van de architect beperkt wordt door de industrieumlle bouw- en pro-ductiemethoden is binnen enkele jaren verleden tijd

structies niet alleen grote vormvrijheid op maar belangrijker nog dat alleen materiaal toegepast wordt waar nodig Hetzelfde geldt voor toepassing van staal en andere materialen bij bijvoorbeeld

bruggen Civiele constructies blinken vaak uit in overmatig materiaalgebruik daar valt veel winst te behalen onder andere in het kader van CO2-reductieIn de hele keten van ontwerpproces tot en met maakindustrie veranderen rollen van ontwerpers en fabrikanten drastisch Door de noodzaak van integrale (en efficieumlntere) samenwerking treedt lsquorol-vervagingrsquo op Constructieve aspecten functie en hoe een ontwerp aanhaakt bij zijn omgeving zijn even bepalend voor hoe een ontwerp eruit gaat zien als de randvoorwaarden van de betonprinter printpaden logistiek en mortelsamen-stelling Uiteindelijk draaien alle partici-panten in het ontwerp en maakproces aan de knoppen die het lsquoDNArsquo van een bouwwerk bepalen Peter Heideman Architect AvB StudioSKMovaresJan van Wolfswinkel Adviseur Constructief Ontwerpen MovaresWim vanrsquot Land Constructeur MovaresWessel van Beerendonk Co-founder amp architect bij Studio RAPTheo Voogd Communicatie Bruil

Natuurreferenties

Polygonstructuren Voronoi polygonen

Onder Cone-strucuren natuur Kristal Vogelnest

Krokodilhuid Schelpstructuur

Libellevleugel Schildpadschild

Huid giraffe

Bloemkelk Druipsteen IJsgrot

21 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Vakbeurs amp CongresWoensdag 31 mei en 1 juni 2017NH Conference Centre Koningshof Veldhoven wwwmaterialsnl

Aandacht voor materialen analysetechnieken oppervlaktetechnieken en verbindingstechnieken

Ruim 85 exposanten uit binnen- en buitenland Uitgebreid congresprogramma Live demorsquos

Materials 2017 deacute verbinding tussen innovatie en techniek

UitnodigingKomt u ook

5e editieGratis toegang

copy Sirris

22 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Asfaltwapening is bijvoorbeeld een kosteneffectieve maatregel als geen ex-tra asfaltdikte kan worden aangebracht scheuren reeds aanwezig zijn en de le-vensduur van de verhardingsconstructies moet worden verlengd Voordat een keuze gemaakt wordt behoort men te bepalen wat de oorzaak is van de scheur-vorming Pas daarna komt de keuze voor de wapening De verschillende soorten

AsfaltwapeningDe trend naar functioneel uitschrijven en onderbouwen van keuzes maakt het noodzakelijk dat wegbeheerders en aannemers beter gaan kijken naar de mogelijkheden om onderhoud

aan verhardingen kostenefficieumlnt uitvoerbaar en zeker effectief uit te voeren In asfaltverhardingen zijn het scheuren die het functioneren van de verharding verminderen

Verschillende scheurremmende maatregelen kunnen worden uitgevoerd steeds vaker wordt de keuze voor het toepassen van asfaltwapening gemaakt Echter over het toepassen

zijn nog te veel onduidelijkheden die een afgewogen keuze moeilijk maken

asfaltwapeningen hebben namelijk niet dezelfde werkingsprincipes of functies waardoor ze per situatie (oorzaak van de scheurvorming) moeten worden bepaald op zowel technische als praktische za-ken Hierbij kan men denken aan ligging in het asfalt plaats op de verharding (scheur verbreding of freesvlak) on-dergrond maar ook hoeveelheden en niet te vergeten de installatie Juist het

correct verwerken blijkt in de praktijk een aandachtspunt en wordt derhalve het beste uitgevoerd door een gespecia-liseerd bedrijf Asfaltwapeningssysteem Vanwege de verschillende functies het samenwerken met het omliggende asfalt verschillen in bitumenemulsie (hechtlaag) en krachten-overdracht

23 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

zou het beter zijn van een asfaltwape-ningssysteem te spreken in plaats van enkel een product In dit artikel wordt echter gesproken over een asfaltwa-pening in zowel technische als praktische zin

Op dit moment wordt asfaltwapening veelal toegepast als onderhoudsmaatre-gel op bestaande verhardingen met scheuren (voegen) of bij wegverbreding-en Scheuren in de bestaande verharding zijn ontstaat door verkeersbelastingen spanningen door zetti ngen of tempera-tuur-bewegingen van onderliggende (funderings-)constructie Niet alle oor-zaken kunnen worden weggenomen door asfaltwapening maar een juiste keuze voor verwerking en functies van de asfaltwapening biedt het beste re-sultaat Asfaltwapening vervult mecha-nisch gezien en conform NEN-EN 15381 ten minste eacuteeacuten van twee functies versterking van de overlaag of spanning-spreiding en mogelijk nog een derde functie namelijk waterwering Deze zijn opgenomen in de Declaration of Perfor-mance (DoP CE-markering) van de asfalt-wapening Bij versterking (Reinforcement [R]) van

de overlaag worden afhankelijk van de wijze waarop krachten worden overge-dragen de sterkte-eigenschappen ver-moeiingsweerstand enof breuktaaiheid van de overlaag verbeterd Ook zorgt de versterking voor een verdeling van de totale scheurwijdte over meerdere on-schadelijke fijne scheurtjes in plaats van eacuteeacuten brede scheur Spanningspreiding (Stress Relief [STR]) wordt bewerkstelligd door de bitumen-emulsie en zorgt dat beweging beperkt mogelijk is en piekspanningen boven een scheur over een groter gebied van de overlaag gespreid worden Bij een asfaltwapeningsproduct wordt dit ge-realiseerd door een vlies als drager toe te passen waardoor dikkere en gelijk-matigere bitumenlagen kunnen worden aangebracht Hierbij geldt dat het vlies een minimale bitumenretentie of wel residuaal bitumen van 11 kgmsup2 heeft In de praktijk wordt ook weleens een SAMI (2 agrave 3 kgmsup2 warme bitumen) toegepast of gebruik gemaakt van een EAB-laag waarin de asfaltwapening wordt aangebracht

Een waterwering (Interlayer Barrier [IB]) voorkomt verslechtering van de funder-ing door waterindringing tegen te gaan

en daarmee verweking vorstschade en uitspoeling Ook hier wordt veelal een gespoten bitumenemulsie in combinatie met een vlies gebruikt met circa 11 kgmsup2 residuaal bitumen om voldoende reductie van de waterdoorlatendheid

Figuur 1 Versterking [R] (CROW Asfaltwapening) Figuur 2 Spanningspreiding [STR] (CROW)

Figuur 3 Waterwering [IB] (CROW Asfaltwapening)

Foto 1 Vormvast grid met vlies voor R STR en IB

Foto 2 Bestaande situatie schouwen voor een goede keuze

24 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

bereikt [Marienfeld et al 1999] Verder zorgt de waterwering voor he beperken van de verslechtering van het onderliggend oude asfalt door beperk-ing van zuurstofindringing waardoor asfalt veroudert en het beperkt on-thechting tussen bitumen en mineraal aggregaat (stripping) Naast verschillen in functies zijn er ook verschillen in vorm vormvastheid mate-riaal en samenstelling (grid vlies of com-posiet) Al deze verschillen en synergie tussen de functies bepalen het gedrag van een wapening in de asfaltconstruc-tie Voor de functieversterking [R] is er in de basis onderscheid te maken in twee belangrijke werkingsprincipes een vormvaste wapening met structurele bijdrage gebaseerd op mechanische

insluiting van het steenskelet en asfalt-wapening gebaseerd op hechting Door de zeer hoge vormstijfheid en hoge rib-ben van de rasteropeningen wordt het steenskelet van de asfaltlaag vastgezet waardoor het bitumen in de asfaltlaag wordt ontlast en de levensduur van de asfaltoverlaging aanzienlijk toeneemt Echter de treksterkte is veel minder van belang terwijl een wapening op basis van hechting het juist moet hebben van trek-sterkten en de daarbij behorende hecht-lengtes De adhesie is bepalend voor de krachtoverdracht tussen asfaltwapening en omringend materiaal Het verschil in werking is onder meer aangetoond in een proefvak met diverse soorten asfalt-wapening op de rijksweg A6 bij Joure

Bepaling van het probleem Om een keuze te kunnen maken dient de situatie betreffende de bestaande ver-harding te worden onderzocht Daarbij wordt niet alleen de toestand van het asfalt bekeken maar ook moet worden vastgesteld wat de oorzaak is van de opgetreden scheuren en vervorming-en Daarbij is inzicht nodig over de grootte en snelheid van de optredende spanningen in de constructie Pas daar-na kan worden bepaald welke functie (versterking spanningsreductie of wa-terwering) in welke mate gewenst is Dit hoeft geen uitgebreid onderzoek te zijn maar moet aansluiten bij de omvang en mogelijke risicoacutes van het project Als basis dient een technische schouw Hierbij kan worden vastgesteld wat de scheurwijdtes en -afstand zijn waar de

scheuren vandaan komen (van bovenaf of onderaf) diepte van de scheuren hoogteverschillen over de scheuren en een schatting gemaakt van de verticale scheurbewegingen onder verkeersbe-lasting Verder dient daarbij te worden bepaald door middel van een boorker-nonderzoek hoe de verharding is opge-bouwd in laagdikten en soort materiaal

Een verhardingsconstructie scheurt op verschillende manieren omdat span-ningen ontstaan door belastingen en vervormingen in verschillende richting-en en met verschillende tijdsduren Er wordt daarom in grote lijnen onder-scheid gemaakt tussen dynamische belastingen (korte tijdsduur) en meer statische (lange tijdsduur) vervorming-en Om inzicht te kunnen krijgen in de benodigde werking van de asfaltwape-ning moeten daarom de aandrijvende mechanismen die ten grondslag liggen aan het ontstaan van de scheurvorming duidelijk zijn Keuze van een asfaltwapening en de ligging Nadat de situatie in kaart is gebracht en de vervormingen cq bewegingen duidelijk zijn kunnen principekeuzes voor de benodigde functies van asfaltwape-ning worden gemaakt Bij spanningen door horizontale ver-vormingen bijvoorbeeld in afschuivende bermen en weg-verbredingen of ther-mische krimp dient een asfaltwapen-ing asfaltlagen bijeen te houden door opname van de horizontale kracht in de wapening of structureel versterken van de asfaltlaag boven de wapening Daarbij mag de wapening niet kunnen worden losgetrokken en bij grote ver-vormingen (zeker bij thermische krimp) een spanningspreidende laag aanwezig zijn tussen de asfaltwapening en de onderliggende constructie Bij (grote) verticale bewegingen zal de overdracht van deze afschuifkrachten moeten komen uit de overlaag zelf Daarvoor kan de overlaag dikker worden uitgevoerd met taaier asfalt of stijver gemaakt met een structurele asfaltwa-pening Bij de keuze van een asfaltwapening moet worden bepaald met welke breed-te de wapening wordt aangebracht en op welke diepte De breedte van de wapening is afhankelijk van het soort schade en de omvang daarvan Een ver-ankeringsafstand (de lengte wapening

Foto 3 Wegverbreding met lsquolip-lasrsquoin bestaande asfaltverhardingsconstructie

Foto 4 Voldoende verankeringsafstand haaks op een scheur in verhouding tot trekkracht en werking-sprincipe

25 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

haaks op de scheur) van 05 m aan beide zijden van de scheur wordt als minimum beschouwd De totale breedte van de wapening is dan minimaal 10 m Indien een scheur geen rechte lijn is dient de wapening dus breder te zijn net als bij wapeningen met hoge treksterkten De toepassing van een 200 kN-product bij-voorbeeld heeft weinig zin als de hecht-ing (verankering x hechtkracht bindmid-del) deze niet kan mobiliseren Bij een hoge treksterkte behoort een grotere verankeringsafstand Voor het opnemen van krachten door de wapening dient deze in de trekzone te liggen van de verhardingsconstructie Dat betekent in veel gevallen zo laag mo-gelijk dus goed gehecht op de onderlaag of tussen twee tussenlagen Bij een on-derhoudsmaatregel komt een wapening vaak direct onder de deklaag te liggen Dit kan maar heeft naast technische re-denen ook een praktische reden om dat beter niet te doen Indien een afdeklaag bij de volgende onderhoudsmaatregel weer wordt gefreesd freest men name-lijk de wapening ook mee Aanbrengen van asfaltwapening Nu bepaald is welk wapeningsproduct en met welke eigenschappen wordt toegepast moet het product correct worden aangebracht Omdat in de praktijk hier vaak niet de nodige aan-

dacht aan wordt besteed is dat ook de grootste drempel voor het toepassen Asfaltwapening is namelijk een speciaal aangebracht product in de verhar dings-constructie dat alleen zijn werking kan doen als het op de juiste wijze gebeurt Hiervoor kan men het beste de ver-werkingsvoorschriften van de leverancier volgen of een installateur inschakelen Belangrijk bij de installatie zijn vooral de conditie en eigenschappen van de ondergrond (gefreesd gescheurd et cetera) het realiseren van een goede hechting door gebruik te maken van de juiste bitumen emulsie en in de juiste hoeveelheid op een schone ondergrond het vlak en strak aanbrengen maar ook het niet beschadigen van de wapening Indien een wapening is aangebracht kan men de hechting controleren door de wapening van de ondergrond proberen los te trekken Enkel wanneer de wa pe-ning goed aan de ondergrond is gehecht is deze goed te overlagen met voldoen-de dikte van de eerste asfaltoverlaag op de wapening De dikte van de eerste asfaltlaag is afhankelijk van het wape-ningsproduct doch zou nooit minder dan 40 mm mogen bedragen

Als laatste kan men een controle uitvo-eren op de verwerking door kernen te boren Wat echter nog niet mogelijk is een controle op de verwerking van de wapening Proeven als die van Leutner

zijn hiervoor niet geschikt wat blijkt uit de eigenschappen (onder andere diameter afschuifvlak en belasting-snelheid) van deze proef Mede door de spanningspreidende en waterafsluitende functies zijn er nog geen (genormeerde) afschuif- of trektesten voorhanden die voor de toepassing asfaltwapening kunnen worden toegepast Net als al-gemeen toepasbare berekenings- en dimensioneringsmethoden voor asfalt-wapening is te verwachten dat deze in de na bije toekomst wel voorhanden zullen zijn Opbreken van asfalt met asfalt-wapening Asfaltwapening is freesbaar indien min-stens drie centimeter door het wape-ningsvlak heen wordt gefreesd Enkel dan is de hoek van de frees op het wap-eningsvlak zo dat het wapeningsmate-riaal breekt Gevaar voor vastlopen van de frees door stukken wapening welke aan de frees blijven hangen ontstaat als de diepte minder is [CROW 1995] Uit-zondering op het frezen is de zeskantige stalen wapening Hergebruik van asfalt-wapening is na het frezen niet mogelijk

Verder dient rekening te worden ge-houden dat hergebruik van het asfalt-granulaat met wapening in Nederland vanwege de strenge eisen aan het gehalte nevenbestanddelen veelal niet mogelijk is zonder vooraf te zeven

Ing Paul ter Horst Area Manager Ben-elux Tensar International BV en werk-groeplid CROW Asfaltwapening Literatuur - CROW (2016) Asfaltwapening - CROW (1993) Asfaltwapening - Zin en onzin Publicatie 69 CROW Ede - CROW (1995) Geen vrees voor de frees Herge-bruik van asfalt met wapening Publicatie 95 CROW Ede - De Bondt AH (1999) Anti-Reflective Cracking Design of (Reinforced) Asphaltic Overlays PhD thesis TU Delft- FGSV (2013) - Arbeitspapier fuumlr die Verwendung von Vliesstof-fen Gittern und Verbundstoffen im Asphaltstras-senbau FGSV 770 Forschungsgesellschaft fuumlr Strassen und Verkehrswesen Koumlln Duitsland - Marienfeld ML TL Baker (1999) Paving fab-ric interlayer as a pavement moisture barrier Transportation Research Circular E-C006 ISSN 0097-8515

Figuur 5 Aanbrengen van een asfaltwapening met minimale overlappingen op een schoon en gefreesd oppervlak

26 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Basaltsteen is een zogenaamd mafisch vulkanisch stollingsgesteente dat wordt gevormd door lava Basaltsteen bestaat uit kleine kristallen De krimp die op-treedt bij de stolling van basaltlava leidt tot zeshoekige structuren de typische basaltzuilen Het gesteente is zeer ruim in en op de aardkorst aanwezig en een-voudig winbaar

Basaltvezel is nog een vrij onbekend materiaal maar behoort inmiddels thuis in de rij van duurzame bouwmaterialen Gewonnen uit vloeibare basalt kunnen ragdunne basaltvezels

tot draden gesponnen worden en hiermee kunnen veel materialen worden gemaakt Vulkan Europe BV houdt zich sinds 2007 bezig met de distributie van basaltvezelproducten naar

bedrijven in Europa die de basaltvezelproducten verwerken in hun eindproduct En ondanks dat Vulkan het gebruik van de vezels de laatste jaren ziet toenemen vooral in de VS is de

onbekendheid met het veelbelovende materiaal nog altijd groot

Basaltsteenvezel

Het was een Canadees die in het begin van de 20ste eeuw ontdekte dat uit gesmolten basalt via een katalysator het stollingsgedrag van basalt kon worden beiumlnvloed en worden omgevormd tot dunne haarvormige vezels in plaats van een zeshoekige structuur De productie van basaltvezel gebeurt door het smel-

ten van basaltsteen bij ongeveer 1400 degC Het gesmolten gesteente wordt dan geeumlxtrudeerd door kleine spuit-mondjes voor de productie van filamen-ten van basaltvezel De vezels hebben een vezeldiameter varieumlrend tussen 9 en 13 micrometer Omdat de vezels pas smelten bij 1400 degC heeft het product goede vuurbestendige eigenschappen De hoge elasticiteits-modulus van het product resulteert in een uitstekende treksterkte meer dan tweemaal die van staalHet lsquoWestenrsquo heeft met deze ontdekking tot nu toe niet veel gedaan Het lsquoOostenrsquo heeft zeer zeker in de koude oorlog de bijzondere eigenschappen van de ba-saltvezel ontdekt en ontwikkeld Lange tijd heeft de Russische staat deze kennis over de basaltvezel geclassificeerd als lsquomilitary goodrsquo dus niet beschikbaar voor de civiele industrie Sinds 1995 is de basaltvezel officieel afgevoerd van de lijst van lsquomilitary goodsrsquo maar het zou nog tot in de 21ste eeuw duren voordat het materiaal beschikbaar was voor de Basaltsteenformaties in Tsjetsjenie

27 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

civiele markt De grootste producenten van basaltvezel en basaltvezel wape-ningstaven zijn nu te vinden in Rusland Oekraiumlne en China

Sterker dan staalVulkan Europe BV houdt zich sinds 2007 bezig met de distributie van basaltvezel-producten naar bedrijven in Europa die op hun beurt de basaltproducten ver-werken in hun eindproduct Eeacuten van de producten die men op de markt brengt is gesponnen getwijnde draad (roving) van basaltvezels Unique selling points zijn de bijzon-dere eigenschappen van deze vezel Het materiaal bestaat voor 100 procent uit basaltsteen slechts het stollingsge-drag is beiumlnvloed door de katalysator Basaltvezel is volledig recyclebaar heeft een treksterkte van 2800 - 3215 MPa (25 maal sterker dan staal) waardoor het uitstekend toepasbaar is in construc-tieve toepassingen Met een dichtheid

van 274 gcm3 is het vier maal lichter dan staal wat het met name interes-sant maakt met het oog op logistiek en arbo-gebiedBasaltvezels zijn niet geleidend en wor-den om die reden toegepast in onder andere windmolenbladen vloeren voor

robots en operatiekamers Basaltve-zel heeft een goede weerstand tegen chemische en corrosieve invloeden zoals zoutoplossingen zure oplossingen en met name alkalieumln Bovendien moet het materiaal worden gezien als milieuvriendelijk Volgens cijfers van Imperial College London is de CO2-footprint van basaltvezels 170 procent lager dan die van staal ToepassingenBasaltvezels worden onder meer toege-past in textiel gerelateerde producten zoals geotextielen maar ook in asfalt-wapening scheepsindustrie masten van basaltvezel zijn niet geleidend dus niet gevoelig voor blikseminslag Basaltvezel is zeer geschikt als isolatiemateriaal Warmte-isolerende toepassingen van basaltvezel op basis van anorganische bindmiddelen kunnen worden gebruikt bij temperaturen tot 700 degС Wanneer er een samenstelling met een hoogwaardi-ge composiet wordt toegepast geldt een hogere thermische stabiliteit namelijk tot 800deg Vanwege de hoge-tempera-tuurbestendigheid wordt het materiaal toegepast in brandwerende bekleding in vliegtuig- en automobielindustrie

Hybride constructiesBij gebruik als (continue) vezel kan basaltvezel versterking bieden aan en in een nieuwe reeks van kunststof en beton gerelateerde composieten Het kan ook worden gebruikt in combinatie met andere versterkingsvezels bijvoorbeeld basaltvezelcarbonvezel basaltvezelglasvezel zogenaamde hybride construc-ties Ten Cate heeft bijvoorbeeld een as-faltrenovatiemat ontworpen waarbij in breedterichting van de weg basaltvezels worden toegepast en in de lengterich-

Boven gesponnen getwijnde draad (roving) van basaltvezels onder wapenisstaven op basis van basalt

Basaltsteen

28 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

ting glasvezels De reden hiervoor is dat de basaltvezel stugger is en de wieldruk beter in breedterichting naar de weg-fundering spreidt In lengterichting is dat van iets minder belang en heeft men tot nu toe gekozen voor de goedkopere glasvezel

Andere toepassing is basaltvezeltex-tiel zoals brandremmende dekens en impregnatie met polymeren Dat laatste geeft een plaatmateriaal dat onder meer kan worden toegepast in bodyrsquos voor de automobielindustrie Voordeel van het gebruik van composieten in de automobielindustrie is voornamelijk geen corrosie en daarnaast laat het zich ook makkelijk repareren Het is veiliger dan plaatstaal basaltvezeldoek geiumlmpregneerd met epoxy is twee keer sterker dan staal

+750 degC kortstondig zelfs tot 1000 degC Basalt gevlochten koorden worden gebruikt waar moeilijke omstan-digheden heersen zoals bij contact met stoom oververhitte stoom oplossingen van onder andere anorganische en orga-nische zuren en basen en zoutoplossin-gen In combinatie met epoxy wordt het materiaal gebruikt als wapeningsstaven voor beton en andere materialen hybri-de constructies et cetera

BetonindustrieDaarnaast wordt er veel van basalt ver-wacht voor de betonindustrie Tot dusver vindt nu die toepassing nog plaats in de betonwarenindustrie omdat de regel-geving nog is gebaseerd op de eigen-schappen van staal en beton Beton kan drukkrachten en staal kan trekkrachten opnemen Maar omdat de materialen niet dezelfde uitzettingseigenschappen hebben moet het beton in de trekzone eerst scheuren en daarna kan het staal de trekkracht gaan opnemen Dit maakt het staal in de betonnen constructie dan ook kwetsbaar voor corrosie Bij corrosie zet staal zeven keer zijn oorspronkelijke volume uit Men rekent dan ook met een duurzaamheid van circa vijftig jaar daar-na moet beton gerenoveerd worden Met basaltvezelwapening is corrosie niet aan de orde en voor het opnemen van de trekkrachten gaat het beton niet scheuren Basaltvezelwapening maakt de weg vrij om slanker te construeren omdat dan geen corrosiedekking in acht genomen behoeft te worden Bij renova-tie van bruggen worden dan ook steeds vaker lamellen van vezelmateriaal tegen de onderkant van het beton gelijmd

Bron Vulkan-Europe

KoordBasaltvezel wordt ook gevlochten als een koord 4 tot 20 mm diameter Zulke koorden zijn interessant voor met name de industrie vanwege de sterkte maar ook vanwege hun chemische en hittebe-stendigheid Basaltvezelkoorden hebben een werktemperatuur van -240 degC tot

Basaltgevlochten koord

Beurscatalogus

Materials 2017

Organisatie

Mediapartner

2017

Cursussennajaar

Materialen en Verbindingen

Moderne oppervlaktetechnologie

Basiscursus composieten

Praktische materiaalkunde

Functioneel toepassen van materialen

Lijmen

Laserlassen in de praktijk

Praktijkgerichte cursussen op het gebied van

Bezoek ons op

stand 120

Deze vakbeurs met congres is bedoeld voor iedereen die betrokken is bij de keuze de directe toepassing het aanbrengen en het (na)bewer-ken van materialen Materialen zijn de bouwstenen van alles om ons heen Het lijkt zo vanzelfsprekend maar waar zijn onze autorsquos machines en gebouwen zonder een goede sterke basis Bijna vergeten we hoe bijzonder materialen zijn en welke uitdagingen het keuze creatie- en productieproces met zich mee brengt Om maar niet te spreken over ontwikkelingen en innovaties Op 31 mei en 1 juni vindt u op vakbeurs Materials een all-in concept gebaseerd op deacute vier bouwstenen voor oplossingen bij materiaaluitdagingenbull (Nieuwe) materialenbull Materiaal analysebull Oppervlaktetechniekenbull VerbindingstechniekenMaterials verbindt wetenschap met praktijkMet meer dan 85 exposanten en ruim 40 kennissessies slaat vakbeurs Materials een brug tussen wetenschap en concrete toepassing Laat u inspireren door live demorsquos in het Analyse Paviljoen ontdek nieuwe materialen in het Innovatieve Materialen Paviljoen en maak kennis met de laatste technieken in de Verbindingstentoonstelling

Gratis bezoekBezoekers betalen geen entree voor de beurs en het congresprogramma - aanmelding vooraf via de website wwwmaterialsnl wordt zeer gewaardeerd Tot ziens op de vakbeurs Materials op 31 mei en 1 juni 2017 in Veldhoven

Vakbeurs Materials 2017 de verbinding tussen innovatie en techniek

Timo van LeentE tleentmikrocentrumnlT 040-2969922Manager Vakbeurzen amp Congressen Mikrocentrum

INHOUD BEURSCATALOGUS 36 Congresprogramma 38 Lezingen 46 Exposanten 56 Wie levert wat Colofon De beurscatalogus Materials 2017 wordt uitgegeven door SJP Uitgevers in samenwerking met Mikrocentrum en Inno-vatieve Materialen (mediapartner) 2017

Cursussennajaar

Materialen en Verbindingen

Moderne oppervlaktetechnologie

Basiscursus composieten

Praktische materiaalkunde

Functioneel toepassen van materialen

Lijmen

Laserlassen in de praktijk

Praktijkgerichte cursussen op het gebied van

Bezoek ons op

stand 120

32 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

ZAAL 1 Materialen

ZAAL 2 Analyse testen simuleren

ZAAL 3 Verbindingstechnieken

ZAAL 4 Oppervlaktetechnieken

Congresprogramma woensdag 31 mei

1125 - 1150 Materiaalkunde in een notendopDr Ir HW (Eddy) Brinkman Technisch schrijver en vertaler Betase BV

930 Ontvangst

1030 - 1055 Zaal 1 Ontwerpproces verandert door Computational Design

Peter Heideman architect AvB StudioSKMovares

1155 - 1220 TMS 42 innovatie in staalRichard Garvelink Sales and Technical Adviser Telmastaal NV

1125 - 1150 Micro-XRF ndash A non-destructive method for Material Analysis and Quality Control InvestigationsDr Andreas Wittkopp Business Mana-ger microXRF - EMEA Bruker Nano GmbH on behalf of Benelux Scientific

1155 - 1220 Strain Gauge Measurements on Plas-tics and CompositesAnton Chittey Product Manager - Europe Vishay Precision Group - Micro-Measurements on behalf of jj bos bv

1125 - 1150 (In English) Joining metals to ceramics by using solderingbrazing techniquesErik Brom Technical Commercial Director Mat-tech BV

1155 - 1220 Structural adhesive bonding for high-temperature and durabilityKoen Geurts Research Engineer Flanders Make on behalf of Sadechaf UV BVBA

1125 - 1150 Functionele en slimme coatingsDr Walter Lauwerens Senior Project Manager Smart Coatings Sirris Smart Coating Application Lab

1345 - 1410 Physical foundations for smart poly-meric materialsDr Wouter G Ellenbroek Assistant Professor Eindhoven University of Technology

1345 - 1410 Benefits of the Oxford Instruments GRADE databaseWilhelm Sanders Certified Product Manager OES (MSC) Oxford Instru-ments Analytical GmbH on behalf of De Looper NDO

1345 - 1410 Atmosferische plasmatechnologie - applicatiespecifieke oplossingen op maat Dr Ralf Greger Zaakvoer-der - Technisch Consultant PlaToS Consulting

1055 - 1125 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1220 - 1315 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1315 - 1340 Zaal 1 Hoe kom je in het ontwerpproces van kunststof producten tot de juiste materiaalkeuze

Joop Onnekink Senior Consultant Pezy Group Groningen

1410 - 1435 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1435 - 1500 Anodiseercriteria bij een perfect verspaand aluminium productHenry van Haeff Directeur 2-S Petrofer

1505 - 1530 Een Circulaire Economie hoe krijgen we die echt in bewegingErick Wuestman AVS Voorzitter en ex-pert CE Stichting Circulaire Economie

1435 - 1500 Analytical strategies for analysis of functional materials at surfaces and interfaces Dr ir Pieter Samyn Researcher Institute for Materials Research (IMO)

1505 - 1530 Solar Simulation the real lifeMark de Waard Sales Rycobel

1435 - 1500 Verlijmen met MMA lijmStef Jaspersen Managing Director BNS Industrial BV

1505 - 1530 Overzicht van recente innovaties in verbinden van ongelijksoortige mate-rialen en van minder gekende las- enof soldeertechniekenFleur Maas Belgisch Instituut voor Lastechniek

1435 - 1500 Cleaning by light surface treatment with laserDipl-Ing Olav G Schulz MBA Ma-naging Director SLCR Lasertechnik GmbH on behalf of Summa Surface SLCR Lasertechniek

1505 - 1530 Understanding adhesion improve-ment as a result of changing surface wettabilityDr Ir Marieumllle Laimboumlck-Wouters Materiaal Expert MaterialsXpertise

1535 - 1600 Zaal 1 M2i - Onderzoek aan High Tech Materialen

Dr Harald Kerp Programma Manager The Materials Innovation Institute

1600 - 1700 Netwerkborrel voor exposanten en bezoekers

33 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

ZAAL 1 Materialen

ZAAL 2 Analyse testen simuleren

ZAAL 3 Verbindingstechnieken

ZAAL 4 Oppervlaktetechnieken

Congresprogramma donderdag 1 juni

1125 - 1150Driving Glass beyond the LimitsDr Matthias Muumlller Director Material Development SCHOTT AG

1155 - 1220 CeraCarbon THE next step in wear resistant lightweight applicatons Roeland Coumans CEOCTO Cera-Carbon

1125 - 1150 Vision inspection for surface damage on high quality materialsJuumlrgen Kemenas Technical specialist TEVEL Techniek BV

1155 - 1220 Hansen Solubility Parameters in inkjet ink developmentDr Sc Frank Ruttens Key accountma-nager Agfa-Labs

1125 - 1150 Verbinden zonder gatenIng J van Schaijk Senior application engineer VIBA NV

1155 - 1220 Hoe de oppervlaktetoestand evalue-renverbeteren voorafgaand aan een verlijming Ing Pol Coudeville Do-cent - cooumlrdinator dienstverlening KU Leuven technologiecampus Oostende

1125 - 1150 Afblazen van oppervlakte en stofreinigingDonald van Boven Sales Rycobel

1155 - 1220 Chemische oppervlaktemodificatie Prof Dr Ernst J R Sudholter Hoogleraar Organische materialen en grensvlakken TU Delft - Chemical Engineering Organic materials amp Interfaces

1345 - 1410 Van ontwerp naar technisch en com-mercieel haalbaar aluminium productFrits Marechal Application Design Engineer Sapa Extrusion Benelux

1345 - 1410 Dynamic mechanical analysis of a tire sample by nanoindentationDavid Ziltener CEO Tribotron AG

1345 - 1410 Ultradunne materiaal lagen en hun toepassing in NanoMagnetisme Dr Ir Ing R Lavrijsen Universitair Do-cent Technische Universiteit Eindho-ven Groep Fysica van NanoStructuren (FNA) Technische Natuurkunde

1505 - 1530 Oppervlaktetechnologie controle op de vierkante kilometerDr Ir Hans van der Weijde Program-ma manager Tata Steel RampD

1435 - 1500 How to model dropping of an HDPE tank with fluid using Abaqus FEA Dr Ir Christine Obbink-Huizer Abaqus Application Engineer Simuleon

1435 - 1500 Condities voor een duurzame verlijmingIng Jan Lambrechts MSc Business Manager LCS Adhesive Bonding bvba

1505 - 1530 Net-shape productie van een compo-sieten draagarmMarkus Kaufmann Programmaleider composieten Sirris

1435 - 1500 Smart coatings via designing surface chemistry and topographyDr Catarina Esteves Associate Professor Eindhoven University of Technology

1505 - 1530 Dos en Donts van anodiserenM Kaarsgaarn DGA KO-AR BV

ZAAL 1 Materialen

930 Ontvangst

1030 - 1055 Zaal 1 Designing functional micromaterials

Dr Wim Noorduin Group Leader AMOLF

1055 - 1125 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1220 - 1315 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1315 - 1340 Zaal 1 Global Resource Depletion Threats and Opportunities

Dr Ir AM Diederen Senior Scientist TNO

1410 - 1435 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1535 - 1600 Zaal 1 Lina s werelds eerste bio-based auto

Noud van de Gevel PR amp Media manager TUecomotive

1600 - 1700 Netwerkborrel voor exposanten en bezoekers

34 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Lezingenprogramma woensdag 31 mei

Ontwerpproces verandert door Computational DesignPeter Heideman Architect AvB StudioSK MovaresAan de hand van diverse projecten van de werkgroep Computational Design binnen Movares wordt aan de hand van lopende projecten verteld over de rol van software op het ontwerpproces en robotisering van het maakproces De rollen in het ontwerpproces veranderen drastisch aan het begin van het ontwerppro-ces worden integraal ontwerp parameters bepaald (waarbij een analogie met het integraal vastleggen van informatie middels DNA in celkernen opgaat)In de productie vervallen arbeidsgangen en wordt alleen materiaal toegepast waar nodigDe bouwkolom zal gaan lijken op processen die in de automobiel en luchtvaartindustrie inmiddels normaal zijn1030 - 1055 ZAAL 1

Keyn

ote

Materiaalkunde in een notendopDr Ir HW (Eddy) Brinkman Technisch schrijver en vertaler Betase BVMateriaalkunde als werkgebied vertelt welke invloed microstructuur heeft op de uiteindelijke eigenschap-pen van een materiaal en daardoor op diens toepassingen Door op kleine schaal aan de juiste knoppen te draaien kun je de eigenschappen van een materiaal - en dus van een product - verbeteren Eddy Brinkman laat met een paar voorbeelden zien hoe diverse materialen zich gedragen als ze in aanraking komen met warmte licht elektriciteit en mechanische belasting Zo zorgen elektronen ervoor dat metalen elektriciteit geleiden maar ook dat metalen warmte geleiden en indirect ook dat ze vervormen bij mechanische belas-ting Met recht Materiaalkunde in een notendop

1125 - 1150 ZAAL 1

Mat

eria

len

Joining metals to ceramics by using solderingbrazing techniques (in English)Erik Brom Technical Commercial Director Mat-tech BVJoining metals to ceramics often leads to problems like leakage and cracking In this presentation we will elaborate on the causes these issues and we will also explain what is possible with the innovative use of soldering and brazing techniques that hopefully will inspire you find solutions for the problemschallenges you are facing

1125 - 1150 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Micro-XRF ndash A non-destructive method for Material Analysis and Quality Con-trol Investigations (in English)Dr Andreas Wittkopp Business Manager microXRF - EMEA Bruker Nano GmbH on behalf of Benelux ScientificX-ray fluorescence analysis with spatial resolution in the range of some ten micrometers (micro-XRF) is a time and cost efficient analysis method capable analyzing elemental inhomogeneities of a broad range of various sample types Minimum detection limits down to the single ppm level can be achieved These properties recommend micro XRF as a complementary method to combine spatial resolution of a REM with the analytical performance of an EDXRF bulk instrumentIn this presentation the capabilities and limitations of this technique will be described by means of various application examples coming from Material Science and Industry Quality Control1125 - 1150 ZAAL 2

Anal

yse

Functionele en slimme coatingsDr Walter Lauwerens Senior Project Manager Smart Coatings Sirris Smart Coating Application LabDe term functionele coatings wordt meestal gebruikt om andere functies dan decoratief of beschermend te benoemen Zo heeft iedereen al wel gehoord van coatings met anti-graffiti zelfreinigende antibacterieuml-le of antistatische functies Maar het gaat zelfs verder wanneer de eigenschappen van coatings veranderen in functie van temperatuur of druk Dan spreekt men van slimme coatings die bijvoorbeeld als sensoren gebruikt worden In de presentatie wordt een overzicht gegeven van technologie en toepassingen van functionele en slimme coatings Het Smart Coating Application Lab van Sirris ondersteunt bedrijven die deze coatings willen toepassen op hun producten met advies optimalisatie demonstratie en industrialisa-tie1125 - 1150 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

35 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

TMS 42 innovatie in staalRichard Garvelink Sales and Technical Adviser Telmastaal NVIntroductie van een nieuw bijzonder hoogwaardige kwaliteit gereedschapstaal Het resultaat van 50 jaar ervaring in staalproductie een kwaliteit met dermate hoge waarden dat een tijdsbesparing van 50 procent binnen handbereik ligt

1155 - 1220 ZAAL 1

Mat

eria

len

Strain Gauge Measurements on Plastics and Composites (in English)Anton Chittey Product Manager - Europe Vishay Precision Group - Micro-Measurements on behalf of jj bos bvDespite many novel measurement technologies strain gauges are still the most accurate reliable and repeatable sensor available for material testing real-world stress analysis and condition monitoring Their reliability and ease of use is often defeated by lack of knowledge and necessary skills never more so when applied to plastics and fibre reinforced composites This short presentation aims to clarify some of the misconceptions and put the right tools back in the hands of test personnel to ensure that their data has validity and value rather than acquiring substandard data at a cost

1155- 1120 ZAAL 2

Anal

yse

Structural adhesive bonding for high-temperature and durability (in English)Koen Geurts Research Engineer Flanders Make on behalf of Sadechaf UV BVBAWithin the framework of the European ZeDeMAB project (Zero Defect Manufacturing for Adhesive Bonding) some industrial demonstrator cases were analyzed on several aspects concerning adhesive bonding (influence of processing parameters effect of defects durability behaviour hellip) For an automo-tive application a number of high temperature resistant structural adhesives were evaluated with use of aluminum and steel substrates In contrast to what is expected only one adhesive (SPE 1539) could retain its strength at 140degC to a sufficient level Furthermore the dynamic performance of this adhesive system is characterized An overview of all test results will be discussed as well as some further exploitation possi-bilities of this adhesive in dynamic load andor elevated temperature conditions1155- 1120 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Hoe kom je in het ontwerpproces van kunststof producten tot de juiste materiaalkeuzeJoop Onnekink Senior Consultant Pezy Group GroningenMateriaalkeuze een belangrijke schakel in het ontwerpproces Afgelopen jaar heeft ontwerpbureau Pezy Group de Braster ontwikkeld De Braster is een medisch apparaat waarmee vrouwen zelfstandig een borstscan kunnen maken Door een gedegen ontwerpproces waarin materiaalkeuze en officieumlle vrijgaven erg belangrijk waren werd het product gerealiseerd in een doorlooptijd van slechts twaalf maanden In deze lezing laat Joop Onnekink aan de hand van dit project zien hoe materiaalkeuze deel uit maakt van het ontwerpproces hoe materiaalkeuze tot stand komt en hoe het gedurende het gehele project bewaakt wordt1315- 1340 ZAAL 1

Keyn

ote

Physical foundations for smart polymeric materials (in English)Dr Wouter G Ellenbroek Universitair Docent (Assistant Professor) Eindhoven University of TechnologyOur future asks for novel materials that contribute to durability sustainability andor regenerative me-dicine At Eindhoven University of Technology a range of research groups is devoted to developing such novel smart materials In this presentation I will discuss the recent efforts of our group in Applied Physics focusing on reversibly crosslinked polymeric materials including gels elastomers and biological tissues Our approach of theory development and modeling aims to unravel the mechanisms of recently discover-ed toughening mechanisms and to work with academic and industrial partners on optimizing these novel material design motifs for practical applications

1345 - 1410 ZAAL 1

Mat

eria

len

Benefits of the Oxford Instruments GRADE database (in English)Wilhelm Sanders Certified Product Manager OES (MSC) Oxford Instruments Analytical GmbH on behalf of De Looper NDOThe number of metal grades is growing constantly therefore the identification of the correct material grade based on the chemical analysis is very challenging Not only the element description of the grade designation from the mathematical point of view is sometimes poor but also information can overlap This presentation will point out how the Oxford Instruments GRADE Database can support metallurgists inspection engineers and anyone working with analysers The GRADE Database is also a great help for ve-rifying or selecting the correct grades to avoid material mix-up causing catastrophic situations and failures

1345 - 1410 ZAAL 2

Amal

yse

36 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Analytical strategies for analysis of functional materials at surfaces and inter-faces (in English)Dr ir Pieter Samyn Researcher Institute for Materials Research (IMO)The Institute for Materials Research has a long tradition in applied research and industrial services on general topics in materials science These include application processing performance reliability and sustainability In particular analytical strategies for complex material systems or products are developed such as (bio)polymers and coatings for packaging sensors thin films battery systems energy devices and automotive Starting from given materials composition and processing in-depth analysis results in the for-mulation of structure-property relationships supporting better understanding and optimization of physical mechanical and chemical properties at various scale lengths This approach will be illustrated by some case studies

1435 - 1500 ZAAL 2

Anal

yse

Verlijmen met MMA lijm Stef Jaspersen Managing Director BNS Industrial BVManaging director van BNS Industrial BV Vertegenwoordiger van SCIGRIP in de Benelux Een Anglo-Ameri-kaanse producent van onder andere Acrylaat lijmen

1435 - 1500 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Cleaning by light surface treatment with laser (in English)Dipl-Ing Olav G Schulz MBA Managing Director SLCR Lasertechnik GmbH on behalf of Summa Surface SLCR LasertechniekFor many applications in modern production processes the surface preparation is a mandatory task to achieve high quality products Specifically for bonding processes like gluing or welding the preparation or cleaning of the joint areas is a key factor for a high strength bond This can be done with laser light The laser technique offers an alternative approach for many applications Eg precise paint removal rust removal preparation of surfaces before painting (to increase adhesion) The laser is a contact-free gentle environmentally friendly dry and dust-free treatment without using any media Therefore perfect to auto-mate and integrate in production processes1435 - 1500 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

Lezingenprogramma woensdag 31 mei (vervolg)

Anodiseercriteria bij een perfect verspaand aluminium productHenry van Haeff Directeur 2-S Petrofer Iedereen heeft weleens te maken met een tegenvallende kwaliteit van een bewerkt eindproduct voor en na het anodiseren Met name de onzekerheid over de oorzaak is zowel frustrerend als tijd- en geld rovend Diverse leden van het Mikrocentrum High Tech Platform hebben daarom besloten alle facetten van het productieproces nader te onderzoeken om uiteindelijk meer inzicht te krijgen in de invloeden die oa koel- en smeermiddelen gereedschappen materiaal reinigen etc hebben op het eindresultaat Tijdens testen met Aluminium EN AW-5083 O3 bij het Teclab in Eindhoven zijn een aantal verrassende conclusies getrokken Benieuwd Bezoek het Aluminium Paviljoen stand 7

1435 - 1500 ZAAL 1

Mat

eria

len

Atmosferische plasmatechnologie - applicatiespecifieke oplossingen op maatDr Ralf Greger Zaakvoerder - Technisch Consultant PlaToS ConsultingNa een korte introductie in de plasmatechnologie wordt aan de hand van voorbeelden uit de praktijk ge-toond hoe atmosferische plasmawerktuigen gekozen en op maat geskaleerd kunnen worden

1345 - 1410 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

37 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Een Circulaire Economie hoe krijgen we die echt in bewegingErick Wuestman AVS Voorzitter en expert CE Stichting Circulaire EconomieGaan nieuwe businessmodellen het verschil maken in de technieken rondom Circulaire EconomieHet succes van een circulaire samenleving hangt niet alleen af van recycling of upcycling aan het eind van een levensfase van een product maar meer nog van slimme oplossingen aan de voorkant van een ontwik-keltraject Hoe gaan nieuwe verdien- organisatie- en businessmodellen hier hun invloed op hebben en welke rol spelen materialen in dit hele procesGaat een consortium dat eigenaar blijft van kozijnen en haar gevel als een dienst aanbiedt andere materi-alen kiezen voor haar producten En wat betekent dit voor producenten en materiaal samenstellingen

1505 - 1530 ZAAL 1

Mat

eria

len

Solar Simulation the real life (in English)Mark de Waard Sales RycobelAn enlightening view on weathering simulation possibilities of your materials

1505 - 1530 ZAAL 2

Anal

yse

Overzicht van recente innovaties in verbinden van ongelijksoortige materialen en van minder gekende las- enof soldeertechniekenFleur Maas Belgisch Instituut voor LastechniekDe recente ontwikkelingen in de lastechniek voor het verbinden van ongelijksoortige materialen zoals de opkomst van nieuwe varianten van het MAG-lassen enof solderen puntlassen wrijvingslassen of elektro-magnetisch pulsproces worden in deze presentatie naar voor gebrachtAls toepassingsvoorbeeld zal de ontwikkeling van een metaalcomposiet onderdeel voor de automobiel-sector worden toegelicht

1505 - 1530 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Understanding adhesion improvement as a result of changing surface wettability (in English)Dr Ir Marieumllle Laimboumlck-Wouters Materiaal Expert MaterialsXpertiseMost industrial polymers and composites have low surface free energy and lack polar functional groups on their surface resulting in a class of materials with poor adhesion properties Introduction of polarity is mostly done my means of chemical or physical processes using products that harm the environment Atmospheric plasma treatment is an elegant method to introduce polarity to the surface of the substrate resulting an improved adhesion In this contribution the results of surface modification on the effect on surface free energy and adhesive properties will be presented and related to a theoretical approach to predict adhesion1505 - 1530 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

M2i - Onderzoek aan High Tech MaterialenDr Harald Kerp Programma Manager The Materials Innovation InstituteDe presentatie geeft een overzicht van het materiaalonderzoek dat M2i uitvoert op basis van de High Tech Materials roadmap van het Topsectorenbeleid Binnen M2i wordt onderzoek gedaan naar zowel structu-rele als functionele materialen Hier zal de nadruk liggen op onderzoek aan functionele materialen zoals beschermende en waterafstotende coatings materialen voor zonnecellen en dunne films voor toepassing in elektronische componenten

1535 - 1600 ZAAL 1

Keyn

ote

Lezingenprogramma woensdag 31 mei (vervolg)

38 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Lezingenprogramma donderdag 1 juni

Designing functional micromaterials (in English)Dr Wim Noorduin Group Leader AMOLFHarnessing the basic principles that guide such self-organizing processes is of fundamental scientific interest but also promises a paradigm shift in the manufacturing of nano- and micromaterials We recently demonstrated that the subtle balance between the diffusion of reactants and their reaction rates could lead to a wide range of microscopic shapes that could be further sculpted and hierarchically organized by rationally modulating the environmental conditions Based on fundamental insights in the underlying mechanism we now present new ways to steer the nucleation and growth of mineralizing microstructures and construct functional micromaterials These results contribute to our understanding of biomineralizati-on processes and outline a new nano-fabrication strategy for functional self-organizing materials1030 - 1055 ZAAL 1

Keyn

ote

Driving Glass beyond the Limits (in English)Dr Matthias Muumlller Director Material Development SCHOTT AGSCHOTT AG is continuously developing innovative glass and glass ceramic solutions for a huge variety of applications in optics semiconductor medical electronic packaging and much more With thickness down to 70microm tight geometrical parameters and outstanding strength this material reveals superior performan-ce Another example of leading edge material development are tailored glass ceramics as low loss dielec-tric material for high frequency applications This might enable unique solutions for mobile communication like 5G technology or autonomous flying

1125 - 1150 ZAAL 1

Mat

eria

len

Verbinden zonder gatenIng J van Schaijk Senior application engineer VIBA NVNieuwe materialen vereisen nieuwe manieren van bevestigen Zo worden niet alleen lijmen steeds groener en slimmer ook de bevestigers gaan mee in deze ontwikkeling Met de reeks slimme bevestigers van Click Bond worden er geen gaten geboord in het materiaal Het zijn verlijmbare mechanische bevestigers die in vele markten succesvol worden toegepast overal op de wereld

1125 - 1150 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Afblazen van oppervlakte en stofreinigingDonald van Boven Sales RycobelHet afblazen van oppervlakte en stofreiniging toegelicht aan de hand van een case studie

1125 - 1150 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

Vision inspection for surface damage on high quality materials (in English)Juumlrgen Kemenas Technical specialist TEVEL Techniek BVAutomatic Vision inspection system to inspect surface damage in micro - nano scale on high quality mate-rials

1125 - 1150 ZAAL 2

Anal

yse

39 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Hansen Solubility Parameters in inkjet ink development (in English)Dr Sc Frank Ruttens Key accountmanager Agfa-LabsHansen Theory can be used to develop stable inkjet inks from scratch in a very short period of time hence leading to a minimal time-to-market

1155- 1220 ZAAL 2

Anal

yse

Hoe de oppervlaktetoestand evaluerenverbeteren voorafgaand aan een verlijmingIng Pol Coudeville Docent - cooumlrdinator dienstverlening KULeuven technologiecampus OostendeDe primordiale voorwaarde voor een goede lijmverbinding houdt in dat de oppervlakte-energie van het substraat voldoende hoog is om tot verlijming over te gaan We gaan na wat die termen betekenen en wat we hieruit kunnen afleiden We belichten de verschillende meetprincipes We gaan na wat oppervlakte-ac-tivatie betekent en hoe we dit kunnen realiseren langs fysische of chemische weg

1155- 1220 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Global Resource Depletion Threats and Opportunities (in English)Dr Ir AM Diederen Senior Scientist TNOAt our current level of technology and within the current paradigm of how to run an economy from a global perspective we might already find ourselves in a predicament of interconnected and aggravating relative scarcities The central issue is declining net energy on a global scale which causes relative scarcity of many raw materials (among them many metals) which in turns aggravates the situation with regard to current and future availability and affordability of energy So-called least-regret strategies can be devised to soften or mitigate the consequences of global resource depletion and which have intrinsic benefits both in circumstances of crisis and of non-crisis

1315- 1340 ZAAL 1

Keyn

ote

Lezingenprogramma donderdag 1 juni (vervolg)

Chemische oppervlaktemodificatieProf Dr Ernst J R Sudholter Hoogleraar Organische materialen en grensvlakken TU Delft - Chemical Engi-neering Organic materials amp InterfacesHet seminar zal gaan over oppervlakken en hoe de preciese samenstelling daarvan en de structuur van invloed zijn op de fysische eigenschappen zoals hydrofiliciteit hydrofobiciteit en electrische oppervlakte lading Door preciese chemische behandeling van oppervlakken kunnen de fysische eigenschappen op wens worden beinvloed Dat kan zijn bijvoorbeeld het stimuleren van de hechting van bepaalde compo-nenten uit de omgeving en ook in het juist voorkomen van bepaalde hechtingen

1155- 1220 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

CeraCarbon THE next step in wear resistant lightweight applicatons (in English) Roeland Coumans CEOCTO CeraCarbon CeraCarbon is a disruptive new material It combines the strength and lightness of Carbon Fiber and the wear-resistance and low friction of Ceramic Now it is possible to replace heavy steel in high performace applictions were the matariel is exposed to wear and tear Possible applications hydraulic and air cilinders sliding bearings fast moving and sliding machine parts etc

1155 - 1220 ZAAL 1

Mat

eria

len

40 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Ultradunne materiaal lagen en hun toepassing in NanoMagnetismeDr Ir Ing R Lavrijsen Universitair Docent Technische Universiteit Eindhoven Groep Fysica van NanoStruc-turen (FNA) Faculteit Technische NatuurkundeIn deze presentatie zal ik het onderzoek in de groep fysica van nanostructuren zoals mogelijk gemaakt door de NanoAccess onderzoeksfaciliteit aan de TUe naar de fundamentele magnetische interacties in ultradunne lagen nader toelichten In dit onderzoek is de controle van laagdikten grensvlakken oppervlak-ken en zuiverheid op de nanometer schaal van uiterst belang Ik zal een paar voorbeelden van de gebruik-te technieken voor depositie analyse en structurering de revue laten passeren Ons onderzoek richt zich op applicaties op het gebied van de nano-electronica nanomaterialen voor energie en nanodeeltjes voor bio-medische toepassingen Deze technieken zijn ook toegankelijk voor derden in samenwerkingsverband1345 - 1410 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

How to model dropping of an HDPE tank with fluid using Abaqus FEA (in English)Dr Ir Christine Obbink-Huizer Abaqus Application Engineer SimuleonFinite element analysis is a powerful tool to understand and predict mechanical behavior Using the drop test of an HDPE tank filled with fluid as example the choices that need to be made when setting up an analysis are explained Most attention is paid to the material properties which material models can be used for HDPE and how can we describe the fluid This example shows the capabilities of Abaqus to describe complex non-linear behavior similar to httpinfosimuleoncomblogabaqus-fsi-drop-test-100-liter-hdpe-fuel-tank1435 - 1500 ZAAL 2

Anal

yse

Lezingenprogramma donderdag 1 juni (vervolg)

Van ontwerp naar technisch en commercieel haalbaar aluminium productFrits Marechal Application Design Engineer Sapa Extrusion BeneluxDeze lezing is gericht op ontwerpers die een ontwerp willen vertalen naar een commercieel efficieumlnt maakbaar product Aan de hand van diverse prijswinnende ontwerpen vertelt Frits Marechal wat het ma-teriaal aluminium en de extrusietechniek te bieden hebben om breed uiteenlopende productontwerpen technisch en commercieel haalbaar te maken

1345 - 1410 ZAAL 1

Mat

eria

len

Dynamic mechanical analysis of a tire sample by nanoindentation (in English)David Ziltener CEO Tribotron AGThe viscoelastic properties of a tire sample are studied by dynamical mechanical analysis (DMA) using Na-noIndentation technique with the Nanovea Mechanical Tester We found that the tire possesses different viscoelastic mechanical properties across the tire layers Such strategical distribution of the hardness and complex modulus at different layers meets the functionality requirements of the tire The DMA frequency sweep test provides useful information on the viscoelastic behaviors of the tire running at different speeds which is essential in improving the performance of tires for smoother and safer rides

1345 - 1410 ZAAL 2

Amal

yse

Condities voor een duurzame verlijmingIng Jan Lambrechts MSc Business Manager LCS Adhesive Bonding bvbaWanneer we duurzaam willen verlijmen is het aangewezen een aantal factoren in het oog te houden zoals design van de constructie de keuze van de substraten oppervlaktebehandeling omgevingsfactoren lijmkeuze applicatie en proces testen controle en QC Ten slotte wordt het belang van het Triumviraat uitgelegd

1435 - 1500 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

41 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Oppervlaktetechnologie controle op de vierkante kilometerDr Ir Hans van der Weijde Programma manager Tata Steel RampDTata Steel is een van de grootste producten van metaaloppervlakken in Nederland En naast de optimale eigenschappen van de bulk is juist ook het oppervlak een van de manieren waarop we kunnen excelleren en concureren Dit omvat oppervlakte-topologie over diverse lengteschalen dunne oppervlaktelagen en speciale coatings In deze lezing zal vanuit een aantal marktsegmenten worden bekeken welk type ontwik-kelingen actueel zijn

1505 - 1530 ZAAL 1

Mat

eria

len

Net-shape productie van een composieten draagarmMarkus Kaufmann Programmaleider composieten SirrisSLC-Lab is het engineering en prototypelabo van Sirris de KU Leuven en de UGent Een demonstrator die recent internationale belangstelling wekte was een draagarm voor de ophanging van een Volkswagen Golf die het lab samen met twee Duitse partneruniversiteiten ontwikkelde De component illustreert dat de re-sin transfer moulding-technologie perfect geschikt is voor complexe designs Ze vergt geen nabehandeling en laat zelfs toe optische vezelsensoren te integreren voor structural health monitoring Tijdens de lezing word ingegaan op de complexiteit van matrijsontwerp voor RTM het integreren van inserts in complexe preforms en het opmeten van spanningen door middel van vezelsensoren

1505 - 1530 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Dos en Donts van anodiserenM Kaarsgaarn DGA KO-AR BVWelke valkuilen zijn er bij anodiseren

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

Lezingenprogramma donderdag 1 juni (vervolg)

Lina s werelds eerste bio-based autoNoud van de Gevel PR amp Media manager TUecomotiveLina is een vierpersoons elektrische stadsauto Dankzij haar lichte gewicht van 300 kilogram is ze erg efficieumlnt Dit lage gewicht is te danken aan een innovatief materiaal dat nog nooit eerder structureel in autorsquos is gebruikt Namelijk bio-composiet Deze panelen bestaande uit twee lagen bio-composiet die om de bio-logische PLA-kern geperst worden vormen het chassis van Lina en daarmee de dragende constructie van de auto Het voornaamste bestandsdeel van het bio-composiet is vlas Vlas is een plant met lange stugge vezels waarvan de toepassingen ver reiken

Keyn

ote

1505 - 1530 ZAAL 4

1535 - 1600 ZAAL 1

Smart coatings via designing surface chemistry and topography (in English)Dr Catarina Esteves Associate Professor Eindhoven University of Technology - Department of Chemical Engineering and ChemistryNearly all surfaces we use are covered by a polymer layer (coating) for protection or aesthetic purposes One of the most important roles of surfaces is setting interactions with water Hydrophobic coatings provide water repellency and low-adherence hydrophilic coatings grant permanent contact with water and high lubricity Currently the materials field faces new challenges to design multi-functional surfaces which exhibit a specific wettability but also respond selectively to changes in the environment I will show how we have been using surface chemistry and topography to develop multi-functional smart coatings for different applications eg self-healing and superhydrophobic polymer coatings1435 - 1500 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

42 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

1D COMPOSITES BVJupiterweg 41a3893 GC ZEEWOLDEinfo1dcompositescom06-53161362www1DcompositescomContact Gertjan Switsar

Stand 10

2-S BV Vlierdensedijk 435705 CK HELMONDhvanhaeff2-seu0492-590443www2-seu Contact Henry van Haeff

Stand 7

4TUHIGH-TECH MATERIALS (4TUHTM) Mekelweg 22628 CD DELFTrboerrigtertudelftnl015-2785760www4tunlhtmContact Reina Boerrigter Stand 16

ADSO BVBA Vuurkruislaan 10BE 2610 WILRIJKbartadsobe0032-498400504wwwadsobeContact Bart Hendrickx Stand 2

Agfa-Labs Septestraat 27BE 2640 MORTSELfrankruttensagfacom0032 449 56 99 49wwwagfa-labscomContact Frank Ruttens Stand 35

ALUMECO NL BV Ketelmeer 255347 JX OSSmohalumeconl06-10382134 wwwalumeconl Contact Marco Huitink

Stand 7

Exposanten (op alfabetische volgorde)

ALUMINIUM PAVILJOEN Kruisstraat 745612 CJ EINDHOVENkmousmikrocentrumnl040-2969922Contact Karin Mous Stand 7

AMEURO METALS BV Papland 9c4206 CK GORINCHEMovaniperenameurometalsnl085-4844770wwwameurometalsnlContact Olaf van Iperen Stand 21

ARNOLD + SIEDSMA Bezuidenhoutseweg 572594 AC DEN HAAGrnaudintencatearnold-siedsmanl070 3654833wwwarnold-siedsmacom

Stand 6

ANALIS nv Rue de Neacuteverleacutee 11BE 5020 Suarleekdranalisbe0032-81-255050wwwanalisbeContact Ken de Roover Stand 53

BENELUX SCIENTIFIC BV 44 RI-straat 334051 AP OCHTENkoschaapbenelux-scientificnl0344-655556wwwbenelux-scientificnlContact Ko Schaap Stand 40

BODYCOTE VACUUM BRAZING Visseringweg 281112 AS DIEMENhenkjanbuursenbodycotecom+31 20 5601080wwwbodycotecomnl-beContact Henkjan BuursenStand 64

BOumlHLER Isolatorweg 321014 AS AMSTERDAMrobdiddenbohlernl020-5817420wwwbohlernlContact Rob Didden Stand 14

Bond voor Materialenkennis Kruisstraat 745612 CJ Eindhoveninfomaterialenkennisnl040 296 99 13wwwmaterialenkennisnlContact Karin van Bakel

Stand 25

BONSHIN SOURCING BVBAUitbreidingstraat 843BE 2600 BERCHEM0032-483252389amyxinbonshincomwwwbonshincomContact Amy Xin

Stand 12

EXPOSANTEN

CERACARBON BV Kruisstraat 1236171 GE STEINroelandceracarboncom046-4260076www ceracarboncom Contact Roeland Coumans

Stand 18

FALEX TRIBOLOGY NV Wingepark 23BBE 3110 ROTSELAARofficefalexeu0032-16-407965wwwfalexeuContact Dirk Drees

Stand 47

GIMEX TECHNISCHE KERAMIEK BV Achterdijk 155705 CB HELMONDjgoossensgimexnl0345 - 574 255wwwgimexnlContact John GoossensStand 4

DE LOOPER ANALYTICAL Bukkumweg 24m5081 CT HILVARENBEEKdanieumllledelooperndocom013-5054216wwwdelooperanalyticalcomContact Danielle Heijms

Stand 37

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES Delo-Allee 1DE 86949 WINDACHrobertboksdelode0049 8193 9900-0wwwdelo-adhesivescomenContact Mr Robert BoksStand 67

ELASTOMER RESEARCH TESTING BV Teugseweg 277418 AM DEVENTERinfoertbvcom+31 570 - 62 46 16wwwertbvcomContact Dr Ir Kuno DijkhuisStand 56

Exposanten (op alfabetische volgorde)

43 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

44 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Exposanten (op alfabetische volgorde)

GRONEMAN BV Postbus 247550 AA HENGELOeidhofgronemannl074-2551143wwwgronemannlContact Karin Eidhof

Stand 80

HARTECH MEET- amp TESTAPPARATUUR Bonte Kraaiweg 161521 RD WORMERVEERyvonnehartechnl075-6144080wwwhartechnlContact Yvonne IJmker - de NijsStand 49

HAUCK HEAT TREATMENT EINDHOVEN BV Achtseweg Noord 55651 GG EINDHOVENrickbruggemanhauckhtcom06-13122288wwwhauckhtnlContact Rick BruggemanStand 72

HOGESCHOOL UTRECHT CENTRUM VOOR NATUUR amp TECHNIEK Koningsbergerstraat 93531 AJ UTRECHTalexharsveldhunl088-4818888wwwcvntnlContact A HarsveldStand 17

IMO-IMOMEC Martelarenlaan 42BE 3500 HASSELTlievededonckeruhasseltbe0032-11-268813wwwuhasseltbeimoContact Lieve de Doncker

Stand 45

INNOVAR CLEANING CONTROL Ambachtsweg 235627 BZ EINDHOVENhanscoolsinnovar-cccom040-7370199wwwinnovar-cccomContact Hans CoolsStand 109

INNOVATEST EUROPE Borgharenweg 1406222 AA MAASTRICHTinfoinnovatest-europecom043-3520060wwwinnovatest-europecom

Stand 44

INNOVATIEVE MATERIALEN SJP UITGEVERS Postbus 8614200 AW GORINCHEMgvninnovatievematerialennl0183-660808Contact Gerard van Nifterik

Stand 1

IPECUNIA PATENTS BV Rijksweg Zuid 86131 AN SITTARDdannybovensipecuniacom046-4113990wwwipecuniacomContact Dhr Jaap Renkema Stand 34

INSTRON 3 Boulevard Jean Moulin Omega Parc Bacirctiment 2FR 78990 ELANCOURT CEDEXjuergen_richterinstroncom0031-(0)6-10898286wwwinstroncomContact dhr J RichterStand 51

ISSERSTED PRUumlFMASCHINEN GMBH amp CO KG Chemiestrasse 4DE 41751 VIERSENdellingisserstedt-pruefservicede0049-2162-266500wwwisserstedt-pruefservicedeContact Maria DellingStand 39

IST BENELUX BV Hommel 637317 BL APELDOORNgerardbnlist-uvcom055-5050014wwwist-uvnlContact Gerard Brieko

Stand 77

JJ BOS BV Marconistraat 112809 PH GOUDAramonvanthoffjjbosbvnl0182-619333wwwjjbosbvnlContact Ramon van t Hoff

Stand 55

HELMUT FISCHER MEETTECHNIEK BV Tarasconweg 105627 GB EINDHOVENjohannieuwlandshelmutfischernl040-2482255wwwhelmutfischernlContact Johan Nieuwlands Stand 89

GOM BRANCH BENELUX Interleuvenlaan 15FBE 3001 HEVERLEEewinantgomcom0032-16-408034wwwgomcomContact Wim Cuypers

Stand 58

EXPOSANTEN

Exposanten (op alfabetische volgorde)

JUNO INDUSTRIES Stoktevijver 229930 Zomergemcojunoindustrieseu+3293959590wwwjunoindustrieseuContact Thierry Soenen

Stand 74

LIJMACADEMIE Ericssonstraat 25121 ML RIJENinfolijmacademienl085-3031227wwwlijmacademieeuContact Arnold Knottnerus

Stand 60

KEYENCE INTERNATIONAL (BELGIUM) Bedrijvenlaan 5BE 2800 MECHELENtvanlaerkeyenceeu0032-471-214822wwwkeyencecom Contact Thimoty Van LaerStand 33

KO-AR BV Neerlandia 161841 JK STOMPETORENmarcoko-arnl072-5745400wwwko-arnlContact Marco Kaarsgaarn

Stand 96

LCS ADHESIVE BONDING BVBA Bergenstraat 84BE 3053 HAASRODEjanlambrechtsconsultantcom0032-16-389045wwwlcs-adhesivebondingcomContact Jan LambrechtsStand 75

IST Benelux BVHommel 637317 BL ApeldoornTel +31 55 505 00 14wwwist-uvnl

IndustrialLED- UV

technologie van IST

45 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

JEOL (EUROPE) BV Lireweg 42153 PH NIEUW-VENNEPkruizejeolbeneluxcom0252-623500wwwjeolbeneluxcomContact Arnold Kruize

Stand 38

46 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Exposanten (op alfabetische volgorde)

Materials innovation institute (M2i) Elektronicaweg 252628 XG DELFTBvanhaastrechtm2inl088-0351900wwwm2inlContact Bert van HaastrechtStand 25

MERSEN BENELUX BV Mercuriusweg 4-63113 AR SCHIEDAMwilliamrozeboommersencom010-2983030wwwmersencomContact William Rozeboom

Stand 22

METEL Van Harenstraat 45145 RJ WAALWIJKdwijnantsmetelnl0416-724800wwwmetelnlContact Dennis Wijnants

Stand 13

MIKROCENTRUM Kruisstraat 745612 CJ EINDHOVENjgijsbertsmikrocentrumnl040-2969933 wwwmikrocentrumnlContact J Gijsberts

Stand 120

MULTIVALENT BV INNPLATE Ekkersrijt 15015692 AN SONrobbertdegreefmultivalentnl040-7515304 wwwmultivalentnlContact Robbert de GreefStand 98

Newa Postbus 105110 AA BAARLE-NASSAUinfonewanl013-5072000wwwnewanlContact Ivo Verheijen Stand 46

PERMACOL BV Diedenweg 946717 KV EDEtgorterpermacolnl0318-640740wwwpermacolnlContact Tom Gorter Stand 73

PHENOM-WORLD BV Dillenburgstraat 9T5652 AM EINDHOVENviviandecortiphenom-worldcom040-2597369 wwwphenom-worldcomContact Vivian de Corti Stand 54

Pontus HeatTreatment BV Thermen 97521 PS ENSCHEDErvanmilpontusnl053-4341000wwwpontusnlContact Robert van Mil Stand 62

PLATOS CONSULTING Elsbrug 11BE 9260 WICHELENralfgregerplatos-consultingbe0032-474-572635wwwplatos-consultingeuContact Dr Ralf Greger

Stand 91

REFITECH CARBON COMPONENTS Industriestraat 69a5145 PD WAALWIJKbnijpelsrefitechnl0416-330589wwwrefitechnlContact Bas NijpelsStand 19

RUPLO LIJMTECHNIEK BV Meeuwstraat 2A9791 GE TEN BOERinforuplonl050-3022702wwwruplonlContact Ruurd van der Ploeg

Stand 76

RYCOBEL Nijverheidslaan 47BE 8540 DEERLIJKinforycobelcom0032-56-1782170wwwrycobelcomContact Mark de Waard amp Donald Van BovenStand 95

MATERIALDESIGN Heereweg 321901 MD CASTRICUMtonhurkmansgmailcom0251-656052Contact Ton Hurkmans wwwmaterialdesignnl

Stand 1

MAT-TECH Ekkersrijt 45085692 DM SONebrommat-techcom0499-490133wwwmat-techcomContact Erik Brom

Stand 59

47 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Please visit us at the Materials 2017 ndash Booth 3

Whatrsquos your nextmilestone

By creating specialty glass that stands out with unmatched optical precision the highest transmission surprising exibility and ultimate customized solutions we enable engineers and designers to think in new dimensions

milestonesschottcom

Letrsquos rediscovermaterials for industrial applications

IA_Geschmolzenes-Glas_210x297_ENG_170419indd 1 200417 1154

48 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Exposanten (op alfabetische volgorde)

SAPA EXTRUSION BENELUX Postbus 755150 AB DRUNENrikmertenssapagroupcom06-20542522 wwwsapaprofilescomnlContact Rik Mertens Stand 23

SCHOTT BENELUX BV Randweg 3a4104 AC CULEMBORGantoonwesselinkschottcom0345-470650wwwschottcomContact AHWesselink

Stand 3

SCIGRIP - BENELUX BNS Australieumlweg 24T4561 PD HULSTbnsbnsindustrialcom0114-31100wwwscigrip-beneluxcomContact Stef Jaspersen

Stand 71

SENANG MATERIAL MICROSCOPY Prinses Beatrixlaan 224001 AH TIELinfosenangomsnl0344-610020wwwsenangomsnlContact Roy MaidmanStand 43

SHIMADZU BENELUX BV Australieumllaan 145232 BB DEN BOSCHinfoshimadzunl073-6430320wwwshimadzunl Contact Gaby de Jong

Stand 32

SIMULEON - ABAQUS SOFT-WARE amp FEA SERVICES Sint Antoniestraat 75314 LG BRUCHEMdbroekaartsimuleoncom0418-644699wwwsimuleoncomContact Dolf BroekaartStand 50

SIRRIS Technologiepark 935BE 9052 ZWIJNAARDEbartteerlincksirrisbe0032-498-919394Contact Bart Teerlinckwwwsirrisbe Stand 70

SIRRIS SMART COATING APPLICATION LAB Wetenschapspark 3BE 3590 DIEPENBEEKhildekrikorsirrisbe0032-473-992129wwwsmartcoatingbeContact Hilde KrikorStand 105

TESA BV Stationsplein 3-11211 EX HILVERSUMerikspeeckaerttesacom0032-471-705597wwwtesanlContact Erik Speeckaert

Stand 63

SUMMA SURFACE SLCR LASERTECHNIEK Bernard Vrienslaan 35062 EM OISTERWIJKthijscarliersumma-surfacenl013-8225866wwwsumma-surfacenlmachinesslcrContact Thijs Carlier Stand 93

TEVEL TECHNIEK BV Mollevite 246931 KG WESTERVOORTinfotevelnl026-3030060wwwtevelnlContact H Blauw

Stand 30

TITAN TECHNOLOGIES Koksijdestraat 11BE 8630 VEURNEinfotitantechnologiesbe0032-475651536wwwtitantechnologiesbe Contact Serge Tuerlings

Stand 79

SADECHAF BONDING Campus Blairon 30BE 2300 TURNHOUTjannekerenessadechafeu0032-14-405287wwwsadechafeuContact Janneke Renes

Stand 69

SINVACON BVBAProvinciebaan 102BE 9890 GAVERE0032-478546968pascalverheyensinvaconbewwwsinvaconbe Contact Pasval Verheyen

Stand 106

SABA Dinxperlo BV Industriestraat 37091 DC DINXPERLOtransportationsaba-adhesivescom0315 65 89 99wwwsaba-adhesivescomContact Dennis ter Veldhuis Stand 68

DEacute TAPE VOOR MOEILIJKE 0PPERVLAKKENtesareg ACXplus 709x LSE Performerbull Deze innovatieve schuimtape in acryl hecht op een blijvende manier en zonder primer aan

low-surface-energy (LSE) materialen zoals kunststof materialen met poedercoating etcbull Kan gebruikt worden bij temperaturen dicht bij het vriespunt

tesanl

Global leading technology in hardness testing made inThe Netherlands

Visit our websitewwwinnovatest-europecom

Borgharenweg 140 - 6222 AA Maastricht - Phone +31 (0) 43 3520060 - Fax +31 (0) 43 3631168 - E-mail infoinnovatest-europecomINNOVATEST Europe BV

49 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

50 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

In eacuteeacuten dag alles over aluminium productontwikkeling

wwwmikrocentrumnlevenementen

12 | 9 | 2017

Hilvaria

Studios

Hilvarenbeek

51 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

VDL FIBERTECH INDUSTRIES Diamantweg 545527 LC HAPERTdsteenbakkersvdlfibertechindus-triescomwwwvdlfibertechindustriescom0497-338400Contact D SteenbakkersStand 20

Exposanten (op alfabetische volgorde)

VERENIGING ION Einsteinbaan 13439 NJ NIEUWEGEINscherpenborgvereniging-ionnl030-6300390wwwvereniging-ionnlContact Santino Scherpenborg

Stand 99

VIBA NV Bleiswijkseweg 412712 PB ZOETERMEERromanivibanlwwwvibanl 079-3306748Contact Ton Romani Stand 78

VOM VZW Kapeldreef 60BE 3001 LEUVENvfinckenvombe0032-16-401420wwwvombeContact Veerle Fincken Stand 108

WEISS TECHNIK NEDERLAND BV Newtonstraat 54004 KD TIELinfoweisstechniknl0344-670400wwwweisstechniknlContact M VogelaarStand 52

WITTENBURGWITCOM Postbus 323870 CA HOEVELAKENhbwittenburgbvnl036-2000300wwwwittenburgbvnlContact Han van der Brink Stand 5

VM VISION INTERNATIONAL BVBA Molenbergstraat 39BE 9190 STEKENEmthvm-visioneu0032-3-7893602wwwvm-visioneuContact Mark ter HoevenStand 57

Stand 40

Instrumenten voor hettesten van uw materialen

Op de stand van Benelux Scientific is dit jaar ruim aandacht voor Q-Labdeacute specialist op het gebied van testapparatuur voor veroudering en corrosie

infobenelux-scientificnlwwwbenelux-scientificnlT +31-(0)344-655556

TRIBOTRON AG Lerchenfeldstrasse 3CH 9014 ST GALLENinfotribotroncom0041-71-5112465wwwtribotroncomContact David Ziltener

Stand 48

TTL GROUP NV Bredesteeg 47041 GV S-HEERENBERGwendyvanreettlgroupnl0314-664900 wwwttlgroupnlContact Wendy van Ree Stand 11

52 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Wie levert wat

1D COMPOSITES BV 10

ADSO BVBA 2

AMEURO METALS BV 21

BOumlHLER 14

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67

GIMEX TECHNISCHE KERAMIEK BV 4

JJ BOS BV 55

MERSEN BENELUX BV 22

METEL 13

PERMACOL BV 73

REFITECH CARBON COMPONENTS 19

SCHOTT BENELUX BV 3

(Slimme) materialen amp grondstoffen

2-S BV 7

ADSO BVBA 2

BOumlHLER 14

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67

GIMEX TECHNISCHE KERAMIEK BV 4

JJ BOS BV 55

LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75

MERSEN BENELUX BV 22

REFITECH CARBON COMPONENTS 19

SCHOTT BENELUX BV 3

SUMMA SURFACE SLCR LASERTECHNIEK 93

Bewerken van materialen

2-S BV 7

Agfa-Labs 35

ARNOLD + SIEDSMA 6

BODYCOTE VACUUM BRAZING 64

BOumlHLER 14

ELASTOMER RESEARCH TESTING BV 56

FALEX TRIBOLOGY NV 47

GIMEX TECHNISCHE KERAMIEK BV 4

HOGESCHOOL UTRECHT - CENTRUM VOOR NATUUR amp TECHNIEK

17

LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75

LIJMACADEMIE 60

MULTIVALENT BV INNPLATE 98

PERMACOL BV 73

PLATOS CONSULTING 91

Pontus HeatTreatment BV 62

SIMULEON - ABAQUS SOFTWARE amp FEA SERVICES 50

Consultant adviseur

ANALIS nv 53

BODYCOTE VACUUM BRAZING 64

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67

HAUCK HEAT TREATMENT EINDHOVEN BV 72

INNOVAR CLEANING CONTROL 109

IST BENELUX BV 77

JJ BOS BV 55

LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75

LIJMACADEMIE 60

MAT-TECH 59

MULTIVALENT BV INNPLATE 98

PLATOS CONSULTING 91

RYCOBEL 95

SCHOTT BENELUX BV 3

SUMMA SURFACE SLCR LASERTECHNIEK 93

VERENIGING ION 99

VM VISION INTERNATIONAL BVBA 57

ADSO BVBA 2

JJ BOS BV 55

LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75

LIJMACADEMIE 60

MULTIVALENT BV INNPLATE 98

SIMULEON - ABAQUS SOFTWARE amp FEA SERVICES 50

Oppervlaktetechnieken

Ontwerp- en design bureau

Wie levert wat

53 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Wie levert wat

2-S BV 7

Agfa-Labs 35

BENELUX SCIENTIFIC BV 40

DE LOOPER ANALYTICAL 37

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67

ELASTOMER RESEARCH TESTING BV 56

FALEX TRIBOLOGY NV 47

GOM BRANCH BENELUX 58

HARTECH MEET- amp TESTAPPARATUUR 49

INNOVATEST EUROPE 44

INSTRON 51

JJ BOS BV 55

JEOL (EUROPE) BV 38

MAT-TECH 59

MULTIVALENT BV INNPLATE 98

Newa 46

PERMACOL BV 73

RYCOBEL 95

TEVEL TECHNIEK BV 30

TRIBOTRON AG 48

VM VISION INTERNATIONAL BVBA 57

WEISS TECHNIK NEDERLAND BV 52

Materiaalkarakterisering analyse techniek meten amp testen

4TUHIGH-TECH MATERIALS (4TUHTM) 16

Agfa-Labs 35

ELASTOMER RESEARCH TESTING BV 56

HOGESCHOOL UTRECHT - CENTRUM VOOR NATUUR amp TECHNIEK

17

JJ BOS BV 55

LIJMACADEMIE 60

Materials innovation institute 25

VERENIGING ION 99

VOM VZW 108

Onderzoeksinstituten kennis- en onderwijsinstellingen

BODYCOTE VACUUM BRAZING 64

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67

GRONEMAN BV 80

HAUCK HEAT TREATMENT EINDHOVEN BV 72

IST BENELUX BV 77

JJ BOS BV 55

JUNO INDUSTRIES 74

LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75

LIJMACADEMIE 60

MAT-TECH 59

PERMACOL BV 73

SADECHAF BONDING 69

SCHOTT BENELUX BV 3

VDL FIBERTECH INDUSTRIES 20

Verbindingstechnieken

Wie levert wat

54 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Klik Hier voor de webversiegt

55 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

1D COMPOSITES BV 102-S BV 74TUHIGH-TECH MATERIALS (4TUHTM) 16ADSO BVBA 2Agfa-Labs 35ALUMECO NL BV 7ALUMINIUM PAVILJOEN 7AMEURO METALS BV 21ANALIS nv 53ARNOLD + SIEDSMA 6BENELUX SCIENTIFIC BV 40BODYCOTE VACUUM BRAZING 64BOumlHLER 14Bond voor Materialenkennis 25BONSHIN SOURCING BVBA 12CERACARBON BV 18DE LOOPER ANALYTICAL 37DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67ELASTOMER RESEARCH TESTING BV 56FALEX TRIBOLOGY NV 47GIMEX TECHNISCHE KERAMIEK BV 4GOM BRANCH BENELUX 58GRONEMAN BV 80HARTECH MEET- amp TESTAPPARATUUR 49HAUCK HEAT TREATMENT EINDHOVEN BV 72HELMUT FISCHER MEETTECHNIEK BV 89HOGESCHOOL UTRECHT - CENTRUM VOOR NATUUR amp TECHNIEK 17IMO-IMOMEC 45INNOVAR CLEANING CONTROL 109INNOVATEST EUROPE 44INNOVATIEVE MATERIALEN SJP UITGEVERS 1INSTRON 51IPECUNIA PATENTS BV 34ISSERSTED PRUumlFMASCHINEN GMBH amp CO KG 39IST BENELUX BV 77JJ BOS BV 55JEOL (EUROPE) BV 38JUNO INDUSTRIES 74KEYENCE INTERNATIONAL (BELGIUM) 33KO-AR BV 96LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75LIJMACADEMIE 60MATERIALDESIGN 1Materials innovation institute 25MAT-TECH 59MERSEN BENELUX BV 22METEL 13MIKROCENTRUM 120MULTIVALENT BV INNPLATE 98Newa 46PERMACOL BV 73PHENOM-WORLD BV 54PLATOS CONSULTING 91Pontus HeatTreatment BV 62REFITECH CARBON COMPONENTS 19RUPLO LIJMTECHNIEK BV 76RYCOBEL 95SABA Dinxperlo BV 68SADECHAF BONDING 69SAPA EXTRUSION BENELUX 23SCHOTT BENELUX BV 3SCIGRIP - BENELUX BNS 71SENANG MATERIAL MICROSCOPY 43SHIMADZU BENELUX BV 32SIMULEON - ABAQUS SOFTWARE amp FEA SERVICES 50SINVACON BVBA 106SIRRIS 70SIRRIS SMART COATING APPLICATION LAB 105SUMMA SURFACE SLCR LASERTECHNIEK 93TESA BV 63TEVEL TECHNIEK BV 30TITAN TECHNOLOGIES 79TRIBOTRON AG 48TTL GROUP NV 11VDL FIBERTECH INDUSTRIES 20VERENIGING ION 99VIBA NV 78VM VISION INTERNATIONAL BVBA 57VOM VZW 108WEISS TECHNIK NEDERLAND BV 52WITTENBURGWITCOM 5

56 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Nanovea began designing and manufacturing instruments after years of experience in providing solutions for

measurement technology to stimulate materials engineering for the common good Ease of use advanced automation

Testers and Tribometers Nanoveas instruments can be found internationally in distinguished educational and industrial

organizations ranging from automotive to cosmetic biotechnology to medical devices to microelectronics and space

applications Thousands of clients rely on Nanovea for accurate solutions technically superior instruments experienced

assistance and comprehensive laboratory services

Visit Our Exclusive DistributorTRIBOTRON (Booth 48)

Human CapitalWe connect talented people to our partners creating results together

Market PlatformsWe combine existing competences

and new markets and vice versa

ValorizationWe empower industry to capitalize on developed competences and technologies

ScienceWe develop technology amp industry roadmaps

to materialize scientific agendas

NetworkNetwork

M2i Four Service Areas

euro

As the specialist network organization in materials innovation the Materials innovation institute (M2i) works with large industries as well as small and rapidly expanding companies M2i delivers value to business and science in four service areas

M2i is the enabler in materials inno vation and delivers the integral programming for the Top Sector High Tech Systems and Materials (HTSM) boosting the Dutch economy with knowledge and talent and strengthening its position as global player

ldquo To be successful in our society we are taking a leading role in the social and technical materials inno vations mdash for the generations to comerdquo mdash Mario van Wingerde CEO M2i

Elektronicaweg 252628 XG Delft +31 88 035 1900 infom2inl wwwm2inl

M2i Four Service Areas

57 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Nanovea began designing and manufacturing instruments after years of experience in providing solutions for

measurement technology to stimulate materials engineering for the common good Ease of use advanced automation

Testers and Tribometers Nanoveas instruments can be found internationally in distinguished educational and industrial

organizations ranging from automotive to cosmetic biotechnology to medical devices to microelectronics and space

applications Thousands of clients rely on Nanovea for accurate solutions technically superior instruments experienced

assistance and comprehensive laboratory services

Visit Our Exclusive DistributorTRIBOTRON (Booth 48)

SJP Uitgevers

Postbus 861 4200 AW Gorinchem tel (0183) 66 08 08

e-mail infoinnovatievematerialennl

Abonnementen

Een digitaal abonnement in 2017 (6 uitgaven) kost euro 3950 (excl BTW)

wwwinnovatievematerialennl

Innovatieve Materialen

Innovatieve Materialen is een interactief digitaal vakblad over nieuwe enof innovatief toegepaste materialen in de civieltechnische sector bouw architectuur en design Kerngedachte achter het blad is dat de materialensector tot dusver was lsquoverzuildrsquo op basis van materiaalsoorten waardoor veel kennis en kansen niet worden benut Daar wil Innovatieve Materialen iets aan doenInnovatieve Materialen verschijnt in digitale vorm zes keer per jaar Abonnees ontvangen een bladerbare versie plus een downloadable pdf-editie Beide versies zijn interactief en bevatten hyperlinks en videorsquos Uitgever SJP Uitgevers Postbus 861 4200 AW Gorinchem Tel 0183 66 08 08 Vraag een gratis digitaal proefnummer aan infoinnovatievematerialennl

Digitaal Innovatieve Materialen is een digitaal vakblad wat logischerwijs de mogelijkheid geeft om meer informatie toe te voegen dan in een conventio neel papieren vakblad gebruikelijk is Vaak wordt er bij de artikelen een koppeling gemaakt met een relevante website achterliggende informatie rapporten videomateriaal enof eerder verschenen artikelen

INNOVATIEVE MATERIALEN

Page 18: Extra - Innovatieve Materialen · 2017. 5. 18. · start-up 2016 van Rusland in de wacht gesleept. De competitie is een jaarlijks terugkerend evenement, waarbij start-up bedrijven

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Het paviljoen met de zeven levens

Circulair bouwen met geprint beton

Het paviljoen met de zeven levensrsquo is een nieuw concept voor een toekomstbestendig ontwerp(proces) ontwikkeld door StudioSKMovares Bruil en Studio RAP Het paviljoen heeft een organische vorm met een lichte minimale constructie waar alleen materiaal

toegepast wordt waar nodig De levensduur staat nog niet vast maar de veelzijdige inzetbaarheid is wel een feit Voor de start van het project worden interdisciplinair de

parameters bepaald Uitkomsten van het ontwerpproces kunnen direct worden gebuikt om de digitale fabricage aan te sturen Dit heeft verregaande gevolgen voor de hele

bouwkolom De ontwerpende en bouwende combinatie samen zorgen niet alleen voor de digitale ontwerpen en engineering maar ook voor de digitale productie en blijven verantwoordelijk voor het materiaal Civiele constructies blinken vaak uit in overmatig

materiaalgebruik Daar valt veel winst te behalen onder meer in het kader van CO2-reductie

3D Proefprint Peter Heideman

16 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

lsquoComputational designrsquo en de vaar-digheid van lsquocomputational thinkingrsquo worden meer en meer onderdeel van circulair bouwen In het 3D-model wordt door middel van parameters waarde toegevoegd en wensen vertaald in de toekomst van bouwwerken Eeacuten van de belangrijkste ontwikkelingen die momenteel in de bouw grond aan de voeten krijgt is de circulaire economie Deze ontwikkeling heeft vergaande impact op de keten wat vooral wordt veroorzaakt door het verschuiven van beziteigendom in de keten lsquoGebruikrsquo is het nieuwe bezitHet samenwerkingsverband van Studio RAP Bruil en StudioSKMovares verkent deze ontwikkeling in een aantal met beton te printen objecten Eeacuten daarvan is een paviljoen met de werknaam rsquoHet paviljoen met de zeven levensrsquo De term circulaire economie suggereert immers dat het leven van een bouwwerk met eacuteeacuten cyclus niet ophoudtIn ontwerp en realisatie van het pavil-joen worden eveneens de steeds verder-gaande digitalisering van ontwerp en fabricage benut Deze ontwikkeling leidt tot nieuwe vragen want als ontwerpers hun ontwerpen zo maken dat deze direct met robots maakbaar zijn dan wel print-baar zijn hoe wordt dan het technisch ontwerp gerealiseerd en bijvoorbeeld de veiligheid van gebouwen geborgd

Vier pijlersDeze nieuwe werkwijze is ketenintegra-tie ten voeten uit De maakbaarheid is niet iets van de uitvoeringsfase maar is door de digitalisering vanaf het eerste ontwerp aanwezig en bepaalt mede het ontwerpde verschijningsvorm Het ontwerp en de realisatie van het paviljoen rust op vier pijlers waarvan voortdurend gekeken wordt of deze nog voldoende aandacht krijgen

- Sluiten van de keten Dat wil zeggen dat de leveranciers van materialen eigenaar blijven van de materialen Ze nemen deze aan het einde ook weer terug Het gevolg daarvan is rolverva-ging in het ontwerpproces De realisa-tie-eisen zijn via de ontwerpsoftware al tijdens eerste ontwerp aanwezig - Toepassen van Computational De-sign gericht op het minimaliseren van materiaalgebruik en op hergebruik van het paviljoen - Digitale fabricage Beton printen met robots In de ontwerp- en realisa-tiefase van het paviljoen wordt de steeds verdergaande digitalisering van ontwerp en fabricage uitgenut - Hergebruik van materialen en flexi-biliteit in functionaliteit

Onregelmatige vijfhoekenDe plattegrond van het paviljoen bestaat uit onregelmatige vijfhoeken In het zwaartepunt van elke vijfhoek staat een kolom die naar boven toe uitwaaiert naar dezelfde vorm als het grondvlak Deze kolommen worden van boven naar onderen geprintOp de dakrand van het paviljoen start bij elke vijfhoek de buitenlijn van geprint beton Deze lijn maakt een golvende beweging en print laag na laag richting het zwaartepunt van de vijfhoek Dankzij de hoogte van lagen ontstaat zo een kegelvorm met een gewelfde betonschil De betonlaag is dun alleen het hoog-nodige materiaal wordt gebruikt voor de vloeiende constructieve vorm Naar boven toe wordt de print weer breder Als de print straks wordt omgedraaid vormt dit de voet van de constructie zoals ook bomen dicht bij de wortels wat breder zijn De gewelfde schaal die zo is ontstaan houdt het betonvlak stabiel en creeumlert tegelijk openingen waardoor daglicht binnenvalt Het hele paviljoen bestaat uit enke-le efficieumlnte onderdelen die op meer locaties herbruikbaar zijn De tegen elkaar geplaatste kolommen vormen een convex kruisgewelf zoals in een oude gotische kathedraal en Moorse architec-tuur De toepassing van de onregelmati-ge vijfhoek geeft een grote vormvrijheid

Kolom Constructief Ontwerpen Movares

17 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

18 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

in de plattegrond zodat het paviljoen op vrijwel elke locatie kan worden ingepast

SchubbenpatroonDe constructie van het paviljoen is geiumlnspireerd op de natuur Het lsquoVoronoirsquo- patroon van ongelijkmatige vijfhoeken is te vinden in schubbenpatronen bij reptielen en facetten bij libellenvleugels De uitwaaierende kolommen lijken op de kelk van een bloem of koraalstruc-turen maar zijn ook terug te vinden in ijsgrotten en termietenheuvels En de

analogie met bomen die een brede wor-telstructuur hebben is al genoemd Door de kelkvormen tegen elkaar te plaatsen ontstaat de gelijkenis met de efficieumlnte draagstructuur van een eierdoos een kartonnen constructie die bijna niet plat te krijgen is Het gaat daarbij nog niet eens om het namaken van deze vormen Wel worden lessen getrokken uit de gro-te materiaalefficieumlntie van deze vormen In het paviljoen wordt het materiaal ef-ficieumlnt toegepast de kolommen worden voornamelijk op druk belast

Computational DesignDe combinatie van moderne ont-werpsoftware en digitale productietech-nieken daagt ontwerpers en bouwers uit om vormvrije en efficieumlnte ontwerpen te maken Industrieel ontwerpers passen dit al langer toe In de auto- en lucht-vaartindustrie bijvoorbeeld gaat lichtge-wicht ontwerpen al jaren hand in hand met vanzelfsprekende (aerodynamisch constructief) en toch oogstrelende vormgeving De ontwerpers en ingeni-eurs van StudioSKMovares gebruiken

Paviljoen1 StudioSK Movares

Kolom Constructief Ontwerpen Movares

19 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

technieken voor computational design in de overtuiging dat dit nu ook in de bouw bijdraagt aan het ontwerpen van efficieumlntere bouwwerken Het denken in repetitie verandert in ontwerpen van specifiek unieke oplossingen Toepas-sing van materiaal op plaatsen waar dit constructief nodig is leidt al snel tot een materiaalreductie van procent

Ontwerp van het paviljoenMet behulp van software is een vijfhoe-kige plattegrond verdeelt in kleinere vijfhoeken Op elke polygoon vormt een dunne betonschil een vijfhoekige kelk als van een bloem De vijfhoeken kunnen worden gekoppeld zodat ze samen een kruisgewelf vormen Het gebouw is daar-mee stabiel De waaierende vorm lijkt op het oppervlak van een schelpkoraal Het zijn soort ribben die al tijdens het printen de betonnen wand steunen Zo zijn er geen hulpconstructies nodig om de elementen te maken Ook tijdens de gebruiksfase heeft de welving een constructieve functie voor het stabiel houden van het betonopper-vlak Aan de onderzijde en bovenzijde is de kelk breder om de horizontale krach-ten door middel van momenten over te dragen aan de vloer van het paviljoen Het materiaal wordt efficieumlnt ingezet alleen daar waar het nodig isDe openingen die aan de bovenzijde ontstaan worden afgesloten met glas en laten daglicht toe De glooiende wel ving-en aan de onderzijde worden rsquos avonds gebruikt voor verlichting

Circulair bouwenHet paviljoen is ontworpen als een zo goed mogelijk circulair gebouw Het kan in de eerste plaats meerdere functies vervullen Het is in te zetten als kiosk op een marktplein als wachtruimte bij een busstation als entree bij een museum of als tijdelijk informatiecentrum bij een bouwplaats Door slim te ontwerpen is het gebouw in enkele losse onderdelen te verplaatsen Vanaf het begin van het ontwerp wordt het aspect tijdelijkheid de mogelijkheid om het paviljoen terug te halenver-plaatsen meegenomen in ontwerpbeslis-singen Er wordt gestreefd naar minima-liseren van werkzaamheden in de grond Het paviljoen is demontabel en tot slot

kunnen de verschillende materialen her-gebruikt worden Dit laatste gaat zover dat de geprinte beton aan het eind van de levensduur gedefragmenteerd wordt tot opnieuw verwerkbare grondstof

Civiele constructiesDe ontwikkelingen in computational design het digitaal ontwerpen en engi-neeren van (beton)constructies liggen in eacuteeacuten lijn met de mogelijkheden voor digitale fabricage Deze wijze van ont-werpen en engineeren laat een mindset shift zien van denken in repetitie naar unicarsquos Vanuit de industrieumlle productie is van oudsher de denktrant hoe kan ik de constructie opknippen in onderdelen en hoe kan ik die componenten repete-

Sluiten van de keten paviljoen als wachtruimte koffiebar bloemenshop beeldenpaviljoen (Illustratie StudioSK Movares)

Paviljoen dakaanzicht (Afbeelding StudioSK Movares)

20 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

rend maken Door te blijven denken in componenten worden niet de nieuwe mogelijkheden die het vakgebied verder brengen Het levert voor wat betreft betoncon-

StudioSKMovares Movares is een advies- en ingenieursbureau met kennis van computational design studioSK heeft een team ervaren ar-chitecten Samen geven zij digitaal vorm aan een duurzame leefomgeving Het digitale ontwerpproces vraagt de parameters van alle disciplines die invloed hebben op de uiteindelijke vorm Het digitaal ontwerpen en engineeren houdt vooraf reke-ning met de mogelijkheden die digitale fabricage biedtDeze samenwerking in een vernieuwde digitale bouwko-lom en inzet van nieuwe softwaretools biedt engineers de mogelijkheid materiaal in constructies zo efficieumlnt mogelijk in te zetten wat ten goede komt aan de duurzaamheid van een constructie

Studio RAPStudio RAP is een architectonische ontwerp- en fabrica-gestudio RAP ontwerpt expressieve gebouwen en maakt deze deels met digitale productiemethodes zij zijn met name gespecialiseerd in het gebruik van industrieumlle robot-armen De studio is gevestigd in het RDM Innovation Dock en heeft verschillende prijzen gewonnen in de bouw- en architectuursector Verder ondersteunt RAP onder ande-re betonleverancier Bruil met de ontwikkelingen van het 3D-betonprintproces

De 3D-betonprinter van Bruil Bruil is producent van prefab beton en andere cementge-bonden producten en werkt sinds 2015 aan de ontwikke-ling van een 3D-printer voor architectonisch beton Als maakpartij wil Bruil slimmere lsquomass customizedrsquo bouw-producten produceren waarvoor veel minder primaire grondstoffen noodzakelijk zijn 3D-printen van beton is hiervan een goed voorbeeld

Een 3D-printer gaat namelijk heel efficieumlnt met materiaal om het beton wordt alleen daar toegepast waar het een bijdrage levert aan het gebouw Dit kan oplopen tot een materiaalbesparing meer dan 50 procent Daarnaast is het proces van digitaal ontwerp naar digitale productie veel korter en minder complex Hierdoor wordt vormvrijheid weer betaalbaar

Bruil is ervan overtuigd dat deze ontwikkeling de bouw zal veranderen Het tijdperk dat het ontwerpvrijheid van de architect beperkt wordt door de industrieumlle bouw- en pro-ductiemethoden is binnen enkele jaren verleden tijd

structies niet alleen grote vormvrijheid op maar belangrijker nog dat alleen materiaal toegepast wordt waar nodig Hetzelfde geldt voor toepassing van staal en andere materialen bij bijvoorbeeld

bruggen Civiele constructies blinken vaak uit in overmatig materiaalgebruik daar valt veel winst te behalen onder andere in het kader van CO2-reductieIn de hele keten van ontwerpproces tot en met maakindustrie veranderen rollen van ontwerpers en fabrikanten drastisch Door de noodzaak van integrale (en efficieumlntere) samenwerking treedt lsquorol-vervagingrsquo op Constructieve aspecten functie en hoe een ontwerp aanhaakt bij zijn omgeving zijn even bepalend voor hoe een ontwerp eruit gaat zien als de randvoorwaarden van de betonprinter printpaden logistiek en mortelsamen-stelling Uiteindelijk draaien alle partici-panten in het ontwerp en maakproces aan de knoppen die het lsquoDNArsquo van een bouwwerk bepalen Peter Heideman Architect AvB StudioSKMovaresJan van Wolfswinkel Adviseur Constructief Ontwerpen MovaresWim vanrsquot Land Constructeur MovaresWessel van Beerendonk Co-founder amp architect bij Studio RAPTheo Voogd Communicatie Bruil

Natuurreferenties

Polygonstructuren Voronoi polygonen

Onder Cone-strucuren natuur Kristal Vogelnest

Krokodilhuid Schelpstructuur

Libellevleugel Schildpadschild

Huid giraffe

Bloemkelk Druipsteen IJsgrot

21 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Vakbeurs amp CongresWoensdag 31 mei en 1 juni 2017NH Conference Centre Koningshof Veldhoven wwwmaterialsnl

Aandacht voor materialen analysetechnieken oppervlaktetechnieken en verbindingstechnieken

Ruim 85 exposanten uit binnen- en buitenland Uitgebreid congresprogramma Live demorsquos

Materials 2017 deacute verbinding tussen innovatie en techniek

UitnodigingKomt u ook

5e editieGratis toegang

copy Sirris

22 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Asfaltwapening is bijvoorbeeld een kosteneffectieve maatregel als geen ex-tra asfaltdikte kan worden aangebracht scheuren reeds aanwezig zijn en de le-vensduur van de verhardingsconstructies moet worden verlengd Voordat een keuze gemaakt wordt behoort men te bepalen wat de oorzaak is van de scheur-vorming Pas daarna komt de keuze voor de wapening De verschillende soorten

AsfaltwapeningDe trend naar functioneel uitschrijven en onderbouwen van keuzes maakt het noodzakelijk dat wegbeheerders en aannemers beter gaan kijken naar de mogelijkheden om onderhoud

aan verhardingen kostenefficieumlnt uitvoerbaar en zeker effectief uit te voeren In asfaltverhardingen zijn het scheuren die het functioneren van de verharding verminderen

Verschillende scheurremmende maatregelen kunnen worden uitgevoerd steeds vaker wordt de keuze voor het toepassen van asfaltwapening gemaakt Echter over het toepassen

zijn nog te veel onduidelijkheden die een afgewogen keuze moeilijk maken

asfaltwapeningen hebben namelijk niet dezelfde werkingsprincipes of functies waardoor ze per situatie (oorzaak van de scheurvorming) moeten worden bepaald op zowel technische als praktische za-ken Hierbij kan men denken aan ligging in het asfalt plaats op de verharding (scheur verbreding of freesvlak) on-dergrond maar ook hoeveelheden en niet te vergeten de installatie Juist het

correct verwerken blijkt in de praktijk een aandachtspunt en wordt derhalve het beste uitgevoerd door een gespecia-liseerd bedrijf Asfaltwapeningssysteem Vanwege de verschillende functies het samenwerken met het omliggende asfalt verschillen in bitumenemulsie (hechtlaag) en krachten-overdracht

23 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

zou het beter zijn van een asfaltwape-ningssysteem te spreken in plaats van enkel een product In dit artikel wordt echter gesproken over een asfaltwa-pening in zowel technische als praktische zin

Op dit moment wordt asfaltwapening veelal toegepast als onderhoudsmaatre-gel op bestaande verhardingen met scheuren (voegen) of bij wegverbreding-en Scheuren in de bestaande verharding zijn ontstaat door verkeersbelastingen spanningen door zetti ngen of tempera-tuur-bewegingen van onderliggende (funderings-)constructie Niet alle oor-zaken kunnen worden weggenomen door asfaltwapening maar een juiste keuze voor verwerking en functies van de asfaltwapening biedt het beste re-sultaat Asfaltwapening vervult mecha-nisch gezien en conform NEN-EN 15381 ten minste eacuteeacuten van twee functies versterking van de overlaag of spanning-spreiding en mogelijk nog een derde functie namelijk waterwering Deze zijn opgenomen in de Declaration of Perfor-mance (DoP CE-markering) van de asfalt-wapening Bij versterking (Reinforcement [R]) van

de overlaag worden afhankelijk van de wijze waarop krachten worden overge-dragen de sterkte-eigenschappen ver-moeiingsweerstand enof breuktaaiheid van de overlaag verbeterd Ook zorgt de versterking voor een verdeling van de totale scheurwijdte over meerdere on-schadelijke fijne scheurtjes in plaats van eacuteeacuten brede scheur Spanningspreiding (Stress Relief [STR]) wordt bewerkstelligd door de bitumen-emulsie en zorgt dat beweging beperkt mogelijk is en piekspanningen boven een scheur over een groter gebied van de overlaag gespreid worden Bij een asfaltwapeningsproduct wordt dit ge-realiseerd door een vlies als drager toe te passen waardoor dikkere en gelijk-matigere bitumenlagen kunnen worden aangebracht Hierbij geldt dat het vlies een minimale bitumenretentie of wel residuaal bitumen van 11 kgmsup2 heeft In de praktijk wordt ook weleens een SAMI (2 agrave 3 kgmsup2 warme bitumen) toegepast of gebruik gemaakt van een EAB-laag waarin de asfaltwapening wordt aangebracht

Een waterwering (Interlayer Barrier [IB]) voorkomt verslechtering van de funder-ing door waterindringing tegen te gaan

en daarmee verweking vorstschade en uitspoeling Ook hier wordt veelal een gespoten bitumenemulsie in combinatie met een vlies gebruikt met circa 11 kgmsup2 residuaal bitumen om voldoende reductie van de waterdoorlatendheid

Figuur 1 Versterking [R] (CROW Asfaltwapening) Figuur 2 Spanningspreiding [STR] (CROW)

Figuur 3 Waterwering [IB] (CROW Asfaltwapening)

Foto 1 Vormvast grid met vlies voor R STR en IB

Foto 2 Bestaande situatie schouwen voor een goede keuze

24 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

bereikt [Marienfeld et al 1999] Verder zorgt de waterwering voor he beperken van de verslechtering van het onderliggend oude asfalt door beperk-ing van zuurstofindringing waardoor asfalt veroudert en het beperkt on-thechting tussen bitumen en mineraal aggregaat (stripping) Naast verschillen in functies zijn er ook verschillen in vorm vormvastheid mate-riaal en samenstelling (grid vlies of com-posiet) Al deze verschillen en synergie tussen de functies bepalen het gedrag van een wapening in de asfaltconstruc-tie Voor de functieversterking [R] is er in de basis onderscheid te maken in twee belangrijke werkingsprincipes een vormvaste wapening met structurele bijdrage gebaseerd op mechanische

insluiting van het steenskelet en asfalt-wapening gebaseerd op hechting Door de zeer hoge vormstijfheid en hoge rib-ben van de rasteropeningen wordt het steenskelet van de asfaltlaag vastgezet waardoor het bitumen in de asfaltlaag wordt ontlast en de levensduur van de asfaltoverlaging aanzienlijk toeneemt Echter de treksterkte is veel minder van belang terwijl een wapening op basis van hechting het juist moet hebben van trek-sterkten en de daarbij behorende hecht-lengtes De adhesie is bepalend voor de krachtoverdracht tussen asfaltwapening en omringend materiaal Het verschil in werking is onder meer aangetoond in een proefvak met diverse soorten asfalt-wapening op de rijksweg A6 bij Joure

Bepaling van het probleem Om een keuze te kunnen maken dient de situatie betreffende de bestaande ver-harding te worden onderzocht Daarbij wordt niet alleen de toestand van het asfalt bekeken maar ook moet worden vastgesteld wat de oorzaak is van de opgetreden scheuren en vervorming-en Daarbij is inzicht nodig over de grootte en snelheid van de optredende spanningen in de constructie Pas daar-na kan worden bepaald welke functie (versterking spanningsreductie of wa-terwering) in welke mate gewenst is Dit hoeft geen uitgebreid onderzoek te zijn maar moet aansluiten bij de omvang en mogelijke risicoacutes van het project Als basis dient een technische schouw Hierbij kan worden vastgesteld wat de scheurwijdtes en -afstand zijn waar de

scheuren vandaan komen (van bovenaf of onderaf) diepte van de scheuren hoogteverschillen over de scheuren en een schatting gemaakt van de verticale scheurbewegingen onder verkeersbe-lasting Verder dient daarbij te worden bepaald door middel van een boorker-nonderzoek hoe de verharding is opge-bouwd in laagdikten en soort materiaal

Een verhardingsconstructie scheurt op verschillende manieren omdat span-ningen ontstaan door belastingen en vervormingen in verschillende richting-en en met verschillende tijdsduren Er wordt daarom in grote lijnen onder-scheid gemaakt tussen dynamische belastingen (korte tijdsduur) en meer statische (lange tijdsduur) vervorming-en Om inzicht te kunnen krijgen in de benodigde werking van de asfaltwape-ning moeten daarom de aandrijvende mechanismen die ten grondslag liggen aan het ontstaan van de scheurvorming duidelijk zijn Keuze van een asfaltwapening en de ligging Nadat de situatie in kaart is gebracht en de vervormingen cq bewegingen duidelijk zijn kunnen principekeuzes voor de benodigde functies van asfaltwape-ning worden gemaakt Bij spanningen door horizontale ver-vormingen bijvoorbeeld in afschuivende bermen en weg-verbredingen of ther-mische krimp dient een asfaltwapen-ing asfaltlagen bijeen te houden door opname van de horizontale kracht in de wapening of structureel versterken van de asfaltlaag boven de wapening Daarbij mag de wapening niet kunnen worden losgetrokken en bij grote ver-vormingen (zeker bij thermische krimp) een spanningspreidende laag aanwezig zijn tussen de asfaltwapening en de onderliggende constructie Bij (grote) verticale bewegingen zal de overdracht van deze afschuifkrachten moeten komen uit de overlaag zelf Daarvoor kan de overlaag dikker worden uitgevoerd met taaier asfalt of stijver gemaakt met een structurele asfaltwa-pening Bij de keuze van een asfaltwapening moet worden bepaald met welke breed-te de wapening wordt aangebracht en op welke diepte De breedte van de wapening is afhankelijk van het soort schade en de omvang daarvan Een ver-ankeringsafstand (de lengte wapening

Foto 3 Wegverbreding met lsquolip-lasrsquoin bestaande asfaltverhardingsconstructie

Foto 4 Voldoende verankeringsafstand haaks op een scheur in verhouding tot trekkracht en werking-sprincipe

25 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

haaks op de scheur) van 05 m aan beide zijden van de scheur wordt als minimum beschouwd De totale breedte van de wapening is dan minimaal 10 m Indien een scheur geen rechte lijn is dient de wapening dus breder te zijn net als bij wapeningen met hoge treksterkten De toepassing van een 200 kN-product bij-voorbeeld heeft weinig zin als de hecht-ing (verankering x hechtkracht bindmid-del) deze niet kan mobiliseren Bij een hoge treksterkte behoort een grotere verankeringsafstand Voor het opnemen van krachten door de wapening dient deze in de trekzone te liggen van de verhardingsconstructie Dat betekent in veel gevallen zo laag mo-gelijk dus goed gehecht op de onderlaag of tussen twee tussenlagen Bij een on-derhoudsmaatregel komt een wapening vaak direct onder de deklaag te liggen Dit kan maar heeft naast technische re-denen ook een praktische reden om dat beter niet te doen Indien een afdeklaag bij de volgende onderhoudsmaatregel weer wordt gefreesd freest men name-lijk de wapening ook mee Aanbrengen van asfaltwapening Nu bepaald is welk wapeningsproduct en met welke eigenschappen wordt toegepast moet het product correct worden aangebracht Omdat in de praktijk hier vaak niet de nodige aan-

dacht aan wordt besteed is dat ook de grootste drempel voor het toepassen Asfaltwapening is namelijk een speciaal aangebracht product in de verhar dings-constructie dat alleen zijn werking kan doen als het op de juiste wijze gebeurt Hiervoor kan men het beste de ver-werkingsvoorschriften van de leverancier volgen of een installateur inschakelen Belangrijk bij de installatie zijn vooral de conditie en eigenschappen van de ondergrond (gefreesd gescheurd et cetera) het realiseren van een goede hechting door gebruik te maken van de juiste bitumen emulsie en in de juiste hoeveelheid op een schone ondergrond het vlak en strak aanbrengen maar ook het niet beschadigen van de wapening Indien een wapening is aangebracht kan men de hechting controleren door de wapening van de ondergrond proberen los te trekken Enkel wanneer de wa pe-ning goed aan de ondergrond is gehecht is deze goed te overlagen met voldoen-de dikte van de eerste asfaltoverlaag op de wapening De dikte van de eerste asfaltlaag is afhankelijk van het wape-ningsproduct doch zou nooit minder dan 40 mm mogen bedragen

Als laatste kan men een controle uitvo-eren op de verwerking door kernen te boren Wat echter nog niet mogelijk is een controle op de verwerking van de wapening Proeven als die van Leutner

zijn hiervoor niet geschikt wat blijkt uit de eigenschappen (onder andere diameter afschuifvlak en belasting-snelheid) van deze proef Mede door de spanningspreidende en waterafsluitende functies zijn er nog geen (genormeerde) afschuif- of trektesten voorhanden die voor de toepassing asfaltwapening kunnen worden toegepast Net als al-gemeen toepasbare berekenings- en dimensioneringsmethoden voor asfalt-wapening is te verwachten dat deze in de na bije toekomst wel voorhanden zullen zijn Opbreken van asfalt met asfalt-wapening Asfaltwapening is freesbaar indien min-stens drie centimeter door het wape-ningsvlak heen wordt gefreesd Enkel dan is de hoek van de frees op het wap-eningsvlak zo dat het wapeningsmate-riaal breekt Gevaar voor vastlopen van de frees door stukken wapening welke aan de frees blijven hangen ontstaat als de diepte minder is [CROW 1995] Uit-zondering op het frezen is de zeskantige stalen wapening Hergebruik van asfalt-wapening is na het frezen niet mogelijk

Verder dient rekening te worden ge-houden dat hergebruik van het asfalt-granulaat met wapening in Nederland vanwege de strenge eisen aan het gehalte nevenbestanddelen veelal niet mogelijk is zonder vooraf te zeven

Ing Paul ter Horst Area Manager Ben-elux Tensar International BV en werk-groeplid CROW Asfaltwapening Literatuur - CROW (2016) Asfaltwapening - CROW (1993) Asfaltwapening - Zin en onzin Publicatie 69 CROW Ede - CROW (1995) Geen vrees voor de frees Herge-bruik van asfalt met wapening Publicatie 95 CROW Ede - De Bondt AH (1999) Anti-Reflective Cracking Design of (Reinforced) Asphaltic Overlays PhD thesis TU Delft- FGSV (2013) - Arbeitspapier fuumlr die Verwendung von Vliesstof-fen Gittern und Verbundstoffen im Asphaltstras-senbau FGSV 770 Forschungsgesellschaft fuumlr Strassen und Verkehrswesen Koumlln Duitsland - Marienfeld ML TL Baker (1999) Paving fab-ric interlayer as a pavement moisture barrier Transportation Research Circular E-C006 ISSN 0097-8515

Figuur 5 Aanbrengen van een asfaltwapening met minimale overlappingen op een schoon en gefreesd oppervlak

26 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Basaltsteen is een zogenaamd mafisch vulkanisch stollingsgesteente dat wordt gevormd door lava Basaltsteen bestaat uit kleine kristallen De krimp die op-treedt bij de stolling van basaltlava leidt tot zeshoekige structuren de typische basaltzuilen Het gesteente is zeer ruim in en op de aardkorst aanwezig en een-voudig winbaar

Basaltvezel is nog een vrij onbekend materiaal maar behoort inmiddels thuis in de rij van duurzame bouwmaterialen Gewonnen uit vloeibare basalt kunnen ragdunne basaltvezels

tot draden gesponnen worden en hiermee kunnen veel materialen worden gemaakt Vulkan Europe BV houdt zich sinds 2007 bezig met de distributie van basaltvezelproducten naar

bedrijven in Europa die de basaltvezelproducten verwerken in hun eindproduct En ondanks dat Vulkan het gebruik van de vezels de laatste jaren ziet toenemen vooral in de VS is de

onbekendheid met het veelbelovende materiaal nog altijd groot

Basaltsteenvezel

Het was een Canadees die in het begin van de 20ste eeuw ontdekte dat uit gesmolten basalt via een katalysator het stollingsgedrag van basalt kon worden beiumlnvloed en worden omgevormd tot dunne haarvormige vezels in plaats van een zeshoekige structuur De productie van basaltvezel gebeurt door het smel-

ten van basaltsteen bij ongeveer 1400 degC Het gesmolten gesteente wordt dan geeumlxtrudeerd door kleine spuit-mondjes voor de productie van filamen-ten van basaltvezel De vezels hebben een vezeldiameter varieumlrend tussen 9 en 13 micrometer Omdat de vezels pas smelten bij 1400 degC heeft het product goede vuurbestendige eigenschappen De hoge elasticiteits-modulus van het product resulteert in een uitstekende treksterkte meer dan tweemaal die van staalHet lsquoWestenrsquo heeft met deze ontdekking tot nu toe niet veel gedaan Het lsquoOostenrsquo heeft zeer zeker in de koude oorlog de bijzondere eigenschappen van de ba-saltvezel ontdekt en ontwikkeld Lange tijd heeft de Russische staat deze kennis over de basaltvezel geclassificeerd als lsquomilitary goodrsquo dus niet beschikbaar voor de civiele industrie Sinds 1995 is de basaltvezel officieel afgevoerd van de lijst van lsquomilitary goodsrsquo maar het zou nog tot in de 21ste eeuw duren voordat het materiaal beschikbaar was voor de Basaltsteenformaties in Tsjetsjenie

27 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

civiele markt De grootste producenten van basaltvezel en basaltvezel wape-ningstaven zijn nu te vinden in Rusland Oekraiumlne en China

Sterker dan staalVulkan Europe BV houdt zich sinds 2007 bezig met de distributie van basaltvezel-producten naar bedrijven in Europa die op hun beurt de basaltproducten ver-werken in hun eindproduct Eeacuten van de producten die men op de markt brengt is gesponnen getwijnde draad (roving) van basaltvezels Unique selling points zijn de bijzon-dere eigenschappen van deze vezel Het materiaal bestaat voor 100 procent uit basaltsteen slechts het stollingsge-drag is beiumlnvloed door de katalysator Basaltvezel is volledig recyclebaar heeft een treksterkte van 2800 - 3215 MPa (25 maal sterker dan staal) waardoor het uitstekend toepasbaar is in construc-tieve toepassingen Met een dichtheid

van 274 gcm3 is het vier maal lichter dan staal wat het met name interes-sant maakt met het oog op logistiek en arbo-gebiedBasaltvezels zijn niet geleidend en wor-den om die reden toegepast in onder andere windmolenbladen vloeren voor

robots en operatiekamers Basaltve-zel heeft een goede weerstand tegen chemische en corrosieve invloeden zoals zoutoplossingen zure oplossingen en met name alkalieumln Bovendien moet het materiaal worden gezien als milieuvriendelijk Volgens cijfers van Imperial College London is de CO2-footprint van basaltvezels 170 procent lager dan die van staal ToepassingenBasaltvezels worden onder meer toege-past in textiel gerelateerde producten zoals geotextielen maar ook in asfalt-wapening scheepsindustrie masten van basaltvezel zijn niet geleidend dus niet gevoelig voor blikseminslag Basaltvezel is zeer geschikt als isolatiemateriaal Warmte-isolerende toepassingen van basaltvezel op basis van anorganische bindmiddelen kunnen worden gebruikt bij temperaturen tot 700 degС Wanneer er een samenstelling met een hoogwaardi-ge composiet wordt toegepast geldt een hogere thermische stabiliteit namelijk tot 800deg Vanwege de hoge-tempera-tuurbestendigheid wordt het materiaal toegepast in brandwerende bekleding in vliegtuig- en automobielindustrie

Hybride constructiesBij gebruik als (continue) vezel kan basaltvezel versterking bieden aan en in een nieuwe reeks van kunststof en beton gerelateerde composieten Het kan ook worden gebruikt in combinatie met andere versterkingsvezels bijvoorbeeld basaltvezelcarbonvezel basaltvezelglasvezel zogenaamde hybride construc-ties Ten Cate heeft bijvoorbeeld een as-faltrenovatiemat ontworpen waarbij in breedterichting van de weg basaltvezels worden toegepast en in de lengterich-

Boven gesponnen getwijnde draad (roving) van basaltvezels onder wapenisstaven op basis van basalt

Basaltsteen

28 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

ting glasvezels De reden hiervoor is dat de basaltvezel stugger is en de wieldruk beter in breedterichting naar de weg-fundering spreidt In lengterichting is dat van iets minder belang en heeft men tot nu toe gekozen voor de goedkopere glasvezel

Andere toepassing is basaltvezeltex-tiel zoals brandremmende dekens en impregnatie met polymeren Dat laatste geeft een plaatmateriaal dat onder meer kan worden toegepast in bodyrsquos voor de automobielindustrie Voordeel van het gebruik van composieten in de automobielindustrie is voornamelijk geen corrosie en daarnaast laat het zich ook makkelijk repareren Het is veiliger dan plaatstaal basaltvezeldoek geiumlmpregneerd met epoxy is twee keer sterker dan staal

+750 degC kortstondig zelfs tot 1000 degC Basalt gevlochten koorden worden gebruikt waar moeilijke omstan-digheden heersen zoals bij contact met stoom oververhitte stoom oplossingen van onder andere anorganische en orga-nische zuren en basen en zoutoplossin-gen In combinatie met epoxy wordt het materiaal gebruikt als wapeningsstaven voor beton en andere materialen hybri-de constructies et cetera

BetonindustrieDaarnaast wordt er veel van basalt ver-wacht voor de betonindustrie Tot dusver vindt nu die toepassing nog plaats in de betonwarenindustrie omdat de regel-geving nog is gebaseerd op de eigen-schappen van staal en beton Beton kan drukkrachten en staal kan trekkrachten opnemen Maar omdat de materialen niet dezelfde uitzettingseigenschappen hebben moet het beton in de trekzone eerst scheuren en daarna kan het staal de trekkracht gaan opnemen Dit maakt het staal in de betonnen constructie dan ook kwetsbaar voor corrosie Bij corrosie zet staal zeven keer zijn oorspronkelijke volume uit Men rekent dan ook met een duurzaamheid van circa vijftig jaar daar-na moet beton gerenoveerd worden Met basaltvezelwapening is corrosie niet aan de orde en voor het opnemen van de trekkrachten gaat het beton niet scheuren Basaltvezelwapening maakt de weg vrij om slanker te construeren omdat dan geen corrosiedekking in acht genomen behoeft te worden Bij renova-tie van bruggen worden dan ook steeds vaker lamellen van vezelmateriaal tegen de onderkant van het beton gelijmd

Bron Vulkan-Europe

KoordBasaltvezel wordt ook gevlochten als een koord 4 tot 20 mm diameter Zulke koorden zijn interessant voor met name de industrie vanwege de sterkte maar ook vanwege hun chemische en hittebe-stendigheid Basaltvezelkoorden hebben een werktemperatuur van -240 degC tot

Basaltgevlochten koord

Beurscatalogus

Materials 2017

Organisatie

Mediapartner

2017

Cursussennajaar

Materialen en Verbindingen

Moderne oppervlaktetechnologie

Basiscursus composieten

Praktische materiaalkunde

Functioneel toepassen van materialen

Lijmen

Laserlassen in de praktijk

Praktijkgerichte cursussen op het gebied van

Bezoek ons op

stand 120

Deze vakbeurs met congres is bedoeld voor iedereen die betrokken is bij de keuze de directe toepassing het aanbrengen en het (na)bewer-ken van materialen Materialen zijn de bouwstenen van alles om ons heen Het lijkt zo vanzelfsprekend maar waar zijn onze autorsquos machines en gebouwen zonder een goede sterke basis Bijna vergeten we hoe bijzonder materialen zijn en welke uitdagingen het keuze creatie- en productieproces met zich mee brengt Om maar niet te spreken over ontwikkelingen en innovaties Op 31 mei en 1 juni vindt u op vakbeurs Materials een all-in concept gebaseerd op deacute vier bouwstenen voor oplossingen bij materiaaluitdagingenbull (Nieuwe) materialenbull Materiaal analysebull Oppervlaktetechniekenbull VerbindingstechniekenMaterials verbindt wetenschap met praktijkMet meer dan 85 exposanten en ruim 40 kennissessies slaat vakbeurs Materials een brug tussen wetenschap en concrete toepassing Laat u inspireren door live demorsquos in het Analyse Paviljoen ontdek nieuwe materialen in het Innovatieve Materialen Paviljoen en maak kennis met de laatste technieken in de Verbindingstentoonstelling

Gratis bezoekBezoekers betalen geen entree voor de beurs en het congresprogramma - aanmelding vooraf via de website wwwmaterialsnl wordt zeer gewaardeerd Tot ziens op de vakbeurs Materials op 31 mei en 1 juni 2017 in Veldhoven

Vakbeurs Materials 2017 de verbinding tussen innovatie en techniek

Timo van LeentE tleentmikrocentrumnlT 040-2969922Manager Vakbeurzen amp Congressen Mikrocentrum

INHOUD BEURSCATALOGUS 36 Congresprogramma 38 Lezingen 46 Exposanten 56 Wie levert wat Colofon De beurscatalogus Materials 2017 wordt uitgegeven door SJP Uitgevers in samenwerking met Mikrocentrum en Inno-vatieve Materialen (mediapartner) 2017

Cursussennajaar

Materialen en Verbindingen

Moderne oppervlaktetechnologie

Basiscursus composieten

Praktische materiaalkunde

Functioneel toepassen van materialen

Lijmen

Laserlassen in de praktijk

Praktijkgerichte cursussen op het gebied van

Bezoek ons op

stand 120

32 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

ZAAL 1 Materialen

ZAAL 2 Analyse testen simuleren

ZAAL 3 Verbindingstechnieken

ZAAL 4 Oppervlaktetechnieken

Congresprogramma woensdag 31 mei

1125 - 1150 Materiaalkunde in een notendopDr Ir HW (Eddy) Brinkman Technisch schrijver en vertaler Betase BV

930 Ontvangst

1030 - 1055 Zaal 1 Ontwerpproces verandert door Computational Design

Peter Heideman architect AvB StudioSKMovares

1155 - 1220 TMS 42 innovatie in staalRichard Garvelink Sales and Technical Adviser Telmastaal NV

1125 - 1150 Micro-XRF ndash A non-destructive method for Material Analysis and Quality Control InvestigationsDr Andreas Wittkopp Business Mana-ger microXRF - EMEA Bruker Nano GmbH on behalf of Benelux Scientific

1155 - 1220 Strain Gauge Measurements on Plas-tics and CompositesAnton Chittey Product Manager - Europe Vishay Precision Group - Micro-Measurements on behalf of jj bos bv

1125 - 1150 (In English) Joining metals to ceramics by using solderingbrazing techniquesErik Brom Technical Commercial Director Mat-tech BV

1155 - 1220 Structural adhesive bonding for high-temperature and durabilityKoen Geurts Research Engineer Flanders Make on behalf of Sadechaf UV BVBA

1125 - 1150 Functionele en slimme coatingsDr Walter Lauwerens Senior Project Manager Smart Coatings Sirris Smart Coating Application Lab

1345 - 1410 Physical foundations for smart poly-meric materialsDr Wouter G Ellenbroek Assistant Professor Eindhoven University of Technology

1345 - 1410 Benefits of the Oxford Instruments GRADE databaseWilhelm Sanders Certified Product Manager OES (MSC) Oxford Instru-ments Analytical GmbH on behalf of De Looper NDO

1345 - 1410 Atmosferische plasmatechnologie - applicatiespecifieke oplossingen op maat Dr Ralf Greger Zaakvoer-der - Technisch Consultant PlaToS Consulting

1055 - 1125 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1220 - 1315 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1315 - 1340 Zaal 1 Hoe kom je in het ontwerpproces van kunststof producten tot de juiste materiaalkeuze

Joop Onnekink Senior Consultant Pezy Group Groningen

1410 - 1435 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1435 - 1500 Anodiseercriteria bij een perfect verspaand aluminium productHenry van Haeff Directeur 2-S Petrofer

1505 - 1530 Een Circulaire Economie hoe krijgen we die echt in bewegingErick Wuestman AVS Voorzitter en ex-pert CE Stichting Circulaire Economie

1435 - 1500 Analytical strategies for analysis of functional materials at surfaces and interfaces Dr ir Pieter Samyn Researcher Institute for Materials Research (IMO)

1505 - 1530 Solar Simulation the real lifeMark de Waard Sales Rycobel

1435 - 1500 Verlijmen met MMA lijmStef Jaspersen Managing Director BNS Industrial BV

1505 - 1530 Overzicht van recente innovaties in verbinden van ongelijksoortige mate-rialen en van minder gekende las- enof soldeertechniekenFleur Maas Belgisch Instituut voor Lastechniek

1435 - 1500 Cleaning by light surface treatment with laserDipl-Ing Olav G Schulz MBA Ma-naging Director SLCR Lasertechnik GmbH on behalf of Summa Surface SLCR Lasertechniek

1505 - 1530 Understanding adhesion improve-ment as a result of changing surface wettabilityDr Ir Marieumllle Laimboumlck-Wouters Materiaal Expert MaterialsXpertise

1535 - 1600 Zaal 1 M2i - Onderzoek aan High Tech Materialen

Dr Harald Kerp Programma Manager The Materials Innovation Institute

1600 - 1700 Netwerkborrel voor exposanten en bezoekers

33 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

ZAAL 1 Materialen

ZAAL 2 Analyse testen simuleren

ZAAL 3 Verbindingstechnieken

ZAAL 4 Oppervlaktetechnieken

Congresprogramma donderdag 1 juni

1125 - 1150Driving Glass beyond the LimitsDr Matthias Muumlller Director Material Development SCHOTT AG

1155 - 1220 CeraCarbon THE next step in wear resistant lightweight applicatons Roeland Coumans CEOCTO Cera-Carbon

1125 - 1150 Vision inspection for surface damage on high quality materialsJuumlrgen Kemenas Technical specialist TEVEL Techniek BV

1155 - 1220 Hansen Solubility Parameters in inkjet ink developmentDr Sc Frank Ruttens Key accountma-nager Agfa-Labs

1125 - 1150 Verbinden zonder gatenIng J van Schaijk Senior application engineer VIBA NV

1155 - 1220 Hoe de oppervlaktetoestand evalue-renverbeteren voorafgaand aan een verlijming Ing Pol Coudeville Do-cent - cooumlrdinator dienstverlening KU Leuven technologiecampus Oostende

1125 - 1150 Afblazen van oppervlakte en stofreinigingDonald van Boven Sales Rycobel

1155 - 1220 Chemische oppervlaktemodificatie Prof Dr Ernst J R Sudholter Hoogleraar Organische materialen en grensvlakken TU Delft - Chemical Engineering Organic materials amp Interfaces

1345 - 1410 Van ontwerp naar technisch en com-mercieel haalbaar aluminium productFrits Marechal Application Design Engineer Sapa Extrusion Benelux

1345 - 1410 Dynamic mechanical analysis of a tire sample by nanoindentationDavid Ziltener CEO Tribotron AG

1345 - 1410 Ultradunne materiaal lagen en hun toepassing in NanoMagnetisme Dr Ir Ing R Lavrijsen Universitair Do-cent Technische Universiteit Eindho-ven Groep Fysica van NanoStructuren (FNA) Technische Natuurkunde

1505 - 1530 Oppervlaktetechnologie controle op de vierkante kilometerDr Ir Hans van der Weijde Program-ma manager Tata Steel RampD

1435 - 1500 How to model dropping of an HDPE tank with fluid using Abaqus FEA Dr Ir Christine Obbink-Huizer Abaqus Application Engineer Simuleon

1435 - 1500 Condities voor een duurzame verlijmingIng Jan Lambrechts MSc Business Manager LCS Adhesive Bonding bvba

1505 - 1530 Net-shape productie van een compo-sieten draagarmMarkus Kaufmann Programmaleider composieten Sirris

1435 - 1500 Smart coatings via designing surface chemistry and topographyDr Catarina Esteves Associate Professor Eindhoven University of Technology

1505 - 1530 Dos en Donts van anodiserenM Kaarsgaarn DGA KO-AR BV

ZAAL 1 Materialen

930 Ontvangst

1030 - 1055 Zaal 1 Designing functional micromaterials

Dr Wim Noorduin Group Leader AMOLF

1055 - 1125 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1220 - 1315 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1315 - 1340 Zaal 1 Global Resource Depletion Threats and Opportunities

Dr Ir AM Diederen Senior Scientist TNO

1410 - 1435 Pauze met live demos op het Analyse Paviljoen

1535 - 1600 Zaal 1 Lina s werelds eerste bio-based auto

Noud van de Gevel PR amp Media manager TUecomotive

1600 - 1700 Netwerkborrel voor exposanten en bezoekers

34 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Lezingenprogramma woensdag 31 mei

Ontwerpproces verandert door Computational DesignPeter Heideman Architect AvB StudioSK MovaresAan de hand van diverse projecten van de werkgroep Computational Design binnen Movares wordt aan de hand van lopende projecten verteld over de rol van software op het ontwerpproces en robotisering van het maakproces De rollen in het ontwerpproces veranderen drastisch aan het begin van het ontwerppro-ces worden integraal ontwerp parameters bepaald (waarbij een analogie met het integraal vastleggen van informatie middels DNA in celkernen opgaat)In de productie vervallen arbeidsgangen en wordt alleen materiaal toegepast waar nodigDe bouwkolom zal gaan lijken op processen die in de automobiel en luchtvaartindustrie inmiddels normaal zijn1030 - 1055 ZAAL 1

Keyn

ote

Materiaalkunde in een notendopDr Ir HW (Eddy) Brinkman Technisch schrijver en vertaler Betase BVMateriaalkunde als werkgebied vertelt welke invloed microstructuur heeft op de uiteindelijke eigenschap-pen van een materiaal en daardoor op diens toepassingen Door op kleine schaal aan de juiste knoppen te draaien kun je de eigenschappen van een materiaal - en dus van een product - verbeteren Eddy Brinkman laat met een paar voorbeelden zien hoe diverse materialen zich gedragen als ze in aanraking komen met warmte licht elektriciteit en mechanische belasting Zo zorgen elektronen ervoor dat metalen elektriciteit geleiden maar ook dat metalen warmte geleiden en indirect ook dat ze vervormen bij mechanische belas-ting Met recht Materiaalkunde in een notendop

1125 - 1150 ZAAL 1

Mat

eria

len

Joining metals to ceramics by using solderingbrazing techniques (in English)Erik Brom Technical Commercial Director Mat-tech BVJoining metals to ceramics often leads to problems like leakage and cracking In this presentation we will elaborate on the causes these issues and we will also explain what is possible with the innovative use of soldering and brazing techniques that hopefully will inspire you find solutions for the problemschallenges you are facing

1125 - 1150 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Micro-XRF ndash A non-destructive method for Material Analysis and Quality Con-trol Investigations (in English)Dr Andreas Wittkopp Business Manager microXRF - EMEA Bruker Nano GmbH on behalf of Benelux ScientificX-ray fluorescence analysis with spatial resolution in the range of some ten micrometers (micro-XRF) is a time and cost efficient analysis method capable analyzing elemental inhomogeneities of a broad range of various sample types Minimum detection limits down to the single ppm level can be achieved These properties recommend micro XRF as a complementary method to combine spatial resolution of a REM with the analytical performance of an EDXRF bulk instrumentIn this presentation the capabilities and limitations of this technique will be described by means of various application examples coming from Material Science and Industry Quality Control1125 - 1150 ZAAL 2

Anal

yse

Functionele en slimme coatingsDr Walter Lauwerens Senior Project Manager Smart Coatings Sirris Smart Coating Application LabDe term functionele coatings wordt meestal gebruikt om andere functies dan decoratief of beschermend te benoemen Zo heeft iedereen al wel gehoord van coatings met anti-graffiti zelfreinigende antibacterieuml-le of antistatische functies Maar het gaat zelfs verder wanneer de eigenschappen van coatings veranderen in functie van temperatuur of druk Dan spreekt men van slimme coatings die bijvoorbeeld als sensoren gebruikt worden In de presentatie wordt een overzicht gegeven van technologie en toepassingen van functionele en slimme coatings Het Smart Coating Application Lab van Sirris ondersteunt bedrijven die deze coatings willen toepassen op hun producten met advies optimalisatie demonstratie en industrialisa-tie1125 - 1150 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

35 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

TMS 42 innovatie in staalRichard Garvelink Sales and Technical Adviser Telmastaal NVIntroductie van een nieuw bijzonder hoogwaardige kwaliteit gereedschapstaal Het resultaat van 50 jaar ervaring in staalproductie een kwaliteit met dermate hoge waarden dat een tijdsbesparing van 50 procent binnen handbereik ligt

1155 - 1220 ZAAL 1

Mat

eria

len

Strain Gauge Measurements on Plastics and Composites (in English)Anton Chittey Product Manager - Europe Vishay Precision Group - Micro-Measurements on behalf of jj bos bvDespite many novel measurement technologies strain gauges are still the most accurate reliable and repeatable sensor available for material testing real-world stress analysis and condition monitoring Their reliability and ease of use is often defeated by lack of knowledge and necessary skills never more so when applied to plastics and fibre reinforced composites This short presentation aims to clarify some of the misconceptions and put the right tools back in the hands of test personnel to ensure that their data has validity and value rather than acquiring substandard data at a cost

1155- 1120 ZAAL 2

Anal

yse

Structural adhesive bonding for high-temperature and durability (in English)Koen Geurts Research Engineer Flanders Make on behalf of Sadechaf UV BVBAWithin the framework of the European ZeDeMAB project (Zero Defect Manufacturing for Adhesive Bonding) some industrial demonstrator cases were analyzed on several aspects concerning adhesive bonding (influence of processing parameters effect of defects durability behaviour hellip) For an automo-tive application a number of high temperature resistant structural adhesives were evaluated with use of aluminum and steel substrates In contrast to what is expected only one adhesive (SPE 1539) could retain its strength at 140degC to a sufficient level Furthermore the dynamic performance of this adhesive system is characterized An overview of all test results will be discussed as well as some further exploitation possi-bilities of this adhesive in dynamic load andor elevated temperature conditions1155- 1120 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Hoe kom je in het ontwerpproces van kunststof producten tot de juiste materiaalkeuzeJoop Onnekink Senior Consultant Pezy Group GroningenMateriaalkeuze een belangrijke schakel in het ontwerpproces Afgelopen jaar heeft ontwerpbureau Pezy Group de Braster ontwikkeld De Braster is een medisch apparaat waarmee vrouwen zelfstandig een borstscan kunnen maken Door een gedegen ontwerpproces waarin materiaalkeuze en officieumlle vrijgaven erg belangrijk waren werd het product gerealiseerd in een doorlooptijd van slechts twaalf maanden In deze lezing laat Joop Onnekink aan de hand van dit project zien hoe materiaalkeuze deel uit maakt van het ontwerpproces hoe materiaalkeuze tot stand komt en hoe het gedurende het gehele project bewaakt wordt1315- 1340 ZAAL 1

Keyn

ote

Physical foundations for smart polymeric materials (in English)Dr Wouter G Ellenbroek Universitair Docent (Assistant Professor) Eindhoven University of TechnologyOur future asks for novel materials that contribute to durability sustainability andor regenerative me-dicine At Eindhoven University of Technology a range of research groups is devoted to developing such novel smart materials In this presentation I will discuss the recent efforts of our group in Applied Physics focusing on reversibly crosslinked polymeric materials including gels elastomers and biological tissues Our approach of theory development and modeling aims to unravel the mechanisms of recently discover-ed toughening mechanisms and to work with academic and industrial partners on optimizing these novel material design motifs for practical applications

1345 - 1410 ZAAL 1

Mat

eria

len

Benefits of the Oxford Instruments GRADE database (in English)Wilhelm Sanders Certified Product Manager OES (MSC) Oxford Instruments Analytical GmbH on behalf of De Looper NDOThe number of metal grades is growing constantly therefore the identification of the correct material grade based on the chemical analysis is very challenging Not only the element description of the grade designation from the mathematical point of view is sometimes poor but also information can overlap This presentation will point out how the Oxford Instruments GRADE Database can support metallurgists inspection engineers and anyone working with analysers The GRADE Database is also a great help for ve-rifying or selecting the correct grades to avoid material mix-up causing catastrophic situations and failures

1345 - 1410 ZAAL 2

Amal

yse

36 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Analytical strategies for analysis of functional materials at surfaces and inter-faces (in English)Dr ir Pieter Samyn Researcher Institute for Materials Research (IMO)The Institute for Materials Research has a long tradition in applied research and industrial services on general topics in materials science These include application processing performance reliability and sustainability In particular analytical strategies for complex material systems or products are developed such as (bio)polymers and coatings for packaging sensors thin films battery systems energy devices and automotive Starting from given materials composition and processing in-depth analysis results in the for-mulation of structure-property relationships supporting better understanding and optimization of physical mechanical and chemical properties at various scale lengths This approach will be illustrated by some case studies

1435 - 1500 ZAAL 2

Anal

yse

Verlijmen met MMA lijm Stef Jaspersen Managing Director BNS Industrial BVManaging director van BNS Industrial BV Vertegenwoordiger van SCIGRIP in de Benelux Een Anglo-Ameri-kaanse producent van onder andere Acrylaat lijmen

1435 - 1500 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Cleaning by light surface treatment with laser (in English)Dipl-Ing Olav G Schulz MBA Managing Director SLCR Lasertechnik GmbH on behalf of Summa Surface SLCR LasertechniekFor many applications in modern production processes the surface preparation is a mandatory task to achieve high quality products Specifically for bonding processes like gluing or welding the preparation or cleaning of the joint areas is a key factor for a high strength bond This can be done with laser light The laser technique offers an alternative approach for many applications Eg precise paint removal rust removal preparation of surfaces before painting (to increase adhesion) The laser is a contact-free gentle environmentally friendly dry and dust-free treatment without using any media Therefore perfect to auto-mate and integrate in production processes1435 - 1500 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

Lezingenprogramma woensdag 31 mei (vervolg)

Anodiseercriteria bij een perfect verspaand aluminium productHenry van Haeff Directeur 2-S Petrofer Iedereen heeft weleens te maken met een tegenvallende kwaliteit van een bewerkt eindproduct voor en na het anodiseren Met name de onzekerheid over de oorzaak is zowel frustrerend als tijd- en geld rovend Diverse leden van het Mikrocentrum High Tech Platform hebben daarom besloten alle facetten van het productieproces nader te onderzoeken om uiteindelijk meer inzicht te krijgen in de invloeden die oa koel- en smeermiddelen gereedschappen materiaal reinigen etc hebben op het eindresultaat Tijdens testen met Aluminium EN AW-5083 O3 bij het Teclab in Eindhoven zijn een aantal verrassende conclusies getrokken Benieuwd Bezoek het Aluminium Paviljoen stand 7

1435 - 1500 ZAAL 1

Mat

eria

len

Atmosferische plasmatechnologie - applicatiespecifieke oplossingen op maatDr Ralf Greger Zaakvoerder - Technisch Consultant PlaToS ConsultingNa een korte introductie in de plasmatechnologie wordt aan de hand van voorbeelden uit de praktijk ge-toond hoe atmosferische plasmawerktuigen gekozen en op maat geskaleerd kunnen worden

1345 - 1410 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

37 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Een Circulaire Economie hoe krijgen we die echt in bewegingErick Wuestman AVS Voorzitter en expert CE Stichting Circulaire EconomieGaan nieuwe businessmodellen het verschil maken in de technieken rondom Circulaire EconomieHet succes van een circulaire samenleving hangt niet alleen af van recycling of upcycling aan het eind van een levensfase van een product maar meer nog van slimme oplossingen aan de voorkant van een ontwik-keltraject Hoe gaan nieuwe verdien- organisatie- en businessmodellen hier hun invloed op hebben en welke rol spelen materialen in dit hele procesGaat een consortium dat eigenaar blijft van kozijnen en haar gevel als een dienst aanbiedt andere materi-alen kiezen voor haar producten En wat betekent dit voor producenten en materiaal samenstellingen

1505 - 1530 ZAAL 1

Mat

eria

len

Solar Simulation the real life (in English)Mark de Waard Sales RycobelAn enlightening view on weathering simulation possibilities of your materials

1505 - 1530 ZAAL 2

Anal

yse

Overzicht van recente innovaties in verbinden van ongelijksoortige materialen en van minder gekende las- enof soldeertechniekenFleur Maas Belgisch Instituut voor LastechniekDe recente ontwikkelingen in de lastechniek voor het verbinden van ongelijksoortige materialen zoals de opkomst van nieuwe varianten van het MAG-lassen enof solderen puntlassen wrijvingslassen of elektro-magnetisch pulsproces worden in deze presentatie naar voor gebrachtAls toepassingsvoorbeeld zal de ontwikkeling van een metaalcomposiet onderdeel voor de automobiel-sector worden toegelicht

1505 - 1530 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Understanding adhesion improvement as a result of changing surface wettability (in English)Dr Ir Marieumllle Laimboumlck-Wouters Materiaal Expert MaterialsXpertiseMost industrial polymers and composites have low surface free energy and lack polar functional groups on their surface resulting in a class of materials with poor adhesion properties Introduction of polarity is mostly done my means of chemical or physical processes using products that harm the environment Atmospheric plasma treatment is an elegant method to introduce polarity to the surface of the substrate resulting an improved adhesion In this contribution the results of surface modification on the effect on surface free energy and adhesive properties will be presented and related to a theoretical approach to predict adhesion1505 - 1530 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

M2i - Onderzoek aan High Tech MaterialenDr Harald Kerp Programma Manager The Materials Innovation InstituteDe presentatie geeft een overzicht van het materiaalonderzoek dat M2i uitvoert op basis van de High Tech Materials roadmap van het Topsectorenbeleid Binnen M2i wordt onderzoek gedaan naar zowel structu-rele als functionele materialen Hier zal de nadruk liggen op onderzoek aan functionele materialen zoals beschermende en waterafstotende coatings materialen voor zonnecellen en dunne films voor toepassing in elektronische componenten

1535 - 1600 ZAAL 1

Keyn

ote

Lezingenprogramma woensdag 31 mei (vervolg)

38 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Lezingenprogramma donderdag 1 juni

Designing functional micromaterials (in English)Dr Wim Noorduin Group Leader AMOLFHarnessing the basic principles that guide such self-organizing processes is of fundamental scientific interest but also promises a paradigm shift in the manufacturing of nano- and micromaterials We recently demonstrated that the subtle balance between the diffusion of reactants and their reaction rates could lead to a wide range of microscopic shapes that could be further sculpted and hierarchically organized by rationally modulating the environmental conditions Based on fundamental insights in the underlying mechanism we now present new ways to steer the nucleation and growth of mineralizing microstructures and construct functional micromaterials These results contribute to our understanding of biomineralizati-on processes and outline a new nano-fabrication strategy for functional self-organizing materials1030 - 1055 ZAAL 1

Keyn

ote

Driving Glass beyond the Limits (in English)Dr Matthias Muumlller Director Material Development SCHOTT AGSCHOTT AG is continuously developing innovative glass and glass ceramic solutions for a huge variety of applications in optics semiconductor medical electronic packaging and much more With thickness down to 70microm tight geometrical parameters and outstanding strength this material reveals superior performan-ce Another example of leading edge material development are tailored glass ceramics as low loss dielec-tric material for high frequency applications This might enable unique solutions for mobile communication like 5G technology or autonomous flying

1125 - 1150 ZAAL 1

Mat

eria

len

Verbinden zonder gatenIng J van Schaijk Senior application engineer VIBA NVNieuwe materialen vereisen nieuwe manieren van bevestigen Zo worden niet alleen lijmen steeds groener en slimmer ook de bevestigers gaan mee in deze ontwikkeling Met de reeks slimme bevestigers van Click Bond worden er geen gaten geboord in het materiaal Het zijn verlijmbare mechanische bevestigers die in vele markten succesvol worden toegepast overal op de wereld

1125 - 1150 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Afblazen van oppervlakte en stofreinigingDonald van Boven Sales RycobelHet afblazen van oppervlakte en stofreiniging toegelicht aan de hand van een case studie

1125 - 1150 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

Vision inspection for surface damage on high quality materials (in English)Juumlrgen Kemenas Technical specialist TEVEL Techniek BVAutomatic Vision inspection system to inspect surface damage in micro - nano scale on high quality mate-rials

1125 - 1150 ZAAL 2

Anal

yse

39 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Hansen Solubility Parameters in inkjet ink development (in English)Dr Sc Frank Ruttens Key accountmanager Agfa-LabsHansen Theory can be used to develop stable inkjet inks from scratch in a very short period of time hence leading to a minimal time-to-market

1155- 1220 ZAAL 2

Anal

yse

Hoe de oppervlaktetoestand evaluerenverbeteren voorafgaand aan een verlijmingIng Pol Coudeville Docent - cooumlrdinator dienstverlening KULeuven technologiecampus OostendeDe primordiale voorwaarde voor een goede lijmverbinding houdt in dat de oppervlakte-energie van het substraat voldoende hoog is om tot verlijming over te gaan We gaan na wat die termen betekenen en wat we hieruit kunnen afleiden We belichten de verschillende meetprincipes We gaan na wat oppervlakte-ac-tivatie betekent en hoe we dit kunnen realiseren langs fysische of chemische weg

1155- 1220 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Global Resource Depletion Threats and Opportunities (in English)Dr Ir AM Diederen Senior Scientist TNOAt our current level of technology and within the current paradigm of how to run an economy from a global perspective we might already find ourselves in a predicament of interconnected and aggravating relative scarcities The central issue is declining net energy on a global scale which causes relative scarcity of many raw materials (among them many metals) which in turns aggravates the situation with regard to current and future availability and affordability of energy So-called least-regret strategies can be devised to soften or mitigate the consequences of global resource depletion and which have intrinsic benefits both in circumstances of crisis and of non-crisis

1315- 1340 ZAAL 1

Keyn

ote

Lezingenprogramma donderdag 1 juni (vervolg)

Chemische oppervlaktemodificatieProf Dr Ernst J R Sudholter Hoogleraar Organische materialen en grensvlakken TU Delft - Chemical Engi-neering Organic materials amp InterfacesHet seminar zal gaan over oppervlakken en hoe de preciese samenstelling daarvan en de structuur van invloed zijn op de fysische eigenschappen zoals hydrofiliciteit hydrofobiciteit en electrische oppervlakte lading Door preciese chemische behandeling van oppervlakken kunnen de fysische eigenschappen op wens worden beinvloed Dat kan zijn bijvoorbeeld het stimuleren van de hechting van bepaalde compo-nenten uit de omgeving en ook in het juist voorkomen van bepaalde hechtingen

1155- 1220 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

CeraCarbon THE next step in wear resistant lightweight applicatons (in English) Roeland Coumans CEOCTO CeraCarbon CeraCarbon is a disruptive new material It combines the strength and lightness of Carbon Fiber and the wear-resistance and low friction of Ceramic Now it is possible to replace heavy steel in high performace applictions were the matariel is exposed to wear and tear Possible applications hydraulic and air cilinders sliding bearings fast moving and sliding machine parts etc

1155 - 1220 ZAAL 1

Mat

eria

len

40 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Ultradunne materiaal lagen en hun toepassing in NanoMagnetismeDr Ir Ing R Lavrijsen Universitair Docent Technische Universiteit Eindhoven Groep Fysica van NanoStruc-turen (FNA) Faculteit Technische NatuurkundeIn deze presentatie zal ik het onderzoek in de groep fysica van nanostructuren zoals mogelijk gemaakt door de NanoAccess onderzoeksfaciliteit aan de TUe naar de fundamentele magnetische interacties in ultradunne lagen nader toelichten In dit onderzoek is de controle van laagdikten grensvlakken oppervlak-ken en zuiverheid op de nanometer schaal van uiterst belang Ik zal een paar voorbeelden van de gebruik-te technieken voor depositie analyse en structurering de revue laten passeren Ons onderzoek richt zich op applicaties op het gebied van de nano-electronica nanomaterialen voor energie en nanodeeltjes voor bio-medische toepassingen Deze technieken zijn ook toegankelijk voor derden in samenwerkingsverband1345 - 1410 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

How to model dropping of an HDPE tank with fluid using Abaqus FEA (in English)Dr Ir Christine Obbink-Huizer Abaqus Application Engineer SimuleonFinite element analysis is a powerful tool to understand and predict mechanical behavior Using the drop test of an HDPE tank filled with fluid as example the choices that need to be made when setting up an analysis are explained Most attention is paid to the material properties which material models can be used for HDPE and how can we describe the fluid This example shows the capabilities of Abaqus to describe complex non-linear behavior similar to httpinfosimuleoncomblogabaqus-fsi-drop-test-100-liter-hdpe-fuel-tank1435 - 1500 ZAAL 2

Anal

yse

Lezingenprogramma donderdag 1 juni (vervolg)

Van ontwerp naar technisch en commercieel haalbaar aluminium productFrits Marechal Application Design Engineer Sapa Extrusion BeneluxDeze lezing is gericht op ontwerpers die een ontwerp willen vertalen naar een commercieel efficieumlnt maakbaar product Aan de hand van diverse prijswinnende ontwerpen vertelt Frits Marechal wat het ma-teriaal aluminium en de extrusietechniek te bieden hebben om breed uiteenlopende productontwerpen technisch en commercieel haalbaar te maken

1345 - 1410 ZAAL 1

Mat

eria

len

Dynamic mechanical analysis of a tire sample by nanoindentation (in English)David Ziltener CEO Tribotron AGThe viscoelastic properties of a tire sample are studied by dynamical mechanical analysis (DMA) using Na-noIndentation technique with the Nanovea Mechanical Tester We found that the tire possesses different viscoelastic mechanical properties across the tire layers Such strategical distribution of the hardness and complex modulus at different layers meets the functionality requirements of the tire The DMA frequency sweep test provides useful information on the viscoelastic behaviors of the tire running at different speeds which is essential in improving the performance of tires for smoother and safer rides

1345 - 1410 ZAAL 2

Amal

yse

Condities voor een duurzame verlijmingIng Jan Lambrechts MSc Business Manager LCS Adhesive Bonding bvbaWanneer we duurzaam willen verlijmen is het aangewezen een aantal factoren in het oog te houden zoals design van de constructie de keuze van de substraten oppervlaktebehandeling omgevingsfactoren lijmkeuze applicatie en proces testen controle en QC Ten slotte wordt het belang van het Triumviraat uitgelegd

1435 - 1500 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

41 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Oppervlaktetechnologie controle op de vierkante kilometerDr Ir Hans van der Weijde Programma manager Tata Steel RampDTata Steel is een van de grootste producten van metaaloppervlakken in Nederland En naast de optimale eigenschappen van de bulk is juist ook het oppervlak een van de manieren waarop we kunnen excelleren en concureren Dit omvat oppervlakte-topologie over diverse lengteschalen dunne oppervlaktelagen en speciale coatings In deze lezing zal vanuit een aantal marktsegmenten worden bekeken welk type ontwik-kelingen actueel zijn

1505 - 1530 ZAAL 1

Mat

eria

len

Net-shape productie van een composieten draagarmMarkus Kaufmann Programmaleider composieten SirrisSLC-Lab is het engineering en prototypelabo van Sirris de KU Leuven en de UGent Een demonstrator die recent internationale belangstelling wekte was een draagarm voor de ophanging van een Volkswagen Golf die het lab samen met twee Duitse partneruniversiteiten ontwikkelde De component illustreert dat de re-sin transfer moulding-technologie perfect geschikt is voor complexe designs Ze vergt geen nabehandeling en laat zelfs toe optische vezelsensoren te integreren voor structural health monitoring Tijdens de lezing word ingegaan op de complexiteit van matrijsontwerp voor RTM het integreren van inserts in complexe preforms en het opmeten van spanningen door middel van vezelsensoren

1505 - 1530 ZAAL 3

Verb

indi

ngst

echn

ieke

n

Dos en Donts van anodiserenM Kaarsgaarn DGA KO-AR BVWelke valkuilen zijn er bij anodiseren

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

Lezingenprogramma donderdag 1 juni (vervolg)

Lina s werelds eerste bio-based autoNoud van de Gevel PR amp Media manager TUecomotiveLina is een vierpersoons elektrische stadsauto Dankzij haar lichte gewicht van 300 kilogram is ze erg efficieumlnt Dit lage gewicht is te danken aan een innovatief materiaal dat nog nooit eerder structureel in autorsquos is gebruikt Namelijk bio-composiet Deze panelen bestaande uit twee lagen bio-composiet die om de bio-logische PLA-kern geperst worden vormen het chassis van Lina en daarmee de dragende constructie van de auto Het voornaamste bestandsdeel van het bio-composiet is vlas Vlas is een plant met lange stugge vezels waarvan de toepassingen ver reiken

Keyn

ote

1505 - 1530 ZAAL 4

1535 - 1600 ZAAL 1

Smart coatings via designing surface chemistry and topography (in English)Dr Catarina Esteves Associate Professor Eindhoven University of Technology - Department of Chemical Engineering and ChemistryNearly all surfaces we use are covered by a polymer layer (coating) for protection or aesthetic purposes One of the most important roles of surfaces is setting interactions with water Hydrophobic coatings provide water repellency and low-adherence hydrophilic coatings grant permanent contact with water and high lubricity Currently the materials field faces new challenges to design multi-functional surfaces which exhibit a specific wettability but also respond selectively to changes in the environment I will show how we have been using surface chemistry and topography to develop multi-functional smart coatings for different applications eg self-healing and superhydrophobic polymer coatings1435 - 1500 ZAAL 4

Opp

ervl

akte

tech

niek

en

42 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

1D COMPOSITES BVJupiterweg 41a3893 GC ZEEWOLDEinfo1dcompositescom06-53161362www1DcompositescomContact Gertjan Switsar

Stand 10

2-S BV Vlierdensedijk 435705 CK HELMONDhvanhaeff2-seu0492-590443www2-seu Contact Henry van Haeff

Stand 7

4TUHIGH-TECH MATERIALS (4TUHTM) Mekelweg 22628 CD DELFTrboerrigtertudelftnl015-2785760www4tunlhtmContact Reina Boerrigter Stand 16

ADSO BVBA Vuurkruislaan 10BE 2610 WILRIJKbartadsobe0032-498400504wwwadsobeContact Bart Hendrickx Stand 2

Agfa-Labs Septestraat 27BE 2640 MORTSELfrankruttensagfacom0032 449 56 99 49wwwagfa-labscomContact Frank Ruttens Stand 35

ALUMECO NL BV Ketelmeer 255347 JX OSSmohalumeconl06-10382134 wwwalumeconl Contact Marco Huitink

Stand 7

Exposanten (op alfabetische volgorde)

ALUMINIUM PAVILJOEN Kruisstraat 745612 CJ EINDHOVENkmousmikrocentrumnl040-2969922Contact Karin Mous Stand 7

AMEURO METALS BV Papland 9c4206 CK GORINCHEMovaniperenameurometalsnl085-4844770wwwameurometalsnlContact Olaf van Iperen Stand 21

ARNOLD + SIEDSMA Bezuidenhoutseweg 572594 AC DEN HAAGrnaudintencatearnold-siedsmanl070 3654833wwwarnold-siedsmacom

Stand 6

ANALIS nv Rue de Neacuteverleacutee 11BE 5020 Suarleekdranalisbe0032-81-255050wwwanalisbeContact Ken de Roover Stand 53

BENELUX SCIENTIFIC BV 44 RI-straat 334051 AP OCHTENkoschaapbenelux-scientificnl0344-655556wwwbenelux-scientificnlContact Ko Schaap Stand 40

BODYCOTE VACUUM BRAZING Visseringweg 281112 AS DIEMENhenkjanbuursenbodycotecom+31 20 5601080wwwbodycotecomnl-beContact Henkjan BuursenStand 64

BOumlHLER Isolatorweg 321014 AS AMSTERDAMrobdiddenbohlernl020-5817420wwwbohlernlContact Rob Didden Stand 14

Bond voor Materialenkennis Kruisstraat 745612 CJ Eindhoveninfomaterialenkennisnl040 296 99 13wwwmaterialenkennisnlContact Karin van Bakel

Stand 25

BONSHIN SOURCING BVBAUitbreidingstraat 843BE 2600 BERCHEM0032-483252389amyxinbonshincomwwwbonshincomContact Amy Xin

Stand 12

EXPOSANTEN

CERACARBON BV Kruisstraat 1236171 GE STEINroelandceracarboncom046-4260076www ceracarboncom Contact Roeland Coumans

Stand 18

FALEX TRIBOLOGY NV Wingepark 23BBE 3110 ROTSELAARofficefalexeu0032-16-407965wwwfalexeuContact Dirk Drees

Stand 47

GIMEX TECHNISCHE KERAMIEK BV Achterdijk 155705 CB HELMONDjgoossensgimexnl0345 - 574 255wwwgimexnlContact John GoossensStand 4

DE LOOPER ANALYTICAL Bukkumweg 24m5081 CT HILVARENBEEKdanieumllledelooperndocom013-5054216wwwdelooperanalyticalcomContact Danielle Heijms

Stand 37

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES Delo-Allee 1DE 86949 WINDACHrobertboksdelode0049 8193 9900-0wwwdelo-adhesivescomenContact Mr Robert BoksStand 67

ELASTOMER RESEARCH TESTING BV Teugseweg 277418 AM DEVENTERinfoertbvcom+31 570 - 62 46 16wwwertbvcomContact Dr Ir Kuno DijkhuisStand 56

Exposanten (op alfabetische volgorde)

43 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

44 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Exposanten (op alfabetische volgorde)

GRONEMAN BV Postbus 247550 AA HENGELOeidhofgronemannl074-2551143wwwgronemannlContact Karin Eidhof

Stand 80

HARTECH MEET- amp TESTAPPARATUUR Bonte Kraaiweg 161521 RD WORMERVEERyvonnehartechnl075-6144080wwwhartechnlContact Yvonne IJmker - de NijsStand 49

HAUCK HEAT TREATMENT EINDHOVEN BV Achtseweg Noord 55651 GG EINDHOVENrickbruggemanhauckhtcom06-13122288wwwhauckhtnlContact Rick BruggemanStand 72

HOGESCHOOL UTRECHT CENTRUM VOOR NATUUR amp TECHNIEK Koningsbergerstraat 93531 AJ UTRECHTalexharsveldhunl088-4818888wwwcvntnlContact A HarsveldStand 17

IMO-IMOMEC Martelarenlaan 42BE 3500 HASSELTlievededonckeruhasseltbe0032-11-268813wwwuhasseltbeimoContact Lieve de Doncker

Stand 45

INNOVAR CLEANING CONTROL Ambachtsweg 235627 BZ EINDHOVENhanscoolsinnovar-cccom040-7370199wwwinnovar-cccomContact Hans CoolsStand 109

INNOVATEST EUROPE Borgharenweg 1406222 AA MAASTRICHTinfoinnovatest-europecom043-3520060wwwinnovatest-europecom

Stand 44

INNOVATIEVE MATERIALEN SJP UITGEVERS Postbus 8614200 AW GORINCHEMgvninnovatievematerialennl0183-660808Contact Gerard van Nifterik

Stand 1

IPECUNIA PATENTS BV Rijksweg Zuid 86131 AN SITTARDdannybovensipecuniacom046-4113990wwwipecuniacomContact Dhr Jaap Renkema Stand 34

INSTRON 3 Boulevard Jean Moulin Omega Parc Bacirctiment 2FR 78990 ELANCOURT CEDEXjuergen_richterinstroncom0031-(0)6-10898286wwwinstroncomContact dhr J RichterStand 51

ISSERSTED PRUumlFMASCHINEN GMBH amp CO KG Chemiestrasse 4DE 41751 VIERSENdellingisserstedt-pruefservicede0049-2162-266500wwwisserstedt-pruefservicedeContact Maria DellingStand 39

IST BENELUX BV Hommel 637317 BL APELDOORNgerardbnlist-uvcom055-5050014wwwist-uvnlContact Gerard Brieko

Stand 77

JJ BOS BV Marconistraat 112809 PH GOUDAramonvanthoffjjbosbvnl0182-619333wwwjjbosbvnlContact Ramon van t Hoff

Stand 55

HELMUT FISCHER MEETTECHNIEK BV Tarasconweg 105627 GB EINDHOVENjohannieuwlandshelmutfischernl040-2482255wwwhelmutfischernlContact Johan Nieuwlands Stand 89

GOM BRANCH BENELUX Interleuvenlaan 15FBE 3001 HEVERLEEewinantgomcom0032-16-408034wwwgomcomContact Wim Cuypers

Stand 58

EXPOSANTEN

Exposanten (op alfabetische volgorde)

JUNO INDUSTRIES Stoktevijver 229930 Zomergemcojunoindustrieseu+3293959590wwwjunoindustrieseuContact Thierry Soenen

Stand 74

LIJMACADEMIE Ericssonstraat 25121 ML RIJENinfolijmacademienl085-3031227wwwlijmacademieeuContact Arnold Knottnerus

Stand 60

KEYENCE INTERNATIONAL (BELGIUM) Bedrijvenlaan 5BE 2800 MECHELENtvanlaerkeyenceeu0032-471-214822wwwkeyencecom Contact Thimoty Van LaerStand 33

KO-AR BV Neerlandia 161841 JK STOMPETORENmarcoko-arnl072-5745400wwwko-arnlContact Marco Kaarsgaarn

Stand 96

LCS ADHESIVE BONDING BVBA Bergenstraat 84BE 3053 HAASRODEjanlambrechtsconsultantcom0032-16-389045wwwlcs-adhesivebondingcomContact Jan LambrechtsStand 75

IST Benelux BVHommel 637317 BL ApeldoornTel +31 55 505 00 14wwwist-uvnl

IndustrialLED- UV

technologie van IST

45 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

JEOL (EUROPE) BV Lireweg 42153 PH NIEUW-VENNEPkruizejeolbeneluxcom0252-623500wwwjeolbeneluxcomContact Arnold Kruize

Stand 38

46 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Exposanten (op alfabetische volgorde)

Materials innovation institute (M2i) Elektronicaweg 252628 XG DELFTBvanhaastrechtm2inl088-0351900wwwm2inlContact Bert van HaastrechtStand 25

MERSEN BENELUX BV Mercuriusweg 4-63113 AR SCHIEDAMwilliamrozeboommersencom010-2983030wwwmersencomContact William Rozeboom

Stand 22

METEL Van Harenstraat 45145 RJ WAALWIJKdwijnantsmetelnl0416-724800wwwmetelnlContact Dennis Wijnants

Stand 13

MIKROCENTRUM Kruisstraat 745612 CJ EINDHOVENjgijsbertsmikrocentrumnl040-2969933 wwwmikrocentrumnlContact J Gijsberts

Stand 120

MULTIVALENT BV INNPLATE Ekkersrijt 15015692 AN SONrobbertdegreefmultivalentnl040-7515304 wwwmultivalentnlContact Robbert de GreefStand 98

Newa Postbus 105110 AA BAARLE-NASSAUinfonewanl013-5072000wwwnewanlContact Ivo Verheijen Stand 46

PERMACOL BV Diedenweg 946717 KV EDEtgorterpermacolnl0318-640740wwwpermacolnlContact Tom Gorter Stand 73

PHENOM-WORLD BV Dillenburgstraat 9T5652 AM EINDHOVENviviandecortiphenom-worldcom040-2597369 wwwphenom-worldcomContact Vivian de Corti Stand 54

Pontus HeatTreatment BV Thermen 97521 PS ENSCHEDErvanmilpontusnl053-4341000wwwpontusnlContact Robert van Mil Stand 62

PLATOS CONSULTING Elsbrug 11BE 9260 WICHELENralfgregerplatos-consultingbe0032-474-572635wwwplatos-consultingeuContact Dr Ralf Greger

Stand 91

REFITECH CARBON COMPONENTS Industriestraat 69a5145 PD WAALWIJKbnijpelsrefitechnl0416-330589wwwrefitechnlContact Bas NijpelsStand 19

RUPLO LIJMTECHNIEK BV Meeuwstraat 2A9791 GE TEN BOERinforuplonl050-3022702wwwruplonlContact Ruurd van der Ploeg

Stand 76

RYCOBEL Nijverheidslaan 47BE 8540 DEERLIJKinforycobelcom0032-56-1782170wwwrycobelcomContact Mark de Waard amp Donald Van BovenStand 95

MATERIALDESIGN Heereweg 321901 MD CASTRICUMtonhurkmansgmailcom0251-656052Contact Ton Hurkmans wwwmaterialdesignnl

Stand 1

MAT-TECH Ekkersrijt 45085692 DM SONebrommat-techcom0499-490133wwwmat-techcomContact Erik Brom

Stand 59

47 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Please visit us at the Materials 2017 ndash Booth 3

Whatrsquos your nextmilestone

By creating specialty glass that stands out with unmatched optical precision the highest transmission surprising exibility and ultimate customized solutions we enable engineers and designers to think in new dimensions

milestonesschottcom

Letrsquos rediscovermaterials for industrial applications

IA_Geschmolzenes-Glas_210x297_ENG_170419indd 1 200417 1154

48 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Exposanten (op alfabetische volgorde)

SAPA EXTRUSION BENELUX Postbus 755150 AB DRUNENrikmertenssapagroupcom06-20542522 wwwsapaprofilescomnlContact Rik Mertens Stand 23

SCHOTT BENELUX BV Randweg 3a4104 AC CULEMBORGantoonwesselinkschottcom0345-470650wwwschottcomContact AHWesselink

Stand 3

SCIGRIP - BENELUX BNS Australieumlweg 24T4561 PD HULSTbnsbnsindustrialcom0114-31100wwwscigrip-beneluxcomContact Stef Jaspersen

Stand 71

SENANG MATERIAL MICROSCOPY Prinses Beatrixlaan 224001 AH TIELinfosenangomsnl0344-610020wwwsenangomsnlContact Roy MaidmanStand 43

SHIMADZU BENELUX BV Australieumllaan 145232 BB DEN BOSCHinfoshimadzunl073-6430320wwwshimadzunl Contact Gaby de Jong

Stand 32

SIMULEON - ABAQUS SOFT-WARE amp FEA SERVICES Sint Antoniestraat 75314 LG BRUCHEMdbroekaartsimuleoncom0418-644699wwwsimuleoncomContact Dolf BroekaartStand 50

SIRRIS Technologiepark 935BE 9052 ZWIJNAARDEbartteerlincksirrisbe0032-498-919394Contact Bart Teerlinckwwwsirrisbe Stand 70

SIRRIS SMART COATING APPLICATION LAB Wetenschapspark 3BE 3590 DIEPENBEEKhildekrikorsirrisbe0032-473-992129wwwsmartcoatingbeContact Hilde KrikorStand 105

TESA BV Stationsplein 3-11211 EX HILVERSUMerikspeeckaerttesacom0032-471-705597wwwtesanlContact Erik Speeckaert

Stand 63

SUMMA SURFACE SLCR LASERTECHNIEK Bernard Vrienslaan 35062 EM OISTERWIJKthijscarliersumma-surfacenl013-8225866wwwsumma-surfacenlmachinesslcrContact Thijs Carlier Stand 93

TEVEL TECHNIEK BV Mollevite 246931 KG WESTERVOORTinfotevelnl026-3030060wwwtevelnlContact H Blauw

Stand 30

TITAN TECHNOLOGIES Koksijdestraat 11BE 8630 VEURNEinfotitantechnologiesbe0032-475651536wwwtitantechnologiesbe Contact Serge Tuerlings

Stand 79

SADECHAF BONDING Campus Blairon 30BE 2300 TURNHOUTjannekerenessadechafeu0032-14-405287wwwsadechafeuContact Janneke Renes

Stand 69

SINVACON BVBAProvinciebaan 102BE 9890 GAVERE0032-478546968pascalverheyensinvaconbewwwsinvaconbe Contact Pasval Verheyen

Stand 106

SABA Dinxperlo BV Industriestraat 37091 DC DINXPERLOtransportationsaba-adhesivescom0315 65 89 99wwwsaba-adhesivescomContact Dennis ter Veldhuis Stand 68

DEacute TAPE VOOR MOEILIJKE 0PPERVLAKKENtesareg ACXplus 709x LSE Performerbull Deze innovatieve schuimtape in acryl hecht op een blijvende manier en zonder primer aan

low-surface-energy (LSE) materialen zoals kunststof materialen met poedercoating etcbull Kan gebruikt worden bij temperaturen dicht bij het vriespunt

tesanl

Global leading technology in hardness testing made inThe Netherlands

Visit our websitewwwinnovatest-europecom

Borgharenweg 140 - 6222 AA Maastricht - Phone +31 (0) 43 3520060 - Fax +31 (0) 43 3631168 - E-mail infoinnovatest-europecomINNOVATEST Europe BV

49 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

50 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

In eacuteeacuten dag alles over aluminium productontwikkeling

wwwmikrocentrumnlevenementen

12 | 9 | 2017

Hilvaria

Studios

Hilvarenbeek

51 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

VDL FIBERTECH INDUSTRIES Diamantweg 545527 LC HAPERTdsteenbakkersvdlfibertechindus-triescomwwwvdlfibertechindustriescom0497-338400Contact D SteenbakkersStand 20

Exposanten (op alfabetische volgorde)

VERENIGING ION Einsteinbaan 13439 NJ NIEUWEGEINscherpenborgvereniging-ionnl030-6300390wwwvereniging-ionnlContact Santino Scherpenborg

Stand 99

VIBA NV Bleiswijkseweg 412712 PB ZOETERMEERromanivibanlwwwvibanl 079-3306748Contact Ton Romani Stand 78

VOM VZW Kapeldreef 60BE 3001 LEUVENvfinckenvombe0032-16-401420wwwvombeContact Veerle Fincken Stand 108

WEISS TECHNIK NEDERLAND BV Newtonstraat 54004 KD TIELinfoweisstechniknl0344-670400wwwweisstechniknlContact M VogelaarStand 52

WITTENBURGWITCOM Postbus 323870 CA HOEVELAKENhbwittenburgbvnl036-2000300wwwwittenburgbvnlContact Han van der Brink Stand 5

VM VISION INTERNATIONAL BVBA Molenbergstraat 39BE 9190 STEKENEmthvm-visioneu0032-3-7893602wwwvm-visioneuContact Mark ter HoevenStand 57

Stand 40

Instrumenten voor hettesten van uw materialen

Op de stand van Benelux Scientific is dit jaar ruim aandacht voor Q-Labdeacute specialist op het gebied van testapparatuur voor veroudering en corrosie

infobenelux-scientificnlwwwbenelux-scientificnlT +31-(0)344-655556

TRIBOTRON AG Lerchenfeldstrasse 3CH 9014 ST GALLENinfotribotroncom0041-71-5112465wwwtribotroncomContact David Ziltener

Stand 48

TTL GROUP NV Bredesteeg 47041 GV S-HEERENBERGwendyvanreettlgroupnl0314-664900 wwwttlgroupnlContact Wendy van Ree Stand 11

52 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Wie levert wat

1D COMPOSITES BV 10

ADSO BVBA 2

AMEURO METALS BV 21

BOumlHLER 14

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67

GIMEX TECHNISCHE KERAMIEK BV 4

JJ BOS BV 55

MERSEN BENELUX BV 22

METEL 13

PERMACOL BV 73

REFITECH CARBON COMPONENTS 19

SCHOTT BENELUX BV 3

(Slimme) materialen amp grondstoffen

2-S BV 7

ADSO BVBA 2

BOumlHLER 14

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67

GIMEX TECHNISCHE KERAMIEK BV 4

JJ BOS BV 55

LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75

MERSEN BENELUX BV 22

REFITECH CARBON COMPONENTS 19

SCHOTT BENELUX BV 3

SUMMA SURFACE SLCR LASERTECHNIEK 93

Bewerken van materialen

2-S BV 7

Agfa-Labs 35

ARNOLD + SIEDSMA 6

BODYCOTE VACUUM BRAZING 64

BOumlHLER 14

ELASTOMER RESEARCH TESTING BV 56

FALEX TRIBOLOGY NV 47

GIMEX TECHNISCHE KERAMIEK BV 4

HOGESCHOOL UTRECHT - CENTRUM VOOR NATUUR amp TECHNIEK

17

LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75

LIJMACADEMIE 60

MULTIVALENT BV INNPLATE 98

PERMACOL BV 73

PLATOS CONSULTING 91

Pontus HeatTreatment BV 62

SIMULEON - ABAQUS SOFTWARE amp FEA SERVICES 50

Consultant adviseur

ANALIS nv 53

BODYCOTE VACUUM BRAZING 64

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67

HAUCK HEAT TREATMENT EINDHOVEN BV 72

INNOVAR CLEANING CONTROL 109

IST BENELUX BV 77

JJ BOS BV 55

LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75

LIJMACADEMIE 60

MAT-TECH 59

MULTIVALENT BV INNPLATE 98

PLATOS CONSULTING 91

RYCOBEL 95

SCHOTT BENELUX BV 3

SUMMA SURFACE SLCR LASERTECHNIEK 93

VERENIGING ION 99

VM VISION INTERNATIONAL BVBA 57

ADSO BVBA 2

JJ BOS BV 55

LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75

LIJMACADEMIE 60

MULTIVALENT BV INNPLATE 98

SIMULEON - ABAQUS SOFTWARE amp FEA SERVICES 50

Oppervlaktetechnieken

Ontwerp- en design bureau

Wie levert wat

53 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Wie levert wat

2-S BV 7

Agfa-Labs 35

BENELUX SCIENTIFIC BV 40

DE LOOPER ANALYTICAL 37

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67

ELASTOMER RESEARCH TESTING BV 56

FALEX TRIBOLOGY NV 47

GOM BRANCH BENELUX 58

HARTECH MEET- amp TESTAPPARATUUR 49

INNOVATEST EUROPE 44

INSTRON 51

JJ BOS BV 55

JEOL (EUROPE) BV 38

MAT-TECH 59

MULTIVALENT BV INNPLATE 98

Newa 46

PERMACOL BV 73

RYCOBEL 95

TEVEL TECHNIEK BV 30

TRIBOTRON AG 48

VM VISION INTERNATIONAL BVBA 57

WEISS TECHNIK NEDERLAND BV 52

Materiaalkarakterisering analyse techniek meten amp testen

4TUHIGH-TECH MATERIALS (4TUHTM) 16

Agfa-Labs 35

ELASTOMER RESEARCH TESTING BV 56

HOGESCHOOL UTRECHT - CENTRUM VOOR NATUUR amp TECHNIEK

17

JJ BOS BV 55

LIJMACADEMIE 60

Materials innovation institute 25

VERENIGING ION 99

VOM VZW 108

Onderzoeksinstituten kennis- en onderwijsinstellingen

BODYCOTE VACUUM BRAZING 64

DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67

GRONEMAN BV 80

HAUCK HEAT TREATMENT EINDHOVEN BV 72

IST BENELUX BV 77

JJ BOS BV 55

JUNO INDUSTRIES 74

LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75

LIJMACADEMIE 60

MAT-TECH 59

PERMACOL BV 73

SADECHAF BONDING 69

SCHOTT BENELUX BV 3

VDL FIBERTECH INDUSTRIES 20

Verbindingstechnieken

Wie levert wat

54 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

Klik Hier voor de webversiegt

55 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

1D COMPOSITES BV 102-S BV 74TUHIGH-TECH MATERIALS (4TUHTM) 16ADSO BVBA 2Agfa-Labs 35ALUMECO NL BV 7ALUMINIUM PAVILJOEN 7AMEURO METALS BV 21ANALIS nv 53ARNOLD + SIEDSMA 6BENELUX SCIENTIFIC BV 40BODYCOTE VACUUM BRAZING 64BOumlHLER 14Bond voor Materialenkennis 25BONSHIN SOURCING BVBA 12CERACARBON BV 18DE LOOPER ANALYTICAL 37DELO INDUSTRIAL ADHESIVES 67ELASTOMER RESEARCH TESTING BV 56FALEX TRIBOLOGY NV 47GIMEX TECHNISCHE KERAMIEK BV 4GOM BRANCH BENELUX 58GRONEMAN BV 80HARTECH MEET- amp TESTAPPARATUUR 49HAUCK HEAT TREATMENT EINDHOVEN BV 72HELMUT FISCHER MEETTECHNIEK BV 89HOGESCHOOL UTRECHT - CENTRUM VOOR NATUUR amp TECHNIEK 17IMO-IMOMEC 45INNOVAR CLEANING CONTROL 109INNOVATEST EUROPE 44INNOVATIEVE MATERIALEN SJP UITGEVERS 1INSTRON 51IPECUNIA PATENTS BV 34ISSERSTED PRUumlFMASCHINEN GMBH amp CO KG 39IST BENELUX BV 77JJ BOS BV 55JEOL (EUROPE) BV 38JUNO INDUSTRIES 74KEYENCE INTERNATIONAL (BELGIUM) 33KO-AR BV 96LCS ADHESIVE BONDING BVBA 75LIJMACADEMIE 60MATERIALDESIGN 1Materials innovation institute 25MAT-TECH 59MERSEN BENELUX BV 22METEL 13MIKROCENTRUM 120MULTIVALENT BV INNPLATE 98Newa 46PERMACOL BV 73PHENOM-WORLD BV 54PLATOS CONSULTING 91Pontus HeatTreatment BV 62REFITECH CARBON COMPONENTS 19RUPLO LIJMTECHNIEK BV 76RYCOBEL 95SABA Dinxperlo BV 68SADECHAF BONDING 69SAPA EXTRUSION BENELUX 23SCHOTT BENELUX BV 3SCIGRIP - BENELUX BNS 71SENANG MATERIAL MICROSCOPY 43SHIMADZU BENELUX BV 32SIMULEON - ABAQUS SOFTWARE amp FEA SERVICES 50SINVACON BVBA 106SIRRIS 70SIRRIS SMART COATING APPLICATION LAB 105SUMMA SURFACE SLCR LASERTECHNIEK 93TESA BV 63TEVEL TECHNIEK BV 30TITAN TECHNOLOGIES 79TRIBOTRON AG 48TTL GROUP NV 11VDL FIBERTECH INDUSTRIES 20VERENIGING ION 99VIBA NV 78VM VISION INTERNATIONAL BVBA 57VOM VZW 108WEISS TECHNIK NEDERLAND BV 52WITTENBURGWITCOM 5

56 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Nanovea began designing and manufacturing instruments after years of experience in providing solutions for

measurement technology to stimulate materials engineering for the common good Ease of use advanced automation

Testers and Tribometers Nanoveas instruments can be found internationally in distinguished educational and industrial

organizations ranging from automotive to cosmetic biotechnology to medical devices to microelectronics and space

applications Thousands of clients rely on Nanovea for accurate solutions technically superior instruments experienced

assistance and comprehensive laboratory services

Visit Our Exclusive DistributorTRIBOTRON (Booth 48)

Human CapitalWe connect talented people to our partners creating results together

Market PlatformsWe combine existing competences

and new markets and vice versa

ValorizationWe empower industry to capitalize on developed competences and technologies

ScienceWe develop technology amp industry roadmaps

to materialize scientific agendas

NetworkNetwork

M2i Four Service Areas

euro

As the specialist network organization in materials innovation the Materials innovation institute (M2i) works with large industries as well as small and rapidly expanding companies M2i delivers value to business and science in four service areas

M2i is the enabler in materials inno vation and delivers the integral programming for the Top Sector High Tech Systems and Materials (HTSM) boosting the Dutch economy with knowledge and talent and strengthening its position as global player

ldquo To be successful in our society we are taking a leading role in the social and technical materials inno vations mdash for the generations to comerdquo mdash Mario van Wingerde CEO M2i

Elektronicaweg 252628 XG Delft +31 88 035 1900 infom2inl wwwm2inl

M2i Four Service Areas

57 | INNOVATIEVE MATERIALEN 2 2017

EXPOSANTEN

Nanovea began designing and manufacturing instruments after years of experience in providing solutions for

measurement technology to stimulate materials engineering for the common good Ease of use advanced automation

Testers and Tribometers Nanoveas instruments can be found internationally in distinguished educational and industrial

organizations ranging from automotive to cosmetic biotechnology to medical devices to microelectronics and space

applications Thousands of clients rely on Nanovea for accurate solutions technically superior instruments experienced

assistance and comprehensive laboratory services

Visit Our Exclusive DistributorTRIBOTRON (Booth 48)

SJP Uitgevers

Postbus 861 4200 AW Gorinchem tel (0183) 66 08 08

e-mail infoinnovatievematerialennl

Abonnementen

Een digitaal abonnement in 2017 (6 uitgaven) kost euro 3950 (excl BTW)

wwwinnovatievematerialennl

Innovatieve Materialen

Innovatieve Materialen is een interactief digitaal vakblad over nieuwe enof innovatief toegepaste materialen in de civieltechnische sector bouw architectuur en design Kerngedachte achter het blad is dat de materialensector tot dusver was lsquoverzuildrsquo op basis van materiaalsoorten waardoor veel kennis en kansen niet worden benut Daar wil Innovatieve Materialen iets aan doenInnovatieve Materialen verschijnt in digitale vorm zes keer per jaar Abonnees ontvangen een bladerbare versie plus een downloadable pdf-editie Beide versies zijn interactief en bevatten hyperlinks en videorsquos Uitgever SJP Uitgevers Postbus 861 4200 AW Gorinchem Tel 0183 66 08 08 Vraag een gratis digitaal proefnummer aan infoinnovatievematerialennl

Digitaal Innovatieve Materialen is een digitaal vakblad wat logischerwijs de mogelijkheid geeft om meer informatie toe te voegen dan in een conventio neel papieren vakblad gebruikelijk is Vaak wordt er bij de artikelen een koppeling gemaakt met een relevante website achterliggende informatie rapporten videomateriaal enof eerder verschenen artikelen

INNOVATIEVE MATERIALEN

Page 19: Extra - Innovatieve Materialen · 2017. 5. 18. · start-up 2016 van Rusland in de wacht gesleept. De competitie is een jaarlijks terugkerend evenement, waarbij start-up bedrijven
Page 20: Extra - Innovatieve Materialen · 2017. 5. 18. · start-up 2016 van Rusland in de wacht gesleept. De competitie is een jaarlijks terugkerend evenement, waarbij start-up bedrijven
Page 21: Extra - Innovatieve Materialen · 2017. 5. 18. · start-up 2016 van Rusland in de wacht gesleept. De competitie is een jaarlijks terugkerend evenement, waarbij start-up bedrijven
Page 22: Extra - Innovatieve Materialen · 2017. 5. 18. · start-up 2016 van Rusland in de wacht gesleept. De competitie is een jaarlijks terugkerend evenement, waarbij start-up bedrijven
Page 23: Extra - Innovatieve Materialen · 2017. 5. 18. · start-up 2016 van Rusland in de wacht gesleept. De competitie is een jaarlijks terugkerend evenement, waarbij start-up bedrijven
Page 24: Extra - Innovatieve Materialen · 2017. 5. 18. · start-up 2016 van Rusland in de wacht gesleept. De competitie is een jaarlijks terugkerend evenement, waarbij start-up bedrijven
Page 25: Extra - Innovatieve Materialen · 2017. 5. 18. · start-up 2016 van Rusland in de wacht gesleept. De competitie is een jaarlijks terugkerend evenement, waarbij start-up bedrijven
Page 26: Extra - Innovatieve Materialen · 2017. 5. 18. · start-up 2016 van Rusland in de wacht gesleept. De competitie is een jaarlijks terugkerend evenement, waarbij start-up bedrijven
Page 27: Extra - Innovatieve Materialen · 2017. 5. 18. · start-up 2016 van Rusland in de wacht gesleept. De competitie is een jaarlijks terugkerend evenement, waarbij start-up bedrijven
Page 28: Extra - Innovatieve Materialen · 2017. 5. 18. · start-up 2016 van Rusland in de wacht gesleept. De competitie is een jaarlijks terugkerend evenement, waarbij start-up bedrijven
Page 29: Extra - Innovatieve Materialen · 2017. 5. 18. · start-up 2016 van Rusland in de wacht gesleept. De competitie is een jaarlijks terugkerend evenement, waarbij start-up bedrijven
Page 30: Extra - Innovatieve Materialen · 2017. 5. 18. · start-up 2016 van Rusland in de wacht gesleept. De competitie is een jaarlijks terugkerend evenement, waarbij start-up bedrijven
Page 31: Extra - Innovatieve Materialen · 2017. 5. 18. · start-up 2016 van Rusland in de wacht gesleept. De competitie is een jaarlijks terugkerend evenement, waarbij start-up bedrijven
Page 32: Extra - Innovatieve Materialen · 2017. 5. 18. · start-up 2016 van Rusland in de wacht gesleept. De competitie is een jaarlijks terugkerend evenement, waarbij start-up bedrijven
Page 33: Extra - Innovatieve Materialen · 2017. 5. 18. · start-up 2016 van Rusland in de wacht gesleept. De competitie is een jaarlijks terugkerend evenement, waarbij start-up bedrijven
Page 34: Extra - Innovatieve Materialen · 2017. 5. 18. · start-up 2016 van Rusland in de wacht gesleept. De competitie is een jaarlijks terugkerend evenement, waarbij start-up bedrijven
Page 35: Extra - Innovatieve Materialen · 2017. 5. 18. · start-up 2016 van Rusland in de wacht gesleept. De competitie is een jaarlijks terugkerend evenement, waarbij start-up bedrijven
Page 36: Extra - Innovatieve Materialen · 2017. 5. 18. · start-up 2016 van Rusland in de wacht gesleept. De competitie is een jaarlijks terugkerend evenement, waarbij start-up bedrijven
Page 37: Extra - Innovatieve Materialen · 2017. 5. 18. · start-up 2016 van Rusland in de wacht gesleept. De competitie is een jaarlijks terugkerend evenement, waarbij start-up bedrijven
Page 38: Extra - Innovatieve Materialen · 2017. 5. 18. · start-up 2016 van Rusland in de wacht gesleept. De competitie is een jaarlijks terugkerend evenement, waarbij start-up bedrijven
Page 39: Extra - Innovatieve Materialen · 2017. 5. 18. · start-up 2016 van Rusland in de wacht gesleept. De competitie is een jaarlijks terugkerend evenement, waarbij start-up bedrijven
Page 40: Extra - Innovatieve Materialen · 2017. 5. 18. · start-up 2016 van Rusland in de wacht gesleept. De competitie is een jaarlijks terugkerend evenement, waarbij start-up bedrijven
Page 41: Extra - Innovatieve Materialen · 2017. 5. 18. · start-up 2016 van Rusland in de wacht gesleept. De competitie is een jaarlijks terugkerend evenement, waarbij start-up bedrijven
Page 42: Extra - Innovatieve Materialen · 2017. 5. 18. · start-up 2016 van Rusland in de wacht gesleept. De competitie is een jaarlijks terugkerend evenement, waarbij start-up bedrijven
Page 43: Extra - Innovatieve Materialen · 2017. 5. 18. · start-up 2016 van Rusland in de wacht gesleept. De competitie is een jaarlijks terugkerend evenement, waarbij start-up bedrijven
Page 44: Extra - Innovatieve Materialen · 2017. 5. 18. · start-up 2016 van Rusland in de wacht gesleept. De competitie is een jaarlijks terugkerend evenement, waarbij start-up bedrijven
Page 45: Extra - Innovatieve Materialen · 2017. 5. 18. · start-up 2016 van Rusland in de wacht gesleept. De competitie is een jaarlijks terugkerend evenement, waarbij start-up bedrijven
Page 46: Extra - Innovatieve Materialen · 2017. 5. 18. · start-up 2016 van Rusland in de wacht gesleept. De competitie is een jaarlijks terugkerend evenement, waarbij start-up bedrijven
Page 47: Extra - Innovatieve Materialen · 2017. 5. 18. · start-up 2016 van Rusland in de wacht gesleept. De competitie is een jaarlijks terugkerend evenement, waarbij start-up bedrijven
Page 48: Extra - Innovatieve Materialen · 2017. 5. 18. · start-up 2016 van Rusland in de wacht gesleept. De competitie is een jaarlijks terugkerend evenement, waarbij start-up bedrijven
Page 49: Extra - Innovatieve Materialen · 2017. 5. 18. · start-up 2016 van Rusland in de wacht gesleept. De competitie is een jaarlijks terugkerend evenement, waarbij start-up bedrijven
Page 50: Extra - Innovatieve Materialen · 2017. 5. 18. · start-up 2016 van Rusland in de wacht gesleept. De competitie is een jaarlijks terugkerend evenement, waarbij start-up bedrijven
Page 51: Extra - Innovatieve Materialen · 2017. 5. 18. · start-up 2016 van Rusland in de wacht gesleept. De competitie is een jaarlijks terugkerend evenement, waarbij start-up bedrijven
Page 52: Extra - Innovatieve Materialen · 2017. 5. 18. · start-up 2016 van Rusland in de wacht gesleept. De competitie is een jaarlijks terugkerend evenement, waarbij start-up bedrijven
Page 53: Extra - Innovatieve Materialen · 2017. 5. 18. · start-up 2016 van Rusland in de wacht gesleept. De competitie is een jaarlijks terugkerend evenement, waarbij start-up bedrijven
Page 54: Extra - Innovatieve Materialen · 2017. 5. 18. · start-up 2016 van Rusland in de wacht gesleept. De competitie is een jaarlijks terugkerend evenement, waarbij start-up bedrijven
Page 55: Extra - Innovatieve Materialen · 2017. 5. 18. · start-up 2016 van Rusland in de wacht gesleept. De competitie is een jaarlijks terugkerend evenement, waarbij start-up bedrijven
Page 56: Extra - Innovatieve Materialen · 2017. 5. 18. · start-up 2016 van Rusland in de wacht gesleept. De competitie is een jaarlijks terugkerend evenement, waarbij start-up bedrijven
Page 57: Extra - Innovatieve Materialen · 2017. 5. 18. · start-up 2016 van Rusland in de wacht gesleept. De competitie is een jaarlijks terugkerend evenement, waarbij start-up bedrijven
Page 58: Extra - Innovatieve Materialen · 2017. 5. 18. · start-up 2016 van Rusland in de wacht gesleept. De competitie is een jaarlijks terugkerend evenement, waarbij start-up bedrijven
Page 59: Extra - Innovatieve Materialen · 2017. 5. 18. · start-up 2016 van Rusland in de wacht gesleept. De competitie is een jaarlijks terugkerend evenement, waarbij start-up bedrijven
Page 60: Extra - Innovatieve Materialen · 2017. 5. 18. · start-up 2016 van Rusland in de wacht gesleept. De competitie is een jaarlijks terugkerend evenement, waarbij start-up bedrijven