Dit Extended Abstract geeft een beeld van de afstudeeropdracht van Maik van der Linden. De afstudeeropdracht is uitgevoerd voor QNH Consulting Zuid B.V. QNH is een consultancybedrijf dat organisaties adviseert over het optimaliseren van hun bedrijfsvoering met behulp van ICT. In de afstudeeropdracht stond het onderzoeken, het concretiseren én het uitwerken van het fenomeen datavirtualisatie centraal. Dit omvat het uitvoeren van literatuuronderzoek naar het begrip datavirtualisatie en het uitwerken van een game over datavirtualisatie. De game verheldert het begrip en de eigenschappen van datavirtualisatie. Ook geeft de game klanten inzicht in de mogelijkheden die datavirtualisatie biedt. Naast de game en het literatuuronderzoek is een advies geformuleerd over de vervolgfase na de game.

Naam student: Maik van der Linden Opleiding: Information Management Afstudeerperiode: 2013 – 2014 Opdrachtgever: QNH Consulting Zuid B.V. Afdeling: Business Intelligence Bedrijfsbegeleiders: Ludo de Vrede

Michel Saleh Docentbegeleider: Jef Leunissen Datum: woensdag 11 juni 2014

Extended Abstract

De toegevoegde waarde van datavirtualisatie

Wegwijs worden in datavirtualisatie middels gamification

[Type here]

Voor u ligt het Extended Abstract van Maik van der Linden. Dit document beschrijft de afstudeer-opdracht die is uitgevoerd tijdens de afstudeerstage bij QNH. Met de afstudeeropdracht wordt de HBO-opleiding Information Management afgerond. Deze opleiding wordt gevolgd aan Zuyd Hogeschool te Heerlen. Dit document geeft een beeld van: 1. Het doel van de afstudeeropdracht; 2. De uitvoering van de afstudeeropdracht; 3. De opgeleverde resultaten van de afstudeer-

opdracht.

In dit Extended Abstract wordt allereerst toegelicht wie de opdrachtgever van de afstudeeropdracht is. In het volgende hoofdstuk is de opdrachtomschrijving beschreven. Hoofdstuk drie, genaamd Aanpak, beschrijft de gebruikte aanpak voor de afstudeer-opdracht. De resultaten van de afstudeeropdracht zijn beschreven in hoofdstuk vier Resultaten. Het hoofdstuk Discussie licht de gemaakte keuzes toe en het hoofdstuk Conclusie beschrijft de conclusies. De geraadpleegde bronnen zijn opgenomen in de referentielijst.

De opdracht is uitgevoerd voor QNH Consulting Zuid B.V. te Maastricht-Airport. QNH is een consultancy-bedrijf dat organisaties adviseert over het optimaliseren van hun bedrijfsvoering met behulp van ICT. Binnen QNH wordt onderscheid gemaakt tussen een viertal Business Units:

1. Management Consulting; 2. Business Intelligence; 3. Application Development; 4. Infrastructure Services.

De afstudeeropdracht is uitgevoerd binnen de Business Intelligence-unit. De BI-unit houdt zich primair bezig met het transformeren van data naar informatie, met behulp van diverse technieken en tools. Raadpleeg voor meer informatie over de organisatie de documenten ‘Opdrachtomschrijving’ [1] en ‘Onderzoeksopzet’ [2].

Het doel van de afstudeeropdracht is het onder-zoeken van datavirtualisatie en het verduidelijken van dit concept op een laagdrempelige manier. QNH heeft behoefte aan een heldere en praktisch hanteerbare beschrijving van datavirtualisatie ten behoeve van klanten en medewerkers. De randvoorwaarde van de afstudeeropdracht is dat datavirtualisatie wordt verhelderd in de vorm van een game. Deze game dient bewustzijn te creëren bij klanten en dient speelbaar te zijn in minimaal 2 uur. De bedoeling van de game is dat klanten en medewerkers op een speelse manier kennismaken met datavirtualisatie. Daarnaast moet een advies worden geformuleerd over de vervolgfase van de game. Het streven is QNH te helpen bij het creëren van een visie over datavirtualisatie. Het resultaat van de afstudeeropdracht zijn de volgende drie producten:

1. Een literatuuronderzoek(rapport); 2. Een game met als doel datavirtualisatie te

verhelderen; 3. Een advies over hoe om te gaan met

datavirtualisatie en de game (rapport). De opdrachtduur hiervoor was 20 werkweken. Voor meer informatie over de opdrachtomschrijving, fasering, scope of overige informatie m.b.t. de opdracht, zie de documenten:

1. Opdrachtomschrijving [1]; 2. Onderzoeksopzet [2]; 3. Prestatieplan [3].

Organisaties hebben de behoefte beslissingen te voorspellen. 25 jaar geleden werden beslissingen puur genomen op basis van intuïtie. In de 21e eeuw worden beslissingen niet enkel meer op basis van intuïtie genomen, maar wordt geprobeerd te voorspellen wat de beste beslissing is. Om doordachte beslissingen te kunnen nemen, gebruiken organisaties o.a. informatie uit rapportages gebaseerd op bedrijfsdata. Organisaties zien echter in dat externe data óók van toegevoegde waarde kunnen zijn bij het nemen van beslissingen. Met andere woorden, de wereld van het maken van beslissingen is aan het veranderen. Er is minder tijd beschikbaar voor het maken van doordachte beslissingen. De consequentie is dat ‘beslissers’ sneller en beter moeten worden voorzien van (management)informatie. Datavirtualisatie kan externe bronnen ontsluiten zodat beslissers beter worden voorzien van informatie. Dit is één van de bestaansredenen van datavirtualisatie.

[Type here]

De volgende vragen stonden centraal tijdens de afstudeeropdracht: 1. Wat is datavirtualisatie? 2. Hoe kan QNH klanten de eigenschappen van

datavirtualisatie laten inzien aan de hand van een game?

In dit hoofdstuk is beschreven hoe de afstudeer- opdracht is aangepakt en hoe de eindproducten tot stand zijn gekomen. De inhoud van de eindproducten wordt toegelicht in hoofdstuk vier, genaamd ‘Resultaat’. De afstudeeropdracht is iteratief aangepakt. Door de opdrachtgever vanaf het begin te betrekken bij de ontwikkelingen, heeft hij voortdurend input kunnen leveren. De opdrachtgever heeft door deze aanpak ook voldoende invloed gehad op domeinen die zijn beschreven. Dit heeft geresulteerd in een concrete en praktisch hanteerbare beschrijving van datavirtualisatie. Elke fase is iteratief uitgevoerd en resulteert in een concreet eindproduct / mijlpaalproduct. Het literatuuronderzoek is de eerste mijlpaal in dit project. Het is essentieel eerst informatie te vergaren over datavirtualisatie, voordat het concept verhelderd kan worden met behulp van een game. Gefaseerd werken heeft naast het concretiseren van mijlpaalproducten de eigenschappen dat het onzekerheden reduceert en de beheersbaarheid van projecten verhoogt. Bij dit project heeft onzekerheid over de kans van slagen van de game een rol gespeeld. Deze onzekerheid is vertaald in een vraag: kan een game theorie verduidelijken? Om deze vraag te beantwoorden, is onderzoek gedaan naar de termen ‘Gamification’ en ‘Serious Games’. Uit het onderzoek naar Serious Games blijkt dat deze games vaak een educatief doel hebben, omdat Serious Games uiterst geschikt zijn voor het verduidelijken van theorie. Dit sluit dus goed aan bij het doel van de beoogde game. In de volgende paragrafen is per fase toegelicht hoe de afstudeeropdracht is aangepakt. De opdracht is onderverdeeld in drie fasen:

1. De oriëntatiefase; 2. De onderzoeksfase; 3. De adviesfase.

De eerste fase is gericht op het verdiepen in de QNH-organisatie en het concretiseren van de opdracht. Uit de verdieping blijkt dat de organisatie zeer pragmatisch is ingesteld. Daarom is besloten vanuit een pragmatische invalshoek onderzoek te doen naar datavirtualisatie. Door gesprekken met de opdrachtgever te voeren is duidelijkheid gecreëerd over de opdracht. In deze eerste fase zijn op basis van een brede oriëntatie op de thema’s datavirtualisatie, Gaming en de verwachtingen van de opdrachtgever, de onderzoeksopzet [2] en het prestatieplan [3] opgesteld. In het prestatieplan zijn 10 prestatie-indicatoren in de context van de afstudeeropdracht beschreven. Deze indicatoren zijn gekoppeld aan de eindproducten in het portfolio. In de onderzoeks-opzet zijn de zaken die van belang zijn voor de uitvoering van de opdracht beschreven. Hierin zijn o.a. de planning, aanpak en deelvragen opgenomen, welke samen met de opdrachtgever zijn opgesteld. Door deelvragen op te stellen kan gerichter informatie worden vergaard in de onderzoeksfase.

In de onderzoeksfase is doelgericht vanuit de onderzoeksvragen informatie over datavirtualisatie en gamification vergaard. De informatie over datavirtualisatie is vergaard aan de hand van vakliteratuur, het internet en deskundigen van QNH. Het uitvoeren van het literatuuronderzoek is aangepakt in de vorm van ‘deskresearch’, zoals aangeleerd in de module ‘onderzoeksvaardigheden’. Bij de uitvoering van deskresearch is gebruik gemaakt van relevante, betrouwbare, actuele en bij voorkeur wetenschappelijke bronnen. De opdrachtgever heeft weliswaar behoefte aan een praktisch hanteerbare definitie, maar ook aan een definitie gebaseerd op theorie. Een onderbouwde definitie gebaseerd op theorie biedt een beter fundament dan enkel een eigen, praktische definitie. Het resultaat is dat het concept vanuit een praktische relevantie beter naar klanten kan worden verduidelijkt én dit is het doel van QNH. De geraadpleegde bronnen zijn vermeld conform de richtlijnen van APA. Hierdoor is het voor de opdrachtgever duidelijk welke bronnen geraadpleegd zijn ter onderbouwing van theorie. Het afnemen van diepte-interviews met deskundigen is gebaseerd op de methodische aanpak ‘diepte-interviewen’, aangeleerd in de module ‘basissysteem ontwikkeling’. De deskundigen zijn geïnterviewd over hun kennis, ervaringen en ideeën over datavirtualisatie en Serious Games.

[Type here]

De uitkomsten hiervan zijn vervolgens geanalyseerd, geanonimiseerd en beschreven in de bijlage van het literatuurrapport. De geïnterviewden hebben geadviseerd de literatuur van Van der Lans te hanteren. Het literatuuronderzoek is vervolgens vastgelegd in een literatuurrapport.

Daarnaast is in de onderzoeksfase ook de game ontwikkeld. Om kennis op te doen over Serious Games: 1. Zijn eerst een aantal personen geïnterviewd over

de reguliere opzet van games binnen QNH; 2. Is deelgenomen aan de Challenge of Egypt, een

Project Management game bij QNH, ten behoeve van de beeldvorming;

3. Is ter oriëntatie literatuur verzameld over het begrip Gamification.

De ontwikkeling van de game is iteratief aangepakt. Meerdere games zijn ontwikkeld en getest. Op basis van de bevindingen in een testgame van een groep van representanten van de opdrachtgever, is de game aangepast en doorontwikkeld. Dit ontwikkel-proces is beschreven in het adviesrapport [5].

In de adviesfase is het advies opgesteld. Het advies-rapport [5] is gedeeltelijk samen met het onderzoek opgesteld. In de onderzoeksfase is onderzoek gedaan naar gamification. Dit is gedocumenteerd en later beschreven in het adviesrapport. Het ontwikkel-proces van de games (onderzoeksfase) is ook gedurende de ontwikkeling gedocumenteerd en niet achteraf. Het adviesrapport is net zoals de game iteratief aangepakt. Uiteindelijk zijn alle onderdelen samengevoegd en beschreven in het adviesrapport. Dit is aangepakt door eerst een hoofdstuk- en paragraafstructuur (bouwplan) op te stellen samen met de opdrachtgever. Hierdoor heeft de opdracht-gever ook inzicht gekregen in het ontwikkelproces van de games. Dit kan in de toekomst goed worden gebruikt voor het ontwikkelen van andere games. In het adviesrapport [5] zijn de volgende onderwerpen beschreven: 1. Het thema gamification; 2. Het onderwerp Serious Games; 3. De ontwerpkeuzes van de ontwikkelde games; 4. De inhoud van alle games; 5. De bevindingen en conclusies over de games. Raadpleeg het adviesrapport [5] voor meer informatie over het onderzoek naar gamification of het ontwikkelproces.

Dit hoofdstuk licht de inhoud van de volgende drie eindproducten toe:

1. Het literatuurrapport; 2. De iteraties van de games; 3. Het adviesrapport.

In het literatuurrapport [4] zijn de eigenschappen en toepassingen van datavirtualisatie beschreven. Datavirtualisatie is ook vergeleken met andere technieken. Op basis van het literatuuronderzoek is de volgende definitie van datavirtualisatie opgesteld:

“Datavirtualisatie is een vorm van abstractie voor het virtueel samenvoegen van data uit diverse interne en externe bronnen, zodat deze bronnen als één abstracte bron kunnen worden gezien en gebruikt.”

Uit onderzoek van Eckerson blijkt dat veel organisaties datavirtualisatie reeds in gebruik hebben genomen of overwegen te nemen. De belangrijkste redenen hiertoe zijn snelheid, flexibiliteit én de mogelijkheid data uit externe bronnen te ontsluiten. Het ontsluiten van data uit externe bronnen is volgens Van der Lans één van de kerneigenschappen van datavirtualisatie. Datavirtualisatie is volgens onderzoeker Pullokkaran echter niet per definitie de beste oplossing. Volgens Pullokkaran is data-virtualisatie geen vervanger voor datawarehousing. Een datavirtualisatie-oplossing karakteriseert zich volgens Pullokkaran door de behoefte aan actuele externe en interne gegevens, welke benodigd zijn op zeer korte termijn. Een datawarehousing-oplossing kenmerkt zich volgens hem door de behoefte aan analyses waarin patronen worden herkend, gebaseerd op zeer complexe en interne data. Uit het literatuuronderzoek blijkt ook dat datavirtualisatie geen nieuw begrip is. Datavirtualisatie bestaat al jaren onder een andere naam. Datavirtualisatie is volgens Van der Lans hetzelfde als Enterprise Information Integration (EII). QNH is reeds bekend met Enterprise Information Integration (EII) waardoor het relatief gemakkelijk is datavirtualisatie aan te bieden. De technologie die datavirtualisatie realiseerbaar maakt, is wel gegroeid. Het advies aan QNH is: datavirtualisatie aan te bieden aan klanten, indien zij behoefte hebben aan informatie gebaseerd op externe bronnen, die tevens snel beschikbaar dient te zijn. Het is van belang dat klanten eerst kennismaken met datavirtualisatie en de mogelijkheden, kansen en voor- en nadelen van datavirtualisatie voor hun organisatie inzien. Voor de verdere eigenschappen en toepassingsgebieden van datavirtualisatie kan het literatuurrapport [4] worden geraadpleegd.

[Type here]

Het is duidelijk dat een middenweg gevonden dient te worden tussen het delen van kennis over data-virtualisatie en het vermaak. Een woordvoerder van een organisatie die zich richt op het ontwikkelen van Serious Games beaamt dit. Volgens hem is het bij nagenoeg elke game gecompliceerd om een balans te vinden tussen het verduidelijken van kennis en het spelen van de game. Om een balans te vinden, is het volgens de geïnterviewde van belang dat een game meerdere malen wordt getest en aangepast. Dit is terug te zien in het ontwikkelproces van de games. In iteratie vier zijn de spelelementen van game één, het informatieve karakter van game twee en de praktijkcase van game drie gecombineerd. Deze combinatie heeft geleid tot de juiste balans tussen kennisdeling en vermaak. De game is óók meerdere malen gespeeld. Op basis hiervan zijn nog kleine aanpassingen doorgevoerd. Denk aan het gebruik van open vragen in plaats van gesloten vragen. In deze iteratie voeren klanten in circa twee uur activiteiten uit, worden vragen beantwoord en worden discussies gevoerd. De activiteiten van de game hebben allemaal betrekking op datavirtualisatie of data-warehousing. Bijvoorbeeld, het tekenen van het woord ‘geschiedenis’ voor het typeren van een data-warehouse (historie opslaan). Deze activiteiten zijn gekoppeld aan beloningen. Door de activiteiten correct uit te voeren, kan elk team zijn/haar eigen budget uitbreiden. Het team dat het meeste geld overhoudt wint de game. De spelleider zal de woorden toelichten en de relatie met datavirtualisatie of datawarehousing uitleggen. Verder bezit deze iteratie een uitdagender en onvoorspelbaar karakter zodat de spelers (klanten) meer betrokken zijn bij de game. Ook zijn Social Media-meldingen meegenomen in het spel om nadruk te leggen op de functionaliteit die datavirtualisatie kan bieden voor externe data. Tot slot, is in deze versie rekening gehouden met de juridische aspecten van de game, zodat auteursrechten niet in het geding komen. Voor verdere details over de inhoud van games of gamification kan het adviesrapport [5] worden geraadpleegd.

Naast de game en het literatuurrapport is een adviesrapport opgeleverd. Uit het onderzoek naar gamification, dat is vastgelegd in het adviesrapport [5], blijkt dat de ontwikkelde game een Serious Game is. In Serious Games worden situaties gesimuleerd, terwijl bij gamification spelelementen in de operationele processen van een organisatie worden geïmplementeerd. In Serious Games worden klanten aangemoedigd zich in te leven in een fictieve rol zodat risico’s worden vermeden.

De bedoeling van de game is dat klanten en medewerkers op een speelse manier kennismaken met datavirtualisatie.

In de eerste iteratie is op basis van het onderzoek naar de bestaande bordspellen ‘Game of Life’ en ‘Party & Co’, een vergelijkbare game ontworpen. De game wordt gespeeld met twee teams van twee personen. Om te winnen dient een team zo snel mogelijk het laatste vakje te bereiken. In het spel worden verschillende activiteiten uitgevoerd waarmee de begrippen datavirtualisatie en datawarehousing worden verduidelijkt. Bijvoorbeeld, het uitbeelden van ‘haast’ om datavirtualisatie te typeren (het snel beschikbaar hebben van data). Het nadeel van deze game is dat de spelelementen (het winnen, de activiteiten, de beloningen) te nadrukkelijk naar voren komen. De focus ligt te weinig op het verduidelijken van theorie.

In de tweede iteratie is de game op een aantal plaatsen veranderd. De tweede versie lijkt veel op game één, maar is aangepast zodat de spel-elementen in mindere mate naar voren komen. Het verschil tussen deze en de vorige iteratie is dat één team speelt in plaats van twee teams. Het resultaat hiervan is dat het ‘winelement’ uit de game is gehaald. Hierdoor ligt de nadruk van de game meer op het verduidelijken van theorie i.p.v. het spelen van de game. Het nadeel van deze iteratie is dat de spelers minder betrokken zijn doordat deze game te theoretisch was.

In game drie is een praktijkcase verwerkt met als doel de betrokkenheid van spelers te vergroten. De volgende praktijkcase is ontworpen: Een hotelketen die de behoefte heeft real-time over externe gegevens te beschikken. Door een praktijkcase te verwerken in de game krijgen de deelnemers een beter beeld van de toepassingsmogelijkheden van datavirtualisatie. Met behulp van de praktijkcase is de betrokkenheid van de spelers vergroot, de spelers missen echter de spelelementen. Spelers missen de spelelementen doordat maar één team opdrachten vervuld en discussies voert. Hierdoor zit géén winelement of verrassingselement in deze game.

[Type here]

Binnen deze afstudeerstage zijn een drietal producten opgeleverd om zo een visie over datavirtualisatie voor QNH te creëren. Het eerste product omvat het literatuuronderzoek naar Business Intelligence en datavirtualisatie. Uit dit literatuuronderzoek blijkt o.a. dat datavirtualisatie voordelen kan bieden voor organisaties. Denk hierbij aan snelheid, flexibiliteit en integratie van externe bronnen. Door de informatie vast te leggen in een literatuurrapport, is het voor QNH eenvoudig om informatie te delen. Kortom, de doelstelling om een-duidigheid te creëren over datavirtualisatie is bereikt. Na het vergaren van informatie over datavirtualisatie en gamification, is een game ontwikkeld en een advies geformuleerd. In de game voeren klanten activiteiten uit en wordt datavirtualisatie spelen-derwijs verduidelijkt én wordt bewustzijn gecreëerd. In het adviesrapport zijn de ontwikkelingen en de bevindingen van de game opgenomen. De spelers van de game hebben aangegeven dat zij over nieuwe kennis beschikken en inzagen welke eigenschappen datavirtualisatie te bieden heeft. Dit wordt tevens bevestigd door een ingebouwde voor- en nameting in de game. De conclusie is dat de game geslaagd is in het laagdrempelig verduidelijken van theorie en het creëren van bewustzijn. Tevens is de game speelbaar in minimaal 2 uur. Met andere woorden, het doel van de game is bereikt. Het advies is de kennis uit het literatuurrapport te delen en de game een vijftal keer te spelen en de bevindingen te rapporteren. Afhankelijk van deze bevindingen is het advies de game verder te professionaliseren door een deskundige in het vakgebied.

[1] Linden, M. v. (2014). Opdrachtomschrijving 4.0

- MaikvdLinden - 10 Mrt - QNH - V1.0.

Maastricht-Airport: QNH Consulting Zuid B.V.

[2] Linden, M. v. (2014). Onderzoeksopzet -

MaikvdLinden - 9 Juni - QNH - V1.0. Maastricht-

Airport: QNH Consulting Zuid B.V.

[3] Linden, M. v. (2014). Prestatieplan-

MaikvdLinden – 9 juni - QNH - V1.0.

Maastricht-Airport: QNH Consulting Zuid B.V.

[4] Linden, M. v. (2014). Literatuurrapport -

MaikvdLinden – 9 juni - QNH - V1.0.

Maastricht-Airport: QNH Consulting Zuid B.V.

[5] Linden, M. v. (2014). Adviesrapport -

MaikvdLinden - 9 juni - QNH - V1.0. Maastricht-

Airport: QNH Consulting Zuid B.V.

Door een fictieve organisatie te gebruiken, wordt het klanten duidelijk gemaakt in welke behoeftes datavirtualisatie wel en niet kan voorzien. Uit het onderzoek blijkt ook dat klanten terughoudend kunnen zijn over het gebruik van een game voor het verduidelijken van datavirtualisatie. Het lezen van een samenvatting kan klanten immers ook informeren over de eigen-schappen van datavirtualisatie. De game geeft spelers echter de mogelijkheid te brainstormen en te discussiëren. De bedoeling van de game is dat klanten en medewerkers op een speelse manier kennismaken met datavirtualisatie. Aan het begin en aan het einde van de game worden middels vragen metingen gedaan. Hierdoor wordt vastgesteld in hoeverre de spelers beschikken over nieuwe kennis. Op basis hiervan is de conclusie dat de game zijn doel heeft bereikt. De spelers beschikken aan het einde van de game over nieuwe kennis en zagen in welke voor- en nadelen datavirtualisatie kan bieden voor hun organisatie. Het advies is de game naar een hoger level te tillen in samenwerking met een gaming specialist, gebaseerd op bevindingen van klanten. Deze paragraaf beschrijft de gemaakte keuzes tijdens de afstudeeropdracht. Bij aanvang van het literatuur-onderzoek was het niet duidelijk welke bronnen moesten worden gebruikt en welke aspecten van datavirtualisatie moesten worden onderzocht. Samen met de opdrachtgever is besloten het boek Data Virtualization for Business Intelligence Systems van Rick van der Lans als leidraad te hanteren. Samen met de opdrachtgever is bepaald welke aspecten buiten beschouwing moeten worden gelaten. Dit zijn de aspecten die in mindere mate bijgedragen aan de conclusies van het onderzoek. Denk hierbij aan ‘Reporting tools’ of ‘Analytics’. Door de ‘lijvige’ eerste versie van het literatuurrapport uit te dunnen en alleen de noodzakelijke hoofdstukken te behouden, wordt de leesbaarheid en consistentie van het literatuurrapport vergroot. Het resultaat is dat QNH wordt voorzien van een concrete en praktisch hanteerbare beschrijving van datavirtualisatie. Gezien de beperkte kennis over gamification, is literatuuronderzoek gedaan hierover, zijn de verwachtingen van de opdracht bijgesteld en is afgesproken om meerdere Games te ontwikkelen en te testen. Door deze iteratieve aanpak kan de game beter worden geplaatst bij de dienstverlening van QNH. Het doel van de afstudeeropdracht is het onderzoeken van datavirtualisatie en het

verduidelijken hiervan aan de hand van een game. Op

basis van de bereikte resultaten is de conclusie dat de genoemde doelstelling is bereikt.