1

Weer of geen weer? (Extreem) weer en gewasbescherming

https://www.youtube.com/watch?v=_x

NgYeuR7t4 Even voorstellen ………

1987 - 1991 Voorlichting

1991 - 1998

Agrometeorologisch onderzoek

1998 - 2000

DLV-Meteo

2000 – 2001

Waterschap

2001 - 2009

Plantenziektenkundige Dienst

2009 – 2011 Agrovision

2011 – 2013 2010-2016

LTO-Noord Van Oers United

2004 - …. 2013 -….

Erno Bouma • Indeling:

• 2014 extreem, 2015, 2016 ?

• Klimaat, ?

• Klimaatsverandering

• impact op de landbouw

• impact op de gewasbescherming

Klimaatsverandering

KNMI - Klimatologische Dienst

2014 record warm

Ook wereldwijd hoge temperaturen.

Het jaar is 2014 in Nederland het warmste jaar

in tenminste drie eeuwen geworden.

Dit record is een gevolg van de opwarming, gecombineerd

met het door de grilligheid van het klimaat veroorzaakte

warme weer.

Klimaatsverandering

KNMI - Klimatologische Dienst

2014 record warm

.

11.3°C

Klimaatsverandering

2

Klimaatsverandering

Winter 2016 Eén na zachtste sinds 1706, normale hoeveelheid neerslag en zeer zonnig:

6.3°C tov 3.4°C………………

Lente 2016

Normale temperaturen en neerslag, zonnig: 9.5°C tov 9.5°C………………

Zomer 2016

Warm, normale hoeveelheid neerslag en zonnig

17.7°C tov 17°C………………

September 2016

Warm……………

Klimaatsverandering

2016

Klimaat:

Gemiddelde van een weerparameter

over 30 jaar

Klimaatsverandering

2014 record warm (11.3°C)

Temperaturen tov gemiddelde:

• 1981 – 2010: 10.4°C (+ 0.8°C)

• 1971 – 2000: 9.8°C (+ 0.4°C)

• 1961 – 1990: 9.4°C

Klimaatsverandering

2014 record warm (11.3°C)

Temperaturen tov gemiddelde:

• 1981 – 2010: 10.4°C (+ 1°C)

• 1971 – 2000: 9.8°C (+ 0.4°C)

• 1961 – 1990: 9.4°C

Klimaatsverandering

Weather & Climate change in relation to Crop Protection

Veranderingen in Temperatuur

Erno Bouma, Plant Protection Service, Wageningen Klimaatsverandering & Landbouw Erno Bouma

3

• Klimaatsverandering ?

• Oorzaken

• Feiten & Cijfers

• Gevolgen in de natuur

• Gevolgen voor bijvoorbeeld de uienteelt

Klimaatsverandering

Klimaatsverandering

Klimaatsverandering

Klimaatsverandering

Klimaatsverandering

Koolzuurgas concentratie in the atmosfeer

Klimaatsverandering

4

Klimaatsverandering

Klimaatsverandering

20

Veranderingen in Temperatuur en Neerslagpatroon

De temperatuur in Nederland stijgt sneller dan het mondiale

gemiddelde (1.4°C tov 0.7°C).

Mogelijke oorzaken:

• Westen winden over warmere Noordzee (late winter + vroege

voorjaar)

• Meer zonnestraling (late voorjaar + zomer)

Klimaatsverandering

9.48 8.59

0 5 10 15 20 25 30 35 40

1900

1905

1910

1915

1920

1925

1930

1935

1940

1945

1950

1955

1960

1965

1970

1975

1980

1985

1990

1995

2000

2005

Duur hittegolf

4

2

2

2

Bron: KNMI

2013

Klimaatsverandering

2015

5

Bron: KNMI

Klimaatsverandering

Bron: KNMI

Klimaatsverandering

Klimaatsverandering

1987 - 1991 Voorlichting

1991 - 1998

Agrometeorologisch onderzoek

1998 - 2000

DLV-Meteo

2000 – 2001

Waterschap

2001 - 2009

Plantenziektenkundige Dienst

2009 – 2011

Agrovision

2004 - …. 2011 - ….

Agrometeorologisch LTO-Noord

Adviesbureau

Erno Bouma

Zaterdagmorgen 4 februari 2012

1987 - 1991 Voorlichting

1991 - 1998

Agrometeorologisch onderzoek

1998 - 2000

DLV-Meteo

2000 – 2001

Waterschap

2001 - 2009

Plantenziektenkundige Dienst

2009 – 2011 Agrovision

2004 - …. 2011 - ….

Agrometeorologisch LTO-Noord

Adviesbureau

Erno Bouma

Zaterdagmorgen 4 februari 2012

• Oorzaken van temperatuursveranderingen van

het klimaat op aarde:

• Vulkaanuitbarstingen

• Wereldwijde energieverbruik

• Variaties in de sterkte van de zonnestraling

• Zonnevlekken?

• El Niño's

• Het chaotisch karakter van het klimaatsysteem

• De hoeveelheid broeikasgassen en onnatuurlijke

stofdeeltjes (aerosolen) in de atmosfeer

Klimaatsverandering

6

Klimaatsverandering

Klimaatsverandering

IJslandse

Eyjafjallajökull-vulkaan

(2011)

Wereldwijde energieverbruik….

Afwijkingen tov normaal najaar 2015

Broeikasgassen:

• Het is een zeer complex geheel

• Kooldioxide (CO2)

• Ozon (O3)

• Lachgas (N2O)

• Methaan (CH4)

• Water (H2O)

Klimaatsverandering

Broeikasgassen:

• Het is een zeer complex geheel

• Kooldioxide (CO2) (+30%)

• Ozon (O3) (?)

• Lachgas (N2O) (wisselende)

• Methaan (CH4) (+100%)

• Water (H2O) (afh. van temp)

Klimaatsverandering

Weather & Climate change in relation to Crop

Protection

Verandering in Temperatuur en neerslag

patroon

Source: KNMI, 2008

Zomer

Winter

Klimaatsverandering

7

Klimaatsverandering

Scenario voor 2050

Klimaatsverandering

Scenario voor 2050

Klimaatsverandering

Neerslag :

Bron: KNMI

Klimaatsverandering

Teveel water in korte tijd Bron: Vereinigte Hagel, 2015

8

Bron: KNMI

Klimaatsverandering

Teveel water in korte tijd Bron: Vereinigte Hagel, 2015

Bron: KNMI

Klimaatsverandering

Waterschade suikerbiet Bron: waterschap De Dommel, 2016

Bron: KNMI

Klimaatsverandering

Hageschade ui Bron: Vereinigte Hagel, 2015

Hoe ontstaat regen?

Wat zou dit betekenen voor de landbouw,

specifiek voor Noord-Holland en Flevoland?

Klimaatsverandering

Klimaatsverandering?

De eerste 150 dagen van het jaar…………

9

Klimaatsverandering

Bloeitijdstip gerst (BBCH 61)

0

5

10

15

20

25

30

1969 1971 1973 1975 1977 1979 1981 1983 1985 1987 1989 1991 1993 1995 1997 1999 2001 2003 2005

Ju

ni

Klimaatsverandering

Groeipuntsdatum Biet (i.s.m. IRS)

0

5

10

15

20

25

30

35

40

1970 1972 1974 1976 1978 1980 1982 1984 1986 1988 1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004

Dag

en

na 1

ju

ni

Klimaatsverandering

Weather & Climate change in relation to Crop

Protection 51

Gevolgen voor de landbouw in NL:

• Gevolgen van broeikas gassen

• Geografische verspreiding van ziekten en plagen

• Effectiviteit van management strategieën

Erno Bouma, Plant Protection Service, Wageningen Klimaatsverandering & Landbouw Erno Bouma

Weather & Climate change in relation to Crop

Protection

52

Gevolgen voor de landbouw en fruitteelt in NL:

• Gevolgen van broeikasgassen:

• Niveau van CO2–concentratie zal stijgen, gevolgen op

de plant productie

• Relatie tussen hogere niveau’s van CO2 en onkruid

gedrag

Erno Bouma, Plant Protection Service, Wageningen Klimaatsverandering & Landbouw Erno Bouma Weather & Climate change in relation to Crop

Protection 53

Gevolgen voor de landbouw en fruitteelt in

NL:

• Relatie tussen hoger CO2-niveau en produktie :

Erno Bouma, Plant Protection Service, Wageningen

Source: Olesen et al. 2002

Klimaatsverandering & Landbouw Erno Bouma

10

Weather & Climate change in relation to Crop

Protection

57

Gevolgen voor de landbouw en fruitteelt

in NL:

Hogere temperatuur, gevolgen op de gewasproductie: • Lengte van de groeiperiode wordt langer

• Problemen aan het begin en eind van de groeiperiode

• Versnelling van de plantenontwikkeling

• Toename van de waterverbruik per gewas

• Mogelijkheid om meer gewassen/snede’s per jaar te oogsten

Erno Bouma, Plant Protection Service, Wageningen Klimaatsverandering & Landbouw Erno Bouma Weather & Climate change in relation to Crop

Protection 58

Gevolgen voor de landbouw in NL:

Gevolgen voor de “bestrijdings”maatregelen: • Verandering van druk plagen, ziekten en onkruiden

• Effectiviteit gewasbeschermingsmiddelen

• Verandering van de plant resistentie

Erno Bouma, Plant Protection Service, Wageningen Klimaatsverandering & Landbouw Erno Bouma

Weather & Climate change in relation to Crop

Protection 61

Gevolgen voor de landbouw in NL:

Erno Bouma, Plant Protection Service, Wageningen

Groene bruggen

Gebieden met veel

glastuinbouw en grote

bewoonde gebieden

waar insecten kunnen

overwinteren en over-

leven

Westland/Hoek van Holland

Klimaatsverandering & Landbouw Erno Bouma

Tussenconclusie:

• Ook in Nederland opwarming

• Laatste tien – vijftien jaar versnelde opwarming

• Trend, voortzetting van gemiddelde ?

• Nederland natter!

Klimaatsverandering

Andere organismen?

Klimaatsverandering

Fluweelblad (Abutilon theophrasti)

Papagaaienkruid (Amarantus artemisifolia)

Klimaatsverandering

11

Ooievaarsbek Geranium dissectum

Zwarte nachtschade Solanum nigrum

Melde , Chenopodium album

Hanepoot (Echinochloa crus-galli)

Naaldaar (Setaria viridis)

Gierst-grassen

Klimaatsverandering

Alsemambrosia (Ambrosia artemisiifolia L.)

Klimaatsverandering

Japanse duizendknoop (Fallopia japonica)

Klimaatsverandering

Familie Pyrrhocoridae: vuurwantsen

Pyrrhocoris apterus, de vuurwants

Klimaatsverandering

Contarinia nasturtii Met hogere temperaturen 4 to 5 generaties,

Maar per generatie gaat een hoger percentage went

in diapause.

Frankliniella occidentalis Met hogere temperaturen, toename van Risico dat kas plagen buiten kunnen

overleven

Klimaatsverandering

12

Invloed op teelten

• Eerste vlucht luizen 14 dagen eerder voor elke graad hoger

• Luizen arriveren eerde op een kleiner gewas, dus waarsch meer schade

• Voortdurend niet generatieve voortplanting:

(25-30% meer generaties 2°C stijging)

Myzus persicae

Klimaatsverandering

Een voorbeelden qua gewasbescherming

verder uitgewerkt…….

Klimaatsverandering

Gevolgen voor de teelt van Bloembollen / tulp

Ziekte/plaag/onkruid toename afname Toepassingen GBM

Nematoden

Vrijlevende aaltjes (Trichodorus-spp),

Wortellesie aaltjes (Pratylenchus penetrans),

+ ?

Vuur +/- 0

Rhizoctonia solani + +1

Zuur (Fusarium oxysporum) + ??

Virusziekten / luis ++ +4

Monocotyle onkruiden + + 0

Dicotyle onkruiden + + 0

Klimaatsverandering

Management strategie: Bestrijding Ziekten, Plagen en Onkruiden:

• Mogelijk met de hulp van BOS’en om optimale moment en het

meest optimale middel te kiezen (Klimaatsneutraal)

Klimaatsverandering

Klimaatsverandering

Wanneer moet je nou spuiten?

Weer & Gewasbescherming

Weer Toepassingsmoment Erno Bouma

Wanneer moet je nou spuiten?

• Insecticiden: ‘s avonds

• Bodem herbiciden: vochtige grond

• Contact herbiciden: donkere dag

• Contact fungiciden: midden overdag

• Systemische fungiciden: donkere dag

13

Klimaatsverandering

Conclusies:

• Temperatuur:

• Hoger, maar winter kan ook koud zijn

•Neerslag:

• Winter + late herfst/vroeg voorjaar: natter

• Rest: droger

• Bollenteelt:

• Meer problemen: aaltjes, schimmelziekten,

insecten

Zijn er nog vragen?

Klimaatsverandering

Weather & Climate change in relation to Crop Protection 82

• Thank you for the attention!

Erno Bouma, Plant Protection Service, Wageningen Dank voor de aandacht!

Meer informatie: Agrometeorlogisch Adviesbureau Erno Bouma

www.Boumaweeradvies.eu

BoumaWeer@Planet.nl

Klimaatsverandering