INHOUD 03Erasmus M

agazineDUURZAAMHEIDHEEFT DE WIND IN DE RUGOp weg naar Kopenhagen

Braungart: einde aan het schuldgevoel

Groene voor-nemens van studenten

29 oktober 2009 #06 www.erasmusmagazine.nl

Inte

rnat

ional

News i

nside

INHOUD

VoorwoordVoorwoord

INHOUD

10 Duurzaamheid is meer dan een hype

14 Cradle to cradle

DEKWESTIE

10 Duurzaamheid is meer dan een hype

ACHTERGRONDTHEMADUURZAAMHEID

14 Cradle to cradle17 Joann op een Bountystrand18 Op weg naar Kopenhagen21 Duurzaamheid in onderwijs22 Groene voornemens25 Wetenschap kort

ENVERDER…

04 Uitvergroot 06 Campus 12 Ongehoord 26 In&Uit28 Service 30 Colofon 36 Achterpagina

INTERNATIONAL

29 oktober 2009 | 03

UitgaveJaargang 13, 2009-2010EM 06, 29 oktober 2009Erasmus Universiteit RotterdamISSN: 0922 – 713x

RedactieadresErasmus MagazineGebouw E, kamers 21-27Burg. Oudlaan 503062 PA Rotterdam

PostadresErasmus MagazinePostbus 17383000 DR Rotterdam

EM.Onlinewww.erasmusmagazine.nl Erasmus Magazine verschijnt in zijn geheel ook op deze website

VolgendeeditieEM 07 verschijnt op donderdag 12 november 2009

AdvertentieoverzichtDeloitte, SEOR

©ErasmusMagazineAuteursrecht voorbehouden. Het is niet toegestaan om zonder schriftelijke toestemming van de hoofdredacteur artikelen of illustraties geheel of gedeeltelijk over te nemen.

BrandnetelstringWat is er aan de hand met duurzaamheid?Dirk Scheringa draagt al zijn hele leven geitenwollen sokken. Ik dacht dat die sokken tot de exclusieve gar-derobe werden gerekend van mottige milieuactivis-ten en duffe duurzaamheidsfanatici? Nu kun je veel over Scheringa zeggen, maar erg duurzaam is zijn werk niet gebleken.

Nee, duurzaamheid ondergaat een gedaanteverande-ring: weg van het schuldgevoel over de menselijke destructie van onze planeet. Weg van het mottige en fanatieke. Het gaat om oplossingen, een andere ma-nier van denken, zoals professor Michael Braungart in dit nummer ook zegt: het gaat niet om minder dit of dat doen, maar om dingen anders doen.Ook de studenten die in deze special over Duurzaam-heid aan het woord komen, zijn mijlenver verwijderd van het (onterechte) clichébeeld van de milieuactivist. Ze durven vraagtekens te zetten bij de doemscena-rio’s, maar bedenken tegelijkertijd manieren waarop ze als individu een bijdrage kunnen leveren aan een betere wereld. Ook in het onderwijs gaat duurzaam-heid behalve over milieu ook over maatschappelijk verantwoord ondernemen.En Jan Rotmans, al jaren een voortrekker van denken over duurzaamheid op de EUR, ziet een verandering in de huidige aandacht voor klimaat en milieu. Het is geen hype. Er is sprake van een cultuuromslag; alle bedrijven ‘doen aan’ duurzaamheid.

Kortom, duurzaamheid is hot (en Dirk is not): weg met die geitenwollen sokken! Het is tijd voor de hen-neppantalon, het bamboe-overhemd en de brandne-telstring!

Wieneke GunnewegHoofdredacteur Erasmus Magazine en EM Online

PS. We schrijven als blad niet alleen over duurzaam-heid, we doen er ook wat aan. Vanaf dit nummer is EM gedrukt op papier met het FSC-keurmerk!

31 The road to Copenhagen32 Lessons of the crisis33 Interview with Michael Braungart34 Researchinvestigated35 Things to do in Rotterdam

INHOUDUITVERGROOT

29 oktober 2009 | 05

RUISENDE PONCHO’STwaalfhonderd palen moeten de grond in, de komende tijd. Allure, ‘sta-te of the art’ bouwkunst, een vernieuwd zorgcon-cept, comfort en efficiën-tie. Het nieuwe Erasmus Medisch Centrum belooft een stuk prettiger te wor-den dan het huidige ge-bouw. De eerste paal, be-schreven met toekomst-wensen van medewerkers en patiënten, ging vrijdag 16 oktober de grond in. Bijna duizend medewer-kers waren erbij. Tijdens de feestelijke middag trad zangeres Ilse DeLange op. Omdat het halverwege het concert begon te re-genen, kregen de bezoe-kers plastic poncho’s. Ze negeerden de regen en de wind die hun poncho’s luid deed ruisen, en ble-ven tot het einde van het concert. De volgende dag was er een buurtfeest: buurtbewoners lieten zich rondleiden op de diverse medische afdelingen en bezochten gratis de nabij-gelegen musea. Zie ook:www.erasmusmc.nl/nieuwbouw MM (foto: Levien Willemse)

3 september 2009 | 02CAMPUS

UNIVERSITEIT

GEDRAGSCODE

geboden voor toezichthoudersMijntjeLückerath-RoversenAukedeBos(ErasmusSchoolofLaw)willeneendiscussievoerenovereengedragscodevoorcommissarissenentoezichthou-dersvanorganisatiesenhebbendaarvooreenvoorstelgedaan.Hetzijn,zegmaar,de10gebodenvoorcommissarissenentoezichthouders.Vrijver-taalddooruwredacteur.

1. Vereer uw taakomschrijving 2. Maak geen afhankelijke maar een onaf hankelijke analyse3. Houd de integriteit in ere4. Kniel niet voor de pers, denk om vertrouwelijkheid 5. De samenstelling van de raad is ook van belang, tot in ‘het duizendste geslacht’6. Functioneren kan niet onbeperkt, houdt uw sabbat in ere7 Zet uw zinnen niet op het huis van een ander en pas op uw beloningen8. Gooi uw kennis en ervaring niet te grabbel 9. Toon eerbied voor de maatschappij en voel u verantwoordelijk10. Verantwoord u en leg geen valse getuigenis af

Lückerath-Rovers licht toe: “Er heersen veel ongeschre-ven regels, die door verschillende toezichthouders anders geïnterpreteerd kunnen worden. Wij wilden kijken of we daarin wat duidelijkheid kunnen aanbrengen. De regels die bestaan, zoals de Code Tabaksblat, hebben vaak een karakter van afvinken. Wij wilden net iets meer hand-vatten bieden, door mensen meer op hun gedrag aan te spreken.” Op de www.toezichtencompliance.nl/gedragscode is de echte gedragscode te vinden. Commissarissen, toezicht-houders en belangstellenden worden opgeroepen om te reageren op de voorgestelde gedragscode, die de ‘dis-cussie wil aangaan over de wenselijkheid en vorm van een gedragscode’. Hierover wordt op 25 maart 2010 een symposium gehouden op de Erasmus Universiteit. DR

Heleen Mees naar WoudesteinHeleen Mees (1968), bekend als columniste, schrijfster en feministe, gaat aan de slag bij de Erasmus School of Economics (ESE). In twee jaar tijd gaat ze een proefschrift schrijven over het monetaire beleid van China en de globaliserende wereldeconomie. Binnen het mature talent project van de ESE wordt Mees klaargestoomd als volwaar-dig universitair docent. Mees is zowel econoom als jurist. Ze baarde vooral opzien als publicist. Ze waarschuwt met haar schrijven voor steeds sterker wordende autori-taire regimes en ‘speculatieve bubbels’ op financiële markten. Ze is voorvechtster van de kansenmaatschappij, waarvan ze heeft gezien dat die in New York werkt. Ook is ze een veelgevraagd feministe, sinds haar boek ‘Weg met het deeltijdfeminisme’ uit 2007. Ze wordt wel gezien als aanjager van de derde feministische golf.Mees schrijft voor NRC Handelsblad en publiceerde ook in The New York Times en de Financial Times. Ze werkte voor het ministerie van Financiën in Den Haag, de Euro-pese Commissie in Brussel en Ernst & Young in New York. DR (foto:

Sommige studenten gebruiken Ritalin voor een betere con-centratie. Zit jij wel eens met je hand in de snoeppot?

UITSLAG POLL 0% Ja, lekkerrrr een uppertje!

15% Ja,

85% Nee, ik vertrouw op mijn eigen power

alleen puur natuur dus wiet en alcohol en anders niks

Onder de n

oemer

Greening th

e

Campus is d

e afg

elopen

jaren

al

veel ber

eikt in

het duurzamer

maken van de c

ampus, 9 resu

lta-

ten Batterije

n, toner

s, papier

en kar-

ton w

orden apa

rt ingez

ameld

(2006).

Aanbod biologisc

h voedsel

en

koffie i

n kantines

en op best

el-

ling (2

007).

Dubbelzijd

ig printen als

stan-

daard ingest

eld bij R

SM (2008).

Studen

t Car: en

ergiez

uinige

deelauto

’s voor st

udenten

en

medew

erker

s (2008).

Ecologisc

h schoonmaken

inge-

voerd (2

008).

Kunstwer

k met

ener

giever

slin-

dende g

loeil

ampen bij d

e ingang

van het T-g

ebouw vervangen

door Led-la

mpen. (2

009).

Inkoop van 100 procen

t groen

e

stroom. (2

009).

E-bike, pilo

t stim

ulering w

oon-

werkver

keer op de f

iets (

2009).

OV-reisinfo

rmatie op TV-sc

reens,

om openbaar vervoer

verder

te

stimuler

en (2

009).

En de ambiti

es reik

en ver

der,

6 wen

sen voor de t

oekomst

Waar mogeli

jk duurzame

nieuwbouw, in

novatie en

inkoop

(vanaf 2009).

Studen

tenbek

er en

wer

knemer-

smok opnieu

w invoer

en (2

010).

Medew

erker

s aansp

oren to

t het

opruimen

van hun e-mail i

nbox

(inter

netver

keer ver

oorzaakt

veel Co2-u

itsto

ot)

Papier

verbruik ver

der aa

npakken

: mili

euvrien

delijk

drukwerk, ef

ficiën

ter fa

cture-

ringsproces,

alle te

ntamens o

p

gerec

ycled pa

pier, sc

ripties e

n

andere s

tuden

tenopdrachten

milieu

vriendeli

jk printen en

inbinden (2

010).

Alle EUR-kled

ing biologisc

h en

duurzaam (2010

/2011).

Aanplant van fr

uitbomen

en

struiken

en plaatsi

ng vogel-

huisjes

en bije

nkasten om zo de

biodiversit

eit op de c

ampus te

vergroten

. (Aanvang 2010

)

Bron: Greening th

e Campus

CAMPUS STEEDS GROENER

EUR opent kantoor in ChinaWIE De Erasmus Universiteit Rotterdam

WAT Opening van het ‘Erasmus University Center’ in Beijing tijdens het werkbezoek van een delegatie van de EUR en het Erasmus MC aan China.

WAAROM De EUR wil op onderzoeksge-bied samenwerken met Chinese wetenschap-pers om ‘nieuwe vraagstellingen in verschillende disciplines te stimuleren’. Andere doelen zijn het bevorderen van de uitwisseling van studenten, en stageplaatsen regelen voor Nederlandse studenten bij Chinese bedrijven.

WANNEER 15 oktober 2009

WAAR Het centrum huist in een modern kantoorgebouw in Beijing naast de Netherlands Education Support Offices van het Nuffic.

HOE Het nieuwe centrum zal als intermediair contacten leggen met Chinese instituten (uni-versiteiten en bedrijven) en personen. Ook zal de enige medewerker van het centrum, de heer Hu, Rotterdamse hoogleraren begeleiden bij hun onderzoek- of onderwijstaken in het land. Vanuit de EUR onderhoudt Marjolein van Griethuysen contact met het centrum.

Bekijk de EUR-website in het Chinees: www.eur.nl/chinese

29 oktober 2009 | 07CAMPUS

Geneeskundestudenten vinden bachelorverklaring ‘wel oké’Eerstejaars geneeskundestu-denten legden vorig jaar voor het eerst een bachelorverkla-ring af. De verklaring houdt in dat ze zich committeren aan een serieuze en professionele werkhouding. Op 28 oktober vindt de ceremonie weer plaats voor de nieuwe studenten. De huidige tweedejaars vonden het vorig jaar in Arminius maar een saaie bedoening.“Ik ben vorig jaar na de ceremo-nie direct naar huis gegaan. Het was wel oké, maar je hebt er verder niets aan”, aldus student Tim Both. Tijdens deze ceremo-nie stemmen alle studenten die aanwezig zijn in met de verkla-ring dat ze zich realiseren dat er aan het volgen van de studie rechten en plichten verbonden

zijn. De studenten bevestigen met de verklaring dat zij zich 100 procent zullen inzetten als aankomend arts.“Ze vragen je op te schrijven hoe jij jezelf later ziet als arts. Dit mocht je ook doen in de vorm van een filmpje of tekening. Ik had gewoon een verhaal opge-schreven. Je wilt natuurlijk in de toekomst een goede arts wor-den”, vertelt student Lennart van Gils. De ceremonie houdt volgens de studenten weinig in en is zelfs een tikkeltje saai. Medestudente Elise Bouw: “Het is jammer dat ze hier een hele ceremonie voor regelen, terwijl er geen propedeuse-uitreiking plaatsvindt. Ik had het liever andersom gehad.” LR

ONDERWIJS

Sjoerd Vijfvinkel en Nasser Bouman, masterstudenten Entrepeneurship (ESE), reisden afgelopen februari met elf medestudenten naar Sjanghai voor hun onderzoek naar duurzaamheid bij bedrijven. Ze presenteren de resulta-ten op het symposium over duurzaam ondernemen, maandag 14 december.Vijfwinkel en Bouman coördineerden

het onderzoeksproject naar duur-zaamheid bij bedrijven in zustersteden Sjanghai en Rotterdam. De dertien studenten enquêteerden 160 bedrijven in Rotterdam en 188 bedrijven in Sjanghai, omdat dat ‘één van de grootste economieën van de wereld is’. De resultaten wil Vijfwinkel voor het symposium bewaren, maar wel wil hij

alvast kwijt: “Duurzaamheid betaalt zich over het algemeen uit voor alle bedrijven. En ook als je weinig midde-len hebt, is duurzaam ondernemen mogelijk.” Het onderzoek van de stu-denten valt binnen het International Scientific Research Project, dat sinds 1987 aan de Erasmus Universiteit be-staat. Het symposium, waarbij ook

Michael Braungart (grondlegger cradle to cradle-gedachte en werk-zaam aan de EUR) en André Vene-man (directeur duurzaamheid bij Ak-zo Nobel) zullen spreken, wordt ge-houden in de Van Nelle Ontwerpfa-briek in Rotterdam. DRAanmelden via www.symposium-duurzaamheid.nl

ONDERZOEK

INTERNATIONALISERING

CIJFEREUR-medewerkers slechts hebben zich gemeld bij de salarisadministratie omdat ze een DSB-betaalreke-ning hebben, die door het faillissement van de bank geblokkeerd is. De EUR zelf had geen rekeningen bij de omgevallen bank. Studenten met een DSB-reke-ning moesten zich bij de IBG melden. WG

Duurzaam ondernemen loont

Onder de n

oemer

Greening th

e

Campus is d

e afg

elopen

jaren

al

veel ber

eikt in

het duurzamer

maken van de c

ampus, 9 resu

lta-

ten Batterije

n, toner

s, papier

en kar-

ton w

orden apa

rt ingez

ameld

(2006).

Aanbod biologisc

h voedsel

en

koffie i

n kantines

en op best

el-

ling (2

007).

Dubbelzijd

ig printen als

stan-

daard ingest

eld bij R

SM (2008).

Studen

t Car: en

ergiez

uinige

deelauto

’s voor st

udenten

en

medew

erker

s (2008).

Ecologisc

h schoonmaken

inge-

voerd (2

008).

Kunstwer

k met

ener

giever

slin-

dende g

loeil

ampen bij d

e ingang

van het T-g

ebouw vervangen

door Led-la

mpen. (2

009).

Inkoop van 100 procen

t groen

e

stroom. (2

009).

E-bike, pilo

t stim

ulering w

oon-

werkver

keer op de f

iets (

2009).

OV-reisinfo

rmatie op TV-sc

reens,

om openbaar vervoer

verder

te

stimuler

en (2

009).

En de ambiti

es reik

en ver

der,

6 wen

sen voor de t

oekomst

Waar mogeli

jk duurzame

nieuwbouw, in

novatie en

inkoop

(vanaf 2009).

Studen

tenbek

er en

wer

knemer-

smok opnieu

w invoer

en (2

010).

Medew

erker

s aansp

oren to

t het

opruimen

van hun e-mail i

nbox

(inter

netver

keer ver

oorzaakt

veel Co2-u

itsto

ot)

Papier

verbruik ver

der aa

npakken

: mili

euvrien

delijk

drukwerk, ef

ficiën

ter fa

cture-

ringsproces,

alle te

ntamens o

p

gerec

ycled pa

pier, sc

ripties e

n

andere s

tuden

tenopdrachten

milieu

vriendeli

jk printen en

inbinden (2

010).

Alle EUR-kled

ing biologisc

h en

duurzaam (2010

/2011).

Aanplant van fr

uitbomen

en

struiken

en plaatsi

ng vogel-

huisjes

en bije

nkasten om zo de

biodiversit

eit op de c

ampus te

vergroten

. (Aanvang 2010

)

Bron: Greening th

e Campus

29 oktober 2009 | 08

4vragenaan

CAMPUS

Zuzia Andziak runt samen met Kasia Markowska het duurzame modem-erk Van Markoviec. De Poolse dames bedienen vanuit Arnhem interna-tionaal klanten. Ze hopen op een ‘Cradle-to-cradle’-certificering.

Waarom duurzame mode? “Ik studeerde milieuwetenschappen, mijn partner is modeontwerpster. De mode-indu-strie is erg vervuilend en we willen laten zien dat je geweldige mode kunt maken, waarbij je zowel de mensenrechten als het milieu respecteert. Stap voor stap bereiken we ons doel: 100 procent duurzame mode.”

Wat is er duurzaam aan jullie kleding?“Het begint bij het ontwerp; voor welke materi-alen kies je. Wij werken met 100 procent orga-nisch katoen en/of plantaardig pigment of verf zonder zware metalen. Vervolgens proberen we de toeleveringsketen zo kort mogelijk te hou-den. Om transport kort te houden, kiezen we zoveel mogelijk voor Europese toeleveranciers. Ook doen we enkel zaken met bedrijven waar werknemers een eerlijk loon krijgen en dragen we bij aan het verbeteren van de werksituatie.”

Is jullie mode dan niet heel duur?“Het is niet extreem duur, maar zeker geen H&M. We richten ons op vrouwen die in de eerste plaats houden van mode en kijken naar het ontwerp, de pasvorm en de kwaliteit. Het groene aspect geeft hen een goed gevoel: ze dragen bij aan positieve verandering. Bij een jas of broek moet je denken aan 400, 500 euro.”

Wat zijn jullie ambities nu?“We willen cradle to cradle gecertificeerd wor-den, naar het idee van Michael Braungart. Dat is nu nog niet mogelijk, we zoeken nog naar producenten die duurzame ritsen, knopen, ver-pakkingen en dergelijke kunnen leveren – in kleine aantallen en betaalbaar. We willen de eerste high fashion C2C-lijn voor vrouwen op de markt brengen. Maar ons product is de som van alle subproducten, en niet alles kunnen we nog vinden in de geheel duurzame variant.” MM

www.vanmarkoviec.com

In het kader van de Oktober Kennismaand hield het Eras-mus MC afgelopen week een klinische les, dit jaar ging het over kanker: de ziekte, de be-handeling en de genezing. Tij-dens het ochtendprogramma werd er live contact gelegd met de operatiekamer (OK) in het Daniël den Hoed Oncologisch centrum. Tijdens een leverope-ratie kwamen de chirurgen voor een verrassing te staan.“Ik geloof dat het geen kwaad-aardige tumor is op de lever”, zegt chirurg Cees Verhoef met enige verbazing. De patiënt heeft in het verleden te maken gehad met darmkanker. Na een operatie en een echo leek het erop dat de man uitzaaiin-gen had in zijn lever. Tijdens het openmaken van de buik blijkt het tegendeel: het is een goedaardig gezwel. “Dit ge-zwel kán ik laten zitten, maar voor alle zekerheid snijd ik

hem toch weg”, aldus Verhoef.Voor de patiënt een groot ge-luk, maar voor de bijna 700 kij-kers is de operatie niet meer in-teressant. De operatie duurt korter dan gedacht, en spectu-calaire beelden blijven uit. Uit-eindelijk besluiten de chirurgen om een tweede operatie live uit te zenden. Dit zorgt voor op-winding in de zaal; wat voor

operatie zal het zijn? Na een half uur wachten maakt Pathé weer een connectie met de OK. Verhoef: “Deze patiënt heeft een kwaadaardige vetbult in haar buik. De bult heeft een omvang van 55 cm. Ik geloof dat hij zo’n twaalf kilo weegt.”Er gaat een lange ‘Ooooh’ door

de zaal en daarna wordt het muisstil. Een tumor van een dergelijk formaat komt niet vaak voor. Verhoef: “De tumor bevat ontzettend veel bloedva-ten en heeft alle organen aan de kant geschoven. Bij zulke grote tumoren is de kans 100 procent dat ze terugkeren. We kunnen niet al het vetweefsel wegha-len. Wanneer de tumor terug-

komt, is niet te zeggen.” Na een half uur snijden en afklem-men, haalt Verhoef eindelijk de vetbult uit de buik. “Ik geloof dat het geen twaalf kilo is, eer-der zo’n zeven kilo.” LR (foto: LW)

‘Ik geloof dat het geen kwaadaardige tumor is op de lever ’

ONDERWIJS

Operaties live in Pathé“Dithierisvet,datisbijdeenepersoonmeerdanbijdeander.Enhierhebjedelever.”HetErasmusMCtoondeafgelopenweeklivetweeoperatiesinbioscoopPathé.Daarbijwerdendebuikenvandepatiëntenletterlijkbinnenstebuitengekeerd.

29 oktober 2009 | 09CAMPUS

DIT WAS HET NIEUWS OP EM ONLINE WWW.ERASMUSMAGAZINE.NL

De psycholoog die de economi-sche wetenschap veranderdeDeIsraëlisch-AmerikaanseprofessorDaniëlKahneman(1934),diein2002deNobelprijsvooreconomiewon,komtdonderdag5envrijdag6novembernaardeEUR.Hijkrijgteeneredoctoraattijdensde96eDiesNatalis.Erzijnmensenopdezeuniversiteitdiezijnexperimentenvandichtbijkennen.

Econoom Peter Wakker werkte meerma-len samen met psycholoog-econoom Kahneman aan wetenschappelijke artike-len. ‘Dominant’, ‘emotioneel’, ‘een fabu-leuze schrijver’ en ‘een briljante geest’, zijn de eerste woorden die Wakker te bin-nen schieten. Bovenal: “Kahneman is de godfather van de Behavioral Economics.”Wakker legt uit: “Kahnemans grootste werk is de prospect-theorie, ontwikkeld samen met Tversky in 1979. Waar men tot die tijd dacht dat irrationeel gedrag chaotisch en onvoorspelbaar was, toon-den Kahneman en Tversky het tegendeel aan. Het was de eerste rationele theorie over irrationeel gedrag. Het was een revo-lutie en het was de geboorte van Beha-vioral Economics. Hij liet zien dat lang niet alles is te verklaren vanuit het idee dat als een mens informatie heeft, hij dan de beste of nuttigste keuze maakt.”Ook EUR-alumnus Alex Voorhoeve, te-genwoordig filosoof aan de London School of Economics, maakte Kahneman van dichtbij mee toen hij de Nobelprijs-winnaar interviewde voor zijn boek Conversations on ethics, dat zojuist is ver-

schenen. Voorhoeve roemt Kahneman als een ‘ontzettend energieke geest’ die ‘volle-dig opgaat in de zoektocht naar het juiste antwoord’. Volgens Voorhoeve is Kahne-man zo interessant, omdat zijn onderzoek raakt aan allerlei vakgebieden, van eco-nomie tot ethiek. “Kahneman brengt sy-stematisch in kaart hoe onze intuïtieve oordelen gevormd worden. Dit helpt ons te zien wanneer deze oordelen onbetrouw-baar zijn.” Neem zijn ‘Linda-casus’. Linda wordt als volgt omschreven: ze studeert filosofie, is slim en uitgesproken en ze zet zich in voor sociale rechtvaardigheid. Kahneman leg-de mensen voor: welke kans acht u gro-ter? Dat ze bankmedewerker is geworden, of bankmedewerker én actief in een femi-nistische beweging? Veel respondenten vonden het laatste waarschijnlijker. Voor-hoeve: “Dit is een vergissing: het is im-mers waarschijnlijker dat iemand attri-buut X, ‘bankmedewerker’, bezit dan at-tribuut X én Y, ‘bankmedewerker én ac-tief in de feministische beweging’. Kahnemans verklaring voor de vergis-sing was dat bij het vormen van hun intu-itieve oordeel, mensen een mentaal moei-lijk te hanteren concept vervangen door een makkelijkere variant, namelijk de mate waarin de beschrijving lijkt op het beeld dat ze al van Linda gevormd had-den. Zulke kennis van de oorzaken van onze intuïtieve oordelen is op vele terrei-nen van belang, inclusief de ethiek.” DR

‘Conversations on ethics’ van Alex Voor-hoeve bevat een groot interview met Daniël Kahneman. Aanmelden voor de Dies-lezing van Kahneman op vrijdag 6 no-vember via www.eur.nl/diesnatalis

EREDOCTORAAT

Shortstayhuisves-tingoplosseschroevenDe kamergarantie

voor buitenlandse promoven-di, bachelor- en masterstuden-ten komt in gevaar door een uitspraak van de kantonrech-ter, meldt Transfer Magazine.

Amerikaansbedrijfin-vesteertinstu-dentenkamersDe investeringsmaat-

schappij Carlyle wil miljoenen steken in de ontwikkeling van vijf- tot zevenduizend studenten-kamers in Neder-land en België, waaronder in Rotterdam.

MOE-migranteninNederland14 procent van de le-gale arbeidsmigran-

ten uit Midden- en Oost- Europa, de zogeheten MOE-landen, denkt permanent in Nederland te blijven. Dit blijkt uit een onderzoek van Risbo.

Drugsgebruikstuden-tenlijktfors“Zestig procent van de studenten ge-

bruikt drugs”, blijkt uit een en-quête van studenten.net. Hbo’ers doen dat vaker dan wo’ers; een klein deel neemt zelfs crystal meth of heroïne.

GesnaptIn deze webrubriek reageren studenten of medewerkers van

de EUR op een actueel onder-werp op het gebied van onder-wijs, onderzoek of de campus.

EUR heeft geen ‘zesjesmentaliteit’ DeErasmusUniversiteitRotterdamscoortruimvol-doendeinhetjaarlijkse‘BesteStudies’-onderzoekvanweekbladElsevier enResearchNed.Deuniversiteitkreegvandeondervraagdedocentenenstudentenzevensenachten.

Elsevier heeft elk jaar het themanummer ‘studeren’. Hierin worden wo- en hbo-opleidingen beoordeeld door duizenden studenten en ruim tweeduizend docenten en hoogleraren. Met zijn allen hebben ze dit jaar 48 opleidingen kritisch bekeken. Wat is de kwaliteit van de hoorcolleges? Geven de docenten goed les en sluit het studiemateriaal aan op de tentamens? In totaal vulden 5.982 bachelorstudenten de digitale vragenlijst in. Met de opleidingen Bedrijfskunde en International Busi-ness Administration scoort de EUR het hoogst van alle uni-versiteiten. Ook de bachelor Psychologie krijgt een eerste plaats en scoort een 7,9. Docenten menen daarentegen dat de-studie psychologie beter is aan de Universiteit van Amster-dam. Geschiedenis op de EUR doet het ook goed; een mooie 7,8. Daarmee deelt Rotterdam de eerste plaats met de Univer-siteit Leiden. Volgens professoren en docenten is de EUR de beste universiteit voor de studie Geneeskunde. Studenten zijn het hier niet mee eens; zij gaan hiervoor liever naar Maas-tricht. Ook masterstudies zijn beoordeeld. 3.541 reguliere masterstu-denten gaven hun mening over verschillende masters. De stu-dies Economie, International Business Administration, Be-stuurskunde en Gezondheidswetenschappen worden ruim vol-doende beoordeeld. Het gemiddelde cijfer ligt rond de 7,5. LR

RANKINGS

frequent flyerJohn de Geus, masterstudent Global Business Stakeholder Management (IBA)

GEVLOGEN KILOMETERS IN 2009

60.000 KMDESTINATIONS VS (2x), Brazilië, Londen (2x), Bulgarije

REDENExchange and city trips

COMPENSATIE“Niet direct. Wel ben ik heel bewust bezig met energie. Deze vluchten waren nodig, maar ik probeer mijn carbon footprint zo klein mogelijk te houden. Mijn energierekening bedraagt 45 euro.”

INHOUD 29 oktober 2009 | 10DEKWESTIE

Het begrip duurzaamheid wordt nogal verschillend ingevuld. Wat is duurzaamheid volgens u? “Mijn invulling is dat je din-gen doet die beter zijn voor de mens, voor milieu en economie. Bijvoorbeeld met betrekking tot bouwen: je bouwt iets waar nooit meer iemand vanaf wil. Het moet intrinsieke kwaliteiten hebben: mensen aanspreken, waarde toevoegen aan de omgeving en beter zijn voor de wereld. Vroeger bouwden we iets dat slecht was en compenseerden we dat met groen. Tegenwoordig bouwen we iets dat direct een toegevoegde waarde heeft voor de mensen en het milieu.”

Hoe verschilt de duurzaamheid van nu van die in de jaren ’70 en ’80? “Het begrip is breder geworden. In het begin werd het vooral gebruikt voor milieuvraagstukken als verzuring en kli-maatverandering. Nu is het veel breder, en omvat het bijvoor-beeld ook sociale duurzaamheid. Het begrip is zo breed dat het gevaar bestaat dat het verwatert. Maar het kruipt wel in de haar-vaten van de samenleving en daar hoort zo’n verbreding ook bij. Wij doen nu experimenten met sociale duurzaamheid in Rotter-damse achterstandswijken, maar je kunt ook bezig zijn met de duurzaamheid van een gebouw: door het energieneutraal te ma-ken en specifieke materialen te gebruiken.”

Er zijn bedrijven die het stempel ‘duurzaam’ op de eigen onder-neming drukken. Daarbij lijkt het vaak meer te gaan om imagoverbetering dan om een werkelijk andere stijl van onder-nemen. Klopt de indruk dat duurzaamheid soms als een leeg stempel wordt toegepast? “Ja. Het voordeel van de verbreding is dat iedereen voelt dat ze er iets mee moeten doen; het nadeel is dat het vooral als marketinginstrument wordt gebruikt. Zo’n 80 procent van de bedrijven zegt dat ze aan duurzaamheid doen; 10 procent doet daadwerkelijk iets wezenlijks; van die 10 procent doet zo’n 10 procent dit radicaal en innovatief, zij hebben duur-zaamheid integraal onderdeel gemaakt van de bedrijfsvoering. Een groot deel gebruikt duurzaamheid dus als schutblad en faça-de. Dan kunnen ze een mooi jaarverslag maken, maar daar valt natuurlijk snel doorheen te prikken. Om werkelijk duurzaam te ondernemen is een interne bedrijfstransitie nodig. Duurzaamheid moet integraal onderdeel zijn van de strategie, missie en bedrijfs-voering.”

Is duurzaamheid lucratieve business? “Neem Nederland: er is hier een groeiende groep consumenten, de zogenaamde cultural creatives, die openstaan voor een meer duurzame levenswijze. Die groep bestaat uit circa anderhalf miljoen Nederlanders. Daar-naast is er een groep van zo’n tien miljoen die afwacht, en een groep van anderhalf tot twee miljoen die er niets mee te maken wil hebben. Ook is er een groep van tienduizend mensen die het al dagelijks in de praktijk brengt met een duurzame leefstijl. Vooral de groep cultural creatives is interessant, want zij willen wel,

maar missen een duidelijk handelsperspectief. Bedrijven kunnen veel verdienen wanneer ze nu inspringen op die markt.”

Als de Erasmus Universiteit duurzamer wil worden, hoe moet dat dan worden aangepakt? “Duurzaam inkopen staat bij de overheid hoog in het vaandel. De overheid eist van haar leveran-ciers dat zij duurzame producten gaan leveren. Je creëert een markt en dwingt dat op zo’n manier af. Dat zou de EUR ook kun-nen doen. Duurzaamheid is hier helaas niet echt een belangrijk issue, dus er is veel winst te behalen op bijvoorbeeld inkoop, zoals datgene wat wordt aangeboden in de kantine. Een goede stap zou zijn om ook enkele opleidingen op dit gebied aan te bieden. Het kan toch niet zo zijn dat we tienduizend stu-denten hebben en vrijwel niemand iets te weten komt over duur-zaamheid, op wat mensen bij RSM en FSW na. Het blijkt name-lijk dat veel studenten er graag meer over willen weten; het is erg populair onder studenten. Ik denk dat hier wordt onderschat wat ze aan potentieel laten liggen.Even belangrijk is om het goede voorbeeld te geven qua duur-zaamheid in bredere zin. Deze campus is een veredeld parkeerter-rein. Studenten en medewerkers vinden het geen prettige leefom-geving. Waarom is daar niet goed over nagedacht? Het is ook een belangrijke vestigingsfactor voor studenten. Er zou een integraal

Het begrip duurzaamheid zingt al enkele decennia rond, maar lijkt nu een plaats in de maatschappij te hebben veroverd. Bedrijven noemen zich groen, burgers zoeken manieren om verantwoord te leven en wetenschappers spelen erop in door zich te storten op innovatie. Is duurzaamheid een ‘blijvertje’? En is het lucratief? Zeven vragen aan ‘duurzaamheidsambassadeur’ Jan Rotmans. tekst Marjolein Marchal

‘We zijn de hype wel voorbij’

29 oktober 2009 | 11DEKWESTIE

duurzaamheidsplan en – beleid moeten komen, met aan-dacht voor mobiliteit, catering, gebouwen. Ik weet dat er momenteel aan gewerkt wordt, maar zou graag willen dat duurzaamheid de leidraad wordt voor die plannen.”

Op een kleinere schaal: wat kan de lezer zelf doen, als hij vanaf morgen wil bijdragen aan een meer duurzame wereld? “Schakel morgen over op groen gas, het gas wordt dan gecompenseerd. Dat is een kwestie van één telefoon-tje. Doe het licht uit, als je geen gebruik maakt van een ruimte op de EUR, want we laten heel veel energie weglek-ken. Maar het leukst zou ik het vinden als studenten die aandacht willen voor duurzaamheid op deze universiteit een actieclubje vormen. Zij kunnen hun decaan of het Col-lege van Bestuur een open brief aanbieden met de vraag: waarom gebeurt op deze universiteit zo weinig qua duur-zaamheid, zowel in onderwijs als in bedrijfsvoering? Hoe kunnen we hier nou een spetterende campus van maken, zodat het echt gaat leven? Er zijn hier nauwelijks kwalita-tief hoogstaande voorzieningen, terwijl dat ook zou kun-nen bijdragen aan duurzaamheid op de EUR. Er valt nog honderd procent winst te halen.”

Is duurzaamheid een trend of een ‘blijvertje’? “Er wordt steeds gezegd dat het hot is of een hype. Ik houd me er nu bijna 25 jaar mee bezig en zie dat de media-aandacht voor duurzaamheid cyclisch is. Als mensen zeggen dat het een hype is, denk ik: dat heb ik al twee keer eerder gehoord. Er is een krachtige onderstroom die gewoon doorgaat, al zien velen dat nog niet. Maar we zijn die hype wel voorbij. Steeds meer consumenten eisen gewoon dat producten duurzaam zijn en steeds meer bedrijven ontdekken dat ze er geld mee kunnen verdienen. Over tien, twintig jaar is er echt geen enkel bedrijf meer dat niet aan duurzaamheid doet. Er vindt een cultuuromslag plaats. Doe je niet mee, dan overleef je gewoon niet. Als autofabrikant moet je een duurzame auto’s bouwen, anders lig je eruit. Dat geldt tot op het kleinste niveau, zoals bij koffie en thee. Het hoeft niet uit nobele motieven te zijn; concurrentie is de sterkste drijvende kracht. Er is de afgelopen dertig, veertig jaar veel veranderd. Dat realiseren veel mensen zich niet. We zijn steeds zuiniger op onszelf en onze omgeving. Duur-zaamheid kruipt de samenleving in, dat zie je op een lan-gere tijdsschaal duidelijk. Nu is duurzaamheid nog onder-scheidend, over tien jaar niet meer. Dan is het vanzelfspre-kend geworden.”

JAN ROTMANS (1961) is oprichter van het Dutch Research Institute For Transitions (DRIFT), dat in 2004 startte aan de EUR, en hoogleraar Transities en transitiemanagement. Hij heeft ruim tweehon-derd internationale publi-caties op zijn naam staan op het gebied van kli-maatverandering, duur-zaamheid en transities. Hij adviseert nationale en in-ternationale overheden en bedrijven op het gebied van duurzaamheidstransi-ties en staat hoog op de duurzaamheidstop 100 van Nederland. DRIFT doet multi- en interdisciplinair onderzoek naar transities naar duurzaamheid. Tran-sities zijn maatschappelij-ke omwentelingen, bij-voorbeeld op het gebied van energievoorziening, landbouw, verkeer en ver-voer, maar ook gezond-heidszorg. Naast theore-tisch onderzoek doet het instituut veel praktijkpro-jecten, onder andere met en voor de gemeente Rot-terdam.

‘We zijn de hype wel voorbij’

29 oktober 2009 | 12ONGEHOORD

(ON)GEHOORD(On)gehoord is de brie-ven- en opinierubriek van Erasmus Magazine. De pagina’s staan open voor iedereen die wil reageren op de inhoud van Erasmus Magazine of een opiniebijdrage wil schrijven over zaken die de Erasmus Univer-siteit in de meest brede zin of het hoger onder-wijs in het algemeen betreffen. Anonieme bijdragen worden niet geaccepteerd. Ingezon-den stukken dienen te worden ingestuurd met vermelding van naam, adres en tele-foonnummer of e-mailadres. De redactie behoudt zich het recht voor stukken in te kor-ten, dan wel (in over-leg) aan te passen. Wilt u reageren, stuur uw bijdragen dan naar opi-nie@em.eur.nl

Kirsten Rohdeuniversitair docent Erasmus School of Economics

“Over het nut van duurzaam hande-len en in welke mate dat een linkse hobby is, worden verhitte discussies gevoerd. Niet zelden omdat ‘milieu-bewust zijn’ de potentie heeft zeker sex-appeal te vergroten. Of het nu een deugd is of niet, het stoort mij dat bezig zijn met het milieu poli-tiek wordt gepositioneerd - en wel als ‘links’. Daarnaast is het opmerke-lijk dat het oordeel over ecologisch engagement wordt geveld op basis van de meetbaarheid van het be-oogde effect ervan.Het is merkwaardig te observeren dat geëngageerd zijn met het mi-lieu in essentie als politiek ‘links’ wordt opgevat. Het lijkt mij goed mogelijk dat men vanuit andere, niet-politieke, culturele overwegin-gen duurzaam handelt. Ecologisch engagement als intrinsiek links de-finiëren maakt het rottig voor ‘niet-linksen’ betrokken te zijn met het milieu. In de natuur bestaat er geen muur tussen intellecten. Laten ook wij die niet optrekken: het ‘milieu’ is nog altijd een (<Lat. locus medius) in het midden gelegen plaats. Daarnaast is het milieu niet te reduceren tot haar ‘parts per mil-lion CO2’. Toch wordt dikwijls de suggestie gewekt, dat duurzaam handelen alleen zinvol is als die con-centratie afneemt. Maar is het niet zinvol genoeg dat men milieube-wust zegt te zijn en daadwerkelijk duurzaam handelt? Niks objectief meetbaar effect of resultaat, weg met het instrumenteel handelen. Milieubewust zijn is gewoon lekker.”

“‘De natuur’, schrijft de filosoof Nietzsche ergens, ‘heeft met de mens het bestaan een spiegel voorgehou-den, in het diepst waarvan het leven niet meer als iets zinloos, maar in zijn metafysische betekenis verschijnt’. Shit happens. De mens zingt los van de natuur en moet zich andere doelen stellen om zijn leven richting te geven. Die doelen - godsdienst, gemeenschapszin, moraal - zijn niet per definitie tegengesteld aan die van de natuur, maar worden door de moderne mens wel vaak tegenge-steld gebruikt. De afgelopen decen-nia is ineens duidelijk geworden dat kapitalisme niet goed samengaat met natuurbehoud: meer productie uit winstbejag leidt tot meer vervui-ling. Deze vervuiling is in wezen niet nadelig voor de natuur, die altijd zoekt naar evenwicht, maar des te meer voor de mens, die meer tegen-over en op gespannen voet met de natuur komt te staan. Wil de mens niet het onderspit delven, dan moet zij haar doelen bijstellen. En het gaat de goede kant op: de economie ziet bijvoorbeeld de marktwaarde van led-lampen en de elektrische auto in. En het gaat me dan ook te ver om ‘duurzaamheid’ een linkse hobby te noemen. Ik denk dat de term een teken aan de wand is, dat mensen nu voorzichtig tot de conclusie komen, dat zij, om een dreigende ‘klimaatcri-sis’ te voorkomen, zichzelf met de na-tuur een spiegel voor moet houden in plaats van in de achteruitkijkspie-gel te kijken.”

“Zolang de Amerikanen zich niet méér gaan bezig houden met duurzaamheid vind ik dat een land als Nederland niet teveel geld moet uitgeven aan duurzaamheid. Dat wil niet zeggen dat ik duurzaamheid niet belangrijk vind. Integendeel. De overheid moet mensen wel stimuleren om bewust met energie om te gaan. Geen energie verbruiken als dat niet nodig is, vind ik erg belangrijk. Maar als klein land veel geld investeren in duurzaamheid, vind ik naïef. Wij zijn een te klein land om met ons beleid echt invloed te hebben op de aarde. Het is erg belangrijk dat er internationaal afspraken worden gemaakt waar iedereen zich aan dient te houden, met daadwerkelijke en serieuze consequenties als een land zich er niet aan houdt. Op dit moment vind ik dat er een veel te groot verschil bestaat tussen een land als Nederland en Amerika. De Amerikanen zijn veel minder bezig met duurzaamheid dan wij. Hun benzineprijs is bijvoorbeeld ontzettend laag in vergelijking met de onze. Zolang een land als Amerika haar kortzichtige materialisme niet gedeeltelijk wil inruilen voor meer focus op duurzaamheid, moet Nederland niet te veel geld steken in duurzaamheid.”

Wezijntegenwoordigallemaalvooreenbetermilieu,ennatuurlijkbegintdatbijjezelf,maarookbijbeleidsmakersstraksopdeklimaattopinKopenhagen.Wantdewereldwarmtop,dusinvestereninduurzaamheidmoet.Ofniet?Hetklimaatverandertaltijdenzaldatblijvendoen.Tochdoorgaanmethetuitgevenvanmiljardeneuro’sbelastinggeld?zondevanhetgeld!

Vatan Hüzeirresearchmaster Sociology of culture, media and the arts

HET EM PANEL bestaat uit medewer-kers, onderzoekers en studenten van de EUR die reageren op een ac-tuele ontwikkeling op de EUR, in het hoger onderwijs, onderzoek of studentenzaken. Een aantal reacties ver-schijnt in de papieren EM, de overige reacties zijn te lezen op www.erasmusmagazine.nl.Ook deelnemen? redactie@em.eur.nl(fotografie: RvdH)

Niels van Poeckeprogrammamaker Studium Generale

Bezig zijn met duurzaamheid is een linkse hobby!

EWOUT HOORN

29 oktober 2009 | 13ONGEHOORD

PrijzenfestijnOktober was een prijzenfestijn. In negatief opzicht voor Dirk Scheringa, in positief opzicht voor de Nobelprijslaureaten. Overigens zou het kunnen dat Dirk nog wel steeds hoopt op een Nobelprijs voor de Economie – hij zag zichzelf immers ook al als minister van Financiën. Wie weet – sinds Barack Obama de Nobelprijs voor de Vrede heeft gewonnen, lijkt alles mogelijk. Gelukkig worden de Nobelprijzen voor de geneeskunde nog gewoon uitgereikt aan bejaarde, maar eminente wetenschappers, wier revolutionaire ontdekkingen meestal voor zich spreken. Toen ik in een laboratorium in de Verenigde Staten onderzoek deed, had de collega van mijn baas net de Nobelprijs gewonnen (Peter Agre, 2003). Ik heb hem een aantal keer mogen ontmoeten – mijn claim to fame. Zijn ontdekking was, zoals zo vaker in de wetenschap, se-rendipiteit, of in normaal Nederlands, mazzel. De bes-te man was hematoloog, specialist in bloedziekten, en deed onderzoek naar bepaalde eiwitten op de rode bloedcel. Tijdens een proefje, waarbij die eiwitten als bandjes te zien waren, was telkens één extra bandje te zien. Het bandje werd lang gediskwalificeerd als innocent bystander. Totdat zijn oude leermeester hem eraan herinnerde dat rode bloedcellen extreem door-laatbaar zijn voor water. Een betere verklaring dan dat het water door de celwand lekte, was er niet. “Is het bandje geen waterkanaal?”, was het Eurekamoment, vermoedelijk in bad. Het ‘domme bandje’ werd in een eicel van een kikker ingebracht – dé manier om de functie van eiwitten te bestuderen. Wat bleek? Een eicel met het eiwit begon water op te slokken – dusdanig dat het al snel explodeerde. Terwijl er bij de eicel zonder het eiwit niets gebeurde. Het eerste waterkanaal, of aquaporine, was ontdekt (Science, 17 april 1992). En daarmee een paradigmawissel: water wordt getransporteerd door gespecialiseerde kanaal-tjes en lekt niet zomaar door de celwand. De aquapo-rines bleken belangrijk in gezondheid en ziekte. De hematoloog wordt waterdeskundige en tien jaar later ontvangt hij de Nobelprijs. ‘It won’t cure cancer’, zei hij bescheiden over zijn ontdekking. Wat vervolgens ook weer niet waar was, toen een paar jaar later bleek dat muizen zonder waterkanaaltjes minder makkelijk kanker krijgen (Nature, 7 april 2005). Zo blijkt een op het eerste gezicht esoterische ontdekking, toch relevant. Terzijde en erg komisch: de Roemeense arts Gheorge Benga beweert dat hij de waterkanalen als eerste ontdekte (www.ad-astra.ro). Overigens heeft de echte Nobelprijswinnaar recent zijn derde car-rièreswitch gemaakt en zet zich nu in voor de bestrij-ding van malaria. Vond ik wel weer nobel van hem. Misschien ook iets voor Dirk, die per slot van rekening ook op zoek moet naar een nieuwe uitdaging.

Ewout Hoorn is internist in opleiding aan het Erasmus MC

OPINIE

VANDERSCHOT

Opkomst en ondergang van milieu- en duurzaamheidvraagstukken aan de EUR Studenten komen niet naar de EUR om milieu- of duurzaamheidswetenschappen te studeren. Toch doet het vreemd aan dat juist in een tijd waarin het milieu (lees: klimaatverandering) zo hoog op de maatschappelijke agenda staat, het studiecentrum voor milieukunde dit jaar werd opgeheven. Terwijl het zich toch gedurende 25 jaar met milieu- en duurzaamheidsvraagstuk-ken heeft beziggehouden.Het Erasmus Studiecentrum voor Milieukunde, later Erasmus Centre for Sustainability and Management (ESM) kreeg bij haar oprichting in 1984 onder meer een onderwijsdoelstelling mee. Het College van Bestuur wenste milieukundeonderwijs voor alle geïnteresseerde studen-ten aan de EUR. Daarnaast was het de bedoeling dat door samenwerking met de diverse facul-teiten het milieu-onderwerp werd geïntegreerd in het andere onderwijs en onderzoek.In de jaren tachtig bestond een grote behoefte aan kennis over de diverse vormen van milieu-verstoring. Het ESM groeide snel. Rond 1990 steeg de interfacultaire onderzoeksgroep naar meer dan 40 medewerkers voor jaarlijks bijna 500 studenten.Maar in het ‘grote graaien–tijdperk’ zakt de algemene interesse in het milieu langzaam weg. Het wordt ingebed in het bredere concept ‘duurzaamheid’, dat ook sociale en zelfs economische dimensies krijgt. Ondanks (buitengewoon) goede onderwijsevaluaties kiezen steeds minder studenten het interfacultaire keuzevak Inleiding in de Milieukunde. De ommekeer werd ver-wacht met de invoering van de minoren. Nu zou iedere student onbelemmerd kunnen kiezen voor kennis en inzicht in milieu en duurzaamheid. Maar de praktijk bij de EUR blijkt anders. Op de aangeboden Minor Milieu- en Duurzaamheidsvraagstukken tekenen 11 (!) studenten zich in. Op vakken als ‘hoe word ik rijk?’ en ‘hoe vind ik mezelf?’ daarentegen, komen vele honderden studenten af. Milieu past niet bij de gemiddelde Erasmus-student.De terugloop had zeker ook te maken met de afname van de vrije keuzeruimte. De voor alle studenten openstaande keuzevakken van het ESM werden niet meer aangeboden en zelfs werd de student verboden deze vakken te kiezen.Maar toch, de meeste faculteiten hebben inmiddels eigen milieuvakken opgezet. De opheffing in 2009 is hiervan uiteindelijk ook het glansrijk resultaat. Het milieu is via het concept ‘duur-zaamheid’ geïntegreerd in een grote variatie van onderwijsactiviteiten. Uitsluitend als zelfstan-dig onderwerp van multidisciplinaire studie is milieukunde aan de EUR verdwenen.En toch klopt dat eigenlijk niet. ‘CO2 is gevaarlijk voor het milieu’, hoor ik nogal eens tegen-woordig. Wat daar nu zo slecht aan is, en vooral dat het milieu nog op zoveel andere, minstens zo ingrijpende, wijzen wordt aangetast, valt buiten het denkkader. Geïntegreerde duurzaam-heid lost deze kennislacune maar zeer ten dele op. Daarom ben ik van mening dat iedere stu-dent de milieudimensie van het object van zijn studie tenminste eenmaal verplicht moet door-denken. Dan kan niemand - zoals nu met de financiële crisis - zeggen dat hij er niets van afwist als de milieurampen straks in volle hevigheid losbarsten!

Jacko van Ast (opleiding bestuurskunde, FSW, en voormalig lid Decentraal Management Team capaciteitsgroep milieukunde)

INHOUD 29 oktober 2009 | 14ACHTERGROND

Eigenlijk is duurzaamheid een vorm van guilt management, vindt Michael Braungart. De hoogleraar is één van de bedenkers van het cradle to cradle-principe, dat een alternatief biedt. Vereiste: een grote verandering van het huidige systeem. En daarin kan de Erasmus Universiteit Rotterdam volgens hem een stimulerende rol spelen. tekst Marjolein Marchal illustratie Lobke van Aar

Geen uitvinding, maar een ontdekking

Traditioneel gaat duurzaamheid over mensen die proberen minder slecht te zijn. Ze hebben het dan over het minimaliseren van hun ‘voetafdruk’. Het draait allemaal om besparen, terugdringen en minimaliseren. In feite is dat management van

schuldgevoel. De aanname is daarbij dat mensen honderd procent varkens zijn en proberen maar negentig procent slecht te zijn.” Dit zegt hoogleraar Michael Braungart, wanneer hem wordt gevraagd naar duurzaamheid. Hij vindt dat een ta-melijk negatief uitgangspunt en stelt een andere oplossing voor: stel positieve doelen voor de toekomst en probeer vervolgens onze huidige manier van produceren en con-sumeren te veranderen. Want die kleine veranderingen en besparingen onder de noemer duurzaamheid zetten niet zo veel zoden aan de dijk. De bijzonder hoogleraar spreekt bevlogen over veran-deringen die zouden moeten plaatsvinden om de aarde langer mee te laten gaan. Met zachte stem, maar razend-snel, spuwt hij concepten, achterliggende gedachten en voorbeelden. Wat altijd blijft overheersen is zijn positieve opstelling. Hier en daar schemert soms lichte teleurstelling door over het lage tempo waarmee veranderingen teweeg te brengen zijn, maar dergelijke uitspraken worden direct op-gevolgd door hoopvolle woorden. Het is overduidelijk: hij gelooft met hart en ziel in de toekomst van cradle to cradle (van wieg tot wieg), kortweg C2C.

LevenscyclusanalyseSinds in 2002 Braun-gart samen met architect William McDonough het boek ‘Cradle to Cradle: Remaking the Way We Make Things’ uitbracht, is het begrip cradle to cradle gaan rondzingen.

En in toenemende mate verdiepen bedrijven, ondernemers en wetenschappers zich in dit principe. In het boek roepen de heren op tot duurzaam ontwerpen en ondernemen, op een manier die een behoorlijke verandering van het huidige systeem vereist.Nu is het productieproces zodanig, dat nieuwe spullen na gebruik op de vuilnisbelt belanden; producten worden vaak zo gemaakt gemaakt dat ze zo snel mogelijk kapot gaan, aldus Braungart. Hierdoor kunnen producenten zichzelf verrijken, omdat steeds nieuwe spullen moeten worden gemaakt. Tegelijkertijd wordt zeker al aan ‘duurzaam’ productont-werpen gedaan. Zo wordt van elk product een levenscy-clusanalyse gemaakt. Die geeft aan hoe schadelijk het product is en hoe lang het meegaat. Uitgaande van deze cyclus ontstaat een product uit grondstoffen en productie; wordt het gebruikt en daarmee een deel van de energie/waarde verbruikt; om uiteindelijk waarde te verliezen en te worden weggegooid of gerecycled. Dit bestempelt Braungart als ‘downcyclen’: recyclen waardoor de waarde afneemt en alle grondstoffen alsnog, zij het iets later, op de vuilnisbelt belanden. Hoewel het verduurzamen van het product inhoudt dat het zuiniger wordt, er schonere grondstoffen worden gebruikt bij de productie ervan en dat de recycling wordt geoptimaliseerd – het blijft een ontwerp van wieg tot graf. Over deze recycling is Braungart niet erg positief.

MASTERCLASS CRADLE TO CRADLESpeciaal voor mensen die werken in de onder-wijssector (docenten, PhD-studenten, lectoren en hoogleraren) vindt in januari en februari 2010 een vier dagen durende masterclass plaats op de EUR. Hierbij is onder meer aandacht voor de principes van C2C en hoe deze in het onderwijs kunnen worden inge-bracht. Zie www.eras-musacademie.nl/c2c.

INHOUD 29 oktober 2009 | 15ACHTERGROND

PROF.DR. MICHAEL BRAUNGART (1958) is een Duitse chemicus en een van de twee bedenkers van Cradle to Cradle, C2C. In 2002 bracht hij samen met William McDonough het boek ‘Cradle to Cradle: Remaking the Way We Make Things’ uit, gedrukt met afwasbare inkt op herbruikbaar polyester, dat aanvoelt als papier. Op jonge leeftijd was hij ac-tief bij Greenpeace, in de jaren ’70 medeoprichter van de Duitse Groenen. In 1987 richtte hij de Environ-mental Protection and En-couragement Agency (EPEA) op, een internatio-naal onderzoeksbureau dat de ontwikkeling van duurzame productiepro-cessen in bedrijven bege-leidt en het keurmerk C2C beheert: producten kun-nen enkel door dit bedrijf C2C-gecertificeerd wor-den. Samen met architect McDonough richtte hij in 1995 een bedrijf op dat duurzame producten en productieprocessen ont-wikkelt, McDonough Braungart Design Chemis-try (MBCD). Al ruim twee decennia doet Braungart onderzoek naar de levens-cyclus van producten. Sinds april werkt hij als bijzonder hoogleraar C2C in relatie tot duurzame sy-steeminnovaties en tran-sities in theorie en praktijk bij de Faculteit der Sociale Wetenschappen, bij het Dutch Research Institute For Transitions (DRIFT).

AlternatievestrategieHet alternatief, van wieg tot wieg, draait niet om recycling, maar om productinnovatie en procesinnovatie. Hij noemt het liever een strategie. “Een strategie om productieprocessen te herzien, zodat we producten kunnen maken die voor de volle honderd procent kunnen worden hergebruikt en niet milieuvervuilend zijn”, vat hij het samen. C2C betekent spullen produceren waarvan alle componenten volledig kunnen worden hergebruikt, zonder dat er waardeverlies optreedt. De spullen worden dus voedingsstoffen voor nieuwe producten, zodat de industrie geen afval meer pro-duceert en het milieu niet meer vervuilt. McDonough en Braungart stellen bijvoorbeeld voor om plastic in een ge-sloten systeem te gaan fabriceren. Plastic (onderdelen van) duurzame producten moeten gemakkelijk te recyclen zijn – dus een technische kringloop doormaken. En wegwerp-materialen, waaronder plastic, moeten van plantaardige stoffen worden gemaakt, zodat die geen schade toebrengen aan de natuur, of die de natuur zelfs verrijken - een biologi-sche kringloop doormaken dus. Kern van de zaak: materialen gebruikt in het ene product kunnen zonder kwaliteitsverlies worden ingezet voor het volgende product. “Daarvan zijn al goede voorbeelden, zoals de bureaustoel waarop ik nu zit. Deze is volledig te ontmantelen en elk deel hiervan kan worden hergebruikt.” Hij wijst op de bureaustoel Mirra, een ontwerp van Herman Miller. Dit product werd direct een bestseller toen

het in 2003 op de markt verscheen: hij is ergonomisch, be-taalbaar en C2C-gecertificeerd. Hoewel Braungart al ruim twee decennia onderzoek doet naar de levenscyclus van producten, zegt hij: “Een stoel heeft geen levenscyclus, het heeft een gebruikscyclus.” Duidelijker kan het niet. Mensen die denken dat cradle to cradle een ideologie of filosofie is, hebben het bij het verkeerde eind. “Het is pure engineering, wetenschap. Laten we leren van de natuur wat goed is voor de biosfeer en de technosfeer. Cradle to cradle is geen uitvinding, het is een ontdekking”, benadrukt hij.

UniversiteiteninnovatieIn april begon Braungart als bijzonder hoogleraar aan de Erasmus Uni-versiteit. Dat was een bewuste keuze. “Ik heb de aanstel-ling hier in Rotterdam geaccepteerd, en niet die in Delft, omdat in Delft het gehele industriële ecologische systeem gericht is op het hergebruiken van andermans afval. Zo gauw je het concept afval accepteert, ben je bezig met af-valmanagement. Wanneer je begrijpt dat het allemaal draait om de verwerking van bouwstoffen, om creativiteit, om wetenschap, dan kun je het hele systeem veranderen.” Hij is veel beter op zijn plek bij DRIFT, het Dutch Re-search Institute For Transitions. Want het maken van een enorme omslag, kiezen voor transitie, dat is de methode waarin de Duitse chemicus gelooft.Als het aan hem ligt, zou ook deze universiteit een flinke duit in het zakje doen, op weg naar een verantwoorde >>

Tip: hergebruik deze EM als w

c papier

29 oktober 2009 | 16ACHTERGROND

toekomst. “De universiteit zou zichzelf kunnen uitroepen tot C2C-universiteit, en doelen stellen voor het jaar 2020 bijvoorbeeld”, zegt hij direct. “Wat niet betekent dat ze perfect hoeft te zijn, maar wel streeft naar verbetering. Een student wordt dan gewaardeerd als change agent, in plaats van hem te zien als een ecologische belasting.”Concrete stappen ziet Braungart ook al voor zich. “Al het papier dat we over vijf jaar gebruiken is goed voor de bios-feer; de grondstoffen die erin zitten vloeien terug naar de biosfeer. En de luchtkwaliteit binnen zal beter zijn dan de buitenlucht. Voorzieningen zullen zijn als bomen: zo zullen we gebouwen neerzetten die de lucht reinigen in plaats van dat verontreinigen. We zorgen voor materiaalmanagement dat voordelig is, in plaats van minder slecht. Het draait erom dat creativiteit een platform voor innovatie is.”Want dat is waar het vooral om draait, volgens Braungart: het creëren van innovatie. De veronderstelling dat het een kostbare zaak is om een C2C-universiteit te worden, is volgens hem een misvatting. “Het kost geen geld, want het is een verandering in de manier van denken. Het gaat om definiëren waar je staat en wat je wilt zijn. Ik vraag van universiteiten om doelen te stellen en daarmee bedrijven de ruimte te geven met innovaties te komen. Die bedrijven zullen daarin investeren, want ze kunnen eraan verdienen. Het gaat om de intentie van de universiteit, om het vast-stellen waar ze wil staan. C2C biedt een platform voor innovatie, en we hebben universiteiten nodig als plek waar die innovatie kan plaatsvinden.”

OpschietenWe moeten wel haast maken met de verandering, waarschuwt Braungart. Want hoe meer de huidige productiemethoden en -processen worden geper-fectioneerd, des te moeilijker het is om over te gaan tot verantwoorde methodes. “Het is dan ongelooflijk duur om echt te veranderen, omdat je met nieuwe systemen moet komen, en daarin moet investeren.” We doen er beter aan om nu te kiezen voor verandering. “Bied jonge wetenschappers een platform voor verande-ring. Dat is de beste manier om hen van hun schuldgevoel af te helpen.” In wetgeving ziet Braungart niet veel heil, als het gaat om geboden en verboden. “De beste wetgeving is het

definiëren van langetermijndoelstellingen. En we hebben overheden nodig om die doelen te stellen”, vindt hij. “De Nederlandse overheid heeft 45 miljard euro koopkracht. In plaats van duurzaam inkopen, zou dat beter kunnen wor-den besteed aan C2C-materialen en producten. Het zou een eindeloze impuls geven aan innovatie, en ruimte geven aan een stoot creativiteit van jonge mensen.”Over de toekomst van C2C is Braungart erg optimistisch. Hij ziet het wel gebeuren dat we op een gegeven moment oneindige kringlopen hebben. Hoe dan ook, we moeten daarnaar streven. En Nederland is bij uitstek een land dat geschikt is voor een omslag in de goede richting. Mensen hier staan er voor open, denken probleemoplossend en zijn niet bang voor verandering, ervaart hij. “Maar belangrij-ker nog: steeds meer mensen hebben vertrouwen in C2C, waardoor de voedingsbodem steeds rijker en geschikter wordt.” Cradle to cradle is begonnen in de Verenigde Staten, juist omdat de overheid daar niets deed, zegt de hoogleraar. De industrie en de universiteiten wisten dat het aan hen was om in actie te komen. In Europa is de situatie anders, omdat de Europese Unie wel actie onderneemt. “Maar de gevaarlijkste situatie is als de Europese Unie of een nati-onale overheid enkel doet alsof ze actie onderneemt, maar niet handelt. De beste overheid is die welke langetermijn-doelen stelt en de samenleving betrekt bij het proces, want het is immers een democratisch proces. Dat is wanneer je universiteiten kunt meenemen in de stroom van verande-ring.”

KOPLOPERS IN NEDERLAND* De provincie Limburg, en in het bijzonder de regio Venlo, legt zich volledig toe op cradle to cradle. Het Venlose stadhuis zal voor zover mogelijk C2C gebouwd worden en dewereldtuinbouwten-toonstelling Floriade, die in 2012 in Venlo plaatsvindt, maakt ook deel uit van dit grote project. Zie www.venlo.nl en www.floriade.nl

* Ameland en Texel zijn twee van de tien Noordzee-eilanden die in de toekomst geheel cradle to cradle moeten worden. Er loopt een Europees project, ge-trokken door de provin-cie Friesland, waaraan partijen uit diverse lan-den deelnemen. Zie www.c2cislands.org

* De grootschalige uit-breiding van Almere vereist de bouw van veel extra woningen, waarvoor C2C-princi-pes zijn geformuleerd. Zoveel mogelijk zal de basis van McDonough en Braungart worden nageleefd. Zie www.al-mere.nl

* Afvalverwerkingsbe-drijf AVR-Van Ganse-winkel is actief op het gebied van verant-woorde afvalverwer-king en duurzaamheid en een geschikte C2C-partner, volgens Braun-gart.

Kijk op www.cradleto-cradle.nl voor informa-tie over al deze projec-ten.

frequent flyerNyls Wang, derdejaars International Business Management

Gevlogenkilometersin2009

48.000 KMBestemming China (3x)

RedenFamiliebezoek, vakanties en zomercursus

Compensatie“Geen, maar ik probeer efficiënt met energie om te gaan. Dat mes snijdt aan twee kanten: het is ook goed voor de portemonnee.”

‘Bied jonge wetenschappers een platform voor verandering’

INHOUD 29 oktober 2009 | 17ACHTERGROND

Joann de Zegher is twintig jaar en studeert International Economics and Business Economics (IBEB) aan de EUR. De Belgische studente mag zich graag bezighouden met internationale projecten. Zo ging ze anderhalf jaar geleden als jongerenvertegenwoordiger naar een congres van de Verenigde

Naties in New York. Het thema bleek ‘duurzame ontwikkeling’ te zijn. Tijdens dat verblijf in de Verenigde Staten raakte ze in gesprek met een aantal bi-ologen. Wijze mannen van boven de dertig jaar, die een project hadden bedacht voor de Marshalleilanden. De Amerikaanse biologen hadden namelijk een me-thode gevonden om zeekomkommers te kweken op een duurzame en efficiënte manier. Sindsdien ging het hard voor De Zegher; het project krijgt vorm en haar wordt een duidelijke taak toebedeeld. De studente moet zich richten op de finan-ciële, strategische en communicatiekant van het project.

ZeekomkommersDe Marshalleilanden is een eilandengroep in de Stille Oceaan met ongeveer 65.000 inwoners. Eigenlijk zijn het niet meer dan een aantal atollen, ringvormige koraaleilanden doe op hun beurt weer kunnen bestaan uit meerdere kleinere eilanden. Het team van De Zegher wil zeekomkommers kweken binnen de ringen. Deze zeedieren – die lijken op

normale komkommers – leven meestal op de zeebodem. Er zijn 188 soorten en de bekendste is de ‘gewone’ zeekomkommer. Deze soort wordt veel gebruikt als delicatesse, maar het dier bevat ook middelen die effectief zijn tegen bijvoorbeeld kanker en artritis. De Zegher: “Zeekomkommers zijn schaars en veel gevraagd door hun hoog proteïnegehalte en zeer laag vetgehalte. Wij kweken de zeekomkommers op zo’n manier, dat ze groter en gezonder worden.”

ExpeditieRobinsonBegin november staat De Zegher dus met haar blote voeten in het warme, witte zand. Het lijkt de ideale vakantiebestemming, maar het wordt keihard ‘survivallen’. Met haar rugzak, twee spijkerbroeken en de vissen in de zee moet ze zien te overleven. Ze slaapt niet in een luxe vakantiebungalow, maar op het strand in een slaapzak. Met alleen mannen om zich heen en een satelliettelefoon gaat ze een ware Expeditie Robinson tegemoet. “Mijn buik draait elke dag om van de spanning, als een wasmachine, en ik ben heel benieuwd wat mij te wachten staat. Ik zal bijna geen contact met thuis hebben, en ik krijg veel verantwoordelijkheid. Voor elektriciteit ben ik afhankelijk van zonnepanelen, die op dit moment geïnstalleerd worden. Ik weet nu al dat ik mijn familie, vriend en vrienden ontzettend zal gaan missen.”Na anderhalf jaar voorbereiding mag De Zegher eindelijk zelf het project realiseren. Haar teamgenoten verblijven al langer op de Marshalleilanden. Vanwege haar studie kon ze niet eerder vertrekken. “Het is dus de hoogste tijd dat ik er naartoe ga en met mensen en instanties ga praten.”Het Trustfonds van de EUR steunt het project en heeft haar ticket betaald. Daarnaast zijn er verschillende sponsorcontracten ondertekend en ontvangt het team geld voor de zonnepanelen en technische spullen. “Het wordt een uitdaging voor het team om het project te laten werken. Op deze manier kunnen we soort-gelijke ontwikkelingseilanden helpen met het opbouwen van een duurzame eco-nomie. Ook hoop ik dat ons project de trend zet voor andere studenten om zich te verdiepen in nieuwe bedrijfsconcepten.”

Interesse of vragen aan Joann? Stuur een mail naar jdezegher@pacinternational.org

Goed werk op een Bountystrand

CVWie? Joann de Zegher.Studie? International Eco-nomics and Business Eco-nomics.Wat? Ze werkt mee aan een ontwikkelingsproject op de Marshalleilanden.Hoe? Ze gaat een maand op expeditie.Wanneer? Van 9 novem-ber tot 18 december.Waarom? Met het project willen ze de economische situatie op de eilanden verbeteren en een ver-nieuwend bedrijfscon-cept ontwikkelen.Duurzaam? “Ik ben ge-woon zuinig op licht en water. Ik ga ook heel vaak op de fiets in plaats van met de auto. Ik haal wel altijd overal de stekkers eruit als ik vertrek, dus ik doe vooral kleine bespa-ringen.”

EUR-studente Joann de Zegher staat binnenkort met haar rugzak op een exotisch Bountystrand. Straks staat ze in een decor van palmbomen, wit zand en een immens blauwe zee, maar niet om er vakantie te vieren. Een maand lang zit De Zegher namelijk op de geïsoleerde Marshalleilanden voor een ontwikkelingsproject. tekst Laurie Raats fotografie Ronald van den Heerik

Joann de Zegher, nu nog op een strandje langs de Nieu-we Maas.

Tip: hergebruik deze EM als brandstof voor de openhaard

29 oktober 2009 | 18ACHTERGROND

In december wordt de wellicht grootste klimaatconfe-rentie ooit gehouden in Kopenhagen. EUR-studenten Wibe van de Vijver en Joyce Mantel zijn van de partij; zij hebben Kopenhagen tot onderwerp van hun master-scriptie gebombardeerd. Ook de pas in Rotterdam afge-studeerde Stijn Otten reist naar Denemarken af: als medecoördinator van de Jongeren Kopenhagen Coalitie. tekst Gert van der Ende fotografie Ronald van den Heerik

Op weg naar KopenhagenA

ls Hard core milieuactivisten kun je Wibe van de Vijver (25) en Joyce Man-tel (24) niet bestempelen, al heeft de eerste voor de gelegenheid een T-shirt aan voorzien van het opschrift protect

what’s good. De twee studenten gaan echter wel naar de United Nations Climate Change Conferen-ce in Kopenhagen van 7 tot 18 december. Beiden zijn bezig met een master International Manage-ment – CEMS en gebruiken de klimaattop in Ko-penhagen als scriptieonderwerp.Mantel concentreert zich daarbij op de wijze waar-op de betrokken partijen – overheden, bedrijven en niet-gouvernementele organisaties (NGO’s) – in de opmaat naar Kopenhagen communiceren via de media. “Kopenhagen is belangrijk voor al die par-tijen, daar zal namelijk het Kyoto-protocol worden herzien. Het is het enige verdrag waaraan wereld-wijd alle overheden en bedrijven gebonden zullen zijn. Oliebedrijven bijvoorbeeld zijn daar nogal hui-verig voor. Dus zie je dat een bedrijf als Shell – een bedrijf dat zich aanvankelijk liet voorstaan op het feit dat het pro duurzame innovatie is – zijn media-uitingen ombuigt, althans dat is de hypothese van mijn onderzoek. Maar de CEO van Shell zegt nu wel dat we de komende decennia nog niet zonder olie kunnen.”Van de Vijver (25) focust zich meer op de communi-catietechnieken die klimaatgroepen gebruiken. Twitter, sms, Hyves, Facebook, YouTube, Flickr, e-mail, het wordt door actiegroepen en maatschappe-lijke organisaties allemaal gebruikt voor allerhande doeleinden; en wellicht worden prehistorische infor-matiedragers als kranten, tv en radio ook nog be-trokken in zijn onderzoek. Centrale vraag: welke in-strumenten worden voor welk doel ingezet? Van de Vijver: “Bijvoorbeeld hoe mensen voor bepaalde ac-ties worden gemobiliseerd. Ik doe mijn onderzoek aan de hand van een vergelijk tussen een Neder-landse campagne die internationaal is georiënteerd,

Road to Copenhagen, en de Climate Camp Action, een Engelse actiegroep van het stevigere soort.”Stijn Otten (25), gaat niet uit hoofde van zijn studie straks naar Denemarken; hij rondde recent zijn master Global Business and Stakeholder Manage-ment af. Otten is meer een idealist. Hij maakt deel uit van de Jongeren Kopenhagen Coalitie (JKC) en is momenteel fulltime in de weer met het opzetten van de website en de zaken te regelen voor een team van twintig jongeren dat in december in Kopenha-gen zal zijn. De JKC is begin dit jaar opgezet, en is een samenwerkingverband van vijftien allerhande jongerenbewegingen, zoals een aantal jongerenaf-delingen van politiek partijen, Jongeren Milieu Ac-tief en het Rotterdamse Enviu (onder meer beden-kers van de duurzame dansvloer in WATT). “Het is een tegenbeweging richting politici, richting vol-wassenen. Wij zijn het niet eens met hoe volwasse-nen met het klimaat en de klimaatakkoorden om-springen. Wij willen daarom één stem laten horen naar de politiek toe: wordt wakker! Het is onze toe-komst waarover jullie beslissen. Wij twijfelen er na-melijk zeer aan of de maatregelen die politici nemen als het gaat om het tegengaan van de opwarming van de aarde, afdoende zijn.”

ProbleemofnietMantel studeerde International Business Administration (IBA) in Maastricht voor ze naar Rotterdam vertrok. Deze zomer liep ze nog stage voor Heineken in Dubai. Van de Vijver deed z’n IBA in Rotterdam en was onder meer medeorganisator van de EFR-Business Week editie 2007. “De reden voor mij om dit te doen is om mezelf er toe te dwingen eens goed naar de klimaatproblematiek en duurzaamheid te kijken”, motiveert Van de Vijver omzichtig. “Allereerst wil ik weten of wij als wereld daadwerkelijk een probleem hebben of niet. Dat weet ik nu eerlijk gezegd niet zeker. Maar als we een probleem hebben, wat ga ik dan doen? Doe ik dan niks, of zet ik alles op alles

Foto onder: Masterstudenten Wibe van de Vijver en Joyce MantelFoto rechts: Stijn Otten voor een project van Right to Play in Tanzania, en kleine twee jaar geleden

29 oktober 2009 | 19ACHTERGROND

om het tij te keren en grote rampen te voorkomen? Ik ben er nog niet uit.”Hij vervolgt: “Ik ben onlangs naar de film The Age of Stupid geweest, en ik moet zeggen dat was een indrukwekkende ervaring. Maar eigenlijk vond ik The Inconvenient Truth van Al Gore beter, omdat die film meer met feiten was onderbouwd. Ik ben mezelf de laatste tijd wel meer gaan verdiepen in al-lerlei rapporten met betrekking tot het onderwerp klimaatverandering. En ondertussen ben ik mee gaan doen met de actie 10:10 die iedereen ertoe aan wil zetten voor 2010 de eigen CO

2-uitstoot met 10

procent te verminderen. Dat kan door wat vaker de

auto te laten staan, licht uit te doen en de verwar-ming laag te zetten als je de deur uitgaat, en meer van dat soort dingen. Gelukkig was ik me altijd al enigszins bewust van dergelijke zaken.”Mantel hoef je er niet van te overtuigen dat er kli-maatveranderingen aan de gang zijn, veroorzaakt door de CO

2-uitstoot door mensen. “Ik was onlangs

nog in Praag; aan het begin van de week was het 25 graden, aan het eind 5. Dat vinden de mensen daar niet normaal, en dat is het ook niet. Evenmin als tsunami’s en smeltende gletsjers. Klimaatverande-ring is niet een probleem dat gisteren is ontstaan, maar al lang aan de gang is. En het is ook niet één, twee, drie opgelost; zeker als je naar de ontwikke-ling in landen als China en India kijkt. Ja, ik doe ook mee met 10:10. Want begint een beter milieu niet bij jezelf?”Van de Vijver heeft zo zijn bedenkingen: “Ik denk niet dat individuele acties als spaarlampen het gro-te verschil gaan maken. Het is natuurlijk nooit slecht als mensen bewuster gaan leven, maar voor de echte aanpak van het probleem hebben we nieu-we technologieën nodig.”Stijn Otten gaat nog een stapje verder. Nieuwe tech-nieken zijn zeker nodig, maar daarmee redden we het niet, denkt hij. “Het klimaat gaat sowieso ver-anderen, dat kan niet meer teruggedraaid worden. Maar ik ben ervan overtuigd dat er een oplossing is, anders wordt alles wel erg deprimerend. Groten-deels is dat een kwestie van verandering van de mindset, van een andere manier van omgaan met de wereld en een andere manier van consumeren. Wat Kopenhagen betreft hoop ik dat we succesvol zullen zijn; dat we als jongeren die alles zelf hebben geor-ganiseerd voor eens en altijd duurzaamheid in de hoofden van politici planten. Het blijft natuurlijk spannend of we alle wereldleiders kunnen benade-ren. We zijn in ieder geval officieel geaccrediteerd en mogen overal naar binnen. Een van ons maakt zelfs deel uit van de officiële Nederlandse delegatie – hoogst uitzonderlijk. Vorig jaar in Poznan lukte het nog goed: toen mocht een Nederlandse jongen tij-dens de lunch de leiders toespreken. Ik hoop dat zo-iets weer lukt.”

ScooteroftreinWat ze straks in Kopenhagen te wachten staat, is voor Mantel en Van de Vijver nog enigszins ongewis. Mantel: “Ik ben nog nooit in Kopenhagen geweest; gelukkig is er wel al een slaapplek voor me geregeld.” Want ze zullen er zeker niet alleen zijn straks; de verwachting is dat zo’n honderdduizend man naar de Deense hoofdstad zullen trekken. “Mijn doel is om mensen van organisaties als Greenpeace en Friends of the Earth te spreken te krijgen”, aldus Mantel. En Van de Vijver: “Voor mij is 12 december – The Global Day of Action – een erg belangrijke dag. Dan wil ik te weten komen hoe men elkaar weet te mobiliseren. Het zal interessant zijn om te

weten te komen welke technieken worden ingezet.” Voorafgaand aan de klimaattop reist hij de eerste week van november nog naar Manchester om ken-nis te maken met de actiegroep die hij gaat bestude-ren. “Er is dan een grote samenkomst, zodat ik een goed kijkje in de keuken kan nemen. Daarbij is het ook praktisch gezien handig; dan weten ze wie ik ben en zien ze me straks niet per ongeluk voor een geïnfiltreerde politieagent of zo aan.”Vanzelfsprekend heeft Otten een wat vastomlijnder idee van wat hem te wachten staat, hij organiseert per slot van rekening de trip. Hij reist met de speci-ale trein, die voor de gelegenheid zal worden omge-doopt tot de Kopenhagen Express. De trein vertrekt op 12 december om 21.00 uur vanuit Utrecht als het Beat the Heat-festival is afgelopen. 150 prominente gasten, onder wie milieuminister Cramer, Kamerle-den en Europarlementariërs, vergezellen hem. De trein is beschikbaar gesteld door de NS en moet de langste rijdende petitie ter wereld worden: iedereen kan een persoonlijke boodschap aan de politieke lei-ders in Kopenhagen meegeven. Wellicht passen Van de Vijver en Mantel ook nog in de trein; anders kunnen ze misschien per elektrische scooter, beschikbaar gesteld door nutsbedrijf Es-sent, naar het noorden, waarbij onderweg her en der met experts op het gebied van duurzaamheid kan worden gesproken.

Tip: hergebruik deze EM als placem

at

frequent flyerMoniek Kuipers, pre-masterstudent Media & Cultuur

Gevlogenkilometersin2009

43.000 KMBestemmingBangkok, Hanoi, Tokyo, New Delhi, Bali, Singapore, Hongkong, etc.

Reden Reis door Azië (totaal ca. 25 vluchten)

Compensatie “Ik ben vegetariër, vooral voor het milieu. De vleesindustrie zorgt voor enorm veel vervuiling. Als iedereen een dag geen vlees eet, tikt dat enorm aan.”

Rijles vanaf

21,- EURODe goedkoopste uit de regio!!

Theorie in 1 dag / Examen in 1 dagTel: 0104864755

VERKEERSSCHOOL AVANTIHoog slagingspercentage bij het eerste examen (55 - 60%).

Diverse rijopleidingen. Examendatum direct bekend. Stadhoudersweg 6e. Telefoon (010) 4673820 / 4679448,

e-mail: info@avantirijschool.nl,www.avantirijschool.nl

particuliere school voor versnelde en begeleide MBO & HBO opleidingen in centrum van Rotterdam

zoekt

voor verschillende functies:

Bij voorkeur ouderejaars studenten met pit en ambitie.Wij hechten veel belang aan inhoud, representatie en betrouwbaarheid. Zie www.eurocollege.nl voor impressies.Informatie : e.vandewalle@dimu.nlSollicitaties : solliciteren@dimu.nl t.a.v. drs. Mw J. van Gelder.

= steunlessen= studiebegeleiding= projectbegeleiding

= secretarieel en = receptie-werk

particuliere school voor versnelde en EuroCollege Hogeschool (ECHS)

stevig talent

De Lier VerkeersopleidingenLid BOVAG.

Gespecialiseerd in de nieuwe rijopleiding.

40 lessen van € 22,- per les. Bel of kom langs: Oostzeedijk 154a, 3063 BK Rotterdam. 010-4257726www.delierverkeersopleidingen.nl L

Student gevraagd, wonend in omgeving

Utrecht/Bosch en Duin, studerend in Rotterdam, voor chauffeurswerkzaamheden van Bosch en Duin naar R’dam Brainpark v.v. op werkdagen, in overleg.Meer info: Daphne HuntinkWorkships Group B.V., 010-4530377

Directie Chauffeur

Stichting Varkens in Nood zoektBEZORGERS

in bezit van OV en hart voor dierenvoor huis-aan-huismailing in Rotterdam.

Beloning € 8,- per uur.Minimaal 1 dag per week.

Interesse? catherine@varkensinnood.nl

Op jacht naar kwaliteitWegens groei van onze praktijk, uitbreiding van onze dienstverlenende producten en activiteiten zijn wij op zoek naar kwaliteit.Op ons kantoor aan de Straatweg 124 hebben wij per 1 december de volgende vacature beschikbaar:

Juridisch-secretaresse (m/v)bij voorkeur een rechtenstudent met

interesse voor de advocatuur Sollicitaties met uitgebreide CV kunnen gericht worden aan:Van Sikkelerus en Ray advocatent.a.v. dhr. D.W.J. van SikkelerusPostbus 43533006 AJ RotterdamOf per e-mail: info@vsradvocaten.nlwebsite: www.vsradvocaten.nl

Internet uitgeverij zoekt

studenten die op parttime basis willen bijverdienen.

Goede beheersing van de Nederlandse taal, computervaardigheden en nauwkeurigheid zijn vereist.

Flexibele tijdsindeling ca. 10 uur per week en goede verdiensten. Ons kantoor is in Krimpen ad IJssel.

Voor info kijk op Qasa.nl/vacatures of bel 0180 - 59 15 21.

Leuke baan op deErasmus Universiteit!SEOR B.V. is een economisch onderzoeksbureau van de Erasmus School of Economics met ca. 20 medewerkers. SEOR doet contractonderzoek voor opdrachtgevers in binnen- en buitenland op het gebied van: arbeid, onderwijs en scholing, zorg, sectoren en innovatie, en regulering.Per direct hebben wij een vacature (24 uur per week, dagdeelbasis) voor:

SECRETARIËLE ONDERSTEUNING (V/M)

Wij zoeken een teamplayer:• Met gedegen kennis van MS

Offi ce en goede lay-out en rapportagevaardigheden;

• Die algemene administratieve/secreta-riële ondersteuning kan verlenen; en

• Studeert op HBO/WO-niveau.

Wij bieden:• Een plezierige en informele werksfeer;• Een marktconform salaris, in schaal 5

van de CAO Nederlandse universiteiten, incl. 13e maand

Sollicitatiebrief met c.v. kun je sturen naar zeriouh@ese.eur.nl. Meer over SEOR: zie www.seor.nl

Maarten Spoek(1953 – 2009)

Op 6 september is onze collega Maarten Spoek na een kort ziekbed over-leden.

Half juli ging hij met pijnklachten naar de dokter en al snel kwam het bericht dat Maarten niet lang meer te leven had. Dat zijn leven zó snel zou eindigen heeft ons allemaal overvallen.

Maarten kwam in 2002 bij de Erasmus Universiteit werken op de toenma-lige afdeling begrotingszaken. In de tijd dat hij bij ons heeft gewerkt, heeft hij bij velen een onuitwisbare indruk achtergelaten; door zijn achtergrond-kennis, maar ook door zijn persoonlijkheid.Maarten was een man van uitersten. Hij kon uitbundig ergens om lachen (dit was tot ver in het gebouw te horen), maar hij kon zich ook bijzonder kwaad maken. Het laatste kwam gelukkig veel minder voor en werd vooral veroorzaakt door iets wat in zijn ogen onrechtvaardig was.Hij was een collega die voor je klaarstond. Zowel op werk- als op persoon-lijk gebied nam hij de tijd en moeite voor je. Maarten was meer dan een goede, ter zake kundige collega; hij was een vriend. Nu moeten we verder zonder hem en dat valt niet mee. Het is zó stil op de gang...

Wij wensen iedereen, zijn familie en vrienden, veel sterkte met het verlies van Maarten.

Namens de collega’s van Corporate Planning & Control,Marijke Poppelaars en Celia Taia Boneco

Drs. Arjan J. Hordijk(1952 – 2009)

Arjan Hordijk is op donderdag 8 oktober jl. op 57-jarige leeftijd over-leden.

Hij studeerde af aan de Erasmus School of Economics in de studierichting econometrie in 1977. Hij werd al snel een succesvol zelfstandig ondernem-er.

Zijn grote waardering voor de studie econometrie heeft hij tot uitdruk-king gebracht door het alumnibeleid te ondersteunen. En hoe! Hij is medeoprichter van RecNet (Rotterdams Econometristen Netwerk) en heeft de meeste van de 19 zeer geanimeerde bijeenkomsten helpen organiseren en financieren. Daarnaast was hij een betrokken en enthousiast bestu-urslid van de EAV (Erasmus Alumni Vereniging).

Onlangs ontving hij de bijzondere ‘Erasmus met reispet’-onderscheiding voor zijn uitmuntende en veelzijdige verdiensten voor de EUR. De daad-kracht en behulpzaamheid van Arjan waren uniek. De EUR verliest een vriend van grote waarde.

Philip Hans FransesDecaan Erasmus School of Economics

INHOUD 29 oktober 2009 | 21ACHTERGROND

GoededoelenWat: minor Strategic Philantrophy van de Erasmus School of Economics en Rotterdam School of Management, Erasmus UniversityOver: inzicht krijgen in het managen van goede doelen en goededoelen-organisaties.Voor: alle bachelor 3 studenten

Ook goede doelen dragen bij aan duurzaamheid. Niet alleen omdat veel van deze organisaties zich met milieu en natuur bezighouden, maar ook met activiteiten die de samenleving socialer en dus duurzamer maken. Goede doelen, of vergelijkbare organisaties, drijven vaak op vrijwilligers en op giften. Hoe zien die organisaties er uit? Hoe worden ze gerund en hoe houden ze het hoofd boven water? Hoe bepalen ze welke projecten ze gaan uitvoeren en hoe bekijken ze wat de impact is van deze acti-viteiten? Dat onderzoeken de studenten tijdens de minor Strategic Philantrophy, die dit jaar voor het eerst wordt gegeven. De twaalf studenten die de minor volgen, kijken naar het reilen en zeilen van drie verschillende organisaties: het World Wildlife Fund (Wereld Natuur Fonds), de stichting Vogelklas Karel Schot (vogelopvang in Rotterdam) en Dorcas Hulp Nederland (christelijke organisatie biedt hulp aan armen en verdrukten). Elk groepje heeft

zelf de te bestuderen organisatie uitgekozen. Iedere twee weken krijgen de studenten een hoorcollege over een aspect van het runnen van een non-profit organisatie. Die week erna onderzoeken ze hoe die theorie zich verhoudt tot hun eigen organisatie en presenteren die conclusies aan hun medestudenten. Ze onderzoeken bijvoorbeeld wat de rol is van vrij-willigers in hun organisatie, hoe ze zichzelf financi-eel bedruipen en hoe de organisatie vrijwilligers en donateurs werft en behoudt.Karen Maas, promovenda bij ESE en docente van de minor is erg tevreden over het verloop van de minor tot dusver. “De presentaties zitten goed in elkaar en de studenten verdiepen zich uitstekend in een organisatie.”

WereldproblematiekWat: keuzevak World Development, Erasmus School of EconomicsOver: de grootste problemen in de wereld, nu en in de toekomst aan de hand van een aantal thema’s zoals energie, financiële instabiliteit, voedselcrisis en conflicten.Voor: masterstudenten International Economics and Business Studies en Econometrics

Hoe lang kunnen we nog doen met onze olie en wat zijn de alternatieven? Wat is de impact van de hui-

dige economische crisis voor ontwikkelingslanden? Wat is het effect van de Amerikaanse en Europese landbouwsubsidiepolitiek op de prijzen van voed-sel? Dat zijn de vragen die voorbijkomen tijdens dit keuzevak.De ongeveer tachtig studenten volgen eerst vier col-leges van gastsprekers. “Dit zijn de toppers op hun vakgebied in Nederland”, vertelt docent Hans de Kruijk. Daarna schrijven de studenten in groepjes een paper over een van de onderwerpen. In dat pa-per geven de studenten aan welke prioriteit dit on-derwerp heeft in de wereldproblematiek en zoeken ze naar oplossingen voor het heden en de toekomst. Richard Blankenstein is masterstudent International Economics en volgde dit vak, omdat hij een overzicht wilde krijgen van problemen op wereldniveau. “Allerlei conflicten komen aan bod, zoals de energiecrisis en voedselcrisis, waarbij vooral de arme landen getroffen worden. Ook heb ik geleerd hoe de politieke discussie wordt gevoerd over deze problematiek en wat mogelijke oplossin-gen zijn. Het was interessant om tijdens de colleges te kunnen discussiëren met de gastspreker, die goed thuis is in het onderwerp. De buitenlandse studen-ten gaven de colleges ook een meerwaarde, omdat zij door hun verschillende achtergrond anders tegen situaties aankijken.”

Duurzaamheid vindt ook plek in onderwijs

Tip: hergebruik deze EM voor de kattenbak

Wat doet de universiteit eigenlijk aan duurzaamheid in het onder-wijs? Hoe wordt de student van nu gewezen op de verantwoordelijk-heden die ze straks hebben als ze aan het werk gaan? Bij veel facul-teiten heeft het begrip duurzaamheid direct of indirect een plek in het onderwijs verworven. Tenminste als je duurzaamheid niet alleen als ‘iets met milieu’ ziet, maar ook als meer aandacht voor maat-schappelijk verantwoord ondernemen en voor de grote problemen in de wereld. Een kleine greep uit het aanbod.

tekst Laurie Raats en Lindemarie Jongste illustratie Bas van der Schot

29 oktober 2009 | 22ACHTERGROND

Energie besparen, recyclen, minder vlees eten en alleen papier printen als het echt niet anders kan: veel studenten hebben groene voornemens. Maar echt duurzaam bezig zijn, is lastig. Vooral als huisgenoten dol zijn op het-verspillen van energie en water. tekst Martine Zeijlstra fotografie Ronald van den Heerik

Studenten hebben vooral groene voornemens

29 oktober 2009 | 23ACHTERGROND

In het studentencomplex op het Achterharingvliet flikkeren de tl-buizen in de meeste studentenhuizen de hele dag. Een studente rookt een sigaretje met de deur wagenwijd open en de verwarming op de hoog-ste stand. Ook als ze colleges volgt, blijven de ver-

warming en de lichten aan, zegt ze wat beschaamd. “Ik zou graag wat duurzamer bezig willen zijn, maar dat lukt me, geloof ik, nog niet echt.”Ze is niet de enige student in het complex met de wens duurzamer te willen zijn. Maar bij het merendeel van de studenten blijft het bij wensen. Al Gore met zijn Inconve-nient Truth is geen onbekende, maar maatregelen nemen om het milieu te ontzien is voor hen toch een brug te ver.“Veel mensen zeggen dat het goed is om duurzaam te zijn, maar ik weet niet honderd procent zeker of het helpt. Als grote bedrijven energie besparen en recyclen, heeft dat

veel meer effect”, zegt Jiri Wurthele (24), student Global Business and Stakeholder Management. Soms heeft Wurt-hele het gevoel dat het slechts een druppel op een gloeien-de plaat is, als hij zijn afval scheidt of de radiator uitzet. Maar dat weerhoudt Wurthele er niet van om opvallend duurzaam te leven. Hij doet zijn verwarming elke keer uit als hij weggaat en niet om een hoge rekening te voorko-men. “Ik kom oorspronkelijk uit Tsjechië. Daar doet ieder-een de verwarming uit, wanneer men van huis gaat. Niet om het milieu te sparen, maar om kosten te besparen. Ver-der zijn ze daar nauwelijks met het milieu bezig”, zegt hij.Sinds hij ging studeren en zich bewust werd van de kwets-baarheid van het milieu, brengt Wurthele trouw batterijen naar een verzamelpunt in de supermarkt. Kapotte appara-ten laat hij niet rondslingeren; die moeten worden gerecy-cled, zegt hij. Afval scheidt hij zoveel mogelijk. En hij tuurt liever met vierkante ogen naar zijn beeldscherm, dan dat hij onnodig papier print. “Alleen als ik echt niet anders kan, print ik iets, en dan altijd op beide kanten van het pa-pier”, zegt hij.Bronwater in flesjes is hem ook een gruwel. “Die koop ik nooit; ik vul flesjes altijd bij met kraanwater. Waarom zou ik Albert Heijn spekken? Er zijn zoveel vrachtwagens no-dig om al die stomme waterflesjes in de winkel te krijgen. Zonde! Vooral omdat kraanwater net zo lekker is en veel beter voor het milieu.”

TvStand-byReggio Thodé (27), derdejaars Business en Economics vindt zichzelf niet erg duurzaam. “Ik vind het wel belangrijk, maar ik ben niet zo bewust bezig met energie besparen”, zegt hij. Toch zitten inmiddels een aantal milieubesparende handelingen bij hem ingebakken. De verwarming en de lichten draait hij uit als hij de deur uitgaat; dit in tegenstelling tot buurtgenoten in het studentencomplex. “Dat komt door mijn ex-vriendin, die was heel duurzaam”, verklaart hij. “Zij heeft me veel bewuster gemaakt van mijn eigen gedrag. Voordat ik haar leerde kennen stond bijvoorbeeld mijn tv altijd stand-by. Nu zet ik alle apparaten uit.” Maar afval scheiden, dat ziet hij zichzelf niet doen. “Ik vind het geweldig als mensen het wel doen, maar ik vergeet dat altijd.” Thodé vermoedt dat hij een ‘duurzaamheidachterstand’ heeft op een hoop andere studenten. “Ik kom uit Curaçao en daar krijgen de mensen nu pas door wat duurzaamheid is. Je had daar altijd grote vuilnisstortplaatsen, aan ge-scheiden afval werd niet gedacht. Die Curaçaose manier van denken zit bij mij gewoon ingebakken; daar kom ik niet zomaar vanaf.”Toch is Thodé waarschijnlijk duurzamer dan hij zelf denkt, getuige zijn volgende statement: “Op Curaçao rij-den auto’s van dertig jaar geleden. Die auto’s zijn veel ver-vuilender dan die hier in Nederland; de uitlaten zien ge-woon zwart. Als ik zelf ooit een auto koop, zal ik er wel op letten dat die niet zo vervuilend is.” >>

Irene Oosting: ‘Je moet men-sen niet alleen maar rampver-halen vertellen, want dan hebben ze het idee dat het geen zin heeft om hun gedrag te veranderen.’

Tip: hergebruik deze EM als papier voor origam

i

frequent flyerHenk de Vries, docent Management of Technology and Innovation (RSM)

Gevlogenkilometersin2009

61.000 KMBestemmingKaapstad, Tokyo (2x), Madrid

Reden Wetenschappelijke conferenties, uitreiking onderwijsprijs en samenwerking Japanse universiteit

Compensatie “Binnen onze vakgroep worden alle vliegreizen gecompenseerd door bomen te planten. En als het kan neem ik de trein. Privé vlieg ik haast nooit. Voor vakanties blijven we bewust in de buurt.”

INHOUD 29 oktober 2009 | 24ACHTERGROND

Thodé denkt dat duurzaamheid onder studenten in het al-gemeen niet echt een issue is vanwege hun geldgebrek. “Als ik een nieuw apparaat koop, dan kijk ik alleen naar het prijskaartje en niet of het een A-label heeft. Als ik meer geld zou hebben, zou ik wel op de labels letten.”

MooienatuurfilmsWellicht een uitzon-dering op deze redenering vormt Irene Oosting (27), bezig met dezelfde studie als Jiri Wurthele. Als kind rende ze door de vrije natuur rond de boerderij van haar opa en oma en speelde ze in de grote tuin met de vele katten. Toch stond de liefde voor de natuur lange tijd op een laag pitje – tot ze ging studeren en ze lid werd lid van Greenpeace.“Toen begon er iets te kriebelen en ontdekte ik door mijn studie dat ik mijn groene droom ook graag professioneel wil waarmaken. Ik wil graag bij een non-profit bedrijf met duurzaamheid bezig zijn.” Nu is haar dagelijkse leven doordrenkt met duurzaamheid. “De natuur gaat mij erg aan het hart. Ik wil graag dat de natuur en de wereld blijven, zoals ze nu zijn. Maar ik maak me er extreem veel zorgen over, of dat wel gaat luk-ken. Als we zo doorgaan met de uitstoot van CO

2, dan is er

binnen dertig jaar niet veel meer van onze prachtige na-tuur over. Over tien jaar is de Noordpool gesmolten en ver-dwijnen landen onder water. Dat zal voor grote natuur-rampen zorgen.”Oosting mag zich dan grote zorgen over de natuur maken, ze wil haar medestudenten niet murw praten met ‘negatie-ve verhalen’. “Je moet mensen niet alleen maar rampver-halen vertellen, want dan hebben ze het idee dat het geen zin heeft om hun gedrag te veranderen”, legt ze uit. Als lid van de groene studentenvereniging GreenEUR probeert Oosting er juist voor te zorgen dat studenten hun steentje bij gaan dragen aan een schoon milieu. “Dat willen we doen door ze mooie natuurfilms te laten zien, zoals Earth. Daar zit wel een boodschap in, maar het is niet zo’n zware film als The Age of Stupid of An Inconvenient Truth.”

GeenaardappelsschillenOndertussen probeert Oosting zelf zo duurzaam mogelijk te leven. Ze drinkt alleen water uit de kraan, zet altijd haar verwarming uit als ze weggaat, doet het licht uit waar het kan, en gruwt van het woord stand-by. Ook is ze voor 95 procent vegetariër. “Het produceren van vlees zorgt voor heel veel CO

2-uitstoot. Ik eet alleen vlees

als ik bij andere mensen ben, anders niet.” Bovendien koopt Oosting veel biologische producten, zoals melk en groenten. “Vroeger was ik dol op chocolademelk. Dat lust ik nu niet meer. Biologische melk is veel lekkerder. En

biologische spullen zijn niet alleen beter voor het milieu, ze zijn ook praktischer. Zo hoef ik mijn aardappelen niet meer te schillen, omdat ze onbespoten zijn. Ik koop overigens alleen lokale producten om zo transport en milieuverontreiniging zoveel mogelijk te voorkomen.” Ze probeert anderen aan te moedigen eveneens wat duur-zamer te leven. Bovenbuurman Reggio Thodé verstrekt ze regelmatig advies over biologische producten. Haar huis-genoot probeert ze mee te krijgen in het besparen van ener-gie. Maar dat is geen sinecure, volgens Oosting. We had-den een waterbesparende douchekop, maar de slang daar-van ging kapot en nu hebben we dankzij mijn huisgenote weer een normale douchekop”, zegt ze zuur. Twee keer per dag een half uur douchen vindt haar huisgenote ook de normaalste zaak van de wereld. “Ik heb er wel eens wat van gezegd, maar dat helpt niet. Zo stelde ik voor om al-leen na het sporten te douchen, maar dat wil ze niet. Ook ’s ochtends douchet ze, om de hele dag door fris te zijn. Dat vind ik overdreven, maar ik kan dat niet steeds tegen haar zeggen. Ik wil geen zeur zijn.”Nog een irritatie: de afwas: Eten ze samen dan gebeurt die op Oostings manier – in een klein teiltje met water. Maar: “Als zij alleen de afwas doet, laat ze het water vrijelijk stro-men; ze wast zo ieder kopje één voor één af. Dat is de Iraanse afwasmethode, zegt ze. Haar Iraanse vader doet het zo, dus zij ook.”

StimulerenMaar hoe graag Oosting ook wil dat haar medestudenten zuiniger aandoen met energie en water, en meer doen aan recyclen, ze snapt wel dat veel van haar buren niet zo duurzaam zijn. “De energiekosten worden gezamenlijk betaald. Je voelt het niet in je portemonnee als je veel energie verbruikt, dus dan is er ook geen prikkel om zuinig te doen. Mijn huisgenoot doet drie keer per week de was. Dat vind ik best veel, maar in studentencomplexen als deze word je niet gestimuleerd om minder te gebruiken.”Toch heeft Oosting de hoop dat studenten in de nabije toe-komst zuiniger met energie omspringen en een duurzame-re levenstijl gaan aanhangen. “Met GreenEUR proberen we mensen bewust te maken van duurzaamheid. Door middel van films en debatten, en met behulp van Facebook en Twitter, willen we elkaar stimuleren om iedere week ac-tief met duurzaamheid bezig te zijn. We hebben steeds weer een nieuw, praktisch doel, waar mensen actief aan deel kunnen nemen. Steeds meer mensen doen mee en ra-ken sbewust van duurzaamheid. Pas als mensen zich be-wust worden van hun gedrag, verandert er iets.”

ENERGY BATTLEIn het voorjaar van 2009 streden een aantal Rotter-damse studentenhuizen in de Energy Battle om de eretitel van meest ener-giezuinig studentenhuis. De wedstrijd was een sa-menwerkingsverband tus-sen Rotterdam Climate Initiative, Stadswonen en communicatiebureau Waanzinnig! Vier weken lang aten de studenten zoveel mogelijk samen om energie te besparen en werd de verwarming en het licht uitgedaan als ze uitgingen. Een speciaal apparaatje mat hoeveel stroom de bewoners ge-bruikten. De winnaars van studentenhuis Ninety Nine aan het Brandkraan-pad mochten voor 750 euro aan energiezuinige apparaten uitzoeken. Het effect van de wedstrijd was echter maar van korte duur. De studenten die de tweede plaats kregen, be-sparen vrijwel geen ener-gie meer, zegt bewoner Sybrand. “We hadden het eigenlijk vol moeten hou-den, want het was wel een goed initiatief. Maar na die vier weken wed-strijd hebben we het laten versloffen en doen we er vrijwel niets meer aan”, zegt hij.

frequent flyerAnette van Sandwijk, international relations manager bij de faculteit Rechten

Gevlogenkilometersin2009 “Ik durf daar geen schatting van te maken!”

Bestemming Litouwen, Brazilië, China en Indonesië.

Reden“Het opzetten en onderhouden van internationale samenwerkingsverbanden met universiteiten en andere relaties in het buitenland, recruitment en marketing.”

Compensatie “Soms is het echt nodig om mensen face to face te spreken. Bij een bezoek aan een land proberen we zoveel mogelijk activiteiten te combineren, zodat één bezoek volstaat.”

INHOUD 29 oktober 2009 | 25WETENSCHAPKORT

Convenantenmetbedrijvenoflokaleover-heden,ommeerduurzaamheidterealise-ren,werkenniet.DatzeiElbertDijkgraaf,hoogleraarEmpirischeeconomievandepu-bliekesector,inzijnredevoering13oktober.

In een convenant wordt een doelstelling vastge-legd. Maar wanneer die doelstelling niet ge-haald wordt, staat daar meestal geen boete op. Dijkgraaf onderzocht hoe effectief convenanten zijn in de OESO-landen (lidstaten van de Orga-nisatie voor Economische Samenwerking en-Ontwikkeling), die duurzaamheid willen be-werkstelligen bij bedrijven. Dijkgraaf: “Ik ge-bruikte data uit de periode 1978-2006, over bij-voorbeeld het energiegebruik en de uitstoot van CO

2. Ik heb er 885 analyses op los gelaten en de

conclusie is toch: heb maar niet te veel hoop. Alleen in een geval uit Denemarken, waarbij duidelijk een tijdpad is aangegeven en waarbij sancties gelden bij het mislukken, leek het con-venant enigszins te werken.”Volgens Dijkgraaf is de overheid, zeker in Ne-derland, ‘niet pienter genoeg’ bij het aangaan van convenanten. “De ministeries hebben de

hoop gevestigd op convenanten in plaats van belastingheffing. Ook om bedrijven niet af te schrikken. Ja, de bedrijven vinden convenanten wel mooi. Bedrijven weten hoe ze moeten on-derhandelen en de mazen moeten vinden. Een bedrijf biedt bijvoorbeeld aan: 1 of 2 procent vermindering van de emissies per jaar. Maar dat zou het bedrijf alleen al puur op de techno-logische vooruitgang halen.”De overheid moet de poot stijf houden en duur-zaamheid eisen, zegt Dijkgraaf. “Niet met han-gende pootjes bij bedrijven aankloppen om een convenant te sluiten. Maar gewoon zeggen: wanneer de emissie zo groot blijft, komt er een belastingverhoging aan. Dan moeten bedrijven met een antwoord komen.”Want alleen glasharde prikkels, in de vorm van wetgeving of belastingheffing, werken echt. Dijkgraaf: “De Europese Commissie eiste van autofabrikanten auto’s te produceren die 1 op 30 rijden. Die ontwikkeling ging opeens snel. Eerst had je snelle auto’s die 1 op 6 reden, en nu 1 op 21.” DR

‘Overheid is niet pienter genoeg’

De politicologe Elinor Ostrom heeft vorige week de No-belprijs voor de economie gewonnen. Ze doet onderzoek naar duurzaamheid, politiek en de publieke ruimte. Be-halve dat Ostrom de eerste vrouw is die de Nobelprijs voor economie wint, is het ook bijzonder dat ze ‘verbon-den’ is aan het Institute for Social Sciences (ISS) aan de Erasmus Universiteit. Het ISS zag in 2002, bij het vijftig-

jarig bestaan van de organisatie, al in dat Ostrom bijzon-der was en verleende haar een eredoctoraat, waardoor ze dus ‘Honorary fellow’ van de EUR is. Daarom feliciteert het ISS haar op de website. Hebben ze bij ISS verder nog veel met Ostrom te maken? “Ze geeft hier verder geen les of zo”, zegt een woordvoerster van ISS. Is dat niet alsnog te regelen? DR

ISS-fellow Ostrom wint NobelprijsEennieuwemeetlatomdekwaliteitvangeesteswetenschappersmeetebeoordelen.DaargaatdeKonink-lijkeNederlandseAkademievanWetenschappen(KNAW)eenjaarlangovernadenken.

MethaarproefschriftImagining Sustaina-bilitypresenteertbeleidswetenschapperSaartjeSondeijkereenmethodeomeenduurzamertoekomstplanteontwerpen.

In uw dissertatie heeft u het steeds over ‘tran-sitiescenario’s’. Wat zijn dat? “Klassieke scena-rio’s waarin bedrijven opereren, bewegen meestal niet richting meer duurzaamheid. Om duurzaam-heid te realiseren moet je echt radicaal anders gaan werken, bijvoorbeeld helemaal zonder fos-siele brandstoffen. Dan heb je een ander beeld van de toekomst nodig. Dat noemen we bij DRIFT, the Dutch Research Justice For Transiti-ons, waar ik promoveerde, een transitiescenario.”

Wat kunnen we met uw proefschrift?“Ik heb een methode ontwikkeld, genaamd TRANSCE, die bedrijven of organisaties kan helpen om tot een eigen transitiescenario te komen. Zij zijn zelf al de experts op hun gebied, maar ik help ze om nieuwe toekomstbeelden te overdenken. Ik stel een traject van een half jaar voor, met één work-shop per maand. We beginnen bij het traceren van het probleem en de weerstanden die het op-roept. Vervolgens kijken we wat het duurzamere toekomstbeeld zou kunnen inhouden. Daarna zetten we het probleem af tegen het toekomst-beeld. Hoe overkomen we de lacune tussen die twee scenario’s? Dan moet je bestaande structu-ren afbreken en duurzame structuren opbouwen. Al die componenten van de workshops kunnen vervolgens worden samengevoegd: dat is een transitiescenario.” DR

Elinor Ostrom

29 oktober 2009 | 26

‘Gewoon een knetter-gekke show neerzetten’In haar eentje zette Wende Snijders (1978) de afgelopen jaren het chanson weer op de Ne-derlandse kaart. Met haar nieuwe album NO. 9 slaat de bejubelde zangeres een andere weg in. ‘Ik hoop natuurlijk dat de mensen gaan dansen.’

“Wat muziek betreft behoor ik tot het vuilnis-bakkenras. Ik houd van Tom Waits tot Moby tot Dinah Washington. Maar ondertussen was ik gebombardeerd tot ‘het meisje van het Franse chanson’. Begrijp me niet verkeerd: dat is echt te gek. Maar ik ben niet alleen dát. Ik was klaar voor iets nieuws, voor een ander genre. Ik wilde de grenzen opzoeken.” Wende Snijders komt uit de hoek van de klein-kunst, maar met het album dat ze in samen-werking met Jan van Eerd maakte, plaatst ze zichzelf in een traditie van singer-songwriters. NO. 9 staat voor experimenteerdrang. Het is een Engelstalige plaat, met zelfgeschreven liedjes en invloeden uit de pop, dance en rock. Qua stijl kun je er weinig over zeggen, vindt ze. “Mensen vergelijken het met Joni Mitchell en The Beatles, maar ook met Tom Waits en Moloko. Het is een gruizig geheel geworden. Geen pop zoals Britney Spears die maakt. Het is een Wende-plaat.”Voor het eerst verschijnt er een album waarop ze geen nummers van grootheden als Edith Piaf en Jacques Brel vertolkt, maar haar eigen teksten zingt. Een sprong in het diepe is het. “Het was geweldig om die plaat te maken, en ik ben heel trots op het creatieve proces. Maar ik doe het uit-eindelijk voor het publiek. Ik wil niet tussen de schuifdeuren staan. Het is superspannend, want ik wil wel dat de mensen dit mooi vinden.”Het is geen definitieve breuk, benadrukt ze, maar tot eind november verruilt ze de theaters voor poppodia. “Ik houd heel erg van het theater, maar ik heb nog nooit clubs gedaan. En ik wil het allemaal. Ik wil keihard van twee wallen vreten. Ik heb iets heel theatraals, dat wil ik meenemen naar de poppodia. Ondertussen gaat het er in de clubs veel vrijer aan toe, er hangt een totaal andere energie dan in het theater. Het liefst maak ik een combinatie van die twee. Ik wil niet denken: dát hoort in het theater en dát niet. Ik wil de codes doorbreken en gewoon een knettergekke show neerzetten.” GM (foto: Jeroen W. Mantel)

Wende Snijders staat op 7 november in WATT met haar ‘NO. 9’ clubtour.

MUZIEK

EM vraagt in elk nummer een EUR-medewerker om een uitgaanstip. Filosoof Ger Groot nodigt ons uit voor zijn lezingenserie over

Franse denkers in de Unie. Waarom deze Franse filosofen? “Het zijn de belangrijkste Franse filosofen van de twintig-ste eeuw. En het is geen cursus die als zodanig gegeven wordt aan de universiteit.”

Wat is hier speciaal aan? “In de twintig-ste eeuw is in Frankrijk heel duidelijk een confrontatie te zien tussen de rationalistische, heldere filosofie in de traditie van Descartes en Comte, en de existentiefilosofie uit het Duitsland van Hegel en Nietzsche. Daaruit komt in Frankrijk een hele poststructuralis-tische, postmodernistische stroming voort. Ik denk dat het leuk is om te zien in welke traditie de denkers staan. Hoe mensen als De-leuze en Derrida te plaatsen zijn naast andere filosofen.”

Is er voorkennis vereist? “Het is van belang dat je geïnteresseerd bent in filosofie. Dat lijkt me logisch, anders heb je op die avon-den wel iets anders te doen. Maar het wordt opgenomen door de Home Academy, dus het moet later ook te beluisteren zijn in de auto

of tijdens het hardlopen. Een en ander wordt vanzelfsprekend vereenvoudigd: in twintig minuten wordt een denker samengevat die een halve meter boeken op zijn naam heeft staan. Ik probeer het verhaal zo op te bouwen dat een lezer van Trouw of NRC Handelsblad het kan volgen.” GM

De openbare colleges over Franse filosofen vinden plaats op 10 en 17 november. Aanvang 20.00 uur; reserveren aanbevolen. Zie eur.nl/sgec

‘Ook tijdens het hardlopen’

Na een succesvol eerste seizoen staat Armi-nius dit najaar weer een aantal donderdag-avonden in het teken van ‘Voorlezen voor het stappen gaan’. Op deze maandelijkse avond praten opvallende Rotterdammers over de boeken die tijdens hun studenten-tijd een grote rol speelden. Op 29 oktober is Emily Ansenk te gast, directeur van de Kunsthal. Een maand later, op 26 november, staat de keuze van Jelle Reumer, directeur van het Nationaal Historisch Museum, centraal. De organisatie is in handen van de jongerenafdeling van de Rotterdamse Remonstrantse gemeente. Religie speelt echter geen rol. Veel meer gaat het tijdens de lezing en de bijbehorende discussie over zingeving tijdens je studententijd. GM

Voorleesavonden vinden plaats op 29 oktober en 26 november, vanaf 20.30 uur in Arminius. Meer info: voorlezen.hyves.nl

Lezen voor het stappen gaan

WAARHEEN, WAAROM

ZINGEVING

IN&UIT

Wende Snijders

De Franse filosoof Jacques Derrida

IN&UIT 29 oktober 2009 | 27

Het zijn geen gemakkelijke tijden voor beginnende kroegbazen. De bierprij-zen stijgen, er mag niet meer gerookt worden en de economische crisis houdt de mensen thuis op de bank. Des te leuker om te zien dat er mensen zijn die, tegen het tij in, toch gewoon een nieuwe zaak openen. Een zaak overigens, die wars is van alle trends. Zonder hippe hapjes dus, maar mét een singer-songwriter, jazz en jamses-sies.Het pand aan de Mauritsweg heeft een mooi horecaverleden. In de jaren negentig zat er de Mauritsbar, een be-rucht nachtcafé waar je als doorgesno-ven nachtvogel terechtkwam als je door je voorraad verdovende middelen heen was. Er waren tafelvoetbaltoer-nooien en bandjes, maar ook neo-nazi’s en schietpartijen. Op last van de politie moest de tent begin deze eeuw sluiten. Na een paar jaar leegstand kwam hij in handen van de pensioens-gerechtigde Tejo. Deze Rotterdammer, een man met een doorrookte stem en een flinke fysieke gelijkenis met de schrijver waarnaar hij zijn kroeg heeft vernoemd, kon de boel echter niet op gang krijgen. Het bleef kwakkelen, tot Hemingway begin dit jaar in handen kwam van twee jonge en enthousiaste horecatijgers.De probleemdrinkers zijn eruit. Op de-ze donderdagavond is de zaak goed gevuld met jonge mensen. Vanaf het

podium achterin galmt een jongen met een gitaar gloedvol door het lange ca-fé. Een paar meisjes verdringen elkaar vooraan, maar de meeste mensen pra-ten door en klappen niet na zijn liedjes. Achter de uitgestrekte zinken bar han-gen foto’s van de melancholieke ver-schijning van Ernest Hemingway en in een hoek staat een oude, licht ont-stemde piano met een scheefhangend lampje. Een tikje nostalgisch is het wel.Het is te merken dat de kroeg zijn draai nog niet helemaal heeft gevon-den. Achterin de zaak is het een rom-meltje van geluidsapparatuur en toi-letten; voor het raam is een rookhok gebouwd dat inmiddels leeg staat, omdat er weer binnen gerookt mag worden (het heet een eenmanszaak te zijn); en die gokkasten moeten er na-tuurlijk uit. Verder zit de sfeer er goed in. Hemingway is een klassiek bruin café met een vleugje art deco en een flinke dosis film noir. Het is een zaak waar je terecht kunt op je eerste date, maar ook na veertig jaar huwelijk. De eigenaren doen hun best. Ze willen een podium bieden voor jong conservato-riumtalent. Er is muziek op donder-dag, een soul-funk-jazz-deejay op vrij-dag en zaterdag en op dinsdag een daghap voor 5 euro. Maar achter de bar zijn ze vooral vriendelijk en gast-vrij. En dat ben je helaas tegenwoor-dig niet meer gewend. GM

Terug naar de basisCafé Hemingway zit nog in de opstartfase, maar heeft alles mee om een vaste plek in het Rotterdamse uitgaansleven in te nemen. Het is een kroeg in pure vorm: geen poespas en met regelmaat livemuziek.

Bier: € 2,- (Jupiler)Sfeer: 8

Studentikoosheid: 7Sjanskansen: 6

Café Hemingway Mauritsweg 53

UIT/GAAN

THEATER

Een nieuwe wereldorde?Op 9 november is het twintig jaar geleden dat de Berlijnse muur viel. Een hele generatie groeide op zonder de scheiding tussen Oost en West. Vier redenen om toch stil te staan bij deze histori-sche gebeurtenis. Mét lees- en kijktips uiteraard.

Grote ideeën zijn gevaarlijk‘Een ideologie is een opzettelijke ver-eenvoudiging van de werkelijkheid’, schreef Frans Kellendonk ooit. De Koude Oorlog draaide om twee grote machtsblokken: het kapitalistische Amerika en de communistische Sov-jet-Unie. Het IJzeren Gordijn, dat

Europa in twee ideologische helften sneed, liep dwars door Berlijn. Daar werden buren van elkaar gescheiden door een metershoge muur. Hoe twee samenlevingen van elkaar kunnen vervreemden is haarscherp uit-gebeeld in Stanley Kubrick’s satirische meesterwerk Dr. Strangelove, or how I learned to stop worrying and love the bomb (1964).

Hij staat er zo weerHet is menselijk om ‘de ander’ te stigmatiseren en te demoni-seren. Na een periode van rela-tieve rust is het vuur sinds 11 september 2001 weer volop aangewakkerd. Nu zijn het al-leen niet de Joden of de com-

munisten die de zwartepiet toegespeeld krijgen, maar ‘de moslims’. Het is naïef om te denken dat breuken tussen groepen of samenlevingen tot het verleden behoren. Lees er Samuel Huntington’s Clash of civilizations (1996) maar op na.

Het beste systeem bestaat nietNa de val van de muur verkeerde de Westerse wereld in een staat van collectieve euforie: de liberale democratie en het kapitalisme had-den overwonnen! Volgens de Amerikaanse politiek filosoof Francis Fukuyama (The end of history and the last man, 1992) luidde de afloop van de Koude Oorlog zelfs het einde van de ideologische evolutie van de mens in. Van dat idee is twintig jaar na dato – en een aantal crises verder – niet veel meer over. Voor een eigentijdser en realistischer visie: zie het werk van de Britse filosoof John Gray.

Ook Nederland kan een heilstaat wordenDe geschiedenis leert ons voorname-lijk wat wij af moeten leren, stelde Bertus Aafjes. Het is makkelijk om vol afgrijzen naar het repressieve Sovjetregime te kijken, maar lastiger om te beseffen dat ook Nederland kan gaan lijken op de filmwereld uit

Das leben der Anderen (2006). Er wordt geknaagd aan de privacy en een web van regels moet alle risico’s minimaliseren. Het is niet ongezond om tijdens dat proces doemscenario’s in het achterhoofd te houden zoals die geschetst worden in dystopische romans als George Orwell’s 1984 en Al-dous Huxley’s Brave New World. GM

Op 10 november (17.00 uur) geeft Geert Mak in het Rotterdamse stadhuis een lezing over Europa na de val van de muur. Aanmelden verplicht, via csnoeks@clingendael.nl

INHOUDSERVICE

EMSERVICEEM Service is de (gratis) in-formatierubriek van Eras-mus Magazine en is be-doeld voor niet-commercië-le berichten van EUR-facul-teiten- en afdelingen en studentenverenigingen. Stuur uw berichten naar service@em.eur.nlDe deadline is dinsdag voor 16.00 u. 9 dagen voor ver-schijning. MAIL NAAR: SERVICE@EM.EUR.NL

Volgende verschijningsdata EM 07: 12 novemberEM 08: 26 novemberEM 09: 10 decemberEM 10: 14 januari(e.v.)

EUR-BERICHTENWoudestein VeiligBeveiligers, EHBO’ers en be-drijfshulpverleners waken over de veiligheid van 23.000 studenten en mede-werkers op campus Wou-destein. Dat kan niet zonder uw hulp! Werk mee bij ge-bouwontruimingen en brand(oefeningen) en be-reid uzelf voor: weet waar de nooduitgangen zijn. Ziet u een verdacht pakket of fi-guur? Bel 010-4081100! Sa-men zorgen we voor een veilige campus. Meer infor-matie www.eur.nl/veilig

Dies Natalis 6 novemberOp vrijdag 6 november 2009 viert de Erasmus Uni-versiteit Rotterdam(EUR) haar 96e Dies Natalis. Het jaarlijks roulerend podium

is dit jaar voorbehouden aan onze oudste faculteit (sinds 1913), thans Erasmus School of Economics (ESE). Het programma voltrekt zich van 14.45 -16.15 uur in de Aula (A-gebouw) op campus Woudestein. Tij-dens de ceremonie krijgt professor Kahneman het eredoctoraat toegekend. Het College van Bestuur van de Erasmus Universiteit Rotterdam en de decaan van de ESE nodigen u van harte uit. Aanmelden: www.eur.nl/dies

Erasmus Open Dag NajaarDe Erasmus Open Dag Na-jaar 2009 vindt plaats op zaterdag 14 november van 09.30-14.00 uur en op deze voorlichtingsdag kom je als aankomend student alles te weten over studeren aan de Erasmus Universiteit Rot-terdam. Kijk voor meer in-formatie op www.eur.nl/opendag en meld je aan.

VertrouwenspersonenWordt u wel eens lastig ge-vallen, gepest, (seksueel) geïntimideerd? Neem dan contact op met de vertrou-wenspersoon!Voor personeel: Lucille Mac Nack, Bureau Universiteits-psychologen, tel. (010) 408 1139, e-mail: macnack@oos.eur.nl Voor studenten: Dorie Geers, Bureau Studentende-canen, kamer G3-10, tel. (010) 408 1139, e-mail: vertrouwensper-soon-studenten@oos.eur.nl

Erasmus Studenten Service Centrum

Het centrale servicepunt voor studenten. Zie de web-site voor een overzicht van de diensten.Locatie: C-hal (CB-07), campus WoudesteinTelefoon: (010) 408 2323Openingstijden: werkdagen van 9.30 - 17.00 uur. Websi-te: www.eur.nl/essc

Meldpunt studenten & RSIVoor studenten die last denken te hebben van RSI is er het meldpunt Studenten & RSI. Daar kunnen studen-ten terecht voor informatie en advies over omgaan met RSI en het voorkomen ervan en worden de klachten ge-registreerd. Meldpunt Stu-denten & RSI: Dhr. B. den Boogert, studentendecaan, G 3-08. (secretariaat). E-mail: rsi-student@oos.eur.nl

Tentamens en examensVoor praktische informatie over schriftelijke tenta-mens, cijferregistratie, be-haalde studieresultaten en afstuderen kan je terecht bij de afdeling examenadmini-stratie. Openingstijden: van 9-16 uur op de 5e verdie-ping van het J-gebouw. Voor algemene informatie: www.eur.nl/ea.

STUDENTEN-VERENIGINGENS.V.R. GaudiumSpijt dat je dit jaar de in-

schrijvingsdeadline hebt gemist? Geen nood! Kom naar een van de open Lus-trumfeesten van S.V.R. Gau-dium in november. Het pro-gramma is als volgt:

Donderdag 12 november:Het Gemaskerd Bal; door dispuut Mort SubiteVrijdag 13 november:Spetter pieter pater, de ka-ter komt later; door dispuut Aeneas. Geniet van de origi-nele Aeneaanse cocktails!Donderdag 19 november:Spreken is zilver, Surekool is Goud; door dispuut Sure-

kool. Gratis Beaujolais Primeur en Goldstrike!Donderdag 26 november:Dispuut Incredibelles pre-senteert: Bondgirls. Gratis Prosecco tussen 22.00-24.00 uur!

Je kunt je inschrijven tij-dens een van deze avonden. De introductieperiode be-gint op zaterdag 28 novem-ber. Heb je vragen? Mail ze naar bestuur@gaudium.nl

SPORTZumba 2x per week!Dinsdag 18.00 uur / donder-dag 17.00 uur.

Krav maga, zelfverdedi-ging dames en buikdansenVoor deze cursussen zijn nog plaatsen beschikbaar. Voor info, bel maandag t/m donderdag 010 – 4081883 / 4081876.

Breakfast at 1Elke zondag ontbijt om 13.00 uur voor maar € 3,50: 2 broodjes met beleg naar keuze, melk of jus d’orange, gekookt ei en koffie of thee.

AvondmaaltijdenEet ’s avonds ook eens echt lekker en goedkoop, 7 da-gen per week een vers be-reide maaltijd.

2e kopje gratisOktober-aanbieding! Dit geldt voor espresso, cappuc-cino, latte macchiato, wie-ner melange, koffie ver-keerd, gewone koffie of thee.

Sportcentrum Woudestein010 – 4081875sportraad@rssr.nlwww.erasmussport.nl

SPORT31 oktoberErasmusrondeDit jaar wordt de 37e editie van de Erasmusronde gehouden. Dit is een van de grootste evenementen voor de universiteit en de hardloopvereni-ging EUR Roadrunners. Dit jaar hebben ze een nieuw en uitdagend par-cours; ongeveer tien kilometer, en een gedeelte gaat door het Kralingse Bos. Er wordt ook een vijfkilometer-route aangeboden. Deze voert om het Kralingse Plas. Naast deze twee routes is er een nieuwe bijgekomen; de vijftienkilometer-route. Er zit vast een route bij voor jou! Inschrijven is nog mogelijk via www.inschrijven.nl of via de sportvereniging. Na-inschrijven kan ook, maar dat kost € 4,50.

LEZING4 novemberMax Havelaar LectureDit jaar wordt alweer de derde Max Havelaar Lecture gehouden. De naam van de lezing is deze keer: Chains for Change. Miljoenen boeren en producenten in ontwikkelingslanden proberen zich op eigen kracht uit de armoede te werken als er een markt is om producten te verkopen. Dit wordt ook wel ‘Fairtrade’ genoemd. In de lecture gaat het over dit zoge-noemde ‘ketenbeheer’. Max Havelaar is namelijk de eerste Fairtradelabel- organisatie ter wereld. Er komen een aantal sprekers aan het woord, on-der anderen hoofdspreker Gary Gereffi, hoogleraar sociologie aan de Duke University in North Carolina, VS. Locatie: LB-107, EUR campus Woudestein, Rotterdam. Tijd: 14.00 uur tot 16.30 uur. Inschrijven via max-havelaarlecture.org.

29 oktober 2009 | 28

INHOUDSERVICE

PERSONALIA

Prof.dr.ir. V.W. Buskens (Vincent) is per 1 oktober 2009 benoemd tot hoogle-raar aan de leerstoel Eras-mus Chair of Empirical legal studies in de Faculteit der Rechtsgeleerdheid / Eras-mus School of Law. Buskens was hoogleraar Cooperati-on in Social and Economic Relations in de sociologi-sche faculteit van de Uni-versiteit Utrecht. Hij is zo-wel wiskundige, als een em-pirisch socioloog.

Prof.dr. Sjaak Jansen (bijzonder) hoogleraar Be-lastingrecht, is per 1 maart 2010 benoemd tot lid van de Raad van State in buiten-gewone dienst. Dit heeft het ministerie van Binnen-landse Zaken en Konink-

rijksrelaties bekendge-maakt. Zijn specifieke taak binnen de Raad van State zal zijn advisering op het beleidsterrein van de minis-teries van Financiën, Econo-mische Zaken en Sociale Za-ken en Werkgelegenheid. Prof. Jansen is sinds sep-tember 1999 (bijzonder) hoogleraar Belastingrecht bij de Capaciteitsgroep Fis-caal recht van de Faculteit der Rechtsgeleerdheid van de Erasmus Universiteit Rotterdam.

Nobelprijswinnaar prof.dr Kahneman krijgt een eredoctoraat van de Erasmus Universiteit Rotterdam. De Israëlische econoom wordt gezien als de geestelijke vader van de gedragseconomie. Zijn arti-kel over de prospect theory is het een op na meest geci-teerde wetenschappelijk ar-tikel in economisch tijd-schriften. Hij ontving hier-voor de Nobelprijs voor eco-nomie in 2002. Kahneman krijgt het eredoctoraat tij-

dens de 96e Dies Natalis van de Erasmus Universiteit Rotterdam.

Prof.dr. S.B. Rodrigues (Suzana) is per 1 augustus 2009 benoemd tot hoogle-raar Business Administrati-on with particular reference to International Business in de Rotterdam School of Ma-nagement, Erasmus Univer-sity. Rodrigues komt van de Universiteit van Birming-ham. Daar was zij een van de oprichters van de MSC International Business als-mede van het Centre for In-ternational Business and Organization Research (CI-BOR).

Prof. J.L. Severens (Hans) is per 15 oktober 2009 be-noemd tot hoogleraar Eva-luatieonderzoek Gezond-heidszorg in het instituut Beleid & Management Ge-zondheidszorg (iBMG). Se-verens is expert op gebied van (economisch) evaluatie-onderzoek. Bij het iBMG gaat hij zich onder meer richten op de integratie van klassieke kosteneffectivi-teitsinformatie met bur-den-of-illness analyses. Daarnaast draagt hij bij aan het aandachtsterrein eco-nomische evaluatie van me-dische technologie, dat ge-richt is op lagelonenlanden.

Prof.dr. Sabine Severiens is per 1 november 2009 be-noemd tot bijzonder hoog-leraar Onderwijskunde, in het bijzonder diversiteit van

onderwijs, in de faculteit der Sociale wetenschappen vanwege de Vereniging Trustfonds EUR. Severiens (1966) is sinds 2004 alge-meen directeur van het Rot-terdams Instituut voor Soci-aal-wetenschappelijk Be-leids Onderzoek en actief betrokken bij diverse onder-zoeksprojecten.

Prof.dr. Jan W. van Strien is per 1 november 2009 be-noemd tot bijzonder hoog-leraar Biologische en Cogni-tieve Psychologie, in het bij-zonder de psychofysiologie van cognitie en emotie in de Faculteit der Sociale We-tenschappen vanwege de Vereniging Trustfonds EUR. Prof.d.r Jan van Strien (1954) is vanaf 2002 verbonden aan het Instituut voor Psy-chologie van de Erasmus Universiteit Rotterdam, waar hij sinds 2005 univer-sitair hoofddocent Biologi-sche Psychologie is.

WETENSCHAPS-AGENDAVRIJDAG 30 OKTOBER09.30 u. Senaatszaal, gebouw A (W)Promotie Magda Meester-Smoor (Erasmus MC)Molecular Analysis of the MN1 Oncogene and the Leukemia-Associated Fusion Gene MN1-TEL

11.30 u. Senaatszaal, gebouw A (W)Promotie G.J.A. Baars (Erasmus MC)Factors Related to Student Achievement in Medical School

13.30 u. Senaatszaal, gebouw A (W)Promotie C. van Hooijdonk (Erasmus MC)Area Environment and Health in the Netherlands

16.00 u. Aula, gebouw A (W)Oratie prof.dr. J.J. van Busschbach (Erasmus MC), bijzonder hoogleraar Medische PsychologieTitel: “Gezondheidsgerelateerde kwaliteit van leven: kruispunt van emotie en wetenschap

MAANDAG 2 NOVEMBER12.00 uur, Tinbergen Instituut, gebouw H, zaal H17-01 (W)Research on MondaySpreker: Koen Frenken (Eindhoven University of Technology)Titel: ‘A Branching-And-Recombination Model Of Innovation With Positive Externalites: Implications For Transition Management’

DINSDAG 3 NOVEMBER11.30 u. Senaatszaal, gebouw A (W)Promotie G. RudezRole of P2RY12 gene variants and Biological variation in arterial thrombosis

15.30 u. Senaatszaal, gebouw A (W)Promotie Lydi M.J.W. van Driel (Erasmus MC)Methylation, lifestyle and genes in the pathogenesis and prevention of human congenital heart diseases

WOENSDAG 4 NOVEMBER09.30 u. Senaatszaal, gebouw A (W)Promotie M.I. Vennix-Bajek (Erasmus MC)Functional Analysis of Mammalian

HOORCOLLEGES10 en 17 novemberFranse filosofie in de 20ste eeuwFranse filosofen hebben de hele twintigste eeuw een grote stempel gedrukt op de Europese en Amerikaanse cultuur. Jean- Paul Sartre is een bekende Franse filosoof, maar ook een aantal anderen zijn niet uit deze geschie-denis weg te denken. Prof.dr. Ger Groot, filosoof en hoogleraar aan de EUR, geeft in hoorcolle-ges een overzicht van de Franse filosofie. Locatie: De Unie, Mauritsweg 34 – 35, Rotterdam. Tijd: 20.00 uur. Reserveren via www.deunie.nu

29 oktober 2009 | 29

FILMENLEZING11 novemberAvond van de Duitste CinemaTijdens de maandelijkse filmavond van Studium Generale kun je in no-vember genieten van een Duits filmpje. Door films als Das Leben der Anderen en Goodbye Lenin heeft iedereen wel een beeld bij de stad Berlijn tijdens de Koude Oorlog. Maar ken je de stad ook van vóór de komst van de Muur? Een historicus geeft een lezing over de periode tussen de Tweede Wereldoorlog en de bouw van de Muur. Daarna zal de film The Good German worden getoond. Er zullen hapjes worden uitgedeeld in de stijl van de avond. Locatie: Lantaren/Venster, Gouvernestraat 133, Rotterdam. Tijd: 19.15 uur tot 21.45 uur. Prijs: € 5,- inclusief de hapjes!

Cryptochromes: A Matter of Time

11.30 u. Senaatszaal, gebouw A (W)Promotie J. de Leeuw (Erasmus MC)Innovative use of Pulsed Dye laser and liposomes in Dermatology

13.30 u. Senaatszaal, gebouw A (W)Promotie H. Koster (Faculteit der Rechtsgeleerdheid)De Nederlandse juridische splitsing in Europees en rechtsvergelijkend perspectief

15.30 u. Senaatszaal, gebouw A (W)Promotie M.L. Becker (Erasmus MC)Indiviualizing Pharmacotherapy; Genetic Factors and Co-prescribed Drugs Affecting Pharmacotherapy

DONDERDAG 5 NOVEMBER09.30 u. Senaatszaal, gebouw A (W)Promotie Anthony Danso-Appiah (Erasmus MC)Treatment Effects and

Integrated Morbidity Control of Schistosomiasis

11.30 u. Senaatszaal, gebouw A (W)Promotie Seydou SowThe Behavioral Determinants of Intestinal Schistosomiasis Transmission: Water Contact, Hygienic Practices and Risk Prevention. A Study in Northern Senegal

13.30 u. Senaatszaal, gebouw A (W)Promotie M. Kuijf (Erasmus MC)Host-pathogen interactions in Guillain-Barré syndrome

16.00 u. Aula, gebouw A (W)Oratie prof.dr. I. Robeyns, bijzonder hoogleraar Praktische filosofie in de Faculteit der Wijsbegeerte van de EUR.Titel: Onzichtbare onrechtvaardigheden

DINSDAG 10 NOVEMBER13.30 u. Senaatszaal, gebouw A (W)Promotie L.J.L. Brugmans (Erasmus MC)NBS1 Functions as a Multifaceted Protein in

DNA damage repair and Gametogenesis

15.30 u. Senaatszaal, gebouw A (W)Promotie D.A.M. MustafaIdentifying Proteins Involved in Glioma Angiogenesis: a Proteomics Approach

WOENSDAG 11 NOVEMBER09.30 u. Senaatszaal, gebouw A (W)Promotie E. Özkaynak (Erasmus MC)From Lgi4 to Adam22: Novel Players in Peripheral Nervous System Development and Myelination

11.30 u. Senaatszaal, gebouw A (W)Promotie Litza Mitalis (Erasmus MC)Identification of factors affecting the outcome of transanal advancement flap repair for high transsphincteric fistulas

13.30 u. Senaatszaal, gebouw A (W)Promotie A.C.J. Ruijs

(Erasmus MC)Post-Traumatic Cold Intolerance in Median and Ulnar Neve Injury Patients

15.30 u. Senaatszaal, gebouw A (W)Promotie J.P. van Wingerden (Erasmus MC)Functional Anatomy in Low Back Rehabilitation; Balance in the Biopsychosocial model

DONDERDAG 12 NOVEMBER15.00-17.00 u., Desideriuszaal, gebouw L (W)Research Seminar van het Erasmus Center for Early Modern StudiesSpreker:dr. Lars Behrisch (Bielefeld/Utrecht)The Birth of Statistics from the Spirit of Political Economy: Britain, France and Germany in the Late-17th and 18th Centuries. Why did governments and administrators start, during the second half of the 18th century, counting and calculating the human and material resources of their territories? Why did

statistics, as we know it today, come to be an important tool and argument of politics in different places precisely at this time? The answer is manifold, but the paper argues that the main clue lies in the concept of a complex and dynamic ‘Political Economy’, a concept that first emerged in the late-17th century but was widely adopted and implemented in European politics only after the destructions wrought by the Seven Years’ War. Meer informatie: www.erasmus.org

15.30 u. Senaatszaal, gebouw A (W)Promotie Heleen den Hertog (Erasmus MC)Body temperature and inflammation in acute stroke: implications for prognosis and treatment

------------------------------W = campus Woudestein, Burg. Oudlaan 503062 PA Rotterdam

COLOFONRedactieadresErasmus MagazineGebouw E, kamers 21-27Burg. Oudlaan 503062 PA Rotterdam

PostadresErasmus MagazinePostbus 1738, 3000 DR Rotterdam

EM.Onlinewww.erasmusmagazine.nlErasmus Magazine verschijnt in zijn geheel ook op deze website

RedactieWieneke Gunneweg, hoofdredacteurGert van der Ende, eindredacteurLindemarie Jongste-Sneep, webredacteurMarjolein Marchal, redacteurDaan Rutten, wetenschapsredacteurLaurie Raats stagiaireE: redactie@em.eur.nl

MedewerkersFotografie: Ronald van den Heerik, Levien Willemse, Michel de GrootIllustraties: Énio Ramalho, Bas van der Schot, S. Lloyd Trumpstein, Wobke van AarColumns: Walewein, Ewout HoornTeksten: Tim Gouw, Ernest van der Kwast, Geert Maarse, Karen Maas, Sandra Phlippen, Caroline van der Schaaf, Kees Vermeer, Martine Zeijlstra.International Pages: Korneel Luth, Christian Mathis, Vytautas Serys, Alexander Broekman, Yonathan Friedman, Mark van der Maas, Giovanna Gomes Sanches, Zvezde Klingenberg, Hyke Voor-berg, Gail Whiteman

Secretariaat/Servicepagina’sJosé LuijpenT 010 4081115E erasmusmagazine@em.eur.nl

Abonnement? Maak € 27,50 over op bankrekening 465 964 397 t.n.v. Erasmus Magazine te Rotterdam, o.v.v. ‘jaarabonnement EM’

AdvertentiesHennie BoesT 010 4081827 E advertenties@em.eur.nlW www.erasmusmagazine.nl/advertenties

CoverUnit20

VormgevingUnit20, Yoe San Liem en Maud van Velthoven

DrukHaboDacosta, Vianen

RedactieraadProf.dr. Marlite Halbertsma (voorzitter), Hidde Brugmans, Wajid Hassan, Martijn Kleppe, Sophie Konings, drs. Liesbeth Noordegraaf-Eelens, Pieter Kuijt (adviseur)

LEZING12 novemberLunchlezing Erasmus MC – MindfulnessTijdens de tweede lunchlezing van Studium Generale vertelt prof. dr. Anne Speckens, hoogleraar psychiatrie, meer over het fenomeen ‘mind-fulness’. Met mindfulness kun je zien als een levenshouding waarbij ac-ceptatie van zowal positieve als negatieve ervaringen en gevoelens cen-traal staan. Het verwijst ook naar een vorm van meditatie. Hoe medisch geaccepteerd is mindfulness en wat zijn de mogelijkheden voor de we-tenschap en de medische praktijk? Kan het je helpen om beter te stude-ren? Speckens geeft leiding aan het onderzoek naar mindfulness. Locatie: Collegezaal 3, Erasmus MC. Tijd: 12.15 – 13.15 uur. Toegang is gratis.

SERVICE 29 oktober 2009 | 30

LEZING29 oktoberDe Kwestie LiveHet is weer zover: de maandelijkse discussie-avond over een actueel onderwerp uit de me-dia. Deze keer komen naast medewerkers van de EUR ook presentator Leon Verdonschot ( journalist, o.a. VPRO’s Wetenschapsquiz) en columnist Mohammed Benzakour (schrijver en publicist) aan het woord. Locatie: De Unie, Mauritsweg 34 – 35, Rotterdam. Tijd: 20.00 uur tot 22.00 uur. Toegang is gratis.

EM INTERNATIONAL 29 oktober 2009 | 31

INTERNATIONAL no. 04 october 2009

How did the crisis happen? Is there someone to blame? And will the universities put the lessons to be learned into their curriculum?>> more on page 32

Prof. Michael Braungart speaks about the cradle to cradle principle and the role aca-demics can play on the way to a res-ponsible future.

Research inves-tigated: Nick’s traumatology research in Shanghai.

The road to CopenhagenFrom December 7 till 18 the biggest conference ever about the climate will be held in Copenhagen. Wibe van de Vijver and Joyce Mantel, both students at Erasmus University, will be there; they made Copenhagen the topic for their mas-ter thesis. Also Stijn Otten, recently graduated, will travel to Denmark; he is one of the coordinators of the Jongeren Kopenhagen Coalitie.Wibe van de Vijver (25) and Joyce Mantel (24) are both doing a master International Management – at CEMS. Mantel will concentrate her

thesis on the way how all associated parties in Copenhagen – govern-ments, companies and NGO’s – communicate their message in the media during the period ahead of the conference. Van de Vijver (25) focusses more on communication techniques used by climate groups. Twitter, SMS, Hyves, Facebook, YouTube, Flickr, e-mail, it’s all been used by action groups and social or-ganizations for all kinds of purpo-ses; and perhaps even ancient infor-mation carriers as tv, radio and pa-pers will play a part in his research.

Central research question will be: which instruments are used for which purpose.Stijn Otten (25) isn’t going because of his studies, but because he is an idealist. He participates in the Jongeren Kopenhagen Coalitie (JKC) and is currently fulltime bu-sy with creating a web site and or-ganizing the trip to Copenhagen for 20 delegates of the coalition. “I hope we will be successful; that we as youngsters who organized every-thing themselves, can plant sustai-nability once and for all into the

heads of politicians. Of course it’s always exciting to see if we will be able to talk to all world leaders. At least we are officially acknowledged and we are allowed to move around freely in all buildings. One guy of our team is even part of the official Dutch delegation – most unusual. Last year in Poznan one of the youngsters got the opportunity to speak to all world leaders during one of their lunches. I hope we will succeed!” GE (photo: LW)

Wibe van de Vijver and Joyce Mantel

>> more on page 33 >> more on page 34

3 september 2009 | 02EM INTERNATIONAL

Gail Whiteman

Eco-Economics Elinor Ostrom is the first woman to receive the Nobel Prize in Economics, shared this year with Oliver E. Williamson. Not only is this a momen-tous break through the glass ceiling, but Ostrom is also a renowned political scientist working in sustainability. Her path-breaking and detailed case studies on natural resource management in many parts of the globe have convincingly shown us that there are more sustainable routes to development than the tragedy of the commons. She has also developed sustainable design princi-ples for our shared resources that can help guide future development: she challenges the world to think beyond the simplistic choice of either go-vernment regulation or free market privatization. In their October press release, the Nobel com-mittee said that “Ostrom’s work teaches us novel lessons about the deep mechanisms that sustain cooperation in human societies.” Her research shows how the active participation of local users of common property can avoid overexploitation of resources if there are identifiable boundaries, strong paths for communication, and incentives for individual action and group monitoring and enforcement of self-organized rules. At the end of September, I was lucky to have lunch with Professor Ostrom and a few of her colleagues on a small island off the west coast of Canada. We were attending a meeting of the Resilience Alliance, of which Ostrom is an active and renowned member. A grey-haired scientist in her 70s, Lin (as she is known) was charming, down-to-earth and endlessly curious. She pre-sented her latest research and actively illustrated how sustainability is about informed choices within dynamic non-market institutions, while acknowledging the difficulties in governance, transparency, and the limits of cooperation. Part of her brilliance is her ability to bring these questions down to the local level. For instance, at a presentation at the Pacific Biological Station on Vancouver Island, she wanted to know how a consumer could tell if the fish they buy in the supermarket in Arizona was sustainable or not, which choices were more or less harming to the commons. She remarked that while she carried a card outlining sustainable fish choices, she was not sure if and how she could act on this infor-mation at the grocery store check-out. This question is easy to ask but not easy to ans-wer. So if you’re looking for a sustainable thesis topic, you might consider walking in the foo-tsteps of Ostrom and Nobel.

Dr. Gail Whiteman, Director, Sustainability and Climate Research Centre, RSM

The damage is done. The orchestra of what was the global economy has collapsed, but what remains is to find out whether today’s professors are incorporating CSR into their classes. Professors and course coordinators of RSM as well as ESE were asked: “Are the lessons of the crisis being taught in today’s classrooms?”

Sunny and stormy weatherInterestingly, different answers came from the different programs. For instance, the majority of IBA professors have recognized the need for a certain level of analysis of the situation. However they are skeptical about changing IBA’s curriculum after to the so called “stormy days”. According to Prof. dr Slawomir J. Magala, chair of the Department of Organizational Sciences and Human Resource Management at RSM, “developments deserve analysis, and drawing conclusions in order to learn from experience is OK. However, the structure of academic knowledge about sunny days does not suffer if rain falls. And therefore one should not change it after each shift in the fortunes of stock exchange brokers.” The chair of the Marketing Department professor Dr. Stijn van Osselaer agrees: “It is dangerous for business schools to chase fads, [...] but our theories should, and do apply to, and prepare students for stormy as much as sunny weather.” Professor of Microeconomics Benoit Crutzen of the Erasmus School of Economics brings in another perspective: “Unfortunately, this is a very subjective topic which makes it difficult to measure and thus teach it directly to the students. What we can do as professors is to teach students the basic theories and models which should allow them to reflect and act accordingly once they will be faced with an ethical dilemma. However, it is in their hands to act socially responsibly”.

Be aware A different approach to the issue was taken by some of the professors of the Business Administration or “Bedrijfskunde” program. A new assignment was introduced as part of each student’s criteria evaluation. Professor of Organizational Behavior (‘Gedrag in Organisaties’) Dr. Schippers explains the assignment’s goal is to increase the ethical awareness of future managers. She believes that “students should be aware of the effects that their (un)ethical behavior can have on

real life situations”. Professor Muel Kapitein, who teaches Business Ethics and Integrity Management, says that as a result of the crisis much more emphasis has been put on the social responsibilities of businesses by stimulating more discussions on the topic. The so called “dilemma sessions” were recently introduced, consisting of three group debates entirely dedicated to the factors that caused the economic crisis, what stimulated it, and how it can be solved.

Ethical evaluation Despite this we may choose to criticize professors and universities for not teaching business ethics enough. However, we cannot forget that universities were once created to prepare young minds to think ahead and “rehearse for the role of public intellectuals”, as Prof. Magala wrote, as the role of the public intellectual implicitly and explicitly involves an ethical evaluation, a moral judgment. True, the ethical or unethical action of today’s and tomorrow’s managers will at least partly depend on those people’s values and personal interpretations and applications by whom they were taught. In the same way that a conductor may attempt to guide all musicians to the best possible symphony, it is the players’ choice to indeed follow a lead of moral authorities and create a harmony of sounds rather than an unpleasant “noise”.

EDUCATION

Lessons of the crisisHow did the crisis happen? Is there someone to blame? A few greedy and selfish managers are said to be behind the global business anarchy. Have these managers never heard of Corporate Social Responsibility (CSR)? Have universities failed in incorporating such important lessons into their curriculum?text Giovanna Sanches illustration Bas van der Schot

The damage is done. The orchestra of what was the global economy has collapsed, but what

professors are incorporating CSR into their classes. Professors and course coordinators of

lessons of the crisis being taught in today’s

majority of IBA professors have recognized the need for a certain level of analysis of the situation. However they are skeptical about

called “stormy days”. According to Prof. dr Slawomir J. Magala, chair of the Department

“developments deserve analysis, and drawing conclusions in order to learn from experience is

Bas van der Schot

The damage is done. The orchestra of what was

conclusions in order to learn from experience is

Bas van der Schot

3 september 2009 | 03

Professor Michael Braungart speaks about the cradle to cradle principle and the role students and the university can play on the way to a more responsible future. Set goals and go for it, he says.text Marjolein Marchalillustration Lobke van Aar

“Traditional sustainability is all about human beings trying to be less bad. They talk about minimizing their footprint. It is about saving, reducing and minimizing, which is basically guilt management. The assumption is that people are one hundred percent pigs and try to be ninety percent bad”, says professor Michael Braungart, when asked about sustainability. He proposes another solution: Set positive goals for the future and thereby change our current way of producing and consuming. Because those small, so called sustainable changes and savings do not really make a difference. Braungart strongly believes in cradle to cradle. The idea was introduced in 2002 when he and William McDonough together published the book ‘Cradle to Cradle: Remaking the Way We Make Things’. In the book they call for sustainable designs and entrepreneurship, in a way that will be a break from the present. Increasingly, businesses entrepreneurs and researchers are studying the principle. Today’s new products are made to end up at the landfill after use. Sustainable products are designed, but the focus is mostly on re-using materials which causes the value of these products to decline. Braungart calls this

‘downcycling’. It is still designing from cradle to grave. This way of recycling does not go far enough, the professor believes.The alternative, cradle to cradle, is not about recycling, but about product innovation and process innovation. He would rather call it a strategy. A strategy to review the manufacturing processes in order for us to start making products that can entirely be re-used without loss of value or environmental damage, he summarizes. People who believe that cradle to cradle is an ideology or philosophy are wrong. “It is pure engineering, science. Let’s learn from nature what is good for the biosphere or good for the technosphere. Cradle to cradle is not an invention, it is a discovery”, Braungart stresses. University and innovationErasmus University can take action as well as far as the German researcher is concerned. “The university could declare itself to be a C2C university, and set a goal for 2020 for example”, he says immediatly. “Which means it won’t have to be perfect, but it will strive for improvement. A student would be appreciated as a change agent; otherwise he is just an ecological burden.”Braungart also sees some real steps. “For example: all the paper we use in five years will be good for the biosphere. The nutrients which are processed here, will go back into the biosphere. The indoor air quality will be better than the air outside. All the materials we use, we will only use as a service and put them back into technical cycles. Services that

are like trees: we will make buildings that clean the air instead of being toxic. We will take care of material management to be beneficial instead of less bad. It is about creativity becoming a platform for innovation.” Because that is what it is all about, according to Braungart: the creation of innovation. The supposition that becoming a C2C university will be very costly, is a misunderstanding. He says: “It doesn’t cost money because it only changes the way of thinking. It is defining where you are and then it is defining where you want to be. What I am asking universities is to define goals and then to allow for companies to come up with innovations. Those companies will invest in it, since they can make money with it. It is all about the university’s intention: they define where they want to be. C2C will provide the platform for innovation, and we need universities as innovation places.”

Not an invention, but a discoveryCRADLE TO CRADLE

Prof.dr. Michael Braungart (1958) is a German chemist and one of the two men behind Cradle to Cradle. In 2002 he and William Mc-Donough published the book Cradle to Cradle: ‘Remaking the Way We Make Things’. It was printed on re-usable polyester that feels like normal paper, using ink that can be washed off. In 1987 he founded the Environmental Protection and Encouragement Agency (EPEA), an international scientific research and consultancy institute that sup-ports businesses develop sustainable manufacturing processes and manages the C2C certification. With architect McDonough he started a business in 1995 which develops sustainable products and produc-tion processes, McDonough Braungart Design Chemistry (MBDC). For more than two decades Braungart has researched the life cycles of products. Since last April he has held the Cradle to Cradle chair at the Faculty of Social Sciences at Erasmus University, at the Dutch Research Institute for Transitions (DRIFT).

frequent flyerShoaïb Aaron, master student Finance (IBA)

FLYING DISTANCE TRAVELLED IN 2009

21.000 KMDESTINATIONS Chicago, Prague, Barcelona, Athens

REASONS Exchange and city trips

COMPENSATION “None. I haven’t really thought about that. In these cities I mainly use public transport, but I think everyone does.”

29 oktober 2009 | 33EM INTERNATIONAL

3 september 2009 | 02EM INTERNATIONAL

Over the years Nick has developed a deep interest in the field of traumatology in medicine. Traumatology is the study of wounds and injuries. It refers to all medical issues related to external influences such as for instance a car accident or an act of violence. The most general trauma includes flesh wounds, internal bleedings or broken bones. For his research Nick decided to study the influence of trauma on a condition called the “abdominal compartment syndrome”. This relatively rare syndrome originates in our abdomen and causes our organs to fail. The mortality rate is between forty and a hundred percent and the series of events leading to the organ failure are still not known. “Pressure levels in our abdomen could rise due to a hard punch in the stomach for example. The blood flow can therefore be (partly) interrupted causing organs to fail.” Nick says that the only existing remedy is to cut open the patient’s belly through a surgical procedure to relieve the pressure. According to Nick this is a very drastic and dangerous measure. “My research is to try to find out if we can intervene earlier by understanding the mechanisms of the syndrome better.” But Nick is the first of a team of medicine students that has researched this topic and significant conclusions are yet to be drawn. However, Nick did lay some foundations for the next students. He was also the first to start the research in a Chinese hospital, so he had to deal with some particular problems that affected his research.

Chinese walls to overcome Nick was assigned to a Chinese hospital’s intensive care unit for a period of six weeks. In order for his research results to be of any value, he needed at least twenty detailed cases of the syndrome. But, “at first not all the equipment I needed for my research was available”, says Nick. “Also the language proved a problem in order to get what I needed. Not everybody in the hospital spoke English that well, so patience was an essential factor.” Due to the

time that was needed to get his equipment and the language barrier, Nick got to study just one individual. Nonetheless he contributed to the hospitals staff way of working in the mean time by introducing a new technique of continuous measurement of the pressure level in the abdomen. This new way of measuring the pressure allowed staff to detect irregularities earlier in the process.

South Africa Besides researching the illusive abdominal condition, Nick says he has always been fascinated by the idea of helping people that are in immediate need of help too. “I like the idea of seeing the impact of my work on the patient directly. Working in such an environment gives me a thrilling rush of adrenaline.” Consequently, Nick wants to do an internship in Cape Town in South Africa next year where there is high need for trauma surgery because of all the violent crime. “As a student in South Africa you are given the opportunity to work on severe cases because there is a high need for doctors.” Nick says he would prefer to start as a clinician as fast as possible in the trauma department. “Research is very important, but I prefer being on the front line helping people rather than keep on researching.”

RESEARCH INVESTIGATED

Nick’s traumatology research in ShanghaiIt is always annoying when a doctor confirms there is a “medical issue” but has no idea what is wrong with you. Luckily Erasmus MC students like Nick Brinkman are constantly trying to find answers. text Alexander Broekman photography Ronald van den Heerik

Roel Klein Wolterink

Bienvenue à Paris!It is Sunday evening in Paris. This morning I went to fix my bike’s flat tyre. To put you in the picture: a blond guy on the sidewalk of the boulevard Saint-Jacques, turning his bike upside down, getting rubber solution, a pump and tyre levers out of his bag and starting to work on his vélo ville (city bike). It didn’t take long before a small audience had gathered on the typically green benches. “T’es Hollandais?” A minute later, a guy about my age showed up with his bike – a puncture too. “Can you show me how to fix it? I’ve never done that.“ Although I had a hard time brushing up on French bicycle fixing vocabulary, I cherish these moments in which I feel I’m truly in Paris. During the lessons in bicycle science, I told Cyrille I arrived in Paris less than two weeks ago. The first days I furnished my studio, tried various baguettes from the local boulangeries and went sight-seeing with my girlfriend. Paris is wonderful in autumn. Trees in all shades of green, brown and red line the Seine and brigh-ten the prestigious parks. Walking out of the Gare du Nord after I put her on the train Saturday afternoon was strange. I felt sad saying goodbye. I felt happy finally starting in Paris. I felt a stranger not knowing my way around and bumping into a march of people protesting against something unknown to me. The studio flat in the Résidence of the Pasteur Institute felt like a hotel room I’d leave a few days later. I was glad to start the next Monday. Jim, chef du labo, toured me around the lab, introducing both people and machines. I came at the right moment; Tuesday the Immunology unit orga-nized a welcome party for new people and on Wednesday our lab went out for an enjoyable dinner at a good seafood restaurant. I enjoy the (French!) conversations with my friendly colleagues, although talking French all day is exhausting!I’ve been shopping around for a nice super-market and boulangerie and I have wandered around in my neighbourhood. I bought some kitchen utensils, some crockery and socks. I gave directions to the train station, to the Necker hospital and various shops; not only to tourists, but also to Parisiens. Friday I opened a bank ac-count at the local branch of BNP Parisbas. Still, I feel like a tourist. Settling in probably takes more than two weeks.

Roel Klein Wolterink is a med student at the EUR. He recently received the Prof. Bruins Scholarship and is doing research on the human immune sy-stem at the Pasteur Institute in Paris.

Nick Brinkman

About the researcherName: Nick Brinkman Nationality: DutchOccupation: Student at Erasmus MC Field of research and teaching: Nick is a 5th year Medicine student. He has already been in contact with the trauma-tology department through his studies. He has also experienced ambulance rides, seen what happens with burn victims and worked at the traumatology and emer-gency department in the Erasmus MC. He wants to become a trauma surgeon.

EM INTERNATIONAL 3 september 2009 | 0329 oktober 2009 | 35EM INTERNATIONAL

Autumn in RotterdamWhether, we like it or not, this weather will accompany us for the next few months. The sky will generally be grey and the rain will soak you on your way to university. Nevertheless, especially this time of the year brings a great advantage with it. Since you can not hide at home from the rain forever, you will need to arrange something to fill the long grey days with. Knowing this, it is useful to get an overview of what to do. Erasmus Magazine provides you with a little help on “Things to do in Rotterdam” for such a day.

Dutch Landscape - Kunsthal RotterdamMost of you have visited Windmills, climbed a dike or worn Dutch wooden shoes. But you are not the first one’s to admire the special beauty of this country. When around 1860 the Netherlands were starting to catch up with the industrial revolution, the first thing the country needed was a proper infrastructure. Therefore fabrics, roads, bridges and railways were built throughout the landscape. Some Dutch artist saw the destruction of their beautiful untouched countryside coming and started to portrait their home as it was, to have memories once the

railways would cross the endless acres of flower fields. These works from Dutch artists of the 18th century can be admired in the Kunsthal Rotterdam. Have a glance at the Netherlands back in the past, when there were less crowded cities, more windmills and just as many sheep and cows as today.www.kunsthal.nl

This is war - Photo Museum RotterdamRobert Capa had a vision to portrait humanities ugliest moments and show them the world. To make people aware and make them think. To wake them up from their unconsciousness and show them how much pain and tragedy is caused by their actions. He was a photographer and war was his topic. His life long he dedicated himself to the uncovering and presentation of pictures that nobody else could deliver. His work as a war photographer is unchallenged until today. From the Spanish Civil war in 1936 to the Second World War including the D-Day in 1944 with the landing in the Normandy he continued his work until the Vietnam War in Indochina. He dedicated not only his whole life but finally even himself to his work dying in the field stepping on a landmine in Vietnam. Visit the Nederlands Foto Museum

and watch what this man showed to the world.www.nederlandsfotomuseum.nl

Stad van Rotterdammers - Historic Museum RotterdamA portrait of the inhabitants of Rotterdam. Picturing the time from 1880 until 1980 the Historic Museum Rotterdam hosts an exhibition on the people’s life in the city during this period. Throughout the two world wars until the time of Pim Fortuyn, everything is documented in captured moments. The time when there were no high rise buildings and no Erasmus Bridge are seen in a video installation were you can walk the city of Rotterdam in the year 1880 yourself. Follow the development of the city from a village to a metropolis and harbour capital until the bombing of 1940. After that Rotterdam does not give up and grows again and even higher than before, becoming today’s Manhattan at the Maas representing

the modern capital of the Netherlands with its city centre dominated by modern high rise buildings. Pay a visit to the Historic Museum Rotterdam, located right in the city centre. www.historischmuseumrotterdam.nl

Glamour on the waves - Maritime Museum RotterdamAmazement will be the best description when asked what is felt attending this exhibition. Gaze at the glamour of modern cruise liners and luxury-yachts. The Maritime Museum Rotterdam presents six of the most recently built ships equipped with luxury never seen before. Enter a world of perfectly designed interior, most modern technology in combination with perfection in shipbuilder’s craftsmanship. The Netherlands has been leading in the field of shipbuilding for more than a century. Today you see the fruits of the years of development and the dedicated work that has been put into shipbuilding in the past. Come and take a look at the interior of six luxury ships, dominated by Dutch design and construction.www.maritiemmuseum.nl

Erasmus Student Service Centre:the central ser-

vice point for students.See the website for an overview of the services. Location: C-hall (CB-07), at the Woudestein campus. Telephone: (010) 408 2323. Open-ing hours: working days from 9.30 - 17.00 hours. Website: www.eur.nl/esscinternational STUDIUM GENERALE &

ERASMUS CULTUUR

Photography contest The Contemporary Nerd

Show your own nerd in our ‘Studenten gallery’.Is the contemporary nerd different of the one that went before? Do you still recognize them by the big glasses with tape around it? Or are they incognito and unrecognizable at first sight? How do you see the nerd today? Do you love taking pictures

and do you want to show your work in the student gallery? Send a digital photo of your impression of a con-temporary nerd before Monday, November 2 to erasmuscultuur@oos.eur.nl.

Evening of German CinemaWith films like ‘Das Leben der Anderen’ and ‘Goodbye Lenin’ every-one has an image of the city of Berlin during the Cold War. But do you

know the city before the Berlin Wall? A historian gives a lecture on the road to Berlin from the end of WWII to the construction of the Wall. Afterwards the movie will be screened. ‘The Good German’ (Steven Soderbergh, 2006 and with George Clooney and Cate Blanchett). Wednesday, November 11, SG Filmclub, 19.15 - 21.45 hrs. in Lantaren/Venster, Gouvernestraat 133. Entrance € 5, -, in-cluding snacks! Tickets

on sale via the web-shop: www.eur.nl/sgec SPORTS Zumba twice a week! Tuesdays 18.00 h. / Thursdays 17.00 h. Krav maga, female self defence and belly dancing Still places available in these courses. For info, call 010 – 4081883 / 4081876 Monday – Thursday. Breakfast at 1 Enjoy a Sunday break-fast at 13.00 h. for only

€ 3.50: 2 buns, milk/orange juice, boiled egg and tea/coffee. Dinner A good and cheap home cooked meal, 7 days a week. 2nd cup for free In October the second cup of espresso, cappuc-cino, latte macchiato, wiener melange, regular coffee or tea is for free! Woudestein Sports Centre 010 – 4081875 info@ssvr.nl www.erasmussport.nl

E S S C

THINGS TO DO IN ROTTERDAM

INHOUD

Walewein

De één zijn brood…Duurzaamheid, daar houd ik van! Het staat na-melijk erg goed op mijn CV. Een dagje tuinieren wordt op mijn CV vertaald naar ‘participatie Globale Project Dag voor de Flora en Fauna’. Bovendien leef ik duurzaam, want al komt de zure regen met bakken uit de hemel, en is het windkracht tien, dan nog kies ik weloverwogen voor de fiets. Het kan eraan liggen dat ik geen auto heb, maar zo zie ik dat niet. Ook in mijn so-ciale leven draag ik duurzaamheid uit. Zo ben ik voor de dames in de kroeg de grote dierenvriend. Ik vertel hoe schattig ik al die beestjes toch vind en dat ik maar niet kan begrijpen dat er zoveel van hen in barre omstandigheden moeten leven. Daarom doneer ik elk jaar aan Stichting Aap, Paard, Koe, Hond en Poes. Vooral aan die laatste, want dat is mijn lievelingsfonds. En als het even kan, meng ik ook nog baby’s in mijn groene ver-haal, want juist die hebben toch recht op een schone lucht!? Mijn relaas raakt vaak de juiste snaar bij de dames, al ben ik het zelf meestal de volgende morgen alweer vergeten. Duurzaamheid is tegenwoordig overal en de massa lijkt onverzadigbaar, maar ontstijgt sustainability inmiddels het niveau van goede-indruk-op-anderen-makend kroegverhaaltje? Ik heb het er wel eens over met de jongens tijdens ons vaste avondje onbeperkt spareribs eten in het restaurant om de hoek. ‘Hoe kan het eigenlijk, dat er zo weinig actieve steun is voor een duurzame levenswijze?’, luidt dan de centrale vraag. Tijdens een zo’n beraad merkten we dat een meisje al een tijdje naar ons zat te staren. Ze zag er als een groen en vrijgevochten typetje uit; precies de input die we nodig hadden. Bij ons derde rondje ribs, besloten we haar ook wat aan te bieden. Ze antwoordde snibbig: ‘Hoe kunnen jullie zoveel opeten? Weten jullie wel hoeveel landbouwgrond en veevoer er voor die porties van jullie nodig is? En weten jullie waar dat allemaal vandaan moet komen? Juist, uit landen waar ze zelf niet eens genoeg te eten hebben.’Ik nam nog een flinke hap en liet de woorden van mevrouw op me inwerken. Ze had gelijk, maar dat ging ik haar niet geven. De milieufanatici cre-eren door hun dogmatisme niet snel een breed draagvlak in de samenleving. Zij willen de maat-schappij te snel en te rigoureus duurzaam maken, en vergeten daarbij dat mensen zoals ik dat niet kunnen bijbenen. Nee, voor mij moet duurzaam-heid stapje voor stapje gebeuren – sparerib voor sparerib. Ik pleit daarom voor een Globale Project Dag voor vermindering van de portie spareribs.

Walewein is student aan de EUR

ACHTEROP

Sommige mensen zijn moeilijk te peilen. Of ze verdrietig, blij, teleurgesteld of onverschillig zijn, valt niet van het gezicht af te lezen. Eva Fliee is het tegenovergestelde hiervan. Als Fliee gefrustreerd of heel blij is, hoor je dat aan de roffels op haar cajón. Naast haar kleurige bankstel staat een slagwerkinstrument dat veel weg heeft van een houten speaker, maar onder haar handen even hard klinkt als een slag op een drumstel. “Spelen op mijn cajón is voor mij de ideale manier om me te uiten”, zegt ze. “Als ik boos, of gestresst ben, raak ik dat hierop kwijt.”Veel speelt ze er de laatste tijd niet meer op. Ze zit beter in haar vel. “Ik heb me op de mid-delbare school altijd anders dan de andere scholieren gevoeld”, zegt ze. “Niet dat ik Remi in ‘Alleen op de wereld’ was, maar ik was geen standaardscholier. Ik was alto, droeg zwarte skatekleding met veel kettingen en had roodro-ze haar. En doordat ik 3- en 4-vwo samen in een jaar heb gedaan, 5- en 6-vwo trouwens ook, was ik op mijn zestiende al klaar met school. Veel mensen denken dan dat je een nerd bent. Ik vond het heel irritant om steeds tegen die vooroordelen op te boksen. Maar gelukkig kon ik mijn agressie op mijn slaginstrument kwijt.”Na de middelbare school wilde ze haar grote droom achterna: een opleiding volgen om F-16-piloot te worden. “Het lijkt me nog steeds geweldig om zo’n toestel te kunnen besturen.” Maar de droom viel in duigen. Ze kwam niet door de test, “Wegens gebrek aan levenserva-ring.” Ze haalde de spectaculaire posters van F-16-

vliegtuigen van haar kamermuren en ging naar de universiteit om economie en rechten te stu-deren. Daar ging een wereld voor haar open. “Mensen beoordeelden me eindelijk niet meer op mijn leeftijd.”Ze werd lid bij studentengezelligheidsvereni-ging SSR-R. “Ik had een hekel aan ontgroe-ningen en snapte nooit waarom mensen bij een studentenvereniging wilden. Maar ik werd ver-liefd op de vereniging. Bij Laurentius en RSC komen veel dezelfde soort mensen, bij SSR-R is veel diversiteit. Ik krijg er de ruimte om mezelf te zijn.”Ze woont sinds een paar weken samen met andere leden van haar ondervereniging CIA. De gang hangt vol met SSR-R-posters en op de muren is de naam van de vereniging geverfd. Ze voelt zich op haar plaats. “We kennen el-kaar al meer dan een jaar en kijken op dezelfde manier tegen het studentenleven aan. We vinden studeren belangrijk, maar we willen er niet van negen tot vijf mee bezig zijn. We willen vooral van onze studententijd genieten, want je maakt dit maar één keer mee. Ik doe veel din-gen met mijn huisgenoten. We gaan samen uit, spelen een spelletje of houden samen pauze.” Er staat een grote theepot met grijnzende pop-petjes in Delftsblauwe kleuren op haar kastje. “Als we even genoeg hebben van het studeren, dan drinken we samen thee of koffie. En als ik eens gefrustreerd ben over mijn studie, vinden ze het prima dat ik op mijn cajón ram. Maar dat gebeurt niet vaak meer. Misschien ben ik wel volwassen geworden”, zegt ze grijnzend. MZ (foto: RvdH)

Rammen op de cajón

EvaFliee,eerstejaarsrechten,tweedejaarseconomie

Leeftijd:18jaarGeboorteplaats:RotterdamWoonplaats:Rotterdam

KAMERVRAGEN