Enschede

Hengelo

Almelo

Oldenzaal

Deventer

ZwolleKampen

Steenwijk

Staphorst

Ootmarsum

Haaksbergen

Hellendoorn

Tubbergen

Holten

Ommen

Leeuwarden

Dokkum

Harlingen

Sneek

Drachten

Heerenveen

Wolvega

Lemmer

Franeker

ENERGIEPOTENTIE VAN OPPERVLAKTEWATER ˜ GROOTSTE KANSEN FRYSLÂN

Op www.Bit.ly/energieuitoppervlaktewater zijn alle kaarten te vinden van het aanbod van geschikt oppervlaktewater en de vraag naar energie (warmte, koude en elektriciteit) in Noord Nederland.De kaarten geven inzicht in de kansrijkheid van zon op water, thermische energie (TEO) uit oppervlaktewater en waterkracht bij stuwen en gemalen binnen alle gemeenten in Fryslân.

L E G E N D A

Grootste kansen warme TEO, nieuwbouwwijken

Grootste kansen warme TEO, bestaande woningen, hoge concentratie coöperatief woningbezit

Grootste kansen koude TEO, bedrijvigheid

Grootste kansen zon op water

Grootste kansen directe koude diepe plassen

Waterpartijen met potentie voor zon op water

Zone langs waterlopen waarbinnen potentie is voor TEO

Zone rondom gemalen waarbinnen potentie is voor TEO

Warmtedichtheid en coöperatief woningbezit per wijk

Leeuwarden

Dokkum

Harlingen

Sneek

Drachten

Heerenveen

Wolvega

Lemmer

Franeker

Detailkaart Leeuwarden

Het potentieel van de winning van warmte en koude in combinatie met warmte-koude opslag (WKO) is groot omdat er veel waterpartijen, waterlopen en gemalen zijn in Fryslân.

De winning van warmte en koude in combinatie met een WKO is met name kansrijk in de steden. Hier is veel aanbod van oppervlaktewater en is een grote warmte- en koudevraag aanwezig. Bovendien zijn hier kansrijke locaties zoals buurten met veel woningen in collectief bezit bij woningbouwcoöperaties, grote kantoor-gebouwen, zorginstellingen en datacentra e.d.

Soms zijn er in- of nabij de grotere steden ook gemalen met voldoende capaciteit te vinden. Gemalen vergroten de haalbaarheid van TEO.

Het meest kansrijk is TEO bij nieuwbouwprojecten. Vervanging van een systeem is immers altijd duurder dan het nieuw aanleggen van een systeem. Daarnaast kunnen bij nieuwbouw de warmteafgifte systemen zo worden ontworpen dat het goed aansluit bij TEO.

Het potentieel voor zonneparken op water is groot. In Fryslân is een oppervlak van 630 hectare water aanwezig met een reële kans op een haalbare businesscase.

Grote drijvende zonneparken > 10 hectare in de buurt van een onder-station van het elektriciteitsnetwerk zijn het meest kansrijk. Ook drijvende zonneparken < 3 hectare waarbij lokaal op het elektriciteitsnet kan worden aangesloten kennen een rendabele businesscase.

Het technisch potentieel van waterkracht is relatief klein vanwege het vlakke karakter van Fryslân en het confl ict tussen het belang van waterbeheer bij stuwen en gemalen en het belang van winning van duurzame energie. Bij stuwen met voldoende debiet en verval en gemalen waar langdurig grote volumes water worden ingelaten is een haalbare businesscase mogelijk.

Per hectare wordt voor circa 200 huishoudens elektriciteit opgewekt. In totaal is er daarmee potentie voor circa 126.000 huishoudens aan duurzaam opgewekte elektriciteit. Dit is 43% van de elektriciteit voor huishoudens van Fryslân.

De opbrengst van waterkracht-centrales bij stuwen en gemalen leveren slechts beperkt duur-zame stroom: hooguit voor 250 huishoudens per centrale.

Op de kaart met de grootste kansen in Fryslân zijn 12 locaties aangewezen met de grootste plassen die binnen 5 km van een onderstation liggen. Dit zijn de grootste kansen maar het potentieel is veel groter.

Op de kaart met de grootste kansen in Fryslân zijn geen locaties opgenomen voor waterkracht omdat deze kansen klein zijn.

Op de kaart met de grootste kansen in Fryslân zijn 9 locaties aangeduid als meest kansrijke locatie voor thermische energie uit oppervlaktewater in combinatie met WKO.

Het theoretische poten tieel van TEO in Fryslân is 6,7TEO in Fryslân is 6,7TEO in Fryslân is

Petajoule wat 346,7346,7

% van de totale vraag naar ruimte-verwarming (huis-houdens en bedrijven) van Fryslân is.

Thermische energie uit oppervlaktewater (TEO)

Zon op water

Fase 1 Energie uit oppervlaktewater, kansen voor Friesland, Groningen, Drenthe en Overijssel. 1

Inhoud 1. Inleiding 3

Aanleiding 3 2. Werkwijze 4

Activiteiten 4 Indeling rapport 5

3. Zonneparken op water 7 Toelichting techniek 7 Financiële haalbaarheid 7 Kansenkaart 12 Conclusie 14

4. Waterkracht 15 4a. Waterkracht bij stuwen en gemalen 15 Toelichting techniek 15 Financiële haalbaarheid 16 Kansenkaart 17 Conclusie 18

5. Thermische energie uit oppervlaktewater 19 5a. Warmte uit oppervlaktewater 19 Toelichting techniek 19 Financiële haalbaarheid 21 Kansenkaart 25 Conclusies 27 5b. Koude uit oppervlaktewater 28 Toelichting techniek 28 Financiële haalbaarheid 29 Kansenkaart 33 Conclusies 35 5c. Directe koude levering uit diepe plassen 36 Toelichting techniek 36 Financiële haalbaarheid. 37 Directe koude uit diepe plassen 38

ENERGIEPOTENTIE VAN OPPERVLAKTEWATER ˜ KANSEN VOOR FRYSLÂN

Door ROM3D en Inenergie is in opdracht van o.a. provincie Fryslân en Wetterskip Fryslân een GIS analyse uitgevoerd waarbij het aanbod van energie uit oppervlaktewater en de vraag naar energie (warmtevraag en elektriciteitsnetwerk) in Fryslân in beeld is gebracht. De kaarten zijn te vinden op www.Bit.ly/energieuitoppervlaktewater.Via deze link is ook de samenvatting van het bijbehorende rapport ‘Energiepotentie van oppervlaktewater, fase 1’ te raadplegen.

KB

WP

WKO

WTW

WB

Waterkracht bij stuwen en gemalen (valenergie)

Warmtewinning uit oppervlaktewater met Warmte Koude Opslag (WKO)

KB=koudebronWB=warmtebronWTW=warmtapwaterWP=warmtepomp

Leeuwarden

Dokkum

Harlingen

Sneek

Drachten

Heerenveen

Wolvega

Lemmer

Franeker