Eersel Auteur: Plangebied Broekstraat-zuid...5 Eersel, broekstraat-zuid Inhoud Samenvatting 7 1...

Eersel Auteur:

Plangebied Broekstraat-zuid ir. F.R.P.M.

Miedema

Bureauonderzoek en

Inventariserend veldonderzoek (karterende fase) Status:

definitief

BAAC Rapport V-11.0282 augustus 2012

Bureauonderzoek en inventariserend veldonderzoek 2

3 Eersel, broekstraat-zuid

Colofon

ISSN

1873-9350

Auteur: ir. F.R.P.M. Miedema

Veldmedewerker ir. F.R.P.M. Miedema

Vondstdeterminatie N.v.t.

Cartografie

ir. F.R.P.M. Miedema

Redactie

dhr. W.A. Bergman

Copyright Van Dun Advies B.V. te Ulicoten / BAAC bv te

Deventer

Eindcontrole dhr. W.A. Bergman 30-09-2011

Autorisatie

(senior prospector) ir. F.R.P.M. Miedema 30-09-2011

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of

op welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Van Dun Advies B.V. te Ulicoten en/of

BAAC bv.

BAAC bv

Onderzoeks- en adviesbureau voor Bouwhistorie, Archeologie, Architectuur- en

Cultuurhistorie

Graaf van Solmsweg 103

5222 BS ‘s-Hertogenbosch

Tel.: (073) 61 36 219

Fax: (073) 61 49 877

E-mail: [email protected]

Postbus 2015

7420 AA Deventer

Tel.: (0570) 67 00 55

Fax: (0570) 61 84 30

E-mail: [email protected]


Inhoud

Samenvatting 7

1 Inleiding 9 1.1 Onderzoekskader 9 1.2 Ligging van het gebied 10 1.3 Administratieve gegevens 11

2 Bureauonderzoek 13 2.1 Werkwijze 13 2.2 Landschappelijke ontwikkeling 13 2.3 Bewoningsgeschiedenis 16 2.3.1 Inleiding 16 2.3.2 Historie 17 2.3.3 Bouwhistorie 18 2.3.4 Archeologie 18 2.4 Archeologische verwachting 20 2.4.1 Laat paleolithicum-mesolithicum 20 2.4.2 Neolithicum - Romeinse tijd 20 2.4.3 Middeleeuwen- nieuwe tijd 20 3.1 Werkwijze 21 3.2 Veldwaarnemingen 21 3.3 Karterend booronderzoek 22 3.3.1 Lithologie en bodemopbouw 22 3.3.2 Bodemverstoringen 23 3.3.3 Archeologische indicatoren 23 3.4 Archeologische interpretatie 23

4 Conclusie en aanbevelingen 25 4.1 Conclusie 25 4.2 Aanbevelingen 26

5 Geraadpleegde bronnen 27

Begrippenlijst 29 Afkortingen 29 Verklarende woordenlijst 29

Bijlage 1 overzicht van geologische en archeologische tijdvakken

Bijlage 2 indicatieve waarden met AMK-terreinen, waarnemingen en

onderzoeken

Bijlage 3 boorpuntenkaart

Bijlage 4 boorbeschrijvingen


Samenvatting

In opdracht van Van Dun Advies B.V. heeft het onderzoeks- en adviesbureau

BAAC bv een archeologisch bureauonderzoek en inventariserend veldonderzoek

met behulp van boringen (karterende fase) uitgevoerd in het plangebied

Broekstraat-zuid te Eersel. De aanleiding voor het onderzoek wordt gevormd

door nieuwbouwplannen. De minimale bodemverstoring bij de realisatie van de

nieuwbouw is te verwachten tot in de C-horizont van de beekdalbodem, waarbij

een gerede kans bestaat dat eventueel aanwezige archeologische waarden

verstoord of vernietigd worden.

Het gebied ligt op het Kempisch Plateau, een opheffingsgebied, dat ten zuiden

van de Centrale Slenk gelegen is. Volgens de geomorfologische kaart is het

plangebied geheel gelegen in een beekdal van het riviertje de Aa. Het beekdal

heeft een natuurlijke, laaggelegen bodem zonder veen. Volgens gegevens van de

bodemkaart wordt binnen het plangebied een lage enkeerdbodem in een

beekdal verwacht.

In de periode laat-paleolithicum tot het mesolithicum waren de beekdalen in het

dekzandlandschap te nat voor jachtkampementen. Daarom heeft het plangebied

een lage specifieke verwachting voor deze periode gekregen. Vanaf het moment

dat de mens zich bezig ging houden met landbouw ( neolithicum tot Romeinse

tijd) werden de hooggelegen gronden naast beekdalen juist meer voor landbouw

gebruikt. Het plangebied ligt in een beekdal en heeft een lage verwachting op

archeologische resten uit deze periode. De specifieke kans op het aantreffen van

vindplaatsen uit de middeleeuwen of nieuwe tijd voor het plangebied is mede

daarom slechts laag tot middelhoog. Hierbij moet men in dit beekdal vooral

denken aan stortlocaties, afwateringsgreppels, waterputten (verspreide

puntlocaties). Oude middeleeuwse bewoning van “Stocloe” wordt hier niet

verwacht.

De bodemopbouw ter plekke van negen van de elf boringen binnen de kassen

was tot in de C-horizont verstoord. Uit de twee deels intacte bodemprofielen

bleek dat zich onder een dun zanddekje een veen of kleilaag bevond. Een intacte

lage enkeerdgrond is niet aangetroffen. Ook bestond de aangeboorde C-horizont

uit verspoeld, grof en grindig rivierbeddingzand. Dit duidt op een behoorlijke

holocene rivieractiviteit in het beekdal. Het plangebied met de hoge

grondwaterstand was te nat voor menselijke bewoning of langdurige landbouw.

Aangezien geen relevante indicatoren zijn aangetroffen en de oorspronkelijke

bodem grotendeels verstoord is geraakt door de aanleg van de kassen en de

opgehoogde parkeerterreinen, is er geen sprake van bedreiging van intacte

archeologische resten. BAAC bv adviseert daarom geen vervolgonderzoek voor

het plangebied.


1 Inleiding

1.1 Onderzoekskader

In opdracht van Van Dun Advies B.V. heeft het onderzoeks- en adviesbureau

BAAC bv een archeologisch bureauonderzoek en inventariserend veldonderzoek

met behulp van boringen (karterende fase) uitgevoerd in het plangebied

Broekstraat te Eersel. Aanleiding voor het onderzoek is het plan om ter plekke

van twee plastic kassen iets grotere, stenen loodsen te plaatsen. De noordelijke

loods krijgt 261 m2 strookfundering, met als uitgravingsdiepte 1,5 m beneden

maaiveld (-mv), het laaddok wordt tot 1,7 m –mv uitgegraven. De zuidelijke loods

wordt voor 94 m2

gezet op poeren of een strookfundering met als plaatselijke

uitgravingsdiepte 1,2 m –mv. De minimale bodemverstoring bij de realisatie van

de nieuwbouw is te verwachten tot in de C-horizont van de bodem, waarbij een

gerede kans bestaat dat eventueel aanwezige archeologische waarden verstoord

of vernietigd worden.

Het doel van een bureauonderzoek is het verwerven van informatie over bekende

of verwachte archeologische waarden binnen een omschreven gebied aan de

hand van bestaande bronnen. Met behulp van de verworven informatie wordt

een specifiek archeologisch verwachtingsmodel opgesteld. Het doel van het

inventariserend veldonderzoek is het aanvullen en toetsen van het

verwachtingsmodel. Het inventariserend veldonderzoek gebeurt middels

waarnemingen in het veld. Tevens worden grondboringen uitgevoerd om de

intactheid en de opbouw van het bodemprofiel te beoordelen en (extra)

informatie te verkrijgen over bekende dan wel nieuw te ontdekken

archeologische waarden binnen het plangebied.

Tijdens het onderzoek dienen de volgende onderzoeksvragen uit het Plan van

Aanpak1 te worden beantwoord:

Zijn binnen het plangebied bekende archeologische waarden

aanwezig? Zo ja, zijn er gegevens bekend over de omvang, ligging,

aard en datering hiervan?

Wat is de verwachte bodemopbouw in het gebied en zijn er

gegevens bekend over bodemverstorende ingrepen in het verleden

binnen het plangebied?

Wat is de specifieke archeologische verwachting voor het gebied?

Hoe is de bodemopbouw en is deze nog intact?

Zijn in het plangebied archeologische resten aanwezig? Zo ja, wat

is de aard en datering van de ze resten en wat is de verspreiding

hiervan?

In hoeverre worden archeologische resten bedreigd en is

vervolgonderzoek nodig en zo ja, in welke vorm?

Het onderzoek is uitgevoerd conform de Kwaliteitsnorm Nederlandse

Archeologie, versie 3.22 en het onderzoeksspecifieke Plan van Aanpak.

1 De Boer & Merlidis 2011.

2 SIKB 2010.


1.2 Ligging van het gebied

Het plangebied ligt circa 500 m ten zuiden van de bebouwde kom van Eersel. Het

plangebied (twee kassen) wordt in het noorden begrensd door de Broekstraat en

in de overige richtingen door landbouwgrond en een bedrijfsterrein. De totale

oppervlakte bedraagt 5965 m2. In figuur 1.1 is de ligging van het plangebied

weergegeven.

Figuur 1.1 Ligging van het plangebied ten zuiden van Eersel bij het buurtschap Stokkelen

(rode kader).3

3 ANWB 20004.


1.3 Administratieve gegevens

Provincie: Noord-Brabant

Gemeente: Eersel

Plaats: Eersel

Toponiem: Broekstraat-zuid

Kadastrale gegevens: Gemeente Eersel, sectie L, nummers 734, 735

en 54.

Datum opdracht: 29 augustus 2011

Datum rapportage: 30-09-2011

Datum veldwerk: 07-08-2012

BAAC-projectnummer: V-11.0282

Coördinaten: 150735 373125

150783 373174

150826 373108

150787 373056

Kaartblad: 57B

Oppervlakte: 5965 m2

Datering: Middeleeuwen – nieuwe tijd

Onderzoeksmeldingsnummer: 48591

Onderzoeksnummer: 38144

AMK-terrein: N.v.t.

Waarnemingnummer(s): N.v.t

Vondstmeldingsnummer(s): N.v.t

Type onderzoek: Bureauonderzoek en Inventariserend

veldonderzoek (karterende fase)

Opdrachtgever: Van Dun Advies B.V.

K. van Groenesteijn

Dorpsstraat 54

5113 TE Ulicoten

Tel. 013-5199458

[email protected]

Bevoegde overheid: Gemeente Eersel

Beheer documentatie: Bibliotheek Rijksdienst voor het Cultureel

Erfgoed en archief BAAC

Uitvoerder: BAAC bv, vestiging Deventer

Postbus 2015

7420 AA Deventer

tel. 0570-670055

Projectleider: ir. F.R.P.M. Miedema

mailto:[email protected]


2 Bureauonderzoek

2.1 Werkwijze

Tijdens het bureauonderzoek is aan de hand van bestaande bronnen een

archeologische verwachting voor het plangebied opgesteld. Bij de inventarisatie

van de archeologische waarden is gebruik gemaakt van gegevens uit het Centraal

Archeologisch Archief (CAA) en het Centraal Monumenten Archief (CMA) van de

Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE), evenals de Indicatieve Kaart van

Archeologische Waarden (IKAW). Hierbij is het Archeologisch Informatie Systeem

(ARCHIS) gebruikt. De recente gemeentelijke archeologische verwachtingskaart is

geraadpleegd. Met name voor de recentere archeologische periodes zijn diverse

historische bronnen geraadpleegd, daarnaast is contact opgenomen met de

lokale heemkundekring De acht zaligheden uit Eersel. Er is gebruik gemaakt van

het Actueel Hoogtebestand Nederland en oude topografische kaarten. Literatuur

over de geologie, geomorfologie en de bodemopbouw van het

onderzoeksgebied is eveneens bestudeerd om op basis van locatiekeuze-

theorieën een uitspraak te doen over de kans op aanwezigheid van

archeologische resten.

In navolgende paragrafen worden de resultaten van het bureauonderzoek

beschreven. Het hoofdstuk wordt afgesloten met een synthese in de vorm van

een specifieke archeologische verwachting. Een opsomming van de

geraadpleegde literatuur en gebruikte kaarten is terug te vinden in de

literatuurlijst. Voor een tabel met een overzicht van geologische en

archeologische tijdvakken wordt verwezen naar bijlage 1.

2.2 Landschappelijke ontwikkeling

Geologie

Het landschap was vroeger in veel grotere mate van invloed op de

vestigingskeuze (hoog en droog) van de mens dan tegenwoordig. De ligging van

archeologische vindplaatsen is dan ook in hoge mate gecorreleerd aan het reliëf

van het landschap. Het onderzoeksterrein ligt in het Zuid-Nederlandse

zandgebied, waartoe grote delen van Noord-Brabant en Limburg behoren.4 Het

onderzoeksgebied bevindt zich in een gebied dat qua geologie in grote mate

beïnvloed wordt door de in de ondergrond aanwezige breuken. Het gebied ligt

op het Kempisch Plateau, een opheffingsgebied, dat ten zuiden van de Centrale

Slenk ligt (figuur 2.1).

4 Berendsen 2008a.


Figuur 2.1 Schematisch overzicht van het Zuid-Nederlandse breukensysteem. Het

onderzoeksgebied is gelegen op het Kempisch Hoog / Plateau ten zuiden van de Feldbiss

Breuk.

Gedurende het Midden - Pleistoceen (ongeveer 2,5 miljoen jaar tot 450.000 jaar

BP; Bijlage 1) bevond de loop van de Rijn zich in het onderzoeksgebied. De rivier

had destijds een vlechtend karakter (ondiepe geulen in een brede riviervlakte),

waarbij de stroomsnelheden en de transportcapaciteit van de rivier veel groter

was dan tegenwoordig. De hoge transportcapaciteit van de rivier leidde er toe

dat (zeer) grof sediment (grind en zeer grof zand) vanuit de Alpen

getransporteerd kon worden, waarna het vervolgens ondermeer in het

onderzoeksgebied werd afgezet. Deze afzettingen worden gerekend tot de

Formatie van Sterksel 5 en komen binnen 2 m –mv voor (code St).

6

Gedurende het Pleistoceen (2,5 miljoen jaar tot 11.755 jaar, Bijlage 1) zijn er

verscheidene zeer koude perioden geweest (glacialen/ijstijden), afgewisseld met

warmere perioden (interglacialen). Door erosie zijn er tijdens de warmere

perioden van het Pleistoceen op het Kempisch Plateau al natuurlijke laagtes

ontstaan, die later tijdens de glacialen zijn opgevuld met fluvioperiglaciale

afzettingen (zand, grind, leem7). Deze afzettingen behoren tot de Formatie van

Stamproy .8 Gedurende geen van de glacialen is het zuiden van Nederland door

landijs bedekt geweest. Wel is het klimaat tijdens de laatste ijstijd (Weichselien,

115.000 – 11.755 jaar geleden) van invloed geweest op het huidige landschap. In

het begin van het Weichselien was er nog vrij veel vegetatie, waardoor de

zandverstuivingen slechts een lokaal karakter hadden. In het Midden-Weichselien

was de vegetatie vrijwel verdwenen, waardoor op grote schaal verstuiving van

zand kon optreden. Dit door de wind afgezette zand wordt dekzand genoemd.

Het dekzandreliëf bestaat voor het grootste gedeelte uit dekzandruggen en

5 De Mulder et al. 2003.

6 RGD 1985.

7 RGD 1985.



dekzandwelvingen. De ruggen zijn vaak duidelijk te zien en kunnen meer dan 1,5

meter boven hun omgeving uitsteken. De dekzandwelvingen zijn minder

geaccidenteerd. Het dekzandpakket wordt gerekend tot de Formatie van Boxtel.9

Het dekzand in het zuidelijk zandgebied bevat lokaal ook leemlagen, de

zogeheten Brabantse leem. Deze leemlagen zijn ontstaan als gevolg van lokale

smeltwaterstromen in de zomer. Smeltwater werd via een stelsel van beken

afgevoerd in de richting van de lager gelegen Roerdalslenk.

In het Holoceen (vanaf 10.000 jaar geleden tot heden) werd door het warmer en

vochtiger wordende klimaat het dekzandreliëf door vegetatie vastgelegd. In deze

periode is geologisch gezien weinig veranderd ten opzichte van de situatie aan

het eind van het Pleistoceen. In enkele beekdalen ontwikkelde zich onder invloed

van de klimaatsverbeteringen veen,waardoor laagveengebieden konden

ontstaan. Doordat tijdens het Holoceen de grondwaterspiegel steeg en de

hoeveelheid neerslag toenam, was het beekdalensysteem uit het Weichselien niet

toereikend om al het oppervlaktewater af te voeren. Een uitbreiding van het

natuurlijke drainagenet vond plaats vanaf het Atlanticum (8000 – 5000 jaar BP),

waarbij meerdere kleinere beken ontstonden.10

Het plangebied bevindt zich in

het beekdal van het riviertje de Aa.

Geomorfologie en hoogten

Volgens de geomorfologische kaart11

ligt het plangebied in een beekdal van het

riviertje de Aa. Het beekdal heeft een natuurlijke, laaggelegen bodem zonder

veen (eenheid 2R5). Direct noorden ervan bevinden zich de hoger gelegen

terrasafzettingswelvingen (eenheid 3L12).

Volgens het Actueel Hoogtebestand Nederland heeft het plangebied een relatief

lage landschappelijke ligging.12

De gemiddelde hoogten binnen het plangebied

variëren rond 26,80 m +NAP. Ten zuiden van het plangebied bevindt zich het

riviertje de Aa (26,35 m +NAP). Ten noorden van het plangebied bevindt zich de

hogere terraswelving, de gemiddelde hoogten liggen hier rond de 27,80 m +NAP.

Bodem

Volgens de bodemkaart 1:50.000 bestaat de bodem in het plangebied uit lage

enkeerdgronden op lemig fijn zand (EZ23g, zie figuur 2.2).13

Lage

enkeerdgronden komen veel voor in beekdalen. Binnen het plangebied begint

het grove zand tussen 40 – 120 cm –mv. Het grove zand in het beekdal bestaat uit

in het holoceen, verspoeld zand van de formatie van Sterksel. Het plangebied

heeft door zijn ligging in een relatief laaggelegen beekdal te maken met een

hoge grondwaterstand (trap III). De gemiddeld hoogste grondwaterstand bevind

zich binnen 40 cm –mv, de laagste grondwaterstand bevindt zich op 80-120 cm –

mv.14

De lage enkeerdgronden zijn zandgronden met een niet-vergraven, dikke

humushoudende bovengrond (Aa-horizont van minimaal 50 cm dik). Deze dikke

humushoudende bovengrond wordt ook wel een plaggendek of esdek genoemd.

Onder het plaggendek kan zich een leemlaag of een moerige laag bevinden. Dit

esdek is ontstaan door het eeuwenlang opbrengen van gemengde plaggen en


10 Berendsen 2008b.

11 Archis-II 2011, geomorfologische kaart, Alterra.

12 AHN 2011.

13 Stiboka, 1968.

14 Stiboka, 1968.


potstalmest op de akkers. De plaggen werden gestoken op nabij liggende gras-,

bos- of heidepercelen en in de potstal geworpen om de uitwerpselen van het vee

op te vangen. Vaak werd ook het nederzettingsafval vermengd met de plaggen,

waardoor in esdekken vaak ‘mestaardewerk’ voorkomt. De plaggen werden met

de uitwerpselen en het nederzettingsafval vervolgens als mest op de akkers

gebracht. Op een akkercomplex op arme zandgrond konden zo gedurende

langere tijd gewassen verbouwd worden, zonder dat de bodemvruchtbaarheid

daarbij uitgeput raakte. De oogsten konden daardoor op peil blijven.

Figuur 2.2 Het plangebied (in rood) op de bodemkaart 1:50.000. Het plangebied

bevindt zich in een beekdal met een lage enkeerdbodem (EZg23, grijze zone).

2.3 Bewoningsgeschiedenis

2.3.1 Inleiding

Het plangebied is gelegen in een beekdal van het Brabants zandgebied. De

ruggen en plateaus van dekzand langs beken en vennen zijn sinds de prehistorie

aantrekkelijke woonplaatsen geweest. Hier zijn zowel woonplaatsen van jagers,

vissers en verzamelaars alsook nederzettingen, landbouwgronden en begravingen

uit latere perioden aanwezig. De nederzettingen werden van tijd tot tijd

verplaatst, waardoor nederzettingen als het ware door het landschap zwierven.

De erbij behorende begraafplaatsen zoals urnenvelden en grafheuvels uit de

bronstijd, ijzertijd en Romeinse tijd bleven wel langdurig in gebruik en vormden

dan ook de centrale plaatsen in het nederzettingensysteem. Dit veranderde in de

middeleeuwen toen het christendom geleidelijk vaste voet kreeg. De centrale rol

van de oude begraafplaatsen werd overgenomen door de kerkgebouwen. In de

late middeleeuwen en nieuwe tijd ontstonden de vruchtbare, door mest

opgeworpen essen die zich tot op heden aftekenen als bolronde verhogingen.

Door de toenemende invloed van de mens op het landschap ontstonden toen ook

grootschalige zandverstuivingen en, mede door het kappen van bomen,

uitgestrekte heidevelden.


2.3.2 Historie

Het plangebied ligt op circa 100 m ten zuiden van het laatmiddeleeuwse

buurtschap Stokkelen bij Eersel . Volgens informatie van de heer Thijssen

(Heemkunde) komt de benaming ‘Stoclo’ al in documenten uit de vroege

middeleeuwen voor.15

Het is niet onwaarschijnlijk dat het gehucht zich in de loop

der eeuwen wat verplaatst heeft, bijvoorbeeld door veranderde

landbouwmethoden. De eerste schriftelijke vermelding van het buurtschap als

“Stocloe” dateert uit 1311 na Chr.16

De naam “Stocloe” wordt verklaard als een

gerooid bos waarvan de stronken zijn blijven staan. De oudste geraadpleegde

kaart van het plangebied en de gemeente Eersel stamt uit 1811-1832 (figuur 2.3).

Uit de kadastrale minuut van de gemeente Eersel (sectie C, blad 0117

) blijkt dat

het plangebied deel uitmaakt van het natte, ontgonnen beekdal van het

zuidelijke riviertje de Aa. Het noordelijke en oostelijke deel van het plangebied

(percelen 127 en 126) bestonden uit grote heidevelden. Het westelijke deel van

het plangebied bestond uit weidepercelen (nummers 128 en 131). Honderd meter

ten noorden langs de Broekstraat lagen op de rand van de noordelijke

terraswelving huizen en boerderijen behorende tot het buurtschap Stokkelen.

Figuur 2.3 De ligging van het plangebied op de kadastrale minuut uit de periode 1811-

1832. Het plangebied is weergegeven met een rode contour.

Een uitsnede uit het Bonneblad uit het jaar 1900 (figuur 2.4) toont dat het

plangebied nog steeds onbebouwd is. 18 Het landgebruik bestaat uit

weidepercelen en in het zuiden uit een akkerperceel. Er bevind zich een noord-

zuid georiënteerd, onverhard veldpad binnen het plangebied. Het pad is met een

heg omzoomd.

15

Heemkundige Studiekring De acht Zaligheden 2011. 16

Van Berkel & Samplonius 2006. 17

Watwaswaar 2011. 18

Robas 1989.


Figuur 2.4 Uitsnede van het Bonneblad uit 1900 met daarop het plangebied (rode

kader) in het beekdal van de Aa. De witte kleuren binnen het plangebied en omgeving

geven akkerpercelen aan. De lichtgroene percelen geven weidepercelen aan; de

donkergroene bospercelen of houtwallen. Het riviertje de Aa ligt ten zuiden van het

plangebied.

2.3.3 Bouwhistorie

Uit de studie van historische kaarten (figuren 2.3 & 2.4) en de cultuurhistorische

kaarten van KICH 19

blijkt dat binnen het plangebied geen (sub)recente

bebouwing voorkwam. Het plangebied maakt minstens twee eeuwen deel uit van

natte weiden en heide binnen een nat beekdal. De huidige kassen en de

opgehoogde parkeerterreinen stammen uit de jaren ‘90 van de vorige eeuw.

2.3.4 Archeologie

Gezien het feit dat een archeologische gemeentelijke verwachtingskaart

beschikbaar is voor het plangebied, heeft BAAC bv het beleid om deze

verwachtingswaarde te gebruiken. De landelijke (IKAW)20

en provinciale

archeologische waarden (CHW)21

zijn wel bestudeerd, maar worden niet in dit

onderzoek meegenomen. De onderverdeling van de indicatieve archeologische

waarden zijn weergegeven op de gemeentelijke verwachtingskaart (figuur 2.5).22

Het noordelijke deel van het plangebied maakt deel uit van de randzone om de

historische kern van het buurtschap Stokkelen. Deze zone heeft mede vanwege

de lage enkeerdgrond, ondanks de ligging binnen een beekdal, een hoge

verwachting gekregen (bruingeel, categorie 4). Het grote zuidelijke deel van het

plangebied maakt deel uit van een zone met een middelhoge verwachting (geel,

categorie 5).

19

KICH 2011. 20

Archis-II 2011. 21

Noord-Brabant 2011. 22

SRE-Milieudienst 2011.


Figuur 2.5 Uitsnede van de archeologische beleidskaart van de gemeente Eersel. met

daarop het plangebied (rode kader). Het noordelijke deel van het plangebied heeft een

hoge verwachting (categorie 4), het zuidelijke deel een middelhoge verwachting (categorie

5). De gestippelde gebieden geven zones met plaggendekken aan, de gearceerde zones zijn

mogelijk verstoord.

Categorie 4: Gebied met een hoge archeologische verwachting.

In deze gebieden geldt op basis van geomorfologische en bodemkundige

opbouw en aangetroffen archeologische vondsten en relicten een hoge

archeologische verwachting. Dat wil zeggen dat in deze gebieden sprake is van

een hoge concentratie archeologische vindplaatsen met goede

conserveringsomstandigheden. De kans op het aantreffen van archeologische

vondsten bij bodemingrepen is dus zeer groot. Om die reden is een

archeologische onderzoek vereist bij bodemingrepen en te bebouwen

oppervlakten die groter zijn dan 500 m2 en dieper gaan dan 0,3 m of 0,5 m bij

esdek onder maaiveld.

Categorie 5: Gebied met een middelhoge archeologische verwachting.

In deze gebieden geldt op basis van geomorfologische en bodemkundige

opbouw en aangetroffen archeologische vondsten en relicten een middelhoge

archeologische verwachting. Deze zones en gebieden waren als de gebieden met

een hoge verwachting in principe geschikt voor bewoning. De kans op het

aantreffen van archeologische vondsten bij bodemingrepen is hier echter kleiner

doordat de dichtheid aan vindplaatsen beduidend lager is dan in de gebieden

met een hoge verwachting. Om die reden is een archeologische onderzoek vereist

bij bodemingrepen en te bebouwen oppervlakten die groter zijn dan 2500 m² en

dieper gaan dan 0,3 m of 0,5 m bij esdek onder maaiveld.

Uit het Centraal Archeologisch Archief (bijlage 2)23

blijkt dat in een straal van 500

m rondom het plangebied slechts 1 waarneming bekend is.

Het betreft een particuliere vondst van een vindplaats van vuurstenen

werktuigen en afval op 450 m ten zuiden van het plangebied

(waarneming 48591) op de rand van het zuidelijke beekdal. De

vuurstenen dateren uit de periode mesolithicum tot neolithicum.

23

Archis-II 2011.


2.4 Archeologische verwachting

Op basis van het bureauonderzoek kan de volgende specifieke archeologische

verwachting worden opgesteld. Er zijn geen archeologische vondsten of

onderzoeksmeldingen bekend binnen het plangebied. Op basis van de ouderdom

van het landschap zijn deels intacte resten te verwachten globaal daterend vanaf

de middeleeuwen tot en met de nieuwe tijd, vanwege zowel de datering van de

historische nederzetting Stocloe en archeologische vondsten die in de directe

omgeving van het plangebied zijn gedaan (steentijd alleen op hogere rand

terraswelving) als de landschappelijke ligging van het gebied (beekdal).

2.4.1 Laat paleolithicum-mesolithicum

In de periode laat-paleolithicum tot het mesolithicum waren beekdalen met

stromende, ongekanaliseerde riviertjes in het dekzandlandschap te nat voor

jachtkampementen. Alleen de hoge delen van de dekzandruggen op de

noordelijke terraswelvingen en dan met name die in de nabijheid van water,

waren in de steentijd zeer gunstige locaties voor bewoning. Vuursteen

vindplaatsen zo als jachtkampen uit de steentijd worden veelal op de hogere

flanken van dekzandruggen in het landschap aangetroffen nabij waterlopen of

vennen. Het vlakke plangebied bevindt zich midden in een beekdal. Hierdoor is

de kans op het aantreffen van kampementen van de jagers en verzamelaars laag.

Mogelijk heeft men er wel gejaagd of het riviertje gebruikt voor vervoer of

drinkwater. Dit soort vondstcomplexen zijn kleine puntlocaties binnen het

beekdal. Indien steentijd-kampementen op locale hoogten aanwezig zijn, dan

kan een strooiing van bewerkt vuursteen worden verwacht, al dan niet in

combinatie met houtskool, verbrande hazelnootdoppen en fragmenten

vuursteen.

2.4.2 Neolithicum - Romeinse tijd

Het plangebied heeft een lage verwachting op archeologische resten uit deze

periode. Vanaf het moment dat de mens zich bezig ging houden met landbouw

werden de hooggelegen gronden juist meer voor landbouw gebruikt. Op de

noordelijk liggende hoge dekzandwelvingen en -kopjes kunnen eventueel

nederzettingsterreinen uit verschillende periodes aanwezig zijn. De kans op

nederzettingen uit deze perioden lijkt hier volgens de hoogtekaart minder

aannemelijk aangezien het plangebied deel uitmaakt van een laaggelegen

beekdal. Een nederzetting uit deze perioden is meer ten noorden te verwachten

op de 1 meter hogere terraswelvingen.

2.4.3 Middeleeuwen- nieuwe tijd

Het plangebied lag iets meer dan honderd meter verwijderd van het

middeleeuwse buurtschap Stocloe. Het buurtschap lag op de hoge terraswelving,

het plangebied geheel in het natte beekdal. Kaarten uit 1832 en uit het jaar 1900

(figuren 2.3 en 2.4) tonen dat het plangebied eeuwenlang in gebruik was als

weide of heide en deels akkergrond. De huidige kassen zijn volgens de gebruikers

omstreeks het jaar 1990 gebouwd. Het plangebied ligt volgens de historische

kaarten in een laaggelegen beekdal, wat de locatie een potentieel ongunstige

locatie voor bewoning maakt. Door ophoging is mogelijk een lage enkeerdgrond

ontstaan, waardoor het oorspronkelijke beekdalbodemprofiel onder het

humeuze dek mogelijk goed geconserveerd zou kunnen zijn.

De specifieke kans op het aantreffen van watergerelateerde vindplaatsen uit de

middeleeuwen of nieuwe tijd voor het plangebied is daarom hier laag (zuidelijke

deel) tot middelhoog (noordelijke deel). Hierbij kan men in dit beekdal denken

aan zeldzame dumplocaties, afwateringsgreppels, kano’s (verspreide

puntlocaties). Oude bewoning van “Stocloe”wordt hier niet verwacht.


3 Inventariserend Veldonderzoek

3.1 Werkwijze

Het inventariserend veldonderzoek is uitgevoerd op basis van de resultaten van

het bureauonderzoek. Hierbij is de tijdens het bureauonderzoek opgestelde

archeologische verwachting in het veld getoetst. Bij het inventariserend

veldonderzoek (karterende fase) is het plangebied ten zuiden van de Broekstraat

gekarteerd op archeologische indicatoren en onderzocht op de

geomorfologische, geologische en bodemkundige karakteristieken. Ook geeft het

booronderzoek informatie over het intact zijn van de bodem en daarmee

informatie over de gaafheid van een eventuele archeologische vindplaats.

Vanwege de lage tot middelhoge specifieke verwachting en hogere

gemeentelijke verwachting op het aantreffen van archeologische resten uit de

middeleeuwen tot nieuwe tijd is een karterend booronderzoek uitgevoerd

volgens standaardmethode E1.24

In deze brede zoekoptie kunnen zowel

vuursteenvindplaatsen en nederzettingen die zich kenmerken door de strooiing

van overwegend aardewerk worden aangetoont. Met deze methode worden

gemiddeld 20 boringen per hectare verricht met een edelmanboor met diameter

van 15 cm. In het plangebied zijn zo 11 boringen geplaatst. De boringen zijn

uitgevoerd tot een maximale diepte van 120 cm –mv. De boringen zijn deels

verricht in een verspringend grid van 20x25 m.

Gezien het feit dat het plangebied is afgedekt en verhard (worteldoeken,

stelconplaten en klinkers), is de vondstzichtbaarheid ter plaatse nihil. Een

oppervlaktekartering is derhalve niet uitgevoerd. De locaties van de boringen zijn

ingemeten met meetlinten en vervolgens gekoppeld aan het RD-grid. De

hoogteligging ten opzichte van NAP is uit het Actueel Hoogtebestand Nederland

gehaald.25

De bodemmonsters zijn in het veld gezeefd over een zeef met maaswijdte van 3

mm. Het zeefresidu is met het oog gecontroleerd op de aanwezigheid van

archeologische indicatoren.

Het veldonderzoek heeft plaatsgevonden op 8 september 2011. In navolgende

paragrafen worden de resultaten van het veldonderzoek beschreven. Het

hoofdstuk wordt afgesloten met een archeologische interpretatie. De locaties van

de boringen staan weergegeven op de boorpuntenkaart (bijlage 3). De

boorbeschrijvingen bevinden zich in bijlage 4.

3.2 Veldwaarnemingen

Het plangebied betreft een vlak en grotendeels verhard bedrijfsterrein met

daarop twee plastic tuinbouwkassen. Het vlakke terrein in het beekdal rond

24

SIKB 2010. 25

AHN 2011.


de kassen ligt in het veld circa 60 cm lager dan de noordelijke Broekstraat

en is mogelijk iets opgehoogd. De omgeving rond de kassen

(parkeerterreinen en opslagterreinen is verhard met klinkers. De

noordelijke kas heeft een rondlopende, betonnen funderingsrand waarop

de metalen dragers staan (figuur 3.1. linker foto). De bodem van deze kas is

geheel bedekt met worteldoek. De zuidelijke plastic kas heeft een zelfde

betonnen fundering (figuur 3.1. rechter foto). De bodem van deze kas

bestaat uit stelconplaten. Tussen de twee kassen in loopt een groenstrook

met struiken en een circa 3 m brede en 1 meter diepe watervoerende sloot.

Ter plekke van de sloot is de ondiepe natuurlijke ondergrond zeker

verstoord. De plastic kassen zijn volgens de gebruikers omstreeks het jaar

1990 gebouwd.

Figuur 3.1 Overzicht van het plangebied met de twee kassen (8-9-2011). Deze twee kassen

worden afgebroken en vervangen door stenen loodsen. Op de voorgrond ligt een

parkeerterrein. De Broekstraat ligt hoger dan het plangebied.

3.3 Karterend booronderzoek

3.3.1 Lithologie en bodemopbouw

Uit het booronderzoek (11 boringen) is een goed beeld gekregen van het

bodemtype en intactheid van de ondergrond (bijlage 3 en 4). Er is onder de

kassen sprake van grotendeels verstoorde, en mogelijk afgegraven, natte

bodemprofielen. De natuurlijke ondergrond bestaat uit siltige, grindige,

grofzandige rivier- of beekafzettingen met soms een veen of kleilaag. Aangezien

slechts in twee van de elf boringen een (deels) intact bodemprofiel is

aangetroffen wordt de oorspronkelijke bodem grotendeels beschreven aan de

hand van deze boringen.

Ter plekke van de diverse boringen is er sprake van verhardingen (bijlage 3 en 4,

boringen: 4, 7, 8, 9, 10 & 11). Onder deze verhardingen is sprake van een 10 - 65

cm dikke, opgebrachte laag. Deze bestaat uit matig siltig, uiterst grof, grijs

straatzand. Ter plekke van de overige boringen is de bovengrond niet verhard

en/of opgehoogd.

Een (deels) intact bodemprofiel komt voor in twee boringen (boringen 8 en 9) die

in de zuidelijke kas zijn gezet. In deze boringen is een begraven bouwvoor van 10

tot 35 cm dikte aangetroffen. De laag bestaat uit matig siltig, matig humeus,

donkerbruingrijs, uiterst grof zand (Apb-horizont, bouwvoor). Deze voormalige

oppervlaktelaag bedekt een 5 tot 10 cm dikke, sterk siltige, zwak humeuze,

uiterst grove, verspoelde, zandlaag (C-horizont, beekafzetting). Daaronder

bevindt zich een 20 cm dikke, sterk zandige, veraarde veenlaag (boring 8, C-

horizont). Dit is een verlandingslaag van een beek. Ter plekke van boring 9

bestaat deze bodemlaag uit een 15 cm dikke, uiterst siltige, zwak humeuze

kleilaag. Dit is een verspoelde beekafzetting. Hieronder bevindt zich het


natuurlijke beddingzand van de beek. Het beddingzand bestaat uit matig siltig,

uiterst grof, grijs zand. Alle intacte bodemhorizonten zijn gereduceerd wat duidt

op hoge grondwaterstanden. Het grove zand in het beekdal bestaat uit in het

holoceen, verspoeld, rivier- of beekbeddingzand van de Formatie van Sterksel. Ter

plekke van de boringen 1, 2, 3, 5 en 6 (noordelijke kas) bestaat de diepere

ondergrond uit matig grindig, uiterst grof, gereduceerd beddingzand (gem.

hoogte: 26, 05 m +NAP). Ter plekke van boring 5 bevindt zich een afgetopte

opduiking van matig grindig, uiterst grof beddingzand (26,61 m +NAP). Het grind

en grove bedding zand duidt op een vroegere, sterke stroming van het riviertje

de Aa.

3.3.2 Bodemverstoringen

Uit negen boringen blijkt dat de bodem tot in de C-horizont verstoord is

(boringen 1 t/m 7, 10 en 11). Ter plekke van boring 5 is de bodem tot in de top

van de grindige C-horizont afgetopt. In de overige, verstoorde boringen is een

verstoord pakket met matig siltig, zwak tot matig humeus, (donker)bruingrijs,

uiterst grof zand, soms met veenbrokken aangetroffen (A/C-horizont, verstoorde

laag). Mogelijk heeft men binnen de kassen alle storende veen- en kleilagen (C-

horizonten) diep doorwoelt met de bovengrond om goede bodemeigenschappen

te krijgen voor de planten. Uit de boringen blijkt dat onder alle verhardingen zich

een ophooglaag met straatzand bevind (recente Aa-horizont). Het is mogelijk dat

een deel van de oorspronkelijk bodem hier is afgegraven en opgehoogd ter

verbetering van de draagkracht van de bodem voor de verhardingen. Uit de

archeologische verwachtingskaart (figuur 2.5) blijkt dat het grote terrein

(arceringen) direct ten noorden van het plangebied in het verleden mogelijk

verstoord is. Uit de veldwaarnemingen (zie § 3.2) en gezien de huidige boringen

blijkt dat de ondergrond ter plekke van de brede sloot tussen de twee kassen

tevens tot in de C-horizont is verstoord.

3.3.3 Archeologische indicatoren

Bij controle van het opgeboorde en gezeefde bodemmateriaal zijn geen

archeologische indicatoren aangetroffen. Ter plekke van boring 7 is in een

verstoorde laag alleen een fragment industrieel, 20ste

eeuws aardewerk

aangetroffen. Dit duidt op een recente verstoring.

3.4 Archeologische interpretatie

In het plangebied werden op basis van het bureauonderzoek lage

enkeerdgronden in een beekdal verwacht. Uit het veldonderzoek blijkt dat

binnen het plangebied door verstoringen en afgravingen voor het bedrijfsterrein

geen intacte enkeerdgrond aanwezig is. De meeste boringen (negen van de elf)

vertoonden een bodem dat tot in de top van de C-horizont verstoord is. Tevens

zijn er geen archeologische indicatoren aangetroffen in de nog intacte

bodemlagen. Uit de klei- en veenlaag en verspoelde grove zand- en grindlagen

blijkt dat het riviertje de Aa in het verleden binnen het plangebied heeft

gestroomd. De intacte bodemprofielen zijn bijna geheel gereduceerd, wat duidt

op hoge grondwaterstanden in dit beekdal. De hoge tot middelhoge kans op

(vroeg)middeleeuwse bewoning van het buurtschap “Stocloe” in dit natte

beekdal is daarom gering. De lage tot middelhoge specifieke verwachting op

laatmiddeleeuwse of nieuwe tijd watergerelateerde vondsten lijkt hier reëler.

Gezien de ligging binnen een beekdal met een rivier- of beekbedding is er alleen

kans op watergerelateerde, archeologische locale vondsten. Deze vondsten zijn

vaak kleine puntlocaties van afvaldumps, kano’s of jachtattributen. De kans op

intacte archeologische watergerelateerde vondsten is hier vrij klein, gezien de

slechte intactheid van de natuurlijke ondergrond.


4 Conclusie en aanbevelingen

4.1 Conclusie

Hieronder volgt de beantwoording van de onderzoeksvragen zoals gesteld in het

Plan van Aanpak:

Zijn binnen het plangebied bekende archeologische waarden aanwezig? Zo ja,

zijn er gegevens bekend over de omvang, ligging, aard en datering hiervan?

Er zijn binnen het plangebied geen archeologische vondsten, waarnemingen of

onderzoeken bekend. Op 450 m ten zuiden van het plangebied is op de rand van

het beekdal een vindplaats bekend met vuurstenen uit de periode mesolithicum

tot neolithicum. Het noordelijke deel van het plangebied maakt deel uit van de

randzone om de historische laatmiddeleeuwse kern van het buurtschap

Stokkelen. Deze noordelijke zone heeft ondanks de ligging binnen een beekdal,

een hoge gemeentelijke verwachting gekregen (categorie 4). Het grotere

zuidelijke deel van het plangebied maakt deel uit van een zone met een

middelhoge gemeentelijke verwachting (categorie 5). Binnen het plangebied

wordt, vanwege de ligging in een beekdal en historische kaarten, geen

bebouwing verwacht.

Wat is de verwachte bodemopbouw in het gebied en zijn er gegevens bekend

over bodemverstorende ingrepen in het verleden binnen het plangebied?

Volgens gegevens van de bodemkaart wordt binnen het plangebied een lage

enkeerdbodem in een beekdal verwacht. De top van de natuurlijke, begraven

bodem kan bedekt zijn door een moerige laag of kleilaag, het onderliggende

zand bestaat uit grof zand. Uit de archeologische verwachtingskaart blijkt dat het

grote terrein (arceringen) direct ten noorden van het plangebied mogelijk

verstoord is. De intactheid van de bodem binnen het plangebied (bedrijfsterrein)

is nog onbekend.

Wat is de specifieke archeologische verwachting voor het gebied?

In de periode laat-paleolithicum tot het mesolithicum waren natte beekdalen in

het dekzandlandschap niet geschikt voor tijdelijke jachtkampementen, men koos

vaak de hogere delen naast het beekdal. Daarom heeft het plangebied een lage

specifieke verwachting voor deze periode gekregen. Vanaf het moment dat de

mens zich bezig ging houden met landbouw (neolithicum tot Romeinse tijd)

werden de hooggelegen gronden naast beekdalen juist meer voor landbouw

gebruikt. Het plangebied heeft een lage verwachting op archeologische resten uit

deze periode. Het plangebied lag iets meer dan honderd meter verwijderd van

het middeleeuwse buurtschap Stocloe. Het buurtschap lag op de hoge

terraswelving, het plangebied geheel in het natte beekdal. Kaarten uit 1832 en

uit het jaar 1900 tonen dat het plangebied eeuwenlang in gebruik was als weide

of heide en deels akkergrond. De specifieke kans op het aantreffen van

vindplaatsen uit de middeleeuwen of nieuwe tijd voor het plangebied is mede

daarom slechts laag tot middelhoog. Hierbij moet men in dit beekdal vooral


denken aan stortlocaties, afwateringsgreppels, waterputten (verspreide

puntlocaties). Oude middeleeuwse bewoning van “Stocloe” wordt hier niet

verwacht.

Hoe is de bodemopbouw en is deze nog intact?

De bodemopbouw ter plekke van negen van de elf boringen binnen de kassen

was tot in de C-horizont verstoord. Uit de twee deels intacte bodemprofielen

bleek dat onder een dun zanddekje een veen of kleilaag zich bevond. Een intacte

lage enkeerdgrond is niet aangetroffen. Ook bestond de aangeboorde C-horizont

uit verspoelde, grove en grindige rivierbeddingzand. Dit duidt op een behoorlijke

holocene rivieractiviteit in het beekdal. Het plangebied was te nat voor

menselijke bewoning of langdurige landbouw.

Zijn in het plangebied archeologische resten aanwezig? Zo ja, wat is de aard en

datering van de ze resten en wat is de verspreiding hiervan?

Ondanks het zeven van de elf boorkernen zijn er geen relevante archeologische

indicatoren binnen het plangebied aangetroffen.

In hoeverre worden archeologische resten bedreigd en is vervolgonderzoek nodig

en zo ja, in welke vorm?

Aangezien er geen relevante indicatoren zijn aangetroffen en de oorspronkelijke

bodem grotendeel verstoord is geraakt door de aanleg van de kassen en de

opgehoogde parkeerterreinen, is er geen sprake van bedreiging van intacte

archeologische resten. Tevens is de specifieke verwachting voor het verstoorde

plangebied hoogstens laag tot middelhoog voor watergerelateerde vondsten.

BAAC bv adviseert daarom geen vervolgonderzoek voor het plangebied.

4.2 Aanbevelingen

BAAC bv adviseert geen vervolgonderzoek binnen het plangebied.

Bovenstaand advies dient beoordeeld te worden door de bevoegde overheid

(gemeente Eersel) en leidt tot een selectiebesluit. Dit betekent niet dat reeds

gestart kan worden met bodemverstorende activiteiten of de daarop

voorbereidende activiteiten.

Hoewel getracht is een zo gefundeerd mogelijk advies te geven op grond van de

gebruikte onderzoeksmethoden, kan de aanwezigheid van archeologische sporen

of resten nooit volledig worden uitgesloten in de gebieden waarvoor geen

vervolgonderzoek wordt aanbevolen. BAAC bv wil er daarom op wijzen dat men

bij bodemverstorende activiteiten alert dient te zijn op de aanwezigheid van

archeologische waarden (zoals vondstmateriaal en grondsporen). Bij het

aantreffen van deze waarden dient men hiervan melding te maken bij de

Minister van OCW (in de praktijk de RCE) conform artikel 53 van de

Monumentenwet 2007.


5 Geraadpleegde bronnen

Bakker, H. de & J. Schelling, 1989. Systeem van bodemclassificatie voor Nederland.

Staring Centrum, Wageningen

Berendsen, H.J.A., 2008a. Landschappelijk Nederland. Van Gorcum, Assen.

Berendsen, H.J.A., 2008b. De vorming van het land. Van Gorcum, Assen.

Berkel van, G. en K. Samplonius, 2006. Nederlandse plaatsnamen herkomst en

historie. Prisma, Utrecht.

Boer, de, E., Merlidis, T., 2011, archeologisch onderzoek Broekstraat te Eersel,

Offerte en Plan van Aanpak, BAAC bv, ’s-Hertogenbosch.

Mulder, E.F.J. de, M.C. Geluk, I.L. Ritsema, W.E. Westerhof, T.E. Wong, 2003. De

ondergrond van Nederland. Wolters-Noordhoff, Groningen

Stichting Infrastructuur Kwaliteitsborging Bodembeheer (SIKB), 2010.

Kwaliteistnorm Nederlandse Archeologie, versie 3.2. SIKB, Gouda.

Bont, Ch. de, 1993. ‘Al het merkwaardige in bonte afwisseling’ Een historische

geografie van Midden- en Oost-Brabant. Stichting Brabants Heem, Waalre

Geraadpleegde kaarten

ANWB, 2004, Topografische atlas Noord-Brabant (1:25.000), ANWB, Den

Haag.

Rijks Geologische Dienst, 1985. Geologische kaart van Nederland 1:50.000 Blad 51

West Eindhoven West. RGD, Haarlem

Robas 1989, Historische atlas Noord-Brabant, 1:25.000, Uitgeverij Robas

Producties, Den Ilp.

Stichting voor Bodemkartering, 1968. Bodemkaart van Nederland schaal 1:50.000

Blad 56, Turnhout, 57 West Valkenswaard, Wageningen.

Geraadpleegde internetpagina’s

Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN), 2011. Hoogtekaart van Nederland, Via

www.AHN.nl.

Archis-II, 2011, Archeologische, historische en geomorfologische

overzichtskaarten, Archeologisch informatie systeem Nederland, www.archis.nl

Heemkunde studiekring De Acht Zaligheden, 2011, geraadpleegd via

www.hskdeachtzaligheden.nl

Kich, 2011. Kennisinfrastructuur Cultuurhistorie. Informatiesite over

monumenten, archeologische vindplaatsen, landschappen en

landschapselementen, verkregen via www.kich.nl.

Noord-Brabant, 2011. Cultuurhistorische Waardenkaart Noord-Brabant, Online

geraadpleegd via www.chw.brabant.nl.

SRE Milieudienst, 2011, Kaartbijlage 13.4, Archeologische beleidskaart gemeente

Eersel. www.gemeente.eersel.nl

Watwaswaar, 2011. Kadastrale minuutplan 1811-1832., via www.watwaswaar.nl

http://www.ahn.nl/

http://www.archis.nl/

http://www.hskdeachtzaligheden.nl/

http://www.kich.nl/

http://www.chw.brabant.nl/

http://www.gemeente.eersel.nl/

http://www.watwaswaar.nl/


Begrippenlijst

Afkortingen AMK archeologische monumentenkaart

ARCHIS ARCHeologisch Informatie Systeem

BAAC Bureau voor Bouwhistorie, Archeologie,

Architectuur- en Cultuurhistorie

CAA Centraal Archeologisch Archief

CMA Centraal Monumentenarchief

IKAW Indicatieve Kaart van Archeologische Waarden

IVO Inventariserend veldonderzoek

KNA Kwaliteitsnorm Nederlands Archeologie

NAP Normaal Amsterdams Peil

NEN Nederlandse Norm 5104: classificatie van

onverharde grondmonsters

PvE Programma van Eisen

RCE Rijksdienst voor het Culturele Erfgoed

-mv beneden maaiveld

Verklarende woordenlijst

A-horizont Donkergekleurde bodemhorizont waarin humus

door bodemdieren, planten,schimmels en

bacteriën is omgezet en gemengd met de

eventuele minerale delen

AC profiel Bodemprofiel waarin een humusrijke A-horizont

direct gelegen is op het ongeroerde

moedermateriaal (C-horizont).

Afzetting Neerslag of bezinking van materiaal.

Antropogeen Ten gevolge van menselijk handelen (door

mensen gemaakt/veroorzaakt).

Archeologie Wetenschap die zich ten doel stelt om door

middel van studie van de materiële

nalatenschap inzicht te verwerven in alle

facetten van menselijke samenlevingen in het

verleden.

Booronderzoek karteringsmethode bij veldinventarisatie,

gebaseerd op het verrichten van

grondboringen, waarbij vooral gelet wordt op

het voorkomen van archeologische indicaties

zoals aardewerkfragmenten, houtskool en

fosfaatconcentraties

BP Before Present, gebruikt voor

ouderdomsbepalingen op grond van het meten

van de hoeveelheid radio-actieve koolstof in

organisch materiaal (de C14- of14C-methode)

worden gewoonlijk opgegeven in jaren voor

heden (=1950); jaarringen-onderzoek heeft


vastgesteld dat deze dateringen af kunnen

wijken van de werkelijke ouderdom.

C-horizont Weinig (C1) of niet (C2) door bodemprocessen

veranderd sediment of eventueel verweerd vast

gesteente volgend op vast gesteente. Om te

worden geclassificeerd als C-horizont dient het

om soortgelijk materiaal te gaan als hetgeen

waarin de A- en B-horizonten zijn ontwikkeld.

Dekzand Fijnzandige afzettingen die onder koude

omstandigheden voornamelijk door

windwerking ontstaan zijn; de dekzanden uit de

laatste ijstijd vormen in grote delen van

Nederland een 'dek'.

Enkeerdgronden Dikke eerdgrond (= laag met donkere, min of

meer rulle grond, met organische en

anorganische bestanddelen) ontwikkeld op

zandgrond onder invloed van de mens; worden

ook wel essen genoemd.

Esdek Oud verhoogd bouwland, ontstaan door

ophoging ten gevolge van bemesting. Voor de

bemesting werden plaggen of met zand

vermengde potstalmest opgebracht. In geval

van een es is de opgebrachte laag ten minste 50

cm dik. De term es is gangbaar in Noord- en

Oost-Nederland. In Midden-Nederland wordt

gesproken van enk of eng en in Zuid-Nederland

van akker of veld.

Horizont Een qua kleur, textuur en wordingsgeschiedenis

homogene bodemlaag met karakteristieke

eigenschappen

Nederzetting (-sterrein) Woonplaats; de aard en samenstelling van het

in het veld aangetroffen sporen en materiaal

wordt geïnterpreteerd als resten van bewoning

in het verleden.

Pleistoceen Geologisch tijdperk dat ca. 2,3 miljoen jaar

geleden begon. Gedurende deze periode waren

er sterke klimaatswisselingen van gematigd

warm tot zeer koud. Na de laatste IJstijd begint

het Holoceen (ca. 8800 v. Chr.)

Sediment Afzetting gevormd door accumulatie van losse

gesteentefragmentjes (zoals zand of klei) en

eventueel delen van organismen.

Stratigrafie Opeenvolging van lagen in de ondergrond (niet

alleen in de bodem)

Vindplaats Een ruimtelijk begrensd gebied, waarbinnen

zich archeologische informatie bevindt.

Bijlage 1

Overzicht van geologische en archeologische tijdvakken

Ouderdomin jaren

Chronostratigrafie MIS Lithostratigrafie

Holoceen 1

Formaties: Naaldwijk(marien), Nieuwkoop

(veen), Echteld (fluviatiel)

Late Dryas(koud)

Allerød

(warm)

Vroege Dryas(koud)

Laat-Weichselien

(Laat-Glaciaal)

Bølling(warm)

2

Laat-Pleniglaciaal

Midden-Pleniglaciaal

3Midden-

Weichselien

(Pleniglaciaal)

Vroeg-Pleniglaciaal

4

5a

5b

5c

Vroeg-

Weichselien(Vroeg-

Glaciaal)5d

Eemien(warme periode)

5eEem

Formatie

Formatievan

Kreftenheye

Formatievan Drente

Saalien (ijstijd) 6

Holsteinien(warme periode)

Elsterien (ijstijd)

FormatievanUrk

Formatievan Peelo

Formatievan

Boxtel

Cromerien(warme periode)

Pre-Cromerien

Formatievan

Sterksel

Formatievan

Beegden

11.755

12.745

13.675

14.025

15.700

29.000

50.000

75.000

115.000

130.000

370.000

410.000

475.000

850.000

2.600.000

Overzicht geologische en archeologische tijdvakken

Cal. jarenv/n Chr.

14C jaren Chronostratigrafie

Pollenzones

VegetatieArcheologische

perioden

Nieuwe tijdVb2

Middeleeuwen

Vb1Romeinse tijd

IJzertijd

Subatlanticumkoeler

vochtiger

Va

Loofboseik en hazelaar

overheersenhaagbeuk

veel cultuurplantenrogge, boekweit,

korenbloem

IVbBronstijd

Subboreaalkoelerdroger IVa

Loofboseik en hazelaar

overheersenbeuk>1% invloed

landbouw(granen)

Neolithicum

Atlanticumwarm

vochtigIII

Loofboseik, els en hazelaar

overheersenin zuiden speelt

linde een grote rol

Boreaalwarmer

IIden overheerst

hazelaar, eik, iep,linde, es

Mesolithicum

Preboreaalwarmer

Ieerst berk en laterden overheersend

Late Dryas LW IIIparklandschap

Allerød LW IIdennen- en

berkenbossen

Vroege Dryasopen

parklandschap

Laat-Weichselien

(Laat-Glaciaal)

Bølling

LW I open vegetatie metkruiden en

berkenbomen

Laat-Paleolithicum

Midden-Weichselien

(Pleniglaciaal)

perioden met eenpoolwoestijn en

perioden met eentoendra

Vroeg-Weichselien

(Vroeg-Glaciaal)

perioden met bosen perioden meteen subarctischopen landschap

Eemien(warme periode)

loofbos

Midden-Paleolithicum

Saalien (ijstijd)

Vroeg-Paleolithicum

2650

5000

8000

9000

10.150

10.800

11.800

12.000

13.000

0

815

3755

7020

8240

11.755

12.745

13.675

14.025

15.700

1950

75.000

115.000

130.000

300.000

35.000

8800

5300

4900

2000

800

120

450

1500

Chronostratigrafie voor Noordwest-Europa volgens Zagwijn (1974), Vandenberghe (1985) en De Mulder . (2003). Lithostratigrafievolgens De Mulder . (2003). Mariene isotoop stadium (MIS) volgens Bassinot . (1994). Atmosferische data volgens Stuiver . (1998).Zuurstofisotoop calibratie (OxCal) versie 3.9 Bronk Ramsey (2003), toegepast op het Laat-Weichselien en het Holoceen.Archeologische periode-indeling en ouderdom volgens de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek (ROB).Vegetatie bewerkt volgens Berendsen (2000). Pollenzones volgens P. Vos & P. Kiden (2005).

et alet al et al et al

Bijlage 2

Indicatieve waardenkaart (IKAW) met AMK-terreinen, waarnemingen en onderzoeken

4984

498534123

34122

13959

6314505614502

14959

25930

25930

151000

151000

3730

00

3730

00

3740

00

3740

00

Eersel, Broekstraat

0 400 m

IKAW, AMK-terreinen en Archis waarnemingen

© BAAC bv

plangebied

onderzoeksmeldingen

waarnemingen

AMK-terreinen

beschermd monument

zeer hoge archeologische waarde

hoge archeologische waarde

archeologische waarde

archeologische betekenis

Indicatieve waarden (IKAW)

hoge indicatieve waarde

middelhoge indicatieve waarde

lage indicatieve waarde

bebouwing

water

Bijlage 3

Boorpuntenkaart

9

87

6

5

4

3

2

1

11

10

150700

150700

150800

150800

150900

150900

3729

00

3729

00

3730

00

3730

00

3731

00

3731

00

3732

00

3732

00

Eersel, Broekstraat

0 100 m

boorpuntenkaart

© BAAC bv

plangebied

Verstoord (tot in C-horizont)

Afgetopt (tot in C-horizont)

Intact zanddek op beekafzettingen (veen/klei op grof zand)

Huidige gebouwenGeplande gebouwen

LoodsMachinebergingLaaddockpercelen

Bijlage 4

Boorbeschrijvingen

Plangebied Broekstraat te Eersel

1

boring: 11282-1beschrijver: FM, datum: 8-9-2011, X: 150.773, Y: 373.151, precisie locatie: 1 m, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 57B, hoogte: 26,93, precisie hoogte: 1 dm, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hoogtebepaling: AHN bestand, boortype: Edelman-15 cm, doel boring: archeologie - kartering, landgebruik: kas, vondstzichtbaarheid: geen, provincie: Noord-Brabant, gemeente: Eersel, plaatsnaam: Eersel, opdrachtgever: Van Dun Advies bv, uitvoerder: BAAC Deventer

0 cm -Mv / 26,93 m +NAPAlgemeen: aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm)Lithologie: zand, matig siltig, matig humeus, donkerbruingrijs, uiterst grofBodemkundig: regelmatig geploegd/bewerkte A-horizont, interpretatie: bouwvoor

30 cm -Mv / 26,63 m +NAPAlgemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm), aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm)Lithologie: zand, matig siltig, matig humeus, donkergrijsgeel, uiterst grofBodemkundig: verploegde A/C-menglaag, interpretatie: verstoord

45 cm -Mv / 26,48 m +NAPAlgemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm), aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm)Lithologie: zand, matig siltig, lichtgeelgrijs, uiterst grof, interpretatie: beddingafzettingenBodemkundig: C-horizont, enkele Fe-vlekken

75 cm -Mv / 26,18 m +NAPAlgemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm)Lithologie: zand, matig siltig, zwak grindig, grijs, uiterst grof, interpretatie: beddingafzettingenBodemkundig: C-horizont, volledig gereduceerd

Einde boring op 120 cm -Mv / 25,73 m +NAP


0 cm -Mv / 26,87 m +NAPAlgemeen: aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm)Lithologie: zand, matig siltig, matig humeus, donkerbruingrijs, uiterst grofBodemkundig: regelmatig geploegd/bewerkte A-horizont, interpretatie: verstoord

40 cm -Mv / 26,47 m +NAPAlgemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm), aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm)Lithologie: zand, matig siltig, zwak humeus, bruingrijs, uiterst grof, interpretatie: beddingafzettingenBodemkundig: verploegde A/C-menglaag, enkele Fe-vlekken, interpretatie: verstoord

55 cm -Mv / 26,32 m +NAPAlgemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm), aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm)Lithologie: zand, matig siltig, grijs, uiterst grof, interpretatie: beddingafzettingenBodemkundig: C-horizont, volledig gereduceerd

75 cm -Mv / 26,12 m +NAPAlgemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm)Lithologie: zand, matig siltig, matig grindig, grijs, uiterst grof, interpretatie: beddingafzettingenBodemkundig: C-horizont, volledig gereduceerd




30 cm -Mv / 26,36 m +NAPAlgemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm), aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm)Lithologie: zand, matig siltig, matig humeus, donkerbruingrijs, uiterst grofBodemkundig: verploegde A/C-menglaag, interpretatie: verstoord

45 cm -Mv / 26,21 m +NAPAlgemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm), aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm)Lithologie: zand, matig siltig, lichtgeelgrijs, uiterst grof, interpretatie: beddingafzettingenBodemkundig: C-horizont, enkele Fe-vlekken




2

boring: 11282-4beschrijver: FM, datum: 8-9-2011, X: 150.812, Y: 373.092, precisie locatie: 1 m, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 57B, hoogte: 26,79, precisie hoogte: 1 dm, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hoogtebepaling: AHN bestand, boortype: Edelman-15 cm, doel boring: archeologie - kartering, landgebruik: verhard, vondstzichtbaarheid: geen, provincie: Noord-Brabant, gemeente: Eersel, plaatsnaam: Eersel, opdrachtgever: Van Dun Advies bv, uitvoerder: BAAC Deventer

0 cm -Mv / 26,79 m +NAPAlgemeen: aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm)Lithologie: niet benoemd, niet benoemd, grijsBodemkundig: interpretatie: niet benoemdOpmerking: Steen

10 cm -Mv / 26,69 m +NAPAlgemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm), aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm)Lithologie: zand, matig siltig, zwak humeus, grijsbruin, uiterst grofBodemkundig: A-horizont bestaand uit opgebracht pakket, interpretatie: opgebrachte grondOpmerking: Straatzand

75 cm -Mv / 26,04 m +NAPAlgemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm), aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm)Lithologie: zand, matig siltig, matig humeus, donkerbruingrijs, veenbrokken, uiterst grof, interpretatie: beekafzettingenBodemkundig: verploegde AB menglaag, interpretatie: verploegdArcheologie: enkel fragment aardewerkOpmerking: industrieel wit, 20 ste eeuw

95 cm -Mv / 25,84 m +NAPAlgemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm)Lithologie: zand, matig siltig, grijs, uiterst grof, interpretatie: beddingafzettingenBodemkundig: C-horizont, volledig gereduceerd




25 cm -Mv / 26,61 m +NAPAlgemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm)Lithologie: zand, matig siltig, matig grindig, lichtgeelgrijs, uiterst grof, interpretatie: beddingafzettingenBodemkundig: C-horizont, enkele Fe-vlekkenOpmerking: Afgetopte grindbank




30 cm -Mv / 26,44 m +NAPAlgemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm), aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm)Lithologie: zand, matig siltig, matig humeus, donkergrijsgeel, uiterst grofBodemkundig: verploegde A/C-menglaag, interpretatie: verstoord

45 cm -Mv / 26,29 m +NAPAlgemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm), aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm)Lithologie: zand, matig siltig, lichtgeelgrijs, enkele humus- en siltlagen, uiterst grof, interpretatie: beddingafzettingenBodemkundig: C-horizont, enkele Fe-vlekken




3



10 cm -Mv / 26,60 m +NAPAlgemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm), aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm)Lithologie: zand, matig siltig, zwak humeus, grijsbruin, uiterst grofBodemkundig: A-horizont bestaand uit opgebracht pakket, interpretatie: opgebrachte grondOpmerking: Straatzand

75 cm -Mv / 25,95 m +NAPAlgemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm), aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm)Lithologie: zand, matig siltig, matig humeus, donkerbruingrijs, veenbrokken, uiterst grof, interpretatie: beekafzettingenBodemkundig: verploegde AB menglaag, interpretatie: verploegdArcheologie: enkel fragment aardewerkOpmerking: industrieel wit, 20 ste eeuw





15 cm -Mv / 26,69 m +NAPAlgemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm), aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm)Lithologie: zand, matig siltig, grijs, uiterst grofBodemkundig: A-horizont bestaand uit opgebracht pakket, interpretatie: opgebrachte grondOpmerking: Straatzand

45 cm -Mv / 26,39 m +NAPAlgemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm), aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm)Lithologie: zand, matig siltig, matig humeus, donkerbruingrijs, uiterst grofBodemkundig: afgedekt/begraven A-horizont, interpretatie: verploegd

80 cm -Mv / 26,04 m +NAPAlgemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm), aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm)Lithologie: zand, sterk siltig, zwak humeus, grijsbruin, uiterst grof, interpretatie: beekafzettingenBodemkundig: C-horizont, volledig gereduceerd

90 cm -Mv / 25,94 m +NAPAlgemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm), aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm)Lithologie: veen, sterk zandig, bruin, veraard veen, interpretatie: verlandingsafzettingen (restgeul)Bodemkundig: C-horizont, volledig gereduceerd




4





35 cm -Mv / 26,37 m +NAPAlgemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm), aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm)Lithologie: zand, sterk siltig, zwak humeus, grijsbruin, uiterst grof, interpretatie: beekafzettingenBodemkundig: C-horizont, volledig gereduceerd

40 cm -Mv / 26,32 m +NAPAlgemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm), aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm)Lithologie: klei, uiterst siltig, zwak humeus, bruin, interpretatie: oeverafzettingenBodemkundig: C-horizont, volledig gereduceerd







45 cm -Mv / 26,19 m +NAPAlgemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm), aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm)Lithologie: zand, matig siltig, zwak humeus, grijsbruin, uiterst grof, interpretatie: beddingafzettingenBodemkundig: C-horizont, volledig gereduceerd




5





45 cm -Mv / 26,40 m +NAPAlgemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm), aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm)Lithologie: zand, matig siltig, zwak humeus, grijsbruin, uiterst grof, interpretatie: beddingafzettingenBodemkundig: C-horizont, volledig gereduceerd



Eersel Auteur: Plangebied Broekstraat-zuid...5 Eersel, broekstraat-zuid Inhoud Samenvatting 7 1...

Documents

Transcript of Eersel Auteur: Plangebied Broekstraat-zuid...5 Eersel, broekstraat-zuid Inhoud Samenvatting 7 1...