Een kijk op de theorie en de praktijk

Brussel, 29 mei Leen Bouckaert

Ergotherapie en vermoeidheid

Interventies

Energiemanagement ◦ Wat passen ouderen nu al toe?◦ Effect energiemanagement?

Besluit

Ergotherapie = verminderen van praktische problemen bij het uitvoeren van rollen en activiteiten die voor de betreffende persoon betekenisvol zijn (Bloem e.a., 2010)

Vermoeidheid = overweldigende gewaarwording van moeheid, gebrek aan energie en een gevoel van uitputting resulterend in beperkingen op het gebied van werk, sociaal leven, fysiek functioneren en andere activiteiten van het dagelijks leven (Krupp e.a., 1996)

Gevolgen van vermoeidheid

Ergotherapie

Weinig literatuur over ET, vermoeidheid en ouderen

Wel energiemanagement bij personen met MS, kanker, CVS, RA

Energie conservatie technieken= ‘guidlines for performing important occupational performance tasks in such a way as to conserve personal energy’ (MS) (Feinberg & Trombly, 1995)

‘Energy restoration’ (kanker) (Vockins, 2004; Yuen, e.a., 2006)

◦ Ergonomie, omgevingsaanpassing, relaxatie, meditatie, …

Zit vervat in

◦ Hulpmiddelenadvies◦ Advies woningaanpassing, -inrichting◦ Advies methodeverandering ◦ Coaching en leefstijladvies◦ Advies aan mantelzorger

MS: 38% gebruikt reeds 6 of meer technieken (Mathiowetz e.a., 2001)

Welke strategieën gebruiken ouderen?

◦ Diepte-interviews adhv COPM en dagboekanalyse bij vier ouderen (Cardoen, De Coninck, Bouckaert, 2008-2009)

◦ Leeftijd: tussen 73-86 jaar◦ Geslacht: 3 vrouwen, 1 man◦ Leefsituatie: 2 met partner, 2 alleenwonend

Slapen◦ Eet ‘s avonds een lichte maaltijd, …Ochtend ◦ Neem een stevig ontbijt,…Huishouden ◦ Bespaar afwas en kook groenten en aardappelen in één

pot, winkel in vertrouwde winkel, boodschappenlijstje, wasmand op stoel bij strijken, neem pauze, …

Ontspanning ◦ Bezoek familie om eenzaamheid tegen te gaan, vertrek

ruim op tijd om stress te vermijden,…Voeding ◦ Drink voldoende water,….

14 items van de Energy Conservation Strategies Survey (ECSS) (Matuska e.a., 2007)

Identificeren en veranderen werkhoogteVeranderen van plaats van voorwerpenAangepast materiaal gebruikenElimineren van deel/ganse activiteitDelegeren van deel/ganse activiteitNoden communiceren naar anderenVeranderen van verwachtingen, frequentie van activiteitAanpassen van prioriteitenVereenvoudigen van activiteitenDag plannenVeranderen tijdstip uitvoeren activiteitRustperiodes inlassenRusten tijdens lastige activiteiten van min. 30 min.

Meest bestudeerde programma: ‘Managing Fatigue: a six-week course for energy conservation’ (Packer e.a.,1995)

‘… promotes a positive attitude aimed at active decision-making and optimum use of available energy to fit the unique needs of each individual’

Voor mensen met vermoeidheid tgv chronische ziekte6 wekenElke week 2 u sessieGroepen van 7-10 personenBegeleiding door ETActief leren technieken: discussie, eigen ervaring, huiswerk, …

Basisprincipes

1. Waarde van rust2. Beheren en budgetteren van energie3. Rusperiodes inlassen gedurende de hele dag4. Persoonlijke noden ter communicatie brengen aan

derden5. Correcte lichaamsbewegingen en houdingen6. Gebruik van energie- efficiënte hulpmiddelen en

organiseren van deelstappen van een activiteit7. Opsplitsen van vermoeiende taken8. Prioriteiten stellen in verband met activiteiten9. Planning van rusperiodes tijdens zelfredzaamheid,

productiviteit en vrijetijdsactiviteiten zodat er een balans kan gehouden worden

10.Herzien van principes van cursus bij opstellen van lange- en korte termijn doelstellingen

Voor cursus al toepassen - na cursus 82% past 6 of meer technieken toe (Mathiowetz e.a., 2001; Matuska e.a., 2007)

Effect blijft na 1 jaar follow-up◦ FIS score daalt◦ SF-36 score verbetert: vitaliteit, sociaal

functioneren, mentale gezondheid en fysieke rollen (Mathiowetz e.a., 2007)

Toename self-efficacy: vertrouwen in eigen kunnen (Mathiowetz e.a., 2005)

Belang groepsdynamica Belang motivatie gedragsverandering

Energiemanagement bij ouderen?

QoL <-> activiteiten optimalisatie

Effectiviteit nagaan bij ouderen◦ Leermogelijkheden? ◦ Invloed specifieke aandoeningen?◦ Cognitieve beperkingen? ◦ Niet gemotiveerde personen?◦ Combinatie met andere interventies

Haalbaarheid toetsen in de praktijk◦ Groep – individueel◦ Thuis – LDC/DVC/GDZ/…◦ Face to face – zelfstudie – teleconferentie - …

Welk item meest invloed op vermoeidheid?Vermoeidheid mantelzorgers?

B.R. Bloem, T. van Laar, S.H.J. Keus, H. de Beer, E. Poot, E. Buskens, W. Aarden, M. Munneke, namens de Centrale Werkgroep Multidisciplinaire Richtlijn Parkinson 2006- 2009. Multidisciplinaire richtlijn ziekte van Parkinson. Alphen a/d Rijn, Van Zuiden Communications, 2010.K., Cardoen, L., De Coninck, L., Bouckaert, Oud, maar niet out. Een ergotherapeutische kijk op energiemanagement bij thuiswonende ouderen. 2008-2009.Feinberg, J., Trombly, C., Arthritis. In: Trombly (ed.) Occupational therapy for physical dysfunction. Baltimore (MD): Williams & Wilkins,1995.Matuska, K., Mathiowetz, V., Finlayson, Use and perceived effectiveness of energy conservation strategies for managing multiple sclerosis fatigue. The American Journal of OT, 2007, 62-68. Mathiowetz, V., Matuska, K., Finlayson, Luo, Yun Chen, One-year follow-up to a rondomized controlled trial of an energy conservation course for persons with multiple sclerosis. International Journal of Rehabilitation Research, 2007, 305-313.Mathiowetz, V., Matuska, K., Megan, E., Murphy, E., Efficacy of an energy conservation course for persons with multiple sclerosis. Archives Physical Medical Rehabilitation, 2001, 449-456.Vockins, H., Occupational therapy intervention with patients with breast cancer: a survey. European Journal of Cancer Care, 2004, 45-52.Yuen, H., Micham, M., Morgan, L., Managing Post-therapy fatigue for cancer survivors using energy conservation training. Journal of allied health, 2006, e121-e139.